He$e-Heg<He

ceOegyeve Deesced Meeefvle DebkeÀ 306 peveJejer 2018

HAPPY NEW YEAR 2018

efveefceÊe ìer®eme& leLee meJe& ye´eïeCe kegÀue Yet<eCe YeeF& yeefnveeW Òeefle ceOegj ³eeo he$e
(15-12-17)
ÒeeCeh³eejs DeJ³ekeÌle yeeheoeoe kesÀ ve³eveeW kesÀ vetj, meoe efJepe³e ceeuee ceW efhejesves Jeeues, Deheveer mechevvelee Deewj mechetCe&lee keÀer efmLeefle
Üeje Òel³e#elee keÀes meceerhe ueeves Jeeues, efveefceÊe ìer®eme& yeefnveW leLee SkeÀ keÀer ueieve ceW meoe ceive jnves Jeeues osMe efJeosMe kesÀ meYeer leerJe´
hegª<eeLeea ye´eïeCe kegÀue Yet<eCe YeeF& yeefnveW,
F&éejer³e mvesn mechevve ceOegj ³eeo kesÀ meeLe ve³es Je<e& keÀer meyekeÀes keÀesefì-keÀesefì yeOeeF&³eeb~
ve³es ³egie kesÀ Deeieceve keÀer mce=efle efoueeles ngS DeYeer ve³ee Je<e& 2018 meceerhe Dee ie³ee nw~ efkeÀlevee De®íe ieerle nw ve³ee efove ueeies, veF&
jele ueeies... meye kegÀí ve³ee ve³ee ueielee nw~ DeYeer lees mece³e keÀer meceerhelee ÒeceeCe Deheves ve³es ³egie kesÀ ve]peejs meccegKe efoKeeF& os jns nQ~
SkeÀ Deesj nenekeÀej lees otmejer Deesj pe³epe³ekeÀej, kewÀmes ieghle ªhe ceW yeeyee DeveskeÀeW kesÀ efoueeW ceW Òel³e#e neslee pee jne nw~ yeeyee kesÀ
ye®®eeW keÀe Gcebie-Glmeen, heg©<eeLe& keÀer ueieve Deewj mesJeeDeeW keÀe efJemleej osKe Jeen DeJ³ekeÌleJeleve Jeemeer yeeyee Jeen! kesÀ ieerle efoue mes
efvekeÀueles, kewÀmes yeeyee keÀjvekeÀjeJevenej yeve yesno efJeée heefjJele&ve keÀe ceneve keÀe³e& Deheves ye®®eeW Üeje keÀje jns nQ~ keÀceeue nw ceer"s
yeeyee keÀer Deewj efve½e³e yegef× efJepe³eer yeeyee kesÀ ye®®eeW keÀer~ mece³e ÒeceeCe meye Dehevee leve-ceve-Oeve efJeée keÀu³eeCe keÀer mesJee ceW meHeÀue
keÀjles meHeÀuelee YeJe kesÀ Jejoeveer yeve ie³es nQ~ yeeyee keÀnles ye®®es Dehevee SkeÀ SkeÀ meskeÀC[, SkeÀ SkeÀ éeebme Deewj mebiece kesÀ mece³e keÀes
meHeÀue keÀjles ®euees lees meHeÀuelee DeehekesÀ nj keÀoce ceW meceeF& ngF& nw~ Deye meoe efve½e³e yegef× efJepe³ebleer neskeÀj jnes, peje Yeer osn kesÀ
Yeeve keÀe DebMe Yeer ve jns, keÀcheueerì osner-DeefYeceeveer yevees~ Ssmee jnves mes efoue KegMe, efoceeie "C[e, mJeYeeJe mejue nes pee³esiee~
nceejs ceer"s-ceer"s YeeF& yenveW, DeYeer SkeÀ yeele meYeer O³eeve hej jKees efkeÀ efkeÀmeer kesÀ Yeer mJeYeeJe keÀes osKe Gmemes ceBgn veneR cees[vee,
efceuevemeej yevekeÀj ®euevee nw~ efpemeceW keÀesF& Yeer keÀceer nw lees Gmes meceehle keÀj Deye yeeyee kesÀ meeceves neef]pej nesvee nw leeefkeÀ yeeyee KegMe
neskeÀj keÀns ³en cesje ye®®ee %eeveer let Deelcee cegPes Deefle efÒe³e nw~ otmeje - pees keÀjvee nw Deye keÀj uees, keÀesF& Yeer keÀe³e& keÀue hej veneR
jKevee~ nceejer yegef× Fleveer meeHeÀ-mJe®í nes pees mece³e ÒeceeCe yeeyee keÀer ìeE®eie keÀes kewÀ®e keÀj mekesÀ~ nceW Deheves peerJeve keÀer j#ee mJe³eb
keÀjvee nw, mJe³eb keÀes keÀYeer og:Keer nesves veneR osvee, ³ener me®®eer mesJee nw~ mesJee ceW efJeMes<e jnce, ke=Àhee, o³ee keÀe iegCe yengle keÀece Deelee
nw~ uesefkeÀve mece³e Devegmeej DeYeer leerve yeeleeW hej DeìsvMeve peªjer nw, SkeÀ nceejer efoue me®®eer nes pees meensye je]peer jns~ otmeje efncceles
ye®®es ceoos yeehe, FmekeÀe DevegYeJe lees Jev[jHegÀue nw~ leermeje - l³eeie ceW ner Yeei³e nw, l³eeie nw lees lehem³ee mJele: nesieer~ Deye lehem³ee
mes meejs efJekeÀce& efJeveeMe keÀjves nQ~ mesJeeDeeW ceW Fleves efyepeer veneR nes peeDees pees lehem³ee kesÀ efueS ìeFce ner ve jns~ ìeFce keÀes meHeÀue
keÀjves keÀe ue#³e nes~ Devleceg&Keer meoe megKeer~ SkeÀebleefÒe³e, SkeÀeûelee keÀer MeefkeÌle mes mee#eeled yeehe meceeve yeveves keÀer YeeJevee nw lees yeeyee
nceejer YeeJevee hetjer keÀjlee nw~ ³en yeeyee Jev[jHegÀue nw, Devle³ee&ceer nw~ yeeyee ve efmeHe&À cegPes peevelee, hen®eevelee nw hejvleg Deheves meceeve
yevee jne nw~
osKees, ³en efJeMes<e peveJejer ceeme Deewj GmeceW Yeer 18 peveJejer Deewj 2018 keÀe Je<e&, efkeÀlevee efJeMes<e nw~ Fme Je<e& meYeer
Ssmeer lehem³ee keÀjes pees 18 DeO³ee³e keÀer meceeefhle kesÀ meeLe ³en keÀefue³egieer heJe&le menpe G" peeS~ heefjJele&ve Deewj
Òel³e#elee kesÀ veieeæ[s yepeves ueies~ yeesuees, ³ener meyekeÀes Gcebie nw vee~ De®íe - meYeer keÀes yengle-yengle ³eeo..
F&éejer³e mesJee ceW,
yeer.kesÀ.peevekeÀer
 ³es DeJ³ekeÌle FMeejs
’cevmee mesJee kesÀ efueS ceve keÀes SkeÀjme Deewj MeefkeÌleMeeueer yeveeDees, [yeue ueeFì yevees“
1) ceve keÀes SkeÀjme yeveeves kesÀ efueS nj IeCìs 5 meskeÀC[ Jee 5
efceveì Deheves heeb®eeW ner ªhe meeceves ueeDees Deewj Gme ªhe keÀe
DevegYeJe keÀjes~ Fme SkeÌmejmeeFpe mes J³eLe& Jee De³eLeeLe& mebkeÀuheeW ceW
ceve veneR pee³esiee~ ceve ceW Deueyesueeheve Yeer veneR Dee³esiee~ ceveceveeYeJe
keÀe cev$e ceve kesÀ DevegYeJe mes cee³eepeerle yeveves ceW ³ev$e yeve pee³esiee~
2) pewmes ceesìsheve keÀes efceìeves keÀe meeOeve nw Keeve-heeve keÀer hejnspe
Deewj SkeÌmejmeeFpe~ Jewmes ³eneB Yeer yegef× Üeje yeej-yeej DeMejerjerheve
keÀer SkeÌmejmeeFpe keÀjes Deewj yegef× keÀe Yeespeve mebkeÀuhe nw GvekeÀer
hejnspe jKees, lees ceve ueeFì SkeÀjme Deewj MeefkeÌleMeeueer yeve pee³esiee~
3) pewmes MeejerefjkeÀ nukesÀheve keÀe meeOeve SkeÌmejmeeF]pe nw, Jewmes
DeeeflcekeÀ SkeÌmejmeeF]pe ³eesie DeY³eeme Üeje DeYeer-DeYeer keÀce&³eesieer
DeLee&led meekeÀejer mJeªheOeejer yeve meekeÀej me=efä keÀe heeì& yepeevee,
DeYeer-DeYeer DeekeÀejer HeÀefjMlee yeve DeekeÀejer JeleveJeemeer DeJ³ekeÌle
ªhe keÀe DevegYeJe keÀjvee ö DeYeer-DeYeer efvejekeÀejer yeve cetue JeleveJeemeer
keÀe DevegYeJe keÀjvee, DeYeer-DeYeer Deheves jep³e mJeie& DeLee&led
JewkegÀC"Jeemeer yeve osJelee ªhe keÀe DevegYeJe keÀjvee, Ssmes yegef× keÀer
SkeÌmejmeeF]pe keÀjes lees meoe nukesÀ nes pee³eWies~ hegª<eeLe& keÀer ieefle
leerJe´ nes pee³esieer~
4) DeYeer-DeYeer DeeJeepe ceW Deevee Deewj DeYeer-DeYeer DeeJeepe mes hejs
nes peevee - pewmes DeeJeepe ceW Deevee menpe ueielee nw Jewmes ³en Yeer
menpe DevegYeJe nes ke̳eeWefkeÀ Deelcee ceeefuekeÀ nw~ ©neveer SkeÌmejmeeF]pe
ceW efmeHe&À cegKe keÀer DeeJeepe mes hejs veneR nesvee nw~ ceve mes Yeer DeeJeepe
ceW Deeves kesÀ mebkeÀuhe mes hejs nesvee nw~ cegKe Deewj ceve oesveeW keÀer
DeeJeepe mes hejs jn Meeefvle kesÀ meeiej ceW mecee peeDees~
5) efkeÀmeer Yeer keÀce& ceW yengle efye]peer nes, ceve-yegef× keÀce& kesÀ mecyevOe
ceW ueieer ngF& nw, uesefkeÀve [e³ejskeÌMeve efceuesöHegÀuemìe@he, lees HegÀuemìe@he
ueiee mekeÀles nes efkeÀ keÀce& kesÀ mebkeÀuhe ®eueles jnWies? HegÀuemìehe
ueieeves keÀer ÒewefkeÌìme nj IeCìs ceW SkeÀ meskeÀC[ kesÀ efue³es Yeer keÀjes
uesefkeÀve DeY³eeme keÀjles peeDees, ke̳eeWefkeÀ Deefvlece meìeaefHeÀkesÀì SkeÀ
meskeÀC[ kesÀ HegÀuemìe@he ueieeves hej ner efceuevee nw~ meskeÀC[ ceW efJemleej
keÀes mecee uees, meej mJeªhe yeve peeDees~
6) pewmes mLetue SkeÌmejmeeF]pe mes leve levoªmle jnlee nw~ Ssmes
®eueles-efHeÀjles Deheves 5 mJeªheeW ceW peeves keÀer SkeÌmejmeeF]pe keÀjles
jnes~ peye ye´eïeCe Meyo ³eeo Dee³es lees ye´eïeCe peerJeve kesÀ DevegYeJe ceW
Dee peeDees~ HeÀefjMlee Meyo keÀnes lees HeÀefjMlee yeve peeDees~ lees meejs
2 He$e Heg<He, peveJejer 2018, DebkeÀ - 306
efove ceW ³en ceve keÀer ef[^ue keÀjes~
7) peye yeehe meceeve yevevee nw lees SkeÀ nw - efvejekeÀej Deewj otmeje nw
- DeJ³ekeÌle HeÀefjMlee~ lees peye Yeer mece³e efceuelee nw meskeÀC[ ceW yeehe
meceeve efvejekeÀejer mìspe hej efmLele nes peeDees, efHeÀj keÀe³e& keÀjles
HeÀefjMlee yevekeÀj keÀce& keÀjes, HeÀefjMlee DeLee&led [yeue ueeFì~ keÀe³e&
keÀe yeesPe veneR nes~ lees yeer®e-yeer®e ceW efvejekeÀejer Deewj HeÀefjMlee
mJeªhe keÀer ceve keÀer SkeÌmejmeeF]pe keÀjes lees LekeÀeJeì veneR nesieer~
8) SkeÀ lejHeÀ cevmee mesJee, otmejs lejHeÀ cevmee SkeÌmejmeeF]pe~
DeYeer-DeYeer efvejekeÀejer, DeYeer-DeYeer HeÀefjMlee~ pewmes Mejerj keÀe
veece hekeÌkeÀe nw~ otmejs keÀes Yeer keÀesF& yeguee³esiee lees Deehe Ssmes-Ssmes
keÀjWies~ lees ceQ Deelcee ntB, Deelcee keÀe mebmeej yeeheoeoe, Deelcee keÀe
mebmkeÀej ye´eïeCe mees HeÀefjMlee, HeÀefjMlee mees osJelee~ lees ³en ceve keÀer
ef[^ue keÀjvee~ ceQ Deelcee, cesje yeeyee~
9) keÀesF& Yeer keÀe³e& keÀjles Je heeì& yepeeles meeiej meceeve Thej mes Yeues
nue®eue efoKeeF& os uesefkeÀve Devoj keÀer efmLeefle veeELeie v³eg keÀer nes~
j®eef³elee Deewj j®evee kesÀ Devle keÀes peeveves Jeeues ef$ekeÀeueoMeea, Deejece
mes Meeefvle keÀer mìspe hej Ssmes efmLele nes peeSb pees keÀesF& Yeer keÀcexefvê³eeW
keÀer nue®eue DeevleefjkeÀ mìspe keÀes efnuee ve mekesÀ~
10) peye DeeeflcekeÀ MeefkeÌle Jeeueer, mesceer h³eesj Deelcee³eW Deheveer
meeOevee Üeje DeelceeDeeW keÀe DeenddJeeve keÀj mekeÀleer nQ, DeuhekeÀeue
kesÀ meeOeveeW Üeje otj yew"er ngF& DeelceeDeeW keÀes ®ecelkeÀej efoKeekeÀj
Deheveer lej]HeÀ DeekeÀe|<ele keÀj mekeÀleer nQ, lees hejceelce MeefkeÌle DeLee&led
meJe& Þesÿ MeefkeÌle ke̳ee veneR keÀj mekeÀleer hejvleg FmekesÀ efueS efJeMes<e
SkeÀeûelee keÀe DeY³eeme keÀjles jnes~
11) pewmes MeefkeÌle³eeW kesÀ peæ[ ef®e$eeW ceW Jejoeve osves keÀe mLetue ªhe
nmleeW kesÀ ªhe ceW efoKee³ee nw, nmle Yeer SkeÀeûe ªhe efoKeeles nQ~
Jejoeve keÀe hees]pe nmle, ¢efä Deewj mebkeÀuhe SkeÀeûe efoKeeles nQ, Ssmes
®ewlev³e ªhe ceW SkeÀeûelee keÀer MeefkeÌle keÀes yeæ{eDees, leye ªn, ªn
keÀe DeenddJeeve keÀjkesÀ ©neveer mesJee keÀj mekesÀieer~
12) DeYeer lekeÀ Jee®ee Deewj keÀce&Cee keÀer mesJee ceW pees lesjer-cesjer keÀe,
veece, ceeve, Meeve keÀe, mJeYeeJe, mebmkeÀej keÀe ìkeÀjeJe neslee nw,
mece³e Je mecheefÊe keÀe DeYeeJe neslee nw, ³en meJe& efJeIve SkeÀeûelee kesÀ
DeY³eeme Üeje cevmee mesJee keÀjves mes menpe meceehle nes pee³eWies~
©neveer mesJee keÀe SkeÀ mebmkeÀej yeve pee³esiee~
13) pees Yeer Deelcee³eW JeeCeer Üeje Je ÒewefkeÌìkeÀue ueeF&HeÀ kesÀ ÒeYeeJe
Üeje mecheke&À ceW DeeF& nQ, Jee mecheke&À ceW Deeves kesÀ GcceeRoJeej nQ, Gve
DeelceeDeeW keÀes ©neveer MeefkeÌle keÀe DevegYeJe keÀjeDees~ pewmes YekeÌle
ueesie mLetue Yeespeve keÀe Je´le jKeles nQ, lees mee|JemeSyegue %eeveer let
DeelceeDeeW keÀes J³eLe& mebkeÀuhe, J³eLe& yeesue, J³eLe& keÀce& keÀer nue®eue
mes hejs SkeÀeûelee DeLee&led ©neefve³ele ceW jnves keÀe Je´le uesvee nw leye
DeelceeDeeW keÀes %eeve met³e& keÀe ®ecelkeÀej efoKee mekeWÀies~
14) DeYeer SkeÀeûelee keÀe ¢æ{ mebkeÀuhe keÀjves Jeeuee ûeghe lew³eej nesvee
®eeefnS, pees meeiej kesÀ leues ceW peekeÀj DevegYeJe kesÀ nerjs, ceesleer ueskeÀj
Dee³es~ uenjeW ceW uenjeves keÀe DevegYeJe lees efkeÀ³ee Deye Devoj leues ceW
peevee nw~ Decetu³e Ke]peeves leues ceW efceueles nQ, Fmemes DeeìescesefìkeÀ
meye yeeleeW mes efkeÀveeje nes pee³esiee~
15) SkeÀeûelee keÀer MeefkeÌle yengle efJeef®e$e jbie efoKee mekeÀleer nw~
SkeÀeûelee mes ner efmeef׳eeb Òeehle nesleer nQ~ mJe³eb keÀer Deew<eefOe Yeer
SkeÀeûelee keÀer MeefkeÌle mes keÀj mekeÀles nes~ DeveskeÀ jesefie³eeW keÀes efvejesieer
Yeer yevee mekeÀles nes~ keÀesF& ves ®eueleer ngF& ®eer]pe keÀes jeskeÀe, ³en
SkeÀeûelee keÀer efmeef× nw~ mìe@he keÀnes lees mìe@he nes peeS leye Jejoeveer
ªhe ceW pe³e-pe³ekeÀej kesÀ veieeæ[s yepeWies~
16) yegef× keÀer SkeÀeûelee kesÀ efueS J³eLe& Jee DeMeg× mebkeÀuheeW keÀer
nue®eue mes hejs SkeÀ mes meJe& jme uesves Jeeueer SkeÀjme efmLeefle ®eeefnS~
Deiej DeveskeÀ jmeeW ceW yegef× Deewj efmLeefle [ieceie nesleer nw lees hejKeves
keÀer MeefkeÌle keÀce nes peeleer nw Deewj ve hejKeves kesÀ keÀejCe cee³ee
Dehevee ûeenkeÀ yevee osleer nw~
17) Jele&ceeve mece³e efJeée keÀu³eeCe keÀjves keÀe menpe meeOeve Deheves
Þesÿ mebkeÀuheeW keÀer SkeÀeûelee Üeje, meJe& DeelceeDeeW keÀer YeìkeÀleer
ngF& yegef× keÀes SkeÀeûe keÀjvee nw~ meejs efJeée keÀer meJe& Deelcee³eW efJeMes<e
³ener ®eenvee jKeleer nQ efkeÀ YeìkeÀer ngF& yegef× SkeÀeûe nes peeS Jee ceve
®eb®euelee mes SkeÀeûe nes peeS~ ³en efJeée keÀer ceebie Jee ®eenvee leye
hetjer keÀj mekeWÀies peye SkeÀeûe nesves keÀe DeY³eeme nesiee~
18) meoe SkeÀ yeehe otmeje ve keÀesF&, Fmeer mce=efle mes SkeÀeûelee keÀes
yeæ{eDees~ efvejvlej SkeÀjme efmLeefle ceW efmLele nesves keÀe efJeMes<e DeY³eeme
keÀjes~ FmekesÀ efueS SkeÀ lees J³eLe& mebkeÀuheeW keÀes Meg× mebkeÀuheeW ceW
heefjJele&ve keÀjes~ otmeje cee³ee kesÀ Deeves Jeeues DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ efJeIveeW
keÀes F&éejer³e ueive kesÀ DeeOeej mes menpe meceehle keÀjles, keÀoce keÀes
Deeies yeæ{eles ®euees~
19) yegef× keÀes SkeÀeûe keÀjves kesÀ efueS ceveceveeYeJe kesÀ ceb$e keÀes meoe
mce=efle ceW jKees~ ceveceveeYeJe kesÀ ceb$e keÀer ÒewefkeÌìkeÀue OeejCee mes
henuee vecyej Dee mekeÀles nes~ ceve keÀer SkeÀeûelee DeLee&led SkeÀ keÀer
³eeo ceW jnvee, SkeÀeûe nesvee ³ener SkeÀevle nw~ DeYeer Deheves keÀes
SkeÀevleJeemeer yeveeDees DeLee&led meJe& DeekeÀ<e&CeeW kesÀ Jee³eye´sMeve mes
He$e Heg<He, peveJejer 2018, DebkeÀ - 306
Devleceg&Ke yevees~ Deye ³ener DeY³eeme keÀece ceW Dee³esiee~
20) cevmee mesJee keÀjves kesÀ efueS meoe SkeÀeûelee keÀe DeY³eeme ®eeefnS~
FmekesÀ efueS J³eLe& meceehle nes, meJe& MeefkeÌle³eeW keÀe DevegYeJe peerJeve
keÀe Debie yeve pee³es~ pewmes yeehe hejHesÀkeÌì nw Ssmes ye®®es Yeer yeehe meceeve
neW, keÀesF& ef[HesÀkeÌì ve nes~
21) SkeÀeûelee DeLee&led SkeÀ ner Þesÿ mebkeÀuhe ceW meoe efmLele jnvee~
efpeme SkeÀ yeerpe ªheer mebkeÀuhe ceW meeje Je=#e ªheer efJemleej mecee³ee
ngDee nw~ SkeÀeûelee keÀes yeæ{eDees lees meJe& ÒekeÀej keÀer nue®eue meceehle
nes pee³esieer~ SkeÀeûelee kesÀ DeeOeej hej pees Jemleg pewmeer nw, Jewmeer mheä
osKeves ceW Dee³esieer~ Ssmeer SkeÀeûe efmLeefle ceW efmLele nesves Jeeuee mJe³eb
pees nw, pewmee nw DeLeJee pees Jemleg pewmeer nw Jewmeer mheä DevegYeJe
nesieer~
22) DeepekeÀue keÀer ogefve³ee ceW jepeveerefle keÀer nue®eue, JemlegDeeW kesÀ
cetu³e keÀer nue®eue, keÀjwvmeer keÀer nue®eue, keÀce&Yeesie keÀer nue®eue,
Oece& keÀer nue®eue ö Ssmes meJe& ÒekeÀej keÀer nue®eue mes nj SkeÀ lebie
Dee ie³es nQ~ Fmemes ye®eves kesÀ efueS SkeÀeûelee keÀes DeheveeDees,
SkeÀevleJeemeer yevees~ SkeÀevleJeemeer mes SkeÀeûe menpe ner nes pee³eWies~
23) hejceeLe& ceeie& ceW efJeIve-efJeveeMekeÀ yeveves keÀe meeOeve nw - cee³ee
keÀes hejKevee Deewj hejKeves kesÀ yeeo efveCe&³e keÀjvee ke̳eeWefkeÀ hejceeLeea
ye®®eeW kesÀ meeceves cee³ee Yeer je@³eue F&éejer³e ªhe j®e keÀjkesÀ Deeleer
nw, efpemekeÀes hejKeves kesÀ efueS SkeÀeûelee DeLee&led meeFuesvme keÀer MeefkeÌle
keÀes yeæ{eDees~
24) yeer®e-yeer®e ceW mebkeÀuheeW keÀer ì^wefHeÀkeÀ keÀes mìe@he keÀjves keÀe
DeY³eeme keÀjes~ SkeÀ efceveì kesÀ efueS mebkeÀuheeW keÀes, ®eens Mejerj Üeje
®eueles ngS keÀce& keÀes jeskeÀkeÀj efyevot ªhe keÀer ÒewefkeÌìme keÀjes~ ³en
SkeÀ meskesÀC[ keÀe Yeer DevegYeJe meeje efove DeJ³ekeÌle efmLeefle yeveeves ceW
ceoo keÀjsiee~
25) efkeÀmeer Yeer ÒekeÀej keÀe efJeIve yegef× keÀes meleelee nes lees ³eesie kesÀ
Òe³eesie Üeje henues Gme efJeIve keÀes meceehle keÀjes~ ceve-yegef× ceW peje
Yeer ef[mìjyesvme ve nes~ DeJ³ekeÌle efmLeefle ceW efmLele nesves keÀe Ssmee
DeY³eeme nes pees ªn, ªn keÀer yeele keÀes ³ee efkeÀmeer kesÀ Yeer ceve kesÀ
YeeJeeW keÀes menpe ner peeve pee³es~
26) ye´eïeCeeW keÀer Yee<ee Deeheme ceW DeJ³ekeÌle YeeJe keÀer nesveer ®eeefnS~
efkeÀmeer keÀer megveer ngF& ]ieueleer keÀes mebkeÀuhe ceW Yeer ve lees mJeerkeÀej
keÀjvee nw, ve keÀjevee nw~ mebie"ve ceW efJeMes<e DeJ³ekeÌle DevegYeJeeW keÀer
Deeheme ceW uesve-osve keÀjveer nw~
27) pewmes DeYeer mecheke&À ceW Deeves Jeeueer DeelceeDeeW keÀes F&éejer³e
mvesn, Þesÿ %eeve Deewj Þesÿ ®eefj$eeW keÀe mee#eelkeÀej neslee nw, Ssmes
DeJ³ekeÌle efmLeefle keÀe Yeer mheä mee#eelkeÀej nes~ pewmes meekeÀej ceW
3
ye´ïee yeehe Dev³e meye efpeccesJeeefj³eeB nesles ngS Yeer DeekeÀejer Deewj
efvejekeÀejer efmLeefle keÀe DevegYeJe keÀjeles jns, Ssmes Deehe ye®®es Yeer
meekeÀej ªhe ceW jnles HeÀefjMlesheve keÀe DevegYeJe keÀjeDees~
28) ®eens keÀesF& Yeer meeOeejCe keÀce& Yeer keÀj jns nes lees Yeer yeer®e-
yeer®e ceW DeJ³ekeÌle efmLeefle yeveeves keÀe DeìsvMeve jns~ keÀesF& Yeer keÀe³e&
keÀjes lees meowJe yeeheoeoe keÀes Dehevee meeLeer mecePekeÀj [yeue HeÀesme&
mes keÀe³e& keÀjes lees mce=efle yengle menpe jnsieer~ mLetue keÀejesyeej keÀe
Òeesûeece yeveeles yegef× keÀe Òeesûeece Yeer mesì keÀj uees lees mece³e keÀer ye®ele
nes pee³esieer~
29) keÀesF& Yeer keÀce& keÀjles meowJe ³ener mce=efle jns efkeÀ nj keÀce& ceW
yeeheoeoe cesjs meeLe Yeer nw Deewj nceejs Fme DeueewefkeÀkeÀ peerJeve keÀe
neLe GvekesÀ neLe ceW nw DeLee&led peerJeve GvekesÀ nJeeues nw~ efHeÀj
ef]peccesJeejer GvekeÀer nes peeleer nw~ meYeer yeesPe yeehe kesÀ Thej jKe
efMeJeyeeyee ³eeo nw? Deesced Meeefvle
’l³eeie leHem³ee kesÀ DeeOeej Hej mesJee nes lees efJeIve meceeHle nes pee³eWies“
yeeyee efceuee meye kegÀí efceuee, efoue ceW mecee³ee~ yeeyee Deye
ÒewefkeÌìkeÀueer efvee|JeIve efmLeefle, efvee|JeIve mesJee osKevee ®eenles nQ~ efJeIve
ke̳ee neslee nw? efpemekesÀ heeme leerve yeeleW nQ GmekesÀ heeme efJeIve Dee
veneR mekeÀlee~ efJeIve veece megveles ner Ieyejenì Deeleer nw, Deiej Deelee
nw lees íesæ[lee veneR nw~ Deueyesueeheve Deewj megmleer efJeIve ues Deeles nQ,
efpemekeÀes mece³e keÀe keÀoj veneR nw Jener Deueyesuesheve ceW jnlee nw~
yeeyee keÀe h³eej yengle MeefkeÌle oslee nw~ ogefve³ee SkeÀ Kesue nw, Kesue
keÀes mee#eer neskeÀj osKevee nw Deewj Kego hues keÀjles mece³e yeeyee keÀes
meeLeer yeveevee nw~ ³en keÀYeer Yetue veneR peevee~ yeeyee kesÀ meeLe keÀe
DevegYeJe yeleuee³ee veneR peelee nw Deewj peer ®eenlee nw, Ssmee DevegYeJe
nj yeeyee keÀe ye®®ee keÀjs Deewj DevegYeJe mes cete|le yeve peeS~
keÀesF& Yeer Ssmee osMe veneR nesiee peneB ceefvoj ve nes~ ceefvoj nw lees
cete|le Yeer pe©j nesieer ner~ efpemekeÀes meejer ogefve³ee {tB{ jner nw GmeveW
nceW {tB{ efue³ee, lees nce efkeÀmekesÀ ye®®es nQ? kewÀmeer ³etefveJee|meìer kesÀ
mìt[svì nQ? Gme efmLeefle ceW efmLele jnes lees yeehe keÀe veece yeeuee nes~
DeYeer Ssmee keÀesF& Òeesûeece yeveW pees meejer efJeée ceW keÀesF& keÀesvee ve jns
efpevekeÀes ³en helee ve heæ[s efkeÀ nce keÀewve-meer heæ{eF& heæ{ jns nQ Deewj
Gmemes ke̳ee yeveWies! Ssmeer ³etefveJee|meìer kesÀ mìt[svì yevevee Deewj Gmeer
veMes ceW jnvee~
4 He$e Heg<He, peveJejer 2018, DebkeÀ - 306
Deheves keÀes nukeÀe keÀj oes lees keÀce&³eesieer HeÀefjMlee yeve pee³eWies~
30) meoe ³ener ue#³e ³eeo jns efkeÀ nceW yeehe meceeve yevevee nw lees
pewmes yeehe ueeFì nw Jewmes [yeue ueeFì~ DeewjeW keÀes osKeles nes lees
keÀcepeesj nesles nes, meer HeÀeoj, HeÀeuees HeÀeoj keÀjes~ Gæ[leer keÀuee
keÀe Þesÿ meeOeve efmeHe&À SkeÀ Meyo nw -`meye kegÀí lesje'~ `cesje'
Meyo yeoue `lesje' keÀj oes~ lesje ntB, lees Deelcee ueeFì nw~ Deewj
peye meye kegÀí lesje nw lees ueeFì (nukesÀ) yeve ie³es~
31) DeYeer cevmee keÀer keÌJeeefueìer keÀes yeæ{eDees lees keÌJeeefueìer Jeeueer
Deelcee³eW meceerhe Dee³eWieer~ FmeceW [yeue mesJee nw - mJe keÀer Yeer Deewj
otmejeW keÀer Yeer~ mJe kesÀ efueS Deueie cesnvele veneR keÀjveer heæ[sieer~
ÒeeueyOe Òeehle nw, Ssmeer efmLeefle DevegYeJe nesieer~ Fme mece³e keÀer Þesÿ
ÒeeueyOe nw ``meoe mJe³eb meJe& Òeeefhle³eeW mes mechevve jnvee Deewj mechevve
yeveevee''~
01-03-14 ceOegyeve
(oeoer peevekeÀer)
hejceelcee yeehe ves heefJe$elee keÀer MeefkeÌle pees Yejer nw, Devoj yeue
efo³ee nw Gmeer DeeOeej mes Deehe meye ³eneB yew"s nes~ efpelevee efpemeceW
heefJe$elee keÀer MeefkeÌle DeeF& nw Jees me®e ner yelee³esiee, GmekeÀer ueeFHeÀ
efoKee³esieer, Jees %eeve ve Yeer yeesues, lees Yeer efpelevee l³eeie Gleveer lehem³ee
efHeÀj Gleveer mesJee nesieer~ FmekesÀ efueS Ssmes veneR Iej íesæ[kesÀ Dee
peeDees veneR, Iej ceW jnes hejvleg keÀceueHetÀue meceeve jnes, mJeoMe&ve
®e¬eÀOeejer yevees~ yeeyee keÀnles legce keÀuhe henues Jeeues Jener nes, cesjs
nes, mJejep³eeefOekeÀejer nes, ef$eves$eer, ef$ekeÀeueoMeea leerveeW ueeskeÀeW kesÀ
ceeefuekeÀ nes~ henues lees nceejer ÒewefkeÌìkeÀue ueeFHeÀ mes mLeehevee ngF&
efHeÀj keÀesme& keÀjevee Megª ngDee~ mebkeÀuhe ceW yeeyee, [^ecee keÀer vee@uespe
v³eeje keÀceue HetÀue meceeve yevee osleer nw~
[yeue efJeosMeer yeeyee keÀer vee@uespe keÀes OeejCe keÀjves ceW yengle
nesefMe³eej nQ~ yeeheoeoe Yeer FvnW osKekeÀj yengle KegMe neslee nw~
FvneWves yeeyee keÀer YeeJevee keÀes mecePee nw, efJeéeeme jKee nw, GmekeÀe
yeue FvekeÀes meeLe os jne nw~ me®®eer YeeJevee, Þesÿ keÀecevee (efpemeceW
mJeeLe& veneR hej me®®eeF& nw, Jen keÀecevee) lees me®®eeF& Deewj Òesce,
KegMeer Deewj MeefkeÌle pees YeieJeeve ves Jemex ceW oer nw, Jen meoe meeLe
jns~
pees me®®ee yeveles nQ Jen yeeyee keÀe h³eej KeeR®eles nQ~ Yeues efkeÀleves
meeue kesÀ yeeo Yeer efceueW, keÀesF& meeceves yew"e ngDee Yeer Flevee h³eej veneR
KeeR®esiee, Jees KeeR®e jne nw~ Jen Fme DevegYeJe kesÀ DeeOeej mes ®eue
jns nQ~ Ssmes ye®®eeW keÀes yeeyee meoe ner meeLe oslee nw~ yeeyee kesÀ meeLe
®euevee nw vee~ nce meye ³ee$ee hej nQ, keÀesF& ceW Yeer ceesn veneR nw~ keÀYeer
Yeer ³en Yetue veneR keÀjvee, cesje veece nes...~ Flevee ceQves keÀece efkeÀ³ee
nw... Dejs, legceves keÀece efkeÀ³ee nw? Yeei³e nw, pees yeeyee ves Ssmes keÀece
ceW men³eesieer yevee³ee nw~ mesJee YeeJevee nw, veece kesÀ efueS keÀece veneR
otmeje keÌueeme 3-3-14
’meYeer keÀer Deesj mes pe³evleer yenve kesÀ ÒeÍe>> - oeoer peevekeÀer peer kesÀ GÊej“
DeYeer Ssmeer ªnefjneve keÀjW Deewj ceewpe ceW jnW pees yeeyee keÀns
Jev[jHegÀue ye®®es nQ Deewj nce keÀnW Jev[jHegÀue yeeyee nw, Deewj kegÀí
Yeer yeeleW yegef× ceW nQ ner veneR~ lees Ssmeer ceer"er ceer"er yeeleeW kesÀ efmeJeeS
Deewj keÀesF& yeele veneR nw leye keÀnWies Jev[jHegÀue [^ecee~
pe³evleer yenve:- oeoer, yeeyee ves nceW nesceJeke&À efo³ee Lee oes mehleen
keÀe hejvleg Deehe keÀnles nQ efkeÀ oes mehleen ceW efueS Yeer ke̳eeW ªkesÀ,
Deepe ner keÀj uees lees yelee³eWies efkeÀ Deepe ncekeÀes ke̳ee keÀjvee nesiee?
oeoer peer:- Deepe keÀer cegjueer megveer ³ee heæ{er nesieer, Devleceg&Kelee
Deewj yee¿ecegKelee keÀe pees Devlej nw, GmekeÀes efceìevee nw~ Ssmee keÀesF&
mebkeÀuhe Jee J³eLe& eE®eleve ®euee lees Jen pecee keÀer ngF& keÀceeF& Kelce
keÀj oslee nw~ pewmes Deepe yeeyee ves yeesuee ceQ DeelceeDeeW mes yeele keÀj
jne ntB, lees nce Yeer peerJeelcee mecePekesÀ yeele keÀjles nQ! Deheves keÀes
Deelcee mecePekesÀ yeeyee keÀer yeele megve jns nQ~ lees heg©<eeLe& keÀe pees
mener ªhe, Demeueer ªhe nw Jees ceQ keÀnleer ntB Deepe keÀj ueW, Deye keÀj
ueW, GmeceW osjer cele keÀjes~ FmeceW Devleceg&Kelee, SkeÀeble yengle ®eeefnS~
yegef× keÀes SkeÀeûe keÀjves, efmLeefle keÀes efmLej Jee De®eue-De[esue yeveeves
keÀer pees efJeefOe nw vee, GmekeÀe peye DevegYeJe neslee nw lees efoue ceW Deewj
keÀesF& yeele veneR jnleer nw~ henues Kego kesÀ efueS De®íer YeeJevee nes,
efHeÀj SkeÀ oes ceW Yeer De®íer YeeJevee³eW nes~
Devleceg&Kelee mes yeeyee kesÀ meeLe keÀveskeÌMeve De®íe jnlee nw,
Devleceg&Kelee ceW meye menpe ueielee nw~ Devleceg&Kelee ceW ìeFce yeæ[e
De®íe meHeÀue nes jne nw, lees Deepe ³en heg©<eeLe& keÀj uees, keÀue
Dee@ìescesefìkeÀueer Jees KeeR®e nesieer heg©<eeLe& ceW, keÀesF& Yeer ÒekeÀej keÀer
mLetue ®eer]pe keÀer, mLetue yeele Jee mLetue J³eefkeÌle keÀer peje Yeer KeeR®e ve
nes, leye SkeÀ kesÀ Devle ceW peevee menpe ueiesiee~ lees ³en hee@efmeyegue nw
He$e Heg<He, peveJejer 2018, DebkeÀ - 306
keÀj jns nes, mesJee YeeJe mes keÀj jns nes, GmekeÀer KegMeer MeefkeÌle ®euee
jner nw~ cegPes keÀesF& veece veneR ®eeefnS hej ÒeYeg keÀe h³eej, ogDee³eW
®eeefnS~ Jees h³eej mecePee³ee veneR peelee nw~ [e³ejskeÌì YeieJeeve
ogDee³eW osJes Deewj meyemes ogDee³eW efoueeJes! lees ceQ Deehe ueesieeW keÀes je³e
osleer ntB, ogDee³eW uees ogDee³es oes, yeekeÀer keÀesF& mes ve veece ®eeefnS, ve
ceeve ®eeefnS, ve Meeve ®eeefnS, kegÀí veneR ®eeefnS~ ceebieves mes cejvee
Yeuee~ Deesced Meeefvle~
oeoer peevekeÀer
vee, F]peer nw~ efmeHe&À Deewj efkeÀmeer yeele keÀes ³eeo veneR keÀjes~ Jele&ceeve
ceW ³en yeæ[e ³et]peHegÀue mece³e nw FmeefueS Fmes De®íer lejn mes meHeÀue
keÀjes~ mechevvelee ceW Leesæ[er Yeer keÀceer nw lees mechetCe& veneR yeveWies
FmeefueS efoue ceW pees YeeJevee nw Gmes kewÀ®e keÀjkesÀ Gmemes HeÀe³eoe
G"eDees~
efj³eueeFpesMeve kesÀ efyeiej heefjJele&ve veneR Deelee nw,
efj³eueeFpesMeve Meyo keÀe DeLe& ceccee mes meerKee nw~ yeeyee keÀer cegjueer
mes keÀesF& ve keÀesF& yeele Ssmes ueie peeleer nw pees menpe heefjJele&ve nes
peelee nw~ efoue mes ueielee nw efkeÀ ³en yeele yeeyee ves meYee ceW veneR
yeesueer hej heme&veueer cesjs keÀes yeesuee nw~ efj³eueeFpesMeve mes HeÀewjve
®eseEkeÀie nesleer nw~ mecyevOe ceW me®®eeF& Deewj Òesce nesves kesÀ keÀejCe
Deeheme ceW met#ce men³eesie efceue peelee nw~ keÀesF& Yeer yeeleeW ceW Deiej
ìeFce Jesmì veneR nw lees yeeyee keÀer yeele keÀes kewÀ®e keÀjvee F]peer nes
peelee nw~ Fleves peye [erhe DevegYeJe nesles nQ lees keÀesF& efvekeÀcceer yeele
yegef× ceW Dee veneR mekeÀleer~ Deiej Dee ieF& lees ve mece³e keÀer Jewu³eg, ve
mebkeÀuhe keÀer Jewu³eg, ve ner yeeyee keÀer ìeE®eie~ meeje ³e%e yeeyee keÀer
ìeE®eie mes ®eue jne nw, hejvleg ³en Yetue peeles nQ~
pe³evleer yenve:- oeoer, Deehe yengle Tb®eer Þesÿ yeeleW yelee jns nQ
hejvleg keÀesF& keÀesF& ye´eïeCe veeGcceeRo nes peeles nQ, ³ee keÀesF& ve keÀesF&
ÒeÍe>>eW ceW ®eues peeles nQ, Deehe FmekeÀes mheä keÀjWies?
oeoer peer :- veeGcceeRo leYeer nesles nQ peye keÀesF& yeele SkeÌmeshì
(mJeerkeÀej) veneR keÀjles nQ~ keÀesF& ve keÀesF& efheíueer yeeleW yegef× ceW
Devoj yew"er ngF& nQ~ keÀesF& ve keÀesF& yeele keÀe og:Ke, Üs<e YeeJe nw lees
Jen veeGcceeRo yevee oslee nw~ hejvleg efnccele nw lees efnccele mes yeeyee
keÀer ceoo keÀe HeÀewjve DevegYeJe neslee nw~ kegÀí Yeer nw lees ³eesie ceW yew"
5
peeDees, ³eesie mes peerJeve ceW heefjJele&ve Dee³esiee~ SkeÀ kesÀ heefjJele&ve mes
DeveskeÀeW keÀe heefjJele&ve nes peelee nw~ uesefkeÀve Mele& nw Ssmes hee@efpeefìJe,
efncceles ye®®es ceoos yeehe, me®®eer efoue nw lees Dee@ìescesefìkeÀ meensye
cesjs mes je]peer nw~ ceQ DekesÀueer veneR ntB, meensye DemecYeJe yeele Yeer
mecYeJe keÀjkesÀ efoKeelee nw~ efmeHe&À efnccele Deewj me®®eeF& ®eeefnS~
keÀesF& Yeer keÀejCe mes Gcebie Guneme keÀce ve nes~ FmekesÀ efueS efkeÀmeer
keÀer keÀceer keÀes ve osKees, Deiej efkeÀmeer keÀer keÀceer keÀes osKeles nQ lees Jees
keÀceer cesjs ceW Dee peeleer nw, Fmemes cesje Gcebie-Glmeen keÀce nes
pee³esiee~ henues SkeÀ keÀer osKeer efHeÀj otmejs keÀer osKeer efHeÀj SkeÀ oes
keÀes megveeF&... lees pewmes yeerceejer HewÀue peeleer nw~ Fme yeerceejer mes pees
ye®ee ngDee nw Jees mesHeÀ nw~ heg©<eeLe& ceW meoe ne|<ele jn SkeÀ oes keÀes
men³eesie osvee, ³en nceeje keÀece nw~ Fme men³eesie mes efnccele os
mekeÀles nQ~ pees yeele mener nw, Jen keÀjveer nw, pees efoue keÀes veneR
peB®eleer nw Jen veneR nes mekeÀleer~ lees efmLeefle De®íer jns, Meeve nw~
heefjJeej ceW Yeer Meeve nw Deewj yeeyee mes vee@uespe, heeuevee efkeÀleveer efceue
jner nw Jees nceejs ®esnjs ®eueve mes mesJee keÀj jner nw~
pe³evleer yenve:- DeehekeÀe ³ener celeueye nw efkeÀ ³eefo efnccele nw lees
keÀYeer Yeer veeGcceero veneR neWies Deewj keÀYeer Yeer ef[ÒesMeve ceW veneR
Dee³eWies, Ssmes?
oeoer peer:- efnccele nw, yeeyee keÀer ceoo ueer, efHeÀj SkeÀ otmejs mes
me®®eeF&, mvesn Deewj mecePe mes mecyevOe nw lees veeGcceeRo nes ner veneR
mekeÀles~ Jen Ssmes keÀYeer veneR keÀnWies efkeÀ ceQ FmekesÀ meeLe veneR ®eue
mekeÀleer ntB~ keÀesF& keÀnWies efkeÀ FmekeÀe mJeYeeJe Ssmee nw, ceQ me®e
yeleeleer ntB vee, ³en Ssmeer nw... ³en pees mebkeÀuhe nw vee, DeeefKej
ef[ÒesMeve ceW ueskesÀ peeles nQ~ De®íer yeele keÀjves keÀer MeefkeÌle ®eueer
peeleer nw~ Yeues keÀesF& Yeer keÀejCe nw, ceQ keÀnleer ntB Pet"e nw, keÀejCe nw
ner veneR~ ³en keÀejCe veneR nw Jees lees Dee³ee ®euee Yeer ie³ee~ Deehe Jen
keÀejCe JeCe&ve keÀj jner nes! efpemekeÀer pees Yeer ves®ej nw Jees Devoj mes
®eWpe nes pee³es, ÒewefkeÌìkeÀue nw, ef[ÒesMeve kesÀ keÀejCe Ssmeer De®íer yeeleW
mees®eles veneR nQ lees efvekeÀcceer yeeleW veeGcceero yevee osleer nQ~ De®íer
yeeleW mees®eves keÀe GmekesÀ heeme ìeFce ner veneR nw, Gmemes leekeÀle
efkeÀleveer efceueleer nw, Jees DevegYeJe veneR nw, Jewu³eg veneR nw~ Deiej Jewu³eg
keÀe helee lees keÀneB mes keÀneB hengb®e pee³eW~
Devoj mes nw efkeÀ peye lekeÀ Mejerj ceW Deelcee nw leye lekeÀ yeeyee
pees ®eenvee jKelee nw, Jen hetjer keÀjWies~ SkeÀ nw efyevot yeeyee, otmeje
yetæ{e yeeyee~ efyevot yeeyee keÀnlee nw efyevoer ueieeDees, yetæ{e yeeyee
keÀnlee nw cesjs keÀes osKees lees peJeeveer Dee peeleer nw, leekeÀle Dee peeleer
nw~ pees Ssmeer yeeleW veneR mees®eles nQ, Ssmee heg©<eeLe& veneR keÀjles nQ lees
efvekeÀcceer yeele mees®eves keÀer mepee nw - ef[ÒesMeve~ ef[ÒesMeve De®íer-
De®íer DeelceeDeeW keÀes nes peelee nw, keÀesF& Yeer keÀejCe nesiee~
6 He$e Heg<He, peveJejer 2018, DebkeÀ - 306
yeeyee nce ye®®eeW keÀes Flevee Þesÿ %eeve os jne nw, ceeve uees
efkeÀmeer ve]peoerkeÀ kesÀ mebyebOeer ves Mejerj íesæ[e lees Gmes De®ís Jee³eye´sMeve
oes~ GmekesÀ yeejs ceW mees®e-mees®e keÀj Deebmet veneR yeneDees~ ceQves osKee
nw pees nceejs keÀveskeÌMeve ceW jns nQ, keÀYeer ef[ÒesMeve ceW veneR Dee³es nQ~
lees Deheveer keÀcheveer (mebie) Ssmee jKevee ®eeefnS, De®íer yeeleW mees®eves
megveves kesÀ efueS, ke̳eeWefkeÀ ef[ÒesMeve keÀer yeerceejer Deewj ner efvekeÀccee yevee
osleer nw, efHeÀj Deheves keÀes ner veneR mecYeeue mekeÀles nQ~ mesJee kesÀ efueS
keÀesF& ìeE®eie veneR Dee mekeÀleer nw~ ³eesie keÀe Òeesûeece nesiee Deewj
peyejomleer yew"Wies lees ³eesie ueiesiee veneR~ lees Deiej peje Yeer efkeÀmeer ceW
Leesæ[e Yeer ef[ÒesMeve nes, cesnjyeeveer keÀjes Fmemes ítì peeDees, Ssmee
peerJeve veneR efpeDees~
pe³evleer yenve:- oeoer - SkeÀ nw efkeÀ nce otmejeW keÀer keÀceer osKeles
nQ Deewj otmeje nw efkeÀ nce Kego keÀer keÀceer osKeles nQ, lees Fve oesveeW
yeeleeW keÀe keÀveskeÌMeve ke̳ee nw? otmejeW keÀer keÀceer osKevee ®eens Deheveer
keÀceer osKevee...~
oeoer peer:- otmejeW keÀer keÀceer osKevee ceevee osn-DeefYeceeve nw~
Deheves keÀes De®íe mecePeles nQ, Yeues De®íe ve Yeer mecePes, hej keÀceer
ve osKeW, De®íeF& osKeW, ³en Yeei³e nw~ cegPes Deewj lees kegÀí keÀece veneR
nw, ceQ Ssmes mee#eer nes keÀjkesÀ yew"leer ntB lees cegPes efkeÀmeer keÀer keÀceer ve]pej
veneR Deeleer nw~ Yeues Deehe megvee³esieer lees megveWieer uesefkeÀve GmekeÀer
efvekeÀue pee³es, mebkeÀuhe hengB®e peeS, peien Yej osles nQ, Keeueer veneR
íesæ[les nQ~ ³en SkeÀ hegC³e keÀce& keÀe Keelee nw~ efkeÀmekeÀer Leesæ[er keÀesF&
keÀceer osKeer lees ³en heehe nw Deewj nce ke̳ee heehe keÀjWies? DeefYeceeve
keÀceer efoKeelee nw, Deheves keÀes De®íe mecePeles nQ~ efHeÀj peye Deheveer
keÀceer osKeer, cesjs mes osKees FvekeÀe heeì& Tb®ee nw, FvekeÀes De®íe
mecePeles nQ, FvekeÀes ceereEìie ceW efye"eles nQ, FvekeÀes ³en keÀjles nQ...
cesjs keÀes lees veneR keÀjles nQ, Ssmee K³eeue Deevee ceevee DeewjeW mes YeWì
keÀjvee, DeewjeW keÀes De®íe mecePevee, Deheves keÀes keÀce mecePevee~
yeeyee keÀnles Deheves keÀes Deelcee mecePees, cesjs keÀes osKees cegPes ³eeo
keÀjes~ ceQ ³en veneR keÀnleer ntB efkeÀ cesjs ceW keÀesF& keÀceer veneR nw, hej
HeÀewjve ®eWpe keÀªB Deewj yeeyee keÀer MeefkeÌle mes ®eWpe nes peeles nQ~
me®®eeF& Deewj efJeéeeme nw lees nes peelee nw~ pewmes keÀYeer keÀesF& ÒeesmesMeve
efvekeÀuelee nw lees meyemes Deeies SkeÀ ceMeeue hekeÀæ[ves Jeeuee neslee nw,
GmekesÀ efyeiej MeesYesiee veneR~ DeYeer meejs efJeée ceW Deehe meye ceMeeue
keÀer lejn Ssmes efcemeeue yevees pees meye keÀnW HeÀueeveer nceejs heeme DeeF&
Deewj yengle De®íer mesJee keÀjkesÀ ieF&~ Yeues kegÀí Yeer nw~ meye cesjs mes
nesefMe³eej nQ, meye heæ{s efueKes nQ, cegPes ³en ceesyeeFue, keÀch³etìj
Deeefo kegÀí veneR Deelee nw hejvleg met#ce, me®®eeF&, Òesce ves SJejnsuoer,
Jesuoer, nwheer jnves keÀe yeeyee ves Jejoeve os efo³ee nw~ lees pees yeeyee mes
³en Jejoeve uesiee Jees veeGcceero ke̳eeW nesiee!
 pewmes efkeÀmeer kesÀ meeceves Keevee De®íe jKee nw, uesefkeÀve cesjs
oeble ceW oo& nw, ®eyee veneR mekeÀleer ntB lees veneR Kee mekeWÀieer~ Keevee lees
De®íe nw hej Devoj mes keÀesF& Yeer oo& nw, lekeÀueerHeÀ nw ceevees hesì ceW
keÀesF& ieæ[yeæ[ nw, lees Keevee nesles Yeer Kee veneR mekeÀles nQ~ lees ®eyeeves
kesÀ efueS oeble ®eeefnS, n]pece keÀjves kesÀ efueS MeefkeÌle ®eeefnS~ ³en
pees %eeve Flevee Tb®ee efceuelee nw keÀF&³eeW keÀes n]pece veneR neslee nw~
%eeve De®íe nw, hej G"e veneR mekeÀles nQ~ Fiees ³ee Sbiej npece keÀjves
’meoe ceewpe keÀer eqmLeefle ceW yesefHeÀke´À jnvee nw lees Þeercele Hej ì^mìer yevekeÀj ®eueles jnes“
yeeyee ner nceeje mebmeej nw, mebmeej ceW mecyevOe nesles nQ,
heoeLe& nesles nQ, GmeceW efmeHe&À Òesce Je KegMeer ®eeefnS~ lees nceeje ³en
Yeei³e nw pees SkeÀ ner yeeyee ceW meyekegÀí efceuee nw~ yeehe Yeer SkeÀ ner
nw, efMe#ekeÀ Yeer SkeÀ ner nw Deewj meleiegª Yeer SkeÀ ner nw ke̳eeWefkeÀ
peerJeve ceW ³en leerve mecyevOe pe©j nesles nQ~ lees Jees lees Deueie-Deueie
nesles nQ Deewj nceejs efueS SkeÀ ceW leerveeW ner mecyevOe nQ Deewj pees Yeer
yeveeDees ke̳eeWefkeÀ SkeÀ ner hejceelcee kesÀ efueS keÀnles nQ - meye kegÀí
nw~ yevOet Yeer nw, meKee Yeer nw pees yeveeDees Jees yeve peelee nw, Ssmee
yeeyee ncekeÀes efceuee nw~ ye®®es kesÀ ªhe ceW Yeer yeeyee keÀes osKe mekeÀles
nQ~ efpeme mecyevOe mes DeehekeÀe h³eej nes Gmeer mecyevOe mes SkeÀ
efvejekeÀej yeeyee keÀes osKe mekeÀles nQ~ lees Deewj mebmeej ceW jne ke̳ee?
peye ³en efve½e³e keÀj uesles nQ efkeÀ yeeyee ner nceeje mebmeej nw lees
Deewj keÀesF& ®eer]pe jner veneR~ Deiej Deehe ÒeJe=efÊe ceW Yeer jns ngS nQ lees
yeeyee kesÀ [e³ejskeÌMeve mes jns ngS nQ~ Deiej ncekeÀes ³en ³eeo nw efkeÀ
nce yeeyee kesÀ [e³ejskeÌMeve mes jns ngS nQ, lees Deehe keÀYeer Yeer ÒeJe=efÊe ceW
jnles, ÒeJe=efÊe kesÀ JeMe veneR neWies ke̳eeWefkeÀ yeeyee kesÀ [e³ejskeÌMeve mes
jns ngS nQ, lees ncekeÀes efKeueeves Jeeuee yeeyee nw, ®eens Dehevee OevOee
keÀjles nes, veewkeÀjer keÀjles nes, Gmemes hewmee Deelee nw uesefkeÀve efoueeves
Jeeuee keÀewve? nce lees DeYeer ì^mìer nes ie³es vee~ pees Yeer ÒeJe=efÊe Jeeues
yew"s nQ Jees meye Deheves keÀes ì^mìer mecePeles nQ? hekeÌkeÀe! Deiej ì^mìer
nQ lees yengle ceewpe ceW jnWies ke̳eeWefkeÀ efpeccesJeej yeeyee nw, efpemeves ì^mìer
yevee³ee nw~ yeeyee keÀer Þeercele hej ì^mìer yeve ®eueles jnes lees meoe
yesefHeÀ¬eÀ yeeoMeen keÀer lejn jnWies~ lees pees yeeyee kesÀ hekeÌkesÀ ì^mìer
ye®®es nQ GvneW kesÀ efueS iewjvìer nw, keÀYeer Yeer yeeyee keÀe ye®®ee YetKe
veneR cej mekeÀlee nw~ Jees YetKee nes ner veneR mekeÀlee nw, Devle lekeÀ
oeue-jesìer peªj efceuesieer~ GmekesÀ efueS yeeyee yebOee ngDee nw~ veece
Yeue ÒeJe=efÊe nw uesefkeÀve jnvee nw hej Je=efÊe ceW ceevee v³eeje Deewj h³eeje
He$e Heg<He, peveJejer 2018, DebkeÀ - 306
veneR oslee~ keÀesF& Deheves efueS mees®eles kegÀí Deewj nQ, neslee kegÀí Deewj
nw lees GmekeÀe og:Ke neslee nw~ ceQves mees®ee Lee ³en nesiee, veneR
ngDee... lees DeepekeÀue met#ce Deheveer mesHeÌìer jKeves kesÀ efueS meeHeÀ
jnves kesÀ efueS Meg× efJe®eej Ssmee nes pees meYeer kesÀ efoue mes efvekeÀues
³en menpe nw, keÀjves ³eesi³e nw~ efHeÀj SkeÀ oes keÀer ceeveer, SkeÀ keÀns
otmeje ceeve ues lees oesveeW nQ %eeveer~ Fleveer Þesÿ yeeleW Fleveer De®íer nQ
GvekeÀes íesæ[keÀj Ieefì³ee yeele ke̳eeW keÀjW? efHeÀj Yeer nce je@³eue
HewÀefceueer kesÀ nQ~ De®íe, Deesced Meeefvle~
(iegupeej oeoer peer)
neskesÀ jnvee nw~ ì^mìer ceevee efpeccesJeej otmeje nw~ lees ÒeJe=efÊe ceW jnvee
ceevee hej Je=efÊe ceW jnvee, ³en ceevekeÀj ®eue jns nQ lees yeeyee keÀer
iewjvìer nw~
DeYeer SkeÀ pevce yeeyee kesÀ yeves lees 21 pevce kesÀ efueS YeieJeeve
keÀer iewjvìer nw efkeÀ DeehekeÀes keÀYeer og:Ke DeMeeefvle keÀe veeceefveMeeve
ner veneR Dee³esiee, Fleveer iewjvìer keÀesF& os mekeÀlee nw? ye®®ee ceevee
yeehe kesÀ efmeJeeS Deewj kegÀí veneR~ GmekeÀe DeeOeej nw Þeercele~ Þeercele
efkeÀleveer De®íer nw, meJesjs G"ves mes ueskeÀj jele keÀes meesves lekeÀ Þeercele
nj keÀoce keÀer efceueer ngF& nw~ SkeÀ nw mees®evee - ³en keÀªB ³ee ve
keÀªB, Ssmes keÀªB ³ee Jewmes keÀªB, ³es lees yeeyee keÀnlee nw keÀoce hej
keÀoce jKees, Þeercele os efo³ee nw, keÀoce yeveekesÀ os efo³ee nw, megyen
keÀes Ssmes G"es, jele keÀes Ssmes meesDees, efove ceW Ssmes keÀecekeÀepe keÀjes,
Fme lejn mes jemlee yeveekesÀ efo³ee nw, Gme hej ®euevee nw efmeHe&À yeme~
mees®evee veneR nw~ jemlee "erkeÀ nw ³ee veneR "erkeÀ nw, cebefpeue hej
hen®etBiee ³ee veneR hen®etBiee, jemlee "erkeÀ nw leye lees ye´ïee yeeyee
cebefpeue hej hengb®e ie³es vee~ lees yeme Gmeer kesÀ heeBJe hej heeBJe jKees ³eeefve
pees yeeyee ves efkeÀ³ee nw Jees keÀjes, yeme~ keÀesF& Yeer mebkeÀuhe Deelee nw lees
efmeHe&À ìsueer keÀjes (efceueeDees) efkeÀ yeeyee keÀe ³en mebkeÀuhe Lee, yeeyee
kesÀ ³en yeesue, ³en keÀce& Les? keÀe@heer keÀjvee nw yeeyee keÀes Deewj efkeÀmeer
keÀes veneR~ HeÀe@uees ye´oj, HeÀe@uees efmemìj veneR keÀne peelee nw, HeÀe@uees
HeÀeoj keÀne peelee nw~ lees efkeÀlevee menpe yeeyee ves keÀjkesÀ efo³ee nw
FmeefueS yeeyee keÀnles nQ DeehekeÀes cesnvele ner ke̳ee nw? yeeyee mes h³eej
nw, ke̳ee FmekeÀer YeWì efkeÀmeer mes keÀj mekeÀles nQ? FmekesÀ Deeies DeekeÀeMe
Yeer kegÀí veneR nw, meeiej Yeer kegÀí veneR nw, Flevee nceeje yeeyee mes
h³eej nw, yeeyee keÀe nceejs mes nw~ efpememes h³eej neslee nw GmekeÀes ³eeo
keÀjves keÀer DeeJeM³ekeÀlee veneR nesleer nw, Yetueves keÀer DeeJeM³ekeÀlee
nesleer nw~ De®íe~
7
 oeoer ÒekeÀeMeceefCe peer kesÀ Dece=le Je®eve
’HeÀefjMlee eqmLeefle keÀe DevegYeJe keÀjves kesÀ efueS
Hegjeves mebmkeÀejeW kesÀ efkeÀ®eæ[s keÀes meceeHle keÀjes“
Deehe meYeer Fme DeueewefkeÀkeÀ ªneveer Yeùer ceW yew"s nQ, Fme Yeùer
keÀe ue#³e ke̳ee nw? peye ue#³e yegef× ceW jnlee lees ue#eCe Dee peeles nQ~
nce meyekeÀe SkeÀ ner ¢æ{ mebkeÀuhe nw efkeÀ nceW Deheves peerJeve ceW HeÀefjMlee
efmLeefle DeLeJee Devle:JeenkeÀ efmLeefle keÀe DevegYeJe keÀjvee nw~ DevegYeJeer
cetle& yevevee nw~ Fmeer hej jes]pe efYevve-efYevve hJeeFbìdme keÀer keÌueemes]pe
®eueleer ke̳eeWefkeÀ peye HeÀefjMlee yevevee nw lees meJe& efkeÀ®eæ[e meceehle
keÀjvee nw~ efkeÀ®eæ[e nw nceejs hegjeves mebmkeÀejeW keÀe~ mebmkeÀej heefjJele&ve
keÀer menpe ³egefkeÌle ke̳ee nw? Ssmeer menpe ³egefkeÌle nes pees menpe ner Deheves
keÀes heefjJele&ve keÀj mekeWÀ~ keÀF& keÀnles nQ mebmkeÀej heefjJele&ve yeæ[e
cegefMkeÀue nw~ uesefkeÀve nce meyekeÀe Fme DeueewefkeÀkeÀ pevce keÀe henues
efove mes ner HeÀeGv[sMeve nw heefjJele&ve~ lees henues Deheveer Tb®eer HeÀefjMlee
efmLeefle hej Keæ[s neskeÀj hetíes efkeÀ ke̳ee HeÀefjMlee keÀnsiee efkeÀ ³en cesjs
keÀæ[s mebmkeÀej nQ~ keÀYeer HeÀefjMlee Ssmes keÀnsiee efkeÀ ³en efkeÀ®eæ[e cesjs ceW
nw~ peye HeÀefjMlee efmLeefle ceW ³en peJeeye veneR efceuelee, lees ³en HeÀefjMlee
efmLeefle otmejeW keÀe iee³eve nw ³ee ³en nceejer ner Deefvlece efmLeefle keÀe
JeCe&ve nw? Jen HeÀefjMlee Deelcee³eW nce nQ, nceeje ner ªhe nw, nceW ner
nesvee nw ³ee Deewj efkeÀmeer keÀes? yeeyee ves ³en mce=efle efoueeF& legce Les Deewj
legcnW ner yevevee nw~ Ssmes ner Deiej meJeeue G"lee mebmkeÀej heefjJele&ve
keÀe, lees henues nce ³en meJeeue hetíleer efkeÀ peye yeeyee kesÀ heeme Dee³es
lees ³en %eeve Lee ke̳ee efkeÀ nce Deelcee nQ Deewj nce Deelcee keÀe ³en
hejceelcee yeehe nw~ ³en nceeje Deefvlece pevce nw~ nce Deelcee Deye
ye´eïeCe mees osJelee heeì& yepeeves Jeeueer nQ Deewj nceW Deye Jee³ee met#ceJeleve
Iej peevee nw? ³en uesmeve lees meyekeÀes hekeÌkeÀe nw vee? ³en henues peeveles
Les ke̳ee? yeeyee jes]pe Dece=leJesues ³ener hee" heæ{elee efkeÀ mJe³eb keÀes
Deelcee efmLeefle ceW efmLele keÀjes Deewj meyekeÀes Deelcee ªhe ceW osKees
leLee yeehe keÀes ³eeo keÀjes~ ³ener efmecheue uesmeve jes]pe keÀe ceb$e nw~
ceveg<³e jece-jece keÀe ceb$e peheles nQ Deewj nce ³en ceb$e peheles~ nceeje
ceb$e peheves lekeÀ veneR nw uesefkeÀve nceeje Jen mJeªhe nw~ lees ³ener henuee
uesmeve nceejer yegef× keÀes heefjJele&ve keÀjlee~ yeeyee nceW efkeÀlevee ceer"e
hee" heæ{eles - ns ceer"er-ceer"er Deelcee³eW, ceQ hejceelcee legce DeelceeDeeW
keÀes heæ{elee ntB~ Ssmee uesmeve keÀesF& Yeer osnOeejer veneR heæ{e mekeÀlee~
efkeÀleveer ueJeueer ueeFve nce jes]pe megveles nQ efkeÀ ceQ efvejekeÀej efyevot ntB -
pees hejce ntB, ceQ legce DeelceeDeeW keÀes heæ{elee ntB~ ceQ hejceelcee Fve
DeeBKeeW mes osKee veneR peelee~ lees ³en henuee uesmeve ner yegef× keÀes
heefjJele&ve keÀj oslee nw~ ³ener HeÀmì& mees ueemì heefjJele&ve keÀjves keÀe
DeeOeej nw~ pees keÀnles cesjs mebmkeÀej heefjJele&ve veneR nesles Gvemes ceQ
hetíleer legceves ³en henuee hee" heæ{e efkeÀ legce HeÀueeves ceeB yeehe keÀer,
HeÀueeves kegÀue keÀer veneR, legce Deelcee nes? legce ye´ïeekegÀceej kegÀceejer nes~
8 He$e Heg<He, peveJejer 2018, DebkeÀ - 306
legcneje mJeOece& Meevle nw~ legce meyekeÀe SkeÀ Iej nw, SkeÀ yeehe nw,
SkeÀ Oece& nw, SkeÀ kegÀue nw, SkeÀ heefjJeej nw~ ³eneB Oece& Yeso, Yee<ee
Yeso, peeefle Yeso veneR nw ke̳eeWefkeÀ nce meye Deelcee³eW SkeÀ yeehe kesÀ
ye®®es nQ~ yeeyee ves menpe ÒewefkeÌìme keÀjeF& efkeÀ legce oes veneR, lesjer oes
yenveW veneR, lesjs oes YeeF& veneR~ nceW lees yeeyee ves henues efove mes ner
DekesÀuee yevee efo³ee~ Kego keÀer meye ie=nmLeer Kelce keÀj oer~ nce meye
KegoeF& efKeoceleieej nQ~ nceejer mesJee Yeer SkeÀ nw, ÒeJe=efÊe Yeer SkeÀ nw
FmeefueS nceW ve keÀesF& 10 OevOes nQ, ve 10 J³eJenej nQ, ve 10 ogkeÀeve
nQ, nce meye pees Yeer ye´eïeCe nQ, meeje Yeejle Jee meeje efJeée, nce meye
SkeÀ nQ~ yeeyee ves otmejer Debiegueer G"eves ner veneR efo³ee~ ke̳ee yeeyee ves
keÀesF& keÀes Òee@heìea keÀer no efueKekeÀj oer nw efkeÀ Flevee hejsMeeve legcnW
efceuesiee~ ³en heefjJeej lesje nw~ ³ee yeeyee ves keÀne efkeÀ ceQ legce meyekeÀe
efhelee ntB, legce meye YeeF&-YeeF& nes~ ceQ legcnW efJeée keÀe ceeefuekeÀ yeveelee
ntB~ ogefve³ee Jeeues peceerve Yeso, DeekeÀeMe Yeso, DeveskeÀ Yeso keÀjles~ nceW
keÀewve mee Yeso yeeyee ves efo³ee nw? keÀesF& keÀns cegPes lees ³ener oes YeeF& efÒe³e
nQ, ³ener oes yenveW efÒe³e nQ~ Ssmes keÀYeer yeeyee ves ígÆer oer nw ke̳ee efkeÀ
legce FvekesÀ ner efÒe³e yevees~ ke̳ee yeeyee ves ³en efueKekeÀj efo³ee nw efkeÀ
³en mìt[svì pees keÌueeme kesÀ nQ ³en DeehekeÀer Òee@heìea nQ~ yeeyee ves ³en
efueKekeÀj efo³ee nw ke̳ee efkeÀ ³en mesvìj legcneje pevce efme× DeefOekeÀej
nw~ efHeÀj kewÀmes keÀnles ³en cesje mesvìj, ³en cesjs mìt[svì~ yeeyee ves
efkeÀmeer keÀes keÀesF& ef[ûeer oer nw ke̳ee - efkeÀ Deehe Fme ef[ûeer Jeeues, Fme
vecyej Jeeues ye´eïeCe nes~ legce Fme mesvìj keÀer ìer®ej Fme ef[ûeer Jeeueer
nes~ Gme heæ{eF& ceW lees ef[ûeer efceueleer nw, nce meyekeÀer SkeÀ ner ef[ûeer nw
efkeÀ legce ye´eïeCe kegÀue Yet<eCe mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer nes~ ³ener Jeve ef[ûeer
meyekeÀer nw, otmejer keÀesF& ûesì veneR~ ³en Yeer ef[ûeer veneR efceueer nw efkeÀ
³en 8 vecyej Jeeueer nw Deewj ³en 108 Jeeueer nw ³ee ³en met³e&JebMeer,
®evêJebMeer nw~ lees ve efceueer nw nceW keÀesF& ef[ûeer Deewj ve keÀesF& ìeFìue~
meekeÀej ÒeJe=efÊe kesÀ efueS efceuee legce ye´ïeekegÀceej kegÀceejer nes~ efvejekeÀej
ÒeJe=efÊe let Deelcee YeeF&-YeeF& nes~ nce Deelcee nQ, legce Yeer Deelcee nes,
nceW Jeeheme Iej peevee nw~ lees ³ener jes]pe DeY³eeme keÀjles ³ee ³en Ssmeer
MekeÌue Jeeueer nw, ³en Ssmeer nw, ³en Jewmeer nw, ªhe keÀes osKeles ³ee Fme
ef[yyeer kesÀ Devoj Deelcee keÀes osKeles? ³ener HeÀmì& mees ueemì uesmeve
nw~ Deiej ³ener SkeÀ uesmeve OeejCe keÀj uees lees meejs uesmeve GmeceW Dee
pee³eW~ mJeerì Deelcee, mJeerì nceeje yeeyee, mJeerì yeeyee keÀe heefjJeej
Deiej nce Fmeer mJeerì Deelcee keÀer efmLeefle keÀe DevegYeJe keÀjles jnW,
lees Deleerefvê³e megKe keÀe DevegYeJe nesiee~ yegef× ceW pees DeveskeÀ yeeleW
Ietceleer, mebkeÀuhe efJekeÀuheeW ceW yegef× YeìkeÀleer, Jen meye meceehle nes
pee³esieer~ De®íe~ Deesced Meeefvle~