Na lekcji wykorzystasz:

karty pracy do scenariusza

podręcznik Karty pracy ucznia film

s. 14–19 s.12–13 Komunikacja werbalna w załączeniu

i niewerbalna

Komunikacja interpersonalna
45 min

▪ Cele nauczania
Uczeń:
• wyjaśnia różnice między komunikacją społeczną a komunikacją interpersonalną,
• odróżnia komunikację werbalną od komunikacji niewerbalnej,
• stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej,
• wyjaśnia, czym są bariery komunikacyjne, i podaje ich przykłady,
• określa, jakie znaczenie ma umiejętność komunikacji jako element kompetencji
przedsiębiorczych.

▪ Realizowane wymagania szczegółowe z podstawy programowej

Uczeń:
• wyjaśnia rolę umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej jako składową
kompetencji przedsiębiorczych oraz stosuje różne formy komunikacji werbalnej
i niewerbalnej we współdziałaniu z innymi (ZP, I.4).

▪ Materiały i środki dydaktyczne

Podręcznik Krok w biznes i zarządzanie 1, zakres podstawowy (s. 14–19), film Komunikacja
werbalna i niewerbalna (dlanauczyciela.pl), rzutnik multimedialny lub tablica interaktywna,
karty pracy.

▪ Metody pracy
Pogadanka, symulacja, praca z podręcznikiem, praca z kartą pracy, pokaz filmu, burza
mózgów.

▪ Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
1. Czynności organizacyjne (3 min).
2. Nauczyciel wprowadza uczniów w problematykę lekcji. Wyjaśnia, czym są komunikacja
społeczna i komunikacja interpersonalna, a następnie krótko omawia różnice między nimi.
Informuje uczniów, że tematem lekcji będzie komunikacja interpersonalna (3 min).

Faza realizacyjna
1. Nauczyciel omawia proces komunikacji interpersonalnej. Wykorzystuje do tego schemat
zamieszczony w podręczniku na s. 14 (3 min).
2. Nauczyciel wyjaśnia uczniom różnicę między komunikacją werbalną a komunikacją
niewerbalną. Może to zrobić na dwa sposoby: przeprowadzić burzę mózgów (A) lub
wyświetlić film edukacyjny Komunikacja werbalna i niewerbalna zamieszczony w serwisie
dlanauczyciela.pl (B).

A. Nauczyciel przeprowadza burzę mózgów na temat form komunikacji niewerbalnej.

Zadaje uczniom pytania pomocnicze:

• W jaki sposób ludzie wysyłają do siebie komunikaty bez użycia słów?

• Na co zwraca się uwagę w przypadku porozumiewania się bez słów?

Uczniowie podają przykładowe formy komunikacji niewerbalnej i wyjaśniają różnice

między komunikacją werbalną a komunikacją niewerbalną. Efekty burzy mózgów
nauczyciel zapisuje na tablicy w formie mapy myśli, a uczniowie sporządzają notatki
w zeszytach. Materiałem pomocniczym dla nauczyciela i uczniów jest podręcznik,
zwłaszcza infografika zamieszczona na s. 16–17.
B. Nauczyciel wyświetla film pt. Komunikacja werbalna i niewerbalna. Po obejrzeniu
nagrania uczniowie wyjaśniają różnice między tymi rodzajami komunikacji i podają
przykładowe formy komunikacji niewerbalnej. Robią notatki w zeszytach (5 min).
3. Nauczyciel wyjaśnia, że jedną z najważniejszych form komunikacji niewerbalnej jest
mowa ciała – postawa, mimika i gesty. Wyświetla na ekranie lub na tablicy interaktywnej
fotografie (załącznik 1). Uczniowie analizują zaprezentowane na tych fotografiach
postawy i gesty oraz próbują nazwać kryjące się pod nimi emocje (3 min).
4. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe zespoły i wyjaśnia, na czym będzie polegało
ich zadanie. Następnie wręcza każdemu zespołowi kartę pracy z instrukcją i krótkim
scenariuszem symulacji, który mają zrealizować. Uczniowie wykonują ćwiczenie. Gdy
skończą, sporządzają notatki. Przedstawiciel każdej grupy przedstawia wnioski
z przeprowadzonej symulacji na forum klasy. Zwraca szczególną uwagę na wysyłane
komunikaty werbalne i niewerbalne oraz na pojawiające się bariery w komunikacji
(20 min).

Faza podsumowująca
Nauczyciel przeprowadza burzę mózgów na temat efektywnej komunikacji i jej związku
z cechami osoby przedsiębiorczej. Może do tego wykorzystać pytania pomocnicze:

• Jakie cechy charakteru wykorzystuje osoba przedsiębiorcza w relacji z innymi?

• Jakie korzyści może przynieść osobie przedsiębiorczej sprawna i rzeczowa komunikacja?
Uczniowie uświadamiają sobie znaczenie komunikacji w życiu codziennym. Dostrzegają, że
umiejętność skutecznego komunikowania się jest ważną kompetencją osoby przedsiębiorczej
(5 min).

Praca domowa
Wykonaj zadania 1, 3 i 5 z Kart pracy ucznia (s. 12–13).
Karta pracy

Zespół nr 1
Przeprowadźcie symulację na podstawie zamieszczonego niżej scenariusza. Przyjmijcie
poniższy podział ról:
• dwie osoby wcielają się w role rozmówców (A i B) i odgrywają scenkę,
• trzecia osoba stwarza barierę komunikacyjną,
• czwarta osoba zapisuje wnioski z obserwacji.
W czasie pracy zamieńcie się rolami oraz zwróćcie uwagę na komunikaty wysyłane przez inne
osoby z grupy, a także na zaistniałe bariery komunikacyjne. O tym, jakie zachowania, emocje
oraz uczucia dostrzegliście i wyraziliście poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne, a także
jakie bariery komunikacyjne się pojawiły, opowie na forum klasy przedstawiciel każdej grupy.

Wywiad
Rozmówca A zadaje rozmówcy B dowolne pytanie, które może dotyczyć zainteresowań lub
odczuć na temat określonych sytuacji życiowych, przemyśleń czy pasji. Następnie role się
odwracają. Pytania mogą się różnić.

Karta pracy

Zespół nr 2
Przeprowadźcie symulację na podstawie zamieszczonego niżej scenariusza. Przyjmijcie
poniższy podział ról:
• dwie osoby wcielają się w role rozmówców (A i B) i odgrywają scenkę,
• trzecia osoba stwarza barierę komunikacyjną,
• czwarta osoba zapisuje wnioski z obserwacji.
W czasie pracy zamieńcie się rolami oraz zwróćcie uwagę na komunikaty wysyłane przez inne
osoby z grupy, a także na zaistniałe bariery komunikacyjne. O tym, jakie zachowania, emocje
oraz uczucia dostrzegliście i wyraziliście poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne, a także
jakie bariery komunikacyjne się pojawiły, opowie na forum klasy przedstawiciel każdej grupy.

Co nowego u Ciebie?
Rozmówca A zadaje rozmówcy B pytanie na temat tego, co najprzyjemniejszego przydarzyło
mu się w ostatnim tygodniu. Może to być zarówno jakaś ważna sprawa, jak i codzienna
drobnostka (np. dobre słowo lub miły gest).
Karta pracy

Zespół nr 3
Przeprowadźcie symulację na podstawie zamieszczonego niżej scenariusza. Przyjmijcie
poniższy podział ról:
• dwie osoby wcielają się w role rozmówców (A i B) i odgrywają scenkę,
• trzecia osoba stwarza barierę komunikacyjną,
• czwarta osoba zapisuje wnioski z obserwacji.
W czasie pracy zamieńcie się rolami oraz zwróćcie uwagę na komunikaty wysyłane przez inne
osoby z grupy, a także na zaistniałe bariery komunikacyjne. O tym, jakie zachowania, emocje
oraz uczucia dostrzegliście i wyraziliście poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne, a także
jakie bariery komunikacyjne się pojawiły, opowie na forum klasy przedstawiciel każdej grupy.

Opowieść
Rozmówca A opowiada rozmówcy B historię. Może to być historia osobista lub opowieść
oparta o przeczytaną przez siebie ostatnio książkę albo obejrzany film. Następnie role się
odwracają.

Karta pracy

Zespół nr 4
Przeprowadźcie symulację na podstawie zamieszczonego niżej scenariusza. Przyjmijcie
poniższy podział ról:
• dwie osoby wcielają się w role rozmówców (A i B) i odgrywają scenkę,
• trzecia osoba stwarza barierę komunikacyjną,
• czwarta osoba zapisuje wnioski z obserwacji.
W czasie pracy zamieńcie się rolami oraz zwróćcie uwagę na komunikaty wysyłane przez inne
osoby z grupy, a także na zaistniałe bariery komunikacyjne. O tym, jakie zachowania, emocje
oraz uczucia dostrzegliście i wyraziliście poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne, a także
jakie bariery komunikacyjne się pojawiły, opowie na forum klasy przedstawiciel każdej grupy.

Prezent
Rozmówca A mówi rozmówcy B, co chciałby mu podarować jako prezent. Uzasadnia swoje
zdanie. Następnie role się odwracają.
Załącznik 1. Materiał do wyświetlania na ekranie lub tablicy interaktywnej.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. 2.

3. 4.

5. 6.

7. 8.
Odpowiedzi do załącznika 1:
1. Złość, skrytość, niezadowolenie.
2. Nonszalancja, bezceremonialność, impertynencja.
3. Ekscytacja, radość.
4. Zarozumiałość, arogancja, bezczelność.
5. Pewność, zdecydowanie, duma, opanowanie.
6. Zakłopotanie, zdenerwowanie.
7. Agresja, wściekłość, nieokrzesanie.
8. Wstyd, zażenowanie, zakłopotanie.