TEÁ BAØO MIEÃN DÒCH VAØ CÔ QUAN LYMPHOÂ

Quaùch Thanh Laâm

BM MIEÃN DÒCH- SINH LYÙ BEÄNH

 MUÏC TIEÂU

1. Trình baøy quaù trình bieät hoaù vaø tröôûng thaønh cuûa
lymphoâ baøo T vaø B
2. Neâu caùc daáu aán vaø phaân töû beà maët cuûa lymphoâ baøo
T vaø B
3. Trình baøy chöùc naêng cuûa teá baøo trình dieän KN
4. Trình baøy caáu truùc vaø chöùc naêng cuûa cô quan
lymphoâ

2
NGUOÀN GOÁC TEÁ BAØO MIEÃN DÒCH

3
 CÔ SÔÛ NHAÄN DAÏNG TEÁ BAØO MIEÃN DÒCH
Kính hieån vi thöôøng
Kích thöôùc 6-10µ
Lymphocyte nhoû vaø lymphocyte to coù haït (LGL)

Kính hieån vi ñieän töû

Lymphocyte nhoû coù theå Gall (lysosomes vaø haït môõ)
Lymphocyte to coù boä Golgi vaø mitochodria
Teá baøo B khoâng coù theå Gall, chæ coù ribosome rôøi raïc

Nhaän dieän nhôø chaát gaây phaân baøo

Teá baøo T: Concavalin A (Con A), Phytohemagglutinin (PHA)
Teá baøo B: Lipopolysaccharide (LPS) 4
 Nhaän dieän nhôø daáu aán beà maët

Nhaän dieän ñöôïc caùc quaàn theå

lymphoâ B,T, caùc döôùi quaàn
theå, giai ñoaïn bieät hoùa.
Daáu aán beà maët (surface
markers): CD (Cluster
Determinant hay Cluster of
Differenciation)
Khaùng theå ñôn clon (specific Teá baøo T coù 2 döôùi quaàn theå:
monoclonal antibodies) TH coù CD4, TC coù CD8

Nhaän dieän nhôø maùy taùch teá

baøo töï ñoäng (khaùng theå ñôn
clon hoaït taùc huyønh quang)
5
6
CAÙC TEÁ BAØO THAM GIA TRÖÏC TIEÁP VAØO ÑÖMD ÑAËC HIEÄU
Teá baøo B vaø teá baøo T ñeàu qua hai giai bieät hoùa

Giai ñoaïn bieät hoùa ñoäc laäp vôùi KN

Taïi cô quan lympho trung öông:
(central lymphoid organs: thymus,
bursa of Fabricius, tuûy xöông)

Giai ñoaïn bieät hoùa phuï thuoäc KN

Taïi cô quan lympho ngoaïi vi:
(secondary lymphoid tissue: laùch,
haïch, caùc toå chöùc lympho ôû
nieâm maïc)

7
Söï bieät hoùa cuûa teá baøo mieãn dòch

8
Lymphocyte B

Bieät hoùa ñoäc laäp vôùi KN laï

Xeáp laïi caùc nhoùm gene nhoû V, D, J ® toång hôïp chuoãi naëng µ
Xeáp laïi caùc nhoùm gene nhoû V, J ® toång hôïp chuoãi nheï
IgM ñöôïc hình thaønh ® S-IgM (teá baøo B vaãn chöa tröôûng thaønh)
S-IgD coù cuøng ñaëc hieäu KN ® Teá baøo B tröôûng thaønh
Hai phaân töû Iga vaø Igb noái nhau baèng caàu noái S-S coù vai troø
truyeàn tín hieäu
BCR: S-IgM S-IgD Igab (B Cell Receptor)

9
Bieät hoùa phuï thuoäc KN laï

S-Ig tieáp nhaän KN töông öùng

Nhaän giuùp ñôõ töø TH
Bieät hoùa thaønh
§ Töông baøo (cuøng ñaëc hieäu KN)
§ Teá baøo trí nhôù (cuøng ñaëc hieäu KN)
KT ñöôïc saûn xuaát ban ñaàu thuoäc lôùp IgM
Sau ñoù coù chuyeån thaønh lôùp IgG, IgA, IgE

10
Bieät hoùa cuûa teá baøo B

KN Töông baøo

PreB Chöa chín Chín

Teá baøo B trí nhôù

11
 Caùc daáu aán cuûa teá baøo B

Globulin miễn dịch bề mặt (s-Ig):

Thụ thể kháng nguyên của tế bào B
Pre-B, Tương bào: s-Ig(-)

12
Caùc daáu aán cuûa teá baøo B

FCR: thuï theå Fc (CD16), coøn coù treân ÑTB, coù theå taïo
rosette vôùi KT choáng hoàng caàu cöøu

EBV-R: thuï theå vôùi Epstein-Barr virus (CD21) à teá baøo B

bò nhieãm EBV trôû thaønh baát töû à ung thö

HLA lôùp II (HLA-DR) cuøng coù treân teá baøo trình dieän KN

13
Lymphocyte T
Söï phaùt trieån teá baøo T ôû Thymus

Teá baøo goác doøng lymphoâ töø tuûy

xöông di chuyeån ñeán tuyeán öùc
(thymus).

Teá baøo T phaùt trieån töø tieàn thymoâ

baøo (thymocytes) khi di chuyeån töø voû
vaøo tuûy.

14
 Voû ngoaøi
Tieàn thymo baøo(thymocyte)
Teá baøo “nurse’
Nguyeân baøo lymphoâ(lymphoblaste)
(Coù kích thöôùc lôùn)

Teá baøo bieåu moâ baïch tuoäc

Dendritic epithelial cell

Voû saâu
Teá baøo T chöa tröôûng thaønh
(kích thöôùc vöøa vaø nhoû)

Teá baøo xoøe ngoùn tay

Interdigitating cell
Teá baøo T tröôûng thaønh

Tuûy
15
 Söï choïn loïc, giaùo duïc teá baøo T taïi thymus
Teá baøo T tröôûng thaønh phaûi coù khaû naêng:
Nhaän dieän vaø phaûn öùng laïi KN laï ñöôïc trình dieän trong
nhoùm phuø hôïp moâ
Khoâng phaûn öùng vôùi KN cuûa baûn thaân

Phaûi ñöôïc giaùo duïc vaø choïn loïc khaéc nghieät (neáu khoâng ñaït
yeâu caàu phaûi huûy dieät hoaëc baát hoaït).Thöôøng coù 95% soá teá
baøo bò loaïi tröø.

16
 Choïn loïc döông tính (positive selection)

Laø söï giaùo duïc ôû vuøng voû thymus

Thöïc hieän qua trung gian caùc teá baøo bieåu moâ ôû thymus giöõ vai
troø nhö caùc teá baøo trình dieän KN (APCs)
Teá baøo T hoïc nhaän dieän HLA cuûa baûn thaân
Neáu khoâng coù khaû naêng nhaän dieän ® cheát theo chöông trình
(apoptosis)

Apoptosis: laø söï laäp trình töï saùt (preprogrammed suicide), caùc
protease noäi sinh ñöôïc hoaït taùc laøm ñöùt ñoaïn DNA

17
 Choïn loïc aâm tính (negative selection)

Xaûy ra ôû vuøng tuûy cuûa thymus

Teá baøo T naøo nhaän dieän KN cuûa chính baûn thaân trình dieän treân
HLA cuûa baûn thaân seõ bò loaïi boû (cheát, baát hoaït)

Taïo söï dung naïp ôû trung öông, neáu leäch laïc ® beänh töï mieãn

18
19
 Daáu aán teá baøo T
Thuï theå KN cuûa teá baøo T
(T-cell antigen receptor: TCR)
TCR: Ti + CD3
Ti goàm 2 chuoãi polypeptid a
vaø b (>90%) hoaëc g vaø d
(<10%)
b vaø d toång hôïp do taùi toå hôïp
caùc gene V, D, J (nhö chuoãi
H)
a vaø g toång hôïp do taùi toå hôïp
caùc gene V, J (nhö chuoãi L)
CD3 complex goàm 5 chuoãi
polypeptid
20
CD4 vaø CD8
ab T chia thaønh 2 döôùi quaàn theå
CD4+ T nhaän dieän KN trình dieän treân HLA lôùp II (teá baøo TH)
CD8+ T nhaän dieän KN trình dieän treân HLA lôùp I (TC, TS)

CD4 T coøn phaân thaønh TH1 vaø TH2 tuøy theo cytokine:
TH1 tieát IL-2 vaø IFNg giöõ vai troø trong vieâm vaø ñoäc teá baøo ®
dieät yeáu toá gaây beänh trong teá baøo (MD teá baøo)
TH2 tieát IL-4, IL-5, IL-6, IL-10 kích hoaït teá baøo B ® saûn xuaát
KT (MD dòch theå)

21
22
Teá baøo trình dieän KN (APCs: antigen presenting cells)

APCs laø caùc baïch caàu coù ñaëc ñieåm

Coù khaû naêng thöïc baøo
Coù khaû naêng trình dieän KN cho teá baøo CD4TH qua HLA lôùp II
Truyeàn ñaït thoâng tin cho caùc baïch caàu khaùc
APCs coù ôû da, haïch, laùch, döôùi nieâm maïc, thymus.
Coù nhieàu teân goïi
Quaàn theå teá baøo dò ñoàng
TB giao dieän giöõa MDÑH vaø MDKÑH

23
 Teá baøo baïch tuoäc ôû haïch
Teá baøo trình dieän KN
Teá baøo baïch tuoäc ôû trung taâm maàm
Teá baøo xoøe ngoùn tay
ôû haïch vaø Thymus

Teá baøo B

Ñaïi thöïc baøo

Teá baøo Langerhans ôû thöôïng bì

24
 CÔ QUAN LYMPHOÂ

Cô quan lymphoâ trung

öông:
Tuûy xöông
Thymus
Cô quan lymphoâ ngoaïi vi
Haïch
Laùch
Toå chöùc lympho döôùi
nieâm maïc (MALT:
mucosa associated
lymphoid tissue)

25
Thymus
Cô quan lympho bieåu moâ (lympho epithelial organ)
Baøo thai (tuaàn 6) ® tuoåi daäy thì.
Vuøng voû, vuøng tuûy
Teá baøo T ñöôïc giaùo duïc vaø tröôûng thaønh khi di chuyeån töø voû
vaøo tuûy

26
Phaùt trieån töø tuùi haàu
thöù 3 vaø thöù 4
Töø tuaàn thöù 10 coù söï
di chuyeån teá baøo töø
gan vaø tuùi noaõn
hoaøng (baøo thai) vaø
töø tuûy xöông (tröôûng
thaønh)
Phaùt trieån cuøng tuyeán
caän giaùp
Hoäi chöùng Di George
Thoaùi hoùa töø tuoåi daäy
thì

27
Söï thoaùi hoùa cuûa tuyeán öùc theo thôøi gian

28
Haïch
Nhoû 2-10mm, hình haït
ñaäu.
Lymph ñoå vaøo töø voû vaø
ñi vaøo tuûy, ra ôû roán
haïch.
Naèm treân ñöôøng di
chuyeån cuûa lymph.

29
Caáu truùc
Voû (cortex) teá baøo B
Caän voû (paracortex) teá
baøo T, APCs (teá baøo
xoøe ngoùn tay)
Tuûy (medulla): töông
baøo ® KT

30
 Laùch: tieáp nhaän KN töø doøng tuaàn hoaøn
Teá baøo B saûn xuaát KT ñöa vaøo tuaàn
hoaøn
Nôi chöùa hoàng caàu, tieåu caàu, BC
haït.
Vuøng bieân coù nhieàu ÑTB
Tuûy traéng (white pulp): toå chöùc
lympho bao quanh maïch
(periarterolar lymphoid tissue:
PALT), teá baøo T ôû vuøng ngoaøi, teá
baøo B ôû trung taâm maàm (geminal
center)
Tuûy ñoû (red pulp): xoang tm
(veinous sinuses) chöùa hoàng caàu

31
Toå chöùc lympho döôùi nieâm
maïc (MALT):
Laø nhöõng ñaùm lympho döôùi
nieâm maïc trong lôùp lamina
propria
Ruoät (gut associated lymphoid
tissue: GALT)
Khí quaûn (bronchus associated
lymphoid tissue: BALT)
Goàm caû teá baøo B vaø teá baøo T
Saûn xuaát IgA

32
 Söï tuaàn hoaøn cuûa teá baøo lymphoâ
Haïch baïch huyeát:
ü Lymphocyte theo ñöôøng baïch maïch vaøo oáng ngöïc à tuaàn
hoaøn
ü Lymphocyte töø tuaàn hoaøn thoaùt maïch trôû vaøo haïch qua tieåu
tónh maïch sau vi quaûn.
Laùch:
ü Lymphocyte theo vi ñoäng maïch vaøo nang lymphoâ roài vaøo tónh
maïch laùch
ü Lymphocyte cuõng coù theå theo ñöôøng baïch maïch cuûa laùch vaøo
oáng ngöïc
Lymphocyte töø tuaàn hoaøn trôû laïi haïch nhôø caùc tieåu tónh maïch
noäi maïc cao (HEVs: high endothelial venules)
33
34
 TOÙM TAÉT

ü Caùc TB mieãn dòch ñöôïc saûn sinh töø TB goác taïo maùu
ü Lymphocyte taêng sinh, bieät hoaù vaø giaùo duïc ôû cô quan
lymphoâ trung öông (chöa tieáp xuùc KN laï). ÔÛ cô quan lymphoâ
ngoaïi vi (tieáp xuùc KN laï) ® TB haønh söï, TB nhôù
ü Daáu aán quan troïng nhaát cuûa lymphocyte tröôûng thaønh laø thuï
theå KN (TCR, BCR)
ü APC thuoäc nhoùm ñôn nhaân thöïc baøo ® xöû lyù KN vaø trình
dieän KN treân phaân töû nhoùm phuø hôïp moâ

35