SAKARYA ÜNİVERSİTESİ – AKYAZI MESLEK YÜKSEK OKULU

KOMBİ VE KAZANLARIN ÇALIŞMA PRENSİPLERİ

BAKIM VE ONARIMLARI

EK DONANIMLARI

TEZİ HAZIRLAYAN: EKREM SATIK

B0723.02014

Sakarya Üniversitesi - 2009

İÇİNDEKİLER SAYFA
Kat Kalorifer Kazanları 2

Boylerli Kat Kalorifer Kazanları 2

Yoğuşmalı Kat Kalorifer Kazanları 3
Kaynar Su Kazanları 3
Genleşme Deposunun Tespiti ve Bağlantısı 5
Kazana Boru Bağlantısının Yapılması 6
Kat Kalorifer Kazanlarının Bağlantı Testi 7
Elektirik ve Otomatik Kontrol Elemanlarının Bağlantısı 8
Kat Kaloriferini Çalıştırmaya Başlamadan Yapılacak Kontroller 11
Emniyet Elemanları 11
Arızalar ve Çözüm Yöntemleri 13

Sıcak Su Kazanları 13

Düşük Sıcaklık Kazanları 14

Kızgın Yağ Kazanları 14

Buhar Kazanları 15

Buhar Kazanlarının Yapısı ve Çalışma Şekli 17

Buhar Kazanının Ekipmanları 20

Dökme Demirden Dilimli Kazanlar 21

Duman Borulu Çelik Kazanlar 23

Kalorifer Kazanlarında Ölçme ve Kontrol Cihazları 25

Katı Yakıtlı Kazanlar 28

Sıvı Yakıtlı Kazanlar 31

Kazan Dairesi Yerleştirilmesi 33

Kazan Montajı 35

Kazanın Yakıt Boru Bağlantıları 36

Kombilerin Bakım ve Onarımları 38

Kombi Çeşitleri ve Montaj Kuralları 39

Bacalı Kombiler 42
Duvar Tipi Yoğuşmalı Kombiler 43
Arızalar ve Çözüm Yöntemleri 47
 Fanlı Bacalı Kombiler 48
Arızalar ve Çözüm Yöntemleri 52
Hermetik Kombiler 53
Montaj Kuralları 54
Devreye Alma 55

Brülörler (Yakıt Yakıcıları ) 55

Basınç Durumuna Göre Brülörler 55

Yakıt Durumuna Göre Brülörler 57
Brülör Kısımları ve Görevleri 59
Brülör Gaz Bağlantısının Yapılışı 67
Olası Arızalar ve Giderme Yolları 73
Brülörün Kazana Bağlantısı 97
Elektirik Devre Şemaları ve Devre Elemanları Kontrolü 97
 Kazanlar
Kazan, yakıtın kimyasal enerjisinin yanma yoluyla ısı enerjisine dönüştüren ve
bu ısı enerjisini taşıyıcı akışkana aktaran bir basınçlı kaptır.

Kazan çeşitleri
Kazanlar değişik kriterlere göre sınıflandırılırlar. Bunlardan başlıcalar:

• Kullanılan Akışkanın Özelliklerine Göre:

1. Sıcak Su Kazanları
2. Kızgın Su Kazanları
3. Kızgın Yağ Kazanları
4. Buhar Kazanları

• Yapılışlarına göre kazanlar

1. Döküm kazanları
2. Çelik kazanlar

• Yakıt cinslerine göre 3'e ayrılır.

1. Katı yakıtlı kazanlar: Kazanda üretilecek enerjiyi katı yakıtların

yakılması sonucu üreten kazanlardır.
1. Kömür
2. Odun, Talaş
3. Fındık kabuğu, pirina vb. yakıtlar
2. Sıvı yakıtlı kazanlar: Kazanda üretilecek enerjiyi sıvı yakıtların
yakılması sonucu üreten kazanlardır.
1. Fuel oil
2. Motorin (Mazot)
3. Gaz yağı
3. Gaz yakıtlı kazanlar: Kazanda üretilecek enerjiyi gaz yakıtların
yakılması sonucu üreten kazanlardır.
1. LPG
2. Doğal gaz
3. Biyogaz
4. Hava gazı
5. Jenerator gazı
 KAT KALORİFER KAZANLARI

Kat Kalorifer Kazanları

Doğal gazlı konutlarda kullanılan kat kaloriferlerinin kazanları hem atmosferik hem de
üflemeli brülörlü olabilir. Kat kaloriferleri, kazan içindeki suyun istenilen sıcaklıkta
ısıtılması ve bunun bir pompa vasıtasıyla radyatörlerde dolaştırılması suretiyle mekân
ısıtması yapan cihazlardır. Bu cihazlarla bir veya birkaç daireyi ısıtmak mümkün
olabilmektedir. Boylerli tip cihazlarla sıcak su temini de sağlanabilmektedir.

Boylerli Kat Kalorifer Kazanları

Isıtma ve sıcak kullanım suyu sağlamak üzere yapılmış kazanlardır. Yaz ve kış
seçeneklidir. Isıtma güçleri ayarlanabilmektedir. Dilimli döküm kazanı, paslanmaz çelikten
brülörü, sirkülasyon pompası ve kapalı genleşme deposu ile paket sistemler piyasada
mevcuttur. Verimleri yüksektir. T.S.E. standartlarına uygun olarak imal edilmektedirler.
Boylerleri ayrı olan kazanlar da mevcuttur. Hermetik ve bacalı tipleri üretilmektedir.
 Yoğuşmalı Kat Kalorifer Kazanları

Yoğuşmalı kazanlar:

Özellikle gaz yakıtlı kazanlarda ( yakıt yüksek oranda hidrojen

içerdiği ve düşük hava fazlalığı ile çalıştırılabildiği için ) yanma ürünleri içerisinde yüksek
miktarda su buharı bulunur. Yoğuşmalı kazanlarda baca gazları içindeki su buharının büyük
bir kısmının yoğuşması ile, su buharının gizli buharlaşma ısısından çok yüksek oranda
yararlanmak mümkün olabilmektedir. Bu kazanlarda daha yüksek verimler, daha küçük
boyutlarda elde edilmektedir. Yakıt tüketimi azaltılırken, kurulum için daha küçük alanlar
yeterli olmaktadır.

Yoğuşmalı kazanlarda, dönüş suyu sıcaklıkları ne kadar düşük olursa, baca gazları
aynı oranda soğutulabilir ve yoğuşma da aynı oranda yüksek olur. Bu da kazan veriminin
yükselmesi anlamına gelir. Uygulamada en düşük dönüş suyu sıcaklıklarına döşemeden
ısıtma sistemleri örnek olarak verilebilir.
Yoğuşmalı kazanlarda, kazan içindeki yüzeylerde yoğuşan suyun oluşturduğu
korozyon etkisine karşı özel malzeme kullanmak gerekmektedir. Yanma odaları ve üzerinde
yoğuşma olan ısı geçiş yüzeyleri asidik yoğuşma suyundan etkilenmeyecek özel
malzemeden imal edilmelidir. Özel magnezyum – alüminyum – silisyum alaşım veya
paslanmaz çelik malzemeden imal edilmiş cihazların ekonomik ömürleri son derece uzundur.
 Yoğuşmalı kazan kesiti

Yoğuşma suyu:

Yanma sonucunda meydana gelen su buharı yoğuşarak gizli ısısı geri

kazanılır ve sıvı fazına döner. Su buharının yoğuşarak tekrar sıvı faza dönüştüğü suya,
yoğuşma suyu denir
.
Kaynar Su Kazanları

100 ºC üzerinde sıcaklıktaki suya kaynar su adı verilir. Ancak ısıtma tesisatında bu
sıcaklık 120 ºC ve daha üstündeki sıcaklıklar için söz konusudur.
Kaynar su tesisatında sistem atmosfere kapalıdır. Basınçlandırma, pompalı,
kompresörlü veya membranlı tip kapalı genleşme deposu ile gerçekleştirilir. Sistem kapalı ve
basınç altında olduğu için su buharlaşması oluşmaz. 180 ºC ye kadar ısınan kaynar su
10Atm. basınca kadar sıkışabilir, kullanılan tesisat malzemeleri PN 25 ve PN 40 kalitesinde
olmalıdır. Bu yüksek kalite doğal olarak çok pahalı boru, fittings ve armatürleri kullanmayı
gerektirdiğinden kurulum maliyetini artırmaktadır. Bu sebepten dolayı diğer alternatif
sistemlerin kullanımı yaygınlaşmıştır.

Gidiş ve dönüş suyu sıcaklığı arasındaki fark maksimum 80 ºC (150-90 ºC) kadar
çıkabilir.
 Genleşme Deposunun Tespiti ve Bağlantısı

Genleşme depoları katı yakıtlı kat kaloriferi sistemlerinde, açık genleşme depolu
olacak şekilde, genellikle çatı katına konulur. Diğer tesisat bağlantılarında ise kazanın
yanında (yeni sistemlerde kazanın içinde) kapalı genleşmeli olarak bulunur. Açık genleşme
deposu, tüm tesisatı en iyi çalıştırabilecek bir yerde kurulmalıdır.

Açık genleşme deposunun montaj bağlantısı

 Kapalı genleşme deposu

Kazana Boru Bağlantısının Yapılması

Kat kaloriferi kazanına boru bağlantısı yapılırken, gidiş ve dönüş borularına gereken
eğimin verilmesine dikkat edilmelidir. Kazana, boruların montajı yapılırken pompanın katı
yakıtlı kat kaloriferi kazanlarının dışında, dönüş hattına konulması uygun olur. Branşman
borularının bağlantısı sıcak suda radyatöre doğru, dönüş suyunda ise dönüş suyu hattına
doğru eğimli olacak biçimde yapılır. Kazanda gidiş ve dönüş boruları, önceden siyah etli
çelik borularla yapılırdı. Günümüzde ise alüminyum folyolu plastik borularla veya bakır
borularla yapılmaktadır.
 Kat Kalorifer Kazan Bağlantılarının
Testi

Kat kaloriferi kazanlarının testinde

kazanın giriş veya çıkışı, çapına uygun
kör tapa ile
sızdırmayacak biçimde kapatılır. Diğer
taraftan tesisat test tulumbasına bağlanır.
Test
tulumbası su ile doldurulur. Tulumba kolu
yardımı ile sisteme su basılır. Test
tulumbasındaki
manometre göstergesi 4 atü (bar) basınca
gelene kadar basınçlı su verilir. Suyun
sıcaklığı
oda sıcaklığına yakın olmalıdır. Su basıncı
gerekli basınca eriştiği zaman, 1 saat o
basınçta
beklenir, basınçta düşme yok ise kazanda
problem yok demektir. Eğer basınçta
düşme var ise
hatalı yer tespit edilerek arıza giderilir.
Daha sonra tekrar test tulumbası ile yine aynı işlem
tekrarlanır. Sızdırmazlık testi, hata ortadan tamamen kalkana kadar devam edilir.

Boru Bağlantılarının Testi

Boru bağlantılarında dikkat edilmesi

gereken durum, kaliteli boru kullanımıdır.
Tesisatın testi yine test tulumbası yardımıyla
yapılır. Gidiş ve dönüş boruları, son noktada
birbirine bağlanır (kısa devre yapılır). Daha
sonra başlangıç noktasında, borunun bir ucu,
kör
tapa ile kapatılır. Diğer ucu da test tulumbasına
bağlanır, tulumbanın deposu su ile
doldurulur. Arkadan tulumbanın hortumu testi
yapılacak boruya bağlanır. Boruların içerisine
4 atü’ye kadar basınçlı su verilir. Basınç 4 atü’ye geldiğinde o haliyle 1 saat beklenir. Eğer
manometrenin göstergesinde basınç düşüşü yok ise yapılan test başarılıdır. Tersi olursa hatalı
yerdeki düzeltme yapılır, tekrar test işlemi gerçekleştirilir. Bu durum testin tamamen başarılı
olması durumunda sona erer.
 Elektrik ve Otomatik Kumanda Elemanı Bağlantılarının Yapılması

Elektrik Devre Şemaları ve Devre Elemanları Kontrolü

Elektrik bağlantıları verilen kullanma kılavuzlarına göre yapılmalıdır. Aşağıdaki

bilgiler birkaç firmanın kullanım kılavuzundan faydalanılarak hazırlanmıştır.
Kat kaloriferinin elektrik bağlantısı üretici firma kılavuzundaki şemaya göre
yapılmalıdır. Cihaz 220 volt elektrik ile çalışır. Şebeke geriliminin 205 volt değerinin altına
indiği veya 230 V değerinin üzerine çıktığı yerlerde regülatör kullanılmalıdır. Kat kaloriferi
için fişsiz kablo fazı ve nötrü yer değiştirilmeden, şebeke bağlantısı kahverengi; faz, mavi;
nötr, sarı-yeşil; toprak olacak şekilde bağlayınız. Şebeke bağlantısını 10 Amper değerinde N
otomat ile yapınız. Elektrik tesisatının 3x1,5 TTR tipi kablo ile yapılmış mı, kontrol ediniz.

Kat kalorifer kazanlarının çalıştırılmasında kontrol veya kumanda panoları kullanılır.

Bu panolar üretici firmalara ve kazanların özelliğine göre değişiklik göstermektedir. Kontrol
panosu bölümleri ve elektrik bağlantıları aşağıdaki şekillerde görülmektedir.
Boylerli kat kalorifer kazanı standart kontrol panosu elektrik devre şeması
Kat kalorifer kazanı standart kontrol panosu elektrik devre şeması

Kat kalorifer kazanı standart kumanda panosu

 1. Kumanda panosu ( komple)
2. Kazan termostatı
3. Termometre
4. Brülör arıza ikazı
5. Emniyet termostatı ikazı
6. Yaz/kış anahtarı
7. Otomatik/manüel anahtarı
8. Açma/kapama anahtarı
9. Sigorta
10. Emniyet termostatı
11. Brülör reset anahtarı

 Kat Kaloriferini Çalıştırmaya Başlamadan Yapılacak Kontroller

1. Kat kaloriferi sistemini çalıştırmadan önce baca, su, elektrik ve gaz bağlantılarını kontrol ediniz
ve tüm vanaların açık olduğundan emin olunuz.
2. Açma-kapama düğmesinin “0” konumunda olduğunu, yani kapalı konumda
olduğunu kontrol ediniz.
3. Bağlantı parçalarının sızdırmazlığını kontrol ediniz.
4. Sigortanın sağlamlığını kontrol ediniz.
5. Termostatı en düşük konuma getiriniz.
6. Baca sensörünün bağlı olduğunu kontrol ediniz.
7. Cihaz hava alma ağızlarının açık olmasını sağlayınız.
8. Cihazda herhangi bir bakım ya da onarım yapacaksanız cihazın fişini mutlak çekiniz.

 Kat Kaloriferinin Çalıştırılması

1. Açma- kapama düğmesini açık konuma getiriniz. Düğmenin ışığı yanacaktır.

2. Eğer uyarı ışığı yanıyorsa emniyet termostatının vidasını sökerek yaylı çubuğa
bastırınız. Işık sönecektir.
3. Açma-kapama düğmesini açık konuma getirdiğiniz anda pompa çalışmaya
başlayacaktır. Pompa sesiz çalıştığından, dokunup titreşimi hissediniz.
4. Termostatı istenilen su sıcaklığı konumuna getiriniz. Bu sırada ana gaz yolu açılacak
ve brülörler yanmaya başlayacaktır.
5. Kazan çalışmaktadır. Su sıcaklığı istenilen değere ulaştığında brülör sönecek ancak
pompa çalışmaya devam edecektir.

 Kat Kaloriferinin Durdurulması

1.Termostat en düşük sıcaklık konumuna getirilmelidir.

2.Açma-kapama düğmesi kapalı konuma getirilmelidir.

 Emniyet Elemanları

Baca Sensörü
Baca çekişi yetersiz olduğu durumlarda kazanın
çalıştırmasını durdurur.
 • Emniyet Ventili

Tesisatın tamamında aşırı basınca karşı emniyetini sağlar.

• Emniyet Termostatı

Kazan suyu sıcaklığı ayarlanan sıcaklığı geçtiğinde emniyet termostadı atar ve kazanın
çalışmasını durdurur.

• Sigorta

Elektrik sistemindeki aşırı akıma karşı sistemi korur.

  Arızalar ve Çözüm Yöntemleri

 Sıcak Su Kazanı

Sıvı yakıtlı sıcak su kazanı

 • Standart kazan:
Bu kazanlar genel olarak 90/70 °C çalışma sıcaklığı dikkate alınarak tasarlanılırlar. Bacadaki
yoğuşma nedeniyle ve dönüş suyu sıcaklığının 50 °C’nin altına düştüğü durumlarda otomasyon
uygulaması yapılmadan kazanların çalıştırılması tavsiye edilmez.
Bu tür kazanların kullanma verimi düşüktür. Bilhassa küçük güçlerde çok düşük kullanma verimi
değerlerine sahiptir.

• Düşük sıcaklık kazanları:

Düşük su sıcaklıklarında zarar görmeden çalışabilen
modern kazanlara düşük sıcaklık kazanı (DSK) adı verilir. DSK’ da aranılan özellikler:

• Düşük baca gazı sıcaklığı

• Düşük su sıcaklığıyla çalışabilme
• Yanma veriminin yüksek olması
• Düşük emisyon değerleri
• Ömür boyu yüksek veririmdir.
• Bu kazanlar yüksek verim özelliğini sürekli korumalı, zamanla performansı
• düşmemelidir. Bu hedeflerin gerçekleşmesi için düşük sıcaklık kazanlarında yapısal
olarak pek çok iyileştirme yapılmıştır.
• DSK’nda su sıcaklığı 55 °C’den yüksek değerlere ayarlanmaz. Sıvı yakıtlı yoğuşmalı
kazanlarda bu sınıf içinde değerlendirilir.

 Kızgın Yağ Kazanları

  BUHAR KAZANLARI

• Buhar Kazanları:

Sanayi tesislerinin buhar ihtiyacını karşılamak için ve büyük hacimli merkezî

sistemlerde ısıtma amaçlı kullanılırlar.
Konstrüksiyon olarak alev duman borulu ve su borulu olarak basınçlarına göre ise
alçak basınçlı (0.5 Atü’den düşük) veya yüksek basınçlı (0.5 Atü’den yüksek) olarak imal
edilirler. Basınçlı kaplar sınıfına girerler. Son zamanlarda basınçsız ve verimlerinin yüksek
olmasından dolayı buhar jeneratörlerinin kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır.
Yakıtın yakılması ile elde edilen ısı enerjisinin suda depolanması ile elde edilen sıcak su, kızgın su,
buharın (ıslak, kuru vs) sıcaklık enerji (ısı) veya basıncından yararlanılması olayına ısı üretimi; Isı enerjisi
depo edilmesi ile suyun değişik durumlarından yararlanmak için geliştirilmiş kapalı kaba ise kazan denilir.
Yakıtın yakılması ile elde edilen ısıdan yararlanarak, istenilen sıcaklık basınç ve miktarda buhar
üretip çeşitli üretim bölümlerine (elektrik üretimi pişirme kurutma) kullanılan sıcak akışkanın
sağlanmasına yarayan kapalı kaba ise buhar kazanı denir. Kazan olayında temel amaç, yakılan yakıtın ısı
enerjisine kullanılacak akışkanda (su) depo etmektedir. Günümüzdeki kritik üstü olarak adlandırılan 300
atüye kadar basınçta buhar üretimi yapılmaktadır.

• Su Buharı Üretimi
Su buharının elde edilmesi için buhar kazanına yakıt yakılır. Yakıt enerjisi, yanma işlemi sonucunda
ocakta açığa çıkar. Açığa çıkan ısı enerjisi, suya iletilir. Kazanın verimliliği ve kapasitesi bu noktada
önemlidir. Kazanın suya temas eden yüzeyinin m2 sine düşen ısı iletimi ve buhar üretimi oldukça
önemlidir. Su buharı suyun kaynama ve buharlaşması sonucunda elde edilir. Su buharı sabit basınçla
üretilir. P-V ve T-S diyagramlarını inceleyerek su buharının özellikleri aşağıda incelenecektir.
Grafikte a noktasına bakıldığında, 1 kg su 0 oC sıcaklıkta ve Vo hacmindedir. 1 kg su, sabit P
basıncında ısıtılırsa, sıcaklığı ve hacmi artacaktır. Buharlaşma sıcaklığına kadar suyun sıcaklığı
yükselecek ve basıncı da P basıncı olacaktır.

Isı enerjisi verilmeye devam edilirse suda kaynama başlayacaktır. Ancak suyun sıcaklığı bu noktada
sabittir. Verilen ısı, x kg suyu buharlaştırılmış olduğu düşünüldüğünde, buharlaşmayan su miktarı (1-x)
kadardır. Sıvı fazında olan Cx noktasında kuruluk derecesi ise;
 Buhar miktarı (kg)
x=___________________ şeklinde hesaplanır.
(buhar+su) miktarı (kg)

Isı verilmeye devam edilirse C noktasında bütün su, V özgül hacminde buhar fazına dönüşür. Bu
noktada, buhar “kuru doymuş buhar” olarak adlandırılır. Sabit basınçla ısıtmaya devam edilirse özgül
hacmi ve sıcaklığı artar ((c-d) bölümü) v>v ve T>Ts şartlarındaki buhar, kızgın buhar olarak adlandırılır.
Sabit basınçla suyun fazından kızgın buhar üretmek için üç kademeye gerek olduğu anlaşılmaktadır.

• Suyun kaynama sıcaklığına kadar ısıtıldığı kademe (a-b) eğrisi

• Sabit basınçta suyun buharlaştığı kademe (b-c) eğrisi
• Buharın sıcaklığının arttığı kademe (c-d) eğrisi
 • Buhar Kazanı Yapısı ve Çalışma Şekli
Buhar kazanının yapısını ve çalışma şeklini daha iyi anlamak için burada, sıradan bir kaynatma
işlemi ele alınmıştır. İnceleyiniz.

Üst yüzeyi atmosfere açık bir kaba su konulup, herhangi bir yakıtın yakıldığı bir ocak üzerinde ısı
verildiğinde bir süre sonra su, yavaş yavaş kaynamaya ve tabandan yukarı doğru kabarcıklar çıkmaya
başlar. Kabın ağzı kapatılarak ısı verme sürdürüldüğü sürece, oluşan buharın etkisiyle kabın iç basıncı
artacaktır. Basınç miktarı, kabın dayanım sınırını aştığında kap parçalanır. Parçalanmayı önlemek için,
içeride oluşan buharı, bir boru ile dışarıya almak gerekir.

Buhar basıncı, kap üzerindeki dirsek ve vana basıncını aşma noktasına kadar yükselebilir. Sınırı
geçtiği anda, gene patlama olayı olacaktır. Bu noktaya gelinmemesi için buhar ya kullanılmak için buhar
ya kullanılmak için alınmalı, ya da evlerde kullanılan düdüklü tencere örneğinde olduğu gibi dışarı
atılmalıdır. (Buhar kazanlarında bu tahliye görevini güvenlik ventilleri yerine getirir). Kazan içindeki
buhar basıncı değeri, istenilen özelliklere ulaştığı zaman, kazan buhar çıkışına konulan vana açılarak,
kullanma yerine gönderilir. Basınca bağlı olarak sıcaklık değerlerini, istenilen sınırda sürekli tutmak
gerekir. Tersine durumda, kullanım yerine gönderdiğimiz akışkandan, istediğimiz şekilde yararlanamayız.
Bu da yakıt ve zaman kaybı demektir. Kazanda alınan temel girdiler; su ve yakıttır. Yanmayı sağlamak
için bu girdiler sisteme otomatik, yarı otomatik veya elle verilir. Bu şekilde yanmanın sürekliliği sağlanır.
Üretilen buharın çekilmesi durumunda, çekilen buharın miktarına orantılı olarak su düzeyi, kazan
içersinde düşer. Düşme miktarını, kazan üzerine yerleştirilen 2 adet su düzeyi göstergesinden
gözlemememiz olanaklıdır. Su düzeyi göstergesinin üst bağlantısı buhar bölümünde; alt bağlantısı ise su
bölümünde olacak biçimde ayarlanır. Düzey camının orta noktası, su düzey çizgisini oluşturur.

Eksilen su miktarı, otomatik besi aygıtı şeklinde tanımladığımız aygıt tarafından işletmeye sokulan,
kazan besi pompası aracılığıyla olur. Besi suyunun, kazandan geri çıkışını önlemek için su girişine, geri
tepme vanası (çek valf) takılması gerekir.

Kazana alınan su, her ne kadar çeşitli işlemler sonucu alınıyorsa da kaynama sorunu, köpürme ve
tortu çekme olayları oluşur. Kazan ve buhar için olumsuzluğa yol açan bu maddelerin dışarıya atılması;
kazan tabanına konacak tortu alma ve kazanın su düzeyinin hemen üzerine bağlantısı yapan köpük alma
(boşaltma) donanımlarıyla yapılır.

Yakılan yakıttan elde edilen ısı, doğrudan alttan verileceği gibi (anlatılan şekilde); ön ve arka
yüzeyler (ayna) arasına yerleştirilecek borulardan geçirilerek de daha iyi ısı iletimi koşullarında verilebilir.
Böylece su hacimli veya alev duan borulu kazan ortaya çıkmış olur. Alev duman borusu denilen bu
borular aynaya makineto veya konik çakma veya kaynakla birleştirilir.

Bazı türlerde ise su, borular içinde; yanıcı gazlar, boru dışında dolaşarak ısı iletimi sağlanır. Bu tür
kazanlara ise su borulu veya küçük su hacimli kazanlar denir. Birinci tür kazanlardan 18-29 atü basınçta 4-
8 ton/h buhar elde edilmekteyken (su borulu) kazanlardan 300 ton/h buhar elde etmek olasıdır. Yukarıda
anlatılan ve kazan denilecek duruma gelen sisteme, güvenlik donanımları (manometre, presostat, patlama
kapağı, nefeslik vb) sistemlerinin eklenmesiyle tam bir buhar kazanı ortaya sıkmış olur. Ayrıca yakıt
verme, hava verme ve baca hazlarının atılması sisteminin eklenmesi ile bir buhar işletmesi ortaya çıkar.

Kazanlarda buhar yanında çeşitli değişikliklerle, sıcak su, kızgın su da elde edilir. Kazanlar, ürettiği
sıcak akışkanın türüne göre sınıflandırılabilinir. Yanmanın gerçekleştiği ocak içine, hava ısıtılmak sureti
ile alttan birincil (primer); üstten ise ikincil (sekonder) hava olarak verilir. Birincil hava yanmayı sağlar,
ikincil hava ise yanmayı tamamlar.
 • Malzeme
*Kazan gövde, ayna, külhan ve cehennemliğin imalatında DIN 17155’e uygun olarak gerekli kalınlıkta 17
Mn 4 ve/veya HII özel kazan sacı kullanılır.
*Boru olarak DIN 1715’e uygun St 35,8 kalite, dikişsiz, çelik çekme kazan borusu kullanılmalıdır.

Kazan kapasitesi, brülörün tipi ve ölçüleri, kazandaki değişkenleri belirler. Katı yakıtlı bir yakma
sistemi kullanmak istenirse kazanın yanma kısımları buna uygun olacak şekilde diyazn edilmelidir.
Doymuş buhar sıcaklığı üzerinde bir buhar çıkış sıcaklığı istendiğinde, kazana kızdırıcı ilave edilir. Alçak
kızgın buhar sıcaklıkları için kızdırıcı, ön duman sandığı içine yerleştirilir. Yüksek kızgın buhar
sıcaklıklarında ise kızdırıcı, daha yüksek duman gazı sıcaklığına sahip olan cehennemlik içine monte
edilir. İsteğe bağlı olarak kazan çıkışına da, duman gazlarının ısısından daha fazla yararlanarak verimi
arttırmak için ekonomizer ilave edilir.

• Ekonomizer
 Ekonomizerler, ısı, buhar veya güç üretim tesislerinde kazanlardan çıkarak bacaya verilen
duman gazları üzerinde bulunan ısının bir bölümünü geri kazanmak amacıyla kullanılırlar. Geri
kazanılan bu ısı, kazan besleme suyuna verilebileceği gibi, tesiste ısıtma, banyo, yıkama, vb.
amaçlar için kullanılacak suya da verilebilir. Bir ekonomizerde, kazanda yakılan yakıt cinsine bağlı
olmakla birlikte 200°C ve daha büyük gazı sıcaklıklarından ekonomik olarak yararlanmak
olanaklıdır. Isı, buhar veya güç üretim tesislerinde ekonomizer kullanılmasıyla sağlanacak yararlar
şunlardır:

• Kazan duman gazı çıkış sıcaklığı ve yakıt cinsine bağlı olarak kazan veya tesis
veriminde %5 ile %10 arasında verim artışı sağlanır.
• Sağlanan verim artışına bağlı olarak, aynı kapasite için daha az yakıt harcanması veya
aynı miktarda yakıt harcamı için daha fazla ısı üretimi gerçekleşir.
• Kazanılan ısının kazan besleme suyuna verilmesi halinde, kazanın maksimum
yüklerde dahi zorlanmadan çalışması, değişik yüklere daha iyi bir şekilde uyum
sağlaması ve kazan veriminin değişik yüklerde nispeten yüksek ve sabit kalması
sağlanır.
• Optimal kapasitesinin üzerinde çalışan veya yapısı itibarıyla düşük verimli olan
kazanlara ekonomizer ilavesi ile kazan kapasitesi ve verimi optimum düzeylere
çıkarılabilir.

UYGULAMA ALANLARI ( Geri Kazanılan Isının Kullanım Alanları )

Buhar Kazanlarında

• Kazan besleme suyunun ön ısıtılmasında.

• Taze kazan besleme suyunun ısıtılmasında, degazör ısı ihtiyacının karşılanmasında.
• Tesiste herhangi bir amaçla kullanılan sıcak suyun ısıtılmasında.
• Tesiste herhangi bir mahallin ısıtılması amacıyla kullanılan kalorifer sistemi suyunun
ısıtılmasında veya ısı takviyesinde.

Bir ekonomizerde geri kazanılabilecek ısının büyüklüğü, kazan duman gazı çıkış
sıcaklığına bağlı olduğu gibi duman gazının ekonomizerden çıkış sıcaklığına da bağıdır.
Ekonomizere giren ve çıkan duman gazları sıcaklıkları farkı ne denli büyük olursa geri kazanılan
ısı, dolayısıyla verim artışı da o denli büyük olur.

Kazan duman gazı çıkış sıcaklığı, kazanın çalışma rejimine, kazanın bünyesel verimine, kazan-
brülör uyumuna ve yakıt cinsine bağlı olarak belli bir büyüklükte olur. Ekonomizer gaz çıkış
sıcaklığını ise, kullanılan yakıtın cinsi ve ısının aktarılacağı akışkanın çalışma koşulları belirler.
Ekonomizer gaz çıkış sıcaklığı, fuel oil yakıtlı kazanlarda 180ºC, motorin yakıtlı kazanlarda 160ºC,
doğal gaz ve LPG yakıtlı kazanlarda 110ºC ye kadar düşürülebilir.

Bugüne kadar uyguladığımız veya önerdiğimiz ekonomizer sistemlerinde, sürekli çalışan

tesislerde geri kazanılan ısının bedelinin yapılacak ekonomizer sistemi yatırımını 4 ila 6 ay arasında
amorti ettiği görülmüştür.

 Buhar Kazanlarının İnce Ayrıntıları

• Ateş ayar cihazı (regülatör)

Sıcak sulu kazanlarda olduğu gibi, buharla çalışan kazanlara da regülatör konur. Bu cihaz
kazandaki buhar basıncına göre, ateşin yanışını düzenler.

• Manometre

Yapılışları hidrometrenin yapılışının aynısıdır. Buhar basıncını kg/cm² (atü) ve mbar

cinsinden ölçen elemandır.
Manometrenin hassasiyeti içindeki yaya bağlıdır. Bu yayın elastikiyetinin
bozulmaması için, onun ısı tesirlerinden korunması gerekir. Bu sebepten kazana
bağlanırken,manometre borusu ile bağlanır. Bunun üzerinde bir de vana bulunur.

• Su seviye şişesi(camı)
Kazan içindeki suyun seviyesini gösterir.

• Haberci düdükleri

Buhar basıncının ve su azlığının tehlikeli duruma geldiğini haber verir.

• Emniyet tertibatı(güvenlik düzeni)

Buhar basıncı önceden belirlenmiş değeri geçince açarak buharın dışarı kaçmasını sağlayan
cihazlardır. Bunlar emniyet sifonları (tek kollu ve çok kollu) ve emniyet ventilleridir (ağırlıklı ve
yaylı).

• Doldurma boşaltma musluğu

Sıcak su kazanlarında kullanılanın aynısıdır.

• Prosestat
 Sıvı ve gaz yakıtlı buhar kazanlarında bulunur. İstenilen basınç aralığında brülörün
çalışmasını düzenler. Birden fazla olabilir.

 Kazanlar imalat sırasında kullanılan malzemeye göre ikiye ayrılırlar.

• 1-Dökme demirden kazanlar

• 2-Duman borulu çelik kazanlar

1-Dökme demirden dilimli kazanlar

Dökme dilimli kazanlar ilk defa Strebel tarafından yapılmışlardır. Sökülüp takılmaları kolaydır.
Dökme dilimli kazanların montajı şu şekilde gerçekleştirilir. Ön ve arka dilimler aynı eksene gelecek
şekilde araları açılır. Ara dilimlerin sayısal olarak ikiye ayrılması gerçekleştirilir. Ara dilimlerin yarısı
sırayla ön dilime monte edilir. Diğer yarısı ise arka dilime takılır. Dilimlerin birbirine bağlantılarını
sağlayan konik nipeller mevcuttur. Sızdırmazlığı önlemek için konik nipeller sülyen boya ile boyanır.
Dilimler ardı ardına çektirme çubuklar vasıtası ile iyice sıkıştırılarak monte işlemi tamamlanır.

Dökme dilimli kazanlar üstten ve alttan yanmalı olmak üzere ikiye ayrılır. Üstten yanmalı tipte olan
kazanların (kömürün yanma sonucu oluşan gazlar) bütün kömür tabakasını aşağıdan yukarıya doğru
yalayarak üst kömür tabakasına kızıl hale getirilirler. Alev ve dumanlar su ile dolu dilimlerin yüzeylerini
yalayarak duman kanalına ulaşırken, kazan içindeki suyu ısıtırlar.

Alttan yanmalı sistemde ise, yanmadan hasıl olan duman ve gazlar bütün kömür tabakasını
yalayacağından kömürün yanma yüksekliği genel olarak aynı seviyede kalır. Allan yanmalı kazanlarda
yanmadan hasıl olan gazlar, kazanın alt tarafındaki yan kanallar vasıtası ile duman kanalına ulaştırılır.

Dökme dilimli kazanların her ne kadar sökülüp takılmaları kolay olursa olsun, taşınmaları zordur.
Pik malzemeden imal edildikleri için hantal görünüşlü olurlar. Tesisatın kapasitesine göre dilim sayısını
azaltmak veya çoğaltmak mümkün olmaktadır. Çünkü her dilimin belirli bir ısı üretme yeteneği
mevcuttur. Bu şekilde binanın ısı kaybına eş değer yakınlıkta kazanın gücünü seçebiliriz. Hâlbuki çelik
kazanlarda bu mümkün olmamaktadır.

Dökme dilimli kazanlar, dökme demirden ve dilimler hâlinde imal edilirler. Dilimler
özel nipellerle birbirine eklenir. Bağlama işlemi çektirme denilen aletle sağlanır ve gergi
çubuklarıyla sabitlenir.

Dökme dilimli kazanlar, sıcak sulu tesisatlarda kullanıldığı gibi, basıncı 1 kg/cm²yi
geçmeyen buharlı ısıtma tesisatlarında da kullanılmaktadır. Kazanların, ısıtma gücü
kilokalori/saat (kcal/h), kilowat (kW) olarak veya ısıtma yüzeyleri metrekare (m²) olarak
belirtilir. Isıtma yüzeyi kazanın doğrudan doğruya ateşe karşı olan kısımlarıyla, sıcak
gazların yaladığı yüzeylerin toplamı olarak kabul edilir. İşletme basınçları 4-6 kg/cm²
değerindedir. Bu kazanlar TS 430, 4040 ve 4041 standardına uygun üretilmelidir.

Dökme dilimli kazanlar katı (odun, kömür vb.), sıvı (fuel-oil, motorin ), gaz (doğal
gaz ve LPG), sıvı-gaz yakıt yakacak şekilde tasarlanmıştır.
 Duman borulu çelik kazanlar çelik malzemeden imal edilirler. Bu kazanlar, dökme dilimli kazanlar
gibi dilimler halinde değil; kütlesel olarak imal edilirler. Duman borulu çelik kazanların ısıl değerleri
m2’ye tekabül eden verime göre hesaplanır. Ancak bu kazanlar üretilirken 5m2, 10m2, 15m2, 20m2 gibi
değerler esas alınmaktadır. Bizim kalorifer tesisatını yapacağımız bina için hesaplanan değer eğer 7 m2 lik
bir kazana eşdeğer ise, biz bu kazanı piyasada bulamayız. Çünkü 7m2 kapasiteli çelik kazan piyasadaki
fabrikalarda üretilmemektedir. Biz bu tesisat için ya 5m2 lik kazanı seçeriz. Yâda 10 m2 kapasiteli kazanı
seçeriz. 5 m2 kapasiteli kazanı seçtiğimiz zaman binamızın ısınma problemi bilhassa kışın soğuk günlerde
ortaya çıkar. Binamızı ısı yeteri derecede ısıtamayız.
Binamız için 10m2 kapasitede kazanı seçtiğimiz zaman bu defa kazanımız fazla ısı üreteceğinden ısı
zayiatı medyana gelir. Ve anormal ısıdan dolayı bina inde yaşayan insanlar rahatsız olurlar. Dolayısı ile
her cins kazanın faydalı tarafları olduğu gibi sakıncalı tarafları da ortaya çıkmaktadır. Dilimli kazanlar
çelik kazanlara nazaran daha pahalıdırlar. Uzun ömürlü olurlar. Kazanın herhangi bir diliminde arıza
meydana geldiği zaman o dilimi değiştirmek mümkündür.

2-Duman borulu çelik kazanlar

Çelik saclardan birbirine kaynakla imal edilirler. Küçük ve orta büyüklükteki merkezî
ısıtma sistemlerinde kullanılırlar.

Çelik kazanlar, yarım silindirik, silindirik ve prizmatik tipte yapılırlar. Katı, sıvı ve
gaz yakacak şekilde imal edilirler. Küçük ve orta büyüklükteki tesislerde daha çok yarım
silindirik kazanlar tercih edilmektedir.

Çelik sıcak su kazanları TS 497 kapsamındadır. Bu standart içine giren sıcak su

kazanları için konstrüksiyon basıncı maksimum 5 kg/cm² değerinde olmalıdır. Buhar ve
kaynar su kazanları ise TS 377’ de yer alır ve silindirik formda (skoç kazan) imal edilirler.
Konstrüksiyon basıncı 5 kg/cm² den yüksek olan sıcak su kazanları da mutlaka silindirik
olarak yapılmalıdır.

Düşük sıcaklıklarda çalışma hâlinde soğuk yüzeyler üzerinde asit ve su buharı

yoğuşması meydana gelir. Kazanlar çabuk çürür. Bu olay özellikle fuel oil yakan çelik
kazanların korozyon nedeniyle kısa zamanda işe yaramaz hale gelmesine yol açar. Bu
korozyonun önlenmesi için kazan su sıcaklığının 55 °C’den, baca gazının sıcaklığının ise
150 °C’ den aşağı düşmemesi gerekir. Bunun için de 3 veya 4 yollu karıştırma vanaları ile
kazandaki su sıcaklığının yüksek tutulması yararlıdır.

Duman borulu çelik kazanlar, memleketimizde çeşitli firmalar tarafından üretilmektedir.

Bu kazanlar;
-Sıcak sulu tesisatlar için çelik kazanlar,
-Alçak basınçlı buharlı tesisatlar için çelik kazanlar,
-Kaynar sulu tesisatlar için çelik kazanlar,
-Yüksek basınçlı buharlı tesisatlar için çelik kazanlar olmak üzere sınıflandırılabilirler.

Duman borulu çelik kazanlar şekil itibarı ile dikdörtgen, yarım silindirik ve silindirik olarak
yapılırlar.

Dikdörtgen ve yarım silindirik şeklinde imal edilen kazanlar genel olarak sıcak sulu ve alçak basınçlı
buharlı tesisatlarda kullanılırlar. Bu kazanlar imalattan sonra yedi atm’lik deneme basıncına tabii
tutulurlar.

Tüm silindirik kazanlar kaynar sulu ve yüksek basınçlı buharlı tesisatlarda kullanılırlar. Yüksek
basınçlı buharlı kazanlar direkt olarak kalorifer tesisatlarında kullanılmazlar. Bu kazanlar umumiyetle
sanayi dalında hizmet görmektedirler. Ancak fabrikaların lojmanlarının ısı ihtiyacını karşılamak için yine
bu kazanlardan faydalanılabilir. Tesisatta tahvil cihazı kullanmak sureti ile yüksek basınçlı buharı alçak
basınçlı buharlıya çevirmek sureti ile ısıtma aracı olarak fayda sağlamak mümkündür. Yüklemelerde insan
gücü bir yana bırakılıp otomatik yükleme şekillerine dönüştürülmüştür.
 Kazanların Birbirleri ile Kıyaslanması

• Dökme dilimli kazanlar

• Ömürleri uzundur. Korozyondan etkilenmezler.

• Bakımı kolay ve ucuzdur. Doğalgazda bakım masrafı yok denecek kadar azdır.
• Dilimli oldukları için nakliyeleri oldukça kolaydır.
• Dilimleri birbirine ekleyerek monte edildikleri için montajı basittir.
• Dilim sayıları arttırılıp azaltılarak ısıl güçleri değiştirilebilir.
• Kazan ebatları daha küçük olduğu için az yer kaplarlar.
• Düşük sıcaklık ısıtmasına uygundur. Bu yolla yüksek verimli ve konforlu ısıtma
sağlanabilmektedir.
 • Çelik kazanlar

o Daha ucuza imal edilebilir.

o Daha hafiftirler.
o Yüksek basınçlara uygun yapılabilirler.
o Isıtma yüzeylerindeki ısı akışı fazladır.
o Kaynak yapılarak onarılmaları kolaydır.
o Yüksek ısı güçlerinde yapılabilir.

Kalorifer Kazanlarında Ölçme ve Kontrol Cihazları

Kalorifer kazanlarında, sıcak sulu ve alçak basınçlı buharlı tesisatlarda, ölçme cihazları için çeşitli
elemanlar kullanılır. Bu cihazlar tesisatın cinsine göre değişmektedir.
Sıcak sulu ısı santrallerinde kullanılan ölçme cihazları şunlardır.

• Termometre
• Hidrometre
• Ateş ayar regülâtörü.
• Doldurma boşaltma musluğu.

1-Termometre: Kazan içindeki suyun sıcaklığını ölçmeye yarayan bir alettir. Civalı ve ispirtolu
olmak üzere iki çeşittir. Metalik termometreler ise devamlı tesisata bağlı olmayıp kontrol ölçmeleri
için uygundur.

Termometre, kazan yanarken içindeki ısınmış suyun sıcaklığını gösterir. Bi-metal,

civalı ve ispirtolu çeşitleri vardır. Kalorifer kazanlarında civalı termometreler tercih edilir.
Termometre alt kısımdaki vidası yardımı ile kazana bağlanır. İçerisinde yağ
bulunan kuyruk kısmı su ile temasta bulunacağından, ısı buradan ispirto veya civaya geçer.
Böylece su sıcaklığı belli olur. Termometrenin dış kısmında prinç muhafaza vardır.
Termometre kazan çıkış borusu üzerine de bağlanabilir. Büyük
tesislerde baca gazları
sıcaklığını da sürekli olarak ölçmek üzere bir termometre bulunur.
 2-Hidrometre: mss cinsinden su yüksekliğini gösterir. Siyah ibre su basıncına göre
hareket eder. Kırmızı ibre sabittir. Tesisat su ile doldurulurken haberci borusundan su gelince,
kırmızı ile siyah ibre çakıştırılır. Bu şekilde su yüksekliğini kontrol etmemizi sağlar.
Tesisattaki su yüksekliğini, metre su sütunu (mSS) cinsinden gösteren cihazdır. Açık
genleşme depolu sistemlerde kullanılır. Tesisat kazandan itibaren su ile doldurulur.
Hidrometrenin siyah ibresi de, su yükseldikçe hareket ederek yükselir. Haberci borusundan su
gelinceye
dek yükselme işlemi devam eder. Haberciden su geldikten sonra siyah ibrenin durduğu rakam,
tesisatın su yüksekliğini gösterir. Hidrometrenin camı çıkarılarak, kırmızı ibre siyah ibre ile
çakıştırılır. Artık kırmızı ibre su yüksekliğini gösterir ve işaret durumunda kalır. Bundan sonra
hidrometrenin siyah ibresinin hareketleri gözlenerek tesisattaki suyun artışı ve eksikliği kontrol
edilir. Seviyenin düşmesi durumunda siyah ibre sola döner ve kırmızı ibre açığa çıkar. Kalorifer
ateşçisi, hidrometreden tesisata su basmasının gerekip gerekmediğini
anlar. Kapalı genleşme deposu (imbisat) bulunan tesisatlarda hidrometre yerine manometre
kullanılır.

3-Ateş ayar cihazı: Kazandaki suyun sıcaklığının sabit kalmasına yardımcı olan bir aygıttır.
Su sıcaklığı yükseldiğinde hava ayar klapesini kapatarak yanmayı yavaşlatır. Su sıcaklığı azalınca hava
klapesini kaldırarak yanmayı hızlandırır.

Ateş ayar cihazı, su sıcaklığına göre, küllüğe açılan hava kapağını açıp kapayarak
ateşin yanışını düzenler. Ateş regülâtörünün kovan kısmı su ile temas hâlindedir ve kazana bağlıdır.
Zincir hava kapağına bağlıdır. Cihazın içerisinde, suyun genleşmesine eşit bir sıvı mevcuttur. Su
sıcaklığı arttıkça cihazın içerisindeki sıvının hacmi de büyür. Bu esnada cihazın miline basınç
yapar. Zincirin bağlı olduğu mili yukarı doğru kaldırır ve küllüğe bağlı olan hava kapağını aşağı
doğru düşürür. Bu suretle kazana hava girmesini önler.

Kazandaki su sıcaklığı düşünce, cihazın içindeki sıvının basıncı da düşeceğinden, hava

kapağı yukarı doğru kalkar ve yanma için gerekli havanın kazana girmesini sağlar.

4-Doldurma boşaltma musluğu: Kazandaki su seviyesi düştüğü zaman, su takviyesini

sağlayan gerektiğinde kazanın içindeki suyun boşaltılmasına yardımcı olan elemandır.
 5-Termostat: Kazan gaz ve sıvı yakıtlı, sıcak sulu kazanlarda kazan suyunun sıcaklığı
ayarlanmış olduğu dereceyi geçince durduran sıcaklık düşünce de brülörü devreye sokan
kontrol elemanıdır. Buharlı tesisatta prosestat kullanılır.

Alçak basınçlı buharlı tesisatlara kullanılan ölçme ve kontrol cihazları ise şunlardır.

• Manometre.
• Ateş ayar regülâtörü.
• Doldurma boşaltma musluğu.
• Su seviye şişesi.
• Su azlığını haber veren düdük.
• Buhar basıncının arttığını haber veren düdük.
• Emniyet sifonu.

Alçak basınçlı buharlı tesisatlarda kullanılan ölçme ve kontrol cihazlarından doldurma boşaltma
musluğu ile ateş ayar regülâtörü, sıcak sulu ısıtma sistemlerinde ‘de kullanılmakta olup açıklaması önceki
konuda yapılmıştı. Ancak burada kullanılan ateş ayar regülatörü, körüklü tip buhar basıncına göre hava
ayarı yapmaktadır. Su seviye şişesi, kazan içindeki suyun seviyesini gösterir. Su azaldığı zaman seviye
şişesinden kontrol etmek sureti ile kazana yeterli miktarda su ilave ederiz. Su azlığını haber veren düdük,
kazan içindeki suyun tehlikeli bir şekilde azaldığında, düdükten geçen buhar ötmek sureti ile kazancıya
ikaz eder. Buhar basıncının arttığını haber veren düdük ise; kazan içindeki buhar basıncı istenilen ayarı
geçmişse, bu ayara göre çalışan düdük ötmek sureti ile kazan ile ilgilenen görevliyi uyarır.Emniyet sifonu
alçak basınçlı buharlı tesisatlarda kullanılır. Kazanın emniyetini sağlayan bir elemandır. Emniyet sifonları
tek kollu, iki kollu, üç kollu olmak üzere çeşitli şekillerde imal edilirler. Emniyet sifonlarındaki kol sayısı
buhar basıncına göre tayin edilirler.
 Katı Yakıtlı Kazanlar

Kazanda üretilecek enerjiyi katı yakıtların yakılması sonucu üreten

kazanlardır.

 Çalışma Prensibi

Manüel fanlı kazanlarda fan çalıştırılarak yanmanın hızlanması sağlanır. Kazan termostatı istenilen
sıcaklığa ayarlanır. Cihaz, termostat ve fan vasıtası ile ayarlanan kazan su sıcaklığını belli aralıkta sabit
tutacak şekilde devreye girip çıkacaktır.

Zincirli termostat modelde tam yanma sağlandıktan sonra zincirli termostat istenilen sıcaklığa (60-90ºC)
ayarlanır. Zincirli termostat ayarlanan kazan su sıcaklığını belli aralıkta sabit tutacak şekilde hava
klapesini açıp kapatır.
Önerilen yakıt dışında farklı bir yakıt kullanılması durumunda kapasite, verim düşüklüğü ve temizlik
sıklığı gibi değişik sorunlarla karşılaşılabilir.

 Katı Yakıtlı Kazanın Yakılması

Katı yakıtlı kazanlar yakılmadan önce sistemdeki su seviyesi hidrometreden kontrol

edilerek eksikse tamamlanır. Sistemin tamamen su ile dolu olduğuna emin olduktan sonra kazan
yakılabilir. Kömür besleme kapağından ızgaraların üzerinde 15 - 20 cm'lik bir tabaka oluşacak
şekilde kömür yayılır. Kömürün üzerine odun ve tahta parçaları dizilir. Kâğıt, üstübü ve çıra gibi
tutuşturucu malzemeler de odun parçalarının aralarına yerleştirilerek yanma sağlanır. Kazan
her zaman üstten tutuşturulmalıdır. Alttan tutuşturulduğu takdirde, kömür uçucu maddeleri
hem yanmadan dışarı atılır, hem de % 20 - 30' a varan oranda fazla kömür tüketerek, aynı
oranda hava kirliliğine sebep olur. Kazan yakıldıktan sonra kömür besleme kapağı kapatılır
ve sürekli kapalı tutulur. İlk yakma esnasında alttaki hava giriş kapağı ve üstteki kömür
besleme kapağı üzerindeki sekonder hava girişi açık olmalıdır. Kazan suyu sıcaklığı 30-35ºC
sıcaklığa ulaştığında sirkülasyon pompası çalıştırılır.

Sirkülasyon pompasının daha yüksek sıcaklıklarda çalıştırılması, ani sıcaklık

değişiminden dolayı tesisatta arızalar meydana gelmesine sebep olabilir. Hava giriş kapağı,
sekonder hava girişi ve baca klapesi ısı ihtiyacına göre ayarlanarak kazanın az veya çok
yanması temin edilebilir. Hava giriş ve çıkışını sağlayan klape ve kapaklar tam olarak
kapatılmamalıdır. Kazan sıcaklığı, kazanın üzerine takılan termometreden kontrol edilebilir.
Hem kömürdeki uçucu maddelerin yanmadan havaya atılmasına, hem de hava kirliliğine neden
olmamak için yanmakta olan kömürün üzerine yeni kömür ilave edilmemelidir. Kömür yüklemesi
yapılacağında, gelberi ile küllerin, kül alma haznesine dökülmesi sağlanmalı, kalan kor hâlindeki
parçalar kazanın bir kenarına biriktirilerek, yeni kömür yüklemesi karşı kenara yapılmalıdır. Daha
sonra kor hâlindeki parçalar yeni yüklenen kömürün üzerine düzgün bir şekilde yayılır. Bu şekilde
yeni yüklenen kömürü tutuşturulur. Kazana yanma için gerekli hava akımının sağlanabilmesi için
kül haznesinde aşırı kül birikmesi önlenmelidir.

Katı yakıtlı yarım silindirik kazan kesiti

• Ocak (yanma hücresi)

Yakıtın yakıldığı kazan bölümüdür.

Yanmanın tam olması için tüm şartlar ocakta
sağlanır. Hava yanma hücresine yeterli miktarda girebilmelidir. Sıvı yakıt kazanlarında
yanma hücresinin sıcaklığının uygun seviyede tutulabilmesi ve kazanın zarar görmemesi
için, iç yüzeyler ateş tuğlası ile örülür. Yanma hücresinin hacmi brülörün kapasitesine
uygun olarak düzenlenir.

• Küllük
Katı yakıtlı kazanlarda yanma sonucunda meydana gelen küllerin toplandığı
bölümdür. Dökme demir kazanlarda kazanın içinde, yarım silindirik çelik kazanlarda ise,
kazanın üzerine oturtulduğu beton altlık içinde yer alır. Küllükte küllerin birikmesine
meydan verilmemeli, sık sık temizlenmelidir. Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda küllüğe gerek
duyulmaz.

• Izgara
Yanma hücresi ile küllük arasındadır. Kömürleri üstte tutar, küllerin küllüğe
dökülmesine imkân verir ve yanma havasının yanma hücresine girmesini sağlar. Dökme
demir kazanlarda kazan diliminin bir parçası olarak imal edilir; yarım silindirik kazanlarda
ise döküm ızgara parçaları kazandaki özel yatağına yan yana yatırılarak ızgara oluşturulur.
Sıvı ve gaz yakıt yakan kazanlarda ızgaraya gerek yoktur.

• Duman boruları
Çelik kazanlarda içinden alev ve dumanların geçerken dışındaki suyu ısıttığı
borulardır. Duman boruları hem sıcak gazların bacaya gitmesine kanal görevi yaparlar hem
de su ile temasta olan sıcak yüzeyi artırarak daha fazla ısının suya geçmesini sağlarlar.
Dökme dilim kazanlarda duman borusu bulunmaz, buna karşılık aynı görevi yapan duman
kanalcıkları vardır. Duman kanalcıkları dilimler arasında yer alır.

• Ön duman kutusu(kazan aynası)

Sadece çelik kazanlarda bulunur. Kazanın önündedir. Alt duman boruları ile üst
duman borularını birleştiren kutudur. Aynı zamanda duman borularının temizlenebilmesine
imkân verir. Kazan çalışırken mutlaka kapalı tutulmalıdır.

• Arka duman kutusu

Üst duman borularının birleştirildiği kutudur. Duman ve gazlar buradan duman kanalı
vasıtası ile bacaya gider. Döküm kazanlarda küçük olanlarında arka duman kutusu bulunur.
Büyük olanlarında ise duman kanalı vardır.

• Ocak kapağı
Katı yakıt kazanlarında ocağa kömür buradan verilir. Yanma hücresine erişilmesini
sağlayan bu kapak vasıtasıyla, ateşin yakılması, kömürün atılması, ızgaradan düşmeyen
cürufların dışarı alınması görevini yapar. Bu kapak yerine iyi oturtulmalı, etrafından ocağa
kontrolsüz havanın girmesine neden olacak açıklıklar bulunmamalıdır. Kapağın ortasında
bulunan kelebek yardımı ile yanma hücresine girecek havanın miktarı kolayca ayarlanır. Sıvı
ve gaz yakıtlı kazanlarda ocak kapağı bulunmaz, onun yerine brülör bağlantı plakası bulunur.

• Küllük kapağı
Katı yakıtlı kazanlarda, küllüğün önünde kül ve cüruf almaya yarayan kapaktır.
Küllüğün temizlenmesinde ve yanma için gerekli havanın kontrollü bir şekilde yanma
hücresine girmesinde küllük kapağı rol oynar. Ocak kapağında olduğu gibi yerine iyi
oturmalı üzerinde hava ayar klapesi bulunmalıdır. Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda küllük
bulunmadığından küllük kapağı da yoktur. Küllük kapağı kazan çalışırken kapalı olmalıdır.
Kapak üzerinde bulunan hava ayar klapesi yanma için gerekli havayı temin eder.

• Baca damperi (klapesi veya sürgüsü)

Arka duman kutusunun bacaya çıkış borusunda yer alır. Baca çekişini ayarlar. Çelik
kazanlarda kazanın önüne kadar uzatılmış bir kol yardımı ile damper açılıp kapatılır. Damper
plakası kapalı durumda iken bile, baca borusunu tam olarak kapatmayacak şekilde
yapılmıştır. Kazanın işletme durumuna göre damper açık ve kapalı tutulabilir.

• Patlama kapağı
Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda, kazanın patlamasını önlemek için yanma odasının arka
tarafına konan yaylı veya ağırlıklı bir kapaktır. Dökme dilimli kazanlarda yanma hücresinin
üst tarafında ve ön kısmındaki kapaktır. Patlama anında kazanda oluşacak basınç bu
kapakları açarak dışarı kaçar ve kazan korunmuş olur.

• Bağlantı ağızları
Kazan üzerinde biri üstte çıkış, biri de arkada altta olmak üzere iki bağlantı ağzı
bulunur. Üstteki sıcak su, kızgın su veya buharın tesisata gittiği, arkadaki de tesisattan dönen
sıcak suyun kazana girdiği ağızlardır. Ayrıca kazanın ön alt kısmında kazan doldurma musluğunun
bağlandığı (soğuk su girişi) bağlantı ağzı vardır. Kazanda veya tesisatta su eksikliği meydana
geldiğinde bu bağlantı yerinden kazana su basılır. Sistemdeki su boşaltılacağı zaman yine bu ağız
kullanılır. Bunların dışında, kazan üzerinde kontrol ve güvenlik (emniyet) cihazlarının bağlanacağı
çeşitli ağızlar bulunur.

Sıvı Yakıtlı Kazanlar

Yakıt yanma odası (ocak) adı verilen kapalı bölümde bir brülör vasıtası ile yakılır. Sistemde
kullanılan akışkan, yanma odasında ışınım ve taşınım yoluyla, kazanın konveksiyon yüzeyi denilen diğer
kısımlarında ise sadece taşınım yoluyla ısıtılır. Isıtılan ya da buharlaştırılan akışkan çeşitli proses ya da
ısıtma uygulamalarında kullanılmak üzere kazanı terk eder.

Sıvı yakıtlı kat kalorifer kazanı

Sıvı yakıtlı kat kalorifer kazanlarında yakıt olarak motorin ve fuel-oil yakılır. Katı
yakıtlı kat kaloriferi kazanlarından bir farkı, sistemde brülörün olmasıdır. Bulunduğu
ortamın daha temiz ve düzenli olması bir avantajdır. Yakıt deposu kazandan ayrı olarak
monte edilir. Brülör, depodan aldığı yakıtı, ucundaki memeler yardımıyla yanma odasına
püskürtür. Meme açısı, yanma odasının büyüklüğüne göre seçilir. Katı yakıtlı kazanlara göre
verimleri daha fazladır. Çabuk devreye girer, otomasyona uygundur.
Kazanların normal dizaynlı boylersiz olanlarının yanı sıra boylerli tipleri de
mevcuttur.

Günlük sıcak su kullanım ihtiyacımızı, boyler sayesinde temin edebiliriz. Kazanlar iyi
bir izolasyonla, sessiz ve yüksek verimle çalışarak ve suyun çabuk ısınmasını sağlayarak
yakıttan tasarruf sağlar. Suyun aşırı ısınmasını önleyen emniyet termostatı, kazanın içinde
hava oluşmasını önleyen otomatik tahliye pürjörü ve kapalı sistemde oluşabilecek basınç
yükselmesine karşı emniyet ventili sayesinde tam olarak emniyet sağlanır.

Kazanda yaz / kış ayarları ile sadece sıcak su kullanımı veya hem sıcak su hem de
ısıtma sağlanabilir. Kazan üzerinde bulunan termometreden sıcaklık, manometreden de
kazan basıncı kontrol edilir. Program saatleri sayesinde saatlik, günlük haftalık ve daha uzun
süreli ayar yapmak mümkündür.

Kat kaloriferinin uzun ömürlü olması, tesisatta ve kazanda kireçlenme olmaması için
yumuşak su kullanılması tavsiye edilir. Tesisatın suyu gereksiz yere boşaltılmamalıdır.
Kapalı genleşme deposu kullanılmalı ve dönüş hattına pislik tutucu konulmalıdır. Tesisatın
en düşük noktasına bir boşaltma vanası, en yüksek noktasına ise bir hava tahliye pürjörü
konulmalıdır. Radyatörlerin giriş ve çıkışına vana konulmalıdır. Yakıt deposunun ve kat
kaloriferlerinin yanında şömine, soba gibi başka bir yanıcı cihaz bulunmamalıdır.

Sıvı Yakıtlı Kazanın Yakılması

Sıvı yakıt yakmak için brülörler kullanılır.

Brülörler yakıt hava karışımını sağlayarak kontrollü
yanmayı sağlayan cihazlardır. Sıvı yakıtın cinsine göre
ön ısıtmayı yaparak yakıtı yakarlar.
Sıvı yakıtlı kazan yakılırken katı yakıtta olduğu
gibi öncelikle sistemin yakmaya hazır olup olmadığı
kontrol edilir (kazan, sistemdeki su seviyesi, kontrol
elemanları vb.). Sıvı yakıt kullanılan kazanlarda,
brülörün hava ve yakıt ayarlarının yapılması gerekir.
Bu işlem yapılırken atık baca gazı analizöründen
faydalanılmalı ve uzman kişilerce yapılmalıdır. Pratik
olarak hava ve yakıt ayarının yapılabilmesi için alev
renginden veya baca gazının renginden faydalanılır.
Alev rengi açık sarı ise ve baca gazı renksizse hava miktarı yüksektir. Kazanda yanma oluşmuyorsa
veya alev boyu kısa ve baca gazı rengi koyu ise hava miktarı azdır. Sağlıklı bir yanma için alev
renginin turuncu olması gerekir. Alev ve baca gazı rengi sürekli kontrol edilmelidir. Kazan üzerine
takılacak bir kontrol paneli ile hem brülör ve pompa kontrol edilebilir, hem de bu kontrol paneli
üzerinde bulunan termostatla kazan sıcaklığına bağlı olarak brülör otomatik olarak açıp kapatılır.
Böylelikle kazan sıcaklığı sabit bir aralıkta tutulur.

 Kazan Dairesi Yerleşimi

 • Kazan Dairesi Yeri Seçimi

Isı üretimini sağlayan ve ekipmanlarının kurulduğu mimari hacimlere kazan dairesi denir.

• Kazan Dairesinin Planlanması

Kazan dairesi, bina planıyla birlikte mimar tarafından tasarlanır. Isı gereksinimi, 50.000
Kcal/h’ten fazla olan binalarda kazan dairesi zorunluluğu vardır. Küçük ve orta büyüklükteki
binalarda, bodrum katlar kazan dairesi olarak kullanılabilir. Büyük ve yaygın yapı tesislerinde
bağımsız kazan dairesi yapmak daha uygun olur. Kazan dairesi ısıtma sisteminin beyni
durumundadır. Kazan ve diğer yardımcı ekipmanları içinde bulundurur. Bu nedenle kazan dairesi,
binanın ihtiyacına cevap verecek nitelikte ve kullanışta olmalıdır. Bir binada kazan dairesinin
kullanışlı olabilmesi için şu özelliklerde olması gerekir:

1. Aydınlık olmalıdır.
2. Yeterli havalandırması olmalıdır.
3. Bina bacasına yakın olmalıdır.
4. Uygun şartlarda, yeterli miktarda yakıt depolayabilmelidir.
5. Kazan ve ekipmanları için yeterli büyüklükte olmalıdır.
6. Bina içi ve dışından kolay ulaşılabilir olmalıdır.
• Kazan Yerleşimi
 Kazan dairesinin konumuna göre kazan yerleşimi yapılır. Kazan yerleşiminde, kazanın
çevresinde yeterli kullanma alanının bırakılması gerekir. Bu nedenle kazan arkasına kazanla duvar
arasında, kazan boyu (L)+1m sonucunun yarısı (L+1/2m) kadar boşluk bırakılmalıdır. Kazanın
yanından duvara en az 50-70 cm boşluk kalmalıdır. Kazan önünde, kazan duman borularının rahat
temizlenebilmesi için kazan boyu +1m (L+1m)’den fazla alan boş olmalıdır. Birden fazla kazanın
yan yana konulması durumunda, kazanlar arasının rahat temizlenebilmesi için durumuna göre 10-
40 cm aralıklı montaj edilmelidir. Kazan üstünde tavan yüksekliği, en yüksek kazan donanımından
1m fazla olmalıdır.

• Kazan Dairesi Kurulumunda Alınması Gerekli Güvenlik Önlemleri

Öncelikle çalışmanın olduğu yerin temiz ve düzenli tutulması gerekir. Dağınıklık,

istenmeyen kazalara neden olabilir. Kalorifer kazanlarının büyüklüklerine göre, vinç,
calaskal vb. aletlerle taşınması gerekir. Kazan ve duman kanallarının taşınmasında, taşınan
malzeme altında durulmamalıdır. Kazan montajında mutlaka koruyucu başlık, ayakkabı ve
eldiven kullanılmalıdır. Duman kanallarının yapımında kaynak güvenlik kurallarına mutlaka
uyulmalıdır
.
 Kazan Montajı
• Kat Kaloriferi Kazanının Montajı

Kazanlar monte edilmeden önce su bağlantıları yapılmalıdır. Katı yakıtlı kalorifer

kazanlarının bağlantısı yapılırken genleşme deposu açık sistem olmalıdır. Sıvı ve gaz yakıtlı
sistemlerde ise kapalı genleşme deposunun olmasına dikkat edilmelidir. Kazanın baca ile
arasındaki mesafesine, duvarla olan aralığına, yanma havasının rahat temin edilmesine
dikkat edilmelidir.
Katı yakıtlı bir kat kaloriferinin montajı

Sıvı yakıtlı bir kat kaloriferinin montajı

 KAZANIN YAKIT BORU BAĞLANTILARI

• Yakıtlar

Yandığında ısı veren maddelere yakıt denir. Cisimlerin yakıt olarak adlandırılması için
yandığında sağlığa zararlı olmaması, tabiatta bol miktarda bulunması, tehlike arz etmemesi
ve ucuz olması gibi özelliklere sahip olması gerekir. Katı, sıvı ve gaz hâlindedirler.

• Katı Yakıtlar ve Depolanması

Genelde odun ve kömür olarak adlandırılmaktadır. Katı yakacakların ısı verimi

diğerlerine nazaran daha düşük olmasına rağmen ülkemizde lokal (müstakil, mahalli) ve
merkezî ısıtmalarda kullanılmaktadır. Fakat günümüzde daha çok sıvı ve gaz yakacakların
kullanımı tercih edilmektedir.
Katı yakıtlar, kazan dairelerinde kömürlük denen yerde depolanır. Kömürlük,
kömürün kazana en kısa ve rahat yoldan ulaştırılabilecek şekilde tasarlanmalıdır. Rutubetli
(nemli) olmamalıdır.

• Sıvı Yakıtlar ve Depolanması

Ham petrolün damıtılması sonucu elde edilen yakıtlardır. Sıvı yakıtlar yakıt
tanklarında depolanırlar. Yakıt tankları, silindirik ve prizmatik olurlar. Zorunluluk olmadıkça
prizmatik tank kullanılmaz. Bu tanklarda bulunan keskin köşelerde yakıtlar zamanla tortular
meydana getirip, birikerek tankın faydalı hacmini azaltır. Silindirik tanklara göre basınca
 daha az dayanıklıdırlar. Yakıt tankları yer olarak bina içine (kazan dairelerine) ve bina dışına
(açık sahaya veya yeraltına) konulurlar. Sıvı yakıtlar üç grupta sınıflandırılırlar.

• Hafif Yakıt Yağları

Dizel (Diesel) araçlarda kullanılan motorine yakın incelikte (benzin, gazyağı, motorin,
marin dizel vb.) incelikte yağlardır. Nakli ve yakılması esnasında ön ısıtmaya gerek yoktur.

• Orta Yakıt Yağları

Hafif yağlara nazaran akıcılığı biraz az olan yakıt türüdür (fuel-oil). Yakma anında ön
ısıtmaya gerek duyulur. Türleri ve özellikleri şunlardır,

4 numaralı fuel-oil veya marine diesel: Düşük sıcaklıkta bile bir ön ısıtmayı
gerektirmeksizin pompalanabilen ve brülörden kolaylıkla geçebilen akışkan bir fuel-oil
türüdür.

• Kalorifer yakıtı:

4 numaralı fuel-oilden daha az akışkan olan ve 5 numaralı fueloil’den daha az ısıtma

gerektirerek brülörden geçen bir fuel-oil türüdür.

5 Numaralı Fuel-Oil: Düşük sıcaklıklarda pompalanması ve brülörden geçirilmesi

için ön ısıtma gerektirebilen ve 4 numaralı fuel-oilden daha az akışkan olan bir fuel-oil
türüdür.

6 numaralı veya ağır fuel-oil: depolama tanklarında ve pompalanma sırasında ön

ısıtma gerektiren akışkanlığı az olan bir petrol ürünüdür.

• Ağır Yakıt Yağları

Normal hava sıcaklığında akışı çok düşük olan yakıt türüdür. Taşınması ve yakılması
esnasında ön ısıtmaya tabi tutulurlar.

• Gaz Yakıtlar

Gaz yakıtlar, kolay yanan, kullanıma elverişli, yanma sonucu kül ve benzeri artık
bırakmayan ve borularla kolaylıkla taşınabilen yakıtlardır. Tabii (doğal gaz), sıvılaştırılmış
petrol gazı (LPG) ve yapay (hava gazı, su gazı, jeneratör gazı, karışık gaz, asetilen) gazlardır.
Doğalgaz, LPG (likit petrol gazı) yaygın olarak kullanılmaktadır.

• Doğal Gaz

İçinde büyük oranda metan, daha az oranda etan ve propan gibi hidrokarbonlardan
oluşan kokusuz, renksiz ve zehirsiz fosil bir yakacaktır.

• Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (LPG)

 Ham petrolün damıtılmasıyla ortaya çıkan gazdır. Basınç altında sıvılaştırılarak depo
edilir ve taşınır.
 Yakıtları Tanımlayan Değerler
• Üst Isıl Değeri

Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 kg veya m³ yakıtın tam yanma için gerekli
minimum hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma
ürünleri başlangıç derecesine kadar soğutulup karışımındaki su buharı yoğuşturulduğunda
açığa çıkan ısı miktarıdır. (Sembolü Ho, birimi Kcal/m³, Kcal/kg)

• Alt Isıl Değeri

Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 kg veya m³ yakıtın tam yanma için gerekli
minimum hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma
ürünleri, karışımındaki su buharı yoğuşturulmadan başlangıç sıcaklığına kadar
soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarıdır. (Sembolü Hu, birimi Kcal/m³, Kcal/kg)

• Yanma Noktası

Yakıtların sürekli yanmasını sağlayan sıcaklığa yanma noktası denir.

• Parlama Noktası

Yakıtların çevreden aldıkları ısının etkisiyle kendi kendilerine alevlenmelerine

parlama; parlamanın meydana geldiği sıcaklığa da parlama noktası denir.

• Akıcılık (Viskozite)

Sıvıların akmaya karşı gösterdiği dirence viskozite denir. Diğer bir tanımla viskozite,
bir sıvı tabakasının hareketine karşı altındaki tabakanın gösterdiği iç direnç, iç sürtünmedir.
Bir sıvı, ne kadar az akıcı ise (ağır ise) viskozitesi yüksek, ne kadar akıcılığı fazla ise (ince ise)
viskozitesi düşüktür.

 KOMBİLERİN BAKIM VE ONARIMI

 Tanıtımı, Kullanım Yerleri Ve Bacalar

Kombi ısıtma cihazları şofbenlerde olduğu gibi borulardan gelen suyun ısıtılması
ilkesi üzerine çalışırlar. Kombi cihazları ısıtma ve sıcak su sağlama amacına yönelik
kullanılabilir. Sıcak su kullanımının öncelikli olduğu kombilerde sıcak su musluğunun
açılmasıyla cihazdaki ani su ısıtıcısı tarafından anında sıcak su temin edilir.
Kombilerin kapasiteleri markalara göre değişmekle birlikte 17.500 kcal/h ile 30.000
kcal/h kapasiteler arasında üretilmektedir. Kombilerle izolasyonu iyi yapılmış bir yerleşim
yerinde 250 - 300 m2'lik bir alanı ısıtmak mümkündür. Genellikle daire, villa ve küçük
işyerlerinde rahatlıkla ısıtma ve kullanım sıcak suyunu temin edebilmektedir.
Kombilerde baca tepmesine ve çekmemesine, aşırı ısınmalara, alev sönmesine,
donmaya karşı ve gaz kaçağına karşı her türlü önlem alınmıştır.
 Az yer kaplayan ve montajı kolay olan kombiler sessiz çalışırlar. Kombilerin
otomasyonu için oda ve dış hava termostatları bağlanabilmektedir.

Kombiler yanma havasının temini yönünden bacalı, baca fanlı ve hermetik olmak üzere üçe
ayrılırlar.

 Tesisatta Dikkat Edilecek TSE, Gaz Dağıtım Şirketi Ve Üretici

Firmanın Montaj Kuralları

Gaz yakıtlı cihazların montajları ile ilgili ayrıntılar TSE, imalatçı firma ve gaz dağıtım
şirketi tarafından açıklanmaktadır.
Bu kurallara göre yetkili olan kişi ve kuruluşlar tarafından
yapılmalıdır. Özellikle kombi türü cihazlarda proje ve onay işlemleri ilgili gaz dağıtım şirketi
tarafından yapılmadan cihaz takılmamalıdır. Genel olarak uyulması gereken kurallardan
bazıları aşağıda sunulmuştur:

• Cihaz mutlaka ateşe dayanıklı yanmaz bir duvara monte edilmelidir.

• Cihazın monte edileceği duvar cihazın ağırlığını taşıyabilecek mukavemette
olmalıdır.
• Cihaz ocak, fırın vb gibi ısı ve alev çıkartan cihazların üzerine gelecek şekilde
monte edilmemelidir.
• Cihazın monte edileceği ortamda asit veya buhar bulunmamalıdır.
• Bacalı cihazların montajında öncelikle baca uygunluğu kontrol edilmelidir.
• Baca bağlantısı mümkün olabildiğince kısa tutulmalıdır ve kelepçe ile mutlaka
sabitlenmelidir.
• Bacalı cihazlarda ortama temiz hava girişi mutlaka sağlanmalıdır.
• Bacalı cihazların bacaları ve bağlantıları mutlaka sürekli kontrol edilmelidir.

 Kombi Çeşitleri Ve Montaj Kuralları

Kombiler genellikle yanma havası ve atık gazların atılış şekline göre isim alırlar.
Montaj şekilleri ise bu tiplere göre farklı olmaktadır.

Kombinin montajı, tesisatçı ve kullanıcının ortaklaşa belirleyeceği yere yapılmalıdır.

Cihazın montajı sırasında kullanılacak tüm malzemeler cihazla beraber verilir.

• Ambalaj içerisinden çıkan kombi askısını su terazisi yardımıyla duvara monte

ediniz. Bazı modellerde askı yerine sadece vida olabilir. Delikleri su terazisiyle
belirleyiniz.
• Kombinin önündeki beyaz sacı çıkarınız. Bunun için cihaz ön kapağı altındaki
vidayı sökünüz, sonra kapağı öne ve arkaya kaldırarak çıkarınız.
• Kombiyi, askı delikleri denk gelecek şekilde duvara asınız.
• İşleminiz bittikten sonra söktüğünüz kısımları yerine takınız.

Tesisatın diğer bağlantıları da yetkili tesisatçılar tarafından düzgün bir şekilde

yapılmalıdır. Soğuk su girişi ve sıcak su çıkışı bağlantıları sızıntı yapmayacak biçimde
bağlanıp kontrolü iyice yapılmalıdır
Bacalı kombi montajı
 Bacalı Kombi montajı

Kombi Bağlantı Testi

Kombinin testinde, kat kaloriferi tesisatında olduğu gibi su giriş veya çıkış ağzından
bir tanesi kör tapa ile sıkıca kapatılır, açık olan yerden test tulumbasına bağlantı yapılır. Kat
kaloriferi kazanlarında uygulanan basamaklar izlenir.
 Bacalı Kombiler

Bacalı kombilerde yanma odası cihazın bulunduğu ortama açıktır ve yanma sırasında
cihaz, ortamın havasını kullanır. Bacalı kombiler banyoya, yatak odalarına, açık balkonlara,
apartman boşluğu gibi ortamlara ve hacmi 8 m3'ten az olan yerlere monte edilemez. Bacalı
kombilerde yanma sonucu oluşan atık gazları mevcut baca aracılığıyla dışarıya atılır. Hava
girişi ve bacası şartnamelere uygun olmayan yerlerde bu tip cihazların kullanılması can
güvenliği açısından tehlikeli olduğundan Gaz Şirketi tarafından gaz açma onayı
verilmemektedir. Kullanım mahallinde net kesit alanı en az 100 cm² olan menfez kullanımı
zorunludur.

• Bacalı Kombi Çalışma Prensibi

Bacalı şeklinde tabir edilen kombiler yanma sonucu ortaya çıkan atık gazları binada
bulunan kagir veya paslanmaz sacdan bacaya atan cihazlardır. Yanma için gerekli taze
havayı ise bulunduğu ortamdan alarak yanmayı gerçekleştirir. Bu tip kombilerin bulunduğu
ortamın taze hava girişini sağlamak amacıyla mutlaka dış havaya açılan bir havalandırma
menfezi konulmalıdır.

• Baca Fanlı Kombiler

 Bacanın yetersiz olduğu durumlarda bu tip cihazlar kullanılabilir. Yanmış gazlar bir
baca fanı ve baca gazı borusu ile pencere veya atmosfere açık duvardan dışarı atılır. Bacalı
kombilerin montaj mahalleri ile ilgili kısıtlamalar bu cihazlar için de aynen geçerlidir.

• Bacalı Kombiyi Oluşturan Parçalar

Bacalı kombi parçaları

 Duvar Tipi Yoğuşmalı Kombiler

Gerek cihaz fiyatlarının yüksek olması, gerekse düşük sıcaklıkta çalışmasından dolayı
daha fazla radyatör maliyeti getirdiğinden yoğuşmalı sistemlerde ilk yatırım maliyeti
yüksektir. Yoğuşmalı kazanlarda olduğu gibi bu cihazlar da duman gazı içerisindeki su
buharını yoğuşturarak ve baca gazı sıcaklığını düşürerek ilave enerji kazanırlar. Böylece
daha az enerji tüketimi ile işletme maliyeti düşer.

• Davlumbaz

Kombilerde yanma hücresinde yanan gazlardan çıkan atık gazların bacayla olan
irtibatını sağlar.

• Eşanjör

Yanma hücresinde yakılan gazlar eşanjör borularının arasından geçerken ısılarını

borunun içindeki suya bırakarak ısı transferini sağlarlar. Eşanjörlerin boruları genellikle
bakır boru, kanatlar ise alüminyum malzemeden yapılırlar.

• Brülör
 Kombilerde kullanılan brülörler atmosferik şekilde düzenlenmiştir. Bu atmosferik
brülörler kullanılacak gazın cinsine ve şofbenin kapasitesine ve kullanılacak yakıta göre
imalatçı firma tarafından ayarlanarak gönderilmiştir.

Atmosferik brülör

• Gaz Valfi

Kullanım ve kalorifer suyu çıkış sıcaklığına göre gaz debisini ayarlayan vanadır.

Kombi Gaz Valfi

• Su Valfi
 Isıtma ve kullanma suyu ihtiyacına göre çalışan üç yollu vanadır. Sıcak su ihtiyacı
olduğu zaman kalorifer tarafını kapatarak sıcak su eşanjörüne, sıcak su ihtiyacı olmadığı
zaman da ısıtma devresine yol vererek ihtiyaca göre kombinin çalışmasını sağlar.

• Kullanım Suyu Devresi

Kombi cihazlarında kullanım sıcak suyu temin etmek amacıyla kullanılan devredir. Bu
devrede bir adet plaka tipi veya serpantinli bir depo şeklinde ısı değiştirici vardır. Kombi
yanma odasında bulunan eşanjör de ısıtılan su ihtiyaç olduğunda üç yollu vana aracılığıyla
eşanjöre yönlendirilir. Kombinin tüm ısıl kapasitesi sıcak suyu üretmek için kullanılır.

Plaka tipi eşanjör

• Elektronik Kontrol Ünitesi

Elektronik kontrol ünitesi

• Sirkülâsyon Pompası
 Sistemde ısı taşıyıcı akışkan olarak kullanılan suyun sirkülâsyonunu sağlayan
parçadır. Tek hızlı ve üç hızlı şekilde çalışabilen çeşitleri vardır.

Sirkülâsyon Pompası

• Genleşme Tankı

Sistemde dolaşan suyun ısınması sonucu ortaya çıkan genleşme miktarını kendi içinde
absorbe ederek suyun genleşmesini sağlar. Bu tankın ortasında bir membran olup bu
membranın bir tarafında azot gazı diğer tarafında ise sistemde dolaşan su vardır. Isınma ile
genleşen suyun basıncı yükseleceğinden bu membranı şişirerek kendine yer açar.
Bu depoların tip ve hacimleri kombi kapasitesine göre imalatçı firma tarafından seçilir.
 Genleşme Tankı

• Montaj Plakası

Kombinin duvara asılmasını kolaylaştırmak amacıyla imalatçı firmalar tarafından

gönderilen plakadır.

Montaj Plakası

• Enjektör Çapları ve Kapasite Ayarları

Hava ve gaz ayarını yapmaya yarayan enjektörler, cihazın kapasitesine göre

fabrikadan ayarlanarak gelmektedir.

• Dönüşümleri (DG-LPG, LPG-DG)

Doğalgaz ve LPG’ ye dönüşüm işlemleri şofbenlerin bakım onarım öğrenme

faaliyetinde anlatıldığı şekilde yapılacaktır. Kesinlikle yetkili servis harici kişilere dönüşüm
işlemleri yaptırılmamalıdır.

• Emniyet Elemanları

Kombilerde iki türlü emniyet sistemi vardır. Bunlardan ilki sistemde ısı taşıyıcı
akışkan olarak görev yapan suyun basıncını ölçen emniyet ventili bir diğeri de baca gazı
sıcaklığını ölçen baca sensörüdür. Emniyet ventili su basıncı 3 bar’a geldiğinde açılarak fazla
suyu atarak basıncı düşürür. Baca sensörü ise geri tepme olduğu zaman davlumbaz sıcaklığı
artar, bu sensörde bu sıcaklığın artması ile gaz valfinden gazı keserek yanmaya engel olur.

• Elektronik Kontrol Ünitesi Üzerinden Devre Elemanları

 Kontrolü

Sistemin otomatik olarak çalışmasını sağlayan mini bir bilgisayar programı vardır. Bu
program sensörlerden ve kullanıcıdan gelen bilgilere göre gaz valfi ve üç yollu vanaya
kumanda eder.

Arızalar ve çözüm yöntemleri

 Fanlı Bacalı Kombi Çalışma Prensibi

 Fanlı bacalı şeklinde tabir edilen kombiler yanma sonucu ortaya çıkan atık gazları bir
fan aracılığıyla binada bulunan kagir veya paslanmaz sacdan bacayı kullanmayıp kendilerine
has özel baca vasıtasıyla bina duvarı yada penceresinden dışarıya atan cihazlardır. Yanma
için gerekli taze havayı ise bulunduğu ortamdan alarak yanmayı gerçekleştirir. Bu tip
kombilerin bulunduğu ortamın taze hava girişini sağlamak amacıyla mutlaka dış havaya
açılan bir havalandırma menfezi konulmalıdır. Genellikle baca çekişinin yeterli olmadığı
ortamlarda bu tür kombiler kullanılmaktadır.

 Fanlı bacalı kombiyi oluşturan parçalar

• Davlumbaz

Kombilerde yanma hücresinde yanan gazlardan çıkan atık gazların bacayla olan
irtibatını sağlar.

• Eşanjör

Yanma hücresinde yakılan gazlar eşanjör borularının arasından geçerken ısılarını

borunun içindeki suya bırakarak ısı transferini sağlarlar. Eşanjörlerin boruları genellikle
bakır boru, kanatlar ise alüminyum malzemeden yapılırlar.

• Fan (Atık Gaz Fanı)

Yanma sonucu ortaya çıkan atık gazların dış ortama atılmasını sağlayan fandır.

• Brülör

Kombilerde kullanılan brülörler atmosferik şekilde düzenlenmiştir. Bu atmosferik

brülörler kullanılacak gazın cinsine ve şofbenin kapasitesine ve kullanılacak yakıta göre
imalatçı firma tarafından ayarlanarak gönderilmiştir.
 Kombi atmosferik brülörü

• Gaz Valfi

Kullanım ve kalorifer suyu çıkış sıcaklığına göre gaz debisini ayarlayan vanadır.

Gaz Valfi

• Su Valfi

Isıtma ve kullanma suyu ihtiyacına göre çalışan üç yollu vanadır. Sıcak su ihtiyacı
olduğu zaman kalorifer tarafını kapatarak sıcak su eşanjörüne, sıcak su ihtiyacı olmadığı
zamanda ısıtma devresine yol vererek ihtiyaca göre kombinin çalışmasını sağlar.

• Kullanım Suyu Devresi

 Kombi cihazlarında kullanım sıcak suyu temin etmek amacıyla kullanılan devredir. Bu
devrede bir adet plaka tipi veya serpantinli bir depo şeklinde ısı değiştirici vardır. Kombi
yanma odasında bulunan eşanjör de ısıtılan su ihtiyaç olduğunda üç yollu vana aracılığıyla
eşanjöre yönlendirilir. Kombinin tüm ısıl kapasitesi sıcak suyu üretmek için kullanılır.

Plaka tipi eşanjör

• Elektronik kontrol ünitesi

Elektronik kart

• Sirkülâsyon Pompası

Sistemde ısı taşıyıcı akışkan olarak kullanılan suyun sirkülâsyonunu sağlayan

parçadır. Tek hızlı ve üç hızlı şekilde çalışabilen çeşitleri vardır.
 Sirkülâsyon pompası

• Genleşme Tankı

Sistemde dolaşan suyun ısınması sonucu ortaya çıkan genleşme miktarını kendi içinde
absorbe ederek suyun genleşmesini sağlar. Bu tankın ortasında bir membran olup bu
membranın bir tarafında azot gazı diğer tarafında ise sistemde dolaşan su vardır. Isınma ile
genleşen suyun basıncı yükseleceğinden bu membranı şişirerek kendine yer açar. Bu
depoların tip ve hacimleri kombi kapasitesine göre imalatçı firma tarafından seçilir.

Genleşme deposu

• Enjektör Çapları ve Kapasite Ayarları

Hava ve gaz ayarını yapmaya yarayan enjektörler sobanın kapasitesine göre

fabrikadan ayarlanarak gelmektedir.
 • Dönüşümleri (DG-LPG, LPG-DG)

Doğalgaz ve LPG’ ye dönüşüm işlemleri şofbenlerin bakım onarım öğrenme

faaliyetinde anlatıldığı şekilde yapılacaktır. Kesinlikle yetkili servis harici kişilere dönüşüm
işlemleri yaptırılmamalıdır.

• Emniyet Elemanları

Kombilerde iki türlü emniyet sistemi vardır. Bunlardan ilki sistemde ısı taşıyıcı
akışkan olarak görev yapan suyun basıncını ölçen emniyet ventili bir diğeri de baca gazı
sıcaklığını ölçen baca sensörüdür. Emniyet ventili su basıncı 3 bar’a geldiğinde açılarak fazla
suyu atarak basıncı düşürür. Baca sensörü ise geri tepme olduğu zaman davlumbaz sıcaklığı
artar bu sensörde bu sıcaklığın artması ile gaz valfinden gazı keserek yanmaya engel olur.

• Elektronik Kontrol Ünitesi Üzerinden Devre Elemanları Kontrolü

Sistemin otomatik olarak çalışmasını sağlayan mini bir bilgisayar programı vardır. Bu
program sensörlerden ve kullanıcıdan gelen bilgilere göre gaz valfi ve üç yollu vanaya
kumanda eder.

Arızalar ve çözüm yöntemleri

 • Hermetik Kombiler
Hermetik kombilerde bacaya gerek yoktur. Ortamın havasını kullanmadığı için
kısıtlama getirmeden kullanılırlar. Yanma için gerekli havayı bir fan vasıtasıyla ve özel iç içe
geçen iki borudan oluşan hava akım borusu sayesinde dışarıdan alırlar. Hermetik kombiler
mutlaka dış duvara veya dış duvara yakın bir yere monte edilmeli ve hava akım borusu
atmosfere açık olmalıdır. Apartman aydınlıklarına bağlanmamalıdır.
  Denge Bacalı (Hermetik) Kombi Montaj Kuralları

Hermetik kombilerde montaj ve tesisat şekli bacalı kombilerle aynı olmakla birlikte sadece baca
bağlantısı farklıdır. Baca bağlantısı mutlaka dış ortama bakan duvara yapılmalıdır. Baca atış ağzını
kapatacak herhangi bir şey bulunmamalıdır. Bacada oluşacak yoğuşma sularının dışarı atılmasını
sağlamak içinde baca kombiden dışarıya doğru % 2 alçalan eğimle monte edilmelidir. Bu tür bacalı
kombiler kesinlikle normal bacaya bağlanmaz.
Hermetik kombi baca bağlantısı için gerekli asgari ölçüler “mm” olarak aşağıda verilmiştir.

 Denge Bacalı (Hermetik) Kombiyi Oluşturan Parçalar

Denge bacalı (Hermetik ) tip kombilerde bulunan parçalar ve arızalar diğer kombilerle
genelde aynı olduğundan bacalı kombi konularına bakınız. Sadece atık gaz sistemi farklıdır.
Atık gaz bağlantı elemanları ve sistemi açıklanmıştır.

Kombinin elektrik ve tesisat bağlantısı

  Kombiyi Devreye Alma

Gaz vanası ve soğuk su girişi açılır. Ana şalter kış pozisyonunu getirilir. Dijital
göstergede program ayarları sıralı olarak ekrana gelir. Daha sonra da sıcak su çıkış sıcaklığı
ekrana gelir. Kazan ve kullanım suyu birlikte devrededir. Ana şalter yaz konumuna
getirildiğinde dijital göstergede program ayarları sıra ile ekrana gelir. Daha sonra sıcak su
çıkış sıcaklığı, ekrana gelir. Bu durumda sadece kullanım suyu devrededir. Kazan suyu ise
devre dışıdır.
Kazan suyu sıcaklığı ayarı sağa doğru çevrilir. Isı ihtiyacı olduğunda kalorifer su
sıcaklığı göstergede yükseltilebilir.

Oda sıcaklığı termostat ayarından ayarlanarak yapılabilir. Durdurma cihazı 0 (sıfır)

pozisyonuna getirilerek cihaz durdurulur.

 Brülörler (Yakıt Yakıcıları)

 Yakıtların yakılması için, zerrecikler (sis) hâline getirilip hava ile karıştırılması
gerekir. Isıtma sistemlerinde yakıtı, ocağa püskürten, yanma için gerekli havayı temin eden,
yakıt-hava karışımını sağlayan ve ateşlemeyi yaparak yakan yakıt yakıcılarına brülör denir.
Bunun için brülörün gövdesinde, otomatik çalışma için gerekli bütün ayar, kumanda ve
ateşleme donanımı da bulunur.

• Basınç Durumuna Göre Brülörler

 Alçak Basınç Brülörü

Görünüş ve yapım özellikleri bakımından yüksek basınçlı brülörlere benzer. Bu

brülörlerde yakıt yağı 3.000, 4.000 ve bazı hâllerde 10.000 devirli bir milin içindeki
kanaldan gönderilir. Kanalın ucunda bulunan çanağın içine gelir. Bu yağ santrafüj kuvvet
tesiri ile çanağın kenarlarına savrularak küçük parçacıklara ayrılır. Çanağın mili üzerinde bir
vantilatör mevcuttur. Bu vantilatörden gelen hava, püskürtme çanağının etrafından girerek
yakıt yağı ile iyice karışır. Bu karışım ikinci bir vantilatörden gelen hava yardımı ile yanışa
hazır duruma gelir. Yakıtı ısıtıp buharlaştırarak yakarlar. Günümüzde konutlarda pek
kullanılmazlar. Bu brülörlerin en önemli özelliği kalın yağları ön ısıtmaya tabi tutmadan
yakmalarıdır. Aynı zamanda gürültülü çalışırlar ve verimleri düşüktür.

 Yüksek Basınç Brülörü

Yüksek basınçlı brülörlerde pompa, yakıtı yüksek bir basınçla (7-20 kg/cm²) yakıt püskürtme
memesinden koni biçimli zerreler kümesi hâlinde yanma odasına püskürtür.

Vantilatör tarafından, memeyi çevreleyen büyük çaplı borudan verilen hava, yanma odasında
yakıt zerreleri ile karışır. Yakıt yağı-hava karışımı memeye yakın konmuş olan, elektrik
yüklü uçlar ile ateşlenir. Ateşlemeden sonra yanma kendiliğinden devam eder.
Bu brülörler otomatik alev kontrolü, otomatik yanma ve durdurma donanımı gibi
özelliklere sahip olduğundan, merkezî ısıtma sistemlerinde çok kullanılır. Yakıt yağının
düzgün bir biçimde püskürtülmesi için, yakıtın temizliği, viskozitesi (akıcılığı) ve özgül
ağırlığı önemlidir. Bu brülörler, yakıtı parçalayıp (atomize edip) basınçlandırarak yakarlar.
Isıtma tesisatlarında yaygın olarak bu tür brülörler kullanılır.
  Yakıt Durumuna Göre Brülörler

 Katı Yakıt Brülörü

Bu brülör daha büyük alanlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Konutların ve

sitelerin merkezî ısıtma sistemlerinde ve sanayide yüksek ısı üretimi gerekli yerlerde
kullanılmaktadır. Brülör, toz kömür, prina (zeytin posasının ve çekirdeğinin kurutulmasından
elde edilmektedir) ve diğer alternatif katı yakıtları yakar. Bu brülör daha büyük alanlarda
kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Konutların ve sitelerin merkezî ısıtma sistemlerinde ve sanayide
yüksek ısı üretimi gerekli yerlerde kullanılmaktadır. Brülör, toz kömür, prina (zeytin posasının ve
çekirdeğinin kurutulmasından elde edilmektedir) ve diğer alternatif katı yakıtları yakar.
  Sıvı Yakıt Brülörü

Fuel-oil çok az uçucu bir yakıt olduğundan ısıtılıp basınçlı olarak püskürtülmesi
gerekmektedir. Fuel-oil nu. 4 yakıt son noktada 90°C’ye kadar, fuel-oil nu.6 yakıt son
noktada 130°C’ye kadar ısıtılmalıdır. Brülörlerde yakıt 15-25 bin basınçla ocak içine
püskürtülmelidir (brülör imalatçısı firmanın tavsiye ettiği değere göre ayarlanmalıdır).
Yaklaşık olarak 1kg fuel-oili yakmak için 11m³ hava gerekmektedir. Hava miktarını, hava
fanı hava girişinde bulunan klapelerin açıklığını ayarlayarak istediğimiz miktarda tutarız.
 Sıvı yakıt brülörü parçaları

Sıvı yakıt brülörler, alçak ve yüksek basınçlı olarak iki çeşittir. Merkezî ısıtma
sistemlerinde yüksek basınçlı olanlar tercih edilir. Brülörler, birbiriyle bağlantılı çalışan
mekanik parçalardan meydana gelir. Bu parçaların brülör sistemi içinde, kendilerine göre
yapması gereken görevleri vardır. Birisinde olabilecek aksaklık veya arıza durumunda, tüm
sistem çalışmaz duruma gelir.

 Gaz Yakıt Brülörü

LPG ve doğalgaz yakıt yakan bu brülörler, karşı basınçlı ve atmosferik (üflemesiz)

yanmaya uygun olarak imal edilirler.

 Çift Yakıtlı Brülörler (Sıvı-Gaz)

Hem fuel-oil hem de gaz yakabilen brülörler olup gazın kesilmesi hâlinde fuel-oil ile
çalışma imkânı sağlar. Kesintisiz çalışmak zorunda olan endüstriyel tesislerde tercih
edilirler. Satın alma maliyetleri oldukça yüksektir.

 Brülör Kısımları ve Görevleri

• Sıvı Yakıtlı Brülörün Kısımları ve Görevleri

Sıvı yakıtlı brülör ve kısımları

• Hava klapesi grubu

El veya servo motorla kumanda edilerek yanma hava

miktarını ayarlar. Havayı emiş ağzından alır ve yanma
bölgesine gönderir.

• Servomotor

Çift kademeli brülörlerde, yakıt miktarına uygun

otomatik hava ayarını yapar.

• Yağ pompası

Yakıtı yüksek basınçla memeye gönderir. Bu pompalar

dişli tipte olup az miktarda yakıta yüksek basınç verir.

• Brülör motoru

Fan ve yakıt pompasını çalıştırır. 1400 veya 2800

dev/dk hızda çalışırlar.
 • Fan

Yanma için gerekli havayı sağlar. Hareketini elektrik

motorundan alır. Eğimli kanatçıklar havayı alarak namluya
iletir.

• Brülör gövdesi

Brülör parçalarını üstünde taşır. Genellikle alüminyum dökümden yapılır.

• Üst kapak

Brülör içindeki parçalara (ateşleme elektrotları, kablo ve meme) rahat ulaşabilmek için
kullanılır.

• Ateşleme kabloları

Ateşleme trafosundaki yüksek akımı, ateşleme elektrotlarına aktarır. Yüksek gerilime

uygun, özel izolasyonlu (yalıtımlı) ve özel tespit uçludur.

• Menteşeli tespit flanşı

Brülörün kazana bağlanmasını sağlar.

Brülör sökülmeden, sağa veya sola döndürülerek
bakımı yapılır.

• Ateşleme elektrotları

Elektrikli çakmak da denir. Yanma için gerekli elektrik

arkını oluşturur. Elektrik arkı için elektriği trafodan alır.
Yüksek ısıya ve gerilime dayanıklı metalden, porselen
izolasyonlu yapılır. İyi bir ateşleme yapabilmesi için
ayar ölçülerinin uygun yapılması gerekir.
 • Yanma başlığı

Brülör alevine biçim verir. Çelik sacdan boru biçimli yapılır. Namlunun ucunda bulunur.
Cıvatayla namluya tutturulur. Gerektiğinde sökülebilir.

• Türbülatör

Fanın verdiği havayı döndürerek, yakıt hava

karışımının tam olmasını sağlar. Meme önünde ya da
gerisinde olabilir. Paslanmaz çelik sacdan kanatlı
olarak
yapılır. Hava, kanatlar arasından geçerken kanatlar
havanın dairesel dönmesini sağlar.

• Meme

Pompadan yüksek basınçla gelen yakıtı, atomize ederek püskürtmeye yarar. Yakıt memeden
çıkarken bir gramı milyon parçalara ayrılır. Memenin üstünde, saatteki yakıt püskürtme kapasitesi
(3 galon gibi), basıncı (7 atü gibi) ve yakıt püskürtme açısı (30°-45°- 60°-80°-90° gibi) yazar.

1 Amerikan galonu = 3.8litre ve 1 İngiliz galonu = 4.5 litredir. Pratikte bir galon
yaklaşık olarak 4 litre alınır.

Memenin püskürtme açısı küçük olursa, alev

çapı da küçük olur. Meme açısı büyüdükçe, alev
çapı büyür ve alev boyu da kısalır. Kazan yanma
odasına göre meme açısı seçilir. Meme dört
parçadan meydana gelir. Bunlar; meme başlığı
(meme gövdesi), deflektör (yakıt yönü
değiştiricisi), deflektör kovanı ve filtredir.

Brülör memesi
 Meme parçaları

• Meme başlığı:

Meme parçalarını üstünde taşır. Meme gövdesi de denir. Yakıtın meme deliğinden çıkarken
püskürmesini ve sisleşmesini sağlar.

• Deflektör:

Üstünde bulunan helis kanallar aracılığıyla yakıtı inceltir ve yönlendirir.

• Deflektör kovanı:

Deflektörü sabitler ve yakıtı deflektöre aktarır.

• Filtre:

Yakıt içinde bulunan yabancı madde ve partiküllerin meme içine gelmesini önler.

• Meme borusu
Brülör motorunun ilk hareketi sırasında yakıtın püskürtülmeden dolaştırılmasını sağlar. Aynı
zamanda memeyi üstünde taşır.

• Selonoid vana

Yakıt pompası ile meme arasında yeterli basıncın

oluşması için yakın yolunu kontrol eder. İlk çalışma
sırasında, yakıtı devridaim ettirerek ısınmasını sağlar.
Brülörün durması anında, son yakıt püskürmesini önler.
Basınç fazlası yakıtı, pompa girişine geri gönderir.
Selonoid vana tek kademeli brülörlerde bir, çift
kademelilerde iki tanedir. Selonoid vana, normalde açık
ve kapalı olarak iki çeşittir. Tek kademeli brülörlerde,
normalde açık olanı kullanılır. Çift kademelilerde ise
birinci kademe normalde açık, ikinci kademe normalde
kapalı konumdadır.

• Ön ısıtıcı ayar termostatı

 Yakıt, ön ısıtıcı sıcaklığına bağlı olarak elektrikli ısıtıcıların elektrik akımını kontrol eder.
Aynı zamanda yakıtın ön ısıtıcı sıcaklığı değerini kumanda beynine bildirir.

• Yağ ön ısıtıcı

Yakıt yağını hızla ısıtarak yakıtın akıcılığını ve yanmasını kolaylaştırır. Ayar termostatı, alt ve
üst limit termostatlarını üstünde bulundurur.

• Fotosel

Brülörün ilk hareketi sırasında, alevin oluşmasını

ve alev oluştuktan sonra ateşleme elektrotları akımının
kesilmesi için gözetleyici görevi görür.

• Kumanda beyni

Brülörü belli bir programa göre çalıştırır. Brülör gövdesine bağlıdır. Termostat,
fotosel, ısıtıcı, elektrik motoru ve selonoid vana beyinle irtibatlıdır. Brülör sisteminde,
istenen şartlar oluşmadan brülöre yol vermez. Üstünde bulunan arıza düğmesi, brülörün
arızada olduğunu haber verir.

• Ateşleme trafosu

220 volt olan şehir elektriğini 10.000 voltun

üstüne
çıkartır ve ateşleme elektrotları için gerekli olan yüksek
gerilimi sağlar.

• Elektrik panosu

Brülörü çalıştırmak için üstünde kumanda şalteri, işaret lambası, kontaktör ve

sigortalar gibi elektrik elemanlarını bulundurur.

 Gaz Yakıt Brülörünün Kısımları ve Görevleri

Gaz yakıt brülörleri, havayla gaz yakıtı (doğalgaz, LPG) karıştırarak yakan
yakıcılardır. Atmosferik (üflemesiz) ve fanlı (üflemeli) olarak iki çeşit gaz yakıt brülörü vardır.
Atmosferik brülör, yanma için gerekli havayı çevresinden alır. Fanlı brülör ise yanma
havasını üzerinde bulunan bir fanla temin eder ve gazla havayı karıştırarak yakar.

• Brülör gövdesi

Brülör parçalarını üzerinde taşır. Alüminyumdan yapılır.

• İç kapak

Brülör iç hacmini böler. Brülör iç donanımlarını üzerinde bulundurur.Alüminyumdan yapılır.

• Fan

Yanma için gerekli havayı sağlar. Hareketini motordan alır.

• Türbülatör

Yanma havasına yön vererek hava-gaz karışımının tam yapılmasını sağlar.

• Ateşleme ve iyonizasyon elektrodu

Bazı brülörlerde üç, bazılarında ise iki adettir. Üç adet olan brülörlerde ikisi ateşleme,
birisi ise iyonizasyon amacıyla kullanılır. İki adet elektrot olan brülörlerde nötr hattına bağlı
olan elektrot iyonizasyon için de kullanılır. Yüksek gerilime ve sıcaklığa dayanıklıdırlar.
Ateşleme elektrotları, yanma için gerekli elektrik akımını oluşturur. Ark için gerekli
elektriği ateşleme trafosundan alır.İyonizasyon elektrodu, brülördeki alev sıcaklığını algılayarak
beyine "alev oluştu" sinyalini gönderir ve ateşlemeyi durdurur. Beyin belirli süre içinde bu sinyali
algılayamazsa brülörü arızaya geçirir.

• Gözetleme kapağı
 Alüminyumdan yapılır. Elektrotları taşır. Yanma başlığına gaz taşıyarak türbülatörün
hassas ayarını yapar.

• Çalışma selonoid vanası

Gaz debisini ayarlayarak gaz yolunu açar veya kapatır.

• Brülör motoru

Fanın hareketini sağlar. Küçük kapasitede olanlar 220 volt, büyük kapasiteli brülörler
ise 220–380 volt ile çalışır.

• Hava basınç presostatı

Fan tarafından sağlanan havanın yetersiz olması durumunda brülörü durdurur.

• Kapak montaj elemanı

İç kapağın gövdeye kolayca sökülüp takılması için kullanılır.

• Soket

Brülöre gelen elektrik bağlantılarının yapılması için kullanılır.

• Kumanda beyni

Brülörü belirli bir programa göre çalıştırır. Normal çalışma sırasında brülörün alev
kontrolünü yapar. Herhangi bir nedenle alev söndüğünde sistemi durdurarak arızaya geçirir.

• Ateşleme trafosu

220 volt olan şehir cereyanını 18 kilo volta çıkararak elektrotlar için gerekli olan
gerilimi sağlar.

• Hava klapesi ayar grubu

Yanma havasının ayarını yapar. Küçük kapasiteli brülörlerde elle, büyük kapasiteli ve
özellikle çift kademeli brülörlerde otomatik olarak yapılır.

• Hava klapesi

Hava geçiş kesiti miktarını ayarlar.

• Yanma başlığı

Brülör alevine biçim verir. Çelik malzemeden, yüksek sıcaklığa dayanıklı yapılır.
 • Kazan bağlantı flanşı

Brülörün kazana bağlantısını sağlar. Alüminyum malzemeden yapılır. Üzerinde

yanmaz asbest contasıyla birlikte satılır.

• Ön kapak

Brülör gövdesinden gelen havayı yanma bölgesine yönlendirir.

• Dış kapak

İç kapak üzerindeki ekipmanların korunmasını sağlar. Aynı zamanda brülör motoru

gürültüsünün ortama yayılmasında ses yalıtımı görevini de yerine getirir.

• Minimum gaz basınç prosestatı

Gaz basıncını kontrol eden güvenlik elemanıdır. Gaz basıncı belirli bir değerin altına
düşmesi durumunda brülörü durdurur.

Brülör Gaz Bağlantısının Yapılması

Brülöre Gaz Yakıtın Bağlanması

 SIVI YAKIT YAKICILARI (BRÜLÖRLER)
Sıvı bir yakıtın yanabilmesi için buhar durumuna geçmesi ve bu buharın da hava ile karışması
zorunludur. Sanayi kuruluşlarındaki buhar kazanlarının yakacağı olarak kullanılan yakıt yağının (fuel-oil)
da yanması için buharlaştırılıp hava ile karıştırılması gerekir. Fuel-oil az uçucu bir yakıt olduğundan, çok
küçük parçacıklara ayrılması dolayısıyla hava ile karışan yüzeylerin artması; hem buharlaşmayı
hızlandırır, hem de kolaylaştırır. İşte yukarıda saydığımız buharlaşmayı ve hava ile karışmayı sağlayan ve
yakıtı yanmaya hazır duruma getirip ateşleyen kazanların can damarları brülörlerdir.
Fuel-oil’in bileşiminde karbon ve hidrojen vardır. Yanma sırasında bileşimindeki hidrojen, havanın
oksijeni ile birleşerek su durumuna gelir. Bileşimindeki karbon ise havanın oksijeni ile birleşerek, karbon
dioksit oluşturur. Yaklaşık 1 kg fuel-oilin yanması için 11 m3 havaya gereksinim vardır. Brülör bu karışımı
en iyi şekildi yapmalıdır.

Brülör türleri
• Yüksek yağ basınçlı brülörler
• Hava veya Buhar atomizasyonlu brülörler
• Dönel brülörler
 Yüksek yağ basınçlı brülörler: Esas olarak pompa, bir ısıtıcı, havayı sağlayan bir hava fanı ve bir
püskürtücüden oluşur. Yağ, pompa tarafından emilir, ısıtıcıdan geçirilerek kıvamlılığı düşürülür.
Püskürtücü, yağı 6-30 kg/cm2 arasındaki yüksek basınçla püskürterek önce zerrelere ayırır. Yakıt
zerrelerinden oluşan yakıt bulutu, hava fanının bastığı hava ile karışarak buharlaşır. Buharlaşan bu karışım
genellikle iki elektrotlar arasında oluşturulan elektrik kıvılcımı ile tutuşturulur.

Bunun için ateşleme transformatöründen yararlanılarak, elektrotlar arasındaki gerilim 10.000 volta
çıkarılır. Yüksek yağ basınçlı brülörlerde, kapasite ayarı meme değiştirerek yapılır.

Hava veya Buhar Atomizasyonlu Brülörler: Bu tür brülörlerde yakıt, düşük basınçla brülöre
gönderilir. Brülörün parçalayıcı ve püskürtücü bölümünde hava veya buhar yakıta hızla çarpar. Hava veya
buhar, yakıtı küçük zerrelere parçalar ve yanmaya hazır duruma getirir. Büyük kapasiteli brülörlerde,
yakıtı parçalayan ilk havaya ek olarak, yakıtın yanmasını tamamlamak için ikinci bir hava verilir. Yüksek
yağ basınçlı brülörlerde olduğu gibi yakıt ağırsa (kalınsa) yakıtın inceltilmesi gerekir.
 Dönel Brülörler: Bu tür brülörlerde yakıt 3000–6000 d/dak hızla dönen konik bir kap aracılığıyla
parçalanır. Kabın iç yüzeyine düzgün bir biçimde yayılır ve kabın kenarından merkezkaç kuvvetin
etkisiyle püskürtülür. Bu şekilde bir parçalanma yetmeyeceğinden, yanma havasının bir miktarı konik
kabın dışında, püskürtülerek, yakıt zerreleri daha da ufaltılır. Diğer brülörlerde olduğu gibi, kalın yağ
kullanılmış ise yağı ısıtmak gerekir.

Brülör Kapasitesi
Kazanın kapasitesi, türü, ısıtma yüzeyi, yanma odası şekli ve patta baca biçimi, brülör kapasitesine
etki eder. Uygun koşullarda bir brülörün kazanda yakabileceği en fazla yakıt miktarına, “brülör kapasitesi”
denir. Bu değer brülör etiketlerinde belirtilmiştir.

Brülörün parçalarının görevleri ise şöyledir:

1-Brülör Gövdesi: Brülörün ana iskeletidir. Diğer parçaların gövde üzerine takılması ile brülör
oluşur.
2-Hava Ayar Sürgüsü: Yanma için yeterli havanın geçmesini sağlayan hava kanalının, istenilen
ölçüde açma veya kapama görevini yapan parçasıdır.
3-Ana Motor: Brülör kapasitesine göre değişen güç ve dönme ile hava fanını ve yakıt pompasını
çalıştıran parçadır.
4-Yakıt Pompası: Yanma için gerekli yakıtı sağlayan parçadır.
5-Yakıt Isıtıcısı: Yakıtın püskürtme öncesi incelmesini sağlayan bölümüdür.
6-Selenoid Yana: Memeye yakıtın verilmesine veya yakıtın kesilmesine yarayan parçadır.
7-Püskürtme Memesi: Vanadan geçen yakıtın yanma kafasına geçiş bölümüdür.
8-Ateşleme Elektrotları: Buhar durumuna gelen ve yanma başlığında hava ile karışan, yakıt/hava
karışımını yüksek gerilim trafosundan gelen, yaklaşık 1000 V’luk akımla ateşleyen bölümdür.
9-Hava Döndürücü (türbülatör): Yanma başlığı içine gelen yakıt ve havanın çok iyi bir şekilde
karışmasını, havaya yön vererek sağlayan bölümdür. Böyle bir karışım, iyi yanma içim zorunludur.
 10-Yanma Başlığı: Elektrotlar, meme ve türbülatöre gövde işlevi gören ve karıştırılmanın yapıldığı
kısımdır.

Brülörün Çalışma Biçimi

Elektrik komuta pano veya tablosundaki ana şalter ve brülör şalteriyle, çevrime akım verilmeye
başlanınca ısıtıcı, yağı (yakıtı) ısıtmaya başlar. Yağ sıcaklığı termostattaki değere ulaşınca, brülör motoru
çalışmaya başlar. Bu anda ateşleme trafosuna gelen akımla, elektrotlar arasında kıvılcım çıkar. Motor
tarafından döndürülen hava fanı, emdiği havayı yanma başlığından geçirerek yanma odasına üfler. Diğer
taraftan yağ pompası, tanktan çektiği yağı ısıtıcıya gönderir. Isıtıcıdan geçen ve ısıtılmış olan yağ,
memenin bulunduğu, burun parçası açık olan selenoid vanadan geçerek, yağ pompasının emiş tarafına
geçer. Yağ, 15–20 saniye kadar bu şekilde dolaşarak gerekli sıcaklığa gelinceye kadar ısınır. Bu süre
sonunda selenoid vanaya akım gelerek, vana geçişini kapatır. Vana geçişinin kapanmasıyla yakıtın dönüşü
kesilmiş olur. Meme önünde basınç yükselir ve piston geriye itilerek, yakıtın memeye geçiş yolu açılır.
Yükselen basıncın etkisiyle yağ, memeden püskürmeye başlar. Yön ve hareket verilen hava ile yakıt,
yanma kafasında iyice karıştırılır ve yanmaya hazır duruma getirilir. Gerilim trafosundan gelen yüksek
akımın etkisiyle, elektrotlar arasında çıkan kıvılcım bu karışımı tutuşturur. Dolayısıyla yanma başlar.
Eğer herhangi bir nedenle yanma olmazsa, yağın püskürmeye başlamasından 5 saniye sonra, fotosel
lambası ışık görmediği için brülörü durdurur. Panoda bulunan arıza lambası yanar. Eğer yanmada bir
oğlan dışılık olmazsa, fotosel çalışmayı sürdürür. Olağan çalışma sırasında olabilecek herhangi bir sönme
(alev kopması) durumunda da, fotosel brülörü durdurur. Burada anlatılanlar tek memeli brülörler içindir.
Yüksek kapasiteli kazan sistemlerinde bulunan iki memeli brülörler de ise; ikinci memeye yakıt
gönderen, ikinci bir selenoid vana vardır. Olağanın üzerinde veya aşırı yük durumlarında presostat veya
termostat aracılığı ile ikinci selenoid vana, dolayısıyla ikinci meme de işletmeye girer. Böylece ocak
içinde yakıtın yakılması ile elde edilen ısı, katlanmış olur.
Besleme aygıtının çalışmayıp, suyun alınamaması durumunda da, brülör işletmeden çıkar. Bu
durumda eğer varsa ışıklı veya sesli uyarı ile personel uyarılır. Yine basıncın istenilen değere ulaşması
durumunda, presostat cihazı tarafından, brülör işletme dışı bırakılır.
Herhangi bir nedenle, brülör elektrotlarının ateşlememesi sonucu, ocak içine yakıt girmişse, hele bu
çalışma arasında ve peş peşe birkaç kez olmuşsa, arızanın nedeni saptanmadan brülör çalıştırılmamalı,
ocak içine ocak patlamasına yol açabilen üstübü vs atılarak yakmaya çalışılmamalıdır.

Brülörün Bakımı
Çalışan tüm sistemlerde olduğu gibi, “Küçük İhtimaller Büyük Arızalar Doğurur” sözünden çıkarak,
işletme sağlığı açısından aşağıdaki etmenler göz önünde bulundurulmalı ve gereken yapılmalıdır.
 -Bir brülörün dolayısıyla kazanın, arızasız ve sürekli çalışmasının ilk koşulu, yağ temizliğinin
sağlanmasıdır. Temizlenmemiş yakıt; pompanın arızalanmasına, selenoid vana ve memenin tıkanmasına,
dolayısıyla sık sık arızalanmasına neden olur. Olabilecek her arıza, işletmenin zaman kaybı ve maliyet
artışı demektir.
-Brülör yakıt memesi, ortalama 5 günde bir, gaz yağı ile temizlenmelidir. Temizleme sırasında
üfleme, yararlı olabileceği gibi iç meme vidalarını aşındırmayacak ince malzemeden de yararlanılabilir.
-Olağan yakıt dolaşımının değişmemesi için en az ayda bir kez pompa süzgeci temizlenmelidir. Tersi
durumda, tıkanan gözeneklerden yakıt geçişi zorlaşır veya kirlenme fazla ise yakıt geçmez. Bu da
yanmanın olmamasına yol açabileceği gibi pompada yıpranmalara da yol açar.
-Hava döndürücü, ayda bir kez gözden geçirilmeli hava aralıklarına biriken kurumlar
temizlenmelidir. Temizlenmezse havanın geçişi bozulur ve iyi bir yakıt hava karışımı sağlanamaz.
Kurumun fazla birikmesi hava döndürücünün dönüşünü bile olumsuz yönde etkileyebilir.
-Belirli aralıklarda, eğer varsa orsat aygıtı (gaz çözümleme aygıtı) ile baca gazlarındaki CO2 miktarı
ölçülmeli; olağan dışılık var ise, olağana dönecek şekilde yakıt ve hava ayarı yapılmalıdır. Gaz
çözümleme aygıtı yoksa, bu ayar, baca gazlarının çıkış rengine bakılarak yapılmalıdır.
-Elektrot aralıklarının firma tarafından standardında olduğu denetlenmeli, bozulmuşsa
ayarlanmalıdır.

İyi Bir Brülörün İşletmesinin Koşulları

Yakıtyağı (60 oC) sıcaklık derecesine getirilmeli ve o derecede kalması sağlanmalıdır. Yağın fazla
ısınması, hava kabarcıkları yapar. Yağın borular içinde akışı zorlanır. Yağın az ısınmasında ise, tane
küçüklüğü istenilen gibi olmayacak, dolayısıyla kötü ve isli yanma oluşacaktır. Yağın ısıtılması gereken
sıcaklık değeri, yağ kalınlığına ve özelliğine göre brülör üzerindeki ısıtıcı termostatlar aracılığı ile
sağlanır.
Yakıt yağ basıncı, brülör pompasındaki manometreden gözlenmeli, sürekli aynı değerde tutulması
çalışılmalıdır. Yağ basıncındaki iniş ve çıkışlar, yanmanın özelliğini değiştirir.
Hava motoru ve sürgüsü aracılığıyla yapılan hava ayarı, ocak içindeki yanma rengi açık sarı renkte
(tam yanma) olacak şekilde yapılmalıdır.
Brülör memesi, kazan kapasitesine ve brülör özelliğine göre seçilmelidir. Tersi durumunda yanma
verimi düşer ve olağan yanma elde edilemez.
Bacadan siyah duman çıkması durumunda da meme küçültülmeli veya verilen hava miktarı
arttırılmalıdır. Tersine beyaz duman görülmesi durumunda ise, meme büyültülmeli veya hava miktarı
azaltılmalıdır. Uygun baca rengi, gri veya kül rengi olarak tanımladığımız renktir.
Yanma sırasında, yanma ortamından cızırtılı ses gelmekteyse, yakıt içinde su var demektir. Ana
tanktan başlayarak, olanaklar elverdiğince yakıt içindeki su, atılmalıdır. Yakıt ana tankından, haftada bir
kez, dip atma düzeneği ile su atılmalıdır.
Brülör yakıt pompasından vuruntu sesleri geliyorsa, yakıt süzgeci tıkanmıştır. Söküp temizlenmesi
gerekir.
İşletme sırasında kazan sarsılıyorsa, yanma için hava az veriliyor demektir. Yakma havası arttırılarak
bu olayın önüne geçilir.
Yanma havası, olanaklar ölçüsünde ocak içine ısıtılarak verilmelidir. Sıcak hava vermek, iyi
yanmayı sağlar ve verimi yükseltir.

Brülör içinde dolaşım sistemi:

Yakıtın ısınması ve dolaşımı şöyle olur:
-Brülör motoru yol alır. Pompa, yağı ısıtıcıya basar.
-Isınmış yağ, borularda bulunan soğuk yağı, meme vanasına(burun parçası) oradan da birinci
selenoid vanaya, ardından tanka sürer. Sonuçta bütün yakıt boruları sıcak yağ ile dolar.
 -Bu sırada meme vanası (burun parçası) yağın memeye giriş yolunu kapatmıştır. Yağ memeye
gitmez.
-Dönüş hattı kapanınca, yağ basıncı hemen yükselir. 10-12 kg/cm2 basınçta, meme vanasındaki
(burun parçası) piston geriye itilir. Yağın önü açılır.
-Meme vanasının pistonu arkasına sızan yağ, tanka dönüş hattına verilir.
-İki memeli brülörlerde, gerekiyorsa ikinci selenoid vana açılır ve yakıtın memeden püskürtülmesi
sağlanır. Bu sırada yakıta uygun hava miktarı da, otomatik olarak özel bir motorun çevirdiği sürgü ile
ayarlanır.
-Eğer brülör durursa, birinci selenoid vana açılır. Yağ, dönüş hattına kaçtığı için basınç hemen düşer.
Meme vanası hemen kapanarak yakıtı keser, böylelikle yakıtın kazan içine birikmesi önlenmiş olur.

Brülör ve Yakıt Donanımı İle İlgili Olarak Karşılaşılması Olası Arızalar ve Giderilme Yolları

Arıza durumundan, önce, iyi bir işletme için gerekli koşullar sağlanmalıdır.
-Akım var mı? Voltaj çok mu yüksek?
-Tankta yakıt var mıdır?
-Oda veya kazan termostatı, su düzey otomatiği, sınır şalteri vb gibi komuta aygıtları uygun
ayarlanmış mıdır?
Arızanın yukarıdaki nedenlerden olmadığı anlaşılırsa brülör parçalarının görevlerini yapıp
yapmakları araştırılmalıdır.

Arıza 1: Brülör Hiç Çalışmıyor.

-Tabloya gerekli üç faz gelmiyordur.

-Beyin arızalı olabilir.
-Isıtıcının görevini yapıp yağmadığını deneyiniz.
-Alt sınır termostatı bozuk olabilir.
-Isıtıcı ayar termostatlarının ayarı yanlış olabilir.
-Isıtıcı ayar termostatları bozuk olabilir.

Arıza 2: Brülör Çalışıyor Fakat Kısa Zamanda Yeniden Arızaya Geçiyor İse Nedenleri?

-Pompa yakıt basmıyordur. Gözden geçiriniz.

-Ateşleme olmuyordur. Deneyiniz.
-Fotosel lambası ışığı iyi yanmıyordur. Yenisini takınız.
-Fotosel lambası bozuktur. Yenisini takınız.
-Meme burun parçası bozuktur. Değiştiriniz.
-Püskürtücü basıncı düşüktür. Basıncı yükseltiniz.
-Yakıt havalandırma borusu tıkalıdır. Açtırınız.
-Pompa hava emiyor, hava yayıyordur. Arızayı gideriniz.
-Meme takılıdır. Temizleyiniz.
-Selenoid vana arızalı veya yayı gevşemiş, yağı kaçırıyor olabilir.
-Komutu beyni arızalı olabilir.
-Yakıt yeterli derecede ısıtılmamış olabilir.

Arıza 3: Yakıt Geliyor, Ateşleme Olmuyor.

-Meme kirlidir. Temizleyiniz.

-Meme açısı yanlış seçilmiştir. Uygun meme takınız.
-Memenin iç konisi hasarlıdır. Değiştiriniz.
-Ateşleme kıvılcımı veya alev, yüksek hava hızı dolayısıyla parçalanmaktadır. Havayı azaltınız.
-Ateşleme transformatörü bozuktur. Yenisini takınız.
-Beyin ile ateşleme trafosu arasındaki bağlantı kopuktur. Deneyiniz.
-Transformatör-elektrik bağlantısı kopuk olabilir.
-Yakıtta su vardır. Suyu boşaltınız.
-Yanlış elektrot ayarından dolayı ateşleme kıvılcımı, meme veya meme çubuğu üzerine sıçrıyordur.
Yeniden ayarlayınız.
-Hava çok fazla verilmiştir. Azaltınız.
-Memenin iç konisi hasarlıdır. Değiştiriniz.

Arıza 4: Fazla Kurum Toplanıyor.

-Yakıt miktarı fazladır. Memeyi küçültünüz.

-Meme açısı yanlıştır. Uygun meme takınız.
-Meme eskimiş veya kirlenmiştir. Yeni meme takınız.
-Meme, brülör durduktan sonra da püskürtmektedir. Burun parçası yayını değiştiriniz.
-Meme türbülatör dış yüzünden biraz uzaktır. Ayar ediniz.
-Yanma havasının hızı ve karışımı zayıftır. Havayı sürgüden açınız.
-Yanma için gereken oksijen azdır. Kazan dairesine temiz hava girmesini sağlayınız.
-Hava fanı kirlenmiş veya küçük seçilmiştir. Fan kanatlarını temizleyiniz.
-Hava/yakıt karışımını ayar ediniz.
-İşletme zamanları kısa, ocak soğuktur. Memeyi küçültünüz.
-Baca çekmesi düşüktür. Baca aspiratörü öneriniz.
-Baca hasar görmüştür, çok kurum bağlanmıştır. Onartınız, temizleyiniz.
-Kurumdan dolayı duman borusu kesiti çok küçültülmüştür. Temizleyiniz.
-Motordan istenen dönme sayısına ulaşamıyordur. Gözden geçiriniz.

Arıza 5: Yanma Görüntüleri Fazla,

-Hava verdisi yüksektir. Azaltınız.

-Meme, hava döndürücü (türbülatör) dış yüzeyinden uzaktır. Ayar ediniz.
-Püskürtme açısı yanlış seçilmiştir. Uygun meme takınız.
-Meme kısmen tıkalıdır. Temizleyiniz.
-Yakıt/hava karışımı oranı yetersizdir. Ayar ediniz.
-Yanma havası, yanlış gönderme nedeniyle püskürtme konisine giremiyor olabilir. Kontrol ediniz.
-Hava fanı küçük, yanma havası azdır. Havayı arttırınız.
-Yanma odası çok büyüktür, uygun ölçülerde yeniden yapılmalıdır.
-Tutuşma (alevlenme) sıcaklığı düşüktür. Termostat ayarını yapımız.
-Kazanın iç direnci büyüktür. Baca aspiratörü öneriniz.
-Baca çekişi düşüktür. Baca aspiratörü öneriniz.

Arıza 6: Brülör Pompası Görev Yapmıyor.

-Püskürtme emme hattında hava emiyor ve ısıtıcıya hava basıyordur.

-Yakıt kirlidir.
-Yakıtta su vardır.
-Yakıt borusu tıkalıdır.
-Pompa süzgeci tıkalıdır.
-Pompa contaları bozuktur, hava emmektedir.
-İç dişleri aşınmış ve basınç tutmuyordur.
-Pompa keçesi bozulmuş, yağ sızdırıyordur.
-Motor ters dönüyordur.
 -Motor tam çevrimine ulaşmamıştır.
-Pompa kaplini arızalıdır.
-Pompa motordan dönme hareketini alamamaktadır.

Arıza 7: Meme Arızaları.

-Meme küçük seçilmiştir, kıvılcımlı yanma ve kok oluşumu görülmektedir.

-Meme büyük seçilmiştir, isli ve dumanlı yanma görülmektedir.
-Meme kirlidir. Kıvılcımlı yanma ve kok oluşmakta, yanma konisi çepeçevre oluşmamaktadır.
-Püskürtme açısı geniştir. Yakıt, yanma odası çeperlerine çarpmakta, kok oluşmaktadır.
-Memenin iç konisi hasara uğramıştır.
-Meme gevşek bırakılmıştır. Memeden yağ sızıp, kazan içinde kısmen yanmakta, kok oluşmaktadır.
Baca gazı içinde karbondioksit düşük olduğu durumda isli yanma olmaktadır.
-Meme diş kapmıştır. Alev merkezde oluşmamaktadır.
-Meme süzgeci kirlenmiştir. Kıvılcımlı yanma veya kok oluşmaktadır. Beyaz duman görülmektedir.
-Püskürtme açısı dardır. Tutuşma güçlüğü ve alev kopması görülmektedir. Alev çok uzun olmakta,
baca gazı sıcaklığı artmaktadır.

Arıza 8: Brülör Motoru Çalışmıyor.

-Motoru yanmıştır.
-Motora gerekli gerilim gelmemektedir.
-Motor termiği atmıştır.
-Yağsız kalmış, yatakları sarmıştır.
-Pompa durmuştur (sıkışmıştır).
-Beyinden motora giden hat kopmuştur.
-Beyin arızalıdır.
-Alt sınır termostatı görev yapmıyordur.
-Isıtıcı yanmıştır.

Arıza 9: Brülör Fazla Yakıt Tüketiyor.

-Hava fazlalık katsayısı yüksektir. Duman gazlarında (CO2) miktarı çok azdır. Havayı azaltınız.
-Kazan içindeki direnç az olduğu için baca duman gazları yüksek sıcaklıkta çıkıyor. Baca sürgüsünü
kısınız.
-Yanma odasının biçimi hatalıdır. Yeniden düzenlenmesi gerekir.
-Oda termostatının yeri yanlış seçilmiştir, brülörü sık sık devreye sokup çıkarıyor. Yerini
değiştiriniz.
-Kazan fazla miktarda kurum bağlamıştır. Temizlik gerekmektedir.
-Kazan bağlantıları gevşemiş (kapak, conta vb.) kaçak hava karışıyor. Kazan bağlantıları
onarılmalıdır.
-Yanma tankında veya borularında sızma vardır.
-Yanma havası, yakıt püskürtme konisine yeterli miktarda giremiyor. Taze havanın ocağa girmesini
sağlayınız.
-Püskürtme basıncı çok düşük olduğu için yakıt zerre durumuna gelemiyor. Basıncı arttırınız, hava
miktarını yeniden ayarlayınız.
-Borulardan veya depodan dışarı yağ sızıyor. Sızıntıyı gideriniz.

Arıza 10: Brülör Fazla Koku Yapıyor (İs veya Yakıt Kokusu)

-Meme kirlenmiş veya bozulmuştur. Değiştiriniz.

 -Yanma havası azdır arttırınız.
-Baca çekişi düşüktür. Baca çapı ve yüksekliğinin değişmesi gerekir.
-Baca fazla kurum bağlamıştır. Temizlettiriniz.
-Baca hava sızdırıyor, onarımı gerekir.
-Duman kanalı hava sızdırıyor, onarımı gerekir.
-Kazan hava sızdırıyor, onarımı gerekir.
-Yanma odası boyutları yanlıştır. Yeniden düzenlenmesi gerekir.

Arıza 11: Hava fanı ile ilgili arızalar

-Kanatları kirlidir
-Dengelemesi bozuktur.
-Ses yapmaktadır (gövdeye sürtüyor)
-Kaması düşmüş, set uskuru gevşemiştir.
-Küçük seçilmiştir, az hava vermektedir.
-Motorun yönü terstir.
-Motorun dönme sayısı düşüktür.
-Hava emip basamıyor, kanatları aşınmıştır.

 GAZ YAKIT YAKICILARI (BRÜLÖRLER)

Gaz yakıt yakıcıları “Gaz Brülörleri” olarak tanınır. Gaz brülörleri hava-gaz karışımı biçimine göre 4
ana gruba ayrılır. Bu gruplara girmeyenler özel türler başlığı altında açıklanacaktır.

• Yayım (Difüzyon) Alevli Brülörler

Bu brülörlere yanma için gerekli hava, ortamdan sağlanmaktadır. Brülörler ağzına gelen gaz,
çıkıştan sonra çevresindeki hava ile karışarak doğal bir hava/gaz karışımı sağlamaktadır. Bu alev, sarı
renkli ve parlaktır. Alevin kararlılığının sağlanması, gazın uçma ve yanma özelliklerine bağlıdır. Doğalgaz
yakarken sabit bir alev için özel brülör başlıkları gerekir. Şekil 33’de görüleceği gibi, bu iki brülör hemen
hemen aynı olmasına karşın, doğalgaz brülör ağzına havalandırmalı bir jet konulmuştur.
 • Atmosferik Brülörler

Konutlarda şofben, kat kaloriferi ve fırınlarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Sanayide ise direkt sıcak hava ve endirekt sıvı ısıtma üreteçleri, özel kurutma fırınları ile
pişirme ocaklarında kullanılır. Elle veya otomatik ateşlenebilir. Termostatik ısı kontrol ve
termoelektrik alev kontrollü tipleri vardır. Atmosferik brülörler kazanla birlikte blok hâlinde
piyasada bulunmaktadır.
Bu tip brülörlerde gaz basıncı konutlarda doğal gaz kullanımında 12 mbar’dır. Brülörün gaz
bağlantısında aşağıdaki şekilde görülen bağlantı elemanları kullanılır.
Bu brülörlere, yanma için gerekli hava, ortamdan sağlanmaktadır. Brülör ağzına gelen gaz, çıkıştan sonra
çevresindeki hava ile karışarak, doğal bir hava/gaz karışımı sağlanmaktadır. Bu alev, sarı renkli ve
parlaktır. Alevin kararlılığının sağlanması, gazın uçma ve yanma özelliklerine bağlıdır.

• Atmosferik Brülör Çalışma Prensipleri

Atmosferik brülörler, basınçlı gazın bir lülede genleşmesi sırasında enjeksiyon

prensibiyle çevresinden emdiği birincil hava ile karışarak yanmanın sağlanması ve termik
olarak ısının yükselen gazlar yerine açık olan yakıcının altından emdiği ikincil hava ile
yanma prensibiyle çalışır. Atmosferik brülörün çalışma prensibi aşağıdaki şekilde
görülmektedir.

Atmosferik brülör çalışma şekli

 Atmosferik brülör gaz yolu bağlantı elemanları

1- Küresel vana (TS EN 331)

2- Manometre (musluklu) (TS 827)
3- Gaz filtresi (TS 10276, DIN 3386)
4- Test nipeli
5- Gaz basınç regülâtörü (TS EN 88, TS 10624)
6- Relief valf (DIN 3381) (Regülâtör ani kapamalı ise)
7- Tahliye hattı (vent)
8- Prosestat (Min. gaz basınç) (TS EN 1854)
9- Selenoid valf (TS EN 161)
10- Brülör (TS 11391)
 Atmosferik Brülörler

• Üflemeli Brülörler

Yakma havasının ek bir fan ile basınçlandırılarak çok sayıda özel olarak açılmış
delikten (nozuldan) yakma havasına verildiği brülörlere üflemeli brülör denilmektedir.
Üflemeli brülörlerde kapasite değişimine göre yakıt ve hava oranları ayarlanabilir.
 • Üflemeli Brülörün Çalışma Prensipleri

Yüksek bir hızla hava ve gaz karışarak türbülatörde bir dönme hareketi verilir ve
yanma odasına gönderilir. Yanma türbülatör önünde başlar ve yanma hücresinin içinde
devam eder.
Üflemeli brülörlerde kullanılan türbülatör sürekli olarak hava ve yakıtı birleştirerek
yanma stabilizesini sağlar, karışımı basınçla içeri doğru ittiğinden alevin geri tepmesini
önler.
Üflemeli brülörlerde kullanılan fan ortamdan yakma havasını sağlamanın yanı sıra
oluşturduğu basınç ile yanma hücresinin karşı basıncını da yener.

Üflemeli brülörün çalışma şekli

Üflemeli brülör gaz yolu bağlantı elemanları

Bu brülörlerde verimi yükseltmek amacıyla yakma havasının 20–400 ºC arasında

yükseltilmesi mümkün olduğu gibi, kazan ve baca arasına ısı geri kazanım üniteleri
konulması da mümkündür.

1. Küresel vana (TS EN 331)

2. Kompansatör (TS 10880)
3. Test nipeli
4. Gaz filtresi (TS 10276, DIN 3386)
5. Manometre (musluklu) (TS 827)
6. Gaz basınç regülatörü (TS EN 88, TS 10624)
7. Relief valf (DIN 3381)(Regülatör ani kapamalı ise)
8. Tahliye hattı (vent)
9. Prosestat (Min. gaz basınç) (TS EN 1854)
10. Selenoid valf (TS EN 161)11- Brülör (TS 11392–11393)
11. Brülör
 Emniyet Elemanları
• Gaz Manyetik Vanası

Herhangi bir ayar bozukluğu veya arıza durumunda gaz akışını otomatik olarak keser.

• Gaz Basıncı Kontrolü-Gaz Prosestatı

Gaz basıncı kontrol cihazları gaz basıncını kontrol eder ve gaz basıncının alt ve üst
sınırların dışına çıkması halinde devreyi kapatır veya tekrar açar.

• Gaz Basınç Ayarı – Gaz Basınç Regülâtörü

DIN 4756 ve DIN 4788’e göre brülörden önce gaz basıncının sabit kalması için basınç
ayarlayıcısı-regülatörü bulunması şarttır. Gaz ayarlayıcısı mümkün olduğu kadar brülöre
sabit basınçta gaz gitmesini sağlar.

• Gaz Emniyet Firar Vanası

Gaz devresindeki ayar cihazlarında ve özellikle brülörden önce çıkan basınç

artmalarını önlemek için kullanılır. Ayrıca gaz basınç regülâtörlerinde iyi bir kapanma
olmaması nedeniyle meydana gelen yüksek basınç için de gereklidir. 100 mbar olan büyük giriş
basınçları için öngörülmüştür.

• Yangın Emniyet Vanası

Gaz tesisatının bulunduğu yerde yangın çıkmasından 10 dakika gibi çok kısa zaman
sonra yüksek sıcaklık nedeniyle gaz vanaları, sayaçları ve tesisat ek yerleri kaçırmaya başlar.
Yangın emniyet vanasının içinde bilye kapamalı ısıl yay bulunup 70 ºC sıcaklıkta gaz akışını
keser. Testlere göre 1000 ºC’ye kadar iki saat süreyle ısıdan etkilenmez.
Arızalar ve Çözüm Yöntemleri
Üflemeli brülör elemanları ve kesit şekli

1. Brülör gövdesi: Alüminyum enjeksiyon dökümdür. Üzerindeki hava kanalları ve

salyangoz formu ile kazan yönünden hava emişini gerçekleştirir.

2. İç kapak: Alüminyum enjeksiyon dökümdür. Brülör elemanlarını üzerinde taşır.

 3. Fan: Yanma için gerekli havayı sağlar.

4. Türbülatör: Havaya gerekli türbülansın ve yönün verilmesini, gaz ile havanın

mükemmel karışımını, verimli yanmayı gerçekleştirir.

5. Ateşleme ve iyonizasyon elektrotları: Ateşlemeyi sağlarlar ve iyonizasyon

elektrotları, alev oluşmazsa beyine kumanda ederek gazı kapatır

6. Gözetleme camı: Elektrotları taşır, yanma başlığına gaz geçişini sağlar. Türbülatörün
hassas ayarını sağlar.

7. Multiblok: Filtre, regülatör, vana ve minimum gaz basınç prosestatının

birleşmesinden oluşan kompakt bir ünitedir. Bu kompakt dizayn, minimum basınç
dönüşümü ile maksimum debiyi sağlar.

8. Brülör motoru: Özel tasarımlı monofaze motordur.

9. Hava basınç prosestatı: Fan tarafından tedarik edilen yanma havasının basıncının
yetersiz kalması durumunda brülörü durdurarak güvenliği sağlar.

10. Kapak tespit pimi: İç kapağın gövdeye kolayca sökülüp takılmasını sağlar.

11. Soket: Brülöre gelen elektrik bağlantılarının kolayca sökülüp takılmasını sağlar.

12. Kumanda beyni: Brülörü belli bir programa göre çalıştırır. Normal çalışma sırasında
brülörün alev kontrolünü yapar. Alev arıza nedeniyle söndüğünde brülörü hemen
durdurur.

13. Ateşleme trafosu: 220 volt ve 18 kV çalışarak elektrotlardaki ateşlemeyi sağlar.

14. Hava klapesi ayar grubu: El ile kumanda edilerek yanma havası debisini ayarlar.

15. Hava klapesi: Hava geçiş miktarını ayarlar.

16. Yanma başlığı: Üzerindeki hava geçiş formu ile kapasite ayarını sağlar.

17. Kazan bağlantı flanşı: Brülörün kazana bağlantısını sağlar.

18. Ön kapak: Brülör gövdesinin emdiği havayı salyangoz formuna gönderir.

19. Dış kapak: Brülörün sessiz çalışmasını, iç kapak üzerindeki ekipmanların

korunmasını ve havayı yönlendirmesi ile soğumasını sağlar.

20. Minimum gaz basınç presostatı: Gaz basıncını kontrol eden güvenlik elemanıdır.
Gaz basıncı belirli bir değerin altına düşünce gazı keser ve brülörü durdurur.

• Ön Karışımlı Brülörler

Hava bir fan aracılığıyla basınçlı olarak gönderilir. Böylece stokiometrik bir karışım karışım
oluşturulur. Bundan önceki brülöre gönderilen akışkan gazdı ve bu amaçla kendi gaz basıncı
kullanılmaktaydı. Bu türlerde ise gaz hattında bir regülatör aracılığıyla gazın basıncı hemen hemen
atmosferik basınca getirilmektedir.

• Nuzze-Mix Türünde Brülörler

Hava ve gazın birbirlerine çok iyi karışan akışkanlar ve basınçlı olarak brülöre gönderildiği ve
karışımın brülör çıkışında oluştuğu bir türdür. Az miktarda stokiometrik koşullar sağlanabilir ve fazla
hava ile çalışmak da olanaklıdır. Güçlü yanmadan dolayı, brülör ağzında yüksek sıcaklıklar elde edilebilir.
Bu brülörler çok esnek olup, ön karışımlı brülörlere göre dönme oranı büyüktür. Ayrıca ön ısıtılmış hava
kullanma olanağı verdikleri gibi hava basıncıda düşük tutulabilir. Şekil 35’de bu tür çeşitli brülörler
gösterilmiştir. Son zamanlarda ısıl verimi arttırmak amacıyla reküperatif brülörler de, bu tip brülörlerden
olup Şekil 36’da örnek olarak gösterilmiştir.
 • Özel Tür Brülörler

Yukarıda sözü edilen dört ana türün dışında, bu ilkelerden biri veya değişik bir ilke ile çalışan özel
amaçlı yapılmış brülörler vardır. Örneğin sıvı akıtmak için yapılmış doldurma tüplü brülörlerde gaz, bir
tüp içinde yakılmakta ve yanma ürünü gazlar, bu tüpün içinde görevlerini tamamladıktan sonra dışarıya
atılmaktadır. Yine sıvı ısıtılması için kullanılan bir diğer tür, batarya türüdür. Bu türde gaz yine bir tüp
içinde yakılmakta ancak yanma ürünü gazlar sıvı içinde bırakılmaktadır. Sıvı içine bırakılan gazlar ısıtılan
sıvıya kolaylıkla geçirdiğinden, oldukça verimli bir türdür.
 • Işıyan Tüplü Brülörler

Yanma gazlarının ürünle karışımının sakıncalı olduğu durumlar için ışıyan tüplü doğalgaz brülörleri
de vardır. Bunlardan tüp içinde yakılan gazların ürettiği ısı ortama ışınım ile verilmektedir. Yanma ürünü
gazların tüp içinde dolaşımı ile yanma ürünlü gazların ön ısıtılması da sağlamış olur. Şekil 39 da böyle
brülör görülmektedir.

 Doğalgaz Brülör Sisteminde Güvenlik

Doğalgaz kullanımı bu amaç için gerekli donanımlar İngiliz (BS), Alman (DIN), ve Amerikan
standartları ile standardize edilmiştir. Türkiye’de de konuyla ilgili standartları, TSE hazırlamaktadır.
Bunların başlıcaları BS 5885 ve DIN 4988’dir. Ayrıca iki standardı da kısmen özetleyen “ National
Fire Protection Asociton” tarafından hazırlanarak 2287,1–1976 nolu Amerikan standardı da vardır. Bu
standart tek brülörlü akaryakıt ve gazla çalışan kazanlarda güvenlik ile ilgilidir. Burada gaz kullanımında
ilişkin kurallar aşağıda özetlenmiştir.
-Gaz yakıt yakma sistemi tasarım edildiği basınçta denenmelidir.
-Gaz tesisatı, brülörün en çok çalışmasındaki gaz akışı için gerekli basıncı sağlayacak şekilde
yapılmalıdır.
-Gaz içinde yabancı maddeler (sıvı-katı) olmamalı ve borular kaynak çapaklarından temizlenmelidir.
-Gaz brülörü, etkili bir yanma ve dengeli bir alev sağlayacak şekilde çalışmalıdır.
-Brülörde ateşlemeyi ve alevi görebilecek bir izleme camı ve yeri olmalıdır.
-Hava tesisatı, brülörün bütün çalışma aralıklarında optimum hava yakıt oranını sağlayacak şekilde
olmalıdır.
-Hava aygıtları, Kolayca temizlenecek şekilde olmalıdır.
-Yanma havası denetim sistemi, hava/yakıt oranını brülörün çalışma aralığında gücün değişimine
göre saptanmış hava/yakıt oranına göre ayarlayacak ve bunu sağlayacak şekilde olmalıdır.
-Alevin kaybolması durumunda brülöre gelen gaz, en geç 5 sn içinde kesilmelidir.

Aynı standartta gaz brülöründeki çalışma sırası da şöyle verilmiştir.

 Ateşleme Öncesi

1-Brülör çalıştırılmadan önce gaz hattındaki ikinci otomatik vananın kapalı olması gerekir.
2-Önce hava fanı çalışmaya başlar.
3-Ön süpürme yapılır. Su borulu kazanlar için en az sekiz, duman borulu kazanlar için en az 4 kez hava
değişinin sağlanması gerekir.

 Ateşleme

-Ateşleyici çalışır. 10 sn içinde pilot alev oluşmalıdır.

-Eğer bu sağlanırsa, yakıtın brülöre gelişi sağlanır.
-Bunun sağlanmadığı durumda, güvenlik duruşu olur.
-10 sn’ den sonra ateşleme biter
-Ana alev oluşur.
a) Ana alev oluşursa brülör çalışmayı sürdürür.
b)Ana alev oluşmazsa güvenlik duruşu olur.
  Denetim

-Brülör, yanma denetim sistemine göre denenir.

(Söz gelimi, duman borulu kazanlarda yüksek buhar basıncı veya yüksek su sıcaklığı denetimi, olağan
duruş sırasında yapılır. Buhar basıncı ve su sıcaklığı istenen düzeye düştüğünde, brülör çalışmaya başlar.)

 Olağan Duruş

-Ana brülöre gelen gaz kesilir.

-Güvenlik vanalarının arasındaki havalandırma borusundan gaz atmosfere verilir.
-Son bir süpürmeden sonra fanın çalışması durur.

Güvenlik duruşları
Gaz brülöründe aşağıdaki koşulların oluşması durumunda güvenlik duruşları olmalıdır.
-Servis bağlantısındaki gaz basıncının düşmesi veya yükselmesi,
-Yanma havasının sağlanmaması,
-Alevin oluşmaması veya kaybolması.
-Denetim sistemini çalıştıran enerjinin kaybolması,
-Su düzeyinin düşmesi,
-Su veya buhar sıcaklığındaki artış,

Güvenlik duruşu olduğunda, operatör tarafından duruşun nedeni saptanıp güvenli çalışma sağlayacak
gerekli düzeltmeler yapılana kadar, brülör elle ayarlanmadıkça çalıştırılmamalıdır.

 Doğalgaz Brülörlerinin İşletilmesi Ve Denetimi

60–5000 Kw (50.000–4.300.000 Kcal/h) kapasitelerdeki kazanlarda kullanılacak doğalgaz brülörleri,

tek gövde türde olup gaz ve havayı basınç altında karıştırarak gazın yanmasını sağlarlar. Doğalgaz
brülörlerini, fuel oil ve motorin brülörlerinden ayıran en önemli fark brülör üzerinde yer alan gaz hattı ve
güvenlik aygıtıdır.
 Hava basıncı gaz basıncı ayarları yanında kazan karşı direnci de göz önüne alınırsa yüksek verimli
ve güvenli bir yanma sağlanabilir.
 Brülörlerin Çalışma İlkeleri

Tek Basamaklı Brülörler: Kazan termostatı veya prosestatından aldıkları komutaya göre çalışırlar.
Çalışma sistemi aç/kapa (on/off) ‘dır. Bu brülörlerde hava ayar sürgüsü elle ayarlanır ve sabitlenir;
Doğalgaz, verdi ayarlı, yavaş açılıp hızlı kapanan bir elektrikli vanadan ve aşamalı açılımlı bir basınç
düşürücüden geçerek, yanma başlığı içerisindeki ateşleme başlığına gider. Ateşleme başlığı bir gaz
distribütörü ile türbülatörden oluşan bütünsel bir elemandır. Ateşleme başlığından çıkan gaz, brülör ana
gövdesindeki bir fan tarafından yanma başlığına üflenen hava ile homojen olarak karışır.
Brülörün çalışması ile ilgili öz yapısal aşamalar şunlardır.
-Ön süpürme
-Pilot alevinin oluşması
-Ana alevin oluşması
-Durma

İki Basamaklı Brülörler: Kazan termostatı veya prosestat aldıkları komutaya göre çalışırlar. Brülör
termostat ve prosestat ayar değerlerine göre en az ve en çok değer arasında çalışır.
İki basamaklı çalışmada özyapısal aşamalar şunlardır.
 -Ön süpürme
-Pilot alevinin oluşması
-Ana alevin oluşması ve ikinci basamağa geçiş
-İkinci basamaktan birinci basamağa geçiş
-Durma

Oransal Kapasite Ayarlı Brülörler: Oransal kapasite ayarlı sürekli alev modülasyonu brülörler,
kazan tarafından üretilen buharın basıncında veya suyun sıcaklığında oluşan değişikliklerle daha dar
(modüler) aralıklarla yanıt verme özelliğindedir.
Grafikte görüldüğü gibi duruş ön süpürme, pilot alevini oluşturma ana aleve ve en çok yüke geçiş
aşamaları iki basamaklı çalışmadaki gibi gerçekleşmekte ancak en çok yükten diğer düzeylere daha dar
aralıklarla geçiş olanağı vardır.

 Brülörlerin İşletmeye Alınması ve Yanma Denetimi

Hava Presostat Ayarı: Hava prosestatının görevi, yakma havası basıncının önceden ayarlanan
değerin altına düşmesi durumunda, brülörü güvence altına almak ve yanmayı durdurmaktır. Tek
basamaklı türlerde, nominal verdi ile çalışırken, gerekli olan hava basıncından yaklaşık olarak 10 mmSS
daha düşük bir basınç değerine; oransal türlerde ise en az verdideki veya birinci aşama ateşlemesindeki
basınca ayarlanmalıdır.

En az gaz basınç presostadı ayarı: En az gaz basınç presostadının görevi, brülöre gelen gaz
basıncının önceden belirlenen değerin altında olması durumunda brülörün çalışmasını önlemek ve
çalışıyorsa durdurmaktır. Bu presostat brülörün en çok verdide çalışma durumundaki gaz basınç değerinin
70- 80 mmSS altındaki bir değere ayarlanmalıdır.

En çok gaz basınç presostat ayarı: En çok gaz basınç presostadının görevi; ateşleme başlığına
gelen gaz basıncının önceden belirlenen en çok çalışma basıncının aşması durumunda, brülörün
çalışmasını önlemek ve ya çalışıyorsa durdurmaktır. En çok gaz basınç presostadı, brülörün bilinen
işletme basıncı üst sınırının 40-50 mmSS üzerindeki bir değere ayarlanmalıdır.

Presostat ayarı yapıldıktan sonra manometre ile istenilen noktalardan (bu noktalar gaz giriş ve
yanma basınç noktaları) basınç ölçümü yapılarak, gaz basınç eğrilerine uygun olup olmadığı denetlenmeli
ve basınç ayarları yapılmalıdır. Mikro ampermetrenin (-) ucu iyonizasyon elektrotuna (+) ucu denetim
kutusuna bağlanır. Ateşlemeden sonra, mikro ampermetreden geçen akım değerinin uygunluğu denetlenir.
Bu değer, önemli dalgalanmalar olmaksızın, brülör türlerine göre en az 15 ila 30 (µA) dolaylarında
olmalıdır. Brülör işletmeye alınırken çeşitli basamaklarda yanma olayı denetlenir ve baca atık gazları
incelenir.

Atık gaz içerisinde CO2 oranına göre hava ayarı yapılarak CO2 oranının istenilen düzeye gelmesi
sağlanır. Tam yanma ve yüksek verim için baca gazı içersindeki CO2 oranı %11.7 olmalıdır. Fakat bu
değer hava kirliliği, işletme koşulları vb nedenlerden dolayı elde edilemez. Teorik bu değere, stokiometrik
değer denir. Yeterli ve verimli bir yanma sonucunda baca gazı içinde CO2 oranı %9-10,5 arasında
olmalıdır. Bu ayar yapıldıktan sonra, baca gazı içindeki CO2 oranı denetlenir. Bu ölçümün sonucunda elde
edilen değerlere göre işletme ayarı yeniden gözden geçirilmelidir.

 Brülörün Kazana Bağlantısı

2 numaralı flanşı kazan üzerine 3 numaralı cıvatalar ve 4 numaralı contayı kullanarak

şekilde gösterildiği gibi tespit edilir. Brülörü flanşın içine sürüp 1 numaralı cıvata ve 5
numaralı somun ile tespit edilir.
 Brülörün kazana bağlantısı

 Elektrik Devre Şemaları ve Devre Elemanları Kontrolü

Brülör elektrik bağlantıları üretici firmanın vermiş olduğu montaj ve kullanım
kılavuzundaki şemaya göre yapılmalıdır. Aşağıda verilen bilgiler ve şemalar birkaç üretici
firmadan alınmıştır. Besleme hattı kabloları ile emniyet ve çalışma termostatları veya
presostatlarının bağlantısı elektrik şemasına uygun olarak yapılmalıdır. Sigorta ve
anahtarlama elemanlarının montajı standartlara ve gaz kuruluşlarının kurallarına uygun
olarak yapılmalıdır. Topraklama iyi yapılmalıdır.
Kumanda panosu içinde ayar değişikliği üretici firmaya danışılarak yapılmalı ve kontrol panosu
şebekeden ayrılmalıdır.
Brülör üzerindeki soketlere bağlanacak olan tüm kablolar brülör üzerindeki kablo rakorlarından
geçirilmelidir. Elektrik bağlantılarında kesinlikle nötr ile fazın yerini değiştirmeyiniz.

Elektrik bağlantı şemaları üzerindeki sembollerin anlamları aşağıda açıklanmıştır.

h1: Brülör 1. kademe çalışma sayacı
h2: Brülör 2. kademe çalışma sayacı
IN: Brülör manüel durdurma düğmesi
X4: 4 kutuplu soket
X6: 6 kutuplu soket
X7: 7 kutuplu soket
PG: Minimum gaz basınç presostadı
S: Arıza sinyali
Brülör elektrik bağlantısı

TR: 2. kademe termostat ( Eğer brülör tek kademeli çalışma şekline ayarlanacaksa, T6 ve T8
terminalleri arasına köprü atarak TR’yi devre dışı bırakınız.).
TL: 1. kademe termostat
TS: Emniyet termostatı
VR: Ayar selenoidi
VS: Emniyet selenoidi
Monofaze brülörün besleme hattı üzerinde bir adet 6A otomatik şalter kullanılmalıdır.
Brülör elektrik detay şeması

Şebekenin brülör elektrik soketine bağlanması

Kazan ve oda termostatının elektrik soketine bağlanması

Kaynaklar:
 ISISAN Çalışmaları No: 265, Isıtma Tesisatı
 TMMOB Makine Mühendisleri Odası, Kalorifer Tesisatı, Yayın No:
MMO/2004/352/2
 Kenan YILDIRIM, Sıhhi Tesisat Bölümü, Meslek Teknolojisi III
 KATALOGLAR ISISAN Buderus, Logamax PLus Akıllı Isıtma Sistemleri
 RIMA Isı Sistemleri, KY Serisi
 DEMİRDÖKÜM, Katı Yakıtlı Kat Kaloriferleri
 E.C.A Isı Grubu, Sıvı Yakıtlı Kat Kaloriferleri, www.emas.com.tr
 Alarko Super Comfort, Boylerli Kombi, www.alarko-carrier.com.tr
 E.C.A Isı Grubu www.emas.com.tr
 Baymak DAB Pompa Ürün Kataloğu, www.baymak.com.tr
 ISISAN Buderus, Akıllı Isıtma Sistemleri www.isisan.com
 BAYMAK BAXI GROUP, Kat Kaloriferleri, www.baymak.com.tr
 E.C.A JUNKERS, Eurotherm Hermetik Kombi
 BAYMAK BAXI GROUP Katı Yakıtlı Kalorifer Kazanları www.baymak.com.tr
 ISISAN Buderus Akıllı Isıtma Sistemleri ISISAN Isıtma ve Klima Sanayi A.Ş
 ALARKO, Katı Yakıtlı Kalorifer Kazanı, Yeni Seri 70-407 kW.
 ISISAN Buderus, Villa Tipi Isıtma
 ÇETİNKAYA Mevlüt, Hüseyin DEMİR,
 Isıtma Atölyesi İş ve İşlem Yaprakları, MEB- 2001.
 FIRAT Mobil Sistem ile İlgili Kataloglar
 ROTTENBERGER, Ürün Kataloğu- 2004.
 VESBO Pe-x Boru ve Ek parçaları Teknik Katalogları
 Isısan Çalışmaları Nu:265, Isıtma Tesisatı
 KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İş ve İşlem Yaprakları 10. Sınıf, MEB, Ankara,
2003.
 DAĞSÖZ Alpin Kemal, Sıcak Sulu Kalorifer Tesisatı, Demirdöküm Yayınları,
1998.
 Isısan Çalışmaları Nu: 62, Bacalar ve Beton Kaideler, 1993.
 ÖZTÜRK Mak. Müh. Sami, Doğal Gaz ve Uygulamaları, KATALOGLAR
 İZOCAM Yalıtım Katalogları
 ODE Yalıtım Katalogları IŞIKLI Mustafa, Ders Notları, Adana İ.İ.E.M.L,-2005.
 Çeşitli Demirdöküm, Isısan, Alarko, Baymak Katalogları

 www.akkaya.com.tr
 www.ampyazilim.com.tr
 www.anadoluisi.com.tr
 http://ari.cankaya.edu.tr
 www.baymak.com.tr
 www.buhara.com.tr
 www.demirdöküm.com.tr
 www.tef.marmara.edu.tr
 www.erensan.com.tr
 www.google.com