P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....

N t=w`« 1

"庙ÈHõÎ ã¨O㨯$`« Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«Oɡ·#

N t=w`« (t=–~åѶ¨∞= ã¨O"å^ŒO)

áê~åÜ«∞} „QÆO^èŒ=Ú

MOHANPUBLICATIONS.COM
"≥·^ŒºN ÖÁÅ¡ ~å=∞K«O„^Œ~å=Ù (~å"£∞r)
ã¨OHõÅ#Hõ~°Î :

HÍH˜<å_»

„ѨHÍâ◊‰õΩÅ∞ : ÃãÖò : 9700884787

"≥·^ŒºN ÖÁÅ¡ ~å=∞K«O„^Œ~å=Ù (~å"£∞r)
~å"£∞r >ˇHÍflÅrãπ, HÍH˜<å_»
www.ramjitechnologies.com.
e.mail : lollaramji@gmail.com

„Ѩ`«∞ʼnõΩ : á¶È<£ : 246 2565

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û
J[O`å Ǩϟ\ò Z^Œ∞~°∞QÍ
HÀ@QÆ∞=∞‡O, ~å[=∞O„_ç – 533 101
HÍÑ‘Ô~·\ò 2012 "≥Å : 250–00
Once Visit :- WWW.MOHANPUBLICATIONS.COM

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
2 N t=w`« N t=w`« 3

„Ѩ^èŒ=∞ „ѨK«∞~°} : 2012

C „ѨHÍâ◊‰õΩÅq

~°K«~Ú`« :
"≥·^ŒºN ÖÁÅ¡ ~å=∞K«O„^Œ~å=Ù (~å"£∞r)
MOHANPUBLICATIONS.COM
~å"£∞r >ˇHÍflÅrãπ, HÍH˜<å_»
www.ramjitechnologies.com.
e.mail : lollaramji@gmail.com
JOH˜`«O
~°∞„^Œ∞x JOâ◊QÍ [x‡Oz ~å=∞Éèí„^Œ∞x P[˝#∞ t~°™ê=Ç≤ÏOz
*Ï#H˜ *Ï_»#∞ `«~°z, ~å=}∞x ^Œ~°Ê=∞}z,
ã¨Orqx Q˘x`≥zÛ, ™œq∞„`«∞x „É’z,
~å=∞^•ã¨∞xQÍ z~°OrqQÍ H˘ez#
x#∞fl <å QÆ∞~°∞=ÙQÍ `«Åz Ñ≤ez# ѨeˆH ǨÏ#∞=∂ !
„Ѩ`«∞ʼnõΩ : á¶È<£ : 246 2565 JO^Œ∞HÀ=Ü«∂º D t=w`«#∞ =Åz
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û
J[O`å Ǩϟ\ò Z^Œ∞~°∞QÍ
Éèíq+¨º`ü „|ǨχQÍ xÅz
–~å"£∞r
HÀ@QÆ∞=∞‡O, ~å[=∞O„_ç – 533 101
Once Visit :- WWW.MOHANPUBLICATIONS.COM

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
4 N t=w`« N t=w`« 5
q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ 8. J+¨ì=∂^蕺ܫ∞=Ú 79
=ÚO^Œ∞=∂@ 7 "≥·~åQƺÜ≥∂QÆó
t=w`å áê~åÜ«∞}=Ú 15 [~åÜ«Ú[=Ú–Ñ≤O_À`«ÊuÎ=~°‚#=Ú–QÆ~°ƒù"å㨠^Œ∞óY=Ú
1. „Ѩ^äŒ=∂^蕺ܫ∞=Ú 19 K«`«∞~°=ã¨ÎÅ∞–=∞~°}Ï=ã¨÷
N t=ÉèíH˜Î x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆó 9. #==∂^蕺ܫ∞=Ú 95
w`å*Ï˝#O–^Õ=`«ÅHÀѨO–t=ÉèíH˜Î,t"å~å^èŒ#
â◊s~°x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆO
2. kfifÜ«∂^蕺ܫ∞=Ú 25 Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞Å∞–=∂Ü«∂â◊H˜Î–^ÕǨÏã¨fi~°∂ѨO
"≥·~åQÀºÑ¨^Õâ◊ Ü≥∂QÆó „uq^ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞–`«<凄`«Å∞–`«^Œ∞æ}=ÚÅ∞
"≥·~åQÀºÑ¨^Õâ◊=Ú–âßOÉèíg=∂Ü«∞
10. ^Œâ◊=∂^蕺ܫ∞=Ú 107
3. `«$fÜ«∂^蕺ܫ∞=Ú 33 r=ã¨fi~°∂ѨÜ≥∂QÆO

MOHANPUBLICATIONS.COM
4.
q~°*ÏnHõ∆ x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆó
™ê^èŒ<ÀáêÜ«∞=Ú–q~°*ÏnHõ∆
K«`«∞~å÷^蕺ܫ∞=Ú 41
qÉèí∂`«∞Å∞–r"å`«‡–r=ã¨fi~°∂Ѩ=Ú
11. UHÍ^Œâß^蕺ܫ∞=Ú
r=QÆu x~°∂Ѩ}Ü≥∂QÆO
119
Dâ◊fi~° „Ѩ`«ºHõ∆Ü≥∂QÆó r=Ùx QÆu – r=Ùx =ÚH˜Î
Kå`«∞~å‡ã¨nHõ∆–t=„áê^Œ∞~åƒù==Ú
5. ѨOK«=∂^蕺ܫ∞=Ú 49 12. ^•fi^Œâß^蕺ܫ∞=Ú 129
~å=∂G „Ѩ^è•#Ü≥∂QÆó Láêã¨<å Ü≥∂QÆO
áêâ◊√Ѩ`åG „Ѩ^è•#=Ú–~å=Ú#‰õΩ k"åºG„áêÑ≤Î Láêã¨<åqkè–Láêã¨<åOQÆ=ÚÅ∞–^蕺#qkè
Ç≤Ï`ÀѨ^Õâ◊=Ú 13. „`«Ü≥∂^Œâß^蕺ܫ∞=Ú 139
6. +¨ëêª^蕺ܫ∞=Ú 57
qÉèí∂u Ü≥∂QÆO ÔH·=ź=ÚH˜Î x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆO
~å=Úx ã¨O^ÕǨÏx=$uΖt=Ùx qÉèí∂`«∞Å∞–`«`ÀÎ fiѨ^Õâ◊=Ú =ÚH˜Î ã¨fi~°∂Ѩ=Ú–"≥∂Hõ∆ ™ê^èŒ#=Ú
7. ã¨ÑÎ̈=∂^蕺ܫ∞=Ú 69 14. K«`«∞~°÷âß^蕺ܫ∞=Ú 147
qâ◊fi~°∂Ѩ ã¨O^Œ~°≈# Ü≥∂QÆO ѨOK«HÀâ◊=~°‚# Ü≥∂QÆO
^èŒ~°‡ã¨O^ÕǨÏ=Ú–qâ◊fi~°∂Ѩ ã¨O^Œ~°≈#=Ú– ѨOK«HÀâ◊=ÚÅ∞–ã¨∂÷ÖÏ~°∞O^äŒf<åºÜ«∞=Ú
qâ◊fi~°∂Ѩã¨Î==Ú–LѨã¨OǨ~°=Ú Dâ◊fi~°=∂Ü«∞– â◊~°}ÏQÆu
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
6 N t=w`«
15. ѨOK«^Œâß^蕺ܫ∞=Ú
ÉèíHÎ̃Ü≥∂QÆO
Éèí‰õΩÎÅ ÅHõ∆}=Ú – FO HÍ~°=Ú
K«`«∞~°÷=∂„`«Å∞ – Éèí‰õΩÎÅ ÅHõ∆}=Ú
16. ëÈ_»âß^蕺ܫ∞=Ú
"≥∂H∆ÍkèHÍiÜ≥∂QÆO
"≥∂H∆ÍkèHÍi–ѨÓ*Ïq^è•#=Ú–[ѨÅHõ∆}=Ú
w`å=∞Ǩ`«‡º=Ú (Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«O)
w`å =∞Ǩ`«‡º=Ú (=~åǨÏѨÙ~å}ÏO`«~°æ`«O)
HÍÅÉèˇ·~°"å+¨ìHõ"£∞
t"åѨ~å^èŒHõ∆=∂Ѩ}™È΄`«"£∞
^•fi^Œâ◊*’ºui¡OQÆ ™È΄`«"£∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
N #=„QÆÇ¨Ï ™È΄`« ~°`«fl=ÚÅ∞
Pk`«º ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú
=∞$`«∞ºO[Ü«∞ ™È΄`«"£∞
eOQÍ+¨ìHõ"£∞
aÖÏfi+¨ìHõ"£∞
qâ◊fi~°∂Ѩ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° ã¨∞Îu
áê~åÜ«∞}OQÆ t= ѨOKåHõ∆s [Ѩ q^è•#=Ú
[áêOQÆ t=ѨOKåHõ∆s =∞O„`«[ѨO (=∞iÜ≥ÚHõѨ^Œúu)
áê~åÜ«∞}ÏOQÆ t=ѨÓ[
N t=ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞
N t= ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=Ú L`«Î~°YO_»=Ú
N ~°∞„^Œ #=∞Hõ „áê~°OÉèíO
N ~°∞„^ŒK«=∞Hõ „áê~°OÉèíO
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ¯_Õ Jx `≥Å∞ѨÙ@‰õΩ
"åºã¨∞_»∞ LѨÜ≥∂yOz# t=, q+¨µ‚ <å=∞=ÚʼnõΩ
"å_ç# XˆH q^èŒ=ÚʼnõΩ â◊|Ì=ÚÅ∞
ã¨OHõÅ#Hõ~°Î ѨiK«Ü«∞O
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 7
157 =ÚO^Œ∞=∂@
ã¨$+≤ì J#O`«=Ú, J#O`«"≥∞ÿ# ã¨$+≤ìÖ’ J#O`«HÀ\˜ xQÆ∂_è» ~°Ç¨Ï㨺
=ÚÅ∞ P ~°Ç¨Ï㨺=ÚÅ ã¨OH˜∆ѨΠ~°∂Ѩ=ÚÖË "Õ^Œ=ÚÅ∞. "Õ^•ÅÖ’ xQÆ∂
_è»OQÍ L#fl *Ï˝#ã¨OѨ^Œ ѨÙ~å}ÏÅÖ’ Hõ^èŒÅ ~°∂ѨOQÍ "åºMϺxOѨ|_ç
165 #k. K«`«∞~°÷â◊ q^ŒºÅÖ’ ÖˇH˜¯OѨ|_ç# Wq ѨÙ@∞ìHõ`À Jx~°fiK«#=ÚÅ∞
J~Ú#ѨÊ\˜H© q∞H˜¯e ѨÙ~å`«#=ÚÖˇ#· KåÖÏ q+¨Ü∂« Å∞ g\˜Ö’ =i‚OK«∞@
KÕ`« ѨÙ~å}=ÚÖˇ·#q ÉèÏ~°`«O PkѨ~°fiOÖ’x „Ѩ^èŒ=∂âßfiã¨=Ú #O^Œe
204= â’¡HõO "Õ^•Å∞ J~°÷=Ú KÕã¨∞HÀ=Öˇ#O>Ë WuǨã¨, ѨÙ~å}=ÚÅ
179 Ü≥ÚHõ¯ *Ï˝#O `«Ñ¨Êxã¨i Jx `≥Å∞ѨÙK«∞#flk.
181 WuǨ㨠ѨÙ~å}ÏÉèϺO "Õ^ŒO ã¨=ÚѨ |$ǨÏO„HÍ`ü
184
185 aÉè∫`«º`«$„â◊√`å^Õfi^À =∂=∞Ü«∞O „ѨǨÏi+¨ºu –ÉèÏ~° 1–1–204
187 WuǨã¨, ѨÙ~å} *Ï˝#=ÚÅ#∞ *’_çOz, "Õ^•~°÷=ÚÅ#∞ x~°‚~ÚO
188
189
191
Kåe. P ѨÙ~å}, WuǨã¨=ÚÅ *Ï˝#OÖËx"å~°∞ L#fl Jáê~°÷ HõÅÊ#`À
„ѨǨÏiOK«QÆÅ~°x "Õ^Œ=∂`« ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ ÃÑ· â’¡HõO
ѨÙ~å}ÏÅ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. J~Ú`Õ D ѨÙ~å}ÏÅ∞ ZѨC_»∞
194 Pq~°ƒqù Oz#q ? Z=~°∞ g\˜H~õ ΰ ? J#∞ q+¨Ü∞« =ÚÅg∞^Œ J<ÕHõ "å^Œ=Ú
195 Å∞#flq. "Õ^ŒHÍÅ=Ú#‰õΩ, HÍ=ºÜ«ÚQÆ=Ú#‰õΩ =∞^茺 D ѨÙ~å}=ÚÅ∞
195 ѨÙ\˜ì#@∞¡QÍ `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
197 Hõ$`«Ü«ÚQÆ=Ú#O^Œ∞ „|Ǩχ #∂~°∞HÀ@¡ q™êÎ~°O Hõey# „|Ǩχ
200 ã¨O[˝=Ú J~Ú# ѨÙ~å}ã¨OÇ≤Ï`å 㨯O^è=Œ Ú#∞ xi‡Oz ^•x ™ê~°=Ú#∞
202 "Õ^Œ"åºã¨ =∞ǨÏi¬ <åÅ∞QÆ∞ÅHõ∆ŠѨiq∞uQÆÅ Jëêì^Œâ◊ ѨÙ~å}=ÚÅ∞QÍ
216 ~°zOz ã¨∂`«∞Öˇ·# ~À=∞=∞ǨÏi¬H˜ K≥ÃÑÊ#∞. J`«_»∞ `«#‰õΩ=∂~°∞_≥·# L„QÆ
226 „â◊=}∞xH˜ É’kèOK≥#∞. P L„QÆâ◊=∞#∞_»∞ <≥·q∞âß~°}º=Ú #O^Œe â∫#
232 HÍk =∞ǨÏ~°∞¬Å‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞ "å~°∞ JOwHõiOz# Ñ≤^ŒÑ¨ "åºã¨∞_»∞ ^•xfl
237 „QÆO^äŒã¨÷O KÕÃã#∞ ^•^•Ñ¨ÙQÍ D ѨÙ~å}=ÚÅ∞ JxflÜ«¸ "åºã¨∞xKÕ
K≥ѨÊ|_ç ~°zOK«|_ç D [QÆ`«∞ÎÖ’ J<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ "åºÑ≤Oz<å~Ú.
J~Ú`Õ Wxfl ѨÙ~å}ÏÅ∞ „"åã≤# "åºã¨∞x =Ü«∞ÃãO`« Jx XHõ¯ "åºã¨∞_Õ
241 ~å™ê_® Jx J<ÕHõ ã¨O^ÕǨÏ=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆHõ =∂#^Œ∞. J~Ú`Õ Ñ¨Ó~°fi
248 K«i„`«Å∞ =∞#O K«iÛOK«∞‰õΩO>Ë JѨÊ\˜HÍÅOÖ’ J<ÕH"õ ÅÕ ã¨O=`«û~åÅ∞,
HõÖÏÊO`åÅ∞ rqOz# =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ∞, z~°Or=ÙÖˇ#· Jâßfi^•÷=∞, PO[
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
8 N t=w`«
<ÕÜ«Ú_»∞, =∂~°¯O_ÕÜ«Ú_»∞, "åºã¨∞_»∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#"å~°∞ L<åfl~°x "åiH˜
=ÚH˜Î Hõey# q^è•<åÅ∞ =∞# ѨÙ~å}ÏÅÖ’ J<ÕHõO QÆÅ=Ù. L^•. =ÚK«∞
‰õΩO^Œ∞_»∞ Hõ$`«Ü«ÚQÆHÍÅO<å\˜"å_»∞ J`«xH˜ ^•fiѨ~°Ü«ÚQÆOÖ’ Hõ$+¨µ‚x
=Å¡ =ÚH˜Î HõÅ∞QÆ@O, „`Õ`åÜ«ÚQÆ=∞O^Œ∞ N~å=Úx^Œ∂`«QÍ "≥Å∞Q˘Ok#
ǨÏ#∞=∞ ^•fiѨ~Ü ° Ú« QÆ=∞O^Œ∞ cè=Ú#‰õΩ WzÛ# ^Œ~≈° #O, Hõ$+¨‚ PO[<ÕÜ∞«
ã¨O"å^Œ=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·#q. WÖÏ K«iÛOK«∞‰õΩáÈ`Õ "ÕÅHÀ@¡ ÅHõ∆Å ã¨O=`«û
~åÅ∞ rqOz#"å~°∞ J<Õ‰õΩÅ∞ =∞# ã¨O㨯 $u ã¨O„Ѩ^•Ü«∂ÅÖ’ J<ÕHõ
=∞Ok, JO^Œ∞=Å¡ =∞# ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ P~°¬ÑÙ¨ ~å}ÏÅ∞ „"åã≤# "åºã¨∞_»∞
z~°OrqÜ«∞x =∞# =∞`«=Ú. P ѨÙ~å}ÏÅ∞ Uq Jx `≥Å∞ѨÙ@‰õΩ
ÉèÏQÆ=`«O#O^Œ∞ XHõ â’¡HõO HõÅ^Œ∞.
=∞^èŒfiÜ«∞O Éèí ^ŒfiÜ«∞O K≥·= „|„`«Ü«∞O = K«`«∞+¨ìÜ«∞"£∞
J<åq∞áêyfl ѨÙ~å}Ïx ‰õÄ㨯OQÍ~°∞_» ÜÕ∞=K«
MOHANPUBLICATIONS.COM
=∞^ŒfiÜ«∞=∞#QÍ =∂~°¯O_ÕÜ∞« =∞`«ûºÑ¨Ù~å}=ÚÅ∞, Éè^í fiŒ Ü«∞=Ú#QÍ
ÉèÏQÆ=`«, Éèíq+¨ºÑ¨Ù~å}Ï=ÚÅ∞, „|„`«Ü«∞=Ú J#QÍ „|Ǩχ, „|Ǩ‡ "≥·=~°Î,
„|Ǩ‡O_» ѨÙ~å}=ÚÅ∞
= K«`«∞+¨ìÜ«∞O J#QÍ "åÜ«Ú =~åÇ¨Ï "å=∞# q+¨µ‚ѨÙ~å}=ÚÅ∞
# <å~°^Œ ѨÙ~å}O, eO–eOQÆѨÙ~å}O
áê – Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}O† Jyfl – Jyfl ѨÙ~å}O
‰õÄ–‰õÄ~°‡Ñ¨Ù~å}O† 㨯O– 㨯O^èŒÑ¨Ù~å}O
QÍ~°∞_»–QÆ~°∞_»Ñ¨Ù~å}O† g\˜<Õ H˘O`«=∞Ok "åÜ«ÚѨÙ~å}=Ú#‰õΩ
|^Œ∞Å∞ t=ѨÙ~å}Ïxfl KÕ~°∞™êÎ~°∞. ÉèÏQÆ=`«=Ú#‰õΩ |^Œ∞Å∞ ^Õg
ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ ÖˇH¯˜ ™êÎ~∞° . D ѨÙ~å}ÏÅÖ’ "≥Ú^Œ\ k˜ „|Ǩ‡O_» ѨÙ~å}O
Ô~O_»=k Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}O Jx ÃÑ^ŒÌÅ =∂@.
D Ѩ^xÌ≥ q∞k ѨÙ~å}=ÚÅÖ’ ѨkѨÙ~å}ÏÅ∞ t=ÙxQÆ∂iÛ K≥ÑC¨ K«∞,
<åÅ∞QÆ∞ „|Ǩχ^Õ=Ùxfl =i‚OK«∞#∞ Ô~O_»∞ Ѩ~åâ◊H˜Îx QÆ∂iÛ `≥Å∞ѨÙ#∞,
~Ô O_»∞ ѨÙ~å}=ÚÅ∞ N=∞Ǩq+¨µ=‚ Ù#‰õΩ ã¨O|OkèOz#q. D q+¨Ü∂« xfl
™ê¯O^ŒÑ¨Ù~å}OÖ’x D „H˜Ok â’¡HõO K≥ѨÙ`«∞#flk.
Jëêì^Œâ◊ѨÙ~å}Ë+¨µ ^Œâ◊aèsæÜ«∞`Õ t=ó
K«`«∞ifi~°ƒùQÆ"å<£ „|Ǩ‡ ^•fiÉèϺO ^Õg `«^ä• Ç¨Ïió
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 9
D =∞ǨѨÙ~å}=ÚÅ<ÕHÍHõ =∞~˘Hõ Ѩ^xÌ≥ q∞k LѨÑÙ¨ ~å}ÏÅ∞ ‰õÄ_®
L#flq. Wq ^•^•Ñ¨Ù =O^ŒQÍ ÖˇH˜¯OKå~°∞. HÍx „Ѩã¨∞Î`«O Ѩk¿ÇÏ#∞
LѨ ѨÙ~å}=ÚÅ∞ =∂„`«"Õ∞ ÅaèOK«∞K«∞#flq.
"Õ^*Œ Ï˝#O JѨÓ~°fiO, "Õ^•^躌 Ü«∞#O, "Õ^KŒ ~« Û° Å∞, "Õ^ÉŒ Ïè +¨ºO ÉèÏ~°f
Ü«ÚÅ JѨÓ~°fiã¨OѨ^ŒÅ∞ W@∞=O\˜ "Õ^•Å J~°÷"Õ∞ LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ J\˜ì
LѨx+¨`∞« ÅÎ ™ê~°"∞Õ ''w`«——Å∞ W@∞=O\˜ w`«Å∞ Z<Àfl D<å\˜ ѨO_ç`∞« Å
^•fi~å Ö’HÍxH˜ JOk#q. J@∞=O\˜ "å\˜Ö’ 1.t=w`« 2. q+¨µ‚w`«
3. <å~°^Œw`« 4. "åºã¨w`« 5. "≥·^Œºw`« 6. N~å=∞w`« 7. ã≤^Œúw`« 8.
~°∞„^Œw`« 9. Jëêì=„Hõw`«10. QÆ∞~°∞w`« "≥Ú^ŒÖˇ·#q. W@∞=O\˜ w`«Å
™ê~°O "Õ^Œ™ê~°O, ѨÙ~å}™ê~°O XHõ¯>Ë J^Õ JO`«ºHÍÅ=∞O^Œ∞ P`«‡ Ѩ~°
=∂`«‡Ö’ b#=∞=Ù@‰õΩ, W@∞=O\˜ P^蕺u‡Hõ ã¨OѨ^Œ JO^ŒiH© JO^Œ∞
ÉÏ@∞Ö’ LO_®Åx <å z~°∞„Ѩܫ∞`«fl"Õ∞ D t=w`«.
WѨÊ\˜=~°‰õΩ =zÛ# t=w`«#∞ QÆ∂iÛ# q+¨Ü«∂Å∞, ѨÙã¨ÎHÍÅ∞,
„Ѩ=K«<åÅ∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ <å‰õΩ HõxÑ≤Oz#q. ã¨fiÜ∞« OQÍ t=Ѩ~=° ∂`«‡
K≥Ñ≤Ê# D t=w`« =∞x+≤H˜ =Ú=ÚHõ∆`«fiO W=fiQÆÅ^Œx PHÍOH˜∆ã¨∞Î<åfl#∞.
D „QÆO^ä~Œ K° #« Ö’ <å‰õΩ Jxflq^è•Å ã¨Ç¨ Ü«∞ ã¨ÇϨ HÍ~åÅ∞ JOkOz#
qâßYѨ@flO "åIIÅ∞ Q“.N Ñ≤. "≥OHõ@~å=Ù, N=∞u ts+¨ ‰õΩ=∂i QÍi
‰õΩ=∂~°∞_»∞ <å q∞„`«∞Å∞ N Ñ≤. K«~}° ^ü •ãπ QÍiH˜ „Ѩ`ºÕ Hõ ^è#Œ º"å^Œ=ÚÅ∞.
QÆ∞~°∞`«∞Å∞ºÅ∞ N zéÏ]=Ói N~å=∞â◊~°‡QÍ~°∞(~å[=∞O„_ç), N Q˘@∞ì
=ÚHõ¯Å "≥OHõ@ ã¨`«º#~°ã≤OǨÏâß„ã≤Î (ÉèÏëê„Ѩg},HÍH˜<å_»), N â◊OHõ~°
„Ñ≤Ü«∞QÍ~°∞–(jÅ), N Ѩq∞‡ ã¨`«º<å~åÜ«∞}âß„ã≤ÎQÍ~°∞ (q[Ü«∞"å_»),
N "Õ^∞Œ Å N~å=∞â◊~‡° QÍ~°∞ (ts+¨–HÍH˜<å_»), N Z<£.q.q.ã¨`º« <å~åÜ«∞}
QÍ~°∞("Õà◊Oy), Q“. N QÆ∞}‚O <å~åÜ«∞}~å=Ù QÍ~°∞, âß~°^•^ÕqQÍ~°∞
(HÍH˜<å_»), Q“. N Ñ≤. „Ѩ™ê^£, N=∞u L+¨ (HÍH˜<å_») "åi¯, N J#flÑÓ¨ ~°‚
qâıfi â◊fi~° PÅÜ«∞ „@ã¨∞"ì åiH˜, J~°Û‰õΩÅ∞ Q“.N ѨÙÖË\¡ ‰˜ Ωõ iÎ ã¨∞„|=∞}ºâß„ã≤Î
QÍi¯ (HÍH˜<å_»), <å q∞„`«∞Å∞ PO„^è• Ãã·O\˜Ñ¶≤H± U*ˇhû „á⁄„Ѩ~Ú@~ü
Q“.N q. Nx"åãπQÍiH˜ (HÍH˜<å_»), D ѨÙã¨ÎHõ „ѨK«∞~°}Ö’ `«=∞=O`«∞
ã¨Ç¨Ü«∞ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ∞ JOkOz# "≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û Jkè<Õ`« P‰õΩÅ
~å=∞K«O„^Œ~å=Ù (~åOÉÏ|∞)QÍi¯, Q“II Z<£.Zãπ. P~ü. âß„ã≤QÎ Íi¯ (H˘O`«
=¸~°∞) <å ^èŒ#º"å^•Å∞.
t"å~°Ê}=∞ã¨∞Î
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
10 N t=w`«
„QÆO^äŒ Ñ¨iK«Ü«∞O...
t=Ù_»∞ HõÖϺ}HÍ~°‰õΩ_»∞, =∞OQÆà◊Hõ~°∞_»∞, â◊√ÉèíHõ~°∞_»∞ J@∞=O\˜
t=Ùx Hõ^äŒÅ∞ q<åfl, K«kq<å, J+¨ìSâ◊fi~°º=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x ÃÑ^ŒÌÅ
=∂@. w`«Å∞ Zxfl L<åfl t=w`«‰õΩ ™ê\˜~å=Ù =∞ˆ~w`«Å∞. ZO^Œ∞Hõ#QÍ
Wk ã¨$ëêì ºkÜ«∞O^Œ∞ ™êH∆Í`ü Ѩ~°=∞t=ÙxKÕ K≥ѨÊ|_ç# D t=w`Õ Jxfl
w`«Å‰õΩ =¸ÅO. J#QÍ D w`«Ö’ =∞x+≤H˜ =Ú=ÚHõ∆`«fiO W=fi_®xH˜
"≥∂ǨÏO g_»=∞x K≥Ñ≤Ê Hõ~°Î=ºÉ’^èŒKÕã≤ r=Ùx Jã¨Å∞ ã≤÷ux ~°=∞ºOQÍ
K≥Ñ≤Ê# D w`« ã¨~°∞fiʼnõΩ P"≥∂^ŒÜ≥∂Qƺ"Õ∞.
„Ѩã¨∞Î`« t=w`«#∞ t=Ù_»∞ ~å=Ú#‰õΩ K≥ѨÙÎ#flk J#QÍ t=~åѶ¨∞=
ã¨O"å^Œ=Ú J#QÍ t=ˆHâ◊=ÙÅ ã¨OÉèÏ+¨}=Ú Jx =∞#O K≥ѨC‰õΩ<Õ
q^è•#OHõ<åfl XHõ z#fl=∂@ =∞#O [˝Ñ≤ÎH˜ `≥K«∞ÛHÀ"åe. J^Õ=∞#QÍ
ZO`«\ ˜ L`«¯ $+¨=ì ∂#=Ù_≥<· å,^≥"· åOâ◊ãO¨ Éè∂í `«∞_≥<· å „Ñ¨H$õ uH˜ ã¨O|OkèO
MOHANPUBLICATIONS.COM
z# =∂Ü«∞֒Ѩ_ç`Õ ™ê^è•~°} =∂#=Ù_Õ. J@∞=O\˜ Ѩiã≤÷uÖ’ ^≥·=
=∂Ü«∞#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x#"å~°∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ „áêi÷¿ãÎ "≥∂ǨÏO g_çHõ~°Î=ºO
ã¨∞QÆ=∞O J=Ù`«∞Ok. JO`ÕHÍHõ ZO`«\"˜ åÔ~#· #∂ Hõ~‡° ‰õΩ |^Œ∞Öú .Ë „áê~°|OÌ
J#∞ÉèíqOz f~°=Åã≤O^Õ. W@∞=O\˜ „áê~°|úHõ~°‡ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù ™êOQÆ`«ºO
=Å#<Õ f~°∞`«∞Ok.
~å=∂Ü«∞}HÍÅOÖ’ N~å=Ú_»∞ ^ŒO_»HÍ~°}ºOÖ’ LO_»QÍ ~å=Ú_»∞
ÖËx ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÅOHÍkèѨuÜ≥ÿ∞# ~å=}∞_»∞ ã‘`«#∞ JѨǨÏiOK«∞H˘x
áÈQÍ P q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞H˘#fl N~å=Ú_»∞ ѨiѨi q^èŒ=ÚÅ∞ HõÅ`«
K≥O^Œ∞K«∂ „áêÜ≥∂Ѩ"Õâ◊O (JyflÖ’ ^Œ∂‰õΩ@)‰õΩ ã≤^ŒúѨ_»QÍ ã≤^ŒúQÆ∞~°∞"≥·#
JQÆã¨Îº=∞Ǩ=Úx N~å=Úx =^ŒÌ‰õΩ =zÛ "≥∂ǨÏO g_»=∞x K≥Ñ≤Ê N~å
=Ú#‰õΩ Ѩ~=° ∞~°ÇϨ 㨺"≥∞#ÿ áêâ◊√Ѩ`« t=nHõ(∆ q~°*ÏnHõ)∆ #∞ W=fiQÍ N~å
=Ú_»∞ ~°∞„^•Hõ∆Å∞, „uѨÙO_»~°=ÚÅ∞ ^èŒiOz QÀ^•=i #nf~°=Ú# QÆÅ
~å=∞yi JO^Œ∞ t=eOQÆ=Ú „Ѩu+¨ìKÕã≤ t"å#∞„QÆǨÏO H˘~°‰õΩ ~å=Ú_»∞
`«Ñ㨠∞¨ û KÕÜ∞« QÍ H˘O`«HÍÅ=Ú#‰õΩ ~å=ÚxÃÑ· J#∞„QÆÇϨ O Hõey# t=Ù_»∞
áê~°fif „Ѩ=∞^èQŒ }Æ ã¨"∞Õ `«OQÍ "Õ∞à◊`åà◊^fiŒè #∞Å`À =ã¨∞#Î fl t=Ùxfl QÆ∞iÎOK«Hõ
Jk~åHõ∆㨠=∂Ü«∞QÍ J#∞H˘x# ~å=Ú_»∞ `«#HÀ^ŒO_»=Ú#∞ Z‰õΩ¯ÃÑ\˜ì
J<ÕHõ JGâ◊G=ÚÅ∞ P ^èŒfix=ã¨∞Î#fl "≥·Ñ¨Ù ã¨OkOK«QÍ J=hfl Q˘Ñ¨Ê`Õ[
ã¨∞ûÖ’ b#"≥∞ÿ#q. J@∞ Ñ≤=∞‡@ ^èŒ#ã¨∞û J=Ú‡Åá⁄k *Ïi „H˜O^ŒÑ¨_ç
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 11
Éèí㨇"≥∞ÿ#q. JkK«∂z# ÅHõ∆ ‡}∞_»∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç =¸iÛùÖˇ¡#∞. JѨC_»∞
N~å=Ú_»∞ ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« _≥· Uq∞`ÀK«Hõ Éè∂í q∞ÃÑ· "≥∂Hõie¡ t=<å=∞=ÚÅ∞
™È΄`«=Ú KÕÜÚ« K«∞ #=∞㨯iOK≥#∞. JO`«@ ÉèHí =Îõ `«ûÅ∞_≥#· Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~∞° _»∞
Ѩi"å~° áê~°fifã¨"Õ∞`«OQÍ ^Œ~°≈#q∞zÛ N~å=Ú#‰õΩ Q˘Ñ¨Ê^èŒ#ã¨∞û#∞
k=º"≥∞ÿ# J=Ú‡Åá⁄kx, áêâ◊√Ѩ`åG=Ú#∞ „Ѩ™êkOz Pj~°fikOK≥#∞.
JO`«@ ã¨Oâ◊Ü«∂`«‡Hõey# N~å=Ú_»∞ J<ÕHõ Ѩi„Ѩâ◊flÅ∞"ÕÜ«∞QÍ
ÉèHí =Îõ â◊OHõ~∞° _≥#· t=Ù_»∞ J`«x"≥∂ǨÏO áÈQ˘@∞ì@‰õΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ K≥ÑÙ¨ `«∂
<å@H©Ü«∞OQÍ [iy# Ü«∞^•~°÷QÍ^èÕ N t=w`«. Wk "åºã¨ =∞ǨÏi¬KÕ
„"åÜ«∞|_ç# Ѩ^Œ‡ ѨÙ~å}ÏO`«~°æ`« L`«Î~° YO_»=ÚÖ’QÆÅ D w`«Ö’
^•^•Ñ¨Ù 779 â’¡HÍÅ∞ L#flq. WѨC_»∞ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl K«^Œ∞=ÙK«∞#fl
"åb‡H˜ =∞ǨÏi¬H˜ ѨÓ~°fi"Õ∞ ~å=∂Ü«∞} Hõ^äŒ [#Ѩ^ŒO. J@∞=O\˜
~å=∂Ü«∞} Hõ^èŒ#∞ XHÀ¯ Hõq XH˘¯Hõ¯q^èŒOQÍ „"åã≤ ѨO_ç`« áê=∞~°∞Å#∞
~°OlOѨKÕ™ê~°∞. J~Ú`Õ KåÖÏ =∞OkH˜ HõeˆQ ã¨Oâ◊Ü«∞O Uq∞@O>Ë
Wk "Õ∞=Ú K«∂_»ÖË^Œx, =∞#O K«∂_»_»O, K«^Œ=@O ÖË#O`« =∂„`å#
ã¨$+≤ìÖ’ =∞~å‡Å∞ J<ÕHõO QÆÅ=Ù. =∂#=ÙʼnõΩ QÆ∞~°∞Hõ$Ѩ=Å¡ =∂„`«"Õ∞
W@∞=O\˜ JѨÓ~°fi Ç≤ÏO^Œ∂ "≥·*Ï˝xHõ, P^蕺u‡Hõ q^ŒºÅ∞ ÅaèOK«QÆÅ=Ù.
WHõ¯_» =∞#O XHõ q+¨Ü«∞O K«iÛOK«∞HÀ"åe.
N~å=Ú_»∞ t=ÙxHÀã¨O `«Ñ㨠∞¨ ûKÕã#≤ ~å=∞yi „Ѩ^âÕ O◊ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò
Ö’xk J=fi@O PO„^èŒ∞Å J^Œ$+¨ìO. ~å=∞yi ¿Ñ~°∞`À ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
^•^•Ñ¨Ù 22 „Ѩ^ÕâßÅ∞<åfl~Ú. J~Ú`Õ QÀ^•=i #nf~°=Ú#QÆÅ ~å=∞
yi Ü«∞O^Œ∞ Jx t=w`«Ö’ „Ѩ™êÎqOK«@O=Å¡ Éè„í ^•K«Å=Ú#‰õΩ 55H˜g∞.
^Œ∂~°OÖ’QÆÅ ~å=∞yi H˘O_»Å∞ (‰õÄ#=~°O^ŒQÆæ~°)ÅÖ’ t"åÅÜ«∞O
~å=ÚxKÕ „Ѩu+≤ªOѨ|_ç# t=eOQÆO Hõey LO_ç Éèˇ·~°=ˆH∆„`«OQÍ
P~åkèOK«|_»∞`«∞Ok. JÖψQ L`«Î~°=Ú# QÀ^•=i Hõey# =∞~˘Hõ
~å=∞yi dÖÏ HõsO#QÆ~lü ÖÏ¡Ö’ QÆÅ^Œ∞. WHõ¯_» ~å=ÚxKÕ „Ѩu+≤Oª Ѩ|_ç#
t=eOQÆO, Ü≥∂QÆ~å=∂ÅÜ«∞O "≥Ú^ŒÖˇ·# ~å=∂=`å~° qâıëêÅ∞ D
„áêO`«OÖ’ LO_ç Wk ‰õÄ_® Éè~·ˇ =° Hˆ „∆ `«OQÍ q~ålÅ∞¡`∞« #flk. W@∞=O\˜
Ѩ~=° ∞ Ѩq„`«"∞≥ #ÿ t=w`« =∞#QÀ^•=i „áêO`«OÖ’<Õ t=Ù_»∞ N~å=Ú#‰õΩ
K≥Ñʨ @O ~å=∂Ü«∞} HÍÅOÖ’#∂ =∞# „áêO`«O LO_»@O P „áêO`«OÖ’
=∞#O x=ã≤OK«@O Q˘Ñ¨Êq+¨Ü«∞"Õ∞.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
12 N t=w`« N t=w`« 13
WѨC_»∞ =∞#O 28= =∞ǨÜ«ÚQÆOÖ’ x=ã≤ã¨∞Î<åfl=Ú. JO^Œ∞Ö’ WÖÏ J<ÕHõKÀ@¡ K≥ѨÊ@O=Å¡ D Ô~O_ç\ ˜™ê~°O XHõ¯>Ë =∞x+≤H˜
"≥·=ã¨fi`« =∞#fiO`«~°O P "≥·=ã¨fi`« =∞#fiO`«~°OÖ’ WѨÊ\˜H˜ 14 =∞Ok Hõ~°Î=º É’^èŒKÕã≤ HÍ~Àº#∞‡Y∞xQÍ KÕÜ«∞@O J~Ú`Õ ÉèíQÆ=næ`« =∞ǨÏ`«‡ºO
~å=Úà◊√§ [x‡Oz<å~°x "åi HÍÅOÖ’ [iy# ~å=∂Ü«∞}OÖ’HÍxH˜ =~åÇ¨Ï Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«"≥∞ÿ#k. Nt=w`« =∞Ǩ`«‡ºO Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}O`«~°æ`«
"åºã¨∞_»∞ ^•fi~å "åºÑ≤ÖÎ ’xH˜ ~å=@O Wk „`Õ`åÜ«ÚQÆOÖ’ N~å=∞ J=`å "≥∞#ÿ k. J#QÍ Ñ¨Ù~å}ÏÅÖ’ [iy# q+¨Ü∂« ÖË =∞~°ÖÏ =∞~°ÖÏ [~°∞QÆ∞K«∂
~°OQÍ ~å=@O ZѨC_»∂ ã¨$+≤ìÖ’ [iˆQ q+¨Ü«∞"Õ∞. J~Ú`Õ "≥Ú#fl „`Õ`å LO_»@OKÕ`« ã¨∂`«=∞ǨÏi¬H˜, "åºã¨∞x ^•fi~å `≥eÜ«∞@O ã¨∂`«∞_»∞
Ü«ÚQÆOÖ’ ~å=∂Ü«∞}O [~°QÆÖË^Œx ÃÑ^ŒÌÅ∞ K≥ѨÊ@O QÆ=∞<å~°›O. JO`Õ â∫#HÍk =∞ǨÏ~°∞¬Å‰õΩ ѨÙ~å}ÏÅ∞ K≥ѨÊ@O gi P"≥∂^ŒÜ≥∂QƺO J~Ú#
QÍHõ ÉèÏQÆ=`«OÖ’ #==∞㨯O^ŒOÖ’ ~å=∞K«i„`«, ÉèÏ~°`«OÖ’ J~°}º Ñ≤^ÑŒ <¨ Õ "åºã¨∞_»∞ Dq+¨Ü∂« Å#∞ „QÆO^ä㌠O÷¨ KÕÜ∞« @O=Å¡ "åºã¨∞_»∞ z~°O
Ѩ~°fiOÖ’ N~å=∞ Hõ^èŒ K≥ѨÊ@"Õ∞QÍHõ J<ÕHõ ѨÙ~å}ÏÅÖ’ ~å=∂Ü«∞}O rqQÍ JO^Œ~°∂ JOwHõiOK«=Åã≤O^Õ. J~Ú`Õ ~å=∂Ü«∞} =∞Ǩ`«‡ºO
QÆ∂iÛ Hõ^äŒ LO_»@O=Å¡ HÍÅO#∞ YzÛ`«OQÍ Hõ#∞Q˘#ÖËx Ѩiã≤÷u. "åÜ«Ú Ñ¨Ù~å}OÖ’ L=∂ã¨OÇ≤Ï`« Ü«∞O^Œ∞ K≥Ñʨ @O=Å¡ ~å=∂Ü«∞}HÍÅO
Uk U"≥∞ÿ<å r=Ù_»∞ ^Õ=Ùxfl KÕ~°∞HÀ=\ÏxH˜ ™êH∆Í`ü t=ÙxKÕ K≥ѨÊ|_ç# ѨÙ~å} q+¨Ü∂« Å∞ KåÖÏ QÀѨº"≥∞Ü ÿ Ú« #fl=x "å\˜ qâı+}¨ Ïk q=~åÅ#∞
N t=w`«, =∞ǨÉèÏ~°`«OÖ’ NHõ$+¨‚ ÉèíQÆ"å#∞xKÕ K≥ѨÊ|_ç# ÉèíQÆ=næ`« QÆ∞~°∞=ÙÅ ^•fi~å=∂„`«"Õ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx =∞#q. J~Ú`Õ JO^Œ~°‰õÄ
K≥Ñ≤Ê# JOâßÅ∞ KåÖÏ áÈeHõÅ`À LO_»@O=Å¡ ÉèíQÆ=næ`«‰õΩ =¸ÅO =KÕÛ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ ã¨O^ÕÇϨ O Uq∞@O>Ë Wxfl â’¡HÍÅ∞ ZÖÏ K≥ÑC¨ ‰õΩ<åfl~∞° .
t=w`« Ü«∞x JOwHõiOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. Jhfl â’¡H~õ ∂° ѨOQÍ Ü«∞^•~°O÷ QÍ<Õ K≥ÑC¨ K«∞<åfl~å Ü«∞x J~Ú`Õ q+¨Ü∞« O#∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
L^•:
=∞ÜÕ∞º= ã¨HõÅO *Ï`«O
Jáê}˜ áê^À-ǨÏO
(6–54)
(6–56)
™ê^è•~°} ÉèÏ+¨Ö’<Õ K≥ÑC¨ ‰õΩ<åfl ^•x q+¨Ü∞« qѨÙbHõ~}° #∞ HÍ=º|^ŒOú KÕã≤
â’¡H|õ ^ŒOÌ QÍ, KèO« ^À|^ŒOú QÍ „Ѩ[ʼnõΩ JѨÊ\˜"å~°∞ JOkOK«@O=Å¡ Wk
JO^ŒiH˜ ѨÓiÎQÍ J~°÷OQÍHõ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞, "Õ∞^è•=ÙÅ∞ Ü≥∂QÆ∞ʼnõΩ =∂„`«O
^Õ= „ѨѨ<åfliÎǨÏ~° „Ѩã‘^Œ (7–22) J~°÷"≥∞ÿ ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ LѨ^Õâ◊O KÕ¿ã"å~°∞. P HÍ~°}O=Å¡<Õ "≥·kHõ^èŒ~°‡O
QÆ∞~°∞=ÚY`«ó <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤O^ÕQÍx ã¨fiÜ∞« OQÍ PK«iOK«‰Äõ _»^∞Œ . ÉèQí =Æ næ`«
Ü«∞`À "åKÀ x=~°ÎO`Õ (10–3) =ÖË D t=w`« ‰õÄ_® |Ǩïà◊ „ѨKå~°O HÍ"åÅx PHÍOHõ`∆ À ÃÑ^ŒÅÌ ∞KÕã#≤
Ü«∞ã¨∞Î ã¨~åfi}˜ Éèí∂`åx (10–9) „Ѩܫ∞`åflÅ∞ã¨Ô~·# Ѷ¨e`åÅ∞ W=fiÖË^Œ∞. HÍ~°}O ™ê^è•~°} =∞x+≤H˜ J~°÷
^èŒ∂=∂„^•„uO `«`«óHõ$+¨‚ (11–15) =∞ÜÕ∞º ÉèÏ+¨Ö’H˜ "åi*Ï˝#O JOkK«HõáÈ=@O. D t=w`«Ö’ H˘xfl
ÜÕ∞`«fi#º ^Õ=`åÉèíHÍÎ (12–3) KÀ@¡ áê~îåO`«~åÅ∞ HõxÊã¨∞<Î åfl~Ú. áê`«„Ѩ`∞« Å#∞ ѨijeOz# `«~åfi`<« Õ
JÑ≤ KÕ`«∞û ^Œ∞~åKå~À (12–7) D „QÆO^ä=Œ Ú#∞ ѨÓiÎKÜ ≥ ∞« ºQÆe QÍ#∞. JO`ÕQÍHõ WO^Œ∞ [QÆf, J#∞+¨µÑì ,π
x~°‡"≥∂ x~°Ç¨ÏOHÍ~°ó (13–23) q~å\ò, QÍÜ«∞„f, „u+¨µìÑπ Kè«O^Œã¨∞ûÅ∞ "å_»@O [iyOk. ÅѶ¨Ú"åºYº
Ü«∞^•ã¨ˆ~fi „Ѩ=ÚK«ºO`Õ (13–31) ~åÜ«∞@O=Å¡ JO^Œ~‰° Ωõ J~°=÷ ∞=Ù`«∞O^Œx Ptã¨∞<Î åfl#∞.D <å z~°∞„ѨÜ∞«
P`å‡ #*ÏÜ«∞`Õ x`Àº (14–8) `«flO#∞ JO^Œ~∂° P"≥∂^ŒOKÕã,≤ <å ÉèÏ+¨Ü∞« O^Œ∞ `«ÑC¨ Å∞O_ç##∞ `«~åfi`«
^≥·gǨϺëê QÆ∞}=∞~¸ (14–36) „ѨK«∞~°}Ö’ ã¨ik^Œ∞ÌHÀQÆÅ"å_»#∞. ã¨~°∞fiÅ∞ Nt=w`«#∞ „â◊=}O,
ã¨~°fi^èŒ~å‡<£ Ѩi`«º[º (14–42) áê~åÜ«∞}O KÕã≤ JO`«º=∞O^Œ∞ t=™êÜ«Ú^茺O á⁄O^ŒQÆÅ~°x Ptã¨∂Î...
Ü«∞`ü Hõ~À+≤ Ü«∞^Œâߺã≤ (14–43) ã¨OHõÅ#Hõ~°Î :
<ÕǨaè „Hõ=∞<åâ’ã≤Î (16–16) ÖÁÅ¡ ~å=∞K«O„^Œ~å=Ù (~å"£∞r)
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
14 N t=w`« N t=w`« 15
Jëêì^Œâ◊ ѨÙ~å}ÏÅ#∞ "≥Ú^Œ@ K≥Ñ≤Ê#"å~°∞ – q#fl"å~°∞ N t=w`« áê~åÜ«∞} „Hõ=∞=Ú
ã¨O. ѨÙ~å}O¿Ñ~°∞ HõÅÊO K≥Ñ≤Ê#"å~°∞–q#fl"å~°∞ F"£∞ ! ǨÏ~° F"£∞ !! N t"åÉèϺO #=∞ó
1. „|ǨχѨÙ~å}O „|ǨχHõÅÊO „|Ǩχ^Õ=Ù_»∞– FO ã¨Ç¨Ï<å==`«∞ ã¨Ç¨Ï<ÒÉèí∞#‰õΩΖã¨Ç¨Ïg~°ºO Hõ~°"å=ÃÇ·Ï!
=∞sz=ÚxH˜ É’kèOKå_»∞ `Õ[ã≤fi<å =nè`«=∞ã¨∞Ζ=∂ qkfiëê=ÃÇ·Ï!!
2. Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}O Ѩ^Œ‡HõÅÊO ã¨fiÜ«∞OÉèí=Ù=∞#∞=Ù– FO âßOu âß≈Ou âß≈Ouó
„|Ǩχ‰õΩ É’kèOKå_»∞ FO ѨÓ~°‚=∞^Œó ѨÓ~°‚q∞^ŒO – ѨÓ~å‚`«∂Ê~°‚=Ú^ŒK«º`Õ
3. q+¨µ‚ѨÙ~å}O =~åǨÏHõÅÊO Ѩ~åâ◊~°∞_»∞– ѨÓ~°‚㨺 ѨÓ~°‚=∂^•Ü«∞–ѨÓ~°‚"Õ∞ "å=t+¨º`Õ!!
"åÜ«Ú^Õ=Ù_»∞#‰õΩÉ’kèOKå_»∞ FO âßOu âß≈Ou âß≈Ouó
4. t=("åÜ«Ú)ѨÙ~å}O âıfi`«HõÅÊO t=Ù_»∞–"åÜ«Ú^Õ=Ù#‰õΩ =O^Õ qâßfikèHõO âßO`«O–J<åk x^Œ#O t="£∞!
É’kèOKå_»∞ ã¨Hõà◊O x+¨¯à◊O K≥·=–â◊H˜Î *Ï˝# „H˜Ü«∂`«‡Hõ"£∞!!
5. ÉèÏQÆ=`«Ñ¨Ù~å}O q+¨µ}=Ù–„|Ǩχ‰õΩ #"≥∂ „|Ǩ‡kÉè’º! „|Ǩχq^•º ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ Hõ~°Î $Éè’º!
É’kèOKå_»∞ =Oâ◊ |∞∞+≤Éè’º =∞ǨÏ^Àƒùº! #"≥∂ QÆ∞~°∞Éèíºó

MOHANPUBLICATIONS.COM
6. <å~°^ŒÑ¨Ù~å}O |$ǨÏ`üHõÅÊO ѨÓ~°fiÉèÏQÍxfl–ã¨#HÍ^Œ∞Å∞

7. =∂~°¯O_ÕÜ«∞ѨÙ~å}O âıfi`=« ~åǨÏHõÅÊO

<å~°^Œ∞xH˜ É’kèOKå~°∞
=∂~°¯O_ÕÜ«Ú_»∞–
FO #=∞ó „Ѩ}"å~åúÜ«∞ â◊√^Œú*Ï˝<≥·Hõ =¸~°ÎÜÕ∞ I
x~°‡ÖÏÜ«∞ „ѨâßO`åÜ«∞ ^ŒH˜∆}Ï=¸~°ÎÜÕ∞ #=∞ó II
#=∞t≈"åÜ«∞ `å~åÜ«∞ – „|Ǩχ}Ë ã¨~°fi™êH˜∆}Ë I
#=∞¿ãÎ t=`«~åÜ«∞ – â◊`«~°∞„^•Ü«∞`Õ #=∞óII
*ˇ·q∞xH˜ É’kèOKå_»∞
8. JyflѨÙ~å}O Dâß#HõÅÊO Jyfl^Õ=Ù_»∞–=t+¨µªxH˜ â◊√HÍ¡OÉèí~°^èŒ~°O q+¨µ‚O – â◊t=~°‚O K«`«∞~°∞ƒù[O
É’kèOKå_»∞ „Ѩã¨#fl=^Œ#O ^蕺ÜÕ∞`ü – ã¨~°fiqѶ¨∞’flѨâßO`«ÜÕ∞ II
ã¨~°fi=∞OQÆà◊ =∂OQÆàıº – t"Õ ã¨~åfi~°÷ ™ê^茈H I
9. Éèíq+¨ºÑ¨Ù~å}O JѶ¨∞’~°HõÅÊO „|Ǩχ^Õ=Ù_»∞–=∞#∞=Ù‰õΩ â◊~°}˺ „`«ºO|ˆH Q“i – <å~åÜ«∞}˜ #"≥∂ã¨∞Î`Õ I
10. „|Ǩχ"≥·=~°ÎѨÙ~å}O ~°^äŒO`«~° HõÅÊO ™ê=i‚–<å~°^Œ∞xH˜ Ü«∞t"À <å=∞ ~°∂áêÉèϺO – Ü«∂^Õg ã¨~°fi=∞OQÆàÏ I
11. eOQÆѨÙ~å}O HõÖÏÊO`«HÅõ ÊO Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞– `«Ü≥∂ã¨ûO㨇~°}Ï `«∞ÊO™êO–ã¨~°fi`À [Ü«∞=∞OQÆà◊O II
<å~°^Œ∞xH˜ É’kèOKå_»∞
12. =~åǨÏѨÙ~å}O =∞#∞HõÅÊO q+¨µ‚=ٖѨ$käfiH˜É’kèOKå_»∞ J^èŒ QÆ∞~°∞ ™È΄`«O
13. ™ê¯O^ŒÑ¨Ù~å}O `«`∞« Ê~°∞+¨HÅõ ÊO 㨯O^Œ∞_»∞–Éèí∂^ÕqH˜ JYO_» =∞O_»ÖÏHÍ~°O–"åºÑ¨ÎO ÜÕ∞# K«~åK«~°"£∞
14. "å=∞#ѨÙ~å}O ‰õÄ~°‡HõÅÊO „|Ǩχ^Õ=Ù_»∞–ѨÙÅã¨Îº `«`«Ê^ŒO ^Œi≈`«O ÜÕ∞#–`«Ãã·‡ N QÆ∞~°"Õ #=∞ó 1
=∞Ǩ=ÚxH˜ É’kèOKå_»∞ QÆ∞~°∞„~°ƒÇ¨‡ QÆ∞~°∞ifi+¨µ‚ó–QÆ∞~°∞ˆ~Ì"À =∞¿ÇÏâ◊fi~°ó!
15. ‰õÄ~°‡Ñ¨Ù~å}O ÅH©; HõÅÊO q+¨µ‚=ٖѨÙÅ㨺=∞Ǩ=ÚxH˜ QÆ∞~°∞™êH∆Í`ü Ѩ~°O„|Ǩχ `«Ãã·‡ N QÆ∞~°"Õ #=∞ó 2
16. =∞`«ûº ѨÙ~å}O ã¨Ñ¨Î HõÅÊO q+¨µ‚=Ù–=∞#∞=Ù‰õΩ É’kèOKå_»∞
17. QÆ~°∞_» ѨÙ~å}O QÆ~°∞_» HõÅÊO q+¨µ‚=Ù–=∞#∞=Ù‰õΩ QÆ∞~°"Õ ã¨~°fiÖ’HÍ<åO aè+¨*Ë Éèí=~Ày}ÏO I
18. „|Ǩ‡O_»Ñ¨Ù~å}O Éèíq+¨ºHõÅÊO „|Ǩχ^Õ=Ù_»∞–=∞#∞=Ù‰õΩ x^èŒÜÕ∞ ã¨~°fiq^•fi<åO ^ŒH˜∆}Ï=¸~°ÎÜÕ∞ #=∞óII 3
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
16 N t=w`« N t=w`« 17
Dâ◊fi~À QÆ∞~°∞ ~å`Õ‡u–=¸i΄`«Ü«∞ qÉèÏy<Õ! "åQÆ~åúq= ã¨OѨ$H“Ζ"åQÆ~°÷ „ѨuѨ`«ÎÜÕ∞
"Àº=∞ =^•fi ºÑ¨Î^ÕǨÜ«∞–^ŒH˜∆}Ï=¸~°ÎÜÕ∞ #=∞óII 4 [QÆ`«ó Ñ≤`«~“ =O^Õ áê~°fif Ѩ~°"Õ∞â◊fi~“ II 4
*Ï˝<å#O^Œ=∞Ü«∞O ^Õ=O x~°‡ÅO ã¨Ê\˜HÍHõ$uOI
PѨ^•=∞ѨǨÏ~åÎ~°O–^•`å~°O ã¨~°fiã¨OѨ^•"£∞I
P^è•~°O ã¨~°fiq^•º<åO ǨÏÜ«∞„w= =Úáê㨇¿ÇÏII 5
‰õÄ[O`«O ~å=∞~å"Õ∞u =∞^èŒ∞~°O =∞^èŒ∞~åHõ∆~°O Ö’HÍaè~å=∞O N~å=∞O Éèí∂Ü≥∂Éèí∂Ü≥∂ #=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞II 5
P~°∞ǨϺ Hõq`åâßMÏO =O^Õ "åb‡H˜ HÀH˜ÅO II 6 âßO`«O Ѩ^•‡ã¨#ã¨÷O â◊t^èŒ~° =∞‰õΩ@O ѨOK«=„HõÎO „u<Õ„`«"£∞
"åºã¨O =ã≤+¨ª #áêÎ~°O â◊ˆHÎó ᜄ`« =∞HõŇ+¨OI â◊¥ÅO =„[OK« Y_»æO Ѩ~°â◊√=∞ÉèíÜ«∞^ŒO ^ŒHõ∆ÉèψQ =ǨÏO`«"£∞!
Ѩ~åâ◊~å`«‡[O =O^Õ â◊√Hõ`å`«O `«áÈxkèOI 7 <åQÆO áêâ◊OK« Ѷ¨∞O\ÏO „Ѩà◊Ü«∞Ǩï`«=ǨÏO ™êO‰õΩâ◊O "å=∞ÉèψQ
FO J㨺N t= w`åâßG =∞Ǩ=∞O„`«ã¨º JQÆã¨Îº |∞∞+≤óI [QÆf <å<åÅOHÍ~°Ü«ÚHõÎO ã¨Êù\ ˜Hõ=∞}˜xÉèíO áê~°fifâ◊O #=∂q∞II 8
KèO« ^Œó N ™êO|ã¨^•t= Ѩ~=° ∂`å‡ ^Õ=`å ! „Ѩ}"À c[O! ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ
=O^Õ â◊OÉèí∞ =Ú=∂ѨuO ã¨∞~°∞QÆ∞~°∞O =O^Õ [QÆ`å¯~°}"£∞I
Wu â◊H˜ÎóI „Ç‘ÏO H©ÅHõO!
MOHANPUBLICATIONS.COM
=∞=∞ Láê`«Î ^Œ∞i`«HÜ ∆õ ∞« ^•fi~å Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~å#∞„QÆÇϨ „Ѩ™ê^Œ ã≤^ºúŒ ~ˆ ,ú
N t=w`åáê~åÜ«∞}Ë [¿Ñ qxÜ≥∂QÆó
=O^Õ Ñ¨#flQÆ Éèí∂+¨}O =∞$QÆ^èŒ~°O =O^Õ Ñ¨â◊¥<åO Ѩu"£∞II
=O^Õ ã¨∂~°ºâ◊âßOHõ =Ç≤Ïfl#Ü«∞#O =O^Õ =ÚHõO^Œ „Ñ≤Ü«∞"£∞I
=O^Õ ÉèíHõÎ [<å„â◊Ü«∞OK« =~°^ŒO =O^Õ t=O â◊OHõ~°"£∞II 9
J^äŒ w`å^蕺#=Ú
HõÖÏÉèϺO K«∂_»ÅOHõ$`« â◊t HõÖÏÉèϺO x[`«Ñ¨ó
Ѷ¨ÖÏÉèϺO ÉèíˆHÎ+¨µ „ѨHõ\ ˜`« Ѷ¨ÖÏÉèϺO Éèí=`«∞ "Õ∞ !
t"åÉèϺO J™ÈÎHõ „uÉèí∞=# t"åÉèϺO, ǨÏ$kѨÙ#!
~°ƒù"åÉèϺO, P#O^Œ ã¨∞Êù~°^Œ#∞ Éèí"åÉèϺO #uiÜ«∞"£∞!! 1
~å=∂Ü«∞ „ѨuÉ’kè`åO ÉèíQÆ=`å ™êH∆Í`ü t"Õ# ã¨fiÜ«∞"£∞
"庿ã# „QÆkè`åO ѨÙ~å}=Úx<åO Ѩ^ՇѨÙ~å}Ë t"å"£∞I
J^≥· fi`å=∞$`« ^•~ÚhO ÉèíQÆ=fO NëÈ_»âß^蕺~Úh"£∞
JO|! `åfi=∞#∞ ã¨O㨇~åq∞ N t=w`Õ Éèí= ^Õfi+≤h"£∞II 2
"åºã¨O =t+¨ª #áêÎ~°O â◊ˆHÎó ᜄ`« =∞HõŇ+¨"£∞ I
Ѩ~åâ◊~å`«‡[O =O^Õ â◊√Hõ`å`«O `«áÈxkèO II 3
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
18 N t=w`«
1= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
''<Õ#∞ ™êO|ã¨^•t=Ùx Ü≥ÚHõ¯ k"åº#∞„QÆǨÏ=ÚKÕ Ñ¨iâ◊√^Œú
"≥∞#ÿ kÜ«Ú HÔ =· ź=ÚH˜Î <˘ã¨OQÆ∞#kÜ«Ú, ã¨O™ê~° ^Œ∞óY=Ú#‰õΩ B+¨^=Œè Ú
=O\˜kÜ«Ú#QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° `«`«Î fi=Ú#∞ (Ѩ~°=∂`«‡ *Ï˝#=Ú#∞) LѨ^Õ
tOK«∞ K«∞<åfl#∞——. JO@∂ ã¨∂`«=∞ǨÏi¬ â∫#HÍk =∞ǨÏ~°∞¬Å‰õΩ N
t= w`«#∞ „áê~°OaèOK≥#∞.
ѨÙ}º Hõ~‡° Å∞ PK«iOK«∞@ =Å# QÍx ^•#=ÚÅ∞ `«Ñ=¨ ÚÅ∞ KÕÜÚ« @
=Å#QÍx, ÔH·=ź=∞<≥_»∞ ѨÓ~°‚ ã≤÷ux =∂#=Ù_»∞ á⁄O^ŒÖË_»∞. Jk XHõ¯
*Ï˝#=Ú =Å# =∂„`«"Õ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
ѨÓ~°fi=Ú ^ŒO_»HÍ~°}º=ÚÖ’ #∞#fl ã‘`åѨuÜ«∞QÆ∞ ~å=Ú#‰õΩ
áê~°fif ѨuÜ«∞QÆ∞ t=Ù_»∞ É’kèOz# w`å=∞$`«=Ú ~°Ç¨Ï㨺=ÚÅÖ’
~°Ç¨Ï㨺"≥∞ÿ#k.
Z^•Ìxx (㨇~°}) KÕÜ«Ú@ =Å# =∂#=ÙʼnõΩ xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ
"≥∂Hõ∆=Ú ÅaèOK«∞<À, J\˜ì^Õ t=w`«! nxx ѨÓ~°fi=Ú ‰õΩ=∂~°™êfiq∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
ã¨#`«∞¯=∂~°∞#‰õΩ LѨ^ÕtOK≥#∞. J#O`«~°=Ú ã¨#`«∞¯=∂~°∞_»∞ "Õ^Œ
"åºã¨∞#‰õΩ É’kèOK≥#∞.
ÉÏ^Œ~åÜ«∞}∞_»∞ <åÜ«∞O^Œ∞ Jáê~°"∞≥ #ÿ ^ŒÜ∞« `À t=w`å*Ï˝#=Ú#∞
J#∞„QÆÇ≤ÏOK≥#∞. JO@∂ ã¨∂`«=∞ǨÏi¬ ¿Ñ~˘¯#∞K«∞<åfl~°∞.
F ã¨∂`«ÑÙ¨ „`å ! D w`å*Ï˝#=Ú#∞ J#kèHÍ~°∞Öˇ=fiiH˜ K≥Ñʨ ‰õÄ_»^∞Œ .
h=Ù K≥Ñ≤Ê#KÀ ^Õ=`«Å∞ HÀÑ≤Oz â◊Ñ≤OK≥^Œ~°∞. Jx "åºã¨=ÚhO„^Œ∞_»∞
P^ÕtOK«QÍ "åixÖÏ J_»∞QÆ∞K«∞<åfl~°∞.
F =ÚxѨÙOQÆ"å ! ^Õ=`« ÖˇO^Œ∞‰õΩ HÀÑ≤Oz â◊Ñ≤OK≥^Œ~°∞ ? D t=
w`«#∞ W`«~°∞Å∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@=Å# ^Õ=`«Å‰õΩ HõÅ∞QÆ∞ #+¨ì"Õ∞q∞\˜?
ZO^Œ∞‰õΩ HÀÑ≤Oz â◊ÑO≤ K≥^~Œ ∞° ? Jx ã¨∂`«=∞ǨÏi¬ „ѨtflOK«QÍ Ñ¨~åâ◊~∞° x
Ѩل`«∞_»QÆ∞ "åºã¨∞_»∞ t+¨º"å`«ûź=Ú`À D q^èŒ=ÚQÍ qâ◊nHõiOK«∞
K«∞<åfl~°∞.
Jyfl Ǩϟ„`åk x`«ºHõ~°‡Å <˘#~°∞Û QÆ$ǨÏã¨∞÷ÅQÆ∞ Éèí∂ã¨∞~°∞ÖË
^Õ=`«Å‰õΩ HÍ=∞^è#Õ ∞=Ù =O\˜"å~°∞. J@∞=O\˜"å~°∞ Ü«∞[˝Ü∂« QÍ^Œ∞Å#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞K«∞ ^Õ=`«Å‰õΩ UÜÕ∞ Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ „Ñ‘uHõeæOK«∞<À PÜ«∂
ÉèHí ∆õ ºÉè’[º ¿ÑÜ«∞=ÚÅ∞ Jyfl=ÚY=Ú# ^Õ=`«Å‰õΩ ǨÏ=º=ÚQÍ ã¨=∞iÊO
K«∞K«∞<åfl~°∞.
JO^Œ∞=Å# "å~°∞ JO`«∞ÖËx P#O^Œ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞ Jyfl^•fi~å
ã¨=∞iÊOz# "å\˜x „¿Ñ=∞`À ã‘fiHiõ OK«∞K«∞<åfl~∞° . WO`«H#õ fl kqÖ’#∞#fl
^Õ=`«Å∞ HÍq∞`«=ÚÅ∞ f~°∞ÛH˘#∞@ "Õ~˘Hõ™ê^èŒ#OÖË^Œ∞.
áêÅ∞xK«∞Û P=Ù#∞ Z=Ô~·<å ^˘OyeOz fã¨∞H˘xáÈ~Ú#KÀ P
WO\˜ Ü«∞[=∂x ZO`À ^Œ∞óY=Ú J#∞ÉèíqOK«∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 19
N t=w`å
J^äŒ „Ѩ^èŒ"≥∂^蕺ܫ∞ó
N t=ÉèíH˜Î x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆó
ã¨∂`« L"åK«
J^ä•`«ó ã¨ûO„Ѩ=H∆ͺq∞ – â◊√^ŒúO ÔH·=ź=ÚH˜Î^Œ"£∞ I
J#∞„QÆǨ #‡¿ÇÏâ◊㨺 – Éèí=^Œ∞óY㨺 ÉèË+¨["£∞ II 1
#Hõ~°‡}Ï =∞#∞ëêª<≥·ó – #^•<≥· ã¨ÎѨ™êÑ≤"å I
ÔH·=źO ÅÉèí`Õ =∞~°Îºó – H˜O`«∞ *Ï˝<Õ# ˆH=Å"£∞ II 2
~å=∂Ü«∞ ^ŒO_»HÍ~°}˺ – áê~°fif Ѩu<å ѨÙ~å I
Ü«∂ „áÈHÍÎ t=w`åMϺ – QÆ∞Ǩº ^Œ∞æǨϺ`«=∂ Ñ≤™ê II
Ü«∞™êº „â◊≈=}=∂„`Õ} – #$}ÏO =ÚH˜Î „~°∞Ì"å Éèí"Õ`ü I
ѨÙ~å ã¨#`«∞¯=∂~åÜ«∞ – 㨯O^Õ<åaèÇ≤Ï`å Ç≤Ï™ê II
ã¨#`«∞¯=∂~°ó „áÈ"åK« – "庙êÜ«∞ =Úxã¨`«Î=∂óI
4
3
=∞ǨϺO Hõ$áêuˆ~ˆH} – „Ѩ^Œ^Ò ÉÏ^Œ~åÜ«∞}óII 5
LHõÎOK« `Õ# HõÃã·‡ z – #fl ^•`«=º q∞^ŒO `«fiÜ«∂ I
ã¨∂`«Ñ¨Ù„`å#º^è• ^Õ"åó – ‰õ∆ΩÉèíºOu K« â◊ѨOu K« II 6
J^èŒ Ñ¨$ëÈì =∞Ü«∂q„áÈ – ÉèíQÆ"å<åƒ^Œ~åÜ«∞}ó I
ÉèíQÆ=<£ ! ^Õ=`å ã¨û~åfió – ‰õ∆ΩÉèíºOu K« â◊ѨOu K« II 7
`å™ê=∞„`å-ã≤ÎHÍǨx – ~°ºÜ«∂ ‰õΩѨºOu ^Õ=`åóI
áê~åâ◊~Àº-^äŒ =∂=∂Ç¨Ï – Ü«∞`«û$+¨ìO â◊$}∞=`«ûÅ II 8
x`åºyfl Ǩϟ„u}À q„áêó – ã¨OuÜÕ∞ QÆ$ǨÏ"Õ∞kè#óI
`« U= ã¨~°fiѶ¨Å^•ó – ã¨∞~å}ÏO HÍ=∞^èÕ#=óII 9
ÉèíHõ∆ ºO Éè’[ºOK« ¿ÑÜ«∞OK« – Ü«∞^Œºk+¨ìO ã¨∞Ѩ~°fi}ÏO I
JQ“flǨï`Õ# ǨÏqëê – `«`«û~°fiO ÅÉèíº`Õ kq II 10
<å#º^Œã≤Î ã¨∞ˆ~âß<å – q∞+¨ìã≤kú „Ѩ^ŒO kq I
^À„wú ^èÕ#∞~°º^è•h`å – ^Œ∞óY^• QÆ$ǨÏ"Õ∞kè<åO II 11
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
20 N t=w`«
J^Õq^èŒOQÍ *Ï˝#, Ü≥∂QÆ=∂~°æ=ÚÅ#∞ J#∞ã¨iOK«∞ ÉèÏQÆ=`«∞Å∞
^Õ=`«Å#∞ =∞~°z, Hõ~°‡Å∞ q_çz ÃÑ\˜ì#ѨC_»∞ „Hõ`«∞ Éèí‰õΩ¯ÅQÆ∞ ^Õ=`«Å∞
‰õÄ_® q∞H˜¯e ^Œ∞óY=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. JO^Œ∞=Å¡ `«=∞ =∂~°æ=Ú#∞
g_ç "≥∂Hõ∆QÍq∞Ü«∞QÆ∞"åiH˜ ѨÅ∞ q^èŒ=ÚÅ qѶ¨∞fl=ÚÅ∞ HõeæOz ÃÑ_»
„`À=#∞ Ѩ\ Oì˜ K≥^~Œ ∞° . PHÍ~°}=ÚQÍ Ñ¨~=° ∞t=Ùx Ü«∞O^Œ∞ ÉèHí Θ HõÅ∞QÆ^∞Œ
Uq^ŒOQÍ<≥#· Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞xÜ«∞O^Œ∞ ÉèHí Θ Hõey#ѨÊ\˜H© Jk ™ê^è<Œ å
HÍOÖ’ ѨÅ∞qѶ¨∞fl=ÚÅ∞ ÖË~°Ê_ç, qzÛù#fl=∞QÆ∞#∞.
ѨÙ~åHõ$`« ѨÙ}ºqâı+¨O=Å¡ t=ÉèíH˜Î ^Œ$_è»"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H©, qâßfiã¨=Ú
ÖËHõ t=*Ï˝#O HõÅ∞QÆ^Œ∞.
F =∞Ǩ#∞ÉèÏ"å! ã¨∂`å`«‡*Ï! ^Õ=`«b q^èŒ=ÚQÍ qѶ¨∞fl=ÚÅ∞
HõeOæ K«∞K«∞#flO^Œ∞#† ™ê^艌 Ωõ Å∞ =ÚH˜<Î Ñ≥ C¨ _»∞ á⁄O^≥^~Œ ∞° ? QÆ\ ì˜ Ñ¨@∞ì^ÅŒ
HõÅ"å~°∞ P@OHõ=ÚÅ#∞ `˘ÅyOK«∞@‰õΩ U^≥·<å LáêÜ«∞=Ú#∞ =∂‰õΩ
`≥Å∞ѨÙ=Ú. Jx â∫#HÍk =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ „áêi÷OKå~°∞. ã¨∂`«=∞ǨÏi¬ t=ÉèHí Θ
Ü≥ÚHõ¯ „áêâ◊ã¨Îº=Ú#∞ q=iOK«∞K«∞<åfl~°∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
t=Ùx Ü«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î HÀ\˜ [#‡Å=ÚÅ #∞O_ç KÕÜ«Ú Ñ¨Ù}º=Ú
=Å# HõÅ∞QÆ∞ K«∞#flk. JO^Œ∞=Å# =∂#=Ù_»∞–WëêìѨÓ~åÎk Hõ~°‡Å#∞
PK«iOK«∞#∞. J#QÍ Ü«∞[˝Ü«∂QÍ^Œ∞Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O, "åÑ‘ ‰õÄѨ
`«\ÏHÍ^Œ∞Å#∞ „`«qfiOK«_»O =Ú#flQÆ∞#q. "å\˜x t"å~°Ê} |∞kúKÕ,
Hõ~°‡ Ѷ¨Å=Ú#∞ PtOK«‰õΩO_® PK«iOz#ѨC_»∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® t"å#∞
„QÆǨÏ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
Z=xH˜ t=ÙxÜ«∞O^Œ∞ ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ ÉèHí Θ HõÅ∞QÆ∞<À "å~°∞ =∞ǨáêѨ=ÚÅ
KÕ`«#∞, LѨáêѨ=ÚÅ KÕ`«#∞ q=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞ J<å^Œ=Ú`ÀQÍx,
"≥∂ã¨O`ÀQÍx, Ѩi Ǩã¨=Ú`ÀQÍx, Jã¨∂Ü«∞`ÀQÍx Z=_»∞ t=ÉèíH˜Î
Ѩ~∞° _»Q∞Æ <À "å_»∞ ã¨HÅõ áêѨ=ÚÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ _»Q∞Æ #∞. t=ÙxÜ«∞O^Œ∞
ÉèíHÎ̃ ZÅ¡Ö’Hõ=ÚÅ∞ "åºÑ≤OzÜ«Ú#flk. Z=Ô~=~°∞ HÀi# HÍq∞`«=ÚÅ#∞
<≥~"° ~Õ ∞° ÛK«∞#flk. J\˜ì ÉèHí xΘ PK«iOz, Z=_»∞ ã¨O™ê~° |O^è=Œ Ú #∞O_ç
q=ÚH˜Îx á⁄O^Œ_À JO`«HõO>Ë =∞O^Œ=∞u =∞~˘Hõ_»∞ LO_»_»∞.
Z=_»∞ xÜ«∞=∞=Ú`À t=Ù#‰õΩ =∂ˆ~_»∞ ^Œà◊=ÚÅ∞QÍx, Ѩq„`«
[Å=Ú QÍx, ÉèHí ÑΘ Ó¨ ~°fiH=õ ÚQÍ ã¨=∞iÊOK«∞<À† "åxH˜ Jaè¿+Hõ „Ñ≤ÜÚ« _≥#·
t=Ù_»∞ =ÚÖ’¡Hõ=ÚÅ <˘ã¨OQÆ∞#∞. [Å=Ú ã¨=∞iÊOK«∞@‰õΩ Jã¨=∞~°∞÷_≥·
#KÀ „Ѩ^ŒH˜∆} #=∞™ê¯~°=ÚKÕã≤# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ ã¨O`«∞+¨µì_»QÆ∞#∞.
„Ѩ^HŒ }∆˜ #=∞™ê¯~°=Ú ‰õÄ_» KÕÜÚ« @‰õΩ gÅ∞Ѩ_x» KÀ, =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ
=∞Ǩ^Õ=Ùxfl zOuOK«=K«∞Û#∞. P q^èŒ=ÚQÆ #_»K«∞K«∞#flѨC_»∞QÍx,
‰õÄ~°∞ÛO_»∞#ѨC_»∞QÍx Ѩ~°=∞ t=Ù<Õfl 㨇iOz# "åxH˜ É’àÏâ◊OHõ~°∞_»∞
HÀÔ~¯Å#∞ <≥~°"Õ~°∞Û#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 21
`«^ä≥·= *Ï˝#"å xfi„áÈ – ^Õ"å<åO ^Œ∞óY^À Éèí"Õ`ü I
„u^Œâß¿ãÎ# qѶ¨∞flOu – „Ѩqëêì q+¨Ü«∞O #$}ÏO II 12
`«`À #*ÏÜ«∞`Õ ÉèíH˜Îó – t"Õ Hõ™êºÑ≤ ^ÕÇ≤Ï#óI
`«™ê‡ ^Œq^Œ∞ëÈ<≥·= – *ÏÜ«∞`Õ â◊¥Åáê}˜#óII 13
Ü«∞^ä•Hõ^äŒO z*Ï˝`å Ñ≤ – =∞^èÕº qzÛù^Œº`Õ #$}Ï"£∞ I
*Ï`«O "åÑ≤ t=*Ï˝#O – # qâßfiã¨O Éèí[`«ºÅ"£∞ II 14
|∞∞+¨Ü«∞ TK«∞ó
Ü«∞^Õ=º=O ^Õ=`å qѶ¨∞fl–=∂K«~°Ou `«#∂Éèí$`å"£∞ I
áœ~°∞+¨O `«„`« Hõ™êºã≤Î – ÜÕ∞# =ÚH˜Î ~°ƒùq+¨ºu ? 15
ã¨`«ºO ã¨∂`å`«‡[ „|∂Ç≤Ï – `«„`ÀáêÜ≥∂-ã≤Î "å#"å
ã¨∂`« L"åK«
HÀ\˜ *<å‡i˚`≥·ó ѨÙ}ˇÿó – t"Õ ÉèíH˜Îó „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ II 16
WëêìѨÓ~åÎx Hõ~å‡}˜ `Õ – <åK«~°u =∂#=óI
t"å~°Ê} kèÜ«∂ HÍ=∂<£ – Ѩi`«º[º Ü«∞^ä•qkè 17
J#∞„QÆǨ`ÕÎ# â◊OÉè’–~å˚Ü«∞`Õ ã¨∞^Œ$_èÀ #~°óI
`«`Àaè`åó ѨÖÏÜ«∞O`Õ–qѶ¨∞flO Ç≤Ï`åfi ã¨∞ˆ~â◊fi~åóII 18
*ÏÜ«∞`Õ `Õ# â◊√„â◊¥ëê – K«i`Õ K«O„^Œ=∞øo#óI
â◊$}fi`À *ÏÜ«∞`Õ *Ï˝#O – *Ï˝<å^Õ= q=ÚK«º`Õ II 19
|Ǩï<å-„`« H˜=ÚˆHÎ# – Ü«∞㨺 ÉèíH˜Î t≈"Õ ^Œ$_è® I
=∞ǨáêáÈѨáêáœÑ¶¨∞ – HÀ\˜„QÆ™ÈÎ q=ÚK«º`Õ II 20
J<å^Œˆ~} ™ê„~°ìÜÕ∞#–ѨiǨϿã# =∂Ü«∞Ü«∂
t=ÉèíH˜Î~°âıÛ `«fiÜ«∂–^•OÜ«∂Îfl*’Ñ≤ q=ÚK«Û`Õ II 21
U=O ÉèíH˜Îâ◊Û ã¨ˆ~fiëêO–ã¨~°fi^• ã¨~°fi`À=Úv I
`«™êºO `«∞ q^•º=∂<åÜ«∂O Ü«∞ã¨∞Î=∞O`Àκ#=ÚK«Û`ÕII 22
ã¨O™ê~° |O^èŒ<å `«Î™ê‡ – ^Œ#ºó HÀ"å q=¸_è»nè I
xÜ«∞=∂^Œºã¨∞Î ‰õΩsfi`« – ÉèíH˜ÎO"å „^ÀǨÏ"Õ∞= "åII 23
`«™êºÑ≤ KÕ„`«Êã¨<Àfl-™œ – Ѷ¨ÅO Ü«∞K«Ûùu "åOzè`«O I
~°∞^ŒÌŒO H˜Oz`«û=∂^•Ü«∞ – ‰õ∆ΩÅ¡HõO [Å"Õ∞= "åII 24
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
22 N t=w`«
=∂ˆ~_»∞ K≥Hõ¯`À fã≤# K«O^Œ#=Ú (QÆO^äŒ=Ú) =∂ˆ~_»∞^Œà◊=ÚÅ∞,
J_»=ÙÅÖ’ ÅaèOKÕ Ñ¨Ù=ÙfiÅ∞ ѨO_»∞¡, =Ú#flQÆ∞#q â◊OHõ~°∞#‰õΩ „Ñ≤Ü«∞
"≥∞ÿ#q.
ÉèíHõÎ â◊OHõ~°∞_≥·# â◊OHõ~°∞x =^Œe, J#º^Õ=`«Å#∞ P~åkèOK«∞"å_»∞
ÉèÏw~°käÜ≥ÿ∞# QÆOQÍ#kx =^Œe, ZO_»=∂=ÙÅ#∞ HÀ~°∞"å_Õ! J<ÕHõ [#‡
=ÚÅÖ’ áêѨHõ~°‡Å∞ KÕã≤# "≥∂ǨÏ=∞<Õ JO^èŒHÍ~°=Ú P=iOz# "åiH©
LѨ^âÕ =◊ Ú „ѨHÍtOK«^∞Œ . J#QÍ *Ï˝# Ç‘Ï#∞#‰õΩ t=`«`Ϋ fi=Ú É’^èÑŒ _¨ ^» ∞Œ .
t=Ùx P~åkèOK«∞@‰õΩ PÜ«∂ HÍÅ=ÚÅxQÍx, PÜ«∂ ^Õâ◊=ÚÅx
QÍx, PÜ«∂ ã¨Å÷ =ÚÅxQÍx xÜ«∞=∞=ÚÖË^∞Œ . U HÍÅ=Ú<≥#· , U ^Õâ=◊ Ú
<≥·# U ã¨÷Å=Ú<≥·# z`«Î=ÚÅ~ÚOz k"åº#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞<À† P ã¨=∞Ü«∞
=Ú# JHõ¯_» `«# P`«‡ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞ t=Ù}˜‚ ^蕺xOK«∞<Õx ™ê^茉õΩ_»∞ t=
™êÜ«Ú[º=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. J#QÍ HÔ =· źѨ^=Œ Ú#∞ KÕ~∞° #∞. Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~∞° _»∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
ã¨HÅõ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ Hõ~ΰ JHõÜ
∆ ∞« "≥∞#ÿ ã¨HÖõ â·ˇ fi◊ ~°º ã¨OѨ#∞fl_∞» . qÉè∂í u^è•i.
t"ÀǨÏO ''t=Ù_»∞<Õ#∞—— J<Õ ÉèÏ==Ú#∞ JÉèϺã¨=Ú KÕã#≤ ™ê^艌 Ωõ _»∞
Z=_≥#· #∞ "åxx t=Ù_»∞ `«#Ö’ SHõº=Ú KÕã∞¨ H˘#∞#∞. J#QÍ ™êÜ«Ú[º
=ÚH˜Îx J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞#∞.
F â∫#HÍk =Ú#∞ÖÏ~° ! =ÚhO„^Œ∞Å∞ U „=`«=Ú KÕã≤ ^èŒ~°‡=Ú,
J~°=ú Ú, HÍ=∞=Ú, "≥∂Hõ=∆ Ú J<Õ K«`∞« ifi^Œè ѨÙ~°∞ëê~°=ú ÚÅ#∞ á⁄O^≥^^Œ ~Œ À†
J\˜ì áêâ◊√Ѩ`« „=`«=Ú#∞ QÆ∂iÛ K≥ÃÑÊ^Œ#∞ q#∞_»∞.
q~°*ÏnHõ∆Ö’ qÉèí∂ux ~°∞„^•Hõ∆Å#∞ ^èŒiOK«=Öˇ#∞. "Õ^Œ ™ê~°"≥∞ÿ#
't=ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞=Ú—#∞ [Ñ≤OK«∞K«∞#fl Ü≥∞_»Å g∞~°∞ =∞~°ºÎ ~°º=Ú#∞ =^Œe,
t= ã¨O|O^èŒ=Ú `«#∞=Ù#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. `«~åfi`« Ö’Hõ â◊OHõ~°∞_»QÆ∞
â◊OHõ~°∞_»∞ „Ѩã¨#∞fl_≥·, g∞‰õΩ „Ѩ`«ºHõ∆"≥∞ÿ ÔH·=ź=Ú <˘ã¨OQÆ∞#∞.
ѨÓ~°fiHÍÅ=Ú# ^ŒO_»HÍ~°}ºOÖ’ `«# ÉèÏ~°º#∞ HÀÖ’Ê~Ú# N~å=∞
K«O„^Œ∞#‰õΩ JQÆãºÎ¨ =∞Ǩ=Úx U Ü≥∂QÆâßG=Ú#∞ LѨ^tÕ Oz Ü«ÚO_≥<À
J\˜ì ^•x<Õ ã¨~fi° =Ú#∞ g∞‰õΩ#∞ É’kèO`«∞#∞. Hõ#∞Hõ J`«ºO`« ÉèHí Θ QÆÅ"åÔ~·
PÅH˜OK«O_ç Jx ã¨∂`«=Úx â∫#HÍk =Ú#∞ʼnõΩ LѨ^ÕtOK≥#∞.
Wk "庙ÈHõÎ NѨ^‡Œ ѨÙ~å}ÏO`«~`æ° O« ɡ#· t=w`«Ö’ t=ÉèHí Θ x~°∂Ѩ}
Ü≥∂QÆ=Ú J#∞ "≥Ú^Œ\ ˜ J^蕺ܫ∞O ã¨=∂ѨÎ=Ú.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 23
Ü≥∂^Œ`ÕÎ xÜ«∞"Õ∞<å-™œ – `«Ãã·‡ ^Œ`ÕÎ [QÆ„`«ÎÜ«∞O I
`«„`å-Ѩº â◊HÀÎ xÜ«∞=∂ – #fl=∞™ê¯~°O „Ѩ^ŒH˜∆}ÏO II 25
Ü«∞ó Hõ~Àu =∞¿ÇÏâ◊㨺 – `«Ãã·‡ `«∞ëÈì Éèí"ÕzÛù=óI
„Ѩ^ŒH˜∆}Ï ã¨fiâ◊HÀÎ-Ñ≤ – Ü«∞™êûfiO`Õ zO`«ÜÕ∞zÛù=O II 26
QÆK«Ûù #û=ÚѨqëÈì "å – `«™êº-cè+¨ìO „Ѩܫ∞K«Ûùu I
K«O^Œ#O aÅfiHÍ+¨ì㨺 – ѨÙëêÊ}˜ =#*Ï#ºÑ≤ II 27
Ѷ¨ÖÏx `å^Œ$âß<Õº= Ü«∞㨺 „Ñ‘uHõ~å}˜"≥· I
^Œ∞+¨¯~°O `«ã¨º ¿ã"åÜ«∂O H˜=∞ã≤Î Éèí∞=#„`«ÜÕ∞ II 28
=<Õº+¨µ Ü«∂^Œ$j „Ñ‘u–~°fi~°Î`Õ Ñ¨~°"Õ∞t`«∞óI
L`«Î"Õ∞+¨fiÑ≤ <å¿ãκ= „QÍ=∞ *Ë+¨fiÑ≤ `å^Œ$j II 29
`«O `«ºHÍÎ fi `å^Œ$â◊O ^Õ=O – Ü«∞¿ãû"Õ `å#º ^Õ=`å"£∞ I
ã¨Ç≤Ï ÉèÏw~°näO `«ºHÍÎfi – HÍOHõ∆`Õ =∞$QÆ `«$+≤‚HÍ"£∞ II 30
H˜O`«∞ Ü«∞™êºã≤Î ^Œ∞i`«O – HÀ\˜ [#‡ã¨∞ ã¨Oz`«"£∞ I
`«ã¨º „ѨHÍâ◊`Õ <å-Ü«∞O `«fi~À÷ "≥∂ǨO^èŒ KÕ`«ã¨óII
#HÍÅ xÜ«∞"≥∂ Ü«∞„`«– ã¨^Õâ◊㨺 ã¨÷Å㨺K« I
Ü«∞„`å㨺 ~°=∞`Õ z`«ÎO – `«„`« ^蕺<Õ# ˆH=ÅO II
™êfi`«‡`Õfi# t=™êº- ™œ–t=™êÜ«Ú[º =∂ѨÙflÜ«∂`ü I
31
32
Ju ã¨fiÅÊ`«~åÜ«Ú „j≈–~°∂ƒù`ÕâßOâßkèáÈ-Ñ≤Ü«∞óII 33
ã¨`«∞ ~å*Ï-ǨÏ=∞㑇u – "åk#O ǨÏOu ™ê#fiÜ«∞OI
Hõ~åÎ-Ñ≤ ã¨~°fiÖ’HÍ<å =∞Hõ∆Ü≥ÿ∞â◊fi~°º "å#Ñ≤ II 34
t=t≈"À-ǨÏ=∞㑇u "åk#O Ü«∞OK« HõOK«# I
P`å‡<å ã¨Ç¨Ï `å^•`«‡º ÉèÏy#O ‰õΩ~°∞`Õ Éèí$â◊"£∞ II 35
^èŒ~å‡~°úHÍ=∞ "≥∂H∆Í}ÏO–áê~°O Ü«∂㨺Ou ÜÕ∞#"≥· I
=Ú#Ü«∞ ã¨Î„`«û=H∆ͺq∞ „=`«O áêâ◊√Ѩ`åaè^Œ"£∞ II 36
Hõ$`åfi`«∞ q~°*ÏO nH∆ÍO – Éèí∂u ~°∞„^•Hõ∆^è•i}óI
[ѨO`À "Õ^Œ ™ê~åYºO t=<å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨Hõ"£∞ II 37
ã¨O`«º[º `Õ# =∞~°Îº`«fiO – â‹·gO `«#∞=∞"åѨº K« I
`«`«ó „Ѩã¨<Àfl ÉèíQÆ"å<£ – â◊OHõ~À Ö’Hõâ◊OHõ~°óII 38
Éèí=`åO ^Œ$â◊º`å "Õ∞`«º – ÔH·=źO =ó „Ѩ^•ã¨ºuó
~å=∂Ü«∞ ^ŒO_»HÍ~°}˺ – Ü«∞„`åÊ^• `«∞¯OÉèíã¨OÉèí=óII 39
`«`«û~°fiO =ó „Ѩ=H∆ͺq∞ â◊$}∞ ^èŒfiO ÉèíH˜Î Ü≥∂y#óII 40
WuNѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ët=w`åÜ«∂O „Ѩ^èŒ"≥∂^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
24 N t=w`« N t=w`« 25

2= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú N t=w`å

|∞∞+¨µÅ∞ ã¨∂`«=∞ǨÏi¬x D q^èŒOQÍ „ѨtflOK«∞K«∞<åfl~°∞. F =∞Ǩ J^äŒ kfifÜ≥∂^蕺ܫ∞ó
=Úx ^ŒO_»HÍ~°}ºOÖ’#∞#fl N~å=Úx =^Œ‰Ì Ωõ JQÆãºÎ¨ =∞Ǩ=Úx ZO^Œ∞‰õΩ "≥·~åQÀºÑ¨^Õâ◊Ü≥∂QÆó
qKÕÛÃã#∞? Uq^èŒOQÍ N~å=ÚxH˜ q~°*ÏnHõ∆ <˘ã¨OÔQ#∞? P `«~åfi`«
~å=Ú_Õq∞ ѶŨ =Ú Pi˚OK≥#∞? P ã¨=∞ã¨=Î Ú =∂‰õΩ q=~°OQÍ K≥Ñʨ =Öˇ#x |∞∞+¨Ü«∞ TK«∞ó
„áêi÷OK«QÍ... H˜=∞~°÷ =∂QÆ`À-QÆ™Èκ – ~å=∞K«O„^Œã¨º ã¨xflkè"£∞ I
ã¨∂`«=∞ǨÏi¬ D q^èŒOQÍ Ñ¨Å∞¯K«∞<åfl~°∞. Hõ^äŒO "å q~°*ÏO nH∆ÍO – HÍ~°Ü«∂ =∂㨠~åѶ¨∞="£∞ II 1
`«`«ó H˜=∂ѨÎ"å<£ ~å=∞ó Ѷ¨ÅO `«^Œfi‰õΩÎ=∞~°›ã≤ I
ZѨÙ_≥`· Õ ã¨ÇϨ ^è~Œ ‡° ѨuflÜ∞« QÆ∞ ã‘`å^Õq ~å=}Ïã¨∞~°∞xKÕ JѨÇϨ iOK«
|_ç#^À JѨÙ_»∞ N~å=Ú_»∞ „Ñ≤ÜÚ« ~åe q~°ÇϨ ^Œ∞óY=Ú =Å# ~å„uѨQÅÆ ∞ ã¨∂`« L"åK«ó
x„^ŒÖqË ∞, ã¨~Ô #· PǨ~°=Ú, JǨÏOHÍ~°OÖËx"å_≥· `«# `«=Ú‡_≥#· ÅHõ∆ ‡}∞ ~å=}Ë# Ü«∞^• ã‘`å-ѨǨÏ$`å [#HÍ`«‡*Ï I

MOHANPUBLICATIONS.COM
x`À ã¨Ç¨ =∞~°}˜OK«∞@‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK≥#∞.
D ã¨OQÆu `≥eã≤H˘x# Ö’áê=Ú„^ŒÑ¨uÜ≥ÿ∞# JQÆã¨Îº=∞ǨÏi¬ N~å
=Úx =^ŒÌ‰õΩ=zÛ D ã¨O™ê~°=ÚÜ≥ÚHõ¯ x™êû~°`«#∞ D q^èŒOQÍ É’kèO
`«^• qÜ≥∂QÆ^Œ∞óMË# – qÅѨ<åfl㨠~åѶ¨∞=óII
xifl„^À x~°Ç¨ÏOHÍ~À–x~åǨ~À k"åxâ◊"£∞ I
"≥∂‰õΩÎ"≥∞ÿK«Ûù`«`«Îó „áê}Ï<£–™ê#∞*’ ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ#óII
Ö’áê=Ú„^•Ñ¨u ~å˝ ˚`åfi–`«ã¨º ã¨xflkè =∂QÆ=∞`ü I
2

K≥#∞.
F ~å*ËO„^•! h"≥O^Œ∞‰õΩ ÉÏ^ŒÑ_¨ ∞» K«∞<åfl=Ù? HÍO`« Z=~À qKåiOz
K«∂_»∞=Ú. D ^ÕǨÏ=Ú [_»"≥∞ÿ#k. Wk ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅ`À xi‡OѨ|_ç
#O^Œ∞# áêOK«Éè∫uHõ"≥∞ÿ#k.
P`«‡–Z\˜ì ã¨O|O^è=Œ ÚÖËxk. JO`«\Ï xO_çÜÚ« #flk. ã¨zÛ^•#O`«
ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ#k. Jk ѨÙ@ì^Œ∞, Kå=^Œ∞, ^Œ∞óY=Ú#∞ á⁄O^Œ^Œ∞.
ã¨∂~°∞º_»∞ ã¨HÅõ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ <Õ„`« Éè∂í `«∞_≥#· ѨÊ\˜H†© <Õ„`«^À+¨=ÚÅ∞
ã¨∂~°∞º}˜‚ JO@=Ù J>Ë¡ ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅÖ’ #∞O_»∞ P`«‡† PÜ«∂
Láê^èŒ∞Å∞ á⁄O^Õ ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«^Œ∞.
D ^ÕÇϨ =Ú =∞ÅÑ≤O_®`«‡Hõ"∞≥ #ÿ k. Wk J=™ê# ^ŒâÜ ◊ ∞« O^Œ∞ r==Ú
`˘Åy#ѨC_»∞ [_»"∞≥ ,ÿ ^ŒÇÏ≤ OѨ_∞» K«∞#flk. ÖË^• #Hõ¯Å∞ ‰õΩHõ¯Å∞...=Ú#flQ∞Æ
"åxKÕ ÉèíH˜∆OѨ|_»∞K«∞#flk. W\˜ì ^ÕǨÏ=Ú#ÔH· ZO^Œ∞H© =º^èŒ ?
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
3
J^äŒ`«O É’^èŒÜ«∂=∂㨠ã¨O™ê~å-™ê~°`åO =ÚxóII 4
JQÆã¨Îº L"åK«ó
H˜O q+‘^Œã≤ ~å*ËO„^Œ – HÍO`å Hõ㨺 qKå~°º`åO I
[_»ó H˜O#∞ q*Ï<åu ^ÕǨϟ-Ü«∞O áêOK«Éè∫uHõóII 5
xˆ~¡Ñ¨ó ѨiѨÓ~°‚â◊Û – ã¨zÛ^•#O^Œ q„QÆǨÏóI
P`å‡ #*ÏÜ«∞`Õ <≥·= – „q∞Ü«∞`Õ #K« ^Œ∞óYÉèÏH± II 6
ã¨∂~Àº-™œ ã¨~°fiÖ’Hõ㨺 – K«‰õ∆Ω¿+fi# =º=ã≤÷`«óI
`«^ä•-Ñ≤ Kå‰õ∆ΩÃ+· ~ÀÌÃ+· – ~°flHõ^• zkfieѨº`Õ II 7
ã¨~°fi Éèí∂`åO`«~å`å‡ Ñ≤ – `«^Œfi ^Œ∞ÌóMˇ·~°fleѨº`Õ I
^ÕǨϟ-Ñ≤ =∞ÅÑ≤O_À-Ü«∞O – =ÚHõÎ r"À-[_®`«‡HõóII 8
^ŒÇ¨Ïº`Õ =Ç≤Ïfl<å HÍÃ+ªÂó – t"å^≥·º ~°ƒùHõ∆ º`ÕÑ≤- "åI
`«^ä•-Ñ≤ <≥·# *Ï<åu – q~°¿ÇÏ `«ã¨º HÍ=º^ä• II 9
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
26 N t=w`«
|OQÍ~°∞ =~°‚=ÚQÆÅk, QÆiHõ, âߺ=∞Å=Ú, aQÆ∞"≥·# K«#∞Å∞ (ã¨Î#
=ÚÅ∞) QÆÅk. ^˘O_»Ñ¨O_»∞=O\˜ „H˜O^ŒÃÑ^ŒqQÆÅk. K«O„^Œ∞x =O\˜
=ÚY=ÚQÆÅ Ü«Ú=`«∞Å „H©QOÆ \˜ K«∂ѨÙÅ =Å##∂ `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖËx"å~°∞
Jq"ÕH˜. =∞#‡^èŒ∞xKÕ`« tH˜∆OѨ|_»∞#∞.
F ~å*Ï! h‰õΩ WHõ |∞kú=∞O`«∞x q"ÕHõ=Ú#∞ K≥ѨCK«∞<åfl#∞. h=Ù
™ê=^è•#∞_»"≥· q#∞=Ú.
P`«‡–„ã‘ÎHÍ^Œ∞, ѨÙ~°∞+¨µ_»∞HÍ^Œ∞, #ѨÙO㨉õΩ_»∞HÍ^Œ∞, Jk x~åHÍ~°
"≥∞ÿ#k, #=^•fi~°=ÚÅ∞ Hõeæ# D ѨÙ~°=Ú#O^Œ∞ P`«‡ x"å㨠=ÚO_»_»O
=Å# ѨÙ~°∞+¨µ_»x ¿Ñ~˘¯#|_»∞#∞. Jk ѨÓ~°‚=Ú,„^Œ+¨ì, ™êH˜∆, r=#=Ú.
F ~å=∂! HÀ=∞ÖÏOy ^ÕǨÏ=Ú ‰õÄ_» =∞ÅÑ≤O_®`«‡Hõ"Õ∞! Jk
[_»Ñ¨^•~°÷=Ú JO^Œ∞KÕ Jk K«∂_»|_»^Œ∞, q#^Œ∞. P„Ѷ¨∂}˜OK«^Œ∞. h
MOHANPUBLICATIONS.COM
„áê}=Ú Hõ#fl q∞#flÜ∞« x ^Õxx ÉèÏqOK≥^"Œ À ^•xx QÆ∂iÛ q"ÕHõ |∞kú`À
PÖ’zOK«∞=Ú. J\˜ì â◊s~°=Ú K«~‡° =Ú`À KÕÜ∞« |_ç# `ÀÅ∞ÉÁ=∞‡ =∂„`«"∞Õ
Jk Jã¨Ç≤ϺOK«∞HÀ=Åã≤#k.
áêOK«É∫è uHõ"∞≥ #ÿ „ѨH$õ u =Å# P`«‡Ü≥ÚHõ¯ Láê^è∞Œ Å∞ ‰õÅ∞QÆ∞K«∞#flq
P`«‡ ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ#k, ã¨<å`«#"≥∞ÿ#k. J@∞=O@ѨC_»∞ Ѩu Z=fi~°∞?
ã¨u Z=fi~°∞ JO^Œ~°∞ ã¨Ç¨ÏŸ^Œ~°∞ÖË!
QÆ$ǨÏ=Ú Hõ@∞ì‰õΩ#flѨC_»∞ JqzÛù#fl"≥∞ÿ# PHÍâ◊=Ú (WO\˜Ö’ѨÅ
#∞#flPHÍâ◊=Ú) QÆ$ǨÏ=ÚÅ∞ ^ŒÇ≤ÏOѨ|_ç##∞ ^ŒÇ≤ÏOѨ|_»^Œ∞. J>Ë¡
^ÕǨÏ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ #∞O_»∞ P`«‡ ^ÕǨÏ=ÚÅ∞ <åâ◊#=Ú K≥Ok##∞
<åâ◊#=Ú K≥O^Œ^Œ∞.
ǨÏO`«‰Ωõ _»∞ <Õ#∞ K«OѨÙK«∞<åfl#xÜ«Ú† ǨÏ`«∞_»∞ <Õ#∞ K«OѨ|_»∞K«∞<åfl
xÜ«Ú `«ÅOK«∞#∞. HÍx, "å~°∞ LÉèíÜ«ÚÅ∞ *Ï˝#=Ú`≥eã≤# "å~°∞HÍ^Œ∞.
ZO^Œ∞Hõ#QÍ, P`«‡ K«OѨ|_»^Œ∞, Hõ#∞Hõ h=Ù ^Œ∞ódOK«∞@‰õΩ HÍ~°}=Ú
ÖË^Œ∞.
F ~å=∂! hÜ≥ÚHõ¯ P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞=Ú. ^Œ∞óY=Ú
=^ŒeÃÑ@∞ì=Ú. ã¨∞Y=O`«∞_»=QÆ∞^Œ∞=ÙQÍHõ ! Jx, JQÆã¨Îº =∞ǨÏi¬
~å=∞K«O„^Œ∞x Pj~°fikOK≥#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 27
ã¨∞=~°‚ Q“s ^Œ∂~åfiÜ«∂ – ^Œà◊=KåÛùº=∞ÖÏ-Ñ≤ "åI
Ñ‘<À`«∞ÎOQÆ ã¨Î<åÉè’QÆ – Éèí∞QÆfl ã¨∂H∆͇=ÅQÆflHÍ II 10
|$ǨÏxfl`«O| [Ѷ¨∞<å–~°HõÎáê^Œ ã¨~À~°∞Ǩ II 11
~åHÍ K«O„^Œ=Úv aO| – „ѨuaO| ~°^ŒK«Ûù^• II 12
hÖËOn=~° hHÍâ◊ – #Ü«∞#^ŒfiÜ«∞ â’aè`åI
=∞`«ÎHÀH˜Å ã¨ÖÏ¡áê – =∞`«Î kfi~°^•QÍq∞hII 13
Hõ\ÏÔH∆ ~°#∞QÆ$Ǩ‚u – =∂O ѨOKÕ+¨µ â◊~À`«Î"≥∞ÿóI
WuÜ≥∂ =∞#º`Õ =¸~°öó – ã¨K« ѨOKÕ+¨µâßã≤`«óII 14
`«™êº-q"ÕHõO =H∆ͺq∞–â◊$}∞ëêfi=Ç≤Ï`À #$ѨI
#K« „ã‘Î #ѨÙ=∂<Õ+¨ # K≥·"å-Ü«∞O #ѨÙOã¨HõóII 15
J=¸~°Îó ѨÙ~°∞+¨ó ѨÓ~À‚–„^Œëêì ™êH©∆ ã¨r=#óI
Ü«∂`«#fiOw =∞$^Œ∞~åƒÖÏ–=∞ÅÑ≤O_®u‡HÍ [_® II 16
™ê #Ѩâ◊ºu Ü«∞u¯Oz`ü – # â◊$}Àu # l„Ѷ¨∞uI
K«~°‡ =∂„`å `«#∞ã¨Î™êº |∞^•úº gHõ∆ã¨fi ~åѶ¨∞= II 17
Ü«∂ „áê}Ï^ŒkèHÍ Ãã·=–ǨÏO`«`Õ ™êº^£ Ѷ¨∞$}Ïã¨Ê^ŒO I
*ÏÜ«∞O`Õ Ü«∞k Éèí∂`ÕÉè’º ^ÕÇ≤Ï#ó áêOK«Éè∫uHÍóII 18
P`å‡ Ü«∞^Õ HõÅ¿ãÎ+¨µ ѨiѨÓ~°‚ ã¨û<å`«#óI
HÍ HÍO`å ! `«„`« Hõó HÍO`«ó ã¨~°fi U= ã¨Ç¨ÏŸ^Œ~åóII 19
xi‡`åÜ«∂O QÆ$Ǩ=àϺO `«^Œ=zÛù#fl`åO QÆ`«O I
# Éèíã¨Î™êºO`«∞ ^ŒQÍúÜ«∂O # HÍOz`ü Hõ∆u =∞$K«Ûùu II 20
`«^Œfi ^•`å‡-Ñ≤ ^Õ¿ÇÏ+¨µ – ѨiѨÓ~°‚ ã¨û<å`«#óI
ǨÏ#º=∂<Õ+¨µ `Õ¿+fi= – ã¨fiÜ«∞O <≥·= Ç≤Ï Ç¨Ï#º`Õ II 21
ǨÏO`åKÕ #‡#º`Õ Ç¨ÏO`«∞O – ǨÏ`«âıÛ #‡#º`Õ Ç¨Ï`«OI
`å=Ù Éè∫ #q*Ïh`À– <å Ü«∞O ǨÏOu #ǨÏ#º`Õ II 21
J™ê‡#fl$áêu ^Œ∞óMË# – H˜O MË^Œ ™êºã≤Î HÍ~°}OI
ã¨fiã¨fi~°∂ѨO qk`Õfi^ŒO – ^Œ∞óYO `«ºHÍÎfi ã¨∞v Éèí=II 23
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
28 N t=w`« N t=w`« 29
N~å=Ú_»∞ „ѨtflOK«∞K«∞<åfl_»∞† F =ÚxѨÙOQÆ"å ! Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ#∞, N~å=∞ L"åK«
â◊s~°O#‰õΩ "åºkÖË^Œx g∞~å^ÕtOzui. J@∞Öˇ·#KÀ ã‘`« Z_»ÉÏ@∞`À =Ú<Õ! ^ÕǨÏ㨺 <À ^Œ∞óYO – <≥·= KÕ`üѨ~°=∂`«‡#óI
HõëêìÅ∞Ѩ_»∞K«∞, ^Œ∞ódOK«∞K«∞, =∞^Œ#ÉÏ}Ïyfl ##∞fl HÍÅ∞ÛK«∞#flk. x~°O`«
~°O ÜÕ∞k J#∞ÉèíqOѨ|_»∞K«∞#fl^À P q^èŒ"≥∞ÿ#k q∞^䌺(=∂Ü«∞) Ü«∞x ã‘`åqÜ≥∂QÆ ^Œ∞óMÏyfló – =∂O Éèí㑇‰õΩ~°∞`Õ Hõ^äŒ"£∞ II 24
x~°∂Ñ≤Ozui. J@∞=O\˜ ^•xx QÆ∂iÛ <å‰õΩ qâßfiã¨O Z@∞¡ HõÅ∞QÆ∞#∞? ã¨^•-#∞ Éèí∂Ü«∞`Õ ÜÕ∞-~°÷–ã¨<åã‘Îu `«fiÜÕ∞i`«óI
Dq+¨Ü«∞O <å‰õΩ^ŒÜ«∞`À `≥eÜ«∞*ËÜ«∞O_ç Z\˜ì ^Œ∞óY=Ú =Å# =∞#∞+¨µº_»∞
ÉÏ^èŒ K≥O^Œ∞<À J\˜^ì ∞Œ óYO J#∞Éèqí OK«∞@‰õΩQÍx, Z\˜ì ã¨∞Y=Ú =Å# ã¨∞Y=Ú *ÏÜ«∞`åO `«„`« qâßfiã¨ó– Hõ^äŒO "Õ∞ =ÚxѨÙOQÆ=II 25
J#∞ÉèíqOK«∞<À J\˜ì ã¨∞Y=Ú =Å# J#∞ÉèíqOK«∞ "å_˘Hõ¯_Õ ÉÏ^èŒ∞º_»∞ HÍx J<Àº-ã≤Î <åã≤ÎHÀ Éè’HÍÎ – ÜÕ∞# [O`«∞ó „Ѩ`«Ñ¨º`Õ I
W`«~°∞Å∞ Éè’HõÎÅ∞ Z@∞¡ JQÆ∞^Œ∞~À K≥ѨC=Ú =Úx=~åº! ã¨∞Y㨺 "åÑ≤ ^Œ∞óY㨺 `«„^Œ∂ƒÇ≤Ï =Úxã¨`«Î=∞ II 26
âßOÉèíg=∂Ü«∞ â◊OÉèí∞xÜ≥ÚHõ¯ =∂Ü«∂â◊H˜Î! Jk `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ JQÆã¨Îº L"åK«:
J™ê^茺"≥∞ÿ#k. J\˜ì =∂Ü«∂â◊H˜ÎKÕ`«<Õ D [QÆ`«∞Î "≥∂Ç≤ÏOѨ|_»∞K«∞#flk.—— ^Œ∞ˆ~˚ ˝Ü«∂ âßOÉèíg =∂Ü«∂–`«Ü«∂ ã¨"≥∂‡Ç¨Ïº`Õ [QÆ`ü
JO@∂ JQÆã¨Îº=∞ǨÏi¬ ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ âßOÉèíg=∂Ü«∞ QÆ∂iÛ qâ◊n
HõiOK«∞K«∞O_≥#∞. =∂Ü«∂O`«∞ „ѨHõ$uO qkú–=∂~Ú#O `«∞ =∞¿ÇÏâ◊fi~°OII 27

MOHANPUBLICATIONS.COM
âßOÉègí =∂Ü«∞ „ѨH$õ uQÍ#∞† P =∂Ü«∞‰õΩ P^è•~°"∞≥ #ÿ =∂Ü«∂ =∞Ü«Ú}˜‚ `«™êº=Ü«∞= Éèí∂`≥·ã¨∞Ζ"åºÑ¨ÎO ã¨~°fiq∞^ŒO [QÆ`ü I
=∞¿ÇÏâ◊fi~∞° xQÍ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞=Ú. J\˜ì =∞¿ÇÏâ◊fi~∞° xÜ≥ÚHõ¯ J=Ü«∞=~°∂Ѩ"∞≥ ÿ ã¨`«º*Ï˝<å`«‡HÀ-#O`À–qÉèí∞~å`å‡ =∞¿ÇÏâ◊fi~°óII 28
D K«~åK«~° [QÆ`«∞Î "åºÑ≤OzÜ«Ú#flk.
=∞¿ÇÏâ◊fi~∞° _»∞ ã¨`º« , *Ï˝#ã¨fi~∂° ѨÙ_»∞, <åâ◊#~°ÇÏ≤ `«∞_»∞, qÉè∞í =Ù, P`«‡Ü«Ú `«Ãã·º"åO"À r=Ö’ˆH – „áê}˜<åO ǨÏ$^ŒÜÕ∞ã≤÷`«óI
JQÆ∞#∞. =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞xÜ≥ÚHõ¯ JOâ◊~°∂Ѩ"Õ∞ r=ÙÅO^Œi Ü≥ÚHõ¯ ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú qã¨∞ÊùeOQÍ Ü«∞^ä•=¿ÇÏfl – ~å˚Ü«∞O`Õ HÍ+¨ªÜ≥∂QÆ`«óII 29
ÅO^Œ∞ KÕiÜ«Ú#flk. J<åk Hõ~°‡ ã¨O|O^è• `«Î^Œfi^ŒOâß =∞¿ÇÏt`«∞óI
Jyfl=∞kèOK«∞ Hõ>ˇìÅ#∞O_ç JyflHõ}=ÚÅ∞ Uq^èŒ=ÚQÍ L^ŒƒùqOK«∞<À†
J>Ë¡, J<åkHÍÅ=Ú#∞O_ç KÕÜ«∞|_ç# Hõ~°‡"åã¨<å|Å=ÚKÕ =∞¿ÇÏâ◊fi J<åk "åã¨<åÜ«ÚHÍÎó – ˆH∆„`«*Ï˝ Wu `Õ㨯 $`åóII 30
~åOâ◊"≥∞ÿ# r=ÙÅ∞ Pq~°ƒùqOK«∞#∞. r=ÙÅ∞ J<åk "åã¨#Å`À ‰õÄ_ç#O =∞<À|∞kú ~°Ç¨ÏOHÍ~° – tÛ`«ÎO KÕu K«`«∞+¨ìÜ«∞O I
^Œ∞# 'ˆH∆„`«[˝—Åx 㨇 $`«∞Å∞ K≥ѨÙÊK«∞#flq. JO`«óHõ~°} q∞`åºÇ¨ï–ã¨Î„`«`Õ „ѨuaOa`åóII 31
=∞#ã¨∞û, |∞kú, JǨÏOHÍ~°=Ú, z`«Î=Ú J#∞ <åeæO\˜x JO`«ó
Hõ~°}=∞O^Œ∞ „ѨuaOaOK«∞ t"åOâ◊"Õ∞ rq. r=`«fiO „áêѨÙflÜ«Úó Hõ~°‡ – Ѷ¨ÅÉè’HÍÎ~° U=`ÕI
^ÕÇϨ =Ú ™ê÷=~°=∞x, [OQÆ=∞=∞x ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞QÍ K≥Ñʨ |_»∞K«∞#flk. `«`À "≥·+¨~ÚHõO `ÕëêO – ã¨∞YO "å ^Œ∞óY"Õ∞="åII 32
JO^Œ∞, ™ê÷=~°^ÇÕ Ï¨ =ÚÅ∞ XHõ¯KÀ@ ã≤~÷ =° ÚQÍ #∞O_ç, Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® #∞O_»∞#∞.
Jq, K≥@∞¡ á⁄^ŒÅ∞, fQÆÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q. [OQÆ=∞^ÕǨÏ=ÚÅ∞, XHõ¯KÀ@ `« U= Éèí∞O[`Õ Éè’QÍ-Ü«∞ `«<Õ-ã≤‡<£ â◊s~°ˆHI
ã≤÷~°=ÚQÍ ÖˉõΩO_®, Hõ^ŒÅ∞K«∞O_»∞#∞. Jq, JO_»[ ¿ãfi^Œ[, Lkƒù*ÏÅ∞, ™ê÷=~°O [OQÆ=∞OKÕu – kfiq^ŒO =ѨÙ~°∞K«º`Õ II 33
JO_»[=ÚÅ∞ – Ѩ‰õ∆ΩÅ∞, áê=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q. Wq „QÆ∞_»¡ #∞O_ç ѨÙ@∞ì#∞. ™ê÷=~å ã¨Î„`« ^ÕǨã¨∞ûºó – ã¨∂H∆͇ QÆ∞ŇÅ`å^ŒÜ«∞óI
¿ãfi^Œ[=ÚÅ∞ – #Å∞¡Å∞, ^À=∞Å∞, =Ú#flQ∞Æ #q K≥=∞@, `Õ=∞ =Å# ѨÙ@∞ì#∞. JO_»*Ï ¿ãûfi^Œ*Ï ã¨Î^Œfi – ^Œ∞kƒù*Ï˚ Wu [OQÆ=∂óII 34
Lkƒù[=ÚÅ∞ – =∞#∞+¨µºÅ∞, =∞$QÆ=ÚÅ∞, =Ú#flQÆ∞#q [~åÜ«Ú=Ù#∞
pÅ∞ÛH˘x ѨÙ@∞ì#∞. (WO^Œ∞ [~åÜ«Ú *ÏÅ#∞) Lkƒù*ÏÅ xÜ«Ú, Lkƒù*ÏÅ#∞ Ü≥∂x=∞<Õº „ѨѨ^ŒºO`Õ– â◊s~°`åfiÜ«∞ ^ÕÇ≤Ï#óI
™ê÷=~åÅxÜ«Ú ¿Ñ~˘¯#_»O [iyOk. ™ê÷}∞=∞<Õº „ѨѨ^ŒºO`Õ – Ü«∞^ä•Hõ~°‡ Ü«∞^ä•„â◊√`«O II 35
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
30 N t=w`«
r=Ù_∞» PÜ«∂ Hõ~‡° ѶŨ =ÚÅ#∞ J#∞ã¨iOz, ™ê÷=~°, [OQÆ=∞ ^ÕÇϨ =Ú
Å#∞ á⁄O^Œ∞#∞. PÜ«∂ [#‡Å#∞ á⁄Ok# r=Ù_»∞ ã¨∞dOK≥^Œ#xÜ«Ú,
^Œ∞ódOK≥^Œ#xÜ«Ú ÉèÏqOK«∞#∞. W^Õ 't==∂Ü«∞— Jx `≥Å∞ã¨∞H˘#∞=Ú.
`å#∞ xi¡Ñ¨ÙÎ_≥· Ѩ~°O*’ºu ã¨fi~°∂ѨÙ_≥·#ѨÊ\˜H˜ r=Ù_»∞ Dâ◊fi~°=∂Ü«∞KÕ
"≥∂Ç≤ÏOѨ|_»∞K«∞O_»∞#∞.
HÍ=∞=Ú, „HÀ^èŒ=Ú, Ö’Éèí=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, =∞^Œ=Ú, =∂`«û~°º=Ú
J#∞##q Ji+¨_»fi~°æ=∞#|_»∞#∞. Jq, r=Ù#‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞! JǨÏOHÍ~°
QÆ`"« ∞≥ #ÿ q. *Ï„QÆ^=Œ ã¨Ü
÷ ∞« O^Œ∞#∞, ã¨fiáêfl=ã¨Ü÷ ∞« O^Œ∞#∞, r=Ù_»∞ Ji+¨_fi» ~æ°
=Ú#∞ |OkèOѨ|_»∞#∞. ã¨∞+¨µÑ¨ºÎ =ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞ =∂„`«=Ú r=Ù_Õ t=Ù_»Q∞Æ #∞.
J\˜,ì r=Ù_Õ =∞~°Å '=∂Ü«∂—„ѨÉÏè ==ÚKÕ ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞QÆ∞
K«∞O_»∞#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
â◊√H˜Î (=Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ) Ü«∞O^Œ∞ ~°[`«=Ú ("≥O_ç) áÈe, =∂Ü«∞KÕ
t=Ùx Ü«∞O^Œ∞ [QÆ`∞« Î Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. F~å=∂! q"ÕH=õ Ú Hõe#æ *Ï˝#=ÚKÕ
K«∂z#KÀ ^Œ∞óY"Õ∞k? h=Ù ^Œ∞óY=Ú áÈQ˘@∞ìH˘#∞=Ú. =º~°÷=ÚQÆ ^Œ∞ó
dOѨ‰õΩ=Ú.—— Jx JQÆã¨Îº=∞ǨÏi¬ ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ LѨ^ÕtOK≥#∞.
N~å=Ú_»∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞<åfl_»∞. F~¸ =Úx ѨÙOQÆ"å ! g∞~°∞ <å
Ü«∞O^Œe J#∞„QÆǨÏOKÕ`« Uq∞ K≥áêÊ~À J=hfl "åã¨Î==ÚÖˇ·#ѨÊ\˜H© <å
„áê~°|ú ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „Ñ≤Ü«Ú~åÖˇ·# ã‘`«Ü≥ÚHõ¯ Z_»ÉÏ@∞`À <åÖ’ ~°ye#
^Œ∞óMÏyfl `«QÆæ@OÖË^Œ∞. PHÍ~°}O =Å# U"≥∂QÍx <å „áê~°|ú ~°∂ѨÙ_≥·#
t=Ù_Õ JÅ~°∞qÅ∞Îx ~°∂ѨOÖ’ ##∞fl ˆ~~ÚO|=à◊√§ "ÕkèOK«∞K«∞<åfl~°∞.
JǨÏOHÍ~°=Ú QÆ∂_» J@∞=O\˜^Õ. D q^èŒOQÍ „áê}˜ q∞QÆ∞Å Ñ‘_çOѨ
|_ç#KÀ D [_»^ÇÕ Ï¨ =Ú g_çáÈ=Ù#∞. Hõ#∞Hõ F t=ÉèHí Í΄Qˆ ã¨~å r=^è•~°}
KÕÜ«Ú@‰õΩ LáêÜ«∞=Ú `≥Å∞ѨÙ=Ú Jx „áêi÷OK≥#∞.
Wk "庙ÈHõÎ N Ѩ^‡Œ ѨÙ~å}ÏO`«~`æ° O« ɡ#· t=w`« Ü«∞O^Œ∞ "≥~· åQÀºÑ¨
^Õâ◊Ü≥∂QÆ=Ú J#∞¿Ñ~°∞QÆÅ Ô~O_»= J^蕺ܫ∞O ã¨=∂ѨÎ=Ú.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 31
ã¨∞YºÇ¨ÏO ^Œ∞óYºÇ¨ÏO KÕu – r= U"å-aè=∞#º`ÕI
xˆ~¡áÈ-Ñ≤ Ѩ~°O*’ºu–~À‡Ç≤Ï`« â◊≈OÉèí∞=∂Ü«∞Ü«∂II 36
HÍ=∞ó „HÀ^èŒ ã¨Î^è• Ö’Éè’ – =∞^À =∂`«û~°º "Õ∞=K«I
"≥∂ǨÏâıÛ `«ºi+¨_»fi~°æ – =∞ǨÏOHÍ~° QÆ`«O q^Œ∞óII 37
㨠U= |^Œúº`Õ r= – ã¨ûfiѨfl *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ü≥∂óI
ã¨∞+¨µáœÎ `«^ŒÉèÏ"åK«Û – r= â◊≈OHõ~°`åO QÆ`«óII 38
# U= =∂Ü«∞Ü«∂ ã¨û$+¨ìó–HÍ~°}O ã¨∞Y^Œ∞óYÜ≥∂óI
â◊√H“Î ~°[`« =kfiâ◊fiO – =∂Ü«∞Ü«∂ ^Œ$â◊º`Õ t"Õ II 39
`«`À q"ÕHõ *Ï˝<Õ# – #HÀ-Ѩº „`å-ã≤Î ^Œ∞óYÉèÏH± I
`«`Àq~°=∞ ^Œ∞óMÏ`«Î fiO – H˜O =Ú^è• Ñ¨i`«Ñ¨º ¿ã II
N~å=∞ L"åK«
=Ú<Õ ! ã¨~°fiq∞^ŒO ã¨`«ºO – Ü«∞#‡^Œ„ˆQ `«fiÜÕ∞i`«"£∞ I
40
`«^ä•Ñ≤ #[Ǩ`Õº`«`ü – „áê~°ÉÏú-^Œ$+¨ì =ÚŃ}"£∞ II 41
=∞`«ÎO ‰õΩ~åº ^Œº^ä• =∞^ŒºO – #ëêì q^Œº=∞Ñ≤ kfi[O I
`«^Œfi„`åÊ~°|ú Éè’QÀ-Ñ≤ – #[Ǩu q"ÕH˜#"£∞ II 42
`«`«ó H˜O |Ǩï<ÀˆHÎ# – „áê~°|ú ã¨ût≈=㨇~°ó
ÉÏ^èŒ`Õ =∂O k"å~å„`« – =∞ǨÏOHÍ~À-Ñ≤ `å^Œ$â◊óIII 43
J`«ºO`« Ñ‘_ç`À r=ó – ã¨∂÷Å^ÕǨÏO q=ÚOK«u I
`«™ê‡ r˚"åѨÎÜÕ∞ =∞ǨϺ =ÚáêÜ«∞ó „H˜Ü«∞`åO kfi[ II 44
FO `«`«ûku N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë L`«Î~°YO_Õ t=w`å ã¨∂Ѩx+¨`«∞û
„|Ǩχ q^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N JQÆã¨Îº~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ
"≥·~ÀQƺѨ^Õâ’ <å=∞ kfifÜ≥∂ ^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
32 N t=w`«
3= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
F ~å=∂! HÍ=∞=Ú, „HÀ^è=Œ Ú, =Ú#flQ∞Æ Ji+¨_fi» ~=æ° ÚKÕ Ñ‘_Oç Ѩ|_»∞
"å_»∞ =∞Oz=∂@Å∞ „QÆÇ≤ÏOK«_»∞. Kå=Ù HÀ~°∞H˘#∞"å_»∞ B+¨^èŒ=Ú#∞
ã‘fiHõiOK«∞@‰õΩ JOwHõiOK«#>Ë¡† "åxH˜ Ç≤Ï`«=K«#=Ú ~°∞zOK«^Œ∞.
JO@∂, JQÆã¨Îº=∞ǨÏi¬ ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ LѨ^ÕtOK«∞K«∞<åfl~°∞.
F #~°„âıëêª ! =∂Ü«∂qÜ«∞QÆ∞ ~å=}∞_»∞ ã¨=Ú„^Œ=∞^茺֒#∞#fl
ÅOHÍnfiѨ=Ú#‰õΩ ã‘`«#∞ fã¨∞H˘x áÈÜ«∂_»∞. J@∞=O\˜ h ÉèÏ~°º
uiy h ã¨xflkèÔHÖÏ =ã¨∞ÎOk ?
Z=x Éè=í # ^•fi~=° Ú#O^Œ∞ "å#~° ã¨=¸Ç¨Ï=Ú=Öˇ ã¨HÅõ ^Õ=`«Å∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
|OkèOѨ|_ç Ü«Ú<åfl~À, ^Õ=`å„ã‘ÎÅ∞ qO*Ï=∞~°Å∞ Ѩ@∞ìH˘x gK«∞
K«∞<åfl~À† Z=_»∞ =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞x #∞O_ç =~°=Ú#∞ á⁄Ok, =∞^ŒQ~Æ fi° =Ú`À
=ÚÖ’¡H=õ ÚÅ#∞ x~å@OHõ=ÚQÍ Ñ¨iáêeOK«∞K«∞<åfl_À† J\˜ì ^ŒâH◊ Oõ ~î∞° _≥#·
~å=}Ïã¨∞~°∞}˜‚ [~ÚOK«_»O h‰õΩ ™ê^茺"Õ∞<å?
J`«x ‰õΩ=∂~°∞_≥#· WO„^Œl`«∞Î t=Ùx =~°=ÚKÕ J*ËÜÚ« _≥Ü · Ú« <åfl_∞» .
J`«x =ÚO^Œ∞ Ü«Ú^Œú=Ú# Z<Àfl =∂~°∞Å∞ ^Õ=`«Å∞ ѨÖÏÜ«∞#=Ú z`«Î
yOKå~°∞ =∞iÜ«Ú ^Õ=`«Å QÆ~fi° =Ú #}z# ‰õΩOÉèHí ~õ ∞° _‚ ∞» † k"åºG=ÚÅ`À
‰õÄ_çÜ«Ú#fl z~°OrqÜ«∞QÆ∞ qcè+¨}∞_»∞ J`«x ™È^Œ~°∞ÖË.
^Õ=^•#=ÙÅ∞ „Ѩ"tÕ OѨÖxË k, [~ÚOѨ~åxkÜ«ÚJQÆ∞ ÅOHÍѨÙ~°=Ú
J`«x ~å[^è•x #QÆ~=° Ú. HÀ@¡H˘Åk K«`∞« ~°OQÆ |Å=Ú Z=xH˜ HõÅ^À,
J\˜ì ~å=}∞}˜‚ h"˘Hõ¯_»"Õ Uq^èŒ=ÚQÍ [~ÚOK≥^Œ=Ù ?
ÉÏÅ∞_»∞ PHÍâ◊=Ú#∞#fl K«O„^Œ∞x Ѩ@∞ìHÀ=Öˇ#x HÀ~°∞H˘#∞#@∞¡†
HÍ=∞"≥∂Ç≤Ï`«∞_»"#·≥ h=Ù ÅOˆHâ◊fi~∞° }˜‚ [~ÚOKåÅ#∞H˘#∞K«∞<åfl=Ù. Jx.
JQÆã¨Îº =∞ǨÏi¬ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. JO`«, ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞, `«# `«Hõ∆} Hõ~°Î=º
=Ú#∞ q=iOKå~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 33
N t=w`å
J^äŒ `«$fÜ≥∂^蕺ܫ∞ó
q~°*Ï nHõ∆ x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆó
JQÆã¨Îº L"åK«
# QÆ$Ǩ‚u =K«ó Ѩ^䌺O – HÍ=∞ „HÀ^è•k Ñ‘_ç`≥· I
Ç≤Ï`«O # ~ÀK«`Õ `«ã¨º – =Ú=¸~À¬i= ÉèË+¨[O II 1
=∞^èÕº ã¨=Ú„^ŒO Ü«∂ h`å – ã‘`å ^≥·`Õº# =∂~Ú<åI
PÜ«∂㨺u #~°„âı+¨ª – ™ê Hõ^äŒO `«= ã¨xflkè"£∞II 2
|^茺O`Õ ^Õ=`å ã¨û~åfi – ^•fii =∞~°¯@Ü«¸^äŒ=`ü I
H˜OK« Kå=∞~°^è•i}Àº–Ü«∞㨺 ã¨Ou ã¨∞~åOQÆ<åóII 3
Éèí∞OˆHÎ „uÖ’H© =∞dÖÏO – Ü«∞â◊≈OÉèí∞ =~°^ŒiÊ`«óI
x+¨¯O@HõO `«ã¨º [Ü«∞ó – Hõ^äŒO `«= Éèíq+¨ºu II 4
WO„^Œl<åfl=∞ Ѩل`ÀÜ«∞ – G™êºã‘Î â◊=~À^Œú`«óI
`«™êº„ˆQ ã¨OQƈ~ ^Õ"å–|Ǩï"å~°O ѨÖÏ~Ú`åóII 5
‰õΩOÉèíHõ~å‚ǨÏfiÜ≥∂ „ÉèÏ`å–Ü«∞™êº-ã≤Î ã¨∞~°ã¨∂^Œ#óI
J<Àº k"åºG ã¨OÜ«ÚHõÎó–z~°Org qcè+¨}óII 6
^Œ∞~°æO Ü«∞™êº-ã≤Î ÅOHÍYºO – ^Œ∞~°˚Ü«∞O ^Õ=^•#"≥·I
K«`«∞~°OQÆ |ÅO Ü«∞㨺 – =~°Î`Õ HÀ\˜ ã¨OYºÜ«∂II 7
UHÍH˜<å `«fiÜ«∂ *ËÜ«∞ó – ã¨ Hõ^äŒO #$Ѩ#O^Œ#I
PHÍOHõ∆`Õ Hõˆ~ ^èŒ~°∞ÎO – ÉÏÅâ◊ÛO„^Œ=∞ã¨O Ü«∞^ä• II 8
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
34 N t=w`«
F =Úx„âıëêª! <Õ#∞ Hõ„∆ uÜ«Ú_»#∞, <å ÉèÏ~°º ~å=}∞xKÕ JѨÇϨ iOѨ
|_ç#k HÍ=Ù# P ~åHõ∆ã¨∞}˜‚ K«OÑ≤, ã‘`«#∞ fã¨∞H˘x ~å‰õΩO_® <Õ#∞
„|uH˜ Ü«ÚO_»∞@‰õΩ Ѷ¨e`«"Õ∞q∞ ? JO^Œ∞=Å#, g∞~°∞ É’kèOz# `«`«Î fi
*Ï˝#=Ú =Å# <åˆHg∞ „ѨÜ≥∂[#HÍiÜ«ÚHÍ^Œ∞. HÍ=∞=Ú, „HÀ^èŒ=Ú,
=Ú#flQÆ∞ Ji+¨_»fi~°æ=Ú <å ^ÕǨÏ=Ú#∞ ^ŒÇ≤ÏOK«∞K«∞#flk. JǨÏOHÍ~°=Ú
ZšѨC_»∞ <å „áê}=ÚÅ#∞ fã¨∞H˘x áÈ=Ù@‰õΩ #∞^Œ∞ºHõÎ"≥∞ÿÜ«Ú#flk.
„áê}„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# ^èŒ~°‡Ñ¨ufl JѨǨÏiOѨ|_ç#ѨC_»∞, â◊„`«∞=ÙKÕ`«
J==∂xOѨ|_ç#ѨC_»∞, Z=xH˜ `«`Ϋ fil*Ï˝ã¨ Hõey, Hõ~=ΰ ºK«∞º`«∞_»Q∞Æ <À†
"å_Õ Ö’Hõ=ÚÖ’ ѨÙ~°∞ëê^èŒ=Ú_»#|_»∞#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
F =Úxâß~°∂ÖÌ Ï ! ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ÅOѶ∞≤ Oz, P ~å=}∞xfl =kèOK«∞
@‰õΩ `«y# LáêÜ«∞=Ú#∞ PÖ’zOz K≥Ñʨ O_ç. g∞HõO>Ë <å‰õΩ =∞iÜ≥ÚHõ
QÆ∞~°∞=ÙÖË~°∞. Jx, ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ „áêi÷OK«Q͆ JQÆã¨Îº=∞ǨÏi¬ kQÆ∞=
q^èŒ=ÚQÍ ™ê^èŒ<å=∂~°æ=Ú #∞Ѩ^ÕtOK≥#∞.
F ~å=∂! h=Ù <åâ◊# ~°Ç≤Ï`«∞_»∞, áê~°fif^ÕqH˜ ѨuÜ«∞QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi
~°∞_»∞ J*ËÜ«Ú_≥·Ü«Ú<åfl_»∞. h‰õΩ â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ „Ѩã¨#∞fl_≥·#KÀ, h
HÀiHõÅ#∞ f~°ÛQÆÅ_»∞.
~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞ WO„^•k ^Õ=`«Å‰õΩ, „|Ǩχq+¨µ‚=ÙʼnõΩ J*ËÜ«Ú_≥·
Ü«Ú<åfl_»∞. h=Ù â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞xÜ≥ÚHõ¯ k"åº#∞„QÆǨÏ=ÚÖËxKÀ "åx
h"≥@∞¡ =kèOK«QÆÅ=Ù? JO^Œ∞=Å#, t"å#∞„QÆǨÏ=Ú H˘~°‰õΩ h‰õΩ q~°*Ï
nHõ∆ <˘ã¨OÔQ^Œ#∞.
q~°*ÏnHõ∆#∞ PK«iOK«∞@ ^•fi~å h=Ù =∞~°Îº`«fi=Ú#∞ =^Œe, `Õ*’
=¸iÎ =QÆ∞^Œ∞=Ù. D =∂~°=æ Ú =Å# rq`« ~°}~°OQÆ=Ú#O^Œ∞ JO`«~ƒ° Ç≤Ï
â◊≈„`«∞=ÙÅ#∞ ã¨OǨÏiOz, ã¨HõÖÏcè+¨ì=ÚÅ#∞ á⁄O^ŒQÆÅ=Ù. JO@∂–
JQÆã¨Îº =∞ǨÏi¬ Pj~°fikOK≥#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 35
`«^ä• `«fiO HÍ=∞ "≥∂¿ÇÏ# – [Ü«∞O `«™êº-aè"åOKè«ã≤ I
N~å=∞ L"åK«
Hõ∆„uÜ≥∂-ǨÏO =Úx„âı+¨ª – ÉèÏ~åº "Õ∞ ~°Hõ∆™ê ǨÏ$`å II 9
Ü«∞k `«O # xǨÏ<出â◊√ – r=<Õ "Õ∞-ã≤Î H˜O Ѷ¨ÅO I
J`« ¿ãÎ `«`«Î fiÉ’^èÕ# – #"Õ∞ H˜Oz „`«ÊÜ≥∂[#"£∞II 10
HÍ=∞ „HÀ^è•^ŒÜ«∞ ã¨ûˆ~fi – ^ŒÇ¨ÏºO`Õº `Õ `«#∞O =∞=∞ I
JǨÏOHÍ~À-Ñ≤ "Õ∞ x`«ºO – r=#O ǨÏO`«∞=Ú^Œº`«óII 11
ǨÏ$`åÜ«∂O x*HÍO`åÜ«∂O – â◊„`«∞}Ï =∞=∞ `«ã¨º"å I
Ü«∞㨺 `«`«Î fi|∞Éèí∞`åû ™êº`ü – ã¨Ö’ˆH ѨÙ~°∞ëê^èŒ=∞óII 12
`«™ê‡`«Î㨺 =^èÀáêÜ«∞O – ÅOѶ¨∞~Ú`åºO-|∞kèO ~°}Ë I
„|∂Ç≤Ï "Õ∞ =Úxâß~°∂ÌÅ – `«fi`ÀÎ <å<Àº-ã≤Î "Õ∞ QÆ∞~°∞óII 13
JQÆã¨Îº L"åK«
U=O KÕ K«Ûù~°}O Ü«∂Ç≤Ï – áê~°fifѨu =∞=ºÜ«∞OI
ã¨KÕ „`«ûã¨<Àfl ÉèíQÆ"å<£ – "åOzè`å~°÷O „Ѩܫ∞K«ÛùuII 14
^Õ"≥· ~°*ËÜ«∞ â◊≈„HÍ^≥·ó – ǨÏi}Ï „|Ǩχ}Ï-Ñ≤ "åI
ã¨`Õ =^茺ó Hõ^äŒO "å™êº`ü – â◊OHõ~å#∞„QÆǨÏO q<å II 15
J`« ™êÎ fiO nHõ∆~Úëêºq∞ – q~°*ÏQÆ=∞ =∂„t`«óI
`Õ# =∂ˆ~æ} =∞~°Îº`«fiO – Ç≤Ï`åfi `Õ*’=∞Ü≥∂ Éèí=II 16
ÜÕ∞# ǨÏ`åfi ~°}Ë â◊„`«∂<£ – ã¨~åfi<£ HÍ=∂ #"åѨûºã≤I
Éèí∞HÍÎ fi Éèí∂=∞O_»ÅO Kå-O`Õ t=™êÜ«Ú[º=∂Ѩûºã≤II 17
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
36 N t=w`«
J#O`«~°=Ú ~å=Ú_»∞ =∞xã¨`«Î=Ú#‰õΩ ^ŒO_»„Ѩ}Ï=∞=Ú HÍqO
K≥#∞. ^Œ∞óY=Ú#∞ q_çzÃÑ\˜ì, „ѨâßO`«"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞ûHõÅ"å_≥·† ѨÅ∞‰õΩ
K«∞<åfl_»∞. Jx ã¨∂`«∞_»∞ K≥ÃÑÊ#∞ `«~åfi`« N~å=Ú_»∞–
F JQÆãºÎ¨ =Úh! <Õ#∞ Hõ$`å~°∞_÷ <» u·≥ x. <å HÀiHõÅ∞ <≥~"° iÕ #@∞¡#flk.
ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ PáÈâ◊#=Ú Ñ¨\ ˜ì# (J~°KÕuÖ’ áÈã¨∞H˘x PK«=∞#=ÚQÍ
„`åy#) g∞~°∞ <å Ü«∞O^Œ∞ J#∞„QÆǨÏ=Ú HõeæÜ«Ú<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å#
<åˆHn ÅÉèíº=ÚHÍxk ÖË^Œ∞? F =Úxã¨`«Î=∂! g∞~°∞ q~°*ÏnHõ∆ q^è•#
=Ú#∞ <å‰õΩ q=iOѨÙ=Ú† Jx ~åѶ¨∞=Ù=Ù "Õ_»∞H˘#QÍ JQÆã¨Îº=∞ǨÏi¬
qâ◊nHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
q~°*ÏnHõ∆ÜÕ∞ áêâ◊√Ѩ`« „=`«=Ú! nxx â◊√Hõ¡Ñ¨Hõ∆=Ú# K«`«∞~°Ìt,
J+¨ìq∞, UHÍ^Œt u^èŒ∞ÅÜ«∞O^Œ∞QÍx, ™È=∞"å~°=Ú #O^Œ∞QÍx, P„~°Ì
MOHANPUBLICATIONS.COM
#Hõ∆„`«=Ú#O^Œ∞QÍx „áê~°OaèOѨ=Öˇ#∞.
Z=xx ~°∞„^Œ∞xQÆ, Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xQÆ, Ѩ~å`«Ê~°∞xQÆ, t=ÙxQÍ#∞†
Z=xx „|Ǩχ q+¨µ‚ =Ç≤Ïfl "åÜ«Ú=^Õ=ÙʼnõΩ [#‰õΩxQÆ K≥ѨÊ|_≥<À† P
ã¨^•t=Ù}˜‚ ^蕺xOK«=Öˇ#∞. `«~åfi`,« Jyflx ѨÓlOz, ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ#∞
xÜ«∞q∞OK«=Öˇ#∞. Ñ≤=∞‡@, S^Œ∞, <åÅ∞QÆ∞, =¸_»∞, Ô~O_»∞, XHõ¯
`«<凄`«ÅKÕ<≥·# J=∂„`«QÆ<≥·#, ^•fi^ŒâßO`«=∞O^Œ∞ ã≤÷`«∞_≥·, J=∞$`«∞_≥·,
áêâ◊√Ѩ`«„=`«=Ú#∞ PK«iOѨ=Öˇ#∞. W\˜ì áêâ◊√Ѩ`« „=`«=Ú#∞ QÆ∂iÛ
`≥Å∞ÊK«∞<åfl#∞, ™ê=^è•#=ÚQÆ q#∞=Ú.
„áê`«óHÍÅ=Ú# ™êfl#=ÚKÕã≤, ã¨OHõÅÊ=Ú K≥Ñ≤ʆ `«# "Õ^ŒâßY#∞
J#∞ã¨iOz, Jyflx ѨÓlOѨ=Öˇ#∞. P<å_»∞ LѨ"åã¨=ÚO_ç, â◊√zÜ≥ÿ∞,
`≥Å¡x =G=ÚÅ∞, Ü«∞*’˝Ñ¨g`«=Ú, ѨÙ+¨ÊK«O^Œ#=ÚÅ#∞ ^èŒiOK«=Öˇ#∞.
J@∞ Ñ≤=∞‡@ q~°*Ï=∞O„`«=ÚÅKÕ ã¨q∞^èŒÅ∞, P[º=ÚÅ#∞ Ǩϟ=∞=Ú
KÕÜ∞« =Öˇ#∞.''Ü«∂`Õ Jyfl J#∞ =∞O„`«=Ú=Å# Jyflx `«#Ü«∞O^Œ∞ P~À
Ñ≤OK«∞H˘x, ''Éèí㨇^•Ü«∂yfl—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ Éèí㨇=Ú#∞ fã¨∞H˘x,
`«# â◊s~°=Ú# PÜ«∂ JOQÆ=ÚÅO^Œ∞ ^•ÅÛ=Öˇ#∞. Pq^è=Œ ÚQÆ qÉè∂í ux
^èŒiOz# ™ê^茉õΩ_»∞, =∞Ǩáê`«Hõ=ÚÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞. WO^Œ∞
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú ÖË^Œ∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 37
N ã¨∂`« L"åK«
J^äŒ „Ѩ}=∞º ~å=∞ã¨ÎO – ^ŒO_»= #∞‡xã¨`«Î=∞"£∞ I
L"åK« ^Œ∞óYx~°∞ºHõÎó – „ѨǨÏ$¿+ì <åO`«~å`«‡<åII 18
N~å=∞ L"åK«
Hõ$`å~À÷-ǨÏO =Ú<Õ *Ï`À – "åOz`å~À÷ =∞=∂QÆ`«óI
Ñ‘`åO|∞kèó „Ѩã¨#flã¨Î fiO Ü«∞k "Õ∞ H˜=Ú ^Œ∞~°¡Éèí"£∞ II 19
J`«ã¨Î fiO q~°*ÏnH∆ÍO – „|∂Ç≤Ï "Õ∞ =Úxã¨`«Î=∞ I
JQÆã¨Îº L"åK«
â◊√Hõ¡Ñ¨ˆH∆ K«`«∞~°Ìâߺ – =∞+¨ì=∂ºO "å qâı+¨`«óII
UHÍ^ŒâߺO ™È=∞"åˆ~ – P„~åÌÜ«∂O "å ã¨=∂~°ÉèË`ü III 20
Ü«∞=∞ "åÜ«Ú =∂Ǩï~°ºO ~°∞„^ŒO – âßâ◊fi`«O Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°O 21
Ѩ~å`«Ê~°O Ѩ~°OKåǨïó–Ѩ~å`«Ê~°`«~°O t="£∞ I
„|Ǩχ}À [#HõO qëÈ‚ó–=¿ÇÏfl ~åfiÜ≥∂ ã¨û^•t="£∞ II 22
^蕺`åfi-yfl <å-=ã¨^蕺yflO – qâ’^茺K« Ѩ$^äŒHõû$^äŒH± I
ѨOK«Éèí∂`åx ã¨OÜ«∞=∞º – ^•æº`åfi QÆ∞} qkä„Hõ=∂`ü II 23
=∂„`åó ѨOK« K«`«„ã¨â◊Û – „u=∂„`å kfi ã¨Î`«ó Ѩ~°"£∞ I
UHõ=∂„`« =∞=∂„`«OK« ^•fi^ŒâßO`« =º=ã≤÷`«"£∞ II 24
ã≤÷`åºO ™ê÷áêº-=∞$`À Éèí∂`åfi–„=`«O áêâ◊√Ѩ`«O K«ˆ~`ü I 25
W^ŒO „=`«O áêâ◊√Ѩ`«O – =këêºq∞ ã¨=∂ã¨`«óI
„áê`«ˆ~= `«∞ ã¨OHõÅʺ–x^è•Ü«∂yflO ã¨fiâßYÜ«∂II 26
LáÈ+≤`« â◊√≈z ™êûfl`«ó–â◊√¡HÍ¡O|~°^èŒ~° ã¨ûfiÜ«∞"£∞I
â◊√Hõ¡ Ü«∞*’˝Ñ¨g`«â◊Û – â◊√Hõ¡ =∂ÖϺ#∞ÖËѨ#óII 27
AǨïÜ«∂ kfi~°*’=∞O„`≥·ó–„áê}Ïáê<åkaèã¨Î`«óI
J#∞"åHÍO`« "Õ∞HÍ„QÆ – ã¨ûq∞^•[ºK«~°∂ #û$^äŒH± II 28
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
38 N t=w`«
Éèãí ‡¨ =Ú, JyflÜÚ≥ Hõ¯ g~°º=Ú, JO^Œ∞=Å# Éèãí ‡¨ ã¨OÜ«Ú`«∞_»∞ g~°º
=O`«∞_»Q∞Æ #∞. „|Ǩχ*Ï˝#=Ú Hõe#æ U q„ѨÙ_»∞, l`ÕO„kÜ«Ú_≥†· ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞
Éèí㨇™êfl#=Ú KÕÜ«Ú<À† Éèí㨇=Ú#O^Œ∞ â◊Ü«∞xOK«∞<À† P`«_»∞ ã¨HõÅ
áêѨ=ÚÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞. t= ™êÜ«Ú[º=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
F~å=∂! h=Ù D q^èŒ=ÚQÆ q~°*ÏnHõ∆#∞ PK«iOѨÙ=Ú. t=<å=∞
ã¨Ç¨Ï„ã¨=Ú#∞ áê~åÜ«∞} KÕÜ«Ú=Ú. ^•x=Å# h=Ù ã¨HõÖÏcè+¨ì=ÚÅ#∞
á⁄O^ŒQÅÆ =Ù. JO@∂ JQÆãºÎ¨ =∞ǨÏi¬ ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ "Õ^™Œ ê~°"∞≥ #ÿ kÜ«Ú,
x`«º"≥∞#ÿ kÜ«Ú t=Ù}˜‚ „Ѩ`º« Hõ=∆ Ú HÍqOK«∞#kÜ«Ú#QÆ∞ ''t=ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞
™È΄`«=Ú——#∞ LѨ^ÕtOK≥#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
F ~å=∂! h=Ù D t=`å~°Hõ =∞Ǩ=∞O„`«=Ú#∞ x`«º=Ú ˆ~~ÚO
|=à◊√§ [Ñ≤OK«∞K«∞O_»∞=Ú. JO^Œ∞=Å# â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ „Ѩã¨#∞fl_≥·†
áêâ◊√Ѩ`åG=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞.
áêâ◊√Ѩ`åG=ÚKÕ`« â◊„`«∞=ÙÅ#∞ K«OÑ≤, „Ñ≤ÜÚ« ~åÅQÆ∞ *Ï#H˜x á⁄O^Œ
QÆÅ=Ù. P JG=∞Ǩ`«‡º=Ú =Å#<Õ ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ‰õÄ_» â’+≤OѨKÕÜ«∞
QÆÅ=Ù. áê~°fif ѨuÜ≥ÿ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ [QÆ`«ûOǨ~°HÍÅ=Ú# áêâ◊√Ѩ`å
G=Ú<Õ „ѨÜ≥∂yOK«∞#∞. J\˜ì JG=Ú#∞ ã¨OáêkOK«xKÀ ~å=}Ïk
~åHõã∆ ∞¨ Å#∞ [~ÚOK«_O» ^Œ∞~°É¡ "íè ∞Õ ! ''h=Ù áêâ◊√Ѩ`åG=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ,
â◊OHõ~∞° <Õ â◊~}
° ∞ "Õ_∞» =Ú—— Jx JQÆãºÎ¨ =∞ǨÏi¬, ~å=∞K«O„^Œ∞}˜‚ Pj~°fikO
K≥#∞.
Wk "庙ÈHõÎ NѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«Oɡ·# t=w`« Ü«∞O^Œe
q~°*ÏnHõ∆ x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆ=Ú J#∞ =¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú
=Úyã≤#k.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 39
P`«‡#ºyflO ã¨=∂~ÀѨº – Ü«∂`Õ JˆQflu =∞O„`«`«óI
Éèí㨇^•Ü«∂yfl i`åº^≥·ó – q=∞$*ϺOQÍx ã¨Oã¨û$âı`ü II 29
Éèí㨇K«Ûù<À‡ Éèí"Õ kfi^•fi<£ – =∞Ǩáê`«Hõ ã¨OÉèí"≥·I
áêÃÑ· ifi=ÚK«Û`Õ x`«ºO – =ÚK«º`Õ K« # ã¨Oâ◊Ü«∞óII 30
Jyfl g~°ºO Ü«∞`À Éèí㨇 – g~°º"å<£ Éèí㨇ã¨OÜ«Ú`«óI
Éèí㨇 ™êfl#~°`À q„áÈ – Éèí㨇âß~¸ l`ÕO„kÜ«∞óII
ã¨~°fiáêѨ qx~°∞‡HõΖ t≈=™êÜ«Ú[º =∂ѨÙflÜ«∂`ü III 31
U=O‰õΩ~°∞ =∞Ǩ~å[ – t=<å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨HõO I
W^ŒO`«∞ ã¨O„Ѩ^•™êºq∞ – `Õ# ã¨~åfi~°÷ =∂Ѩûºã≤ II 32
ã¨∂`« L"åK«
W`«∞ºHÍÎ fi „Ѩ^Œ^Ò `«Ãã·‡ – t=<å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨Hõ"£∞ I
"Õ^Œ™ê~åaè^ŒO x`«ºO – t=„Ѩ`«ºHõ∆ HÍ~°Hõ"£∞ II
LHõÎOK« `Õ# ~å=∞`«fiO – [Ѩx`«ºO k"åxâ◊O I
33
34
`«`«ó „Ѩã¨<Àfl ÉèíQÆ"å<£ – =∞Ǩ áêâ◊√Ѩ`åGHõ"£∞ I
`«∞ÉèíºO ^•ã¨ºu `Õ# `«fiO – â◊„`«∂<£ ǨÏ`åfi--Ѩûºã≤ „Ñ≤Ü«∂OII35
`«Ãã·‡º"åG㨺 =∞Ǩ`出`ü – ã¨=Ú„^ŒO â’+¨~Ú+¨ºã≤ I
ã¨OǨ~°HÍÖË [QÆ`å – =∞„#ÎO `« `åû~°fifѨ`ÕóII 36
`«^ŒÖÏÉèË ^•#"å<åO – [Ü«∞ã¨Î= ã¨∞^Œ∞~°¡ÉèíóI
`«™ê‡Å¡|∞úO `«^Õ"åGO–â◊~°}O Ü«∂Ç≤Ï â◊OHõ~°"£∞ II 37
FO `«`«ûku N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë, LѨiÉèψQ t=w`å ã¨∂Ѩx+¨`«∞û, „|Ǩχ
q^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ NJQÆã¨Îº ~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ q~°*ÏnHõ∆
x~°∂}Ü≥∂QÀ <å=∞ `«$fÜ≥∂^蕺ܫ∞óII
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
40 N t=w`«
4= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
ã¨∂`«∞_»∞ â∫#HÍ^Œ∞ʼnõΩ K≥ÃÑÊ#∞. D „ѨHÍ~°=ÚQÍ JQÆãºÎ¨ =∞Ǩ=Úx
N~å=Ú#‰õΩ LѨ^ÕtOz P„â◊Ü«∞=Ú#‰õΩ "≥o§áÈÜ≥∞#∞.
N~å=∞ K«O„^Œ∞_»∞ q~°*ÏnHõ∆#∞ „áê~°OaèOK≥#∞. Ѩq„`« QÀ^•=s
f~°=Ú# QÆÅ ~å=∞yiÜ«∞O^Œ∞ ~å=Ú_»∞, t=eOQÆ=Ú#∞ „Ѩu+≤ªOK≥#∞.
Ü«∞^è•qkèQÆ nHõ∆#∞ ã¨ÖˇÊ#∞. J`«_»∞ ã¨~åfiOQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ qÉèí∂ux,
=∞iÜ«Ú ~°∞„^•Hõ∆Å#∞ ^èŒiOK≥#∞. Ñ≤=∞‡@, Q“`«g∞ [Å=ÚKÕ t=eOQÆ
=Ú#∞ Jaè¿+H˜OK≥#∞. =#=Ú#O^Œ∞ ÅaèOKÕ Ñ¨Ù=ÙfiÅ∞, ѨO_»∞¡`À Ѩ~°=∞
t=Ù}˜‚ ѨÓlOK≥#∞. Jx, ã¨∂`«=∞ǨÏi¬ â∫#HÍk =∞ǨÏ~°∞¬Å‰õΩ† ~å=Ú_»∞
KÕã¨∞Î#fl 'q~°*ÏnHõ∆— q^è•#=Ú#∞ q=iOK«∞K«∞O_≥#∞.
Éèí㨇=Ú#∞ ^•eÛ#~å=Ú_»∞ – Éèí㨇â◊Ü«∞ºÃÑ· "庄Ѷ¨∞K«~å‡ã¨#=Ú
MOHANPUBLICATIONS.COM
#O^Œ∞ ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. J##º ÉèHí `Θ À t=ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞=ÚÅ#∞ ~ˆ ~ÚO|=à◊√§
[Ñ≤OK«∞K«∞O_≥#∞.
XHõ¯ =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ ѶŨ =ÚÅ#∞, ~Ô O_»==∂ã¨=Ú#O^Œ∞ P‰õΩÅ#∞,
=¸_»= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ "åÜ«Ú=Ù#∞, PǨ~°=ÚQÍ fã¨∞H˘<≥#∞. P q^èŒ
=ÚQÍ ~å=Ú_»∞ q~°*ÏnHõ∆#∞ H˘#™êyOK≥#∞.
~å=Ú_»∞ JO`«iO„kÜ«∞=ÚÅ#∞, |Ç≤ÏiO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ x„QÆÇÏ≤ Oz†
x~°‡Å =∞#ã¨∞û`À =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞x ^蕺xOK≥#∞.
ã¨∂~°∞º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞, Jyfl J#∞ =¸_»∞ Hõ#∞flÅ#∞ Hõeæ# "åxx,
q^Œ∞º`å¯Ou`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ Ñ≤OQÆà=◊ ~°=‚ Ú Hõe#æ [_»Å#∞ ^èiŒ Oz#"åxx,
<åQÆ=Ú#∞ Ü«∞*’˝Ñg¨ `«=ÚQÍ ^•eÛ# "åxx, "庄Ѷ∞¨ K«~‡° =Ú#∞ =G=ÚQÆ
K«∞\˜ì# "åxx, áê~°fif^ÕqH˜ ^ÕǨ~°úÉèÏQÆ=Ú <˘ã¨y# "åxx, P^ŒºO`«
=ÚÅ∞ ÖËx"åxx, =~° JÉèíÜ«∞=Ú„^ŒÅ#∞ ^•eÛ# "åxx, HÀ\˜ã¨∂~°∞ºÅ
Ü≥ÚHõ¯ „ѨHÍâ◊=Ú#∞ Hõe#æ "åxx HÀ\˜KO« „^Œ∞Å Ü≥ÚHõ¯ jÅ=Ú HõÅ"åxx,
x`«∞º_»∞, âßâ◊fi`«∞_»∞, â◊√^Œ∞ú_»∞, JHõ∆~°∞_»∞, J=ºÜ«Ú_»∞, ã¨<å`«#∞_≥·#
"åxx, ǨÏ$^ŒÜ«∞ Hõ=∞Å=Ú#O^Œ∞ Pã‘#∞_»† =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞x ^蕺xOK≥#∞.
P q^èŒ=ÚQÍ ~å=Ú_»∞ t=Ùx x`«º=Ú [Ñ≤OK«∞K«∞O_≥#∞.
<åÅ∞QÆ∞ =∂ã¨=ÚÅ∞ QÆ_çKå~Ú.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 41
N t=w`å
J^äŒ K«`«∞~À÷^蕺ܫ∞ó
Dâ◊fi~° „Ѩ`«ºHõ∆ Ü≥∂QÆó
ã¨∂`« L"åK«
U==ÚHÍÎ fi =Úx„âı¿+ª–QÆ`Õ `«ã≤‡ xfl*Ï„â◊=∞"£∞ I
J^äŒ ~å=∞y~“ ~å=∞ó–ѨÙ}˺ QÀ^•=s`«>Ë II 1
t=eOQÆO „ѨuëêªÑ¨º – Hõ$`åfi nH∆ÍO Ü«∞^ä•qkè I
Éèí∂uÉèí∂+≤`« ã¨~åfiOQÀ – ~°∞„^•H∆ÍÉèí~°}ˇÿ ~°∞º`«óII 2
Jaè+≤K«º [Öˇ·ó ѨÓÔ~‚Âó – Q“`«g∞ã≤O^èŒ∞ ã¨OÉèí"≥·ó I
J~°Û~Ú`åfi =#ºÑ¨ÙÃ+·Ê – ã¨Î^Œfi ^Œfi#ºÑ¶¨Öˇ·~°Ñ≤ II 3
Éèí㨇K«Ûù<Àfl Éèí㨇âß~¸ – "庄Ѷ¨∞K«~å‡ã¨<Õ ã≤÷`«óI
<å=∂flO ã¨Ç¨Ï„ã¨O „Ѩ[Ѩ<£ – #HõÎOk= =∞##ºnäó II 4
=∂ã¨"Õ∞HõO Ѷ¨ÖÏǨ~À – =∂ã¨O Ѩ~å‚â◊# ã¨Î`«óI
=∂ã¨"Õ∞HõO [ÖÏǨ~À – =∂ã¨O K« Ѩ=<åâ◊#óII 5
âßO`À ^•O`«ó „Ѩã¨<åfl`å‡ – ^䕺ܫ∞<Õfl=O =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
ǨÏ$`«ûOHõ*Ë ã¨=∂ã‘# – =Ú=∂^ÕǨ~°ú ^è•i}"£∞ II 6
K«`«∞~°∞ƒù[O „u}Ü«∞#O – q^Œ∞ºuûOQÆ [\Ï^èŒ~°"£∞ I
HÀ\˜ã¨∂~°º „ѨfHÍâ◊O – K«O„^ŒHÀ\˜ ã¨∞j`«Å"£∞ II 7
ã¨~åfiÉèí~°} ã¨OÜ«ÚHõÎO – <åQÆ Ü«∞*’˝Ñ¨gu#"£∞ I
"庄Ѷ¨∞K«~å‡O|~°^èŒ~°O–=~°^•-ÉèíÜ«∞^è•i}"£∞ II 8
"庄Ѷ¨∞ K«~À‡`«ÎsÜ«∞O K« – ã¨∞~åã¨∞~° #=∞㨯 $`«"£∞ I
ѨOK«=„HõÎO K«O„^Œ=∞øoO – „uâ◊¥Å_»=∞~°∂^èŒ~°"£∞ II 9
x`«ºO K« âßâ◊fi`«O â◊√^ŒúO – „^èŒ∞= =∞Hõ∆~° =∞=ºÜ«∞"£∞ I
U=O x`«ºO „Ѩ[Ѩ`À – QÆ`«O =∂ã¨K«`«∞+¨ìÜ«∞"£∞ II 10
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
42 N t=w`«
XHõ<å_»∞ =∞Ǩ<å^Œ=Ú „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú#O^Œ∞ "Õ∞Ѷ¨∞QÆ~°˚#=Öˇ#∞
H©~∆ ™° êQÆ~=° Ú#∞ =∞kèOK«∞#ѨC_»∞ =∞O^Œ~å~å==Ú =Öˇ#∞, „uѨÙ~åã¨∞~°∞
Å#∞ ã¨OǨÏiOK«∞#ѨC_»∞ ~°∞„^Œ∞x ÉÏ}Ïyfl ^èfiŒ x=Öˇ#∞, q#|_≥#∞. Jk
q#fl ~å=Ú_»∞ ã¨O„ÉèÏO`«∞_≥· K«∂_»QÍ<Õ `«#=ÚO^Œ∞ =∞Ǩ`Õ[=Ú Hõ#∞Ñ≤O
K≥#∞. J\˜ì `Õ[ã¨∞ûK«∂z# ~å=Ú_»∞ ^Œâ◊ kâ◊Å#∞ K«∂_»ÖxË "å_»Ü∞« º#∞†
JO^Œ∞KÕ J`«x Hõ#∞flÅ∞ JO^èŒHÍ~°"≥∞ÿ XHõ¯Hõ∆}HÍÅ=Ú q∞H˜¯e "≥∂ǨÏ=Ú
#O^≥#∞.
Wk ~åHõã∆ ¨ =∂Ü«∞QÆ `«ÅOK«∞K«∂ ~å=Ú_»∞, "≥O@<Õ ÖËz xÅ|_≥#∞.
`«# ^èŒ#ã¨∞û#∞ Z‰õΩ¯ÃÑ\˜ì, ÉÏ}=ÚÅ#∞ ã¨OkèOK≥#∞. PˆQflÜ«∞, "å~°∞},
™œ=∞º, "≥∂ǨÏ# ™œ~°, áê=Hõ q+¨µ‚K«„Hõ =∞ǨK«„Hõ HÍÅK«„Hõ "≥·+¨‚=,~“„^Œ,
„|Ǩχ,‰õΩeâ◊, H“ÉË~°, JxÅ, ÉèÏ~°æ=, =Ú#flQÆ∞ k"åºG=ÚÅ#∞ Jaè=∞O
„uOz „ѨÜ≥∂yOK≥#∞. ѨÅ∞â◊G=ÚÅ#∞ ‰õÄ_» „ѨÜ≥∂yOK≥#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
N~å=Ú_»∞ =ke# =∞ǨG=ÚÅxfl P Q˘Ñ¨Ê`Õ[ã¨∞ûÖ’ =∞Ǩã¨=Ú
„^Œ=Ú#|_ç# =_»QOÆ _»¡ =∂ki HõiyáÈ~Ú#@∞¡QÍ b#"≥∞#ÿ q. P g∞^Œ@
Hõ∆}HÍÅOÖ’ N~å=∞K«O„^Œ∞x ^èŒ#ã¨∞û <ÕÅÃÑ·|_ç Éèí㨇"≥∞ÿ#k =∞iÜ«Ú
J=Ú‡Åá⁄k, ǨÏã¨ÎHõ=K« â’kèHõÜ«Ú <ÕÅÃÑ·|_ç ^ŒQÆú"≥∞ÿ#q.
JkK«∂z# ÅHõ∆ ‡}∞_»∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç <ÕÅÃÑ·|_ç =¸iÛùÖˇ¡#∞. `«~°∞"å`«
N~å=Ú_»∞ k„Q̓ùO`«∞_≥· Ug∞`ÀK«Hõ Éèí∂q∞ÃÑ· "≥∂Hõie¡ ÉèíÜ«∞HõOÑ≤`«∞_≥·
Hõ#∞Å∞=¸ã¨∞H˘x, L=∂Ѩ`Õ ##∞fl HÍáê_»∞"å_»x `«Åz Q˘O`≥uÎ QÆ\ Qì˜ Í
"Õ^™Œ ê~° t=ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞=ÚÅ∞ ѨiOî K«∞K«∞ =Ú=∂‡\˜H˜ n~°^… OŒ _» #=∞™ê¯
~åÅ∞ KÕÃã#∞. WO`«Ö’<Õ "≥Ú^Œ\ ˜ =∂kiQÍ k‰õΩ¯Å∞ =∂~°∞„"≥∂y =∞Ǩ
^èŒfix HõeÔQ#∞. P ^èŒfixH˜ Éèí∂q∞ =∞iÜ«Ú Ñ¨~°fi`«=ÚÅ∞ ‰õÄ_® Hõ^Œe#q.
=∞~°Å Hõ}∆ HÍÅ=ÚÖ’<Õ K«O„^Œ∞x j`«Å`Õ[ã¨∞û Hõ#Ñ≤WOz#k. N~å=Ú_»∞
`Õ~∞° H˘x K«∂z#O`«Ö’ѨÙ#, áêÅã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ zÅ∞‰õΩ K«∞O_»QÍ JO^Œ∞
Ö’x L^ŒƒùqOz# "≥#fl=Ú^ŒÌ=Öˇ `≥Å¡QÍ#∞, |OQÍ~°∞ =<≥flQÆÅ`ÀHõ QÆÅk,
=∞~°H`õ =« ∞}∞Å ##∞HõiOK«∞ H˘=Ú‡Å∞ QÆÅk,WO„^Œ hÅO=∞}∞Å∞ ##∞Hõ
iOK«∞ H˘=Ú‡Å∞ QÆÅk, WO„^ŒhÅ=∞}∞Å Hõ#∞flÅ QÆÅk, ‰õΩ~°∞K« HõO~î°
=Ú# HõO|Å=Ú QÆÅk, ~°`fl« =∞Ü«∞=∞QÆ∞ „`å_»∞QÆÅk, `≥Åx¡ qO*Ï=∞~°=Ú
QÆÅk, QÆO\Ï~å==ÚÅ`À ^Œâk◊ â◊Å#∞ |∂iOK«∞#k JQÆ∞ #Onâ◊fi~°∞}˜‚
K«∂K≥#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 43
J^äŒ *Ï`À =∞Ǩ<å^Œó – „Ѩà◊Ü«∂O|∞kè cè+¨}óI
ã¨=Ú„^Œ =∞^äŒ<À^Œ∂ƒù`« – =∞O^Œ~å=xÉèí$^ŒúfixóII
~°∞„^ŒÉÏ}Ïyfl ã¨OnѨΠ– Éèí$â◊ „uѨÙ~° q„Éèí=∞óI 11
`«=∂Hõ~å¡ º^èŒ ã¨O„ÉèÏO`À – Ü«∂=`«ûâ◊ºu ѨÙ+¨¯~°"£∞ I
`å=^Õ= =∞Ǩ`Õ*’ – ~å=∞™êºã‘ `«∞û~À kfi*ÏóII 12
`Õ[™ê `Õ# ã¨O„ÉÏO`À – <åѨâ◊º`«û kâ’ ^Œâ◊I
JOnèHõ$`ÕHõ∆} ã¨∂Î~°‚O – "≥∂ǨÏO Ü«∂`À #$áê`«‡[óII 13
qzO`«º `«~°¯Ü«∂=∂㨠– ^≥·`«º=∂Ü«∂O kfi*Ëâ◊fi~åóII 14
J^äÀ`å÷Ü«∞ =∞Ǩg~° – ã¨û[ºO Hõ$`åfi ^èŒ#∞ ã¨ûfiHõ"£∞ I
Pq^茺 xflt`≥· ~åƒ}ˇÿ – iÌ"庄ÃãÎÂ~°aè=∞O„u`≥·óII 15
PˆQflÜ«∞O "å~°∞}O ™œ=∞ºO – "≥∂ǨÏ#O ™œ~° áê=Hõ"£∞ I
q+¨µ‚K«„HõO =∞ǨK«„HõO – HÍÅK«„HõO K« "≥·+¨‚="£∞ II 16
~“„^ŒO áêâ◊√Ѩ`«O „ÉÏǨχO – H“ÉË~°O ‰õΩeâßxÅ"£∞ I
ÉèÏ~°æ"åk |Ǩ˙#º„™êÎ – }ºÜ«∞O „áêÜ«ÚOHõÎ ~åѶ¨∞=óII
`«ã≤‡O¿ãÎ[ã≤ â◊„™êÎ}˜ Kå-„™êÎ}ºã¨º =∞Ç‘ÏѨ`ÕóI
qb<åx =∞Ǩ„Éèí㨺 – Hõ~°HÍ W= h~°^èÒ II
`«`«ó Hõ∆}Ë# [*ÏfiÅ – ^èŒ#∞ã¨Î㨺 Hõ~åK«∞ûº`«"£∞ I
17
18
`«∂}©~°O KåOQÆ∞m„`å}O – QÀkèHÍÑ≤ =∞Ç‘ÏѨ`ÕóII 19
`« ^ŒÌ$ëêìfi ÅHõ∆ ‡}Àcè`«ó–Ѩáê`« Éèí∞q =¸iÛù`«óI
J^ä•-H˜Oz`«¯~À ~å"≥∂ – *Ï#∞ÉèϺ =∞=xO QÆ`«óII 20
g∞e`åH∆À ÉèíÜ«∂q+¨ì–â◊≈OHõ~°O â◊~°}O QÆ`«óI
ã¨fiˆ~}Ï-ѨٺK«û~° #∞flK≥·Û – â◊≈OÉè’~åfl=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨Hõ"£∞ II 21
t=O K« ^ŒO_»= ^Œ∂ƒù=∞ø–„Ѩ}<å=∞ ѨÙ#ó ѨÙ#ó I
ѨÙ#â◊Û Ñ¨Ó~°fi=KåÛã‘ – K«ÛùÉ’Ì kV‡O_»ÅO ã¨fi#<£II 22
K«KåÅ =ã¨∞^è• Ñ¶¨∞’~°O – Ѩ~°fi`åâ◊Û K« HõOÑ≤ˆ~ I
J^äŒ Hõ∆}Ë# j`åOâ◊√ – j≈`«ÅO `Õ[ P^Œ^èŒ`ü II 23
Lh‡e`åH∆À ~å=∞ã¨∞Î – Ü«∂=^•º=„`«ûѨâ◊ºu I
`å=^ŒÌ^Œ~°≈ =$+¨ÉèíO – ã¨~åfiÅOHÍ~° ã¨OÜ«Ú`«"£∞ II 24
Ñ‘Ü«¸+¨ =∞^äŒ<À^Œ∂ƒù`«–#=h`«ã¨º Ñ≤O_»=`ü I
„áÈ`«ã¨fi~°‚O =∞~°Hõ`« – KåÛùÜ«∂ â◊$OQÆ^ŒfiÜ«∂Oz`«"£∞ II 25
hÅ~°`ÕflHõ∆}O „ǨÏã¨fi–HõO~î°HõO|ÅÉèí∂+≤`«O I
~°`«flѨÖϺ} ã¨OÜ«ÚHõÎO – x|^ŒúO âıfi`«Kå=∞Ô~·óII 26
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
44 N t=w`«
HÀ\˜ã¨∂~°∞ºÅÜ≥ÚHõ¯ „ѨHÍâ◊=Ú HõÅ"å_»∞#∞, HÀ\˜ K«O„^Œ∞Å Ü≥ÚHõ¯
j`«Å=Ú HõÅ"å_»∞#∞, "庄Ѷ¨∞K«~°‡=Ú#∞ =G=ÚQÆ ^èŒiOz#"å_»∞#∞,
<åQÆ(ã¨~Ê° =Ú)#∞ Ü«∞*’˝Ñg¨ `«=ÚQÆ ^•eÛ#"å_»∞#∞, ã¨~åfiÅOHÍ~°=ÚÅ`À
â’aèOK«∞"å_»∞#∞, q^Œ∞º`å¯Ou=Öˇ „ѨHÍtOK«∞"å_»∞#∞, [\Ï^èŒ~°∞_»∞#∞,
hÅHõO~î°∞_»#∞, "庄Ѷ¨∞K«~°‡=Ú#∞ L`«ÎsÜ«∞=ÚQÆ Hõey#"å_»∞#∞, K«O„^Œ
âıY~°∞_»∞#∞, <å<åq^è=Œ ÚÖˇ#· PÜ«Ú^è=Œ ÚÅ#∞ ^•eÛ#"å_»∞#∞, Ѩk KÕ`∞«
Å∞#∞ =¸_»∞Hõ#∞flÅ∞#∞ HõÅ"å_»∞#∞, Ü«∞ø=#=O`«∞_»∞#∞, ѨÙ~°∞+¨ „âı+¨µª
_»∞#∞, ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞#QÆ∞ =∞Ǩ^Õ=Ùx ^Œi≈OK≥#∞. N~å=Ú_»∞.
=∞iÜ«Ú JHõ¯_Õ J#O^Œ=Ú`À ã¨∞MÏã‘#∞~åÖˇ· ѨÓ~°‚K«O„^Œ∞x=Öˇ
=ÚYaO|=ÚQÆÅ hÖËOnѨ~°=∂eHõ ѨykQÆÅ =∞~°Hõ`« =∞}˜HÍOux
q~°l=Ú‡#k, P}˜=Ú`åºÅ ã¨~ã° =¨ ÚÅ#∞ ^•eÛ#k JQÆ∞@KÕ HÍOuÜ«Ú`«
MOHANPUBLICATIONS.COM
#Hõ∆„`«Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ q~ålÅ∞¡ˆ~~Ú=Öˇ <˘Ñ¨CK«∞#flk J}˜ ‰õΩOÉèíã¨Î#=ÚÅ∞
HõÅk, ã¨#flx #_»∞=ÚQÆÅkÜ«Ú J=¸Åº ~°`åflÅOHÍ~°=ÚÅ`À LO_»∞
#kÜ«Ú, ã¨∞QÆO^èŒÑ¨Ó=∂eHõÅ#∞, k=º=G=ÚÅ#∞ ^•eÛ#kÜ«Ú, #Å¡x
ѨÙ=ÙfiÅ=Öˇ#∞#fl Hõ#∞flÅ∞ QÆÅk. q_≥=Ú`À QÆ∂_ç#kÜ«Ú, Ѩu^Õ=Ùx
PeOQÆ#=ÚÅ`À ѨÙÅHÍOH˜`« ^ÕǨÏ=Ú HõÅk ã¨zÛ^•#O^Œ â◊s~°O
HõÅkÜ«Ú xdÅ [QÆ<å‡`«Ü«∞QÆ∞ áê~°fiux K«∂K≥#∞.
J+¨ìkHÍÊʼnõΩÅ∞ `«=∞ HÍO`«Å`À `«=∞ "åǨÏ#=ÚÅÃÑ· Pã‘#∞Öˇ·
Ü«ÚO_≥#∞. "å~°∞ |$Ǩτ^Œ^OŒè `«~åk ™ê=∞=ÚÅ#∞ QÍ#=ÚKÕÜÚ« K«∞O_≥#∞.
JO^ŒiHõO>ˇ =ÚO^Œ∞ q+¨µ‚ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ÅH©;^Õq`À QÆ~°∞_» "åǨÏ#=Ú#∞
P~°∂_è»∞_≥· Ü«ÚO_≥#∞. â◊OY=Ú, K«„Hõ=Ú, QÆ^Œ =Ú#flQÆ∞ "å\˜x ^èŒiOz
Ü«ÚO_≥#∞. [<å~°#Ì ∞_»∞ UHÍ„QÆz`«=Î Ú`À ''~°∞„^•^蕺ܫ∞=Ú——#∞ LK«Ûiù OK«∞
K«∞O_≥#∞.
„|Ǩχ^Õ=Ù_»∞ ã¨~ã° fi¨ f^Õq`À ǨÏOã¨"åǨÏ#=Ú# Pã‘#∞_≥· Ü«ÚO_≥#∞.
K«`∞« ~°∞‡Y=ÚÅ`À K«`∞« ~ˆ fi^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œe ''~°∞„^Œã∂¨ Hõ=Î Ú—— ÅKÕ =∞¿ÇÏâ◊fi
~°∞}˜‚ ã¨∞ÎuOK«∞K«∞O_≥#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 45
Ѷ¨∞O\˜HÍ Ñ¶¨∞~°…s â◊ɡÌÂó – Ñ¨Ó~°Ü«∞O`«O kâ’ ^Œâ◊!
`«„`å--ã‘#O =∞Ǩ^Õ=O – â◊√^Œúã¨Êù\ ˜Hõ q„QÆǨÏ"£∞ II 27
HÀ\˜ã¨∂~°º„ѨfHÍâ◊O – HÀ\˜ j`åOâ◊√j`«Å"£∞ I
"庄Ѷ¨∞ K«~å‡O|~°^èŒ~°O – <åQÆ Ü«∞*’˝Ñ¨gu#"£∞ II 28
ã¨~åfiÅOHÍ~° ã¨OÜ«ÚHõÎO – q^Œ∞ºuÊOQÆ [\Ï^èŒ~°"£∞ I
hÅHõO~î°O "庄Ѷ¨∞ K«~À‡-`«ÎsÜ«∞O K«O„^ŒâıY~°"£∞ II 29
<å<åq^è•Ü«Ú^èÀ^•ƒùã≤ – ^Œâ◊ÉÏǨïO „uÖ’K«#"£∞ I
Ü«Ú"å#O ѨÙ~°∞+¨„âı+¨ªO – ã¨zÛ^•#O^Œ q„QÆǨÏ"£∞ II 30
`«„`≥·= K« ã¨∞MÏã‘<åO ѨÓ~°‚ K«O„^ŒxÉèÏ#<å"£∞ I
hÖËOn =~°^•=∂ÉèÏ – L^Œº #‡~°Hõ`«„ѨÉèÏ"£∞ II 31
=ÚHÍÎÉèí~°} ã¨OÜ«ÚHÍÎO – ~å„uO `å~åOz`å q∞=
qO^茺H˜∆u^èŒ~À`«∞ÎOQÆ – ‰õΩK«ÉèÏ~°Éèí~åÅ™ê"£∞ II 32
ã¨^Œã¨ `«ûOâ◊Ü«∂x+¨ì – =∞^茺 ^ÕâßO`«~åO =~å"£∞ I
k"åºÉèí~°} ã¨OÜ«ÚHÍÎO – k=º QÆO^è•#∞ÖËѨ<å"£∞ II 33
k=º =∂ÖϺO|~°^èŒ~åO – hÖËOn=~° Ö’K«<å"£∞ I
JÅHÀ^•ƒùã≤ =^Œ<åO – `åO|∂Å„QÍ㨠â’aè`å"£∞ II 34
t"åeOQÆ# ã¨O*Ï`« – ѨÙÅHÀ^•ƒùã≤ q„QÆǨ"£∞ I
ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂áê_论O – [QÆ<å‡`«~° =∞OaHÍ"£∞ II 35
™œO^Œ~°º ™ê~° ã¨O^ÀǨO – ^Œ^Œ~°≈ ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ# óI
ã¨fiã¨fi"åǨÏ# ã¨O|^•ú – <åfl<åÜ«Ú^èŒÅ ã¨`«¯~å<£ II 36
|$Ǩτ^Œ^äŒO`«~ånx – ™ê=∂x ѨiQÍÜ«∞`«óI
ã¨fiã¨fiHÍO`å ã¨=∂Ü«ÚHÍÎ<£ – kHÍûÖÏ#Êi`« ã≤÷`«û`å<£ II 37
J„QÆQÆO QÆ~°∞_®~°∂_è»O – â◊OYK«„Hõ QÆ^•^èŒ~°"£∞ I
HÍÖÏO|∞^Œ „ѨfHÍâ◊O – q^Œ∞º`å¯O`庄t`åÜ«Ú`«"£∞ II 38
[ѨO `«"Õ∞Hõ=∞#™ê – ~°∞„^•^蕺ܫ∞O [<å~°÷#"£∞ I
ѨâßÛK«Û`«∞~°∞‡YO ^Õ=O – „|Ǩ‡}O ǨÏOã¨"åǨÏ#"£∞II 39
K«`«∞~°fi „ÔHÎÂâ◊Û`«∞ˆ~fi^Œ – ~°∞„^Œã¨∂ÔHÎÂ~°‡¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
ã¨∞Î=O`«O ÉèÏ~°fÜ«ÚHõÎO – n~°…‰õÄ~°Û [\Ï^èŒ~°"£∞ II 40
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
46 N t=w`«
J^è~Œ fi° t~°ã∞¨ ûÅ`À t=Ùx ™È΄`«=Ú QÍqOK«∞ =Ú#∞Å#∞, QÆOQÍ#k
ã¨"∞Õ `«∞_»∞ JQÆ∞ hÅ^ÕÇϨ =Ú QÆÅ"å_≥· âıfi`åâßfi`«~° =∞O„`«=ÚÅ`À L=∂
HÍO`«∞x ã¨∞uÎ O`«∞K«∞#fl ™êQÆ~∞° }˜‚ K«∂K≥#∞. HÔ Ö· Ï㨠Ѩ~fi° `«=Ú=Öˇ L#fl`«
=ÚÖˇ·#q =∞}˜~°`åfl^ŒºÅOHÍ~°=ÚÅ`À <˘Ñ¨CK«∞#flq J~Ú# ÔH·=Ö’ºÑ¨
x+¨`«∞Î#∞ ѨiîOK«∞K«∞ N =∞Ǩ^Õ=Ù}˜‚ ™È΄`«=Ú KÕÜ«ÚK«∞#fl J#O`åk
Q˘Ñ¨Ê ÜÕ∞#∞QÆ∞Å#∞ K«∂K≥#∞ =∞iÜ«Ú ã¨fi~°‚=∞Ü«∞ ^ŒO_»=Ú#∞ KÕ`«|∂x
J„QÆÉèÏQÆ=Ú# xÅz=Ù#fl #Onâ◊fi~°∞}˜‚ ‰õÄ_® K«∂K≥#∞.
™êO|t=Ùx ^ŒH˜∆} ÉèÏQÆ=Ú#O^Œ∞ QÆ[=ÚY∞_≥·# q<åÜ«∞‰õΩ_»∞
=¸+≤Hõ "åǨÏ#=Ú#∞ P~°∂_è∞» _≥· Ü«ÚO_≥#∞. L`«~Î ° ÉèÏQÆ=Ú#O^Œ∞ +¨}∞‡
Y∞_≥·# HÍiΈHÜ«Ú_»∞ =∞Ü«¸~° "åǨÏ#=Ú#∞ P~°∂_è»∞_≥· Ü«ÚO_≥#∞.
ÉèÜ
í ∞« OHõ~åHÍ~°∞Öˇ#· =∞ǨHÍÅ∞_»∞, K«O_ôâfi◊ ~∞° _»∞, W~°∞„ѨH¯õ ÅÜ«∞O^Œ∞
xÅ|_ç Ü«ÚO_≥#∞. ^•"åyfl ã¨=∂#∞_≥·# HÍÖÏyfl~°∞„^Œ∞_»∞, H˘OK≥=Ú
MOHANPUBLICATIONS.COM
^Œ∂~°=ÚÖ’ #∞O_≥#∞. =¸_»∞ áê^Œ=ÚÅ∞#∞, qHõ$`åHÍ~°=Ú#∞ Hõeæ#
Éè$í Oyi\˜ #$`«º=Ú KÕÜÚ« K«∞O_≥#∞. „Ѩ=∂^è•kѨÙÅ∞ <å<å q^è•HÍ~°=Ú
Å`À #∞O_≥#∞.
ã¨~°fi„`« "åǨÏ#=ÚÅ`À#∞#fl =∂`«$ ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅ#∞ ѨOKåHõ∆s
=∞Ǩ=∞O„`«=Ú#∞ ѨiOî K«∞ ã≤^qúŒ ^•º^è~Œ ∞° Å#∞, ~°∞„^Œw`åÅ#∞ QÍ#OKÕÜÚ«
K«∞#fl H˜#fl~°∞Å#∞, „`«ºO|HÍk =∞O„`«=ÚÅ#∞ ѨiîOK«∞ „ÉÏǨχ}∞Å#∞,
#$`«ºO KÕÜ«ÚK«∞#fl ~°OÉÏ^Œ∞Å#∞, g}Å∞ g∞@∞K«∞ w`«=Ú <åÅÑ≤OK«∞
PHÍâ◊=ÚÖ’ <å@º=Ú KÕÜ«ÚK«∞#fl <å~°^Œ∞}˜fl K«∂K≥#∞. ã¨Ow`«=ÚÅ#∞
PÅÑ≤OK«∞K«∞#fl z„`«~°^ä•k QÆO^èŒ~°∞fiÅ#∞, t=Ù#‰õΩ Hõ~å‚ÅOHÍ~°=ÚÖˇ·
HõO|àÏâ◊fi`«~∞° Å#∞ t=w`åÅ#∞ QÍ#OKÕÜÚ« HõáêÅ HõO|Å∞Å#∞ =∞Ǩ
<åQÆ=ÚÅ#∞, W>Ë¡ JK«@#∞#fl ^Õ= ã¨Éèí#∞K«∂z N~å=Ú_»∞ Hõ$`å~°∞÷_≥·
Ѩ@ì~åx ã¨O`À+¨=Ú`À QÆ^Œæ^Œ ã¨fi~°=Ú`À "Õ^Œ™ê~° t=ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=Ú
Å#∞ LK«ÛiOK«∞K«∞ =∞Ǩ^Õ=Ùx ™È΄`«=Ú KÕÜ«ÚK«∞ =∂\˜=∂\˜H˜ „Ѩ=∂
}O|∞ HÍqOK≥#∞.
Wk "庙ÈHõΠѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«Oɡ·# t=w`«Ü«∞#∞ Dâ◊fi~°„Ѩ`«ºHõ∆
Ü≥∂QÆ=Ú J#∞¿Ñ~°∞QÆÅ <åÅæ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨=∂ѨÎ=Ú.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 47
J^äŒ~°fit~°™ê ^Õ=O – ã¨∞Î=O`«O =Úx=∞O_»Å"£∞ I
QÆOQÍk`«\ ˜h Ü«ÚHõÎ – =∞O|∞kèO hÅq„QÆǨÏ"£∞ II 41
âıfi`åâ◊fi`«~° =∞„<ÕÎ} – ã¨∞Î=O`«O yi*ÏѨu"£∞ I
J#O`åk =∞Ǩ<åQÍ<£ – ÔH·ÖÏã¨yi ã¨xflÉèÏ<£ II 42
ÔH·=Ö’ºÑ¨x+¨`åû~îå – #‡}˜~°`«flO qÉèí∂+≤`å<£ I
ã¨∞=~°‚"Õ„`« ǨϙêÎ_軺O – #Ok#O ѨÙ~°`« ã≤÷û`«"£∞ II 43
^ŒH˜∆}Ë =¸+¨HÍ~°∂_è»O – QÆ}Ëâ◊O Ѩ~°fi`ÀѨ=∞"£∞ I
=∞Ü«¸~°"åǨÏ<å~°∂_è» – =Ú`«Îˆ~ +¨}∞‡YO `«^ä• II 44
=∞ǨHÍÅO K« K«O_ôâ◊O – áê~°≈fiÜ≥∂ sƒù+¨}ÏHõ$u"£∞ I
HÍÖÏyfl ~°∞„^ŒO ^Œ∂~°ã¨÷O – [fiÅ ^•Ì"åyfl ã¨xflÉèí"£∞ II 45
„uáê^ŒO ‰õΩ\˜ÖÏHÍ~°O – #@ ^Œƒù $Oyi\˜O ѨÙ~°óI
<å<åqHÍ~° =^Œ<å – <À¯\˜â◊ó „Ѩ=∞^ä•kèáê<£ II
<å<å"åǨÏ# ã¨OÜ«ÚHõÎO – Ѩi`À =∂`«$=∞O_»Å"£∞ I
ѨOKåHõ∆s [áêã¨HÍÎ<£ – ã≤^Œú q^•º^èŒ~åkHÍ<£ II
46
47
k=º ~°∞„^ŒHõ w`åx – QÍÜ«∞u¯#fl~°|$O^ŒHõ"£∞ I
`«„`« „`≥·Ü«∞O|HõO =∞O„`«O – [ѨkÌfi[ Hõ^ŒO|Hõ"£∞ II 48
QÍÜ«∞O`«O g}Ü«∂ w`«O – #$`«ºO`«O <å~°^ŒO kq I
#$`«º`À <å@º#$`Õº# – ~°OÉèÏn #ã¨Ê~ÀQÆ}Ï<£ II 49
QÍÜ«∞ zÛ„`«~°^ä•n#O – QÆO^èŒ~åfi}ÏO Hõ^ŒO|Hõ"£∞ I
HõO|àÏâ◊fi`«~“ â◊OÉèí∞ – Hõ~°‚‰õΩO_»Å`åO QÆ`Ò II 50
QÍÜ«∞O`Ò Ñ¨#flQ“ w`«O – HõáêÅO HõO|ÅO `«^ä• I
U=O ^Õ=ã¨ÉèÏO ^Œ$ëêìfi – Hõ$`å~À÷ ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ#óII 51
ǨÏ~°¬ QÆ^Œæ^ŒÜ«∂ "åKå – ã¨∞Î= <ÕÌ=O =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞ I
k=º<å=∞ ã¨Ç¨Ï„¿ã} – „Ѩ}<å=∞ ѨÙ#ó ѨÙ#óII 52
FO `«`«ûku N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë t=w`å ã¨∂-Ѩx+¨`«∞û
„|Ǩχq^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ Nt=~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ Dâ◊fi~°„Ѩ`«ºHõ∆
Ü≥∂QÀ <å=∞ K«`«∞~À÷^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
48 N t=w`«
5= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
ã¨∂`«∞_»∞ K≥ѨCK«∞<åfl_»∞.
~å=Úx =ÚO^Œ∞ k=º"≥∞ÿ# |OQÍ~°∞ ~°^èŒ=Ú =zÛ#k. Jk J<ÕHõ
~°`fl« HÍO`«∞Å`À k‰õΩ¯Å#∞ „ѨHÍtOѨKÜ
Õ Ú« K«∞#flk. <åÅ∞QÆ∞ =∞ǨK«„Hõ=Ú
Å`À, =Ú`åºÅ `À~°}=ÚÅ`À, ã¨fiKÛ« "ù ∞≥ #ÿ |OQÍ~°∞ y@ìÅ∞ QÆÅ QÆ∞é]=ÚÅ
`À#∞#flk. J^•ÌxÃÑ· =$+¨Éèí zǨÏfl=Ú Hõeæ# ^èŒfi[=Ú ZQÆ∞~°∞K«∞#flk.
~°^èŒ=Ú#O^Œ∞ =∞^ŒÑ¨Ù>Ë#∞QÆ∞Å z„`«=ÚÅ`À, ѨOK« `«`«Î fi=ÚÅ`À
â’aèOK«∞ K«∞#flk. áêi*Ï`« ѨÙ+¨Ê=∂ÅÅ`À† Hõã∂¨ iÎ , Hõ~∂° Ê~°=Ú, JQÆ~∞°
^èŒ∂Ѩ=ÚÅÜ≥ÚHõ¯ ã¨∞QÆO^èŒ=Ú`À #∞#flk. "Õ∞Ѷ¨∞^èŒfix=Öˇ ã¨HõÅ "å~Ú^Œº
MOHANPUBLICATIONS.COM
=ÚÅ`À, H˜OѨÙ~°∞+¨µÅ∞ HÍqOK«∞ g}, "Õ}∞<å^Œ=ÚÅ`À xO_çÜ«Ú#flk
JQÆ∞ ^ÕnѨº=∂#=∞QÆ∞ ~°^äŒ=Ú Hõ#|_≥#∞.
â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_® „âı+ª̈"≥∞ÿ# ~°^äŒ=Ú#∞ ã¨$+≤ìOK≥#∞. `å#∞, áê~°fif
^Õq`À ‰õÄ_ç#"å_≥·, =$+¨Éèí "åǨÏ#=Ú #∞O_çky, ~°^äŒ=Ú#O^Œ∞ Pã‘#∞
_»Ü∞≥ º#∞. Pk ^ŒOѨ`∞« ʼnõΩ ^Õ=`å„ã‘ÅÎ ∞ qO*Ï=∞~°=ÚÅ`À gK«∞K«∞<åfl~∞° .
P K«Å¡x QÍeH˜ hÅÖ’Ç≤Ï`«∞_»∞ P#OkOK≥#∞.
=ÚO*Ëu HõOHõ}=ÚÅ „"≥∂`«KÕ`«#∞, =∞<À[˝=ÚÅQÆ∞ z~°∞QÆ*ˇ˚Å
K«Ñ¨Cà◊§KÕ`«#∞, g}Ï"Õ}∞ <å^Œ=ÚÅ`À#∞, zÅ∞HõѨÅ∞‰õΩÅ`À#∞, `≥Å¡x
áê=Ù~°=ÚÅ ^èŒfi#∞Å`À_»#∞ =ÚÖ’¡Hõ=ÚÅ∞ xO_≥#∞. t=Ùx Éèí∂+¨}=Ú
ÅQÆ∞ áê=ÚÅ#∞K«∂z, <≥=∞à◊√§ `«=∞ ѨÙ~°∞ÅKÕ Ñ≤OKè=« ÚÅ#∞qÑ≤Ê #$`«º=Ú
KÕÜ«ÚK«∞#flq.
~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ t=áê~°fi`«∞ʼnõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕÃã#∞.
JѨC_»∞ ™êO|t=Ù_»∞ ã¨O`À+¨=Ú`À ~åѶ¨∞=Ù}˜‚ ÖË=<≥uÎ, `«# ~°^äŒ=Ú
=^ŒÌ‰õΩ fã¨∞H˘x =K≥Û#∞. `«~°∞"å`«, Hõ=∞O_»Å=ÚÖ’x [Å=ÚKÕ `å#∞
PK«=∞#=ÚKÕã≤, ~å=ÚxKÕ PK«=∞#=Ú KÕ~ÚOK≥#∞. Ñ≤=∞‡@, „¿Ñ=∞`À
`«# `˘_»ÃÑ· ‰õÄ~°∞ÛO_» ÃÑ@∞ìH˘<≥#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 49
N t=w`å
J^äŒ Ñ¨OK«"≥∂-^蕺ܫ∞ó
k"åºG „áêÑ≤Î Ü≥∂QÆó
(~å=∂G„Ѩ^è•#Ü≥∂QÆó)
N ã¨∂`« L"åK«
J^äŒ „áê^Œ∞~°Éèí∂ `«Î„`«– Ç≤Ï~°}‡Ü«∞~°^äÀ =∞Ǩ<£I
J<ÕHõ k=º~°`åflOâ◊√ – H˜g∞‡i`« kQÆO`«~°óII 1
#^Œ∞ºáêOuHõ ѨOHÍ_軺 – =∞ǨK«„Hõ K«`«∞+¨ìÜ«∞óI
=ÚHÍÎ`À~°} ã¨OÜ«ÚHõÎ – âı≈fi`«K«Ûù„`« â◊`å=$`«óII 2
â◊√^Œú ¿ÇÏ=∞Y∞Ô~·~å_軺 – `«∞~°OQÆQÆ}ã¨OÜ«Ú`«óI
=ÚHÍÎq`å# qÅ㨠– ^Œ∂~°úfi k=º =$+¨^èŒfi[óII 3
=∞`«Î"åi}HÍ Ü«ÚHõÎó – Ñ¨OK« `«`ÀÎfiѨâ’aè`«óI
áêi*Ï`« `«~°∂^Œ∂ƒù`« – ѨÙ+¨Ê =∂ÖÏaè~°Ol`«óII
=∞$QÆ<åcè ã¨=Ú^Œ∂ƒù`« – Hõã¨∂Îs =∞^ŒÑ¨OH˜ÅóI
Hõ~°∂Ê~åQÆ~°∞ ^èŒ∂áÈ`«÷ – QÆO^è•--Hõ$+¨‚ =∞^èŒ∞„=`«óII
4
5
ã¨O=`«~°ÎѶ¨∞# Ѷ¨∞’ëê_èÀº – <å<å"å^Œº ã¨=∞xfi`«óI
g}Ï "Õ}∞ ã¨fi<åã¨HõÎ – H˜#flsQÆ} ã¨O‰õΩÅóII 6
U=O Hõ$`åfi ~°^䌄âı+¨ªO – =$ëê^Œ∞fÎ~°º â◊OHõ~°óI
JO|Ü«∂ ã¨Ç≤Ï`« ã¨Î„`« – Ѩ@`«ÖËÊ-qâ◊`«Î^•II 7
ã¨∞~° h~°[<Õ„f}ÏO – âıfi`«Kå=∞~°KåÅ<≥·óI
k=º =º[#"å`≥·â◊Û – „ѨǨÏ$ëÈì hÅÖ’Ç≤Ï`«óII 8
Hõfi} `«¯OHõ}x^è•fi<≥· – ~°‡OA =∞Or~° tOl`≥·óI
g} "Õ}∞ ã¨fi<≥·sæ`Õó – Ñ¨Ó~°‚ =∂ã‘ [˚QÆ„`«ÎÜ«∞"£∞ II 9
â◊√Hõ"åHõº HõÖÏ~å"≥· – âı≈fi`« áê~å=`« ã¨fi<≥·óI
Lxfl„^ŒÉèí∂+¨ Ѷ¨}˜<åO – ^Œ~°≈<å^Õ= |i›}óII 10
##$`«∞ ~°ÌOâ◊Ü«∞O`« ™êûfiO – â◊ÛO„^ŒHÍ <À¯\˜ ã¨OYºÜ«∂ I
„Ѩ}=∞O`«O `«`À ~å=∞ – =Ú`åúѨº =$+¨Éèí^èŒfi[óII
Px<åÜ«∞ ~°^äŒO k=ºO – „ѨǨÏ$¿+ì <åO`«~å`«‡<å III 11
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
50 N t=w`«
J#O`«~°=Ú Q˘Ñ¨Ê^≥·# qÅ∞¡#∞, `«~°∞QÆx J=ڇŠá⁄kx, k=º"≥∞ÿ#
áêâ◊√Ѩ`åG=Ú#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOK≥#∞. JѨC_»∞ K«O„^Œ=∞øoÜ«∞QÆ∞ t=Ù_»∞
P^Œ~°=Ú# ~å=Úx`À D q^èŒ=ÚQÍ ¿Ñ~˘¯<≥#∞.
F ~å*Ï! D áêâ◊√Ѩ`åG=Ú [QÆ`«∞ΉõΩ q<åâ◊#=Ú HÍqOK«∞#k.
=∞ǨÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ k. L„QÆ~∂° Ѩ"∞≥ #ÿ k. nxx ™ê=∂#ºÜ«Ú^Œ=ú Ú#O^Œ∞
„ѨÜ≥∂yOѨ‰õΩ=Ú nxx „ѨuѶ¨∞\˜OK«∞"å~°∞ ã¨fi~°æ=∞~°Îº áê`åà◊Ö’Hõ=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ ÖË~°∞. HÍ=Ù# ~å=∂! h=Ù „áê}=Ú áÈ=Ù ã¨=∞Ü«∞=Ú =zÛ
#ѨC_»∞ =∂„`«"Õ∞ áêâ◊√Ѩ`åG=Ú#∞ „ѨÜ≥∂yOK«∞=Ú. J@∞=O@ѨC_»∞
H͉õΩO_®, nxx „ѨÜ∂≥ yOz#Ü≥∞_»Å, qâ◊fi=∞O`«ÜÚ« ã¨~fi° <åâ◊=∞QÆ∞#∞.
Jx t=Ù_»∞ ã¨∂zOK≥#∞.
J#O`«~=° Ú =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞_»∞ ^Õ=`«Å#∞, kHÍÊʼnõΩÅ#∞ Ñ≤eÑ≤OK≥#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
Ñ≤=∞‡@ Ѩ~°=∞„Ñ‘u`À 'F ã¨∞~°∞ÖÏ~°! g∞Ü≥ÚHõ¯ JG=ÚÅ <˘ã¨OQÆ∞=Ú.
~åѶ¨∞=Ù_® JG=ÚÅKÕ ~å=}∞xfl ã¨OǨÏiOK«∞#∞. U HÍ~°}=Ú=Å#
^Õ=`«ÅKÕ Kå=ÙÖˉõΩO_® =~°=Ú#∞ ~å=}∞xH˜ WzÛu<À P HÍ~°}=Ú
=Å# g∞~°O^Œ~°∞ "å#~°∞Öˇ·, Ü«Ú^Œú=Ú#O^Œ∞ ~å=Ú#‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú
KÕÜÚ« =Ú. J@∞Ñ≤=∞‡@ g∞~°∞#∞fl, ã¨fiã`÷¨ « á⁄O^ŒQÅÆ ~°∞. Jx Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~∞° _»∞
P*Ï˝ Ñ≤OK≥#∞.
t=Ùx P[˝#∞ t~°™ê=Ç≤ÏOz# ^Õ=`«Å∞, ™êfiq∞ K«~°}=ÚʼnõΩ
#=∞㨯iOKå~°∞. "å~°∞, `«=∞ k"åºG=ÚÅ#∞ ~å=Ú#‰õΩ „Ѩ™êkOKå~°∞.
<å~åÜ«∞}∞_»∞–<å~åÜ«∞}ÏG=Ú#∞, WO„^Œ∞_»∞ WO„^•G=Ú#∞, „|Ǩχ
„|Ǩ‡G=Ú#∞, Jyfl PˆQflÜ∂« G=Ú#∞, Ü«∞=Ú_»∞ Ü«∂=∂ºG=Ú#∞, <≥~· ∞° u
"≥∂ǨG=Ú#∞, =~°∞}∞_»∞ "å~°∞}ÏG=Ú#∞, "åÜ«Ú=Ù "åÜ«Ú"åºG=Ú#∞,
‰õΩÉË~°∞_»∞ H“ÉË~åG=Ú#∞, Dâß#∞_»∞ ~“„^•G=Ú#∞, ã¨∂~°∞º_»∞ ™œ~åG
=Ú#∞, ™È=Ú_»∞ ™œ=∂ºG=Ú#∞, qâıfi^Õ=ÙÅ∞– áê=HÍG=Ú#∞, =ã¨∞
=ÙÅ∞, "åã¨"åG=Ú#∞...=Ú#flQÆ∞ k"åºG=ÚÅ#∞ ã¨=∞iÊOKå~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 51
Hõ=∞O_»Å∞[Öˇ· ã¨ûfiK≥·Ûù – ã¨ûfiÜ«∞ =∂K«=∞º Ü«∞`«fl`«óI
ã¨=∂ Kå=∂º-^äŒ Ñ¨Ù~°`«ó – ™êûfiOˆH ~å=∞ =Úáê#Ü«∞`ü II 12
J^äŒ k=ºO ^èŒ#∞ã¨ÎÃã·‡ – ^Œ^Ò `«∂}©~° =∞Hõ∆Ü«∞"£∞ I
=∞Ǩáêâ◊√Ѩ`«O <å=∞ – k=º =∞„#ÎO ^Œ^Ò `«`«óII 13
LHõÎâ◊Û `Õ# ~å"≥∂-Ñ≤ – ™ê^Œ~°O K«O„^Œ=∞øo<åII 14
[QÆ<åflâ◊Hõ~°O ~“„^Œ – =Ú„QÆ =∞„#Î q∞^ŒO #$Ѩ I
J`À <Õ^ŒO „ѨÜ≥∂HõÎ=ºO – ™ê=∂#º ã¨=∞~åkˆH II 15
J<Àº<åã≤Î „ѨfѶ¨∂`« – "Õ∞`«ã¨º Éèí∞=#„`«ÜÕ∞ I
`«™ê‡ „áêû}Ï`«ºÜÕ∞ ~å=∞ – „ѨÜ≥∂HõÎ=º =ÚѨã≤÷`Õ II 16
J#º^ä≥·`«`ü „ѨܫÚHõÎO`«∞ – [QÆ`«ûOHõ∆Ü«∞Hõ$ ^Œƒù"Õ`ü I
J^ä•--Ǩ˙Ü«∞ ã¨∞~°„âıëêª – <À¡HõáêÖÏ #‡¿ÇÏâ◊fi~°óII
L"åK« Ѩ~°=∞„Ñ‘`«ó – ã¨fiO ã¨fi =∞„#ÎO „Ѩܫ∞K«Ûù`«III
~åѶ¨∞"À-Ü«∞O K« `≥· ~°„Ãã·ó–~å=}O xǨÏx+¨ºuII
17
18
`«Ãã·‡ ^Õ"≥· ~°=^茺 ã¨Î fi – q∞u ^Œ`ÀÎ =~À =∞Ü«∂ I
`«™ê‡ ^•fi#~å`å "Õ∞`«º– Éèí=O`À Ü«Ú^Œú^Œ∞~°‡^•óII 19
™êǨÜ«∞º =∞㨺 ‰õΩ~°fiO`«∞ – `Õ# ã¨∞™ê÷ Éèíq+¨º^äŒ I
`«^•*Ï˝O t~°™ê QÆ$ǨϺ – ã¨∞~åó „áêO[ÅÜ«∞ã¨Î^• II
„Ѩ}=∞º K«~°}∫ â◊OÉè’ – ã¨ûfiO ã¨fi =∞„#ÎO ^Œ^Œ∞~°∞‡^• III 20
<å~åÜ«∞}ÏGO ^≥·`åºi – Ô~·O„^Œ =∞„#ÎO ѨÙ~°O^Œ~°óII 21
„|Ǩ‡-Ñ≤ „|Ǩχ^ŒO_®G – =∂ˆQflÜ«∂GO ^èŒ#O[Ü«∞óI
Ü«∂=∞ºO Ü«∞"≥∂-Ñ≤ "≥∂ǨGO – ~°H∆À~å[ ã¨Î^ä• ^Œ^ÒII 22
=~°∞}À "å~°∞}O „áê^• – ^•fiÜ«∞"åºGO „ѨÉèíO[#óI
H“ÉË~°O K« ‰õΩÉË~À-Ñ≤–~“„^Œ g∞âß# U= K« II 23
™œ~° =∞„#ÎO ^Œ^Ò ã¨∂~° – ™œû=∞ºO ™È=∞â◊Û áê=Hõ"£∞ I
qâıfi^Õ"å ^Œ^Œ∞ ã¨ÎÃã·‡ – =ã¨"À "åã¨"åaè^èŒ"£∞ II 24
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
52 N t=w`«
J#O`«~O° ^Œâ~◊ ^° •ä `«‡A_»Q∞Æ ~å=Ú_»∞ ã¨O`«∞+¨µ_ì ,·≥ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞#‰õΩ
„Ѩ}q∞Öˇ¡#∞. J`«_»∞ ÉèíH˜Î`À JO[e |^Œ∞ú_≥· D q^èŒ=ÚQÍ „áêi÷OK≥#∞.
F â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å<£ ! =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ Å=} ã¨=Ú„^Œ=Ú ^•@~åxk.
^Õ=^•#=ÙʼnõΩ ÅOHÍ Ñ¨@}ì =Ú [~ÚOѨ~åxk. JK«Û@ J<ÕHõ HÀ@¡=∞Ok
~åHõ∆ã¨∞Å∞<åfl~°∞. "å~°∞ |Å=O`«∞Å∞, ™êfi^蕺ܫ∞x~°`«∞Å∞, t=Éèí‰õΩÎÅ∞,
l`ÕO„kÜ«ÚÅ∞, =∂Ü«∂â◊H˜ÎѨ~°∞Å∞, |∞kú=∞O`«∞Å∞, x`åºyflǨϟ„`«∞Å∞.
<Õ#∞ XHõ¯_»#∞, `«=Ú‡_»QÆ∞ ÅHõ∆ ‡}∞x `À_»∞QÆ "åi<≥@∞¡ [~ÚO`«∞#∞ ?——
Jx, ~å=Ú_»∞ qKåiOK«∞K«∞O_≥#∞† t=Ù_»∞ Ç≤Ï`«=Ù É’kèOK«∞K«∞O_≥#∞.
F ~å=∂! ~å=}∞xfl =kèOK«∞@‰õΩQÍx, ~åHõ∆ã¨∞Å#∞ <åâ◊#=Ú
MOHANPUBLICATIONS.COM
KÕÜ«Ú@ QÆ∂iÛQÍx h=Ù qKåiOѨ‰õΩ=Ú. ~å=}∞#‰õΩ KÕ@∞ HÍÅ=Ú
^•Ñ¨ÙiOzOk. ã¨∞„=`å! ^Õ=, „ÉÏǨχ}∞Å#∞ Ñ‘_Oç K«∞K«∞, ~åHõã∆ ∞¨ Å∞ J^è~Œ ‡°
=~°Î#∞Öˇ·i. JO^Œ∞=Å#, "åiÜ≥ÚHõ¯ PÜ«Ú=Ù, Sâ◊fi~°º=Ú Hõ∆Ü«∞ =∞QÆ∞
K«∞#flk. ~å[„ã‘Îx JѨǨÏiOz# ~å=}∞x h=Ù ã¨OǨÏiOѨQÆÅ=Ù.
áêáê㨉õΩÎ_≥·# â◊„`«∞=ÙÅ#∞ Ü«Ú^Œú=Ú#O^Œ∞ [~ÚOK«_»O ™ê^茺"Õ∞
QÆ^•! J^èŒ~°‡=~°∞Î#∞_»QÆ∞ â◊„`«∞=Ù J^Œ$+¨ì=Ú KÕ`«<Õ ÅaèOK«∞#∞.
K«H¯õ QÆ "Õ^⌠ßG=ÚÅ#∞ K«kq#"å_≥#· #∞, ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ ^è~Œ ‡° =∂~°=æ Ú#
#_»K«∞"å_≥·##∞† q<åâ◊HÍÅ=Ú ã¨g∞Ñ≤Oz#ѨÙÊ_»∞ ^èŒ~°‡=∂~°æ=Ú#∞O_ç
K«∞º`«∞_»Q∞Æ #∞. J#QÍ, J^è~Œ ‡° =∂~°=æ Ú# #_»K∞« #∞. ^Õ=`«Å#∞ „ÉÏǨχ}∞
Å#∞ =∞ǨÏ~°∞¬Å#∞ Ñ‘_çOz# áêáê`«∞‡#‰õΩ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ q<åâ◊=Ú=zÛ
f~°∞#∞.
F~å=∂! H˜+≤¯O^è• „áêO`«=ÚÖ’ ^Õ=`«Å JOâ◊=Ú# ÃщõΩ¯=∞Ok
"å#~°∞Å∞ [x‡Ozi. "å~°∞ |Å=O`«∞Å∞ J*ËÜ«ÚÅ∞, h‰õΩ "å~°∞ ã¨Ç¨
Ü«∞=Ú KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 53
J^äŒ `«∞+¨ìó „Ѩ}"Õ∞ºâ◊O – ~å"≥∂ ^Œâ◊~°^ä•`«‡[óI
„áêO[eó „Ѩ}`À Éèí∂`åfi – ÉèíH˜ÎÜ«ÚHÀÎ =ºl[˝Ñ¨`ü II 25
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! =∂#∞ Ã+·ˆ~= – <ÀÅ¡OѶ¨∞’º Å=}ÏO|∞kè I
`«„`« ÅOHÍaè^èŒO ^Œ∞~°æO – ^Œ∞~°˚Ü«∞O ^Õ=^•#"≥·óII 26
J<ÕHõ HÀ@ Ü«∞G„`« – ~åHõ∆™ê |Å=`«Î~åóI
㨈~fi ™êfi^蕺ܫ∞ x~°`åó – t≈=ÉèíHÍÎ l`ÕO„kÜ«∂óII 27
J<ÕHõ =∂Ü«∂ ã¨OÜ«ÚHÍÎ – |∞kú=∞O`À-yflǨϟ„u}óI
Hõ^äŒ "Õ∞ HÍH˜<å *ËÜ«∂ – =∞Ü«∂ „ÉèÏ„`å K« ã¨OÜ«ÚˆQII 28
Dâ◊fi~° L"åK«
~å=}㨺 =^èÕ ~å=∞ ! ~åHõ∆™ê=∞Ñ≤ =∂~°}Ë !
qKå~À # `«fiÜ«∂ HÍ~°º–ã¨Î㨺 HÍÖ’-Ü«∞ =∂QÆ`«óII 29
J^茈~‡ `«∞ „Ѩ=$`åοãÎ – ^Õ= „ÉÏǨχ} Ñ‘_»<Õ !
`«™ê‡^•Ü«ÚóHõ∆Ü«∞O Ü«∂`«O – `ÕëêO N~°Ñ≤ ã¨∞„=`«II 30
~å[„ã‘Î ÅOѶ¨∞<åã¨HõÎO – ~å=}O xǨÏx+¨ºã≤ I
á¶êáêã¨HÀÎ iѨو~˚`«∞O – ã¨∞Hõ~° ã¨û=∞~åOQÆ}ËII 31
J^èŒ~°‡x~°`«ó â◊≈„`«∞ – ~åƒùˆQº<≥·= Ç≤Ï ÅÉèíº`Õ I
Jnè`« "Õ^Œâß„™ÈÎ-Ñ≤ ã¨^• ^èŒ~°‡~°`ÀÑ≤"å II 32
q<åâ◊HÍÖË ã¨O„áê¿ÑÎ ^èŒ~°‡=∂~åæ K«∞ºº`À Éèí"Õ`ü I
Ñ‘_»ºO`Õ ^Õ=`åã¨û~åfi – ã¨û`«`«O ÜÕ∞# áêÑ≤<åII
„ÉÏǨχ}Ï |∞∞+¨Ü«∞â‹·Û= – `«ã¨º <åâ◊ ã¨ûfiÜ«∞O ã≤ú`«óIII 33
H˜+≤¯O^è•#Qƈ~ ~å=∞ ! ^Õ"å<å =∞Oâ◊ã¨OÉèí"å I
"å#~å |ǨÏ"À *Ï`å–^Œ∞~°˚Ü«∂ |Å=`«Î~åóII 34
™êǨÜ«∞ºO `Õ Hõi+¨ºOu – `≥·~°ƒ^è•# ѨÜ≥∂xkè"£∞ II 35
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
54 N t=w`«
"å#~° ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú`À ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ J<ÕHõ tÅÅKÕ |OkèOz, ¿ã`«∞=Ù
Hõ@∞ì=Ú. P "å~°kèÃÑ· "å#~°¿ã##∞ ÅOHÍѨ@ì}=Ú#‰õΩ fã¨∞H˘x
"≥à◊√§=Ú. JHõ¯_» ~å=}∞x, ~åHõ∆ã¨QÆ}=Ú#∞ ã¨OǨÏiOѨÙ=Ú. Ñ≤=∞‡@
h „Ñ≤Ü«∞ã¨u Ü«∞QÆ∞ ã‘`«#∞ fã¨∞H˘x~°=Ú‡.
Ü«Ú^Œú=Ú#O^Œ∞ â◊G=ÚÅKÕ`« q[Ü«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#ѨC_»∞, JK«Û@
JG=ÚÅ#∞ „ѨÜ≥∂yOK«~å^Œ∞. JG=ÚÅ∞ÖËx "åiÃÑ·##∞, áêiáÈ=Ù
â◊„`«∞=ÙÅÃÑ·##∞ k"åºG=ÚÅ#∞ „ѨÜ≥∂yOK«~å^Œ∞. JG=ÚÅ∞ÖËx "åi
ÃÑ·##∞, áêiáÈ=Ù â◊„`«∞=ÙÅÃÑ·##∞ k"åºG=ÚÅ#∞ „ѨÜ≥∂yOK«∞"å_»∞
`å#∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ #tOK«∞#∞.
F ~å=∂ ! ÃщõΩ¯ =∂@ÖËÅ? D K«~åK«~å`«‡Hõ=∞QÆ∞ [QÆ`«∞Î <åKÕ
N t=w`« 55
J<ÕHõâ‹·Åã¨O|^Õú – ¿ã`Ò Ü«∂O`«∞ =b=ÚMÏóI
~å=}O ã¨QÆ}O ǨÏ`åfi – `å =∂#Ü«∞ x[„Ñ≤Ü«∂"£∞ II 36
â◊„Ãã·~°∞º^Õú [Ü≥∂ Ü«∞„`« `«„`å-™êÎ}˜ # Ü≥∂[ÜÕ∞`ü I
x~°„¿ãÎ +¨fiÅûâ◊„¿ãÎ+¨µ – ѨÖÏÜ«∞# Ѩˆ~+¨µ K« II
J„™êÎ}˜ =ÚOK« xÌ"åºx – ã¨fiÜ«∞"Õ∞= q#â◊ºu III 37
J^äŒ "å H˜O |Ǩ˙ˆHÎ# – =∞Ü≥ÿ∞ "À`åûk`«O [QÆ`ü I
=∞Ü≥ÿ∞= áêź`Õ x`«ºO – =∞Ü«∂ ã¨O„Ç≤ÏÜ«∞ `Õ-Ñ≤ K« II 38
JÇ¨Ï "Õ∞= [QÆ#¯ $`«∞ºó =∞$`Àº~°Ñ≤ =∞Ç‘ÏѨ`Õ I
„QÆ¿ã -ǨÏ"Õ∞= ã¨HõÅO – [QÆ ^Õ`« K«Û~åK«~°"£∞ II 39

MOHANPUBLICATIONS.COM
ã¨$+≤ìOѨ|_»∞K«∞#flk. <åKÕ ~°H˜∆OѨ|_»∞K«∞#flk. <åKÕ ã¨OǨÏiOѨ|_»∞
K«∞#flk.
=∞=∞ =„HõÎQÆ`å ã¨ûˆ~fi – ~åHõ∆™ê Ü«Ú^Œú^Œ∞~°‡^•óII
xq∞`«Î=∂„`« `«fiO Éèí∂Ü«∂ó H©iÎ =∂ѨûºÑ≤ ã¨OQƈ~II 40
<Õ<Õ [QÆ`«∞Î#‰õΩ =∞$`«∞º=Ù#∞ ! =∞$`«∞º^Õ=`«#∞ ! D ã¨HõÅ K«~åK«~° FO `«`«ûku N Ѩ^Œ‡ ѨÙ~å}ËÕ t=w`å ã¨∂-Ѩx+¨`«∞û „|Ǩχ
[QÆ`∞« #Î ∞ „q∞OÔQ^Œ#∞ ! JO^Œ∞=Å#, Ü«Ú^Œ=ú Ú#O^Œ∞ ^Œ∞~°‡^Œ∞Öˇ#· ~åHõã∆ ∞¨ Å∞ q^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N t= ~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ ~å=∂G„Ѩ^•#
<å<À@ Ѩ_ç#"åˆ~. Ü≥∂QÀ <å=∞ ѨOK«"≥∂-^蕺ܫ∞ó

h=Ù xq∞`«Î=∂„`«∞_»∞QÆ #∞O_»∞=Ú. D r=# ã¨O„QÍ=∞=ÚÖ’ h=Ù

H©iÎx á⁄O^≥^Œ=ÙQÍHõ! Jx áê~°fif ѨuÜ«∞QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞. ã‘`åѨu
Ü«∞QÆ∞ ~å=Ú#‰õΩ JÉèíÜ«∞q∞K≥Û#∞.

Wk "庙ÈHõÎ ã¨O㨯 $`« Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`« =∞~Ú# t=w`«Ü«∞O^Œ∞

J~Ú^Œ= J^蕺ܫ∞O ~å=∂G„Ѩ^•# Ü≥∂QÆ=Ú ã¨=∂ѨÎ=Ú.

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
56 N t=w`«
6= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
F ÉèíQÆ"å<£ ! h=Ù K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞=Ú#O^Œ∞ <å‰õΩ =∞Ǩâ◊Û~°º=Ú
HõÅ∞QÆ∞K«∞#flk. h=Ù â◊√^Œ=ú ∞QÆ∞ ã¨Ê\ù H˜ =õ Ú=Öˇ `≥Åx¡ "å_»=Ù. „u<Õ„`«∞_»=Ù.
K«O„^ŒâYı ~°∞_»=Ù. h=٠ѨizÛù#=∞QÆ∞ =¸iÎ`À ѨÙ~°∞+¨~∂° Ѩ=Ú#∞ ^èiŒ Oz#
"å_»=Ù.áê~°fif^Õq`À ‰õÄ_ç#"å_»",·≥ h qHõ¯_» „Ѩ=∞^èŒ QÆ}=ÚÅ`À_» qǨÏ
iOK«∞K«∞<åfl=Ù.
F yi*ÏHÍO`å! h=٠ѨOK«É∂íè `å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ D K«~åK«~° [QÆ=Ú#‰õΩ
Uq^èŒ=ÚQÍ ã¨$+≤ì, ã≤÷u, ÅÜ«∞HÍ~°‰õΩ_» =QÆ∞K«∞<åfl=Ù? h‰õΩ<åÜ«∞O^Œ∞
J#∞„QÆÇϨ =Ú#flKÀ <å‰õΩ qâ◊nHõiOѨÙ=Ú Jx ~å=Ú_»∞ Ѩi„Ѩâfl◊ "ÃÕ ã#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
F ~å=∂! =∞Oz „Ѩâ◊fl#∞ J_çyuq. ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_® `≥eÜ«∞~åx
^•xx, hÜ≥ÚHõ¯ ÉèíH˜Î „ѨѨ`«∞ÎʼnõΩ, „â◊^•ú㨉õΩÎʼnõΩ h‰õΩ K≥ѨÙÊK«∞<åfl#∞.
ã¨∞„=`å! h=Ù D *Ï˝#=Ú =Å# ã¨O™ê~° ™êQÆ~°=Ú#∞ ^•@QÆÅ=Ù.——
JO@∂ â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `«# qÉèí∂`«∞Å#∞ q=iOK«™êÔQ#∞.
Hõ#|_»∞K«∞#fl ѨOK«=∞ǨÉè∂í `«=ÚÅ∞, K«`∞« ~°âÌ ◊ Ö’Hõ=ÚÅ∞, ã¨=Ú„^Œ
=ÚÅ∞, Ѩ~°fi`«=ÚÅ∞, ^Õ=`«Å∞, ~åHõ∆ã¨∞Å∞, |∞∞+¨µÅ∞, ™ê÷=~°=ÚÅ∞, K«~°
=ÚÅ∞, QÆO^èŒ~°∞fiÅ∞, „Ѩ=∞^äŒ∞Å∞, <åQÆ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Hõ#|_»∞K«∞#flq
<å qÉèí∂`«∞ÖË.
ѨÓ~°fi"Ú≥ Hõ™êi „|Ǩ‡k^Õ=`«Å∞ <å^Œ∞ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞ ^Œi≈OѨ`Å« z,
J`«ºO`« „Ñ≤Ü∞« =∞QÆ∞ =∞O^è~Œ Ñ° ~¨ fi° `«=Ú#‰õΩ "≥oi¡ . "å~°H¯õ _» ##∞fl ã¨∞uÎ O
zi. KÕ`«∞Å∞ *’_çOz #=∞㨯iOzi.
<Õ#ѨÙÊ_»∞ bÖÏ=∂„`«=∞#ã¨∞û HõÅ"å_»<≥·, "åi *Ï˝#=Ú#∞ ǨÏiOz
ux.JO`« „|Ǩ‡k^Õ=`«Å∞ J*Ï˝#=Ú=Å# ''h"≥=fi_»=Ù?—— Jx, „ѨtflO
K«QÍ <Õx@∞¡ ã¨=∂^è•#q∞zÛux.
''F ^Õ=`«ÖÏ~å! <Õ<Õ ã¨$+≤ìH˜ ѨÓ~°fi=Ú L#fl ã¨<å`«#∞_»#∞! Jk
^Õ=Ù_»#∞ =~°Î=∞#=Ú#O^Œ∞#∞<åfl#∞! Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’#∞ Ü«ÚO_≥^Œ#∞! D
Ö’Hõ=ÚÖ’ <åHõ#fl "ÕÔ~·#^ÕkÜ«Ú =∞~˘Hõ¯\˜ÖË^Œ∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 57
N t=w`å
J^äŒ +¨ëÈì"≥∂-^蕺ܫ∞ó
qÉèí∂u Ü≥∂QÆó
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=O ã¨Î„`« "Õ∞ z„`«O =∞ǨÏ^Õ`« „`«Ê*ÏÜ«∞`Õ I
â◊√^Œú ã¨Êù\ ˜Hõã¨OHÍâ◊ – „ã≤Î<Õ„`« â◊ÛO„^ŒâıY~°óII 1
=¸~°Î --ã¨Î fiO`«∞ `«∞ ѨizÛù<åfl -Hõ$uó ѨÙ~°∞+¨~°∂Ѩ ^èŒ$`üI
JO|Ü«∂ ã¨Ç≤Ï`À -„`≥·= – ~°=∞¿ã „Ѩ=∞^ä≥· ã¨ûǨÏII 2
`«fiO Hõ^äŒO ѨOK«Éèí∂`åk – [QÆ^Õ`« K«Û~å~°"£∞ I
`«„^Œ∂ƒÇ≤Ï yi*ÏHÍO`« – Ü«∞k `Õ-#∞„QÆǨϟ Ü«∞kII 3
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
â◊$}∞ ~å=∞! =∞ǨÉèÏQÆ–^Œ∞ˆ~˚Ü«∞ =∞=∞Ô~· ~°Ñ≤ I
`«„`«Ê=H∆ͺq∞ Ü«∞`Õfl# – „|ǨχK«ˆ~º} ã¨∞„=`«II
áê~°O Ü«∂㨺㨺 <åÜ«∂™ê–^Õº# ã¨O™ê~° h~°^èÕóI
4
^Œ$â◊ºO`Õ Ñ¨OK«Éèí∂`åx – ÜÕ∞ K« Ö’HÍ â◊Û`«∞~°Ìâ◊óII 5
ã¨=Ú„^•ó Ѩ~°fi`å ^Õ"å – ~åHõ∆™ê |∞∞+¨Ü«∞ã¨Î^ä• I
^Œ$â◊ºO`Õ Ü«∂x Kå<åºx – ™ê÷=~å}˜ K«~å}˜ K« II 6
QÆO^è•~°fió ã¨Ê~°™È <åQÍó–ã¨ûˆ~fi `Õ =∞kfiÉèí∂`«Ü«∞óI
ѨÙ~å „|Ǩ‡^ŒÜ≥∂ ^Õ"å–„^Œ+¨µª HÍ=∂ =∞=∂Hõ$u"£∞ II
=∞O^äŒ~°O „Ѩܫ∞Ü«Ú ã¨ûˆ~fi – =∞=∞ „Ñ≤Ü«∞`«~°O yi"£∞ III 7
ã¨∞Î`åfi „áêO[ÅÜ≥∂ ^Õ"å – =∂O `«^ä• Ñ¨Ù~°`«ã≤ú û`åóII 8
`å#Ì$ëêªfi-^äŒ =∞Ü«∂ ^Õ"å<£ – bÖωõΩe`« KÕ`«ã¨óI
`Õëê =∞ѨǨÏ$`«O *Ï˝#O – „|Ǩ‡n<åO k"ÒHõ™ê"£∞ II 9
Pã¨O¿ãÎ-ã¨Hõ$ ^Œ*Ï˝<å – =∂=∂Ǩïó HÀÉèí"å xu I
J^ä•-„|∞= =∞ǨÏO^Õ"å – #ǨÏ"Õ∞= ѨÙ~å`«#óII 10
Pã¨O „Ѩ^äŒ=∞"Õ∞"åǨÏO – =~åÎq∞ K« ã¨∞ˆ~â◊fi~åóI`«
Éèíqëêºq∞ K« Ö’ˆH-ã≤‡<£–=∞`ÀÎ <å<Àº-ã≤Î Hõâ◊Û#II 11
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
58 N t=w`«
<Õ#∞ [QÆ=Ú#‰õΩ P^è•~°=ÚQÆ x`«∞º_»#∞ ! P^èÜ Õ ∞« ~°∂Ѩ=ÚÖ’ Jx`«∞º
_»#∞ Jq^•º^À+¨~°Ç≤Ï`«∞_»#∞ "Õ^Œ=ÚʼnõΩ, „|Ǩχ‰õΩ Ѩux ^Œâ◊kâ◊Å∞#∞
<Õ<Õ!
™êq„u, QÍÜ«∞„u (=Ú#flQ∞Æ =∞O„`«=ÚÅ#∞) <Õ<.Õ „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨ #ѨÙOã¨
‰õΩÅ∞ =Ú#flQÆ∞ â◊s~°=ÚÅ#∞ <Õ<Õ. „u+¨µìÑπ, J#∞+¨µìÑπ (=Ú#flQÆ∞"≥·kHõ
Kè«O^Œã¨∞ûÅ#∞) „`«~¸=∞Ü«Ú_»#∞ <Õ<Õ.
<Õ<Õ ã¨`º« =Ú#∞, ã¨~fi° "åºÑ≤x âßO`«=Ú#∞, „`Õ„`åyflx, Q“~°==Ú#∞
"å‰õΩ¯#∞, ~°Ç¨Ï㨺=Ú#∞
<Õ#∞ [QÆ`«∞ΉõΩ „ѨÉèí∞=Ù#∞ PHÍâ◊=Ú#∞ *˺+¨µª_»#∞ ã¨∞~°„âı+¨µª_»<Õ!
=i+¨µª_»#∞!
P~°∞º_»#∞ (ѨÓAºÅÖ’ ѨÓ[º`«=Ú_»#∞), <Õ#∞ ÉèQí =Æ O`«∞_»#∞ (ã¨HÅõ
MOHANPUBLICATIONS.COM
Sâ◊fi~åºk +¨_∞» }æ Ü«Ú‰õΩ_Î #» ∞!), Dâ◊fi~∞° _»#∞ (ã¨~fi° ã=¨ ∞~°∞_ú #» ∞), `Õ[ã¨∞û#∞!
Pk HÍ~°}=Ú#∞ <Õ<≥ |∞∞QƺA™êû=∂^èŒ~°fi} "Õ^Œ=ÚÅKÕ L^ŒƒùqOz#
Ѩ~°=∂`«‡#∞ <Õ#∞!
WuǨã¨=ÚÅ∞, ѨÙ~å}=ÚÅ∞, HõÅÊ=ÚÅ∞, =∞O„`«=ÚÅ∞, ã¨∂„`«
=ÚÅ∞, "åºMϺ#=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q, ##∞fl „ѨuáêkOz#O^Œ∞# Jq
<å ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË! Ǩï`«=Ú–PǨïu, ^•`«–^•#=Ú, WǨÏ=ږѨ~=° Ú,
JHõ∆~°=Ú–Hõ∆~°=Ú, ^•Ou–âßOu, =Ú#flQÆ∞#q <å ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË <å^Œ∞
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú QÆ∞ǨϺ"≥∞ÿ#k <å‰õΩ [#‡ÖË^Œ∞ Ѩ~°`«`«fi=Ú#∞ <Õ#∞.
<Õ#∞ J=ºÜ«Ú_»#∞! |Ü«∞@ ֒ѨÅ, =ÚO^Œ∞ "≥#∞Hõ, "≥Å∞QÆ∞–pHõ\,˜
=Ú#flQÆ∞#q <å ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË.
„|Ǩχ,q+¨µ‚=Ù, =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞_»∞, L=∞, 㨯O^Œ∞_»∞, q<åÜ«∞‰õΩ_»∞,
WO„^Œ∞_»∞, Jyfl, Ü«∞=Ú_»∞, x~°$u, =~°∞}∞_»∞, "åÜ«Ú=Ù ‰õΩÉË~°∞_»∞,
Dâß#∞_»∞, T~°fiú Ö’Hõ=ÚÅ∞, Ѩ$käq, [Å=Ú, =Ú#flQ∞Æ Ñ¨OK«=∞ǨÉè∂í `«
=ÚÅ∞† ã¨∂~°∞º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞, #Hõ„∆ `«=ÚÅ∞, „QÆÇϨ =ÚÅ∞,„áê}=Ú, HÍÅ=Ú,
=∞$`«∞º=Ù, J=∞$`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "å\˜Ü«∞O^Œ∞ `å^•`«‡º~°∂Ѩ=ÚÖ’
#∞<åfl#∞–<Õ#∞!
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 59
=ºuiHõÎO K« =∞`ÀÎ-ã≤Î <å -#ºu¯Oz `«∞ûˆ~â◊fi~åóI
x`Àº-x`Àº-Ç¨Ï =∞#Ѷ¨∞’–„|Ǩχ}ÏO „|Ǩχ}ã¨ÊuóII 12
^ŒH˜∆}ÏOK« L^ŒOKÀ -ǨÏO–„áêOK«ó „Ѩ`«ºOK« U= K« I
J^èŒ â’Û~°úfiO K« qkâ’ kâ◊âßÛ -ǨÏO ã¨∞ˆ~â◊fi~åóII 13
™êq„f KåÑ≤ QÍÜ«∞„f–„ã‘ΠѨÙ=∂ #ѨÙ=∂# Ñ≤ I
„u+¨µìÑπ [QÆ`«º#∞+¨µìÑ¨Û – ѨOH˜Îâ◊ÛO^Œ G~¸=∞Ü«∞óII 14
ã¨`Àº-ǨÏO ã¨~°fi`« âß≈O`«ó – „`Õ`åyfl ~“æ~°=O QÆ∞~°∞óI
Q“~°Ç¨ÏO QÆǨÏfi~°O KåǨÏO – ^Òº~°Ç¨ÏO [QÆ`åO qÉèí∞óII 15
*˺+¨ª ã¨û~°fiã¨∞~°„âıëȪ–=i¬ëȪ-Ç¨Ï =∞áêOѨuóI
P~Àº-ǨÏO ÉèíQÆ"åhâ◊–¿ãÎ*’ -ǨÏO Kåk~°Ñ¨ºÇ¨Ï"£∞II 16
|∞∞ˆQfi^À-ǨÏO Ü«∞Aˆ~fi^Œó – ™ê=∞"Õ^À-Ç¨Ï =∂`«‡Éèí∂óI
J^èŒ~°fi}â◊Û =∞O„`ÀǨÏO – `«^ä•KåOy~°™È =~°óII
WuǨã¨Ñ¨Ù~å}Ïx – HõÖ’Ê-ǨÏO HõÅÊ"å #ǨÏ"£∞ I
<å~åâ◊Oã≤ K« QÍ^ä•-ǨÏO–q^ÀºÑ¨x+¨^À- 㨇ºÇ¨Ï"£∞II
17
18
â’¡HÍ ã¨∂û„`å}˜ K≥·"åǨϖ=∞#∞"åºMϺ# "Õ∞= K«I
"åºMϺ<åx `«^ä• q^•º – W+¨ìO Ǩï`« =∞^ä•-ǨïuóII 19
^•`å ^Œ`«Î=∞Ü«∞O Ö’Hõó–Ѩ~°Ö’HÀ-Ç¨Ï =∞Hõ∆~°óI
Hõ∆~° ã¨û~åfi}˜ Éèí∂`åx – ^•Ou âß≈Ou~°Ç¨ÏO YQÆóII 20
QÆ∞Ǩϟº-ǨÏO 㨈~fi"Õ^Õ+¨µ– J~°}Àº-Ç¨Ï =∞*’-ѨºÇ¨Ï"£∞ I
ѨÙ+¨¯~°O K« Ѩq„`«O K« – =∞^茺OKå-Ç¨Ï =∞`«óѨ~°"£∞ II 21
|Ç≤ÏâßÛǨÏO `«^ä•KåO`«ó – ѨÙ~°™êÎ^ŒÇ¨Ï =∞=ºÜ«∞óI
*’ºuâß≈ǨÏO `«=∞âßÛǨÏO – `«<凄`å }©O„kÜ«∂}ºÇ¨Ï"£∞II 22
|∞kúâßÛÇ¨Ï =∞ǨÏOHÍ~À – q+¨Ü«∂}ºÇ¨Ï "Õ∞=Ç≤Ï !
„|Ǩ‡q+¨µ‚~°‡¿ÇÏâ’-Ç¨Ï – =Ú=∂ 㨯O^À q<åÜ«∞HõóII 23
WO„^À-yflâ◊Û Ü«∞=∞âßÛǨÏO – x~°$u ~°fi~°∞}À-xÅóI
‰õΩÉË~À-ǨÏO `«^äÕâß<À – Éèí∂~°∞ƒù= ã¨ûfi~°‡Ç¨Ï~°˚#óII 24
`«Ñ¨ã¨û`«ºO K« Ѩ$käg–KåѨ¿ãÎ*’ -xÖ’-Ѩº=∞ǨÏ"£∞I
PHÍâ’-ǨÏO ~°q ™Èû"≥∂–#Hõ∆„`å}˜ „QÆǨ}ºÇ¨Ï"£∞II 25
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
60 N t=w`«
Pkx, FOHÍ~° ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞ =∞^躌 =Ú# Éè∂í ~°∞ƒù=ã¨∞û"åk ã¨fi~°∂ѨÙ
_»#∞! JO`«=Ú# qâ◊fi~°∂ѨÙ_»#∞ [Ñ≤OK≥_ç "å~°Å‰õΩ t~°ó ã¨÷Å=Ú#QÆ∞
^Œ∞#∞.
u#|_ç#k „`åQÆ|_ç#k <Õ<Õ ! KÕÜ«∞|_ç#k KÕÜ«∞|_»xk <Õ<Õ !
L`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#k <Õ<Õ ! ã¨HõÅ =º=Ǩ~°=ÚʼnõΩ P„â◊Ü«∞"≥∞ÿ#k <Õ<Õ !
<Õ#∞ Hõ~°‡ ~°∂Ѩ=ÚÖ’ [QÆ`«∞Î#‰õΩ Ç≤Ï`«=Ú#∞ ! k=º"≥∞ÿ# JHõ∆~°"≥∞ÿ#
ã¨∂Hõ∆ ‡~°∂Ѩ=ÚKÕ`«, Ö’Hõ=Ú#∞ ^èŒiOzÜ«Ú<åfl#∞. „áê*ÏѨ`åºk Ü«∞[˝
=ÚÅ∞, xëê¯=∞Hõ~°‡Å∞ <å ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË!
<Õ#∞ [QÆ`«∞Î#∞ LѨã¨OǨÏiOK«∞"å_»#∞. `Õ*’xkèx ã¨HõÅ „áê}∞Å
ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÖ’ LO_»∞"å_»#∞ <Õ<Õ !
„u=∂„`å`«‡Hõ=∞QÆ∞ FOHÍ~°=Ú#∞ <Õ#∞. Z=xH˜ L`«~Î =° Ú# t~°ã∞¨ û
MOHANPUBLICATIONS.COM
^ŒH˜∆}=Ú# áê^Œ=ÚÅ∞O_»∞<À J\˜ì ã¨~Àfi`«Î=Ú_»#∞ <Õ#∞!
Éèí‰õΩÎÅÜ≥ÚHõ¯ ^Œ∞i`«=ÚÅ#∞ ǨÏiO`«∞#∞. "åix T~°úfiÖ’Hõ=ÚÅ
<˘OkO`«∞#∞. áêѨÙÅ#∞ J^äÀÖ’Hõ=ÚÅ <˘OkO`«∞#∞. HÍ=Ù#, x`«º=Ú
ã¨<å`«#=Ú –UHõ=∞QÆ∞ FOHÍ~° ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞ <Õ#∞.
|∞∞QƺA™êû=∞"Õ^Œ=ÚÅ∞ – <Õ<Õ! U HÍ~°}=Ú=Å# Ü«∞[˝Hõ~°‡Å
Ü«∞O^Œ∞ „ÉÏǨχ}∞Å#∞ „Ѩ}Ï=∞=Ú KÕ~ÚOK«∞K«∞<åfl<À PHÍ~°}=Ú =Å#
„Ѩ}= ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞ <Õ#∞.
ã¨HõÅ r=ÙÅÖ’ =∂Oã¨Ñ≤O_»=Ú "åºÑ≤OzÜ«Ú#fl@∞¡ <Õ#∞ ã¨HõÅ
Ö’Hõ=ÚÅÖ’ xO_çÜ«Ú<åfl#∞. JO^Œ∞=Å# ã¨~°fi"åºÑ≤x <Õ<Õ!
„|Ǩχ^Õ=Ù_»∞, q+¨µ‚ÉèíQÆ"å#∞_»∞ =Ú#flQÆ∞ ^Õ=`«Å∞ <å Ü≥ÚHõ¯
P^ŒºO`«=ÚÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#ÖËHõáÈ~Úi. JO^Œ∞KÕ ##∞fl J#O`«∞_»x
JO^Œ∞~°∞.
QÆ~°ƒù^Œ∞óY=Ú, [#‡^Œ∞óY=Ú, [~å^Œ∞óY=Ú. =∞$`«∞º^Œ∞óY=Ú
=Ú#flQ∞Æ ^Œ∞óY~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ã¨O™ê~°™êQÆ~=° Ú #∞O_ç Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ ^•\˜O`«∞#∞.
Hõ#∞Hõ `å~°∞_»#∞ <Õ#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 61
„áê}ó HÍÅã¨Î^ä• =∞$`«∞º–~°=∞$`«O Éèí∂`«=∞=ºÇ¨Ï"£∞ I
Éèí=ºO Éèíq+¨º `«¯ $`«û$OK« – qâ◊fiO ã¨~åfi`«‡ HÀ-ѨºÇ¨Ï"£∞ II 26
F=∂^Ò K« `«^ä• =∞^èÕº – Éèí∂~°∞ƒù=ã¨ûfi ã¨Î^ä≥·=K« I
`«`À-ǨÏO qâ◊fi~°∂áÈ-ã≤‡ – j~°¬O K« [Ѩ`åO ã¨^• II 27
Jt`«O áê~Ú`«O KåǨÏO – Hõ$`«O KåHõ$`« =∞ѨºÇ¨Ï"£∞ I
Ѩ~°O K≥·"åѨ~°O KåÇ¨Ï – =∞ǨÏO ã¨~°fi Ѩ~åÜ«∞}óII 28
JǨÏO [QÆkú`«O k=º – =∞Hõ∆~°O ã¨∂Hõ∆ ‡=∞=ºÜ«∞"£∞ I
„áê*ÏѨ`«ºO Ѩq„`«O K« – ™œ=∞º =∞„QÍǨϺ =∞„yÜ«∞"£∞ II 29
JǨÏ"Õ∞ "ÀѨã¨OǨÏ~åÎ – =∞Ǩ„QÍ ™œ[™êO xkèóI
ǨÏ$^ŒÜÕ∞ ^Õ=`å`Õfi# – „áê}`Õfi# „Ѩu+≤ª`«óII
t~°â’Û`«Î~°`À Ü«∞㨺 – áê^Ò ^ŒH˜∆#`« ã¨Î^ä• I
Ü«∞㨺 ã¨~Àfi`«Î~° ™êûH∆Í – ^ÀOHÍ~À-ǨÏO „u=∂„`«HõóII
30
31
T~°úfi=Ú <åfl=∞ÜÕ∞ Ü«∞™ê‡ – ^Œ^èŒ âßÛѨ#Ü«∂ =∞º^äŒI
`«™ê‡ ^ÀOHÍ~° U"åÇ¨Ï – "Õ∞HÀ x`«º ã¨û<å`«#óII 32
|∞∞KÀ Ü«∞EO+≤ ™ê=∂x – Ü≥∂ „|Ǩ‡ Ü«∞[˝Hõ~°‡}˜óI
„Ѩ}Ï=∞ÜÕ∞ „ÉÏǨχ}ËÉèíº – ¿ãÎ<åǨÏO „Ѩ}"À =∞`«óII 33
¿ãflǨϟ Ü«∞^ä• =∂Oã¨YO_»O – "åºáÈflu "åºÑ¨Ü«∞`«ºÑ≤ I
ã¨~°fiÖ’HÍ#ǨÏO `«^Œfi – `«û~°fi"åºÑ‘ `«`À-㨇ºÇ¨Ï"£∞ II 34
„|Ǩ‡Ç¨Ïiâ◊Û ÉèíQÆ"å–<å^ŒºO`«O <ÀѨÅ|ú"å<£ I
`«`À-<ÕºK« ã¨∞~åó Ü«∞™ê‡–^Œ#O`À-Ç¨Ï q∞fi`«óII 35
QÆ~°ƒù [#‡ [~å =∞$`«∞º – ã¨O™ê~°ÉèíÜ«∞ ™êQÆ~å`ü I
`å~°Ü«∂q∞ Ü«∞`À ÉèíHõÎO – `«™ê‡ `åÎ~À-Ç¨Ï g∞i`«óII 36
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
62 N t=w`«
JO_»[, ¿ãfi^[Œ , [~åÜ«Ú[, Lkƒù*Ï˚Å<Õ K«`∞« ifi^Œè ^ÕÇϨ =ÚÅÜ≥ÚHõ¯
ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÅÜ«∞O^Œ∞ r=Ùx ~°∂Ѩ=ÚÖ’ ã¨∂Hõ∆ ‡=ÚQÍ x"åã¨=ÚO_≥^#Œ ∞.
JO^Œ∞KÕ <Õ#∞ ã¨∂‰õ∆Ω‡_»#∞!
J*Ï˝# ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ QÍ_®O^èŒHÍ~°=ÚÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ# <å^Œ∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ
q^Œ∞º„`«ÊHÍâ◊=Ú =Öˇ ÉèÏã¨∞~°~∂° =Ú#∞ K«∂Ñ≤OK≥^#Œ ∞. JO^Œ∞KÕ "≥^· ∞Œ º`åaè
Y∞º_»#∞ <Õ#∞.
<Õ#∞ XHõ¯_»<!Õ U HÍ~°}=Ú =Å# Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ã¨$+≤,ì ã≤u÷ , ÅÜ«∞=Ú
KÕÃã^Œ<À† P HÍ~°}=Ú =Å# <Õ<˘Hõ¯_»<Õ Dâ◊fi~°∞_»∞#∞.
<åHõO>Ë Ô~O_»="å_»∞ ÖË_»∞! `«∞sÜ«∞=∞QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ <Õ#∞!
„ѨàÜ◊ ∞« HÍÅ=Ú#O^Œ∞ ã¨HÅõ r=ÙÅ#∞ <å^Œ∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÖ’xH˜ fã¨∞H˘O
^Œ∞#∞. HÍ=Ù# <Õ<˘Hõ¯_»<Õ ~°∞„^Œ∞_»#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
<Õ#∞ Dth! â◊‰õΩÎÅ`À [QÆ`«∞Î#∞ âßã≤OK≥^Œ#∞. ã¨HõÅ Ö’Hõ=ÚʼnõΩ
ã¨~åfiO`«~åºq∞x [QÆK«Û‰õ∆Ω=Ù#∞ <Õ#∞!
<Õ#∞ ã¨HõÅ K«~åK«~° HÀ\˜ r=~åtH˜, ã¨HõÅ q^ŒºÅ‰õΩ Jnèâ◊fi~°∞_»#∞
JO^Œ∞=Å# Dâß#∞_»#∞ <Õ#∞.
ã¨~fi° ÉÏè ==ÚÅ#∞ xsH˜O∆ K≥^#Œ ∞. P`«‡*Ï˝#=Ú#∞ HõeOæ K≥^#Œ ∞ JO^Œ∞
=Å# <Õ<Õ ÉèíQÆ"å#∞_»#∞.
ZšѨC_»∞ ã¨HõÅ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ <åÖ’xH˜ ã‘fiHõiOK≥^Œ#∞. uiy |Ü«∞
@‰õΩ q_»K^≥ #Œ ∞. =∞~°Å HõeÊOK≥^#Œ ∞. HÍ=Ù# <Õ<Õ =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞_»#∞ =∞ǨÏ
`«Î~°"≥∞ÿ# P`«‡*Ï˝#=Ú#∞, Ü≥∂QÆ=Ú, qÉèí∂`«∞ÅKÕ`« ã¨~°fiÉèÏ==ÚÅ#∞
ã¨$lOK«∞K«∞<åfl#∞. J\˜ì =∞Ǩ^Õ=Ù_»#∞ <Õ#∞.
<Õ#∞ ã¨HÅõ kâ◊ÅÖ’ "åºÑ≤Oz Ü«Ú<åfl#∞. ѨÙ@∞ì#q–ѨÙ\˜#ì q, ѨÙ@ì
É’=Ù#q JxflÜ«Ú <Õ<Õ ã¨~°fi`À =ÚY∞_»#∞ Pk^Õ=Ù_»#∞ <Õ#∞.
qâ◊fi"Õ∞ K«‰õ∆Ω=ÙÅ∞QÆ, =ÚY=ÚÅ∞QÆ, ÉÏǨï=ÙÅ∞QÆ, áê^Œ=ÚÅ∞QÆ,
HõÅ"å_»#∞ <Õ#∞. qâ◊fi=Ú#‰õΩ áêʼnõΩ_»#∞ ^Œ∞ºÖ’Hõ=Ú, Éèí∂Ö’Hõ=Ú...
=Ú#flQÆ∞ "å\˜ „ã¨+¨ì#∞ <Õ<Õ.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 63
K«`«∞ifi^èÕ+¨µ ^Õ¿ÇÏ+¨µ – r=`Õfi# =™ê=∞ºÇ¨Ï"£∞ I
ã¨∂H∆À‡ Éèí∂`åfi-^äŒ Ç¨Ï$^ÕÌâı – Ü«∞`« `«∂ûHõ∆ ‡ó „ѨH©iÎ`«óII 37
=∞Ǩ`«=∞ã≤ =∞ˆQflÉè’º – ÉèíˆHÎÉè’º Ü«∞„`«ÊHÍâ◊ÜÕ∞ I
q^Œ∞º^Œfi ^Œ`«∞ÅO ~°∂ѨO–`«™ê‡ ^≥· fi^Œ∞º`« =∞㨇ºÇ¨Ï"£∞ II 38
UHõ U=O Ü«∞`ÀÖ’HÍ<£–qã¨$*Ïq∞ ã¨$*Ïq∞ K« I
q"åã¨Ü«∂q∞ QÆ$Ǩ‚q∞ – `«™ê‡^ÕHÀ-Ç¨Ï g∞i`«óII 39
# kfifÜ≥∂ Ü«∞`«ã¨Î¿ã÷ – `«∞sÜ«∞O „|Ǩχ Ü«∞`«ûfiÜ«∞"£∞ I
Éèí∂`å<åº`«‡x ã¨OǨÏ$`«º – K≥·HÀ ~°∞„^À =™ê=∞ºÇ¨Ï"£∞ II 40
ã¨~°fiÖ’HÍ #ºnâı-Ç¨Ï – g∞thaèâ◊Û â◊H˜ÎaèóI
Dâß# =∞㨺 [QÆ`«ó – ã¨fi~°Ì$â◊O K«‰õ∆ΩÔ~·â◊fi~°"£∞ II
Dâß# q∞O„^Œ`«ã¨∞÷+¨ó – ã¨ûˆ~fiëê =∞Ñ≤ ã¨~°fi^• I
Dâß# ã¨û~°fiq^•º<åO – Ü«∞ nâß# ã¨Î^Œã¨‡ºÇ¨Ï"£∞ II
41
42
ã¨~åfi<åƒù"å xflsˆH∆-Ç¨Ï – =∂`«‡*Ï˝#O xsHõ∆ÜÕ∞ I
Ü≥∂QÆO K« ã¨=∞ÜÕ∞ Ü«∞™ê‡–^ŒƒùQÆ"å #‡Ç¨Ï`À =∞`«óII 43
J[„ã¨O Ü«∞K«Û QÆ$Ǩ‚q∞ – qã¨$*Ïq∞ ã¨$*Ïq∞ K« I
ã¨~åfi<£ Ö’HÍ<åfiã¨Ü«∂q∞ – `Õ<åǨÏO "≥· =∞¿ÇÏâ◊fi~°óII 44
=∞ǨÏ`åûfi`«‡*Ï˝# Ü≥∂ÔQ· – Ô~·â◊fiÔ~· fiã¨∞Î =∞Ç‘ÏÜ«∞`Õ I
ã¨~åfi<åƒù"å #‡Ç¨^Õ= – ã¨û$[`«º=u ™È-㨇ºÇ¨Ï"£∞ II 45
UëÈ-ã≤‡ ^Õ=ó „Ѩkâ’-Ñ≤ ã¨~åfió – Ñ¨Ó~Àfi Ç≤Ï *Ï`À㨇ºÇ¨Ï"Õ∞=Qƈ~ƒùI
JǨÏO Ç≤Ï *Ï`«â◊Û [x+¨º=∂}ó–„Ѩ`«ºQÆ˚<åã≤Î+¨ªu ã¨~°fi`À=ÚYóII 46
qâ◊fi`«â◊Û‰õ∆Ω ~°∞`« qâ◊fi`À =ÚM’ – qâ◊fi`À ÉÏǨï~°∞`« qâ◊fi`« ™êû`ü I
ã¨O ÉÏǨïÉèϺO ^Œ=∞u ã¨O Ѩ`«„`≥·–~å̺"åÉèí∂g∞ [#Ü«∞<ÕÌ= UHõóII47
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
64 N t=w`« N t=w`« 65
ǨÏ$^ŒÜ«∂HÍâ◊=Ú =∞^茺֒ "åÖÏ„QÆ=∂„`«=Ú ("≥O„@∞Hõ z=i "åÖÏ„QÆ=∂„`«O ǨÏ$^ŒÜ«∞㨺 =∞^èÕº
ÉèÏQÆ=Ú) =Öˇ *’ºuã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÆ <Õ#∞<åfl#∞! ##∞fl qâ◊fi^Õ=ÙxQÆ, P`«‡ã¨∞÷ qâıfi^Õ=O *Ï`«"Õ^ŒO =ˆ~}º"£∞I
xQÆ – nä~°∞Å∞ ^Œi≈O`«∞~°∞. J\˜ì"åiˆH âßâ◊fi`«=∞QÆ∞ âßOu HõÅ∞QÆ∞#∞. =∂ =∂`«‡ã¨÷O ÜÕ∞-#∞ Ѩâ◊ºOu nè~å
W`«~°∞ʼnõΩ HõÅ∞QÆ<Õ~°^Œ∞.
¿ãÎëêO âßOu âß≈â◊fif<Õ`«ˆ~ëê"£∞II 48
<Õ#∞ ã¨~°fiHÍ~°} Éèí∂`«∞_»#∞! J~Ú^Œ∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ (ѨOK«=∞Ǩ JǨÏO Ü≥∂x =∞kèuëêªq∞ K≥H· À–=∞ÜÕ∞^ŒO ѨÓ~°O‚ ѨOK«q^èOŒ K« ã¨~fi° "∞£ I
Éèí∂`«=ÚÅKÕ`«) „ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú xi‡Oz, JO`«~åºq∞<≥· <Õ#∞<åfl#∞ =∂g∞âß#O ѨÙ~°∞ã¨O ^Õ= q∞`«O÷ –qKå~°º=∂}O âßOu=∞`«ºO`«"∞Õ uII49
D q^èŒ=ÚQÆ ##∞fl Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xQÆ, ѨÙ~å}ѨÙ~°∞+¨µxQÆ, ^Õ=^Õ=ÙxQÆ
ÉèÏqOK«∞"å~°∞ q∞H˜¯e âßOux á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.
„áê}Ë+¨fiO`« ~°‡#™È eOQÆ=∂Ǩï–~°‡ã≤‡#fl â◊<åÜ«∂K« `«$ëê‚Hõ∆=∂K« I
PHõe^ŒÑ¨CÅ∞...=Ú#flQÆ∞ "å\˜H˜ P^è•~°=Ú „áê}=Ú. JO^Œ∞Ö’ `«$ëê‚O zè`åfi ¿ÇÏ`«∞*ÏÅ㨺 =¸ÅO–|∞^•úºz`«OÎ ™ê÷Ñ~¨ Ú`åfi=∞~¸Ç¨ÏII
#∞#fl P`«‡‰õΩ HÍ~°}=ÚQÆ ##∞fl ÉèÏqOK≥^~Œ ∞° . `«$+¨#‚ ∞g_ç, HÍ~°} HÍ~°}∞ U=O ÜÕ∞ =∂O ^蕺ܫ∞=∂<å Éèí[O`Õ–`ÕëêO âßOuâßâ◊fif<Õ`«ˆ~ëê"£∞III50

MOHANPUBLICATIONS.COM
_»#QÆ∞ <åÜ«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞ûxeÑ≤, Z=fi~°∞ ^蕺xOz, ÉèílOK≥^Œ~À† "åiˆH
âßâ◊fi`«=∞QÆ∞ âßOu HõÅ∞QÆ∞#∞. W`«~°∞ʼnõΩ HõÅ∞QÆ<Õ~°^Œ∞.
"å‰õΩ¯, =∞#ã¨∞ûʼnõΩ, QÀK«iOK«^Œ∞ P#O^Œ „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ=Ú. J\˜ì
Ü«∞`À "åKÀ x=~°ÎO`Õ – J„áêѨº =∞#™ê ã¨Ç¨Ï I
P#O^ŒO „|Ǩχ =∂O *Ï˝`åfi– # aÉèËu ‰õΩ`«â◊Û#I 51
<åÜ≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#fl *Ï˝x, ZO^Œ∞=Å# ‰õÄ_» ÉèíÜ«∞=Ú
<˘O^Œ_»∞. „â◊√`Õfiu ^Õ"å =∞^•fiHõºO – ÔH·=ź *Ï˝#=Ú`«Î=∞"£∞ I
[ѨO`À =∞=∞ <å=∂x–=∞=∞^蕺# Ѩ~åÜ«∞}ÏóII 52
^Õ=`«ÅO^Œ~∞° <å^Œ∞ =∂@Å∞qx, HÔ =· ź *Ï˝#=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘xi.
"å~°∞ <åÜ≥ÚHõ¯ k=º<å=∞=ÚÅ#∞ [Ñ≤Ozi. "å~°∞ [Ѩ^•è º# Ѩ~åÜ«∞}∞Öˇ,· 㨈~fi `Õ ã¨fiã¨fi^ÕǨO`Õ–=∞`åûÜ«Ú[ºO QÆ`åóѨÙ~åI 53
^ÕÇ¨ =™ê# ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ <å ™êÜ«Ú[º=Ú#∞ á⁄Oki. JO^Œ∞=Å# `«`À ÜÕ∞ Ѩi^Œ$â◊ºO`Õ– Ѩ^•~å÷ =∞kfiÉèí∂`«Ü«∞óI
„ѨѨOK«=ÚÖ’x Ѩ^•~°÷=ÚÅxflÜ«Ú <å^Œ∞ qÉèí∂`«∞ÖË!
=∞ÜÕ∞º= ã¨HõÅO *Ï`«O – =∞~Ú ã¨~°fiO „Ѩu+≤ª`«"£∞ II 54
ã¨~°fi=Ú <åÜ«∞O^Õ Ñ¨Ù\˜ì#k. <åÜ«∞O^Õ „Ѩu+≤ª`«"≥∞ÿ#k. <åÜ«∞O^Õ
ÅÜ«∞=∞QÆ∞K«∞#flk. HÍ=Ù#, J^ŒfiÜ«∞=∞QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ <Õ#∞! =∞~Ú ã¨~°fiO ÅÜ«∞O Ü«∂u – `«„^ŒƒÇ¨‡-^ŒfiÜ«∞ =∞㨇ºÇ¨Ï"£∞I
J}∞=ÙHõ#fl J}∞=Ù#∞, =∞ǨÏ`«∞HÎ #õ fl =∞ǨÏ`«∞#Î ∞, qâ◊√^Œ∞_ú #» ∞, ѨÙ~å`« J}À~°}©Ü«∂ #ǨÏ"Õ∞= `«^Œfi–#‡Ç¨ #ǨÏO qâ◊fi=∞ǨÏO qâ◊√^ŒúóII
#∞_»#∞ <Õ#∞. ѨÙ~°∞+¨µ_»#∞ <Õ#∞. Ç≤Ï~°}‡Ü«Ú_»#∞, t=ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞ <Õ#∞! ѨÙ~å`«<À-ǨÏO ѨÙ~°∞ëÈ-Ç¨Ï g∞â’–Ç≤Ï~°}‡Ü≥∂-ǨÏO t=~°∂Ѩ=∞ã≤‡III55

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
66 N t=w`« N t=w`« 67
Hõ~°K«~°}=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_®<Õ <Õ#∞ JzO`«º=∂Ü«∂â◊HÎ̃ ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞! Jáê}˜áê^À-Ç¨Ï =∞zO`«ºâ◊H˜Îó
Hõ#∞flÅ∞ ÖˉõΩO_®<Õ K«∂K«∞K«∞O^Œ∞#∞. PHÍâ◊ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞. ##∞fl `≥Å∞ã¨∞ ѨâßÛ=∞º K«‰õ∆Ω ã¨ûâ◊$}À=∞ºHõ~°‚óI
H˘#∞ "å~˘Hõ~°∞#∞ÖË~°∞. <Õ#∞ z`«ûfi~°∂ѨÙ_»<≥·† ã¨HõÅ=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞ JǨÏO q*Ï<åq∞ qqHõÎ~°∂áÈ
H˘O^Œ∞#∞.
# Kåã≤Î "Õ`åÎ =∞=∞ z`«û^•Ç¨Ï"£∞ II 56
ã¨HÅõ "Õ^=Œ ÚÅKÕ`« `≥eÜ«∞^Œy#"å_»#∞ <Õ<.Õ "Õ^•O`«∞Å∞ q=iOz#
"å_»#∞ <Õ<Õ. "Õ^•~°ú=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x#"å_»#∞ <Õ<Õ. "Õ^≥·~°<ÕÔH· ~°Ç¨Ï"Õ∞= "Õ^Àº
"Õ^•O`« Hõ$ ^Õfi^Œq^Õ= KåǨÏ"£∞ I
<åÜ«∞O^Œ∞ ѨÙ}º=Ú, áêѨ=ÚÅ∞ ÖË=Ù. <å‰õΩ <åâ◊=ÚÖË^Œ∞. <å‰õΩ # ѨÙ}ºáê¿Ñ =∞~Ú <åã≤Î <åâ’
[#‡=Ú ÖË^∞Œ . <å‰õΩ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ |∞kú ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Láê^è∞Œ Å∞ÖË=Ù. <Õ#∞– # [#‡ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ |∞kÌ~°ã≤Î II 57
Éèí∂q∞, [Å=ÚÅ#∞ HÍ#∞! Jyfl, "åÜ«Ú=ÙÅ#∞ HÍ#∞! PHÍâ◊=Ú#∞
HÍ#∞! (J#QÍ <å‰õΩ–Éèí∂q∞, [Å=Ú, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊=ÚÅ∞ # Éèí∂q∞ ~åáÈ # K« =Ç≤Ïfl~°ã≤Î
MOHANPUBLICATIONS.COM
ÖË=Ù!)

Z=fis „ѨHÍ~°=ÚQÆ – Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙxQÍ#∞, x+¨¯HõÅ∞xQÍ#∞,

#KåxÖ’ "Õ∞ã≤Î #"Õ∞ #Éèí„H∆Í

U=O qk`åfi Ѩ~°=∂`«‡~°∂ѨO

58

JkfifÜ«ÚxQÍ#∞, ã¨~°fi™êH˜∆QÍ#∞, ã¨`ü Jã¨`ü ~°Ç≤Ï`«∞xQÍ#∞, ##∞fl

`≥eÜ«Ú^Œ∞~À "å~°∞ Ѩiâ◊√^Œ∞ú_»QÆ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. QÆ∞Ǩâ◊Ü«∞O x+¨¯Å =∞kfifÜ«∞"£∞ I
F ~å=∞ =∞Ç‘ÏѨf! Z=fis „ѨHÍ~°=ÚQÆ, `«`fi« *Ï˝#=ÚKÕ`,« ##∞fl `≥Å∞ã¨∞ ã¨=∞ã¨Î ™êH˜∆O ã¨^Œã¨kfiÇ‘Ï#O
H˘O^Œ∞~À† "å~°∞ ÔH·=ź Ѩ^Œ=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. W`«~°∞Å∞ á⁄O^ŒÖË~°∞. „Ѩܫ∂u â◊√^ŒúO Ѩ~°=∂`«‡ ~°∂Ѩ"£∞ II 59
Jx â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ q=iOK≥#∞.
U=O =∂O `«`«Î fi`À "ÕuÎ – Ü«∞ã¨∞Î ~å=∞ =∞Ç‘ÏѨ`Õ I
㨠U= <å<Àº Ö’ˆH+¨µ – ÔH·=źѶ¨Å =∞â◊√fl`Õ II 60
Wk "庙ÈHõÎ ã¨O㨯 $`« Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«=∞~Ú# t=w`« Ü«∞O^Œ∞
qÉèí∂uÜ≥∂QÆO J#∞ P~°= J^蕺ܫ∞O ã¨=∂ѨÎ=Ú.
FO `«`«ûku N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë t=w`å ã¨∂-Ѩx+¨`«∞û
„|Ǩχq^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N t=~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ
qÉèí∂u Ü≥∂QÀ <å=∞ +¨ëȪ^蕺ܫ∞ó

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
68 N t=w`«
7= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
F ÉèíQÆ"å<£! <Õ xk =~°‰õΩ J_çy# „Ѩâ◊fl‰õΩ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•#=Ú#∞
K≥ѨÊÖË^Œ∞. =∞¿ÇÏâ◊fi~å! ѨizÛù#fl=∞QÆ∞ Ѩi=∂}=Ú Hõeæ# h ^ÕǨÏ=Ú
#∞O_ç ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ∞ Uq^èŒ=ÚQÆ L`«ÊuÎ, ã≤÷u, qÅÜ«∞=ÚÅQÆ∞
K«∞<åfl~Ú.
F ^Õ=^Õ"å! `«=∞ JkèHÍ~°=ÚÅÖ’ #∞O_ç ã¨$ëêì º^Œ∞Å <˘#~°∞Û
„|Ǩ‡k ^Õ=`«Å∞#∞, K«`«∞~°Ìâ◊Éèí∞=#=ÚÅ∞#∞ U „ѨHÍ~°=ÚQÍ h"Õ JQÆ∞
K«∞<åfl=Ù?
F Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å! h =Å# *Ï˝#=Ú q#flѨÊ\˜H©, <å ã¨O^ÕǨÏ=Ú
MOHANPUBLICATIONS.COM
x=$uÎ HÍ=_»OÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# ã¨Oâ◊Ü«∞„QÆã¨Î"≥∞ÿ# <å z`«Î=ÚÖ’x
ã¨O^ÕǨÏ=Ú#∞, "åiOK«=Åã≤OkQÍ HÀ~°∞K«∞<åfl#∞. JO@∂ ~åѶ¨∞=Ù_»∞
„áêi÷OK«Q͆ t=Ѩ~°=∂`«‡ qâ◊nHõiOK«∞K«∞O_≥#∞.
F ~å=∂! =∞„iq`«#Î =Ú q∞QÆ∞Å z#fl^#·≥ ѨÊ\˜H,© ^•xÜ«∞O^Œ∞ =∞Ǩ
=$Hõ∆=Ú Wq∞_çÜ«Ú#flk. J>Ë¡ ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú <å k=º â◊s~°=Ú
#O^Õ Wq∞_çÜ«Ú#flk. ã¨HõÅ „áê}˜HÀ\˜ <å#∞O_Õ L`«Ê#fl=∞QÆ∞K«∞#flk.
LѨCQÆ_»¤ h\˜Ö’ Hõ~°yáÈ~Ú HõÅã≤áÈ=Ù#∞. Jk =∞~°Å áêHõ=ÚKÕ
"≥Ú^Œ\ ˜ ~°∂Ѩ=Ú <˘O^Œ∞K«∞#flk. ã¨∂~°º=∞O_»Å=Ú #∞O_ç "≥Å∞=_ç#
HÍOu`À „Ѩu L^ŒÜ«∞=Ú#O^Œ∞ Ö’Hõ=Ú „ѨHÍtOK«∞#∞. J\˜ì „ѨHÍâ◊=Ú
™êÜ«∞O„`«=Ú#O^Œ∞ ã¨∂~°∞ºxÜ«∞O^Õ Å~ÚOK«∞#∞. P q^è=Œ ÚQÍ, F~å=∂!
ã¨HõÅÖ’Hõ=ÚÅ∞ <å=Å# L`«Ê#fl"≥∞ÿ, <åÜ«∞O^Õ ÅÜ«∞=∞QÆ∞K«∞#flq. F
ã¨∞„=`å! ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅ∞ <åÜ«∞O^Õ ã¨OÉèíqOK«∞ K«∞#fl=x `≥Å∞ã¨∞
H˘#∞=Ú—— JO@∂, â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ K≥ѨCK«∞O_»Q͆ ~åѶ¨∞=Ù_»∞.
F =∞Ǩ#∞ÉèÏ"å! h=Ù Zxfl q^è=Œ ÚÅ É’kèOz##∞ k„Qƃ=ù ∞<˘Ok#
=∞#∞A#‰õΩ k‰õΩ¯`ÀK«#@∞¡ <åˆHg∞ É’^èÑŒ _¨ ∞» @ ÖË^∞Œ . <Õ<qÕ ∞ KÕÜÚ« ^Œ∞#∞.
Jx, q#„=∞`«`À KÕ`«∞Å∞ *’_çOz #=∞㨯iOK≥#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 69
N t=w`å
J^äŒ ã¨Ñ¨Î"≥∂-^蕺ܫ∞ó
qâ◊fi~°∂Ѩ ã¨O^Œ~°≈# Ü≥∂QÆó
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! Ü«∞#‡Ü«∂ Ѩ$+¨ìO–`«`«Î^ä≥·= ã≤ú`«O qÉè’ I
J„`À`«Î~°O =∞Ü«∂ Å|úO – `«fi`ÀÎ <≥·= =∞¿ÇÏâ◊fi~°II 1
ѨizÛù#fl Ѩs=∂}Ë – ^Õ¿ÇÏ ÉèíQÆ=`« ã¨Î= I
L`«ÊuÎ ã¨û~°fiÉèí∂`å<åO – ã≤÷u~åfi qÅÜ«∞óHõ^äŒ"£∞ ? 2
ã¨fi™êfikèHÍ~° ã¨O|^•úó – Hõ^äŒO <å=∞ ã≤÷`åã¨∞û~åóI
`Õ ã¨ˆ~fi`«fiO Hõ^äŒO ^Õ= – Éèí∞=<åx K«`«∞~°Ìâ◊óII 3
`«fi`«Î „â◊√≈`åfi-Ñ≤ ^Õ"å-„`«–ã¨O^ÕǨϟ "Õ∞ =∞Ǩ #Éèí∂`ü I
J„Ѩ`åº~Ú`« z`«Î㨺 – ã¨Oâ◊Ü«∞O KèÕ`«∞Î =∞~°›ã≤II
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
4
=@ c*Ë ã¨∞ã¨∂ˆH∆ ‡ -Ñ≤– =∞Ǩ=@`«~°∞ ~°º^ä•I
ã¨~°fi^•-¿ãÎ -#º^ä• =$Hõ∆ó – ‰õΩ`« PÜ«∂u `«^Œfi^ŒII 5
`«^Œfi#‡=∞ `«<Ò ~å=∂–Éèí∂`å<å =∂QÆu ~°¡Ü«∞óI
=∞ǨÃã·O^èŒ= Ñ≤O_À-Ñ≤ – [ÖËH˜∆áÈÎ qbÜ«∞`ÕóII
# ^Œ$â◊º`Õ Ñ¨Ù#ó áêHÍ – `«Î`« PÜ«∂u ѨÓ~°fi=`ü III 6
„áê`«ó „áê`«~°º^ä•--Ö’HÀ – *ÏÜ«∞`Õ ã¨∂~°º=∞O_»ÖÏ`ü I
U=O =∞`ÀÎ [QÆ`«û~°fiO – *ÏÜ«∞`Õ-ã≤Î qbÜ«∞`Õ II 7
=∞ÜÕ∞º= ã¨HõÅO ~å=∞ – `«^Œfi *Ï˝hÇ≤Ï ã¨∞„=`«II 8
N~å=∞ L"åK«
Hõkä`Õ-Ñ≤ =∞ǨÉèÏQÆ – kQÆ˚_»ã¨º Ü«∞^ä• kt I
x=~°Î`Õ „Éèí"≥∂ <≥·= – `«^Œfi #‡=∞ Hõ~Àq∞ H˜"£∞ II 9
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
70 N t=w`« N t=w`« 71
~å=Úx ã≤÷ux K«∂z# ÉèíQÆ"å#∞_»∞ (t=Ù_»∞) ~å=Úx`À– N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
F~å=∂! D K«~åK«~° „ѨÑO¨ K«=∞O`«ÜÚ« <å Ü«∞O^Õ L#flk. ^•xx =∞~Ú ã¨~°fiO Ü«∞^ä• ~å=∞ – [QÆ^Õ`« K«Û~åK«~°"£∞ I
Hõ#∞flÅ`À h=Ù ^Œi≈OK«ÖË=Ù. JO^Œ∞=Å#, h‰õΩ k=º K«‰õ∆Ω=Ù#∞ „Ѩ™ê
kOK«∞K«∞<åfl#∞. F ^•â◊~n° !ä h=Ù ÉèÜ í ∞« Ѩ_H» õ xâ◊ÛÅ∞_»",·≥ <å `Õ*’=∞O_»Å =~°Î`Õ `«^ŒÌ~°≈Ü«∂q∞ – #„^Œ+¨µìO Hõ∆=∞`Õ Éèí"å<£ II 10
=Ú#∞ K«∂_»∞=Ú. k=ºO K«‰õ∆Ωó „Ѩ^•™êºq∞ – `«∞ÉèíºO ^Œâ◊~°^ä•`«‡[I
HÀ\Ï¡k q^Œ∞º„`«ÊHÍâ◊=Ú=Öˇ, „ѨKO« _»"∞≥ #ÿ ÉèÜ í ∂« =ǨÏ"≥∞#ÿ k=º`Õ[ `Õ# Ѩâ◊ºÉèíÜ«∞O `«ºHÍÎfi–=∞`ÕÎ*’=∞O_»ÅO „^èŒ∞="£∞ II 11
ã¨∞û#∞ ~åѶ¨∞=Ù_»∞ K«∂K«∞K«∞O_≥#∞. J^•ÌxH˜ J`«_»∞ ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞_≥·, # K«~°‡ K«‰õ∆Ωëê „^Œ+¨µìO – â◊Hõº`Õ =∂=∞HõO =∞ǨÏóI
"≥∂HÍà◊§ÃÑ· <ÕÅg∞^Œ K«uH˜Å|_≥#∞. Ñ≤=∞‡@ ^ŒO_»„`«Ê}Ï=∞=Ú <åK«
iOK«∞K«∞ =∂\˜=∂\˜H˜ Ѩ~°=∞t=Ù}˜‚ ã¨∞ÎuOK«∞K«∞O_≥#∞. #ˆ~} "å ã¨∞ˆ~}Ï-Ñ≤ – `«#‡=∂-#∞„QÆǨÏO q<åII 12
ã¨∂`«∞_»∞ K≥ѨCK«∞<åfl_»∞ : N ã¨∂`« L"åK«
W@∞¡ P^ÕtOz#"å_≥· N~å=Ú#‰õΩ k=º<Õ„`«=ÚÅ∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OK≥#∞. W`«∞HÍÎ fi „Ѩ^Œ^Ò `«Ãã·‡ – k=ºO K«‰õ∆Ω ~°‡¿ÇÏâ◊fi~°óI
`«^Œ∞Ѩi ~å=Ú#‰õΩ áê`åà◊ Ö’HõO`À ã¨=∂#"≥∞ÿ# `«# <À\˜x ^≥~°z J^ä• ^Œ~°≈Ü«∞^Õ `«Ãã·‡ – =„HõÎO áê`åÅ ã¨xflÉèí"£∞ II 13
K«∂Ñ≤OK≥#∞. HÀ\˜"∞≥ ~°∞ѨÙÅ`À ã¨^$Œ â◊=∞QÆ∞ JuÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ P <À~°∞#∞
q^Œ∞º`À¯\˜ „ѨfHÍâ◊–=∞ucè=∞O ÉèíÜ«∂=ǨÏ"£∞ I
MOHANPUBLICATIONS.COM
K«∂_»QÍ<Õ N~å=Ú_»∞ ÉèíÜ«∞O`À `«# "≥∂HÍà◊§ÃÑ· <ÕÅÃÑ· ‰õÄÅÉ_≥#∞.
<ÕÅÃÑ· ™êyÅѨ_ç (™êëêìOQÆ) #=∞™ê¯~°OKÕã≤ Ѩ~=° ∞tâ◊√x QÆ∞iOz =∂\˜ `«^ŒÌ$Ã+ìÂfi= ÉèíÜ«∂„^•"≥∂–*Ï#∞ÉèϺ =∞=hO QÆ`«óII 14
=∂\˜H˜ ã¨∞ÎuOK≥#∞. „Ѩ}=∞º ^ŒO_»= ^Œ∂ƒù=∞ø–`«∞ëêì= K« ѨÙ#óѨÙ#óI
=∞Ǩg~°∞_»QÆ∞ ~å=Ú_»∞ qÉèí∂u ^è•iÜ«∞QÆ∞ =∞Ǩ^Õ=Ùx qâ◊fi~°∂Ѩ J^äÀ`å÷Ü«∞ =∞Ǩg~À– Ü«∂=^Õ= „ѨѨâ◊ºuII 15
=Ú#∞ ^Œi≈OK«∞K«∞O_≥#∞. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x Ü≥ÚHõ¯ =ÚY=Ú#O^Œ∞ Jyfl
*ÏfiÅÅ`À P=$`«"≥∞ÿ# HÀ\Ï¡k „|Ǩ‡O_»=ÚÅ∞ z#flz#fl Ѩ‰õ∆ΩÅ=Öˇ =„HõÎO ѨÙ~°aè^Œ™êÎ= – ^ŒO`« „~°ƒÇ¨‡O_» HÀ@Ü«∞óI
Hõ#|_»∞ K«∞O_≥#∞. K«@HÍ W= ÅHõ∆ ºO`Õ – *ÏfiÖÏ=∂ÖÏ ã¨=∂‰õΩÖÏóII 16
"Õ∞~°∞ Ѩ~fi° `=« Ú, =∞O^è~Œ Ñ° ~¨ fi° `=« Ú, qO^躌 Ѩ~fi° `=« Ú, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q† "Õ∞~°∞ =∞O^èŒ~° qO^•º^•º – y~°Ü«∞ ã¨ûѨΙêQÆ~åóI
H©~∆ ã° =¨ Ú„^Œ=Ú, Å=} ã¨=Ú„^Œ=Ú. "≥Ú^ŒÅQÆ∞ U_»∞ =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=ÚÅ∞, ^Œ$â◊ºO`Õ K«O„^Œ ã¨∂~åº^•º – ѨOK«Éèí∂`åx `Õ ã¨∞~åóII 17
Hõ#|_»∞K«∞O_≥#∞. ã¨∂~°∞º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞, #Hõ∆„`«=ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q†
Éè∂í q∞ [Å=Ú, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù,PHÍâ◊=ÚÅ#∞ ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ∞, WO„^•k J~°}Ϻx =∞Ǩ<åQÍó – Éèí∞=<åx K«`«∞~°Ìâ◊óI
^Õ=`«Å∞, J~°}º=ÚÅ∞, =∞Ǩ<åQÆ=ÚÅ∞ Hõ#|_»∞K«∞O_≥#∞. „Ѩu„|Ǩ‡O_» "Õ∞=O `«∞ – ^Œ$ëêìfi ^Œâ◊~°^ä•`«‡[óII 18
U_Õ_»∞ Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞ „Ѩf „|Ǩ‡O_»=Ú #O^Œ∞ Hõ#|_»∞ ã¨∞~åã¨∞~å}ÏO ã¨O„QÍ=∂O – ã¨Î„`« ѨÓ~åfi Ѩ~å#Ñ≤ I
K«∞O_≥#∞. =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞xÜ≥ÚHõ¯ „uѨÙ~åã¨∞~° ã¨OǨ~°=Ú..=Ú#flQÆ∞#q† qëÈ‚~°Ìâß=`å~åOâ◊Û – `«`«¯~°Î"åº #ºÑ≤ kfi*ÏóII 19
ã¨∞~åã¨∞~° ã¨O„QÍ=∞=Ú, =∞Ǩq+¨µ=‚ ÙÜ≥ÚHõ¯ ^Œâß=`å~°=ÚÅ∞... "≥Ú^ŒÅQÆ∞
^Œ$â◊º=ÚÅxflÜ«Ú† ^Œâ◊~°^è•`«‡A_»QÆ∞ ~å=Ú_»∞ K«∂K«∞K«∞O_≥#∞. Ѩ~åÉèí"åOâ◊Û ^Õ"å<åO – ѨÙ~°^•Ç¨ÏO =∞¿ÇÏt`«∞óI
Wk =~°‰õΩ [iy#q, WOHÍ [~°∞QÆÉ’=Ù#q, =∞iÜ«Ú WѨC_»∞ L`«Ê^Œº=∂<å #∞`«û<åfl<£ – ã¨~åfi#Ñ≤ q#â◊º`«óII 20
[~°∞QÆ∞K«∞#fl"å\˜x, L`«ÊuÎHÍHõ<Õ #tOK«∞K«∞#fl"å\˜x, =Ú#flQÆ∞ ^Œ$â◊º ^Œ$ëêìfi ~å"≥∂ ÉèíÜ«∂q+¨ìó – „Ѩ}<å=∂ =ÚǨï~°∞‡Ç¨ïóI
=ÚÅ#∞ K«∂z,~åѶ∞¨ =Ù_»∞ ÉèÜ í ∂« „ÉèÏO`«∞_»Ü∞≥ º#∞. J`«_∞» =∂\˜ =∂\˜H˜ L`«Ê#fl `«`«Î fi *Ï˝<À-Ñ≤–|Éèí∂= ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ#óII 21
â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞#‰õΩ #=∞㨯iOK«∞K«∞O_≥#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
72 N t=w`«
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xÜ≥ÚHõ¯ qâ◊fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ#∞_»QÆ∞ ~å=Ú_»∞
ã¨O^Œi≈OK≥#∞. J`«xH˜ `«`«Î fi*Ï˝#=Ú Hõey#k. JO^Œ∞=Å# LѨx`åû~°
=∞QÆ∞ J~°ú=ÚKÕ â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞}˜fl ™È΄`«=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞.
F ^Õ"å! „ѨѨ<åfliΠǨÏ~å! h=Ù <å Ü«∞O^Œ∞ „Ѩã¨#∞fl_»=QÆ∞=Ú. F
qâıfiâ◊fi~å! qâ◊fi=O^•º! ##∞fl J#∞„QÆÇ≤ÏOѨÙ=Ú. F QÆOQÍ^èŒ~å! K«O„^Œ
=∞øm ã¨O™ê~° ÉèíÜ«∞=Ú#∞O_ç J<å^äŒ∞_»#QÆ∞ ##∞fl ~°H˜∆OѨÙ=Ú.
F Dâ◊fi~å! D Éèí∂q∞ÃÑ· =$Hõ∆=ÚÅ∞, Å`«Å∞..=Ú#flQÆ∞#q, Uq^èŒ
=ÚQÍ Ñ¨Ù\˜ì, ÃÑiy, y@∞ìK«∞#fl"À† J>Ë¡, ã¨HõÅ r=ÙÅ∞ h =Å<Õ ã¨$+≤ìOѨ
|_»∞K«∞#flq. hÜ«∞O^Õ x=ã≤OK«∞K«∞#flq. F â◊OÉèí∂! hÖ’<Õ ÅÜ«∞=∞QÆ∞
K«∞#flq.
F „uâ◊¥Åáê}©! „|Ǩχ^Õ=Ù_»∞ WO„^Œ∞_»∞, ~°∞„^Œ∞Å∞, =∞~°∞^Œ} æ =ÚÅ∞
QÆO^èŒ~°∞fiÅ∞, Ü«∞‰õ∆ΩÅ∞, Jã¨∞~°∞Å∞, QÆOQÆ, QÀ^•=i "≥Ú^ŒÖˇ·# #^Œ∞Å∞,
N t=w`« 73
J^äÀ=x+¨^•O ™êÔ~Ì – ~°Ô~Ì ã¨∞Îëêì= â◊OHõ~°"£∞ I
N~å=∞ L"åK«
^Õ=! „ѨѨ<åfliÎǨÏ~°! „Ѩã‘^Œ „Ѩã‘^Œ qâıfiâ◊fi~°! qâ◊fi=O^Œº!
„Ѩã‘^Œ QÆOQÍ^èŒ~° ! K«„#Ì=∞øàı ! =∂O „`åÇ≤Ï ã¨O™ê~°ÉèíÜ«∂^Œ<å^äŒ"£∞II22
`«fi`ÀÎÇ≤Ï*Ï`«O [QÆ^Õ`«nâ◊ – `«fiÜÕ∞º= Éèí∂`åx =ã¨Ou x`«º"£∞ I
`«fiÜÕ∞º= â◊OÉè’ ! qÅÜ«∞O „Ѩܫ∂Ou Éèí∂=∞ø Ü«∞^ä• =$Hõ∆Å`å^ŒÜ≥∂-Ñ≤ 23
„|¿ÇχO„^Œ ~°∞„^•â◊Û =∞~°∞^Œæ}Ïâ◊Û QÆO^èŒ~°fi Ü«∞H∆Íã¨∞~° ã≤^Œúã¨OѶ¨∂ó
QÆOQÍk#^Àº =~°∞}ÏÅÜ«∂â◊Û =ã¨Ou â◊¥eO `«= =„HõÎ=∞OuÔHII24

MOHANPUBLICATIONS.COM
ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#=xflÜÚ« † hÜ≥ÚHõ¯ =ÚY=∞^躌 =∞O^Œ∞ #∞#flq.
F WO^Œ∞=∞øm! h =∂Ü«∞KÕ`«<Õ D qâ◊fi=Ú HõeÊOѨ|_ç, hÜ«∞O^Õ
Hõ#|_»∞K«∞#flk. „ÉèÏOuKÕ [#∞Å∞ =Ú`«ºÑ¨Ù zѨÊÜ«∞O^Œ∞ "≥O_ç=Öˇ, „`å_»∞ #O^Œ∞
`«fi<å‡Ü«∞Ü«∂ HõeÊ`« q∞O^Œ∞=∞øàı ! `«fiÜÕ∞º=^Œ$â◊º`«fi =ÚÃÑ·uqâ◊fi"£∞I
„ÉèÏO`åº[#ó Ѩâ◊ºu qâ◊fi"Õ∞`«–K«∞ÛùH“ÎÜ«∞^ä•~°∂Ѩº =∞Ç≤ÏO K« ~°*∫˚25
áê=Ú=Öˇ† D ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú#∞ hHõO>Ë "Õ~°∞QÍ K«∂K«∞K«∞<åfl~°∞.
F ^Õ=~å! h Ü≥ÚHõ¯ k=º`Õ[ã¨∞ûKÕ`<« Õ D K«~åK«~° „ѨÑO¨ K«=∞O`«ÜÚ«
P=iOz „ѨHÍâ◊=O`«=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl=Ù. h=Ù „ѨHÍtOK«∞ K«∞<åfl=Ù. `Õ*’aè~åѨÓ~°º [QÆ`«û=∞`«ûO–„ѨHÍâ◊=∂#ó ‰õΩ~°∞¿+ „ѨHÍâ◊"£∞ I
h „ѨHÍâ◊"Õ∞ ÖËxÜ≥∞_»Å D qâ◊fi=Ú XHõ¯Hõ∆}=Ú ‰õÄ_» Hõ#∞Ñ≤OK«^Œ∞. q<å „Ñ¨HÍâßO `«= ^Õ=^Õ=! # ^Œ$â◊º`Õ qâ◊fiq∞^ŒO Hõ∆}Ë#II 26
J#QÍ „ѨHÍtOK«^Œ∞.
F =∞Ǩ^Õ"å! H˘Åk P„â◊Ü«∞=Ú (z#fl=ã¨∞Î=Ù) Q˘Ñ¨Ê J~°÷=Ú#∞ JÖÏÊ„â◊Ü≥∂<≥·= |$ǨÏO`« =∞~°úO
(ÃÑ^ŒÌ Ѩ^•~°÷=Ú#∞) "≥∂Ü«∞*ÏÅ^Œ∞ QÆ^•! J}∞=Ù qO^茺 Ѩ~°fi`«=Ú#∞ ^èŒ`ÕÎ-}∞ˆ~HÀ # Ç≤Ï qO^茺⋷Å"£∞I
ÉèíiOK«∞<Õ? HÍx, h <À\˜Ö’ D [QÆ=∞O`«Ü«Ú #∞#flk. W^ŒO`«Ü«Ú, h `«fi^Œfi„HõÎ=∂„`Õ [QÆ^Õ`« ^Œã≤Î
=∂Ü«∞ KÕ`«<Õ HõÅ∞QÆ∞K«∞#fl^Œx, <Õ#∞ xâ◊Û~ÚOK«∞K«∞<åfl#∞.
`«fi<å‡Ü«∞Ü≥ÿ∞"Õu K« xtÛ<Àq∞II 27
F hÅHõO~îå! ~°A=˚ Ù#O^Œ∞ ã¨~Ê° =∞<≥_∞» „ÉèÏOu HõeÊ`«"∞≥ ,ÿ ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞
HõeyOK«∞#∞. "åã¨=Î =ÚQÍ, „`å_»∞#O^Œ∞ áê=Ú Ñ¨Ù@∞ì@QÍx, uiy #tO ~°*∫˚ Éèí∞[OQÀ ÉèíÜ«∞^À Ü«∞^ä≥·=
K«∞@QÍx ÖË^Œ∞. J>Ë¡, h Ü«∞O^Œ∞ =∂Ü«∞KÕ HõeÊ`«=∞QÆ∞ D „ѨѨOK«=Ú # *ÏÜ«∞`Õ <åã≤Î # K≥·u<åâ◊"£∞I
Ü«∞^è•~°÷=ÚHÍ^Œ∞, qKåiOѨQÍ, h^Œ∞ â◊s~°=Ú qâ◊fi=Ú#‰õΩ P^è•~°=∞x
ÉèÏqOK«_»O ‰õÄ_» J*Ï˝#"Õ∞! ZO^Œ∞Hõ#QÍ h=Ù ã¨fiÜ«∞OÉèí∞=Ù! ѨiѨÓ~°∞‚ `«fi<å‡Ü«∞Ü«∂ˆH=Å =∂`«Î~°∂ѨO
_»=Ù! z^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ_»=Ù! `«^ä≥·= qâ◊fiO `«fi~Ú hÅHõO~î°II 28
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
74 N t=w`« N t=w`« 75
F ѨÙ~ås! ѨÓ[Å∞ W+¨Hì ~õ ‡° Å∞ (Ü«∞[˝Ü∂« QÍ^Œ∞Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_O» ) qKå~°º=∂}Ë `«= Ü«∞K«Ûùs~° –=∂^è•~°ÉèÏ=O [QÆ`å=ÚÃÑ·u
JѨÓ~°ÎHõ~°‡Å∞ ("åÑ‘‰õÄѨ `«\ÏHÍ^Œ∞Å#∞ „`«qfiOK«_»O) "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q `«^ŒÑ¨º=â◊ºO =∞^Œq^ŒºÜ≥ÿ∞=–ѨÓ~°‚tÛ^•#O^Œ=∞Ü≥∂ Ü«∞`«ã¨Î fi"£∞II 29
PK«iOK«∞"åiH˜ =∞Oz Ѷ¨e`«=ÚÅ#∞ h"Õ „Ѩ™êkOK≥^Œ=x K≥ѨÊ_»O,
Jã¨`«º"Õ∞! ZO^Œ∞=Å##QÍ, JO`åh"ÕHõ^•! hHõ#fl aè#fl"≥∞ÿ#k "Õ~˘Hõ\ ˜ ѨÓ*Ë+¨ìѨÓ~åÎk =~°„H˜Ü«∂}ÏO – Éè’‰õΩÎó Ѷ¨ÅO Ü«∞K«Ûùã≤ â◊ã¨Î"Õ∞=I
ÖË^Œ∞ Hõ^•! =∞$Ã+·`«^Õ=O =K«#O ѨÙ~åˆ~! `«fi`ÀÎ-ã≤Î aè#flO # K« H˜Oz^Õ=II 30
F ysâß! ѨÓ[Å∞,LѨKå~°=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞ |Ǩï„H˜Ü«∞ÅKÕ h=Ù
ã¨O`«∞+¨µì_»=QÆ∞^Œ∞=x J*Ï˝#=ÚKÕ =¸_è»∞Å∞ ѨeÔH^Œ~°∞. h=Ù J=¸~°∞Î J*Ï˝#=¸_è® =Ú#Ü≥∂ =^ŒOu
_»=Ù (PHÍ~° ~°Ç≤Ï`« ã¨fi~°∂ѨÙ_»=Ù) J@∞=O\˜, h‰õΩ ѨÓ*Ïk HÍ~°º=ÚŠѨÓ*’ѨKå~åk |Ǩï„H˜Ü«∂aèóI
^•fi~å Éè’ˆQK«ÛùZHõ¯_çk? F =∞¿ÇÏâß! Z=fi~°~Ú`Õ H˘OK≥=Ú aÅfi^Œà◊ `ÀëêO ysâ’ Éèí[fu q∞^䕺
=ÚÅ∞, L^ŒHõ=ÚÅ#∞ ÉèíH˜Î`À ã¨=∞iÊOK«∞<À "åix h=Ù J#∞„QÆÇ≤ÏOz, ‰õΩ`«ã¨Î fi=¸~°Î㨺 `«∞ Éè’QÆeáêûII 31
=ÚÖ’¡Hõ=ÚÅÖ’ QÆÅ Sâ◊fi~°º=Ú xK≥Û^Œ=x [#∞Å∞ J*Ï˝#=ÚKÕ`«<Õ
H˜Oz^ŒÌÅO "å K«∞ÅHÀ^ŒHõO "å

MOHANPUBLICATIONS.COM
`«ÅOK≥^Œ~°∞.
Ü«∞`«Î fiO =∞¿ÇÏâ◊ ! „ѨuQÆ$ǨÏ^èŒ`ÕûI
Ft"å! h=Ù XHõ¯_»"Õ kâ◊Å#∞, qkâ◊Å#∞ JO`«@#∞ "åºÑ≤Oz „`≥·Ö’HõºÅH©;=∞Ñ≤ `«[˚<ÕÉèíº
Ü«Ú<åfl=Ù. h=٠ѨÙ~å} ѨÙ~°∞ëÈ`«=Î Ú_»=Ù. k‰õΩ¯Å`À ‰õÄ_» D „ѨÑO¨ K«=Ú ã¨û~°fiO `«fiq^•ºHõ$`«"Õ∞= =∞<Õº II 32
#tOz#ѨÊ\˜H© PHÍâ◊=Ú=Öˇ h‰õΩ <åâ◊=ÚÖË^Œ∞. PHÍâ◊=Ú Ö’#∞#fl
ã¨∂~°∞ºxÜ≥ÚHõ¯ „ѨuaO|=Ú [ÖÏâ◊Ü«∞=Ú (ÃÑ^ŒÌK≥~°∞=Ù) ‰õÄѨ=Ú "åºáÈfl+≤ ã¨~åfi qkâ’ kâ◊â◊Û – `«fiO qâ◊fi"Õ∞Hõó ѨÙ~°∞+¨ó ѨÙ~å}óI
(#∞~Úº) Ѷ∞¨ @=Ú (‰õΩO_») "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å\˜Ü∞« O^Œ∞ "Õ~ˆ fi~∞° QÍ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. #¿+ì -Ñ≤ `«ã≤‡O ã¨Î= <åã≤ÎǨx – ~°fl¿+ì q#¿ãì #Éèí™È Ü«∞^ä≥·=II 33
J^Õq^èŒ=ÚQÍ JYO_» K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ# h=Ù XHõ¯_»"Õ "Õˆ~fi~°∞ JO`«ó
Hõ~°}=ÚÅÖ’ J<ÕHõ ~°∂Ѩ=ÚÅO^Œ∞ QÀK«iOK≥^Œ=Ù. Ü«∞^ä≥·= =∂HÍâ◊QÆ =∞~°¯aO|O
F ^Õ"å! D K«~åK«~° „ѨÑO¨ K«=Ú#∞ ã¨$lOK«∞@‰õΩQÍx, áÈ+≤OK«∞@‰õΩ ‰õ∆Ω„^Õ+¨µ áê„`Õ+¨µ [ÖÏxfi`Õ+¨µ !
QÍx #tOѨKÕÜ«Ú@‰õΩ QÍx, hˆHg∞ „ѨÜ≥∂[#=ÚÖË^Œ∞. J<åkHÍÅ=Ú Éèí∞[`«º<ÕHõ „ѨuaO|ÉèÏ=O
#∞O_ç =zÛ# „áê}∞Å J^Œ$+¨ì"≥∞ÿ# ѨÙ}ºáêѨ=ÚÅ ##∞ã¨iOz "åi `«^ä• `«fi=∞O`«ó Hõ~°}Ë+¨µ ^Õ=II 34
"åi Hõ~°‡Ñ¶¨Å=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOK≥^Œ~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜, ã¨fiѨfl=Ú=Öˇ D
qâ◊fi=Ú#∞ h=Ù qã¨ÎiOѨKÕÃã^Œ=Ù. ã¨∞=~°˚<Õ "åѨº=<Õ q<åâı–qâ◊fi㨺 H˜Oz`«Î= <åã≤Î HÍ~°º"£∞I
J<åkaè ˆ~ÌǨÏÉèí$`å =∞^Œ$Ã+ì – `«^ä•Ñ≤ `«`«ûfiѨfl= ^•`«<À+≤II 35
F â◊OÉè∂í ! ã¨∂Å÷ , ã¨∂Hõ∆ ‡ [_»^ÇÕ Ï¨ =ÚʼnõΩ h‰õΩ Éè^Ë "Œ ∞Õ q∞Ü«Ú ÖË^∞Œ .
Hõ#∞Hõ F „uѨÙ~ås! ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚʼnõΩ HÍ~°}=Ú h=x „â◊√`«∞Å∞ Kå@∞ ã¨∂÷Å㨺 ã¨∂Hõ∆ ‡ã¨º [_»ã¨º ^ÕǨϖ^ŒfiÜ«∞㨺 â◊OÉè’ # z^ŒO q<å-ã≤ÎI
K«∞#flq. J`«ã¨Î fi^•~ÀѨ=∂`«<Àu – „â◊√uó ѨÙ~åˆ~! ã¨∞Y^Œ∞óYÜ≥∂ ã¨û^•II 36
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
76 N t=w`«
F Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å! ã¨zÛ^•#O^Œ=∞#∞ =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ ã¨OK«iOK«∞
ǨÏOã¨~°∂Ѩ"≥∞ÿ# h‰õΩ #=∞™ê¯~°=Ú. QÆ~°à◊HõO~î°∞x H˘~°‰õΩ, HÍÅ ã¨fi~°∂ѨÙx
H˘~°‰õΩ J*Ï˝# ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ã¨HõÅ áêѨ=ÚÅ#∞ ã¨OǨÏiOK«∞ *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨÙ_»
=QÆ∞ hH˘~°‰õΩ ^ŒO_»=Ú. ™êH˜∆ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚKÕ`«<Õ q∞^䕺ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ# z`«Î
=$`«∞ÅÎ #∞ J#∞Éèqí OK«∞ Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙ_»=QÆ∞ h‰õΩ „áê}Ï=∞=Ú! JO@∂
~åѶ¨∞=Ù_»∞ qâ◊fi<å^äŒ∞_»QÆ∞ t=Ù#‰õΩ Ô~O_»∞KÕ`«∞Å∞ *’_çOz #=∞㨯iOz ÖËz
xÅ|_≥#∞. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x Ü≥ÚHõ¯ qâ◊fi~°∂Ѩ ã¨O^Œ~°≈#=Ú (q~å@ã¨fi~°∂Ѩ
=Ú#∞ ^Œi≈OK«∞@) KÕ`« Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_»Ü≥∞º#∞.
F qâßfi`å‡! h qâ◊fi~°∂Ѩ=Ú#∞ LѨã¨OǨÏiOѨÙ=Ú. Fâ◊OÉèí∂! h
k"åº#∞ „QÆǨÏ=Ú=Å# ã¨~°fi[QÆ^ÕHõ=Ú#∞ (Dâ◊fi~°∞_»∞,r=Ù_»∞,[QÆ`«∞Î,
=¸_çO\˜ÜÚ≥ Hõ¯ JYO_»UHõ`fi« =Ú#∞) ^Œi≈Ozux. Jx~å=Ú_»∞ „áêi÷OK≥#∞.
F ~å=∂! =∞ǨÉÏǨ˙! h=Ù ÉÏQÆ∞QÍ J=Ö’H˜OѨÙ=Ú. D qâ◊fi
~°∂Ѩ=ÚÖ’ <åHõO>Ë =∞iÜ≥ÚHõ¯_»∞ Z=fi_»∞ÖË_∞» ! Jx ѨeH˜# Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞,
`«# qâ◊fi~°∂Ѩ=Ú#∞ (`«# â◊s~°=Ú#O^Œ∞ ã¨HõÅ ^Õ=`åk ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞)
MOHANPUBLICATIONS.COM
LѨã¨OǨÏiOK«∞H˘<≥#∞.
~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ ã¨O`Àëêuˆ~Hõ=Ú# Hõ#∞flÅ∞ =¸ã¨∞H˘<≥#∞. J@∞
Ñ≤=∞‡@, =∞m§ Hõ#∞flÅ∞ `≥~°z K«∂K«∞#O`«Ö’ Ѩ~°fi`« tY~°=Ú#O^Œ∞ ѨÙe
K«~°‡=ÚÃÑ·# ‰õÄ~°∞Û#fl â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞x Ü≥ÚHõ¯ ™œ=∞º~°∂Ѩ=Ú „Ѩ`«ºHõ∆
=∞Ü≥∞º#∞.
Ѩ~°=∞t=Ù_»∞ ã¨^Àº*Ï`« "å=∞^Õ=, JѶ¨∞’~°, `«`«∞Ê~°∞+¨, Dâß#. J#∞
J~Ú^Œ∞ =ÚY=ÚÅ`À hÅ=~°=‚ ∞QÆ∞ HõO~î=° Ú`À ã¨∂~°ºK«O„^•QÆ∞flÅ#∞ =¸_»∞
Hõ#∞flÅ`À qÉèí∂ux^•eÛ# k=º=∞OQÆà◊ q„QÆǨÏ=Ú`À q~ålÅ∞¡K«∞O_≥#∞.
ѨÙe`ÀÅ∞#∞ =G=Ú#∞QÍ#∞, L`«ÎsÜ«∞=ÚQÍ#∞† ã¨~°Ê=ÚÖË Ü«∞*’˝Ñ¨
g`«=ÚQÍ#∞, =ÚO*ËuHõOHõ}=ÚÅ∞, =Ú#flQÆ∞ Éèí∂+¨}=ÚÅ`À K«O„^Œ∞}˜fl
^èŒiOz# [\ÏE@=Ú`À XHõ¯_»∞QÍ #∞O_≥#∞. <åÅ∞QÆ∞ KÕ`«∞ÅÖ’ =~°
=Ú„^Œ, JÉèíÜ«∞=Ú„^Œ, YO_»Ñ¨~°â◊√=Ù, =∞$QÆ=Ú...=Ú#flQÆ∞ "å\˜x Hõey
Ü«ÚO_≥#∞. J@∞=O\˜ [QÆnâ◊fi~°∞_»QÆ∞ t=Ùx ~°∂Ѩ=Ú#∞ ^Œi≈OK≥#∞.
J#O`«~°=Ú, t=Ùx P[˝KÕ ~åѶ¨∞=Ù_»∞ J`«x =ÚO^Œ∞‰õΩ"≥o§ #=∞㨯iOz
‰õÄ~˘Û<≥#∞.
F~¸! N~å=∞! h=Ù Uq+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ „ѨtflOK≥^Œ"À „ѨtflOK«∞=Ú.
h‰õΩÉ’kèOKÕ q+¨Ü«∞"≥∞ÿ <åHõO>ˇ#∞ =∞~˘Hõ QÆ∞~°∞=Ù h‰õΩ ÖË_»x Dâ◊fi~°∞_»∞
P#u WK≥Û#∞.
Wk "庙ÈHõÎ ã¨O㨯 $`« Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«Oɡ·# t=w`« Ü«∞O^Œ∞
qâ◊fi~°∂Ѩ ã¨O^Œ~°≈# Ü≥∂QÆ=Ú J#∞ ã¨Ñ¨Î"≥∂^蕺ܫ∞O ã¨OѨÓ~°‚O.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 77
#=∞ ã¨ûzÛ^ŒOÉ’kèǨÏO™êÜ«∞ `«∞ÉèíºO
#=∞ó HÍÅHõO~îåÜ«∞ HÍÖÏ`«‡HÍÜ«∞I
#=∞¿ãÎ - ã¨=∞™êΠѶ¨∞ã¨OǨ~°Hõ„ˆ~Î
#=∞¿ãÎ =∞$ëêz`«Î=$`ÕºHõÉè’„ˆHÎ II 37
ã¨∂`« L"åK«
U=O „Ѩ}=∞º qâıfiâ◊O – ѨÙ~°`«ó „áêO[e ã≤ú û`«óI
qã≤‡`«ó Ѩ~°"Õ∞âß#O – [QÆ^Õ ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ#óII 38
N~å=∞ L"åK«
LѨã¨OǨÏ~° qâßfi`«‡<£ – qâ◊fi~°∂Ѩq∞^ŒO `«= I
„Ѩf`«O [QÆ^≥·HÍ`«‡ºO – â◊OÉè’ ! Éèí=^Œ#∞„QÆǨ`ü II 39
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
Ѩâ◊º~å=∞ =∞ǨÉÏǨϟ– =∞`ÀÎ<å<Àº-ã≤Î Hõâ◊Û# I
ã¨∂`« L"åK«
W`«∞ºÔH· fi "ÀѨã¨O[„¿ÇÏ – ã¨fi^Õ¿ÇÏ ^Õ=`åkHÍ<£ II 40
g∞e`åHõ∆ó ѨÙ#~°›~å¬ – ^•º= „^•=∞ó „ѨѨâ◊ºuI
`å=^Õ= yˆ~â◊≈$OˆQ – "庄Ѷ¨∞ K«~À‡Ñ¨iã≤÷`«"£∞ II 41
^Œ^Œ~°≈ ѨOK«=^Œ#O – hÅHõO~î°O „uÖ’K«#"£∞ I
"庄Ѷ¨∞K«~å‡O|~°^èŒ~°O – Éèí∂u Éèí∂+≤`«q„QÆǨÏ"£∞ II 42
Ѷ¨}˜HõOHõ} Éèí∂ëê_軺O – <åQÆ Ü«∞*’˝Ñ¨gu#"£∞ I
"庄Ѷ¨∞ K«~À‡`«ÎsÜ«∞O K« – q^Œ∞ºuÊOQÆ [\Ï^èŒ~°"£∞ II 43
UHÍH˜#O K«O^Œ„^Œ=∞øoO – =ˆ~}º =∞ÉèíÜ«∞„Ѩ^Œ"£∞ I
K«`«∞~°∞ƒù[O YO_»Ñ¨~°â◊√O – =∞$QÆǨÏã¨ÎO [QÆ`«Êu"£∞ II 44
J^ä•[˝Ü«∂ ѨÙ~°ã¨Î㨺 – „Ѩ}"≥∂ºÑ¨qâı= ã¨óI
J^ä•-Ç¨Ï ~å=∞O ^Õ"Õâ’ – Ü«∞^Œº„`«Ê+¨µì=∞cèK«Ûùã≤I
`«`«û~°fiO Ѩ$K«Ûù ~å=∞`«fiO – =∞`ÀÎ <å<Àº-ã≤Î `Õ QÆ∞~°∞O 45
FO `«`«ûku N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë t=w`å ã¨∂-Ѩx+¨`«∞û,
„|Ǩχq^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N t=~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ qâ◊fi~°∂Ѩ
ã¨O^Œ~°≈# Ü≥∂QÀ <å=∞ ã¨Ñ¨Î"≥∂-^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
78 N t=w`«
8= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
~å=Ú_»∞ t=Ù}˜‚ J_»∞QÆ∞K«∞O_≥#∞.
''F ÉèíQÆ"å<£ ! áêOK«Éè∫uHõ ^ÕǨÏ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú Uq∞\©?
^•xÜ≥ÚHõ¯ L`«ÊuÎ ã≤÷u, ÅÜ«∞=ÚÅ∞ Uq^èŒ=ÚQÍ HõÅ∞QÆ∞K«∞<åfl~Ú?
<å‰õΩ ^ŒÜ∞« KÕã≤ q=iOz K≥Ñʨ O_ç——JO@∂ ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ „ѨtflOK«QÍ,
â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ã¨=∂^è•#q∞K«∞ÛK«∞O_≥#∞.
F ~å=∂! Éèí∂q∞, [Å=Ú, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊=ÚÖË Ñ¨OK«
=∞Ǩ Éèí∂`«=ÚÅ∞, "å\˜KÕ L`«Ê#fl"≥∞ÿ#^Õ ^ÕǨÏ=Ú. JO^Œ∞=Å# J^•Ì
xx áêOK«Éè∫uHõ=∞x K≥ѨÊ|_»∞#∞. ^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞ Éèí∂q∞`«`«Î fi=Ú
„Ѩ^è•#=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. q∞ye# <åÅ∞QÆ∞ `«`«Î fi=ÚÅ∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~°∞Å∞QÍ
MOHANPUBLICATIONS.COM
#∞O_»∞#∞.
ѨOK«É∂íè `å`«‡Hõ=∞QÆ∞ ^ÕÇϨ =Ú K«`∞« ifi^=Œè ÚÅ∞QÍ K≥Ñʨ |_»∞#∞ Jq
1. [~åÜ«Ú[=Ú 2 JO_»[=Ú 3 ¿ãfi^[Œ =Ú 4 Lkƒù[=Ú =Ú#flQ∞Æ #q.
D K«`«∞ifi^èŒ ^ÕǨÏ=ÚÅHõO>Ë aè#fl"≥∞ÿ# =∂#= ^ÕǨÏ=Ú =∞~˘Hõ¯\˜
HõÅ^Œ∞. Jk ^Õ=`«Å‰õΩ =∂„`«"Õ∞ „áêÑ≤ÎOK«∞#∞. g\˜Ö’ [~åÜ«Ú[=Ú
„Ѩ^è•#=∞QÆ∞@KÕ „Ѩ„Ѩ^èŒ=∞=ÚQÍ nxx QÆ∂iÛ ¿Ñ~˘¯#∞K«∞<åfl#∞.
â◊√„Hõ, â’}˜`=« ÚÅ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú =Å# L`«Ê#fl"∞≥ #ÿ ^Õ [~åÜ«Ú[=Ú
|∞∞`«∞HÍÅ=Ú#O^Œ∞ „ã‘Î Ü≥ÚHõ¯ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞=Ú# â◊√„Hõ=Ú (g~°º=Ú)
„Ѩ"tÕ Oz, JHõ¯_» â’}˜`=« Ú(~°[ã¨∞û)`À ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú K≥O^Œ∞#∞. J\˜^ì Õ
[~åÜ«Ú[=∞QÆ∞#∞.
â’}˜`=« Ú qâı+"¨ ∞≥ #ÿ „ã‘Ü
Î Ú« #∞, â◊√„Hõ=Ú JkèH"õ ∞≥ #ÿ ѨÙ~°∞+¨µ_»∞#∞
HõÅ∞QÆ∞#∞. â◊√„Hõ â’}˜`«=ÚÅ∞ (g~°º,~°[ã¨∞ûÅ∞) ã¨=∂#"≥∞ÿ# #ѨÙOã¨Hõ
=ºH˜ÎÜ«Ú#∞ JQÆ∞#∞.
„Ѩf „ã‘Î |∞∞`«∞™êfl#=Ú#∞ =∂ã≤H^õ ~Œè ‡° =Ú (~°[ã¨fiÅ) Ü≥ÚHõ¯ <åÅæ=
~ÀA# KÕÜ«Ú#∞. P ~ÀA#∞O_ç Ѩ^Œ∞<å~°=~ÀA =~°‰õΩ |∞∞`«∞HÍÅ
=ÚQÍ xˆ~ÌtOѨ|_ç#k.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 79
N t=w`å
J^äŒ J+¨ì"≥∂-^蕺ܫ∞ó
"≥·~åQƺ Ü≥∂QÆó
N~å=∞ L"åK«
áêOK« Éè∫uHõ ^ÕǨÏ㨺 – KÀ`«ÊuÎ ifiÅÜ«∞ ã≤÷ ûuóI
ã¨fi~°∂ѨO K« Hõ^äŒO ^Õ¿ÇÏ – ÉèíQÆ=<£ ! =‰õΩÎ=∞~°›ã≤ II 1
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
ѨOK«Éèí∂`≥· ã¨û=∂~°É’ú – ^ÕǨϟ-Ü«∞O áêOK«Éè∫uHõóI
`«„`« „Ѩ^è•#O Ѩ$käg – âıëê}ÏO ã¨Ç¨ÏHÍi`å II
[~åÜ«Ú *’-O_»[â‹·Û= – ¿ãfi^Œ[ â’Ûkƒù^Œ ã¨Î^ä• I
2
U=O K«`«∞ifi^èŒó „áÈHÀÎ – ^ÕǨϟ-Ü«∞O áêOK«Éè∫uHõóII 3
=∂#ã¨ã¨∞ΠѨ~°ó „áÈHÀÎ – ^Õ"å<å"Õ∞= 㨠㨇 $`«óI
`«„`« =ˆH∆ º „Ѩ^èŒ=∞`«ó–„Ѩ^è•#`åfi [˚~åÜ«Ú["£∞ II 4
â◊√„Hõ â’}˜`« ã¨OÉèí∂`« – =$uΈ~= [~åÜ«Ú[ó I
„ã‘Î}ÏO QÆ~åƒùâ◊ÜÕ∞ â◊√„Hõ – =∞$`«∞HÍÖË qâı^Œº^•I
~°[™ê Ü≥∂+≤`À Ü«ÚHõÎO – `«^Õ= ™êº [˚~åÜ«Ú["£∞ III 5
ÉÏǨïÖϺ„^Œã¨[ó „ã‘Î ™êº`ü – â◊√„HÍkèˆHº ѨÙ=∂ #ƒù"Õ`ü I
â◊√„Hõ â’}˜`«Ü≥∂ ™êû"Õ∞º – *ÏÜ«∞`Õ-^äŒ #ѨÙOã¨Hõ"£∞II 6
|∞∞`«∞™êfl`å Éèí"Õ<åfls – K«`«∞~°÷k=¿ã `«`«óI
|∞∞`«∞HÍÅã¨∞Î x~°Ì+¨ìó – PëÈ_»â◊ k<å=kèII 7
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
80 N t=w`« N t=w`« 81
P HÍÅ=Ú#O^Œ∞ ã¨i k#=ÚÅÖ’ (6–8 ~ÀAÅÖ’) Éèí~°Î ã¨OQÆ=∞ `«„`åÜ«ÚQƇk<Õ „ã‘Î ™êº`ü – ѨÙ=∂-Ü«ÚQƇ k<Õ Éèí"Õ`ü II 8
"Õ∞~°Ê_ç#KÀ P_» ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ÉËã≤ k#=ÚÅÖ’ (5,7 ~ÀA
ÅÖ’) Éè~í ΰ ã¨OQÆ=∞"Õ∞~°Ê_ç#KÀ =∞QÆ ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. |∞∞`«∞=∞uH˜ ëÈ_»âı k=¿ã QÆ~Àƒù – *ÏÜ«∞`Õ Ü«∞k ã¨∞„Éèí∞=óI
Ѩ^Œ∞<å~°= k#=Ú# QÆ~°ƒù=Ú xez#KÀ JѨC_»∞ ѨÙ\˜ì#"å_»∞ K«„Hõ=iÎ
K«„Hõ=sÎ `«^• ~å*Ï – *ÏÜ«∞`Õ <å-„`« ã¨Oâ◊Ü«∞óII 9
Ü«∞QÆ∞#∞. WO^Œ∞Ö’ ã¨O^ÕǨÏ=ÚÖË^Œ∞.

|∞∞`«∞™êfl#=Ú KÕã#≤ „ã‘Î HÀiHõ`À U ѨÙ~°∞+¨µx =ÚY=Ú#∞ K«∂K«∞<À |∞∞`«∞™êfl`å Ü«∞㨺 ѨÙO㨠– ™êûHÍOHõ∆O =ÚYg∞Hõ∆`Õ I
P PHõ$uQÆÅ QÆ~ƒ° "ù ∞Õ HõÅ∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ „ã‘Î |∞∞`«∞ ™êfl#=Ú KÕã#≤ Ñ≤=∞‡@ `«^•Hõ$u ~°ƒù"Õ ^Œæ~°ƒù–ã¨Î`«ûâıº `åûºq∞<À =ÚY"£∞ II 10
`«# Éèí~°Î=ÚY=Ú<Õ K«∂_»=Öˇ#∞.
„ã‘Ü
Î Ú≥ Hõ¯ QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« =ÚÖ’ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ K«~å‡=~°}=Ú<Õ ''[~åÜ«Ú=Ù—— Ü«∂ „ã‘Î K«~å‡=$u ã¨∂ûH∆͇ – [~åÜ«Ú ™êû xQÆ^Œº`Õ I
Jx JO\Ï~°∞. ^•xÜ«∞O^Œ∞ â◊√„Hõ, â’}˜`«=ÚÅ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú =Å# â◊√„Hõ â’}˜`«Ü≥∂ ~ÀºQÍ – `«Îã≤‡<Õfl= Éèí"Õ ^Œº`«óII 11

MOHANPUBLICATIONS.COM
QÆ~°ƒù=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ [~åÜ«Ú=Ù #∞O_ç L`«Ê#fl"≥∞ÿ# ^•xx
——[~åÜ«Ú[''=∞x ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. `«„`« QÆ~Àƒù Éèí"Õ ^Œº™ê‡ – `ÕÎ# „áÈHÀÎ [~åÜ«Ú[óI
JO_»*Ïó ѨH˜∆ ã¨~åÊ^•º – ¿ãûfi^Œ*Ï =∞â◊HÍ^ŒÜ«∞óII 12
[~åÜ«Ú[=ÚÅ∞ „ã‘Î QÆ~åƒùâ◊Ü«∞=Ú#∞O_ç ѨÙ\˜ì#q =∂#=ÙÅ∞,
=∞$QÆ=ÚÅ∞ 1. JO_»[=ÚÅ∞–„QÆ∞_»∞¡ #∞O_ç "≥Å∞=_»∞#q Ѩ‰õ∆ΩÅ∞,
áê=ÚÅ∞ 2. ¿ãfi^Œ[=ÚÅ∞–K≥=∞@#∞O_ç Pq~°ƒùqOK«∞#q ^À=∞Å∞, Lkƒù*Ï˚ =$Hõ∆ QÆ∞Öχ^•ºó – =∂#™êâ◊Û ã¨∞~° ~°¬Ü«∞óII 12
#Å∞¡Å∞ 3. Lkƒù[=ÚÅ∞ Éèí∂q∞#∞O_ç L^ŒƒùqOK«∞#q K≥@∞¡ KÕ=∞Å∞ 4.
DK«`∞« ifi^Œè ^ÕÇϨ =ÚÅHõO>Ë qaè#fl"∞≥ #ÿ ^Õ=`«Å∞ =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ =∂#ã¨=ÚÅ∞. [#‡ Hõ~°‡=âß^Õ= – x+≤HõÎO 㨇~°=∞Okˆ~ I
â◊√„HõO ~°[ã¨û=∂Ü«ÚHõÎO – „Ѩ^äŒ"Õ∞ =∂ã≤ `«„^Œú="£∞ II 13
ѨÓ~°fi[#‡ÅÜ≥ÚHõ¯ Hõ~°‡ÅKÕ`« „ã‘Î Ü≥∂xÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ"ÕtOz# â◊√„Hõ
=Ú ~°[ã¨∞û`À ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú K≥O^Œ∞#∞. JѨC_»∞ Ñ≤O_À`«ÊuÎH˜ HÍ~°} |∞^Œ∞ƒ^ŒO HõÅÅO `«™ê‡ – `«Î`«ó ¿Ñj Éèí"Õ k^Œ"£∞ I
=∞QÆ∞#∞.
¿Ñj Ѷ¨∞#O kfifÜÕ∞ `«∞ – =∂ã≤ Ñ≤O_»ó „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ II 14
"≥Ú^Œ\ ˜ =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ Jk „^Œ=~°∂Ѩ=ÚQÍ #∞O_»∞#∞.
~Ô O_»= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ hà◊§=Öˇ #∞#fl P „^Œ==Ú <≥=∞‡kQÍ |∞^Œ∞ƒù^Œ Hõ~åO„Ѷ≤∞j~°¬HÍnx – `«$fÜÕ∞ ã¨OÉèí=Ou Ç≤Ï I
~°∂Ѩ=∞QÆ∞#∞. Jk Ѷ¨∞hÉèíqOz =∂Oã¨Ñ≤O_»~°∂Ѩ =∞QÆ∞#∞. Jaè=ºH˜Îâ◊Û r=㨺 – K«`«∞ˆ~÷ =∂ã≤ *ÏÜ«∞`Õ II 15
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
82 N t=w`« N t=w`« 83
<åÅæ= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ r=K≥·`«#º=Ú (r"Àáêkè Ü«∞QÆ∞ ^ÕǨÏ=Ú) `«`« â◊ÛÅu QÆ~Àƒù-Ñ≤ – [#<åº [~î°ˆ~ ã¨fi`«óI
Jaè=ºHõÎ=∞QÆ∞#∞. `«e¡QÆ~°ƒù=Ú#O^Œ∞ Ñ≤O_»=Ú, `«#O`«@ `å#∞ K«eOK«∞ Ѩل`«ÎâıÛ ^ŒÌH˜∆}Ë áêˆ~≈fi – Hõ<åº "å"Õ∞ K« u+¨ªuII 16
K«∞O_»∞#∞.
#ѨÙOã¨Hõ ã¨∂Î^Œ~°ã¨º – ÉèψQ u+¨ªu =∞^茺`«II 17
Ѩل`«∞_≥·#KÀ ^ŒH˜∆} áê~°≈fi=Ú (‰õΩ_ç„ѨHõ¯) #O^Œ∞#∞, Hõ#ºÜ≥ÿ∞#KÀ
"å=∞ áê~°≈fi=Ú (Z_»=∞„ѨH¯õ ) #O^Œ∞#∞ Hõ^ÅŒ ∞K«∞O_»∞#∞. #ѨÙO㨉Ωõ _≥#· KÀ J`À ^ŒH˜∆}Ïáêˆ~≈fi`«∞ – âı`Õ =∂`å ѨÙ=∂ #ºk I
QÆ~°ƒù=ÚÜ≥ÚHõ¯ =∞^茺ÉèÏQÆ=ÚÖ’ Hõ^ŒeHõ LO_»∞#∞.
JOQƄѨ`«ºOQÆ ÉèÏQÍâ◊Û – ã¨∂H∆͇ ã¨∞ûº ~°∞ºQÆѨ`«Î^•II 18
HÍà◊√§, KÕ`«∞Å∞ =Ú#flQÆ∞ JOQÆ=ÚÅ∞, „"Õà◊√§, QÀà◊√§ =Ú#flQÆ∞
LáêOQÆ=ÚÅ∞ U~°Ê_»∞#∞. [<å‡O`«~°=Ú#HõÖËæ ^ŒO`«=ÚÅ∞, g∞ã¨=ÚÅ∞ qǨÜ«∞ â◊‡„â◊√^ŒO`ån<£ – [<å‡#O`«~° ã¨OÉèí"å<£ I
q∞#Ǩ, q∞QÆ`å „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨ ÉèË^Œ=ÚÅ∞ Hõeæ# ÉèÏ==ÚÅxflÜ«Ú <åÅæ= Uëê „Ñ¨Hõ$u~°™êºã¨∞Î – qHõ$u ã¨û=∞‡`å =∞`å II
=∂ã¨=Ú#O^Õ HõÅ∞QÆ∞#∞.
K«`«∞ˆ~ú =ºHõÎ`å `ÕëêO – ÉèÏ"å<å=∞Ñ≤ *ÏÜ«∞`Õ III 19
~°ÑÚ¨¶ #O^Œ<å! rq, ѨÙ~°∞+¨µ_≥#· KÀ ã≤~÷ `° åfik ÉèÏ==ÚÅ#∞† „ã‘Ü
Î ∞ÿ≥ #KÀ

MOHANPUBLICATIONS.COM
K«OK«Å`åfik ÉèÏ==ÚÅ#∞, #ѨÙO㨉õΩ_≥·#KÀ q∞„â◊=∞ ÉèÏ==ÚÅ#∞ Hõeæ
Ü«ÚO_»∞#∞. `«e¡Ü≥ÚHõ¯ ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú ^•fi~å Ñ≤O_»=Ú Ü≥ÚHõ¯ HÀiHõÅ∞
ã¨∞ÊùiOK«∞K«∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ `«e¡ HÀiHõÅ#∞ HÀ~°∞K«∞O_»∞#∞. JO^Œ∞=Å#
QÆ~°ƒù=$kú H˘~°‰õΩ QÆiƒù}© „ã‘ÎÜ≥ÚHõ¯ HÀiHõÅ#∞ f~°∞ÛK«∞O_»=Öˇ#∞.
QÆiƒù}©„ã‘Î Ô~O_»∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅ#∞ ^èŒiOK«∞#∞. HÍ=Ù# ''^ÒǨÏ$kx——
Jx P"≥∞‰õΩ ¿Ñ~°∞=K≥Û#∞.
„^ÒÇ≤Ï$k~ÚxÜ«∞QÆ∞ „ã‘ÎÜ≥ÚHõ¯ HÀiHõÅ#∞ f~°Û‰õΩ#flKÀ ã¨O`å#=Ú
#‰õΩ JOQÆ֒Ѩ`«º=Ú Jâ◊HõÎ`«fi=Ú. |∞kú=∂O^Œº=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. `«e¡H˜
Uq+¨Ü∞« =Ú#∞O^Œ∞ Pã¨HΘ Ü«ÚO_»∞<À ã¨O`å#=Ú#‰õΩ ‰õÄ_» P q+¨Ü∞« =Ú
#O^Œ∞ Pã¨H˜Î Ü«ÚO_»∞#∞.
J~Ú^Œ= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ z`«Î=Ú *ÏQÆ$`«=∞QÆ∞#∞. =∂Oã¨~°HõÎ=ÚÅ
ѨÙ+≤ìx á⁄O^Œ∞#∞. P~°= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ Z=ÚHõÅ∞ #~°=ÚÅ∞, QÀà◊√§,
"≥O„@∞HõÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q qHÍã¨=Ú <˘O^Œ∞#∞.
U_»= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ |Å=Ú, =~°=‚ Ú Hõe,æ ^ÕÇϨ =Ú JOQÆÑÓ¨ ~°`‚ `« À
#∞O_»∞#∞. QÆ~ƒ° ãù ÷¨ tâ◊√=Ù P ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ HÍà◊§=∞^躌 #∞O_ç KÕ`∞« Å`À
K≥=ÙÅ ~°O„^Œ=ÚÅ#∞ =¸Ü«∞|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. P q^è=Œ ÚQÍ QÆ~ƒ° "ù åã¨=Ú
Ü≥ÚHõ¯ ^Œ∞óY=Ú#‰õΩ LkfiQÆ∞fl_≥·† QÆ~°ƒùÉèíÜ«∂xfi`«∞_≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
ѨÙO™êO Ãã÷Â~åº^ŒÜ≥∂ ÉèÏ"å – Éèí∂`«`åfi^•ºã¨∞Î Ü≥∂+≤`å"£∞ I
#ѨÙO㨈H K« `Õ q∞„âß – Éèí=Ou ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ# II 20
=∂`«$[O Kå㨺 ǨÏ$^ŒÜ«∞O – q+¨Ü«∂ #aèHÍOHõ∆uI
`«`À =∂`«∞ ~°‡<À-cè+¨ìO – ‰õΩ~åº ^Œæ~°ƒù q=$^ŒúÜÕ∞ II 21
`åO K« kfiǨÏ$^ŒÜ«∂O <ås PǨï ~“ÌǨÏ$khO `«`«óI
J^•<å ^ÒÌǨÏ$^•<åO ã¨∞º – ~°æ~°ƒù㨺 =ºOQÆ`å^ŒÜ«∞óII 22
=∂`«∞~°º kfi+¨ÜÕ∞ Ö’Éèí – ã¨Î^•~ÀÎ *ÏÜ«∞`Õ ã¨∞`«óI
„Ѩ|∞^ŒúO ѨOK«"Õ∞ z`«ÎO – =∂O㨠â’}˜`« ѨÙ+¨ì`å II 23
+¨¿+ª-ã≤ú ™êflÜ«Ú#Y~° – ˆHâ◊Ö’=∞ qqHõÎuI
|Å=~“‚ KÀѨz`Ò – ã¨Ñ¨Î"Õ∞ `«fiOQÆѨÓ~°‚`å II 24
áê^•O`«i`« ǨϙêÎÉèϺO – „â’„`«~°O„^èÕ Ñ≤^è•Ü«∞ ã¨óI
LkfiQÀfl QÆ~°ƒùã¨O"å™ê – ^Œã≤Î QÆ~°ƒùÉèíÜ«∂ xfi`«óII 25

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
84 N t=w`«
`«e¡ QÆ~ƒ° =ù ÚÖ’#∞#fl tâ◊√=Ù#‰õΩ *Ï˝#=ÚHõe,æ QÆ~ƒ° "ù å㨠^Œ∞óY=ÚKÕ`«
d#∞fl_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. ''Ǩ Hõ+¨ì=Ú?—— Jx qëê^Œ=Ú`À qKåiOK«∞K«∂,
`«# P`«‡#∞ QÆ∂iÛ â’H˜OK«∞K«∞O_»∞#∞.
J<ÕHõ™ê~°∞¡ =∞~°‡KÕÛù^ŒHõ=ÚÅQÆ∞ #\˜ìÜ«Ú, ÉèíiOѨ#Åq HÍ#\˜ìÜ«Ú,
áêѨѨÓi`«=ÚÖˇ·# ^ÕǨÏ=ÚÅ ##∞ÉèíqOzux, HÍÅ∞K«∞#fl W#∞Ѩâ◊Ü«∞º
ÃÑ#· Ѩ~∞° O_»É\ˇ #ì˜ Ñ¨C_»∞ ¿ÑÖÏÅ∞ "Õ~ÚOz#@∞¡ `«ÑO≤ Ѩ|_çux. [~îå~åyfl
KÕ`« `«ÑO≤ Ѩ|_ç, Ñ≤`"Ϋ å`åk ~°ãa¨ O^Œ∞=ÙÅ∞ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊=ÚÖ’ #∞#fl q∞H˜¯e
HÍÅ∞ÛK«∞#flq.
H˘O_»|∂~°∞QÆ∞ =ÚO_»¡`À ã¨=∂#=ÚÖˇ·# QÆ~°ƒùã¨÷ „H˜=ÚÅ <À~°∞Å∞
Ѷ¨∞’~°=ÚQÍ H˘~°‰õΩK«∞#flq. `«e¡Ü≥ÚHõ¯ „ѨHõ¯ Z=ÚHõÅ∞ ~°OѨ=ÚÅ=Öˇ
##∞fl Ñ‘_çOK«∞K«∞#flq. [~î°~åyflKÕ`« ^ŒÇ≤ÏOѨ|_»∞K«∞, =∞Å=¸„`åk
^Œ∞~°Oæ ^è=Œ ÚÅ`À, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« =Ú#O^Œ∞ Éèií OѨ~åx Hõ+=ì¨ Ú#∞ J#∞Éèqí OK«∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
K«∞<åfl#∞. nxHõO>Ë ‰õΩOcèáêHÍk #~°Hõ=Ú <å‰õΩ `«‰õΩ¯=QÍ #∞#flk.
QÆ~ƒ° ãù ∞¨ _÷ #» QÆ∞ <Õ#∞ ~°H=Îõ Ú, HõÑ=¨¶ Ú, Ñ≤`=Ϋ Ú, p=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "å\˜x
áê#=Ú KÕã≤ux. `«e¡KÕ u#|_ç# J#fl=Ú#∞ uO\˜x. WO^Œ∞ =∞Å=Ú
Ö’x ѨÙ~°∞QÆ∞=Öˇ <å ã≤÷uÜ«Ú#flk. <Õ#∞ á⁄O^Œ∞K«∞#fl ^Œ∞óY=Ú #~°Hõ=Ú
ÅxflO\˜HõO>ˇ#∞ JkèHõ"≥∞ÿ Ü«Ú#flk. Jx QÆ~°ƒù=Ú#O^Œ∞#fl tâ◊√=Ù,
ѨÓ~°fi=Ú `å#∞ á⁄Ok# <å<å q^è=Œ ÚÖˇ#· Ü«∂`«#Å#∞ 㨇iOK«∞K«∞O_≥#∞.
ã¨HõÅ ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOz#"å_≥· "≥∂H∆ÀáêÜ«∞=Ú#∞ QÆ∞iOz
zOuOK«∞ K«∞<åfl_»∞.
Zxq∞^Œ= =∂ã¨=Ú#O^Œ∞ K«~‡° =ÚÜ≥ÚHõ¯ P=~°}=Ú, J=Ü«∞==Ú
ÅÖ’ K«Å#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú #∞O_ç F[ã¨∞û (â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ =~°=‚ Ú
HõÅk)#∞ `Õ[ã¨∞û#∞ (H˘OK≥=Ú Ñ¨K«ÛѨK«ÛQÍ ~°HõÎ=~°‚=Ú`À ‰õÄ_ç#k)
=Ú#flQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞.
Jq r=#=Ú#‰õΩ P^è•~°=ÚÅ∞QÍ #∞O_»∞#∞. D Zxq∞^Œ= =∂ã¨
=ÚÖ’ QÆ~°ƒù=Ú Ü≥ÚHõ¯ ™êfiÉèÏqHõ K«Å#=ÚKÕ`«, `«e¡x q_çz QÆ~°ƒùáê`«
=∞QÆ∞#∞. J\˜ì Ü≥∞_»Å F[ã¨∞ûKÕ q_»∞=|_ç rqOK«^Œ∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 85
Pq~°∂ƒù`« „Ѩɒ^èÀ-™œ – QÆ~°ƒù^Œ∞óMÏk ã¨OÜ«Ú`«óI
Ǩ ! Hõ+¨ìq∞u xifi}‚– ™êûfi`å‡#O â’â◊√p`«º^äŒ II 26
J#∞Éèí∂`å =∞Ǩ-ã¨Ç¨Ïº – ѨÙ~À=∞~°‡zÛù^À-ã¨Hõ$`ü I
Hõ~°OÉèí"åÅ∞HÍã¨ÎáêÎ – áêâßÛ ^ŒÇ¨ÏºO`å-ã¨∞MÏâ◊Ü«∂óII 27
[~î°~å#Å ã¨O`«Ñ¨Î – Ñ≤`åÎYº~°ã¨ q„ѨÙ+¨óI
QÆ~åƒùâ◊ÜÕ∞ x=∞QÆflO `«∞ – ^ŒÇ¨ÏO `«ºuÉèí$â◊O Ç≤Ï =∂"£∞ II 28
L^Œ~°º Hõ$q∞=„HÍÎ}˜ – ‰õÄ@âßŇe HõO@ÔH·óI
`«∞ÖϺx K« `«∞^ŒO`åº~°ÎO – áê~°≈fiã≤ú „HõHõKåiÌ`«"£∞ II 29
Qƈ~ƒù ^Œ∞~°æO^èŒ Éèí∂~Ú¿+ª – [~î°~åyfl „ѨnÑ≤`Õ I
^Œ∞óYO =∞Ü«∂ѨÎO Ü«∞`«Î™ê‡ – `«¯hÜ«∞ó ‰õΩOcèáêHõ["£∞ II
ѨÓÜ«∂-ã¨$H±âı¡+¨‡ áê~Ú`«fiO – "åO`åt`«fiO K« Ü«∞ ^Œƒù"Õ`ü I
Jâ◊√KÒ Hõ$q∞ÉèÏ=â◊Û – `«„`åÊѨÎO QÆ~°ƒùâß~Ú<å II
30
31
QÆ~°ƒùâ◊Ü«∂ºO ã¨=∂~°∞ǨϺ – ^Œ∞óYO Ü«∂^ŒƒùV‡Ü«∂-Ñ≤ `«`ü I
<å-uâı`Õ =∞Ǩ^Œ∞óYO – xâı≈+¨ #~°ˆH+¨µ Ü«∞`ü II 32
U=O 㨇~°#∞û~å „áêáêÎ – <å<å*Ïfâ◊Û Ü«∂`«<åóI
"≥∂Hõ∆áêÜ«∞ =∞aè^蕺ܫ∞ – #fi~°Î`Õ-ÉèϺ㨠`«`«Ê~°óII 33
J+¨ì"Õ∞ `«fiHõû$f ™êº`å – "≥∂[¿ãÎ[â◊Û Ç¨Ï$^Œƒ="£∞ I
â◊√„Éèí=∂Ñ‘`« ~°HõÎO K« – xq∞`«ÎO rq`Õ =∞`«"£∞ II 34
=∂`«~°O K« ѨÙ#~°æ~°ƒùO – K«OK«ÅO `«„`«Ê^è•=uI
`«`À *Ï`Õ-+¨ì"Õ∞ =∂ã≤ – # r=`Àº[™Èl…`«óII 35
H˜Oz`å¯Å =∞=™ê÷#O – ã¨O™ê¯~å fÊ_ç`åOQÆ=`ü I
ã¨=∞Ü«∞ó „Ѩã¨=㨺 ™ê‡ – <凿ã+¨µ #==∂k+¨µ II 36
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
86 N t=w`«
`˘q∞‡k ÖËHõ ѨkÜ«∞= =∂ã¨=ÚÅ∞, tâ◊√=Ù „Ѩã¨qOK«∞@‰õΩ ã¨=∞
Ü«∞=Ú J~Ú##∞ ã¨O™ê¯~°=ÚKÕ`« H˘O`«HÍÅ=Ú QÆ~ƒ° =ù Ú #O^Œ∞O_»∞#∞.
QÆ~°ƒù"åã¨=Ú#O^Œ∞ tâ◊√=Ù `«e¡Ü≥ÚHõ¯ â’}˜`«=Ú#∞ =Ç≤ÏOK«∞<å_çx
P„â◊~ÚOz, qã¨ÎiOѨ|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. t=Ù=Ù#‰õΩ <åaèÜ«∞O^Œ∞#fl <å_ç
^•fi~å, `«e¡Ü≥ÚHõ¯ PǨ~° ~°ã¨=ÚÅ∞ Ö’xH˜ "≥à◊√§K«∞O_»∞#∞. Pq^èŒ=ÚQÍ
`«e¡ PǨ~°=ÚKÕ QÆ~°ƒùã¨÷ tâ◊√=Ù áÈ+≤OѨ|_»∞K«∞, ã¨r==ÚQÍ #∞O_»∞#∞.
^ÒǨÏ$kxÜ«∞QÆ∞ „ã‘Î ^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞ [~åÜ«ÚHÀâ◊=ÚKÕ P=$`«"≥∞ÿ#
tâ◊√=Ù ~°HõÎ=∂Oã¨=ÚÅ`À ã¨~åfiOQÆ=ÚÅ#∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. QÆ~°ƒùã¨÷
tâ◊√=Ù Z=ÚHõÅ =∞O„`«=∞Ü«∞=∞QÆ∞ Ü≥∂xKÕ`« <˘Hõ¯|_ç#O^Œ∞, #`«<å‡~°æ
=Ú# |Ü«∞Å∞ "≥_»Å∞K«∞O_»∞#∞.
N t=w`« 87
=∂`«∞ ~°„ã¨=ǨO <å_ô – =∂„t`åº-#fi=`åi`å I
<åaèã¨÷ <å_ô QÆ~°ƒù㨺 – =∂„`åǨ~° ~°™ê=Ǩ II 37
`Õ# r=u QÆ~Àƒù-Ñ≤ – =∂„`åǨˆ~} áÈ+≤`«óI
Jã≤÷Ü«∞O„`« qx+≤Ê+¨ìó – Ñ¨u`«ó ‰õΩH˜∆=~°Î‡<å II 38
"Õ∞^À-ã¨$yÌQÆÌ ã¨~åfiOQÀ – [~åÜ«ÚѨÙ@ ã¨O=$`«óI
x„ëê¯=∞<£ Éèí$â◊ ^Œ∞óMÏ~ÀÎ – ~°∞^Œ#∞flK≥·Û ~°^èÀ=ÚYóII 39
Ü«∞O„`å^Õ=O qx~°∞‡HõÎó – Ñ¨`«`«∞º`åÎ# âßÜ«Úº`«II 40

MOHANPUBLICATIONS.COM
tâ◊√=Ù `«e¡ â◊s~°=Ú#∞O_ç x„+¨¯q∞OK«∞K«∞#flѨC_»∞ J`«ºO`« Ñ‘_»#
=Ú#∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. JѨC_»∞ tâ◊√=Ù ~ÀkOK«∞K«∂ q∞H˜¯e ^Œ∞ódOK«∞
K«∞O_»∞#∞. J^èÀ=ÚY=Ú Hõey Ü≥∂x#∞O_ç q_ç=_ç "≥Å¡H˜Å Ѩ_çÜ«ÚO JH˜Oz`«¯ã¨Î ^•Ö’ÔH· – ~å‡O㨿Ñj=^• ã≤ú`«óI
â◊fi=∂~å˚~åk ^ŒO„+≤ìÉè’º – ~°Hõ∆`Õ ^ŒO_»áê}˜aèII 41
_»∞#∞.
P ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ tâ◊√=Ù =∂Oã¨=Ú =Ú^ŒÌ=Öˇ #∞O_»∞#∞.
Jã¨=∞~°∞_ú ·≥ x~°ƒÅ∞_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. JO^Œ∞=Å# ‰õΩHõ¯,Ñ≤e¡ =Ú#flQ∞Æ =∂O™ê Ñ≤`«$= „^•Hõ∆ã¨O "ÕuÎ – =∂`«$= _®¤H˜h=∞Ñ≤ I
Ǩ~°[O`«∞=ÙÅ#∞O_ç ~°H˜∆OK«∞@‰õΩ ã¨fi[#∞Å∞ KÕuÖ’ Hõ„~°#∞ Ѩ@∞ìH˘x ѨÓÜ«∞O ѨÜ≥∂=^Œ*Ï˝<å – nÌ~°… Hõ+¨ìO `«∞ â‹·="£∞ II 42
Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
ÉÏź=ÚÖ’ tâ◊√=Ù– J*Ï˝#=ÚKÕ`« `«O„_çx ~åHõ∆ã¨∞_»∞QÍ, `«e¡x
~åHõ∆™êOQÆ# Ü«∞QÆ∞ _è®H˜xQÍ K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞, p=Ú#∞ áêÅ =Öˇ#∞ âı¡+¨‡}Ï Ñ≤Ç≤Ï`å <å_ô – ã¨∞+¨µ=∂fl Ü«∂=^Õ= Ç≤Ï I
ÉèÏqOK«∞K«∞O_»∞#∞. HÍ=Ù# â‹·â◊==Ú |Ǩï Hõ+¨ì"≥∞ÿ#kQÆ^•! =ºHõÎ=~°‚O K« =K«#O – `å=^Œfi‰õΩÎO # â◊Hõº`Õ II 43
âı¡+¨‡=Ú (HõѶ¨=Ú) KÕ ã¨∞+¨µ=∞fl<å_ç HõѨÊ|_ç Ü«Ú#flO`«=~°‰õΩ JHõ∆~°
=ÚÅ∞ Jaè=ºHõÎ=ÚHÍ=Ù. JO^Œ∞=Å# =∂#=Ù#‰õΩ u#flQÍ =∂@~å^Œ∞. J`« U= K« Qƈ~ƒù-Ñ≤ – ~Àk`«∞O <≥·= â◊Hõº`Õ I
HÍ=Ù# QÆ~°ƒù=Ú#O^Œ∞ tâ◊√=Ù~ÀkèOK«∞@‰õΩ gÅ∞Ѩ_»^Œ∞.
^Œ$áÈÎ-^äŒ Ü«∞ø=#O „áêѨº – =∞#‡^äŒ[fi~° qǨÏfiÅóII 44
Ü«∞ø=#=Ú =zÛ#ѨÙ_»∞ =∞#‡^èŒ [fi~°=ÚKÕ Ñ‘_çOѨ|_»∞#∞. JHõ™ê‡
`«∞QÎ Í Q˘O`≥uÎ áê@Å∞ áê_»∞K«∞O_»∞#∞, ǨÏ~îå`«∞QÎ Í `«# ™ê=∞~°º÷ =ÚQÆ∂iÛ
QÆifiOK«∞#∞. q„~°gQÆ∞K«∞O_»∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
88 N t=w`«
Ju"ÕQÆ=ÚQÍ =$Hõ∆=ÚÅ#∞ Z‰õΩ¯#∞. âßO`«ã¨fiÉèÏ=ÙÅ#∞ L^ÕfiQÆ
Ѩ~∞° Û#∞. HÍ=∞=Ú, „HÀ^è=Œ Ú, =∞^Œ=ÚÅKÕ JO^è∞Œ _»Q∞Æ #∞. JѨC_»∞ Z=ih
^Õxh ÅHõ∆ ºÃÑ@ì_»∞.
~°HõÎ=Ú, =∂Oã¨=Ú, Z=ÚHõÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å\˜`À ‰õÄ_ç# „ã‘ÎÜ≥ÚHõ¯
J=Ü«∞==ÚÅÜ«∞O^Œ∞ P㨉õΩÎ_»QÆ∞#∞. ã¨QÆ=Ú`≥y# HõѨÊ=Öˇ ZQÆ∞~°∞K«∞
QÆO`«∞Å∞ "ÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. =∞#‡^èŒ∞x ÉÏ}=ÚÅKÕ`« ^ŒÇ≤ÏOK«|_ç `«#
=∞#¿ãû `«##∞ Ñ‘_çOK«∞K«∞O_»∞#∞.
D â◊s~°=Ú#O^Œ∞ Z=ÚHõÅ∞, =∂Oã¨=Ú, ~°HõÎ<åà◊=ÚÅ∞, K«~°‡=Ú
"≥Ú^ŒÅ∞ "å\˜HOõ >Ë =∞iÜ≥ÚHõ\ ˜ U=Ú#flk? HÍ=∞ "åã¨#Å`À "≥∂Ç≤ÏOѨ
|_ç# =¸_è»∞_»∞ [QÆ`«∞Î#∞ H˘OK≥"≥∞ÿ##∞ gH˜∆OK«_»∞.
ÖË_ç Hõ#∞flÅ∞ Hõey# „Ñ≤Ü«Ú~åe ^ÕǨÏ=Ú#∞O_ç „áê}"åÜ«Ú=Ù
áÈ~Ú J~Ú^•~°∞ ~ÀAÖˇ·# `«~åfi`«, J\˜ì ^ÕǨÏ=Ú#∞ HÍ=∂㨉õΩÎ_»QÆ∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
=¸_è»∞_»∞ K«∂_»ÖË_»∞.
"å~°÷Hõº=Ú q∞H˜¯e JQ“~°= ™ê÷#"≥∞ÿ#k. J^•Ìxx á⁄Ok J`«ºO`«
^Œ∞ód`«∞_»Q∞Æ #∞. âı+¡ ‡¨ =ÚKÕ L^Œ~=° Ú HõÑʨ |_ç Ü«ÚO_»∞#∞, ux# PǨ~°=Ú
r~°‚=ÚHÍ^Œ∞.
^ŒO`«=ÚÅ∞ Hõ^ÅŒ ∞K«∞O_»∞#∞, HõO\˜K∂« Ѩ٠=∞O^ŒyOK«∞#∞. HÍ~°=Ú,
KÕ^∞Œ , XQÆ~∞° =Ú#flQ∞Æ Ñ¨^•~°=÷ ÚÅ#∞ u#∞K«∞O_»∞#∞. "å`«=ÚKÕ #_»∞=Ú,
"≥∞_» =OyáÈ=Ù#∞, KÕ`«∞Å∞ `˘_»Å∞ HÍà◊§Ö’ |ÅÇ‘Ï#∞_»QÆ∞#∞.
J<ÕHõ ~ÀQÆ=ÚÅ∞ P=iOK«∞#∞. `«#|O^è∞Œ =ÙÅKÕ u~°ã¯¨ iOѨ|_»∞#∞.
PKå~°=ÚÅ#∞ áê\˜OѨÖËHõ áÈ=Ù#∞. =∞Å=ÚKÕ ^ÕǨÏ=Ú Ñ¨ÓÜ«∞|_ç
Ü«ÚO_»∞#∞. â◊s~°=Ú =Ú_»`«Å∞ Ѩ_»∞#∞.
Jã¨∞ÅÉè=í ÚÅQÆ∞ Éè’QÆ=ÚÅ#∞ HÀ~°∞K«∞O_»∞#∞. â◊s~°=Ú =}‰õΩK«∞O
_»∞#∞. ã¨HõÅ WO„kÜ«∞=ÚÅÖ’ „H˜Ü«∂â◊H˜Î ֒Ѩ=Ú =Å# Ñ≤Å¡ÅKÕ JѨ
Ǩ㨺=Ú KÕÜ«∞|_»∞#∞.
=∞~°}=Ú Ü≥ÚHõ¯ ^Œ∞óY=Ú#∞ =i‚OK«_®xH˜ ã¨=∂#"≥∞ÿ# ^Œ$ëêìO
`«=Ú (LѨ=∂#=Ú) Å∞ ÅaèOK«=Ù. Jk ~ÀQÆ=ÚÅKÕ`#« ∞, ^•i„^Œº=ÚÅ
KÕ`#« ∞ á⁄Ok# ^Œ∞óY=ÚÅHõO>Ë JkèH"õ ∞≥ #ÿ k. ~ÀQÆ∞Å∞, ^Œi„^Œ∞Å∞,=Ú#flQ∞Æ
"å~°∞ ‰õÄ_» =∞~°}=Ú#‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞K«∞<åfl~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 89
QÍÜ«∞`«º Hõ™ê‡ ^Œ∞K≥·Ûã¨∞Î – `«^ä•Hõ™ê‡K«Û =Åæu I
P~ÀǨÏu `«~°∂<ÕfiQÍ – KåÛùO`å#∞^Õfi[ Ü«∞`«ºÑ≤ II 45
HÍ=∞ „HÀ^èŒ =∞^•O^èŒã¨û – # HÍOtÛ^ŒÑ≤ gHõ∆`Õ I
Jã≤ú=∂O㨠t~åÖÏ Ü«∂ – "å=∂Ü«∂ =∞#‡^ä•ÅÜÕ∞ II 46
L`åÎ# ѨÓu =∞O_»∂Hõ – áê\˜`À^Œ~° ã¨xflÉèË I
Pã¨HõÎ ã¨û‡~°ÉÏ}Ï~°Î – P`«‡<å ^ŒÇ¨Ïº`Õ-`«~åO II 47
Jã≤÷=∂O㨠t~å`«fiQƃùºó – H˜=∞#º ^Œfi~°Î`Õ =ѨÙóI
HÍ=∂<åO =∂Ü«∞Ü«∂ =¸_èÀ – # H˜Oz nfiHõ∆`Õ [QÆ`ü II 48
x~°æ`Õ „áê}Ѩ=<Õ – ^ÕǨϟ ǨÏO`« =∞$w^Œ$â◊óI
Ü«∞^ä• Ç≤Ï *ÏÜ«∞`Õ – <≥·= gHõ∆`Õ Ñ¨OK«Ã+·iÌ<≥·óII 49
=∞ǨѨiÉèí= ™êú#O – [~åO „áêáêº-u ^Œ∞ód`«óI
âı¡+¨‡}Ï Ñ≤Ç≤Ï`À~°™È¯ – [QÆú =∞#flO # r~°ºfII 50
ã¨#fl^ŒO`À =∞O^Œ^Œ$+≤ìó – Hõ@∞uHõÎ HõëêÜ«∞Éèí∞H± I
"å`«Éèí∞QÆfl Hõ\ ˜„w"å – Hõ~À~°∞ K«~°}À-|ÅóII 51
QÆ^•Ü«Ú`« ã¨=∂q+¨ìó – Ñ¨iÉèí∂`«ó ã¨ûfi|O^èŒ∞aèóI
xâ∫≈KÀ =∞ÅkQÍúOQÆ – PeOy`« =~À+≤`«óII 52
^è•fiÜ«∞-#fl ã¨∞ÅÉèÏ <ÀƒùQÍ – <Õ¯=ÅO =~°Î`Õ-K«ÅóI
㨈~fiO„kÜ«∂ „H˜Ü«∂Ö’áê – ^•ú㨺`Õ ÉÏÅÔH·~°Ñ≤ II 53
`«`À =∞$u[ ^Œ∞óY㨺 – ^Œ$ëêìO`À <ÀѨÅÉèíº`Õ I
Ü«∞™ê‡^£ aèÉèíºu Éèí∂`åx – „áêáêÎ#ºÑ≤ Ѩ~åO~°∞[OII 54
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
90 N t=w`« N t=w`« 91
ã¨=Ú„^Œ=Ú#O^Œ∞ ^•yÜ«Ú#fl ã¨~°Ê=Ú#∞ QÆ~°∞`«‡O`«∞_»∞ Z`«∞ÎH˘x hÜ«∞`Õ =∞$`«∞º<å [O`«∞ó – Ñ¨i+¨fiHÀÎ-Ñ≤ |O^èŒ∞aèóI
áÈ=Ù#∞. J>Ë¡ |O^èŒ∞[#=ÚKÕ H“yeOѨ|_ç# =ºH˜ÎÜ≥ÚHõ¯ „áê}=ÚÅ#∞ ™êQÆ~åO`« ~°˚ÅQÆ`À – QÆ~°∞_Õ <Õ= Ѩ#flQÆóII 55
=∞$`«∞º^Õ=`« fã¨∞H˘x áÈ=Ù#∞.
Ǩ HÍO`å! Ǩ ^èŒ#=∂ ! Ǩ Ѩل`«∞ÖÏ~å ! JO@∂ =∞$`«∞º=Ù
=ÚY=Ú#Ѩ_#ç #~°∞_»∞ áê=Ú <À\˜Ö’#∞#fl HõÑʨ =Öˇ Ju ^•~°∞}=ÚQÍ Ç¨ HÍO`Õ ! Ǩ ^èŒ#O ! Ѩل`åó – HõO„^Œ=∂#ó ã¨∞^•~°∞}"£∞ I
P„HÀOtOK«∞K«∞O_»∞#∞. =∞O_»∂Hõ W= 㨈~Ê} – =∞$`«∞º<å hÜ«∞`Õ #~°óII 56
„áê}"åÜ«Ú=Ù =∞~°‡ ™ê÷#=ÚÅ#∞ (ã¨∂ˆH∆ ‡O„kÜ«∞=ÚÅ#∞) q_çz
ÃÑ@∞ìK∞« O_»QÍ KÕ`∞« Å∞,HÍà◊√§ (ã¨∂Ö÷ OË „kÜ«∞=ÚÅ∞) =Ú#flQ∞Æ "å\˜ ã¨O^è∞Œ Å∞
q_çáÈ=Ù K«∞O_»QÍ =∞~°}˜OK«∞"å_»∞ Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# ^Œ∞óY=Ú#∞ J#∞ÉèíqO =∞~°‡ã¨∂ Hõ$+쨺=∂<Õ+¨µ – =ÚK«º=∂<Õ+¨µ ã¨Okè+¨µ
K«∞#∞. J\˜ì ^Œ∞óY=Ú#∞ "≥∂ˆH∆K«Ûù Hõey# =Ú=Ú‰õ∆Ω=ÙÅQÆ∞"å~°∞ *Ï˝Ñ¨Hõ Ü«∞^Œ∞ÌóYO „q∞Ü«∞=∂}㨺 – 㨇~°º`åO `«#∞‡=Ú‰õ∆ΩaèóII 57
=ÚOK«∞H˘#=Öˇ#∞.
Ü«∞=∞ ^Œ∂`«Å#∞ K«∂z#ѨC_»∞ ^Œ$+≤ì ã¨Î|ú=∞QÆ∞#∞. „Ѩ[˝=∞O^ŒyO
^Œ$ëêì"å H˜∆Ѩº=∂}ÏÜ«∂O – ã¨O[›Ü«∂ „Ç≤ÏÜ«∞ =∂}Ü«∂ !
MOHANPUBLICATIONS.COM
K«∞#∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú# =∞$`«∞ºáêâ◊=ÚKÕ Hõ@ì|_ç# r=Ù}˜‚ ~°H˜∆OK«∞"å~°∞
ÖË~°∞! (Hõ#∞Hõ `«Hõ∆}"Õ∞ ã¨~°fir= ~°Hõ∆‰õΩ_»~Ú# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞}˜‚ P~åkèOK«
=Öˇ#∞.)
=∞~°}ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ rq J*Ï˝#=ÚKÕ P=iOѨ|_ç##∞, Q˘Ñ¨Ê
=∞$`«∞ºáêâı# |^Œú㨺 – „`å`å <≥·"ÀѨÅÉèíº`Õ II 58

ã¨O~°∞^茺=∂# ã¨Î=∞™ê – =∞Ç¨Ï zÛù`«Î q∞"åqâ◊<£ó

q"ÕHõ=Ú#∞ á⁄OkÜ«ÚO_»∞#∞. *Ï˝`«∞Å∞ Ñ≤Å∞K«∞K«∞#flѨC_»∞ "åi "≥·Ñ¨Ù
n#=ÚQÍ Hõà§◊ `À K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞, JѨC_»∞ =∂\Ï¡_∞» â◊HΘ ÖËHõ K«∂ѨÙ#∞
=∂„`«"Õ∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
r"å`«‡–Ü«∞=Úx Ü≥ÚHõ¯ HÍÅ~°∂Ѩ áêâ◊=Ú`À XHõ"≥·Ñ¨Ù, |O^èŒ∞
q∞„`«∞Å Ü≥ÚHõ¯ ¿ãflÇ¨Ï ~°∂Ѩáêâ◊=Ú`À =∞~˘Hõ"≥·Ñ¨Ù ÖÏQÆ|_»∞K«∞O_»∞#∞.
JѨC_»∞ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú H˘~°‰õΩ Z^Œ∞~°∞ K«∂K«∞K«∞O^Œ∞~°∞.
P ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ P`«‡*Ïx `˘O^Œ~°Ñ¨_»Hõ, `«# ǨÏ$^ŒÜ«∞ =Ú#
Ѩ~°=∞t=Ù}˜fl ^蕺xOK«∞#∞. HÍx ZH˜¯à◊§KÕ`«Hõ@ì|_ç#ѨC_»∞ âßfiã¨Å KÕ`«
xO_ç#ѨC_»∞, =∞$`«∞º=ÙKÕ`P« Hõi¬OѨ|_ç#ѨC_»∞, ~°HO∆˜ K«∞ "åÔ~=fi~∞° ÖË~∞° .
Ü«∞=∞^Œ∂`«Å∞ ã¨O™ê~°~°∂Ѩ Ü«∞O„`«=Ú#∞ ZH˜¯OK≥^Œ~°∞. HÍÅ
áêâ◊=Ú |OkèOK≥^Œ~°∞. JѨC_»∞ r=Ù_»∞ ^Œ∞ód`«∞_≥·†
Uq∞ KÕÜ«Ú^Œ∞#∞? ZHõ¯_»‰õΩ "≥à‹§^Œ#∞ ? Uq∞ fã¨∞H˘O^Œ∞#∞?
Uq∞q_çK≥^Œ#∞ ? JO@∂ qKåiOK«∞K«∂ Hõ~°Î=ºq=¸_è»∞_»QÆ∞#∞ Ju
Hõ+¨ì=Ú g∞^Œ ^ÕǨÏ=Ú#∞O_ç „áê}=Ú#∞ =^ŒÅ∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
LѨǨ˙`« ã¨Î^• *Ï˝f – hHõ∆`Õ n#K«‰õ∆Ωëê II 59
JÜ«∞ó áêâı= HÍÖË# – ¿ãflǨÏáêâı# |O^Œ∞aèóI
P`å‡#O Hõ$+¨º=∂}O `« – g∞Hõ∆`Õ Ñ¨i`«ã¨Î^ä• II 60
Ç≤ÏHõ¯Ü«∂ ÉÏ^茺=∂#㨺 – âßfi¿ã# Ѩiâ◊√+¨º`«óI
=∞$`«∞º<å Hõ$+¨º=∂}㨺 – # YÅfiã≤ΠѨ~åÜ«∞}"£∞ II 61
ã¨O™ê~°Ü«∞O„`« =∂~°∂_èÀ – Ü«∞=∞^Œ∂`≥· ~°kè+≤ª`«óI
Hõfi Ü«∞™êºg∞u ^Œ∞óMÏ~°Îó – HÍÅáêâı# Ü≥∂l`«óII 62
H˜O Hõ~Àq∞ I Hõfi QÆKåÛùq∞ ?– H˜O QÆ$Ǩ¡q∞ `«º*Ïq∞ H˜"£∞ I
Wu Hõ~°Î=º `å=¸_è» – Hõ$„KåÛ^ÕÌǨ `«Îº[`«ºã¨∂<£ II 63
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
92 N t=w`«
Ñ≤=∞‡@ rqÜ«∂`«<å ^ÕǨÏ=Ú#∞á⁄Ok Ü«∞=∞^Œ∂`«ÅKÕ Ü«∞=∞Ö’Hõ
=Ú#‰õΩ KÕ~°∞#∞. JHõ¯_» Ü«∞=∞ Ü«∂`«#Å∞ =Å# ^Œ∞óY=Ú#∞ Z=~°∞
=i‚OѨQÆÅ~°∞? (64)
U â◊s~°=Ú Hõ~°∂Ê~°~° K«O^Œ<å^Œ∞Å`À ѨÓÜ«∞|_ç Ü«ÚO_»∞<À, z„`«
qz„`«=ÚÖˇ·# Éèí∂+¨}=ÚÅ`À =G=ÚÅ`À JÅOHõiOѨ|_»∞K«∞O_»∞<À,
J\˜ì â◊s~°=Ú r"å`«‡ g_ç# Ñ≤=∞‡@ ã¨Ê $tOK«^ŒQÆxk, K«∂_»^ŒQÆxk
JQÆ∞#∞.
P â◊s~°=Ú#∞ XHõ¯ Hõ∆}=Ú ‰õÄ_® WO\˜Ü«∞O^Œ∞ =ÙOK«~°∞. ^•xx
â◊‡âß#=Ú#‰õΩ fã¨∞H˘x áÈ=Ù^Œ∞~°∞, Ñ≤=∞‡@ P â◊==Ú#∞ Hõ>ˇìÅ`À
^ŒÇ≤ÏOz "ÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. ^•xx Hõ∆} HÍÅ=ÚÖ’ Éèí㨇=Ú KÕÜ«Ú^Œ~°∞. P
q^è=Œ ÚQÍ KÕÜ∞« x Ü≥∞_»Å P â◊==Ú#∞ #Hõ¯Å∞, „QÆ^ÅÌŒ ∞, ‰õΩHõ¯Å∞, H͉õΩÅ∞
=Ú#flQÆ∞#q ÉèíH˜∆OK«∞#∞. JO`« #∂~°∞HÀ@¡ [#‡ÅHõ~Ú##∂ P â◊s~°=Ú
MOHANPUBLICATIONS.COM
=∞~°Å HõxÑ≤OK«^Œ∞.
=∂Ü«∂HõeÊ`« =∞QÆ∞ D [QÆ`«∞ÎÖ’ `«e¡ `«O„_ç, QÆ∞~°∞=Ù, ã¨fi[#=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Jã¨`«º=ÚÖË! ZO^Œ∞Hõ#QÍ rq ã¨fiHõ~°‡KÕ XHõ¯_Õ Ñ¨Ù\˜ì, XHõ¯_Õ
áÈ=ÙK«∞O_»∞#∞. r=Ö’Hõ=Ú q„âßOu =$Hõ∆=Ú`À áÈÅÛ^Œy#k.
„Ѩu k#=Ú ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú# Ѩ‰õ∆ΩÅ∞ x"å㨠=$Hõ∆=Ú#‰õΩ =zÛ
KÕ~°∞#∞. „áê`«óHÍÅ=Ú# P =$Hõ∆=Ú q_çz ÃÑ@∞ì#∞. Jq "å\˜ "å\˜
=∂~°æ=ÚÅ#∞ J#∞ã¨iOK«∞#∞ J>Ë¡ *Ï˝`«∞Å∞, *Ï˝`«∞Å∞ HÍx"å~°∞ ã¨fiHõ~°‡
ÅKÕ `«##∞ g_çáÈ=Ù^Œ∞~°∞.
=∞$`«∞º=Ù (Kå=Ù)#‰õΩ [#‡=Ú (ѨÙ@∞ìHõ) [#‡=Ú#‰õΩ, =∞$`«∞º=Ù
c[=ÚÅ∞ J#QÍ HÍ~°}=ÚÅ∞. #~°∞_»∞ Ѷ¨∞@=Ú Ü«∞O„`«=Ú (‰õΩ=∞‡i
K«„Hõ=Ú) =Öˇ q„âßOu ÖˉõΩO_® ZšѨC_»∞ u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞.
F ~å=∂! „ã‘Î QÆ~°ƒù=ÚÖ’ ѨÙ~°∞+¨µx â◊√„Hõ=Ú Ñ¨_ç#k "≥Ú^ŒÅ∞,
=∞~° }=Ú Ñ¨~°ºO`«=Ú =~°‰õΩ h‰õΩ K≥ѨÊ|_ç# ã¨O™ê~°=∞O`«Ü«Ú ^Œ∞ó
YÉè∂í ~Ú+¨ì "≥∞#ÿ k. D ã¨O™ê~° =∞Ǩ"åºkè [#‡ =∞$`«∞º=ÙÅ n~°~… ÀQÆ=Ú.
nxH˜ <å HõO>Ë =∞iÜ≥ÚHõ B+¨^èŒ=Ú ÖË^Œ∞. Jx â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞
~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ q=iOK≥#∞.
Wk ã¨O㨯 $`« Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«Oɡ·# t=w`« Ü«∞O^Œ∞ "≥·~åQƺ
Ü≥∂QÆ=Ú J#∞ Zxq∞^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú =Úyã≤#k.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 93
Ü«∂`«<å^ÕÇ¨Ï ã¨O|^Àú – Ü«∞=∞^Œ∂`≥· ~°kè+≤ª`«óI
W`À QÆ`åfi -#∞Éèí=u – Ü«∂Ü«∂ ™êÎ Ü«∞=∞Ü«∂`«<åóII 64
`åã¨∞ Ü«∞Å¡Éèí`Õ ^Œ∞óYO–`«^Œfi‰õΩÎO ã¨Ç¨Ï`Õ ‰õΩ`«óI
Hõ~°∂Ê~° K«O^Œ<å^≥·ºã¨∞Î – eѨº`Õ ã¨`«`«O Ç≤ÏÜ«∞`ü II 65
Éèí∂+¨}ˇÿ ~°∂ƒù+¨º`Õ z„`≥·ó – ã¨∞=„ÃãÎÂó Ѩi"å~°º`Õ I
Jã¨$Êâ◊ºO *Ï`«ÜÕ∞-„¿ÑHõ∆ ºO–r=`«ºHõÎO ã¨^• =ѨÙóII 66
xëê¯ã¨Ü«∞Ou xÅÜ«∂`ü – Hõ∆}O # ™ê÷Ѩܫ∞O `«ºÑ≤ I
^ŒÇ¨Ïº`Õ K« `«`«ó HÍÃ+ªÂ – ã¨Î ^Œƒù㨇 „H˜Ü«∞`Õ Hõ∆}Ï`ü II 67
ÉèíHõ∆ º`Õ "å ã¨$QÍÖË# – QÆ$„^èŒ ‰õΩ‰õΩ¯~° "åÜ«∞Ãã·óI
ѨÙ# ~°fl^Œ$â◊º`Õ ™È-^䌖[#‡HÀ\˜ â◊`≥·~°Ñ≤II 68
=∂`åÑ≤`å QÆ∞~°∞[#ó ã¨û[fi[<À =∞"Õ∞u
=∂Ü≥∂Ѩ"Õ∞ [QÆuHõ㨺Éèí"Õ`ü „Ѩu*Ï˝!
UHÀ Ü«∞`À „=[u Hõ~°‡Ñ¨Ù~°ã¨û~À-Ü«∞O
q„âß=∞=$Hõ∆ ã¨^Œ$â◊óYÅ∞ r=Ö’HõóII 69
™êÜ«∞O ™êÜ«∞O "åã¨=$Hõ∆O ã¨"Õ∞`åó
„áê`«ó „áê`« ¿ãÎ# `Õ# „Ѩܫ∂Ouó I
`«fiHÍÎ--<Àº#ºO `«O K« =$Hõ∆O qǨÏOQÍó
`«^Œfi`«Î^Œfi`ü *Ï˝`«Ü≥∂-*Ï˝`«Ü«∞ â◊Û II 70
=∞$uc[O Éèí"Õ [˚#‡ – [#‡c[O Éèí"Õ =∞‡ $uóI
Ѷ¨∞@Ü«∞O„`«= ^Œ„âßO`À – |O„Éèíg∞`«ºxâ◊O #~°óII 71
Qƈ~ƒù ѨÙO㨠â◊√≈„Hõ áê`å ^Œº^Œ∞ºHõÎO =∞~°}Ï=kè I
`«^Õ"å㨺 =∞Ǩ"åº^èÕ – ~°‡`ÀÎ <å<Àº-ã≤Î ÉèË+¨["£∞ II 72
FO `«`«ûk N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë t=w`å ã¨∂-Ѩx+¨`«∞Î „|Ǩχq^•ºÜ«∂O
Ü≥∂QÆâß¿ãÎ N t=~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ "≥·~åQƺÜ≥∂QÀ<å=∞ J+¨ì"≥∂^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
94 N t=w`«
9= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
''F ~å=∞ #$áêÖÏ ! <Õ#∞ ^ÕǨÏ=ÚÜ≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ K≥ѨC
K«∞<åfl#∞. h=Ù ™ê=^è•#∞_»"≥· q#∞=Ú—— JO@∂, â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞
~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ q=iOK«∞K«∞O_≥#∞.
D ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«=Ú <å#∞O_ç ѨÙ@∞ìK∞« #flk. Wk <å =Å# ^èiŒ OѨ
|_»∞K«∞#flk. Wk â◊√H˜Î ~°[`«=Ú (=Ú`«º=Ú zѨÊÖ’"≥O_ç) =Öˇ† P^è•~°
=∞QÆ∞ <åÜ«∞O^Œ∞ qb# =∞QÆ∞K«∞#flk.
<Õ#∞ =∂„`«=Ú x~°‡Å∞_»∞#∞, ѨÓ~°∞_‚ #» ∞, ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~∂° ѨÙ_»∞#∞,
J#OQÆ∞_»#∞, x~°Ç¨ÏOHÍ~°∞_»#∞, â◊√^Œ∞ú_»#∞, ã¨<å`«#"≥∞ÿ# „|Ǩχ=Ú#∞–
J<åkÜ«∞QÆ∞ Jq^ŒºÜÕ∞ =∂Ü«∂â◊H!Θ J\˜ì =∂Ü«∂â◊H`Θ À ‰õÄ_ç <Õ#∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
[QÆ`å¯~°}`«fi=Ú#∞ á⁄O^≥^#Œ ∞. ã¨`,ü Jã¨`,ü ã¨^㌠`¨ ü =Ú#flQ∞Æ ~°∂Ѩ=Ú
ÅKÕ W^Œq∞`«÷=∞x x~°fizOѨ#Åq HÍxk Jq^Œº. Jk „uQÆ∞}=ÚÅ`À
‰õÄ_ç, Ѩi}Ï=∞ ã¨fiÉèÏ==Ú#∞ HõeæÜ«Ú#flk.
ã¨`«Î fiQÆ∞}=Ú â◊√Hõ¡(`≥Å∞ѨÙ) =~°‚=Ú. Pk ^Œ∞óY=Ú#‰õΩ, K«OK«Å
ã¨fiÉèÏ==Ú#‰õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞K«∞#flk.
`«"≥∂QÆ∞}=Ú Hõ$+¨‚ (#Å∞ѨÙ) =~°‚=Ú. Jk [_»`«fi=Ú#‰õΩ, ã¨∞MÏk
ÉèÏ==ÚÅO^Œ∞ L^•ã‘#`«‰õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞K«∞#flk.
D =∂Ü«∂â◊HÎ̃ „uQÆ∞} ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞K«∞#flk. Wk <å ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú
=Å# Jkèëêì#"≥∞ÿ# <åÜ«∞O^Œ∞ `«#‰õΩ `å<Õ qâ◊fi~°∂Ѩ=ÚQÍ =∂~°∞Ê
K≥O^Œ∞K«∞#flk. Z@¡#QÍ â◊√H˜ÎÜ«∞O^Œ∞ ~°l`« „ÉèÏOu=Öˇ, ~°A˚=Ù #O^Œ∞
Éèí∞[OQÆ „ÉèÏOu=Öˇ #∞#flk.
D ^ÕǨÏ=Ú Ñ¨OK«Éèí∂`å`«‡Hõ"≥∞ÿ# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ HõeæÜ«Ú#flk. Wk
`«e¡`«O„_»∞Å∞ ux# PǨ~°=Ú #∞O_ç, P~°∞ HÀâ◊=ÚÅ`À Pq~°ƒùqOK«∞
K«∞#flk.
P~°∞ HÀâ◊=ÚÅÖ’ `«O„_ç #∞O_ç <å_»∞Å∞ Z=ÚHõÅ∞, "≥∞^Œ_∞» =Ú#flQ∞Æ
=¸_»∞HÀâ◊=ÚÅ∞ HõÅ∞æK«∞#flq.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 95
N t=w`å
J^äŒ #="≥∂-^蕺ܫ∞ó
â◊s~°x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆó
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
^ÕǨÏã¨fi~°∂ѨO =H∆ͺq∞–â◊$}∞ëêfi-= Ç≤Ï`À #$Ѩ I
=∞`ÀÎ Ç≤Ï *ÏÜ«∞`Õ ã¨~°fi – =∞Ü≥ÿ∞ "≥·`« „Ѩ^•~°º`ÕII 1
=∞ÜÕ∞º"Õ^Œ =∞kèëêª<Õ – bÜ«∞`Õ â◊√H˜Î ~“Ѩº=`ü I
JǨÏO `«∞ x~°‡Åó – Ñ¨Ó~°‚ ã¨zÛ^•#O^Œ q„QÆǨÏóII 2
Jã¨OQÀ x~°OǨÏHÍ~°ó – â◊√≈^ŒúO „|Ǩχ ã¨<å`«#O I
J<å^Œºq^•º Ü«ÚHõÎã¨û<£ – [QÆ`å¯~°} `åO „=*Ë II 3
Jx~åfiKåº =∞Ǩ-q^•º – „uQÆ∞}Ï Ñ¨i}Ïq∞h I
~°[ã¨û`«fiO `«=∞âıÛu – `«^Œ∞æ}Ïó ѨiH©iÎ`åóII 4
ã¨`«Î fiO â◊√Hõ¡O ã¨=∂k+¨ìO – ã¨∞Y *Ï˝<åã¨Ê^ŒO #$}Ï"£∞ I
^Œ∞óMÏã¨Ê^ŒO ~°HõÎ=~°‚O – K«OK«ÅO K« ~°*’=∞`«"£∞ II 5
`«=∞ó Hõ$+¨‚O [_»O „áÈHõÎ – =Ú^•ã‘#O ã¨∞MÏk+¨µ I
J`À =∞=∞ ã¨=∂Ü≥∂QÍ – K«ÛùH˜Î ™êû „uQÆ∞}Ïu‡HÍ II 6
Jkèëêª<Õ K« =∞ÜÕ∞º= – Éèí[`Õ qâ◊fi~°∂Ѩ`å"£∞ I
â◊√H“Î ~°[ `«=„^Œ*∫˚ – Éèí∞[OQÀ Ü«∞^Œfi^Õ= `«∞II 7
PHÍâßnx *ÏÜ«∞O`Õ – =∞`ÀÎ Éèí∂`åx =∂Ü«∞Ü«∂ I
`≥· ~å~°|ú q∞^ŒO ã¨~°fiO – ^ÕǨϟ-Ü«∞O áêOK«Éè∫uHõóII 8
Ñ≤`«$ÉèϺ =∞t`å ^Œ<åfl`ü – +¨\’¯â◊O *ÏÜ«∞`Õ =ѨÙóI
™êflÜ«∞"À-ã‘úx =∞*Ï˚ K« – *ÏÜ«∞O`Õ Ñ≤`«$`« ã¨Î^ä• II 9
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
96 N t=w`«
^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ P~°∞ q^èŒ=ÚÖˇ·# r=Ѩ^•~°ú=ÚÅ∞ LO_»∞#∞. "å\˜<Õ
+¨_çfi^èŒÉèÏ==ÚÅO\Ï~°∞. Jq 1 =∂`«$[=Ú 2 Ñ≤`«$[=Ú 3 ~°ã¨[=Ú
4 P`«‡[=Ú 5 ã¨`«fi=Ú 6 ™êfi`«‡[=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
~°HõÎ=Ú, "≥∞^Œ_»∞, =∞[˚ Ñ‘¡Ç¨Ï=Ú, ÃÑ·`«º=Ú, QÆ∞^Œ=Ú, ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú,
<åaè, =Ú#flQÆ∞ =∞$^Œ∞"≥·# r=Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ =∂`«$[=ÚÅ∞ Jq `«e¡
=Å# HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq.
g∞ã¨=Ú t~°ã∞¨ û =Ú#flQ∞Æ â◊s~°=∞O^Œe ~À=∞=ÚÅ∞†~°H<Îõ åà◊=ÚÅ∞,
^èŒ=∞#∞Å∞, #Y=ÚÅ∞ ^ŒO`«=ÚÅ∞, â◊√„Hõ=Ú...=Ú#flQÆ∞ ã≤÷~°"≥∞ÿ# r=
Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ Ñ≤`«$[=ÚÅ∞. Jq, `«O„_ç =Å# HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq.
â◊s~°ã∂¨ Å÷ `«fi=Ú, =~°=‚ Ú, „Hõ=∂aè=$kú, `«$Ñ≤,Î |Å=Ú, ™ê=∞~°ºú =Ú,
Pã¨H˜ÎÖËHõáÈ=_»O, L`åûǨÏ=Ú...=Ú#flQÆ∞#q ~°ã¨[=ÚÅ∞. Jq, ^è•`«∞
qâı+¨=ÚKÕ HõÅ∞QÆK«∞#flq.
MOHANPUBLICATIONS.COM
WK«Ûù,^Õfi+¨=Ú, ã¨∞Y=Ú, ^Œ∞óYO, ^èŒ~°‡=Ú, J^èŒ~°‡=Ú, ÉèÏ=#Å∞,
„Ѩܫ∞`«fl=Ú *Ï˝#=Ú, PÜ«Ú=Ù, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#flq P`«‡[
=ÚÅ∞, Jq, r=Ùx Hõ~å‡#∞™ê~°=Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq.
WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ kfiq^è=Œ ÚÅ∞ Jq 1. *Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ∞, Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞
=ÚÅ∞ "å\˜x QÆ∂iÛ q=iOѨ|_»∞K«∞#flk.
*Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ∞ J~Ú^Œ∞ Jq, K≥q K«~‡° =Ú–Hõ#∞fl–<åÅ∞Hõ–=Ú‰õΩ¯
Jx K≥Ñʨ |_»∞#∞. "å\˜H˜ „Hõ=∞=ÚQÍ, â◊|=Ì Ú ã¨Ê~°≈=Ú–~°∂Ѩ=Ú–~°ã=¨ Ú
QÆO^äŒ=Ú =Ú#flQÆ∞#flq. `«<凄`«Å∞ (*Ï˝<ÕO„kÜ«∞ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞)
Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞ J~Ú^Œ∞. Jq "å‰õΩ¯, KÕ`«∞Å∞, áê^Œ=ÚÅ∞,
QÆ∞^Œ=Ú, LѨã¨÷ (~°Ç¨Ï™êºOQÆ=Ú) Jx K≥ѨÊ|_»∞#∞. "å\˜H˜ „Hõ=∞OQÍ,
=K«#=Ú (=∂\Ï¡_»_»O) P^•#=Ú (fã¨∞HÀ=_»O) QÆ=∞#=Ú ("≥à◊§_»O)
qã¨~°æO(q_çzÃÑ@ì_»O) ~°u (ã¨OÉè’yOK«_»O) =Ú#flQÆ∞#q `«<凄`«Å∞.
JO`«óHõ~°}=ÚÅ∞ <åÅ∞QÆ∞ Jq =∞#ã¨∞û, |∞kú, JǨÏOHÍ~°=Ú,
z`«Î=Ú Jx K≥ѨÊ|_»∞#∞. JO`«óHõ~°}=ÚÖË JO`«iO„^ŒÜ«∞=ÚÅ∞.
=∞#ã¨∞û, LÉèíÜ«∂`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. Jk ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞#∞.
㨇 $ucèu. qHõÅÊ=Ú, ã¨OHõÅÊ=Ú =Ú#flQ∞Æ #q. =∞#ã¨∞ûKÕÜÚ« „H˜Ü∞« Å∞
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 97
`«fiH± =∂O㨠â’}˜`« q∞u – =∂`«$`«â◊Û Éèí=Ou Ç≤Ï I
ÉèÏ"å ã¨∞ûº +¨¬_çfi^è•#Î㨺 – =∂`«$*Ïó Ñ≤`«$*Ï ã¨Î^ä• II 10
~°ã¨*Ï P`«‡*Ï ã¨û`«Î fi – ã¨OÉèí∂`å ™êûfi`«‡*Ï ã¨Î^ä• I
=∞$^Œ= â’≈}˜`«O "Õ∞^À – =∞*Ï˚ Ñ‘¡Ç¨ Ü«∞Hõ$ ^Œ∞æ^Œ"£∞ II
ǨÏ$<åflcè`Õº= =∂^•ºã¨∞ûº – ~åƒù"å =∂`«$Éèí"å =∞`åóIII 11
â◊‡„â◊√ ~À=∞HõK« ™êflÜ«Ú – t~å^èŒ=∞#Ü≥∂ #MÏóI
^Œâ◊<å â◊√≈„Hõ q∞`åºk – ã≤ú~åó Ñ≤`«$ã¨=Ú^Œƒù"åóII 12
â◊s~ÀѨzu ~°fi~À‚ – =$kú ã¨Î $Ñ≤Î ~°ƒÅO ã≤úuóI
JÖ’Å∞Ѩ`«fi =Ú`åûÇ¨Ï – W`åºn<£ ~°ã¨*Ïxfi^Œ∞óII 13
WKåÛù ^Õfi+¨ ã¨∞ûYO ^Œ∞óYO – ^èŒ~å‡^èŒ~“‡ K« ÉèÏ=<åI
„Ѩܫ∞`Àfl *Ï˝# =∂Ü«ÚâıÛ-O„kÜ«∂}©`Õº= =∂`«‡*ÏóII 14
*Ï˝<ÕO„kÜ«∂}˜ „â◊=}O – ã¨Ê~°≈#O ^Œ~°≈#O `«^ä• I
~°ã¨#O „Ѷ¨∂} q∞`åºÇ¨ïó – Ñ¨OK« `ÕëêO K« QÀK«~åóII 15
â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ã¨Î^ä• ~°∂ѨO – ~°™È QÆO^èŒ Wu „Hõ=∂`ü I
"å Hõ¯~åO„Ѷ≤∞ QÆ∞^ÀѨ™êú – <åºÇ¨ïó Hõˆ~‡O„kÜ«∂}˜ Ç≤Ï II 16
=K«<å^•# QÆ=∞# – qã¨~°æ `«~°Ü«∞ó „Hõ=∂`ü I
Hõˆ~‡O„kÜ«∂}ÏO *ÏhÜ«∂ – #‡#â‹·Û "ÀÉèíÜ«∂`«‡Hõ"£∞ I
„H˜Ü«∂ ¿ãÎëêO =∞<À |∞kú – ~°Ç¨ÏOHÍ~° ã¨Î`«ó Ѩ~°"£∞ II 17
JO`«ó Hõ~°} q∞`åºÇ¨ï – tÛ`«ÎO KÕu K«`«∞+¨ìÜ«∞"£∞ I
ã¨∞YO ^Œ∞óYO K« q+¨Ü«∞ø – q*˽ܫ∞ø =∞#ã¨ó „H˜Ü«∂óII 18
㨇 $u cèu qHõÖÏÊ^•ºó |∞kúó ™êº xflâ◊ÛÜ«∞u‡HÍI
JǨÏO =∞"Õ∞`«ºÇ¨ÏOHÍ~° – tÛ`«ÎO KÕ`«Ü«∞`Õ Ü«∞`«óII 19
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
98 N t=w`« N t=w`« 99
|∞kú – xâ◊ÛÜ«∂`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. JǨÏOHÍ~°=Ú–<Õ#∞ <åk J#∞ Jaè ã¨`åÎ fiYº =∞O`«ó Hõ~°}O
=∂#=Ú#∞ HõeæOK«∞#k. z`«Î=Ú–WO„kÜ«∂QÀK«~°=ÚÅ#∞ `«ÅÑ≤OѨ QÆ∞}ÉèË^•`ü „uÎ^è•=∞`«"£∞ I
KÕÜÚ« #k. D <åÅ∞QÆ∞ q^è=Œ ÚÖˇ#· JO`«óHõ~}° =$uÎ<Õ ã¨`Ϋ fi[=∞O\Ï~°∞. ã¨`«Î fiO ~°[ã¨Î=∞ Wu
QÆ∞}Ϻã¨û`åÎ fi`«∞Î ™êuÎfiHÍóII 20
ã¨`«Î fi[=Ú–QÆ∞}ÉèË^Œ=Ú =Å# „uq^èŒ=ÚÅx K≥ѨÊ|_»∞#∞. Jx
ã¨`«Î fi~°[ó, `«"≥∂ QÆ∞}=ÚÅ∞ „uQÆ∞}=ÚÅ∞. Pã¨ÎHõº â◊√kú ^èŒÔ~·‡Hõ ~°∞z„ѨÉèí$`«Ü≥∂ =∞`åó I
~°[™È ~å[™ê ÉèÏ"åó – HÍ=∞ „HÀ^èŒ =∞^•^ŒÜ«∞óII 21
ã¨`«fiQÆ∞}=Ú#∞O_ç ™êuÎ fiHõÉèÏ==ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Jq Pã≤ÎHõº=Ú
ÉÏǨºÉèºí O`«~° â◊√kú, ^è~Œ ‡° Ѩ~`° fi« =Ú, =Ú#flQ∞Æ #q. Wq L`«=Î ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞. x„^•Å㨺 „Ѩ=∞ø\ÏÛk
=OK«<å^•ã¨∞Î `å=∞™êóI
~°*’QÆ∞}=Ú #∞O_ç ~å[ã¨ÉèÏ==ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Jq, HÍ=∞=Ú, „Ѩã¨<ÕflO„kÜ«∞ `å~ÀQͺ
„HÀ^èŒ=Ú =∞^Œ=Ú, =Ú#flQÆ∞#q Wq =∞^茺=∞ QÆ∞}=ÚÅ∞. <åÅ™êº^•ºã¨∞Î ã¨`«Î fi*ÏóII 22
`«"∂≥ QÆ∞}=Ú #∞O_ç `å=∞ã¨ÉÏè ==ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Jq x„^Œ ™È=∞i
MOHANPUBLICATIONS.COM
`«#=Ú „Ѩ=∂^Œ=Ú (*Ï„QÆ`«ÎÖËq∞) =Ú#flQÆ∞#q Wq J^èŒ=∞ QÆ∞}=ÚÅ∞.
x~°‡Å=ÚQÍ WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ LOK«_»O, P~ÀQƺ=ÚQÍ LO_»_»O,
™È=∞i`«#=ÚQÍ ÖËHõáÈ=_»O =Ú#flQÆ∞#q ã¨`«Î fi[=ÚÅ∞.
^ÕǨϟ =∂„`å`«‡Hõ ã¨Î™ê‡
^•^Œ`ÕÎ `«^Œ∞æ}Ï x=∂<£ I
â◊|Ì „â’≈ „`«O =ÚY~°`å
ѨOK«*Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞ „â’„`«=Ú (K≥q). `«fi‰õΩ¯(K«~°‡=Ú) K«‰õ∆Ω=Ù "≥·z„`«ºO ã¨∂Hõ∆ ‡`å ^èŒ$uóII 23
(Hõ#∞fl) ~°ã¨#=Ú (<åÅ∞Hõ) „Ѷ¨∂}=Ú (=Ú‰õΩ¯) =Ú#flQÆ∞#q. J\˜ì "å\˜ |ÅO K« QÆQÆ<å ^•fiÜ≥∂
q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ =~°∞ã¨QÍ â◊|Ì=Ú, ã¨Ê~°≈=Ú, ~°∂Ѩ=Ú, ~°ã¨=Ú, QÆO^èŒ=Ú ã¨ûfi~°≈â◊Û ã¨Ê~°≈<ÕO„kÜ«∞"£∞ I
=Ú#flQÆ∞#q "å\˜<Õ Ñ¨OK«`«<凄`«Å∞ JO^Œ∞~°∞. L`üˆH∆Ѩ} =∞=ˆH∆áê
áêOK«Éè∫uHõ"≥∞ÿ# ^ÕǨÏ=Ú Ñ¨OK«`«<凄`å`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. Hõ#∞Hõ `«^Œ∞æ} ‰õΩOK«<Õ QÆ=∞#O `«^ä• II 24
=ÚÅ#∞ HõeæÜ«ÚO_»∞#∞.
â◊|=Ì Ú, „â’„`ÕO„kÜ«∞=Ú (K≥q) =∂@ÖÏ_»∞@, ã¨∂Hõ∆ ‡|∞kú, |Å=Ú, „Ѩ™ê~°} q∞f=∂x
^è≥·~°º=Ú =Ú#flQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ PHÍâ◊ `«`«Î fi=Ú #∞O_ç â◊s~°=Ú#‰õΩ ѨOK« Hõ~å‡}˜ ~°∂Hõ∆`åI
ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞. „áê}Ïáê<Ò `«^ä• "åº#
ã¨Ê~°≈=Ú, ã¨Ê~ˆ ≈O„kÜ«∞=Ú (K«~‡° =Ú), L`ÕÑÎ }¨ =Ú (KåK«∞@), P=ˆHÑ∆ ¨ ã¨=∂<À^•# ã¨O[˝HÍ<£ II 25
}=Ú (ѨOK«∞@). J‰õΩOK«#=Ú (=Ú_»∞K«∞@), QÆ=∞#=Ú ("≥à√◊ §@) „Ѩ™ê~°
}=Ú (qã¨ÎiOѨKÕÜ«Ú@) =Ú#flQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ "åÜ«Ú `«`«Î fi=Ú #∞O_ç <åQÆO ‰õÄ~°‡O K« Hõ$Hõ~°O – ^Õ=^Œ`«ÎO ^èŒ#O[Ü«∞"£∞ I
â◊s~°=Ú#‰õΩ ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞. ^Œâ‹·`å "åÜ«Ú qHõ$f ã¨Î^ä• QÆ$Ǩ‚u ÖÏѶ¨∞="£∞ II 26
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
100 N t=w`«
„áê}=Ú, Jáê#=Ú, "åº#=Ú, L^•#=Ú, ã¨=∂#=ÚÅ#∞
ѨOK«=∞Ǩ "åÜ«Ú=ÙÅ∞#∞, <åQÆ=Ú, ‰õÄ~°‡=Ú, Hõ$Hõ~°=Ú, ^Õ=^Œ`«Î=Ú,
^èŒ#O[Ü«∞=ÚÅ#∞ ѨOKÀѨ "åÜ«Ú=ÙÅ∞#∞ "≥Ú`«Î=Ú ^Œâ◊"åÜ«Ú=ÙÅ∞#∞
ZO_çOѨKÜÕ Ú« @, `ÕeHõÜ∞« QÆ∞@ =Ú#flQ∞Æ #q "åÜ«Ú`«`Ϋ fi=Ú =Å# ÅaèO
K«∞#∞.
^Œâ◊"åÜ«Ú=ÙÅÖ’ „áê}"åÜ«Ú=Ù =ÚYº"≥∞ÿ#k. Jk <åaè "≥Ú^ŒÅ∞
HõO~î°=Ú =~°‰õΩ ã¨OKå~°=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. Ô~O_»∞ =Ú‰õΩ¯ ~°O„^èŒ=ÚÅ
QÆ∞O_® „áê}"åÜ«Ú=٠ǨÏ$^ŒÜ∞« Ѩ^‡Œ =Ú#O^Œ∞#∞, <åaèÜ∞« O^Œ∞#∞ ã¨OK«
iOK«∞ K«∞O_»∞#∞. â◊|=Ì ÚÅ∞ LKåÛ~°}‰õΩ, LKåÛùfi㨠xâßfiã¨=ÚʼnõΩ „áê}
"åÜ«Ú"Õ HÍ~°}=∞QÆ∞K«∞#flk.
N t=w`« 101
`ÕëêO =ÚYº`«~°ó „áê}À <åÉèËó HõO~îå^Œ=ã≤÷`«óI
K«~°`«º™œ <åã≤HõÜ≥∂ ~åflÉè∫ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨOHõ*Ë II 27
â◊É’ÌKåÛ~°} xâßfi™È – KåÛùfi™ê^Õ~°Ñ≤ HÍ~°}"£∞ I
Jáê#ã¨∞Î QÆ∞^Õ "Õ∞„_Õ – Hõ\ ˜ HõOѶ¨∞’^Œˆ~ +¨fiÑ≤ II 28
<åaèHõO^Õ =$+¨}Ü≥∂ – ~°∂~°∞*Ï#∞+¨µ u+¨ªu I
„áê}ÏÜ«∂=∞ ^èŒ$u `åºQÆ – „QÆǨÏ}Ï ^Œºã¨º Hõ~°‡K«I
`«ã¨º =¸„`« ѨÙsëêk –qã¨~°æó Hõ~°‡H©iÎ`«"£∞ III 29

MOHANPUBLICATIONS.COM
Jáê#"åÜ«Ú=Ù QÆ∞^Œ=Ú, ~°Ç¨Ï™êºOQÆ=Ú, #_»∞=Ú, Ñ≤Hõ¯Å∞,
L^Œ~=° Ú, <åaè, QÆ[Å˚ ∞, `˘_»Å∞ =Ú#flQ∞Æ ™ê÷#=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ #∞O_»∞#∞. "åº<À-H˜∆ „â’„`« QÆ∞ÖËÊù+¨µ – lǨfi „Ѷ¨∂}Ë+¨µ u+¨ªuI
=¸„`«=Ú =∞Å=ÚÅ#∞ qã¨~#˚° KÕÜÚ« @ Jáê#"åÜ«Ú=Ù KÕÜÚ« Ѩ#∞Å∞. ã¨=∂<À "åºÑ¨º xdÅO – â◊s~°O =Ç≤Ïfl<å ã¨Ç¨Ï II
kfiã¨ÎѨÎu ã¨Ç¨Ï„¿ã+¨µ – <å_ô~°O„^èÕ+¨µ ã¨OK«~°<£ III 30
"åº#"åÜ«Ú=Ù, Hõ#∞flÅ∞ K≥=ÙÅ∞, pÅ=∞O_»Å=Ú,<åÅ∞Hõ, =Ú‰õΩ¯,
=Ú#flQ∞Æ ™ê÷#=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ #∞O_»∞#∞. „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú #O^Œ∞ ~ˆ K«~=° Ú, Éèí∞HõÎ Ñ‘`«~°™ê<£ ã¨û=∞º – QÍ#Ü«∞<£ ^ÕǨÏѨÙ+≤ìHõ$`ü I
ѨÓ~°Hõ=Ú ‰õΩOÉèíHõ=ÚÅ#∞ "åº# "åÜ«Ú=Ù KÕÜ«ÚѨ#∞Å∞. L^•#ó áê^ŒÜ≥∂~å„¿ãÎ – ǨÏã¨ÎÜ≥∂ ~°OQÆã¨Okè+¨µ II 31
L^•#"åÜ«Ú=Ù–HÍà◊√§, KÕ`«∞Å, =Ú#flQÆ∞ J=Ü«∞==ÚÅ∞ ã¨O^èŒ∞Å
Ü«∞O^Œ∞ #∞O_»∞#∞. ^ÕǨÏ=Ú#∞ ÖË=<≥`«Î@O, L„`«¯=∞}=Ú, L^•#
"åÜ«Ú=Ù KÕÜ«ÚѨ#∞Å∞ J#QÍ, L^•# "åÜ«Ú=Ù =Å# ^ÕǨÏ=Ú ÃÑ·H˜ Hõ~å‡-㨺 ^ÕǨϟ#flÜ«∞<À – „`«¯=∞}Ïk „ѨH©iÎ`«"£∞ I
ÖËz xÅ∞K«∞#∞. J=™ê#^Œâ◊Ö’ r=Ù_»∞ â◊s~°=Ú#∞ q_çz ÃÑ\˜ì"≥à◊√§#∞ `«fiQÍk^è•`«∂ <å„t`«º – ѨOK« <åQÍ^ŒÜ«∞ ã≤÷ û`åóII 32
L^•æ~åk x"Õ∞ëêk – ‰õ∆ΩuÊáê™êk HõO „Hõ=∂`ü I
ã¨=∂# "åÜ«Ú=Ù – Jyfl`À ‰õÄ_ç, â◊s~°=∞O`«=Ú "åºÑ≤Oz
Ü«ÚO_»∞#∞.Jk _≥|ƒkÔ~O_»∞"ÕÅ (72,000) <å_»∞Å ~°O„^è=Œ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ `«O„n„ѨHõ$u â’HÍk – `ÕëêO Hõ~°‡ „ѨH©iÎ`«"£∞ II 33
ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞. ux#, „`åy# "å\˜Ü≥ÚHõ¯ ™ê~°=Ú#∞ ã¨=∂#
"åÜ«Ú=Ù â◊s~°=∞O`å ѨOÑ≤}© KÕÜ«Ú#∞. `«^•fi~å ^ÕǨÏѨÙ+≤ìx HõeyOK«∞ JˆQflã¨∞Î ~ÀK«HõO ~°∂ѨO – nÑ≤ÎO áêHõO „ѨHÍâ◊`å"£∞ I
K«∞O_»∞#∞. J=∞~°¬ fHõ∆ ‚ ã¨∂H∆͇}Ï – "≥∂[ ¿ãÎ[â◊Û â◊¥~°`å"£∞ II 34
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
102 N t=w`« N t=w`« 103
`«fiQÍk ã¨Ñ¨Î^è•`«∞=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ <åQÍk ѨOK«"åÜ«Ú=ÙÅ∞ "åºÑ≤Oz "Õ∞^è•q`åO `«^ä•--^Œ`ÕÎ – [ÖÏ`«∞Î ~°ã¨#O ~°ã¨"£∞ I
Ü«Ú#flq. ZH˜¯à◊√§, "åO`«∞Å∞ =Ú#flQÆ∞#q <åQÆ"åÜ«Ú=Ù QÆ∞}=ÚÅ∞.
(1) Hõ#∞fl`≥~°∞K«∞@, =¸Ü«Ú@, K«∂K«∞@, =Ú#flQÆ∞#q ‰õÄ~°‡"åÜ«Ú=Ù â‹·`«ºO ¿ãflǨÏO „^Œ=O – ¿ãfi^ŒO QÍ„`åk =∞$^Œ∞`å=∞Ñ≤ II 35
QÆ∞}=ÚÅ∞ (2) PHõe, ^•Ç¨Ï=Ú, `«∞=Ú‡@ =Ú#flQÆ∞#q Hõ$Hõ~°"åÜ«Ú=Ù
QÆ∞}=ÚÅ∞ (3) JÅã¨`«fi=Ú, x„^Œ, P=eOK«∞@ =Ú#flQÆ∞#q. ^Õ=^Œ`«Î
"åÜ«Ú=Ù QÆ∞}=ÚÅ∞ (4) „ѨHõ$uKÕ ã¨∞Y=Ú, ^Œ∞óY=ÚÅ =Å# #=Ùfi@, Éèí∂ "Õ∞-„~å…}ËO„kÜ«∞O QÆO^èŒO – ÃãúÂ~°ºO ^è≥·~°… ºO K« Q“~°="£∞ I
U_»∞Û@, =Ú#flQÆ∞#q ^èŒ#O[Ü«∞ "åÜ«Ú=Ù QÆ∞}=ÚÅ∞. `«fiQÆã¨$H± =∂O㨠"Õ∞^À-ã≤ú – =∞*Ï˚ â◊√„HÍ}˜ ^è•`«=óII 36
K«‰õ∆ΩO„kÜ«∞=Ú (Hõ#∞fl), „ѨHÍ==O`«=∞QÆ∞ ~°∂Ѩ=Ú, nÑ≤Î, r~°‚â◊H˜Î
âßOu, HÀѨ=Ú, fHõ∆}`«fi=Ú, ã¨∂Hõ∆ ‡`«fi=Ú, |Å=Ú, `Õ[ã¨∞û â∫~°º=Ú
=Ú#flQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ Jyfl`«`«fi=Ú #∞O_ç â◊s~°=Ú#‰õΩ ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞. J#flO ѨÙO™ê-t`«O „`Õ^è• – *ÏÜ«∞`Õ [~î°~åyfl <å
"Õ∞^è•â◊H˜ÎÜ«Ú `Õ[ã¨∞û =Å# HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞ÅO ã¨÷qëȪ ÉèÏQÆ™êûfi – #‡^茺"≥∂ =∂Oã¨`åO „=*Ë`ü II 37
~°ã¨<ÕO„kÜ«∞=Ú (<åÅ∞Hõ) ~°ã¨=Ú, j`«Å`«fi=Ú, ¿ãflǨÏ=Ú, „^Œ=

MOHANPUBLICATIONS.COM
`«fi=Ú, ¿ãfi^Œ=Ú, =∞$^Œ∞`«fi=Ú =Ú#flQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ [Å`«`«fi=Ú#∞O_ç
â◊s~°=Ú#‰õΩ ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞.
Ѷ¨∂}ËO„kÜ«∞=Ú (=Ú‰õΩ¯) QÆO^èŒ=Ú, ã≤÷~°`«fi=Ú, ^Œ$_è»`«fi=Ú,QÆ∞~°∞
=∞#ó HõxëȪ ÉèÏQÆ™êûº – `«Î™ê‡ ^Œ#fl=∞Ü«∞O =∞#óI
JáêO ã¨÷qëȪ =¸„`«O ™êº – #‡^茺"≥∂ ~°∞kè~°O Éèí"Õ`ü II 38
`«fi=Ú (|~°∞=Ù), `«fi‰õΩ¯, =∂Oã¨=Ú, ~°HõÎ=Ú, Z=ÚHõÅ∞, =∞*Ï˝ („H˘=Ùfi),
â◊√„Hõ=Ú <å_»∞Å∞, =Ú#flQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ Éèí∂q∞`«`«Î fi=Ú #∞O_ç â◊s~°=Ú
#‰õΩ ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞. Hõx+¨ªÉèÏQÆó „áê}™êûº – `«Î™ê‡„`å}À [ÖÏ`«‡HõóI
r=Ù_»∞ ux# J#fl=Ú – [~î°~åyflKÕ`« =¸_»∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞QÍ qÉèí `Õ[™È-ã≤÷ ã¨÷q+¨ª ™êûº – #‡*Ï˚=∞^茺 ã¨=Ú^Œƒù=ó II 39
lOѨ|_»∞K«∞O_»∞#∞. JO^Œ∞ ã¨∂÷Å ÉèÏQÆ=Ú – =∞Å=ÚQÍ#∞, =∞^茺=∞
ÉèÏQÆ=Ú =∂Oã¨=ÚQÍ#∞† Hõx+¨Éª Ïè QÆ=Ú =∞#ã¨∞ûQÍ#∞ =∂~°∞#∞. Hõ#∞Hõ<Õ
=∞#ã¨∞û#∞ J#fl=∞Ü«∞=∞x K≥ѨÊ|_»∞#∞. Hõxëêª "åV‡`å `«™ê‡ `ÕÎ*’- |<åfl`«‡HõO [QÆ`ü I
„`åy# [Å=Ú#O^Œ∞, ã¨∂÷ÅÉèÏQÆ=Ú–=¸„`«=ÚQÍ#∞† =∞^茺=∞ Ö’Ç≤Ï`å *Ï˚Ü«∞`Õ =∂Oã¨O – "Õ∞^À =∂O㨠ã¨=Ú^Œƒù="£∞ II 40
ÉèÏQÆ=Ú–~°HõÎ=ÚQÍ#∞† Hõx+¨ªÉèÏQÆ=Ú–„áê}=ÚQÍ#∞ =∂~°∞#∞. Hõ#∞Hõ<Õ
„áê}=Ú [Å=∞Ü«∞=∞x K≥ѨÊ|_»∞#∞.
`Õ[㨠Ѩ^•~°=÷ ÚÖˇ#· <≥~Úº, #∂<≥ =Ú#flQ∞Æ #q ux #O^Œ∞# `Õ[ã¨∞û "Õ∞^Œ™È-ã‘÷x *ÏÜ«∞O`Õ – =∞*Ï˚ Kå-ã≤÷ ã¨=Ú^Œƒù"å I
#O^Œ∞, ã¨∂÷ÅÉèÏQÆ=Ú–Z=ÚHõÅ∞QÍ#∞, =∞^茺=∞ÉèÏQÆ=Ú–„H˘=ÙfiQÍ#∞, <å_Àº-Ñ≤ =∂Oã¨ã¨OѶ¨∂`å – K«∞Ûù„HõO =∞*Ï˚ ã¨=Ú^Œƒù="£∞ II 41
Hõx+¨ªÉèÏQÆ=Ú–"å‰õΩ¯QÍ#∞ =∂~°∞#∞.

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
104 N t=w`«
HÍ=Ù#, D [QÆ`«∞Î Éèí∂q∞, [Å=Ú, Jyfl`«`«Î fi=ÚÅ`À D K«~åK«~°
„ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú ‰õÄ_ç Ü«Ú#flk.
~°HõÎ=Ú #∞O_ç =∂Oã¨=Ú† =∂Oã¨=Ú #∞O_ç "Õ∞^蕆 "Õ∞^• #∞O_ç
Z=ÚHõÅ∞, Z=ÚÅ#∞O_ç =∞*Ï˚† L^Œƒqù OK«∞#∞. =∂Oã¨=Ú #∞O_ç <å_»∞Å∞
=∞*Ï˚#∞O_ç â◊√„Hõ=Ú#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
"å`«=Ú, Ñ≤`«Î=Ú âı¡+¨‡=ÚÅx =¸_»∞ ^è•`«∞=ÙÅ∞. â◊s~°=Ú #O^Œ∞
Ѩk ^Àã≤à◊√§ [Å=Ú#∞, `˘q∞‡k ^Àã≤à◊√§ J#fl ~°ã¨=Ú #∞O_»∞#∞.
~°H=Îõ Ú–Zxq∞k, ѨÙs+¨=Ú (=∞Å=Ú) U_»∞† âı+¡ ‡¨ =Ú–P~°∞, Ñ≤`=Ϋ Ú
J~Ú^Œ∞, =¸„`«=Ú–<åÅ∞QÆ∞, t~å–=¸_»∞, "Õ∞^•–Ô~O_»∞, =∞*Ï˚–XHõ¯\˜
^Àã≤à◊√§ ã¨OYº#∞ Hõeæ Ü«ÚO_»∞#∞.
J~°^Àã≤e â◊√„Hõ=Ú ^ÕÇϨ =Ú #O^Œ∞O_»∞#∞. JkÜÕ∞ |Å=Ú ! J#QÍ
â◊s~°=ÚÖ’x J`«ºO`« =∞ǨÏ`«fi ѨÓ~°‚`«`«fi=Ú â◊√„Hõ=∞x K≥ѨÊ|_»∞#∞.
N t=w`« 105
"å`« Ñ≤`«Î Hõá¶êâßÛ„`« – ^è•`«=ó ѨiH©iÎ`åóI
^ŒâßO[e[ÅO *˽ܫ∞O – ~°ã¨™êºO [ÅÜ≥∂ #=II 42
~°HõΙêºëœì ѨÙs+¨ã¨º – ã¨Ñ¨Î Ç≤Ï âı¡+¨‡}â◊Û +¨\ò I
Ñ≤`«Î㨺 ѨOK« K«`åfi~À – =¸„`« ™êºO[ÅÜ«∞ GÜ«∞óII 43
=™êÜ«∂ "Õ∞^Œ™È ^Òfi `«∞ – =∞*Ï˚ `«fiO[eã¨q∞‡`«ó
J~åúO[e `«^ä• â◊√„HõO – `«^Õ= |Å=ÚK«º`Õ II 44
J™êú flO â◊sˆ~ ã¨OMϺ™êº`ü – +¨+≤ìÜ«ÚHõÎO â◊`«„`«Ü«∞"£∞ I
[Å*Ïx HõáêÖÏx – ~°∞K«HÍ ã¨Î~°}Ïx K« II 45
#ÅHÍhu `å<åºÇ¨ïó–ѨOK«^è•-ã‘÷x ã¨∂~°Ü«∞óI

MOHANPUBLICATIONS.COM
â◊s~°=Ú #O^Œ∞ Z=ÚHõÅ∞–=¸_»∞ =O^ŒÅ J~°∞=k (360) HõÅ=Ù
Jq [Å[=ÚÅ∞, HõáêÅ=ÚÅ∞, ~°∞K«~=° ÚÅ∞, `«~}
ѨOK« q^èŒ=ÚÅ∞.
° =ÚÅ∞, #ÅHõ=ÚÅx
^Õfi â◊`Õ `«fiã≤÷ ã¨Onè<åO – ™êº`åO `«„`« ^Œâ’`«Îˆ~ II
~“~°"åó „Ѩã¨~åã¨û¯O^Œ – ¿ãK«<å ã¨∞ûº~°∞Å∂YÖÏóI
46

Ô~O_»∞=O^ŒÅ Ѩk (210) Jã≤÷ ã¨O^èŒ∞Å∞ HõÅ=Ù. g\˜x, ~“~°=ÚÅ∞ ã¨=Ú„^• =∞O_»ÖÏ â◊≈OMÏ– =~åÎ "åÜ«∞㨠`«∞O_» HÍóII 47
„Ѩã~¨ =° ÚÅ∞ 㨯O^èŒ ¿ãK«==ÚÅ∞, LÅ∂YÅ=ÚÅ∞, ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ∞, ‰õΩO_»Å
=ÚÅ∞, â◊OÉèÏ=~°Î=ÚÅ∞, "åÜ«∞ã¨, `«∞O_»Hõ=ÚÅx J+¨ìq^èŒ <å=∞=ÚÅ∞. W `«º+¨ì^è• ã¨=ÚkÌëêì – â◊≈sˆ~+¨fiã≤÷ ã¨O^èŒÜ«∞óI
=¸_»∞ HÀ@¡ U|k ÅHõ∆Å∞ (3,50,00,000) ~À=∞=ÚÅ∞, =¸_»∞ ÅHõ∆Å ™ê~°úHÀ\˜ „`«Ü«∞O ~À=∂‚O– â◊‡„=ÙˆHâß „ã≤ÎÅHõ∆HÍóII 48
(3,00,000) g∞ã¨=ÚÅ∞, "≥O„@∞HõÅ∞ HõÅ=Ù. F ^Œâ◊~°^ä•`«‡*Ï! ^ÕǨÏ=Ú
Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂ѨO q=iOzux. ^ÕǨÏã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞=O`Õ „áÈHõÎO ^Œâ◊~°^ä•`«‡*Ï
D ^ÕǨÏ=ÚHõO>Ë ™ê~°Ç‘Ï#"≥∞ÿ#, xHõ$+¨‚"≥∞ÿ# Ѩ^•~°ú=Ú =∞~˘Hõ¯\˜ Ü«∞™ê‡^Œ™ê~À <å¿ãÎ= Ѩ^•~À÷ Éèí∞=#„`«ÜÕ∞ II 49
ÖË^Œ∞. nxÜ«∞O^Œ∞ Jaè=∂#=ÚKÕ, |∞kú=∞O`«∞Å∞, JǨÏOHÍ~°∞ÅQÆ∞
K«∞<åfl~∞° . J\˜"ì å~°∞ áêѨÑÙ¨ Ѩ#∞Å∞ KÕÜÚ« K«∞<åfl~∞° . HÍ=Ù# nè=∞O`«∞Öˇ#· FO `«`«ûku NѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë t=w`å ã¨∂Ѩx+¨`«∞û „|Ǩχ q^•ºÜ«∂O
"å~°∞ ^ÕÇϨ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ K«H¯õ QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=Öˇ#∞. JO@∂ ~å=∞K«O„^Œ∞ Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N t= ~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ â◊s~°x~°∂Ѩ}
#‰õΩ â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ q=iOK≥#∞. Ü≥∂QÀ<å=∞ #="≥∂^蕺ܫ∞ó
W@∞¡ LѨx+¨`«∞Î#∞, „|Ǩχq^ŒºÜ«Ú Ü≥∂QÆâßG=Ú#∞ J~Ú# N
t=~å=∞ ã¨O"å^Œ („Ѩâ’fl`«Î~°) ~°∂áê`«‡Hõ=∞QÆ∞ Nt=w`«Ö’ â◊s~°
x~°∂Ѩ} =~°‚# Ü≥∂QÆ=∞#∞ `˘q∞‡^Œ= J^蕺ܫ∞O =Úyã≤#k.

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
106 N t=w`«
10= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
~åѶ¨∞=Ù_»∞, JѨC_»∞ r=ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ kQÆ∞=
q^èŒ=ÚQÍ „ѨtflOK≥#∞. ÉèíQÆ"å<£ ! r=Ù_»∞ Éè∫uHõ ^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞ ZHõ¯_»
LO_»∞#∞? ZHõ¯_» #∞O_ç r=Ù_»∞ Pq~°ƒùqOK«∞K«∞O_≥#∞? r=Ùx
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú Z\˜ìk ? ^ÕǨÏ=Ú QÆuOz# Ñ≤=∞‡@, r=Ù_»∞ ZHõ¯_»‰õΩ
"≥_Å» ∞#∞? r=Ù_»∞–=∞~°Å =∞~˘Hõ ^ÕÇϨ =Ú#∞ á⁄O^Œ∞<å? ÖË^•?—— JO@∂
~å=∞K«O„^Œ∞_»∞, `«# ã¨O^ÕǨÏ=ÚÅ#∞ J_»∞QÆQÍ, â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞
q=iOK«∞K«∞O_≥#∞.
=∞ǨÉèÏQÍ ! ~å=∂! h=Ù =∞Oz „Ѩâ◊fl#∞ J_çyuq. ~°Ç¨Ï™êºu
~°ÇϨ 㨺"≥∞#ÿ k. Wk WO„^•k ^Õ=`«Å∞, <å~°^•k =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ ‰õÄ_» `≥eÜ«∞
^Œy#k HÍ^Œ∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
~°Ñ¶¨Ú#O^Œ<å ? h^Œ$_è»ÉèíH˜ÎH˜"≥∞zÛ, J\˜ì *Ï˝#=Ú#∞ h‰õΩ K≥ѨC
K«∞<åfl#∞. J^•Ìxx, h=Ù J#kèHÍ~°∞ʼnõΩ K≥ѨʉõÄ_»^Œ∞. HÍ=Ù#, h=Ù
™ê=^è•#∞_»"≥· q#∞=Ú.
<Õ#∞ – ã¨`º« , *Ï˝#ã¨fi~∂° ѨÙ_»#∞, J#O`«∞_»#∞, Ѩ~=° ∂#O^Œ q„QÆÇï¨
_»#∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞, Ѩ~°O*’ºux, =ºHõÎ=Ú, J=ºHõÎ=∞QÆ∞ HÍ~°º=ÚʼnõΩ
HÍ~°}∞_»#∞.
x`«∞º_»#∞, â◊√^Œ∞_ú #» ∞, ã¨~åfi`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞, xˆ~Ñ¡ Ù¨ _»#∞, x~°O[#∞
_»#∞ *Ïu, „H˜Ü∞« , QÆ∞}=Ú, =Ú#flQ∞Æ ã¨~fi° ^~Œè ‡° =ÚÅ∞ ÖËx"å_»#∞, =∞#ã¨∞û
KÕ`« „QÆÇ≤ÏOѨ|_»∞"å_»#∞, HÍ#∞.
㨈~fiO„kÜ«∞=ÚÅKÕ`« `≥eÜ«∞|_»x"å_»#∞, JxflO\˜x „QÆÇ≤ÏOK«∞
"å_»#∞ ã¨~°fiÖ’Hõ=ÚÅ#∞ Ziy#"å_»#∞. ##∞fl `≥Å∞ã¨∞H˘#∞ "åÔ~=fi~°∂
ÖË~°∞. +¨_®ƒù= qHÍ~°=ÚʼnõΩ, Jq^•º Ѩi}Ï=∞=ÚʼnõΩ ^Œ∂~°∞_»#∞.
"å‰õΩ¯, =∞#ã¨∞ûÅ∞ (ÉÏ¿ÇϺO„kÜ«∞, JO`«iO„kÜ«∞=ÚÅ∞) ##∞fl
á⁄O^ŒÖËHõ (`≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ) áÈ=ÙK«∞#flq.
P#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞, Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ# ##∞fl `≥Å∞ã¨∞H˘#fl
*Ï˝x ZK«Û@#∞ ‰õÄ_» ÉèíÜ«∞=Ú#∞ á⁄O^Œ_»∞ ? J#QÍ, J`«_»∞ x~°ƒùÜ«∞
=ÚQÍ #∞O_»∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 107
N t=w`å
J^äŒ ^Œâ◊"≥∂-^蕺ܫ∞ó
r=ã¨fi~°∂Ѩ x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆó
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! #„`« r"À-™œ – [O`À ˆ~Ì¿ÇÏ- =u+¨ª`Õ I
*ÏÜ«∞`Õ "å ‰õΩ`À r=ó – ã¨fi~°∂ѨO "å-㨺 H˜O =^ŒII 1
^ÕǨO`Õ "å ‰õΩ„`« Ü«∂u – QÆ`åfi "å ‰õΩ„`« u+¨ªu I
Hõ^äŒ =∂Ü«∞u "å ^ÕǨÏO – ѨÙ# ~åflÜ«∂--u "å =^ŒII 2
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
™ê^èŒ∞ Ѩ$+¨ªO =∞ǨÉèÏQÆ – QÆ∞Ǩº ^Œ∞æǨϺ`«~°O Ç≤Ï Ü«∞`ü I
^Õ"≥·~°Ñ≤ ã¨∞^Œ∞~ü*˽ܫ∞ – q∞O„^•^≥·º~åfi =∞ǨÏi¬aèóII 3
J#ºÃã·‡ <≥·= =HõÎ=ºO – =∞Ü«∂Ñ≤ ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ# I
`«fi^ŒƒùHͺ-ǨÏO Ѩ~°O „Ñ‘`À – =H∆ͺ =∞º=Ç≤Ï`« â◊$}∞II 4
ã¨`«º *Ï˝<å`«‡ HÀ -#O`«ó–Ѩ~å=∂#O^Œ q„QÆǨÏóI
Ѩ~°=∂`å‡ Ñ¨~°O*’ºu – ~°=ºHÀÎ =ºHõÎHÍ~°}"£∞ II 5
x`Àº qâ◊√^Œúó ã¨û~åfi`å‡ – xˆ~¡áÈ-ǨÏO x~°O[#óI
ã¨~°fi^èŒ~°‡ qÇ‘Ï#â◊Û – # „QÍǨϟº =∞#™ê-Ñ≤ K« II 6
<åǨÏO 㨈~fiO„kÜ«∞ „QÍǨºó – 㨈~fiëêO „QÍǨÏHÀ ǨϺǨÏ"£∞ I
*Ï˝`å-ǨÏO ã¨~°fiÖ’Hõ㨺 – =∞=∞ *Ï˝`å # q^Œº`Õ II 7
^Œ∂~° ã¨û~°fi qHÍ~å}ÏO – Ѩi}Ï=∂kHõ㨺 K« I 8
Ü«∞`À "åKÀ x=~°ÎO`Õ – J„áêѨº =∞#™ê ã¨Ç¨Ï I
P#O^ŒO „|Ǩχ =∂O *Ï˝`åfi – # aÉèËu ‰õΩ`«â◊Û# II 9
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
108 N t=w`«
Z=fi_»∞–ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ∞ (r=ÙÅ∞) <åÜ«∞O^Œ∞#fl=x `≥Å∞ã¨∞
H˘#∞<À ##∞fl – ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#fl"åxQÍ K«∂K«∞<À† J\˜ì
*Ï˝x ~åQÆ=Ú, ^Õfi+¨=Ú, =Ú#flQÆ∞ ÉèÏ==ÚÅ #∞O_ç q_ç=_»∞#∞.
ã¨HÅõ Éè∂í `«=ÚÅ#∞, `«# P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ UHõ`fi« =Ú<Õ K«∂K«∞<À†
J\˜ì *Ï˝xH˜ ZHõ¯_çk "≥∂ǨÏ=Ú? ZHõ¯_çk â’Hõ=Ú ? J#Q͆ "≥∂ǨÏâ’Hõ
=ÚÅ∞ J`«xH˜ HõÅ∞QÆ=Ù.
Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨HÅõ Éè∂í `«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=ÚQÆ, xQÆ∂_è=» ÚQÆ
LO_ç, J*Ï˝#=ÚKÕ`« Hõ#∞Ñ≤OK«‰õΩ#flk. J^•Ìxx, ã¨O™ê¯~°=Ú, ã¨∂Hõ∆ ‡
|∞kú UHÍ„QÆ`« Hõeæ# ™ê^茉õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞ ^Œi≈OK«∞K«∞<åfl~°∞.
<Õ#∞ – ã¨*ÏfÜ«∞, q*ÏfÜ«∞, ã¨fiQÆ`« ÉèË^Œ~°Ç≤Ï`«∞_»#∞. J\˜ì <Õ#∞
J<åkÜ«∞QÆ∞ Jq^ŒºKÕ`« P=iOѨ|_ç, <å=∞~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ Jaè=ºHõ=Î ∞Ü≥∞º
^Œ#∞. Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞ [QÆ`«¯~°Î#∞ <Õ<Õ =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞_»#∞.
N t=w`« 109
Ü«∞ã¨∞Î ã¨~åfi}˜ Éèí∂`åx – =∞ÜÕ∞º "Õu „ѨѨâ◊ºu I
=∂O K« 㨈~fi+¨µ Éèí∂`Õ+¨µ `«`À # q AQÆ∞Ѩû`Õ II 10
Ü«∞㨺 ã¨~åfi}˜ Éèí∂`åx Ǩº`≥·‡"å -Éèí∂ kfi*Ï#`«óI
HÀ "≥∂Ç¨Ï ã¨Î„`« Hõ â’≈Hõ – UHõ`«fi =∞#∞Ѩâ◊º`«óII 11
U+¨ 㨈~fi+¨µ Éèí∂`Õ+¨µ – QÆ∂_èÀ--`å‡ # „ѨHÍâ◊`Õ I
^Œ$â◊º`Õ `«fi„QÆfiÜ«∂ |∞^•úº – ã¨∂Hõ∆ ‡Ü«∂ ã¨∂Hõ∆ ‡^Œi≈aèóII 12
J<å^Œº q^ŒºÜ«∂ Ü«ÚHõÎ – ã¨Î^䕿ѺHÀ-Ç¨Ï =∞=ºÜ«∞óI
J"åºHõ$`« „|Ǩχ~°∂áÈ – [QÆ`«¯~åÎ =∞¿ÇÏâ◊fi~°óII 13

MOHANPUBLICATIONS.COM
*Ï˝# ^Œ$+≤Kì `Õ <« Õ ã¨fiÑfl¨ =ÚÖ’ =¸_»∞Ö’Hõ=ÚÅ∞ HõeÊOѨ|_»∞K«∞#flq.
J>Ë¡, <åÜ«∞O^Œ∞ Jq^ŒºKÕ [QÆ=∞O`«Ü«Ú L#flk. Hõ#|_»∞K«∞#flk. qb#
=∞QÆ∞K«∞#flk.
*Ï˝#=∂„`Õ Ü«∞^ä• ^Œ$â◊º – q∞^ŒO ã¨fi¿Ñfl [QÆ„`«ÎÜ«∞"£∞ I
`«^Œfi#‡~Ú [QÆ`«û~°fiO – ^Œ$â◊º`Õ-ã≤Î qbÜ«∞`Õ II
<å<åq^•º ã¨=∂Ü«ÚHÀÎ – r=`Õfi# =™ê=∞ºÇ¨Ï"£∞ II 14
<Õ<Õ Jq^Œº`À‰õÄ_ç, r=ã¨fi~°∂ѨÙ_»<≥· Ü«Ú<åfl#∞. ѨOK«Hõˆ~‡O„kÜ«∞
=ÚÅ∞, ѨOK« *Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ∞, JO`«óHõ~}° K«`∞« +¨Ü ì ∞« =Ú, ѨOK«=∞Ǩ ѨOK« Hõˆ~‡O„kÜ«∂}˺= – ѨOK« *Ï˝<ÕO„kÜ«∂}˜ K« I
"åÜ«Ú=ÙÅ∞ "≥~°t UHÀ#qOâ◊u (19) `«`«Î fi=ÚÅ∞ Hõeã≤ eOQÆ â◊s~° =∞<À |∞kú ~°Ç¨ÏOHÍ~° – tÛ`«ÎO KÕu K«`«∞+¨ìÜ«∞"£∞ II 15
=∞QÆ∞#∞. nxx ã¨∂Hõ∆ ‡ â◊s~° =∞O\Ï~°∞.
eOQÆ â◊s~°=Ú#O^Œ∞ Jq^Œº ã¨OѨ~°¯=Ú`À K≥·`«#º=Ú (r==Ú) "åÜ«∞=ó ѨOK« q∞o`å Ü«∂Ou eOQÆâ◊s~°`å"£∞ I
„ѨuaOaOK«∞#∞. J^•Ìxx, "åº=ǨiHõ r=Ù_»x, Hˆ „∆ `«A_˝ x» , ѨÙ~°∞+¨µ_»x `«„`å-q^•º ã¨=∂Ü«ÚHõÎO – K≥·`«#ºO „ѨuaOa`«"£∞ II 16
JO^Œ∞~°∞. P r=Ù_Õ J<åkÜ«∞QÆ∞ ѨÙ}ºáêѨ ѶŨ =ÚʼnõΩ Éè’Hõ!Î WǨÏѨ~=° Ú
ʼnõΩ QÆu! J`«_»∞ *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷, ã¨fiáêfl=ã¨÷Å Ü«∞O^Œ∞ Éè’HõÎ $`«fi=Ú =Ç≤ÏO "åº=ǨiHõ r=ã¨∞Î – ˆH∆„`«[˝ó ѨÙ~°∞ëÈ-Ñ≤ "å !
K«∞#∞. 㨠U= [QÆ`åO Éè’HÍÎ-<å^ŒºÜ≥∂ó ѨÙ}ºáêѨÜ≥∂óII 17
^Œ~°Êù}=Ú (J^ŒÌ=Ú) =∞e#=ÚQÍ#∞#flKÀ =∞# =ÚY=Ú ‰õÄ_».
=∞e#=ÚQÍ<Õ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. J^Õq^èŒ=ÚQÍ JO`«óHõ~°}=Ú ^À+¨=ÚQÍ WǨ=Ú„`« QÆu ã¨Î㨺 – *Ï„QÆ`«ûfiáêflk Éè’HõÎ $`å I
#∞#flKÀ P`«‡‰õÄ_» ^À+¨OQÍ<Õ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. Ü«∞^ä• ^Œ~°Ê}=∂e<åº – ^ŒÌ$â◊º`Õ =∞e#O =ÚY"£∞ II 18
P`«‡, JO`«óHõ~°}=Ú Ô~O_çO\˜Ö’ Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú `å^•`«‡º=Ú, „Éèí=∞
=Å# UHõ`åfiaè=∂#=Ú#∞ HõeæÜ«ÚO_»∞#∞ JO^Œ∞KÕ Ñ¨~°=∂`«‡ ‰õÄ_» `«^Œfi ^Œ#Îó Hõ~°}ÔQ· – ~ÀÌÃ+· ~å`å‡-Ñ≤ ^Œ$â◊º`Õ I 19
^Œ∞óY=Ú#∞ á⁄O^Œ∞"åx=Öˇ #∞O_»∞#∞. Wk Ü«∞^•~°÷=ÚHÍ^Œ∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
110 N t=w`« N t=w`« 111
=∞^蕺ǨÏfl ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ ã¨∂~°∞ºx H˜~°}=ÚʼnõΩ =∞~°∞Éèí∂q∞ Ѩ~°ã¨Ê~å^蕺ã¨=âß – `åûº ^ŒO`«óHõ~°}Ï`«‡<ÀóI
(Z_®i) Ü«∞O^Œ∞ ZO_»=∂=ÙÅ∞–[Å=Ú=Öˇ, =∞O^Œ|∞kú HõÅ"åxH˜ UH©ÉèÏ"å aè=∂<Õ# Ѩ~å`å‡ ^Œ∞óYÉèÏy= II 20
Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. "å\˜Ö’ [Å=ÚÖË^Œx `≥eã≤H˘#ÖË_»∞. `åѨ=Ú#∞ HõeæO
K«∞#∞. =∞~°∞Éèí∂=∞ø [Å`Õfi# – =∞^蕺Ǩfl~°¯ =∞szHÍóI
J>Ë¡, =¸_è»∞#‰õΩ P q^•º^À+¨=ÚKÕ x~°¡Ñ¨Î"≥∞ÿ# P`«‡ Hõ~°Î $`«fi=Ú, ^Œ$â◊ºO`Õ =¸_è»z`«Î㨺 – # Ǩº„~°Ì ™êÎѨHÍ~°HõóII 21
Éè’HõÎ $`«fi=Ú =Ú#flQÆ∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ HõÅ"åxQÍ `ÀK«∞#∞.
J#fl=∞Ü«∞ =∂Oã¨Ñ≤O_»=∞QÆ∞ ^ÕǨÏ=ÚÖ’ ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#O^Œ∞ r=Ù `«^Œfi ^•`å‡-Ñ≤ xˆ~¡áÈ – ^Œ$â◊º`Õ =¸_è»KÕ`«™ê"£∞ I
_»∞O_»∞#∞. P r=Ù_»∞ #YtY Ѩ~°ºO`«=Ú ^ÕǨÏ=∞O`«Ü«Ú "åºÑ≤Oz ™êfi-q^•ºMϺ`«‡ ^À¿+} – Hõ~°Î $`åfikHõ ^èŒ~°‡"å<£ II 22
Ü«ÚO_»∞#∞. J^•Ìxx QÆ∂iÛ ™ê^è•#=ÚQÍ K≥ÃÑÊ^Œ#∞. „â◊^ŒúQÍ q#∞=Ú.
<åaèHØ Ñ#· #∞, HõO~î=° Ú#‰õΩ „H˜O^Œ#∞ ''ѨÙs`«`—ü —J#∞(<å=∞=Ú Hõe#æ ) `«„`« Kå#fl=∞ÜÕ∞ Ñ≤O_Õ – ǨÏ$k r"À-=u+¨ª`Õ I
=∂Oã¨Ñ≤O_»=Ú HõÅ^Œ∞. JO^Œ∞ =∞^茺ÉèÏQÆ=Ú# J^èÀ=ÚY=Ú#∞ Hõeæ J#MÏ„QÆO "åºÑ¨º ^ÕǨÏO – `«„^Œ∞ƒ"Õ-= Ç≤Ï`« â◊$}∞II 23
<åà◊=Ú`À ‰õÄ_ç# Ѩ^Œ‡=Ú=Öˇ ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#flk. J^•ÌxÖ’ ã¨∂Hõ∆ ‡=Ú
â◊√^Œú=Ú L`«Î=∞"≥∞ÿ# XHõ PHÍâ◊=Ú HõÅ^Œ∞. JkÜÕ∞ ^ŒÇ¨Ï~åHÍâ◊=Ú
MOHANPUBLICATIONS.COM
JO^Œ∞Ö’ r=Ù_»∞ LO_»∞#∞.
"≥O„_»∞Hõ z=i ÉèÏQÆ=Ú#∞ #∂~°∞ÉèÏQÆ=ÚÅ∞KÕã≤, JO^Œ∞Ö’x XHõ
ÉèÏQÆ=Ú#∞, =∞~°Å #∂~°∞ ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ KÕÜ«∞=Öˇ#∞. JѨC_»∞ "å\˜Ö’x
ѨÙs`« ^Œaè^è•<Õ# – =∂Oã≤O_À q~å[`Õ I
<åÉèË~°∂~°úfi=∞^èŒó HõO~îå – ^•fi ºÑ¨º u+¨ªu Ü«∞ ã¨û^• II
`«ã¨º =∞^èÕº-ã≤ΠǨÏ$^ŒÜ«∞O – ã¨<åÅO Ѩ^Œ‡HÀâ◊=`ü I
24

XHõ^•xÜ«∞O`« ã¨∂Hõ∆ ‡Ñ¨i=∂}=Ú#∞ r=Ù_»∞ HõeÜ æ Ú« O_»∞#∞. J\˜ì r=Ù_Õ

J#O`«∞_»x K≥ѨÊ|_»∞#∞.
Hõ^OŒ | ‰õΩã¨∞=∞=Ú (Hõ_qç ∞ѨÓ=Ù) #O^Œ∞ P=iOz# Hˆ ã¨~=° ÚÅ=Öˇ
ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú #∞O_ç <å_»∞Å∞, â◊s~°=∞O`«\Ï "åºÑ≤OzÜ«ÚO_»∞#∞.
ǨÏ$^ŒÜ«∞ <å_»∞Å∞, Ç≤Ï`«=Ú#∞, |Å=Ú#∞ HõeæOK«∞#∞. HÍ=Ù#
Ç≤Ï`«=ÚÅx K≥Ñʨ |_»∞#∞. Jq, (_≥|ƒk ~Ô O_»∞"ÕÅ∞) QÍ Ü≥∂QÆ™ê^艌 Ωõ ÅKÕ
ÖˇH˜¯OѨ|_ç#q.
"å\˜Ö’ UHÀ`«Î~° â◊`«=Ú (#∂\ÁHõ¯\˜) <å_»∞Å∞ =ÚYº"≥∞ÿ#q Jq,
ã¨∂~°∞ºx#∞O_ç H˜~°}=ÚÅ=Öˇ, ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#∞O_ç â◊s~°=∞O`«@#∞
"åºÑ≤Oz#q.
„Ѩf WO„kÜ«∞=Ú #∞O_ç PÜ«∂ q+¨Ü«∂#∞Éèí==Ú H˘~°‰õΩ Ѩk
<å_»∞Å∞ "≥_Å» ∞K«∞O_»∞#∞. J>Ë,¡ ^ŒâOı „kÜ«∞=ÚÅ#∞O_ç #∂~°∞ (Ѩk Ѩk)
<å_»∞Å∞ Hõ~°‡=Ú, J^Œ$+¨ì=Ú =Ú#flQÆ∞"å\˜ ##∞ã¨iOz *Ï„QÆ^Œ=ã¨ú
ã¨fiáêfl=ã¨Å÷ Ö’ Ѷ֨ Ï#∞Éè=í =Ú H˘~°‰Ωõ q+¨Ü∂« aè=ÚY=ÚÅQÆ∞ K«∞O_»∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
J^èÀ=ÚYO K« `«„`åã≤Î – ã¨∂Hõ∆ ‡O ã¨∞+≤~° =Ú`«Î=∞"£∞ II 25
^ŒÇ¨Ï~åHÍâ◊ q∞`«∞ºHõÎO – `«„`« r"À-=u+¨ª`Õ II 26
"åÖÏ„QÆ â◊`«ÉèÏQÆ㨺 – â◊`«^è• HõeÊ`«ã¨º K« I
ÉèÏQÀ r=ã¨û q*˽ܫ∞ó 㨠Kå#<åκܫ∞ HõÅÊ`Õ II 27
Hõ^ŒO| ‰õΩã¨∞"≥∂ ^Œ∞ƒù^Œú – ˆHã¨~å W= ã¨~°fi`«óI
„Ѩã¨$`å ǨÏ$^ŒÜ«∂<åfl_Àº – Ü«∂aè~åfi ºÑ¨ÎO â◊s~°Hõ"£∞ II 28
Ç≤Ï`«O |ÅO „Ѩܫ∞K«ÛùxÎ – Ü«∞™ê‡`ÕÎ# Ç≤Ï`åó 㨇 $`åóI
^•fi ã¨Ñ¨Îu ã¨Ç¨Ï„Ãã·™êÎ – ã¨ûOMϺ`å Ü≥∂QÆq`«Î"≥∞ÿóII 29
ǨÏ$^ŒÜ«∂-`åÎã¨∞Î x„ëê¯O`å – Ü«∞^ä•~寄^Œâ◊‡Ü«∞ ã¨Î^ä• I
UHÀ-`«Î~° â◊`«O `åã¨∞ – =ÚMϺ q+¨fiyfix~°æ`åóII 30
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
112 N t=w`« N t=w`« 113
#^Œ∞Å∞, [Å=Ú#∞ ^•Å∞Û#@∞¡ ǨÏ$^ŒÜ«∞<å_»∞Å∞ Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú#∞ „ѨfO„kÜ«∞O ^Œâ◊ ^Œâ◊ – x~°æ`å q+¨Ü≥∂#∞‡MÏó I
^•Å∞Û#∞. "å\˜Ö’ ''J=O`åx_ç—— QÆ∞^Œ=Ú#∞O_ç t~°ã¨∞û Ѩ~°ºO`«=Ú
=~°‰Ωõ "åºÑ≤OzÜ«Ú#flk. JkÜÕ∞ ''ã¨∞+¨µ=∂fl<å_ç——. J^•Ìx ^•fi~å "≥_e» # <å_»ºó Hõ~å‡k ¿ÇÏ`«∂`å÷ó – ã¨fiáêflkѶ¨Å Éèí∞HõÎÜÕ∞ II 31
"å_»∞ =Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞. JK«Û@ <≥ÅH˘xÜ«ÚO_»∞ K≥·`«#º"Õ∞ ''r=Ù_»∞—— Jx
q|∞^èŒ∞Å∞ K≥ÃÑÊ^Œ~°∞. =ǨÏ#κOÉè’ Ü«∞^ä• #^Àº – <å_»ºó Hõ~°‡Ñ¶¨ÅO `«^ä• I
~åǨï„QÆǨÏ=Ú Uq^èŒ=ÚQÍ Hõ#∞Ñ≤OK«Hõ áÈ~Ú##∞, K«O„^Œ=∞O_»
Å=Ú #O^Œ∞ (K«O„^Œ„QÆÇϨ }=Ú<å_»∞ „QÆÇϨ } KèåÜ«∂ ~°∂Ѩ=Ú#) Hõ#∞Ñ≤O J#O`≥·HÀ~°úfiQÍ <å_ô =¸~°úѨ~°ºO`« =∞O[™ê II 32
K«∞#∞. J>Ë,¡ ã¨~fi° "åºÑ¨H"õ ∞≥ #ÿ , ~°∂Ѩ ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ P`«‡Ü«Ú eOQÆ ^ÕÇϨ =Ú`À
ã¨O|O^èŒ=Ú HõeæÜ«Ú#flO^Œ∞# Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. ã¨∞+¨µ"Õ∞flu ã¨=∂këêì – `«Ü«∂ QÆK«Ûù xfi=ÚK«º`Õ I
Ѷ¨∞@=Ú (‰õΩO_»)#∞ fã¨∞H˘x áÈ=ÙK«∞#flѨC_»∞ Ѷ¨∞\ÏHÍâ◊=Ú `«„`å=ã≤ú`« K≥·`«#ºO – r"å`å‡#O q^Œ∞~°∞ƒ^è•óII 33
(‰õΩO_»Ö’ #∞#fl PHÍâ◊=Ú)#∞ ‰õÄ_® fã¨∞H˘x áÈ=ÙK«∞#fl@∞¡ „Ѩf`«
=∞QÆ∞#∞. J^Õq^èŒ=ÚQÍ ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ"≥∞ÿ#, K«Å# ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# P`«‡Ü«Ú
eOQÆ^ÕǨÏ=Ú`À ã¨O|O^èŒ=Ú HõeæÜ«Ú#flO^Œ∞# Hõ^ŒÅ∞K«∞#fl@∞¡ ÉèÏqOѨ Ü«∞^ä• ~åǨï ~°^Œ$â’º-Ñ≤ – ^Œ$â◊º`Õ K«O„^Œ=∞O_»ÖË I

MOHANPUBLICATIONS.COM
|_»∞#∞.
P`«‡Ü«Ú–ѨiѨÓ~°‚=Ú, xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© eOQÆ^ÕǨÏ=Ú Ü≥ÚHõ¯
~åHõáÈHõÅ=Å# K«eOK«∞K«∞#fl@∞¡ „Ѩf`«=∞QÆ∞#∞. r=Ù_»∞ "åã¨Î==ÚQÍ
x„+≤¯Ü«Ú_Õ!
`«^Œfi `«û~°fiQÆ`À--áêº`å‡ – eOQÆ^Õ¿ÇÏ Ç≤Ï ^Œ$â◊º`Õ II

^Œ$â◊º=∂<Õ Ü«∞^䕉õΩOÉË Ñ¶¨∞\ÏHÍâ’Ñ≤ ^Œ$â◊º`Õ I

34

ã¨∂~°∞º_»∞ `«# „ѨHÍâ◊=Ú`À ^Œâk◊ â◊Å#∞ "åºÑ≤OzÜ«ÚO_»∞#∞. J>Ë¡ `«^Œfi `«û~°fiQÆ`À-áêº`å‡ – eOQÆ^Õ¿ÇÏ Ñ≤ ^Œ$â◊º`ÕII 35
r=Ù_»∞ *Ï„QÆ^•=ã¨Ö÷ ’ *Ï˝#=O`«∞_≥,· |∞núO„kÜ«∞ ã¨∂ÊùixÎ HõeÜ æ Ú« O_»∞#∞.
xÜ«∞=∂<Õ Ü«∞^ä• ‰õΩOÉË – Ѷ¨∞\ÏHÍâ’Ñ≤ hÜ«∞`Õ I
eOQÆ^ÕǨÏ=Ú#∞O_ç =$`«∞ÎÅ∞ L`«Ê#fl=ÚÅQÆ∞#∞. Jq Hõ~å‡#∞™ê~° `«^Œfi`ü ã¨~°fiQÆ`À-áêº`å‡ –eOQÆ^Õ¿ÇÏ qx~°æ`Õ II 36
=ÚQÆ, *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ü«∞O^Œe Ѷ¨ÖÏ#∞Éèí==ÚH˘~°‰õΩ <å_»∞ÅÖ’ KÕi "≥_»Å∞
K«∞O_»∞#∞. W\˜ì eOQÆ ^ÕǨÏ=Ú =ÚH˜Î á⁄O^Õ=~°‰õΩ #tOѨ^Œ∞.
`«`Ϋ fi*Ï˝#"Õ∞, P`«‡*Ï˝#=Ú, ^•xKÕ`« Jq^Œº`À ‰õÄ_ç# eOQÆ^ÇÕ Ï¨ =Ú xâ◊ÛÅó ѨiѨÓ~À‚-Ñ≤ – QÆK«Ûùf `«∞ºÑ¨K«~°º`Õ I
#tOK«∞#∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ P`«‡, `«# ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú *Ï„QÆ`å¯ÖË `«^ä• *˽ܫ∞ – =∞aè=ºHõÎ qâı+¨nèóII
#O^Œ∞ xezÜ«ÚO_»∞#∞. J\˜ì ÔH·=ÖϺ=ã¨úÜÕ∞ =ÚH˜ÎÜ«∞x K≥ѨÊ|_»∞#∞.
Ѷ¨∞@=Ú (‰õΩO_») `«Ü«∂Ô~·# "≥O@<Õ, Ѷ¨∞\ÏHÍâ◊=Ú (‰õΩO_»Ö’ "åºáÈflu x„+≤¯Ü«∞ ã¨û~åfi<£ – ÉèÏ#∞ ~°Ìâ◊ kâ’ Ü«∞^ä• III 37
PHÍâ◊=Ú)#∞ HõeÜ æ Ú« O_»∞#∞. Ѷ∞¨ @=Ú Ñ¨yeáÈ~Ú# "≥O@<Õ, JO^Œ∞Ö’x
PHÍâ◊=Ú #+¨=ì ÚHÍ^Œ∞. Ѷ∞¨ \ÏHÍâ◊=Ú =∞ǨHÍâ◊=ÚÜ≥ÚHõ¯ ã¨fi~∂° Ѩ=ÚÖ’ <å_ôaè~°fi$`«ÎÜ≥∂ Ü«∂xÎ – eOQÆ^ÕÇ¨Ï ã¨=Ú^Œƒù"åóI
ã≤÷`«"≥∞ÿÜ«ÚO_»∞#∞. J>Ë¡, =ÚHÍκ`«‡Ü«Ú, `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
J#QÍ r"å`«‡ =ÚH˜Îx á⁄Ok#ѨC_»∞, `«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#O^Õ ã≤÷`«"≥∞ÿ `«`«Î `«¯~å‡#∞™êˆ~} – *Ï„QÆ ^ÀƒùQÀѨÅ|úÜÕ∞ II 38
Ü«ÚO_»∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
114 N t=w`«
*Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ö’ Hõ~°‡Hõ∆Ü«∞"≥∞ÿ# `«~°∞"å`«, ã¨fiѨfl ã¨O|O^èŒ=∞QÆ∞ Ѷ¨Å=Ú
„áêÑ≤OÎ K«∞#∞. Ñ≤=∞‡@ *Ï˝<å=ã¨#÷ ∞ HõÑÊ≤ ã¨fiáêfl=ã¨#÷ ∞ á⁄O^Œ∞#∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú
#O^Œ∞ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Ö’ P`«‡ K≥`· #« º=ÚÜ≥ÚHõ¯ ã¨O|O^è=Œ Ú xezáÈ=Ù#∞.
*Ï„QÆ^Œ=ã¨÷ Hõ~°‡=Å# =∞#ã¨∞û#O^Œ∞ ѨÓ~°fi ã¨O™ê¯~°=ÚÅ#∞ HõeæÜ«ÚO_»∞#∞.
r=Ù_»∞ ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ Ѷ¨ÖÏ#∞Éèí"ÕK«ÛùKÕ, `«# =∂Ü«∞=Å# `å<Õ
=∂Ü«∂=O`«∞_»QÆ∞#∞. WO„^Œ*Ïe‰õΩx=Öˇ J=™ê÷O`«~°=ÚÅ#∞ P„â◊~ÚO
K«∞#∞.
ã¨fiѨfl=ÚÖ’ r=Ù_»∞ ѨÓ~°fiHõ~°‡"åã¨#ÅKÕ Ñ¶¨∞\Ïk q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞,
[_»Ñ¨^•~°ú=ÚÅ#∞, ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅ#∞ |∞^•úºk JO`«óHõ~°} ~°∂Ѩ=ÚÖ’
K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞. ã¨fiÜ«∞O*’ºu ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ# P`«‡K≥·`«#º=Ú#‰õΩ, r=Ù_»∞
™êH©∆Éèí∂`«∞_≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
D ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ J#∞ÉèíqOѨ|_»∞ JO`«óHõ~°}=Ú, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞
â◊s~°=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q "åã¨<å~°∂Ѩ=ÚÅ∞, "å\˜KÕ KÕÜ«∞|_»∞ =º=Ǩ~°
N t=w`« 115
W^ŒO eOQÆâ◊s~åYº – =∂"≥∂Hõ∆O # q#â◊ºuI
P`«‡*Ï˝<Õ# #¿+ì-ã≤‡<£ – ™êûq^Õº ã¨fiâ◊s~°ˆH II 39
P`«‡ ã¨fi~°∂áê=™ê÷#O – =ÚH˜Îi`«º cènèÜ«∞`Õ II 40
L`åÊk`Õ Ñ¶¨∞>Ë Ü«Ú^Œfi – ^Œ…\ÏHÍâ◊`«fi =∞$K«ÛùuI
Ѷ¨∞>Ë #¿+ì Ü«∞^ä•HÍâ◊O – ã¨fi~°∂¿Ñ}Ï= u+¨ª`Õ II 41
*Ï„QÆ`«¯~°‡ Hõ∆Ü«∞=âß – `«ûfiѨflÉè’QÆ LѨã≤ú`Õ I
É’^蕺=™ê÷O u~À^è•Ü«∞ – ^ÕǨ^•º„â◊Ü«∞ ÅHõ∆}Ï"£∞ II 42
Hõ~À‡„^•ƒùq`« ã¨O™ê¯~°ó–`«„`« ã¨fiѨfli~°Oã¨Ü«∂ I
J=âßÛO K« „Ѩܫ∂`«º<åºO–=∂Ü«∂g "å`«‡=∂Ü«∞Ü«∂II 43

MOHANPUBLICATIONS.COM
=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q ã¨O™ê¯~°=ÚÅ∞. J\˜ì ã¨O™ê¯~°=ÚÅ =Å#, r=Ù_»∞
"åã¨<å`«‡‰õΩ_»QÆ∞#∞. Ѩ~°=∂`«‡ J\˜ì "åã¨#ʼnõΩ ˆH=Å=Ú ™êH˜∆Ü«∞QÆ∞#∞.
ã¨fiáêfl=ã¨÷Ö’ "åã¨<å„ѨѨOK«=Ú Hõ#|_»∞K«∞O_»∞#∞. Jk Hõ~°‡„¿Ñi`«
"≥∞ÿ#k *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ö’=Öˇ Hõ~°Î, Hõ~°‡, „H˜Ü«∞ J#∞ „uѨÙ\˜`À ‰õÄ_çÜ«Ú#flk.
Ѷ¨∞\Ïkq+¨Ü«∂ ã¨û~åfi<£ |∞^•úºkHõ~°}Ïx K« I
Éèí∂`åx Hõ~°‡=â◊`À – "åã¨<å=∂„`« ã¨Oã≤÷`å<£ II 44
ã¨=∞ã¨Î |∞kú =$`«∞ÎʼnõΩ ™êH˜∆Ü«∞QÆ∞ P`«‡ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ „ѨHÍtOK«∞#∞† U`å #Êâ◊º<£ ã¨fiÜ«∞O*’ºu – ™êûH∆ͺ`å‡ =º=u+¨ª`Õ I
Jk "åã¨<å =∂„`«=Ú#‰õΩ ™êH˜∆Ü«∞QÆ∞@KÕ ™êfiѨ=∞#|_»∞#∞. ™êfiѨ=∞#QÍ J„`åO`«ó Hõ~°}Ïn<åO – "åã¨<å ^•fiã¨<å`«‡`å II 45
`«#‰õΩ`å<Õ Ñ¨ÓiÎQÍ á⁄O^Œ_»O.
â‹·â◊==Ú (ÉÏź=Ú) #O^Œ∞ QÆ`« [#‡ "åã¨#Å∞ JO\˜Ü«ÚO_»∞#∞. "åã¨<å=∂„`« ™êH˜∆`«fiO – `Õ# `«„`« Ѩ~å`«‡#óI
"å\˜x ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ J#∞ÉèíqOK«∞K«∞O_»∞#∞. "åã¨<åaèó „ѨѨOKÀ-„`« – ^Œ$â◊º`Õ Hõ~°‡KÀk`«óII 46
=∞^茺=Ü«∞ã¨∞û (Ü«∞=fi#=Ú) #O^Œ∞ D [#‡Ö’ KÕã≤# Hõ~°‡"åã¨#Å#∞ *Ï„QÆ^Œ∂ƒù=∞ø Ü«∞^ä• `«^Œfi – `«¯~°Î $ Hõ~°‡ „H˜Ü«∂`«‡HõóI
ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ J#∞ÉèíqOK«∞K«∞O_»∞#∞.
=∞~°}Ï=ã¨÷‰õΩ =ÚO^Œ∞ Ѩ~°Ö’Hõ Ü«∂„`«‰õΩ ã¨Oã≤^Œ∞ú_≥·# r=Ù_»∞. ã¨Oz`« xâı≈+¨|∞kú ™êH∆ͺ`å‡ ã¨fiÜ«∞"Õ∞= „ѨHÍâ◊`Õ II 47
Hõ~°‡, Láêã¨<å|Å=ÚKÕ`«, ~åÉ’=Ù [#‡ ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# ~°∂Ѩ=Ú#∞
ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ J#∞ÉèíqOK«∞K«∞O_»∞#∞. "åã¨<å=∂„`« ™êH˜∆`«fiO ™êH˜∆} ™êûºÑ¨ LK«º`Õ I
PHÍâ◊=ÚÖ’ KåÖÏ^Œ∂~°=Ú Zyi JÅã≤# _ÕQÆ q„â◊q∞OK«∞@‰õΩ ~Ô Hõ¯Å#∞ Éèí∂`«[#‡x Ü«∞^Œ∂ƒù`«O – Hõ~°‡ `«^•fiã¨<å=âß`ü II
=Ú_»∞K«∞H˘x `«# QÆ∂\˜Ö’xH˜ „Ѩ"tÕ OK«∞#∞. J>Ë¡ *Ï„QÆ^•=ã¨÷ ã¨fiáêfl=ã¨Å÷ Ö’ <ÕnÜ«∞™êÎ fi ^ŒfiÜ«∞™êº^Õº – ã¨fiѨflO „áêÜ«∞ó „ѨѨâ◊ºuIII 48
q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOz# r=Ù_»∞, WO„kÜ«∂^Œ∞Å#∞ `«#Ö’ ã¨O™ê¯~°
~°∂Ѩ=Ú# J}K«∞H˘#∞#∞. HÍ~°} ^ÕÇϨ =ÚÖ’ qb# =∞QÆ∞#∞. J#QÍ r=Ù_»∞ =∞^èÕº =Ü«∞ã≤ HÍ~°¯âߺ – `«¯~°}Ï<å q∞Ǩi˚`«óI
Dâ◊fi~°∞xÖ’ SHõº=Ú#‰õΩ á⁄O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. „áêÜÕ∞} gHõ∆`Õ ã¨fiѨflO – "åã¨<åHõ~°‡ }À~°fiâß`ü II 49
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
116 N t=w`«
r=Ù_∞» <å_ô=∂~°=æ Ú^•fi~å WO„kÜ«∞=ÚÅÜ≥ÚHõ¯ ã¨∂Hõ∆ ‡"åã¨#Å#∞ PHõi¬Oz,
ã¨~fi° HÍ~°º=ÚÅ#∞ `«#Ö’W=ÚK«∞ÛH˘#∞#∞ Ñ≤=∞‡@, J"åºHõ$`« =∞QÆ∞ Dâ◊fi~° K≥`· #« º=Ú
#O^Œ∞ qb#=∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. JѨC_»∞ r=Ù#‰õΩ Hˆ =Å=Ú P#O^Œ"∞Õ HõÅ∞QÆ∞#∞. D
„ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú ã¨fi~°∂Ѩã¨`«∞ÎQÍ b#"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞.
HÍ=Ú‰õΩÖˇ·# „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ∞ ã¨OÉè’QÆ ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ â◊s~°Hõ ™œYº
=ÚKÕ ÉÏǨϺ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ 㨇iOѨHõ, P#O^Œ=∞Ü«ÚÖˇ· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. J>Ë¡,
q*Ï˝<å`«‡Ü«∞QÆ∞ r=Ù_»∞ ã¨∞+¨µÑ¨Îº=ã¨÷Ö’ „áê*Ï˝`«‡`«fi=Ú#∞ á⁄Ok, P#O^Œ
=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#∞. JO^Œ∞=Å# r=Ù_»∞ HÍ~°}Ï`«‡ (Dâ◊fi~° ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞)
Jx K≥ѨÊ|_»∞#∞.
D ã¨∞+¨µÑ¨=Î º=ã¨Ö÷ ’ r=Ù_»∞ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ Jq^•º =$uÎKÕ ã¨∞MÏ#∞ Éè∂í ux
á⁄O^Œ∞#∞. JO^Œ∞KÕ`«<Õ ã¨fiѨfl=Ú #∞O_ç "Õ∞ÖÁ¯x# Ñ≤=∞‡@, <ÕxO`« =~°‰õΩ
ã¨∞Y=ÚQÍ x„kOzux. ÉÏǨϺ „ѨѨOK«=Ú <Õ<≥~°∞QÆ#∞! Jx, r=Ù_»∞ ÉèÏqO
K«∞#∞.
WǨÏѨ~Ö° ’Hõ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ *Ï„QÆ^=Œ ã¨,÷ ã¨fiáêfl=ã¨,÷ ã¨∞+¨µÑ¨ºÎ =ã¨Å÷ ∞ =¸_»∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
=∂i =∂i =K«∞ÛK«∞O_»∞#∞.
r=Ù_»∞ "Õ∞ÖÁ¯x# "≥O@<Õ, =∞<À|∞^•úºk WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ Jyfl #∞O_ç
q∞}∞QÆ∞~°∞Å=Öˇ, HÍ~°}Ï`«‡#∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õ~°∞#∞. Jq Ü«∞^è•Ñ¨Ó~°fi =ÚQÍ
ã¨O„Hõq∞OK«∞K«∞O_»∞#∞.
h\˜`À xOѨ|_ç# ‰õΩO_»#∞ [ÖÏâ◊Ü«∞=ÚÖ’ =ÚOz, J\˜ì h\˜ #∞O_ç
‰õΩO_»#∞ÃÑ·H˜ fã≤#@∞¡, r=Ù_»∞ HÍ~°}Ï`«‡#∞O_ç ã¨fiâ◊s~°=Ú#‰õΩ =K«∞Û#∞.
q*Ï˝<å`«‡ ã¨fi~°∂Ñ≤Ü«∞QÆ∞ HÍ~°}Ï`«‡ (Dâ◊fi~° ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞) ã¨^Œfiã¨∞Î=ÙÅ
Ü«∞O^Œ∞ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. Jq, #+¨ì"≥∞ÿ#ѨC_»∞ Hõ#∞Ñ≤OK«‰õΩO_»∞#∞. J#QÍ
J@∞=O@ѨC_»∞ r=Ù_»∞ Dâ◊fi~°∞xÖ’ SHõº=∞QÆ∞#∞.
XHõ¯ PHÍ~°=Ú Hõeæ# ã¨∂~°∞º_»∞ [Å=Ú, J^ŒÌ=Ú =Ú#flQÆ∞ aè#fl"≥∞ÿ#
Láê^èŒ∞ÅÜ«∞O^Œ∞ "Õˆ~fi~°∞QÍ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞. J>Ë¡ Dâ◊fi~°∞_»∞ x~åHÍ~°∞ _≥·##∞
™êHÍ~°∞x=Öˇ =K«∞ÛK«∞, áÈ=ÙK«∞#fl@∞¡ `ÀK«∞K«∞O_»∞#∞.
P`«‡ K≥`· #« º ã¨fiÉÏè ==Ú# ã¨fiÜ∞« O*’ºu! Jk ã¨∂Å÷ , ã¨∂Hõ∆ ‡, HÍ~°}~°∂Ѩ
"≥∞ÿ# ^ÕǨÏ=ÚÅHõO>Ë Jf`«"≥∞ÿ#k. J~Ú#ѨÊ\˜H©, r=Ù#‰õΩ "≥∂Ç¨Ï („Éèí=∞)
~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ „Ѩu|O^èHŒ =õ ÚKÕ`,« `«# ã¨fi~∂° Ѩ ã≤u÷ `≥eÜ«∞_»O ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å#
JO`«ÜÚ« "å\˜Ü∞« O^Œ∞#fl@∞¡QÍ `ÀK«∞K«∞O_»∞#∞. F^Œâ~◊ ^° •ä `«‡*Ï! h‰õΩ r=Ùx
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ qâ◊nHõiOzux—— Jx â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ
q=iOK≥#∞.
Wk "庙ÈHõÎ ã¨O㨯 $`« Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«Oɡ·# t=w`«Ü«∞O^Œ∞ r=ã¨fi~°∂Ѩ x~°∂Ѩ}
Ü≥∂QÆ=Ú J#∞ ^Œâ◊=∞ J^蕺ܫ∞O ã¨=∂ѨÎ=Ú.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 117
~ÚÜ«∂ã¨∞ó Ѩ~°Ö’HõO `«∞ – Hõ~°‡q^•ºk ã¨OÉèí$`«"£∞ I
ÉèÏq<À [#‡<À ~°∂ѨO – ã¨fiѨfl P`å‡ „ѨѨâ◊ºu II 50
Ü«∞^Œfi„`«ÊѨ`å<å KÕÛùº#ó – „âß≈O`À QÆQÆ#=∞O_»ÖË I
P‰õΩOK«º ѨH∆“ Ü«∞`«`Õ – h_Õ xâ◊≈Ü«∞<åÜ«∞hó II 51
U=O *Ï„QÆ`«ûfiѨfl Éèí∂=∞ø – âßO`« P`å‡-aèã¨OK«~°<£ I
PÑ‘`« Hõ~°}„QÍ=∞ó – HÍ~°}Ë<≥·u K≥·Hõ`å"£∞ II 52
<å_ô=∂Ô~·æ iO„kÜ«∂}Ï – =∂Hõ$ëêº^•Ü«∞ "åã¨<åóI
ã¨~°fiO „QÆã≤`åfi HÍ~°ºOK« – q*Ï˝<å`«‡ qbÜ«∞`Õ II 53
Dâ◊fi~åM˺ -"åºHõ$ `Õ-^äŒ – Ü«∞^ä• ã¨∞Y=∞Ü≥∂Éèí"Õ`ü I
Hõ$`«û$ „ѨѨOK«qÅÜ«∞ – ã¨Î^ä• Éèí=u Kå`«‡#óII 54
Ü≥∂+≤`«ó HÍ=∞º=∂<åÜ«∂ó – ã¨OÉè’QÍO`Õ Ü«∞^ä• ã¨∞Y"£∞ I
㨠P#O^Œ=∞Ü≥∂ ÉÏǨϟº – <å--#Î~°ó ˆH=ÅO ã¨Î^è• II 55
„áê*Ï˝`å‡<åO ã¨=∂™ê^Œº–q*Ï˝<å`å‡ `«^ä≥·= ã¨óI
q*Ï˝<å`å‡ HÍ~°}Ï`å‡ Ü«∞^ä• u+¨ª-#fl^ä•-Ñ≤ ã¨óII
Jq^•º ã¨∂Hõ∆ ‡=$`åÎ#∞ – Éèí=`Õº= Ü«∞^ä•ã¨∞Y"£∞ I
P*Ï˝#=∞Ñ≤ ™êH∆ͺk–=$uÎaè âßÛ#∞Éèí∂Ü«∞`Õ II
56
57
`«^ä•Ç¨ÏO ã¨∞Y =∞™êfiѨûO – <≥·= H˜Oz ^Œ"Õk+¨"£∞ I
W`Õº=O „Ѩ`«ºaè*Ï˝Ñ≤ – ѨâßÛ`«Î™ÈºÑ¨Ñ¨^Œº`Õ II 58
*Ï„QÆ`«ûfiѨfl ã¨∞+¨µáêκYº – "Õ∞"Õ Ç¨ -=Ú„`«Ö’HõÜ≥∂óI
ѨâßÛ`«¯~°‡=™ê^Õ= – qã¨∞ÊùeOQÍ W"å-#ÖÏ`ü II 59
*ÏÜ«∞<ÕÎ HÍ~°}Ï^Õ= – =∞<À|∞^•úºkHÍx `«∞ I 60
Ѩܫ∞ó ѨÓ~°‚ Ѷ¨∞\’ Ü«∞^Œfi – xfl=∞QÆfl ã¨ûeÖÏâ◊ÜÕ∞ I
`≥·ˆ~"À^Œú$`« PÜ«∂u q*Ï˝<å`«‡ `«^è≥·`«º*Ï`ü II 61
q*Ï˝<å`å‡ HÍ~°}Ï`å‡ – `«^ä• u+¨ªO ã¨Î^ä•Ñ≤ ã¨óI
^Œ$â◊º`Õ ã¨~°fi"Õ∞¿+ì= – #¿+ìëêfi Ü«∂`«º^Œ$â◊º`å"£∞ II 62
UHÍHÍ~À-~°º=∂ `«`«Î – `寈~º+≤fi= Ѩ~°ó ѨÙ=∂<£ I
‰õÄ@™È÷ ^Œ$â◊º`Õ `«^Œfi – ^ŒæK«Ûù`åº QÆK«Ûùf= ã¨óII 63
"≥∂Ç¨Ï =∂„`åO`«~åÜ«∞`åfi – `«û~°fiO `«™ÈºÑ¨Ñ¨^Œº`Õ I
^ÕǨ^Œº f`Õ P`å‡Ñ≤ – ã¨fiÜ«∞O*’ºuó ã¨ûfiÉèÏ=`«ó II 64
U=O r=ã¨fi~°∂ѨO`Õ – „áÈHõÎO ^Œâ◊~°^ä•`«‡[óII 65
FO `«`«ûku N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë LѨiÉèψQ t=w`å ã¨∂Ѩx+¨`«∞û „|Ǩχq^•ºÜ«∞O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N
t=~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ r=ã¨fi~°∂Ѩ x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÀ<å=∞ ^Œâ◊"≥∂^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
118 N t=w`«
11= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
''~å=∂! h‰õΩ ^ÕǨO`«~° QÆux QÆ∂iÛ, Ѩ~°Ö’Hõ QÆux QÆ∂iÛ K≥ÃÑÊ
^Œ#∞ #$Ѩâß~°∂úÖÏ ! h=Ù ™ê=^è•#∞_»"≥· q#∞=Ú JO@∂ â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å
#∞_»∞ qâ◊nHõiOK«∞K«∞O_≥#∞.
Éèí∞lOz# PǨ~° Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞, „`åy# áêhÜ«∞=ÚÅ∞ ѨHõfi=Ú
ÅQÆ∞#∞. "å\˜ ~°ã¨=ÚKÕ ã¨∂÷Å ^ÕǨÏ=Ú, eOQÆ ^ÕǨÏ=ÚʼnõΩ r=#=Ú
(„áê}â◊H˜Î) HõÅ∞QÆ∞K«∞#flk.
~ÀQÆ=ÚKÕQÍx, =Úã¨e`«#=ÚKÕQÍx, [~î~° åyfl=∞O^Œ"∞≥ ÿ âı+¡ ‡¨ Ü«ÚHõ"Î ∞≥ ÿ
ux# J#fl=Ú (Éè∞í Hõ=Î Ú)QÍx, „`åy#h~°∞ (Ñ‘`=« Ú)QÍx, ѨK#« =Ú HÍ^Œ∞.
J#QÍ r~°‚=ÚHÍ^Œ∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
Éèí∞HõÎ Ñ‘`«=ÚÅ∞ ѨK«#=Ú HÍHõáÈ=_»O`À "å\˜ ~°ã¨=Ú ‰õÄ_® ÖËHõ
áÈ=Ù#∞ J\˜ì ~°™êÉèÏ==ÚKÕ ^ÕǨÏ=Ú #O^Œe ^è•`«∞Å∞ â◊√+≤¯OK«∞#∞.
PǨ~°=Ú, áê#=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ~°ã¨=Ú =Å#<Õ ^è•`«∞=ÙÅ∞ (<å_»∞Å∞)
=$kú á⁄O^Œ∞K«∞K«∞#flq.
"åÜ«Ú=Ù ^ÕÇϨ =Ú #O^Œe ^è•`«∞=ÙÅ∞ =Ú#flQ∞Æ "å\˜H˜ ã¨=∂#=ÚQÍ
~°ã㨠O¨ Kå~°=Ú KÕÜÚ« #∞. HÍ=Ù#, ã¨=∂# "åÜ«Ú=x K≥Ñʨ |_»∞#∞. ~°™ê
ÉèÏ==Ú =Å# ã¨∂÷Å eOQÆ ^ÕÇ¨Ï ã¨O|O^èŒ=Ú#‰õΩ Ǩx HõÅ∞QÆ∞#∞.
ѨiѨHfiõ "∞≥ #ÿ QÆ∞=∞‡_ç ѨO_»∞ =Ú#flQ∞Æ #q ÉèÏ~°=Ú =Å# ã¨fiÜ∞« =ÚQÍ
fQÆ #∞O_ç Ѩ_çáÈ=Ù#∞. J>Ë¡ ã¨∂÷Å ^ÕǨÏ=Ú #∞O_ç eOQÆ ^ÕǨÏ=Ú g_ç
áÈ=Ù#∞.
P ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ "åã¨#Å#∞ Hõey
Ü«ÚO_»∞#∞. P^蕺u‡HÍkè Éèí∂`«=ÚÅ∞ =Ú#flQÆ∞#q. PÜ«∂ ™ê÷#=ÚÅ
#∞O_ç PHõi¬OѨ|_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞ Ѩ^Œ‡=Ú#O^Œ∞ UHõ=∞QÆ∞#∞.
`«~åfi`,« „áê}"åÜ«Ú=Ù Hõey# `˘q∞‡k "åÜ«Ú=ÙÅ`À ‰õÄ_ç, "åx`À
Hõeã≤ T~À÷fiKåÛùã¨fiã¨=Ú (ÃÑ·H˜ âßfiã¨)`À "≥_»Å∞ K«∞O_»∞#∞. J\˜ì ã¨=∞
Ü«∞=Ú #O^Œ∞ rq „áê}"åÜ«Ú=Ù`À UHõ`«fi =∞QÆ∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 119
N t=w`å
J^äŒ UHÍ^Œâ’-^蕺ܫ∞ó
r=QÆu x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆó
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
^ÕǨO`«~°QÆuO `«ã¨º – Ѩ~°Ö’Hõ QÆuO `«^ä• I
=H∆ͺq∞ #$Ѩâß~°∂ÌÅ – =∞`«Î â◊≈$}∞ ã¨=∂Ç≤Ï`«óII 1
Éèí∞HõÎO Ñ‘`«O Ü«∞`«ã¨Îº„`« – `«„^Œ™ê^•=∞ |O^èŒ#"£∞ I
ã¨∂÷Å^ÕǨÏ㨺 eOQÆ㨺 – `Õ# r=#^è•~°}"£∞ II 2
"åºkè<å [~°Ü«∂ "åÑ≤ – Ñ‘_»º`Õ *Ï~î°~À-#ÅóI
âı¡+¨‡}Ï `Õ# Éèí∞HÍÎ#flO – Ñ‘`«O "å # ѨK«`«ºÅ"£∞ II 3
Éèí∞HõÎ Ñ‘`«~°™êÉèÏ"å`ü – `«Î^• â◊√+¨ºOu ^è•`«=óI
Éèí∞HõÎ Ñ‘`« ~°¿ã<≥·= – ^Õ¿ÇÏ eOѨOu x`«ºâ◊óII 4
ã¨g∞Hõ~Àu Ü«∞`«Î™ê‡ – `«û=∂<À "åÜ«Ú ~°∞K«º`Õ I
`«^•hO `«„^Œ™êÉèÏ"å – ^•=∞|O^èŒ# Ǩx`«óII 5
ѨiѨHõfi~°ã¨ `Õfi# – Ü«∞^ä• Q“~°= `«ó Ѷ¨Å"£∞ I
ã¨fiÜ«∞"Õ∞= Ѩ`«`åºâ◊√ – `«^ä• eOQÆO `«<À „~°fi*Ë`ü II 6
`«`«Î`ü ™ê÷ û<å^ŒáêHõ$+¨º – ǨÏ$+‘HÍ}ÏO K« "åã¨<åóI
P^蕺u‡HÍkèÉèí∂`åx – ǨÏ$`«Ê^Õ‡ K≥·Hõ`åO QÆ`«óII 7
`«^À~°úfiQÆó „áê}"åÜ«Ú – ã¨ûOÜ«ÚHÀÎ #="åÜ«ÚaèóI
T~ÀúfiKåÛùfiã‘ Éèí=`Õº+¨ – `«^ä• `Õ<≥·Hõ`åO QÆ`«óII 8
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
120 N t=w`«
q^•ºHõ~°‡, (Láêã¨#, Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú) Å`À ‰õÄ_ç# r=Ù_»∞, ѨÓ~°fi
„Ѩ*Ï˝#∞™ê~°=ÚÅ~Ú# J#∞Éè=í =ÚÅKÕ „Ѩ*Ï˝<å`«‡ „¿Ñi`«∞_»Q∞Æ #∞ J#QÍ
HÍ~°}^ÕǨÏ=ÚÖ’x Dâ◊fi~° K≥·`«#º=ÚÜ≥ÚHõ¯ „¿Ñ~°} HõÅ∞QÆ∞#∞. JѨC_»∞
<å_ô (=∂~°æ=Ú#∞ P„â◊~ÚOz <Õ„`«<å_»∞Å∞ (Hõ#∞flÅ∞) #∞O_çQÍx, t~À
<å_ç ã¨ÇϨ „™ê~°=Ú) #∞O_çQÍx, q*Ï˝#∞_»∞ (r=Ù_»∞) ã¨∂Å÷ ^ÕÇϨ =Ú#∞O_ç
|Ü«∞@‰õΩ "≥_»Å∞#∞.
Ѷ¨∞@=Ú#∞ ^Õâ◊ ^ÕâßO`«~°=ÚʼnõΩ fã¨∞H˘x áÈ=ÙK«∞#flѨC_»∞ J^•Ì
x`Àáê@∞ JO`«\Ï xO_çÜ«Ú#fl PHÍâ◊=Ú#∞ ‰õÄ_» fã¨∞H˘xáÈ=Ù
K«∞#fl@∞¡ „Ѩf`«=∞QÆ∞#∞. J>Ë¡ Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=∞~Ú# r=K≥·`«#º=Ú
eOQÆ ^ÕǨÏ=Ú`À PÜ«∂™ê÷#=ÚʼnõΩ "≥à◊√§K«∞#fl@∞¡ Hõ#∞Ñ≤OK«∞#∞.
rq =∞~°Å ѨÓ~°fi Hõ~å‡#∞™ê~°=Ú, XHõ^ÕǨÏ=Ú #∞O_ç =∞~˘Hõ
^ÕǨÏ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. "≥∂Hõ∆=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#O`« =~°‰õΩ, ã¨O™ê~°
MOHANPUBLICATIONS.COM
„Ѩ"åǨÏ=ÚÖ’ [## =∞~°}=ÚÅ#∞ Ô~O_»∞ X_»∞¤Å =∞^茺 =∞`«ûº=Ú
(KÕѨ)=Öˇ ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞.
áêѨ Hõ~‡° Å Ü≥ÚHõ¯ Éè’QÆ=Ú#∞ J#∞Éèqí OK«∞@‰õΩ Ü«∂`«<å ^ÕÇϨ =Ú#∞
P„â◊~ÚOK«∞#∞. Ü«∞=∞^Œ∂`«ÅKÕ #~°HÖõ ’Hõ=Ú#‰õΩ "≥_Å» ∞#∞.Ü«∞[˝Ü∂« QÍ
^Œ∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«@O, `«\ÏHÍ~å=∂~°∞Å#∞ Hõ\ ì̃OK«@O "≥Ú^ŒÖˇ·#q Wëêì
ѨÓ~åÎkHõ~°‡Å∞ "å\˜x PK«iOz# r=Ù_»∞ „â∫`« ™ê‡~åÎ^Œºyfl=Å¡ ^èŒ∂=∞
=∂~°æ=Ú#∞ P„â◊~ÚOK«∞#∞. `«^•fi~å Ñ≤`«$Ö’Hõ=Ú#‰õΩ "≥_»Å∞#∞.
WëêìѨÓ~åÎkHõ~°‡Å#∞ PK«iOz# r=Ù_»∞ ^èŒ∂=∞=Ú, ~å„u, Hõ$+¨‚
ѨHõ∆=Ú, ^ŒH˜∆}ÏÜ«∞#=Ú =Ú#flQÆ∞ =∂~°æ=ÚÅ #∞O_ç Ñ≤`«$Ö’Hõ=Ú#‰õΩ
KÕ~°∞#∞. JK«Û@ #∞O_ç K«O„^ŒÖ’Hõ=Ú#‰õΩ "≥_»Å∞#∞.
K«O„^ŒÖ’Hõ=Ú#O^Œ∞ k=º^ÕǨÏ=Ú#∞ ^•Å∞Û#∞. Éè’QÆÉèÏQƺ=ÚÅ#∞
J#∞Éèqí OK«∞#∞. r=Ù_»H¯õ _» ѨÙ}º Hõ~‡° ѶŨ =Ú L#flO`« =~°‰Ωõ =ÙO_»∞#∞.
Hõ~°‡âı+¨=ÚHÍQÍ<Õ, J^Õ=∂~°æ=Ú #∞O_ç #~°Ö’Hõ=Ú#‰õΩ uiy =K«∞Û#∞.
rq, K«O„^ŒÖ’Hõ=Ú#O^Œe k=º^ÕǨÏ=Ú#∞ q_çz, PHÍâ◊`«fi=Ú#∞
á⁄O^Œ∞#∞. `«~åfi`« PHÍâ◊`«fi=Ú #∞O_ç "åÜ«Ú`«fi=Ú#∞, "åÜ«Ú`«fi=Ú
#∞O_ç [Å`«fi=Ú#∞ „Hõ=∞=ÚQÍ á⁄O^Œ∞#∞. Ñ≤=∞‡@, [Å`«fi=Ú #∞O_ç
"Õ∞Ѷ¨∞=Ú#∞ á⁄Ok, =~°¬"≥∞ÿ ‰õΩiÜ«Ú#∞. `«^•fi~å ÉèíHõ∆ º Ѩ^•~°÷=ÚÅ~Ú#
^è•<åºk~°∂Ѩ=Ú ^•Å∞Û#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 121
K«‰õ∆ΩëÈ~åfiÑ≤ =¸~ÀÌ fl "å – <å_ô=∂~°æO ã¨=∂„t`«ó I
q^•ºHõ~°‡ ã¨=∂Ü«ÚHÀÎ – "åã¨<åaèâ◊Û ã¨OÜ«Ú`«óII 9
„Ѩ*Ï˝`å‡#O ã¨=∂„t`«º – q*Ï˝<å `À‡Ñ¨ã¨~°Êu I 10
Ü«∞^ä• ‰õΩOÉè’ hÜ«∞=∂<À – ^Õâß ^ÕÌâßO`«~°O „Ѩu I
YѨÓ~°‚ U= ã¨~°fi„`« – 㨠PHÍâ’- Ñ≤ `«„`« `«∞ II
Ѷ¨∞\ÏHÍâßYº HÍO Ü«∂u – `«^Œfi e¡OQÆO Ѩ~å`«‡#ó III 11
ѨÙ#ˆ~ÌǨO`«~°O Ü«∂u – Ü«∞^ä• Hõ~å‡#∞™ê~°`«ó I
P "≥∂H∆Í<£ ã¨OK«~° `Õº=O – =∞`«ûºó ‰õÄÅ^ŒfiÜ«∞O Ü«∞^ä• II 12
áêѨÉè’QÍÜ«∞ KÕ^ŒæKÕÛù – ^Œº=∞^Œ∂`≥· ~°kè+≤ª`«óI
Ü«∂`«<å^ÕÇ¨Ï =∂„t`«º – #~°HÍ<Õ= ˆH=Å"£∞ II
WëêìѨÓ~åÎx Hõ~å‡}˜ – Ü≥∂-#∞u+¨ªu ã¨~°fi^• I
Ñ≤`«$Ö’HõO „Ñ≤Ü«∂`Õº+¨ – ^èŒ∂=∞=∂„t`«º |i›+¨óII
13
14
^èŒ∂=∂„^•„uO `«`«ó Hõ$+¨‚ – ѨHõ∆O `«™ê‡K«Û ^ŒH˜∆}"£∞ I
JÜ«∞#O K« `«`À Ö’HõO – Ñ≤`«$Ï}ÏO K« `«`«ó Ѩ~°"£∞ II 15
K«O„^ŒÖ’ˆH k=º^ÕǨÏO – „áêѨº Éèí∞OˆHΠѨ~åO„tÜ«∞"£∞ I
`«„`« K«O„^Œ=∞™ê ™È-™œ – Ü«∂=`«¯~°‡Ñ¶¨ÅO =¿ã`ü II 16
`«^ä≥·= Hõ~°‡âı¿+} – Ü«∞^ä• `«O ѨÙ#~å„=*Ë`ü I
=ѨÙifiǨÜ«∞ r=`«fi – =∂™ê ^•ºHÍâ◊"Õ∞u ã¨óII 17
PHÍâß ^•fiÜ«Ú =∂QÆ`«º – "åÜ≥∂~°OÉè’ „=[`«º^äŒ I
J^Àƒùº "Õ∞Ѷ¨∞O ã¨=∂™ê^Œº – `«`À =$+≤ì ~°ƒù"Õ ^Œ™œ II 18
`«`À ^è•<åºx ÉèíH∆ͺ}˜ – *ÏÜ«∞`Õ Hõ~°‡KÀk`«óI
Ü≥∂x =∞<Õº „ѨѨ^ŒºO`Õ – â◊s~°`åfiÜ«∞ ^ÕÇ≤Ï#óII
=ÚH˜Î =∞<Õº-#∞ã¨OÜ«∞Ou – Ü«∞^ä•Hõ~°‡ Ü«∞^ä•„â◊√`«"£∞ III 19
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
122 N t=w`« N t=w`« 123
Hõ~‡° „¿Ñi`«∞_≥· rq [x‡OK«∞#∞. H˘xfl r=ÙÅ∞ =∞#∞ëêºkÜ≥∂#∞Å#∞, `«`À-#fl`«fiO ã¨=∂™ê^Œº – Ñ≤`«$ÉèϺO Éèí∞[º`Õ Ñ¨~°"£∞ I
=∞iH˘xfl r=ÙÅ∞ ™ê÷=~åk ~°∂Ѩ=ÚÅ#∞ Hõ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ á⁄O^Œ∞
K«∞<åfl~°∞. `«`« â◊√≈Hõ¡O ~°[â‹·Û= – Éèí∂`åfi QÆ~Àƒù-aè*ÏÜ«∞`Õ II 20
JѨC_»∞, J#fl=Ú ~°∂Ѩ=ÚÖ’ LO_ç, `«e^¡ OŒ „_»∞ÅKÕ Éè∞í lOѨ|_»∞#∞.
Ñ≤=∞‡@ „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ Ü«∞O^Œ∞ â’}˜`«=Ú (~°[ã¨∞û) â◊√„Hõ=Ú (g~°º=Ú)Å `«`«ó Hõ~å‡#∞™êˆ~} – Éèí"Õ`ü „ã‘ΠѨÙO #ѨÙã¨OHõ"£∞ I
~°∂Ѩ=Ú#∞ rq ^•Å∞Û#∞. â◊√„Hõâ’}˜`«=ÚÅ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú =Å# U=O r=QÆuó „áÈHÍÎ – =ÚH˜Î `«ã¨º =^•q∞ `Õ II 21
QÆ~°ƒù^è•~°} [~°∞QÆ∞#∞.
rq `«# Hõ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ „ã‘ÎQÍ#∞, ѨÙ~°∞+¨µ_»∞QÍ#∞, #ѨÙO㨉õΩ_»∞
QÍ#∞ [x‡OK«∞#∞. Jx â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞#‰õΩ q=iO Ü«∞ã¨∞Î âßO`åºkÜ«ÚHõÎã¨û<£ – ã¨^• q^•º~°`À Éèí"Õ`ü I
K≥#∞. 㨠ܫ∂u ^Õ=Ü«∂<Õ# – „|Ǩχ֒HÍ=kèO #~°óII 22
Z=~°∞ âßOu, ^•Ou...=Ú#flQÆ∞ ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ#∞ HõeæÜ«ÚO_ç†
ZÅ¡ÑC¨ _»∞ q^•ºã¨‰Ωõ _Î Q» ∞Æ <À (Láêã¨<å~°`∞« _»Q∞Æ <À) J\˜ì #~°∞_»∞ ^Õ=Ü«∂#

MOHANPUBLICATIONS.COM
=∂~°æ=Ú# „|Ǩχ֒Hõ=Ú#‰õΩ "≥_»Å∞#∞. JiÛ ~°∂ƒù`åfi k#O „áêѨº – â◊√Hõ¡Ñ¨Hõ∆ =∞^äÀ „=*Ë`ü I
r=Ù_»∞ ^ÕÇϨ =Ú#∞ KåeOz# Ñ≤=∞‡@, `Õ*’ ~°∂Ѩ=Ú# k=º ѨÙ~°∞+¨µ L`«Î~åÜ«∞} =∂™ê^Œº – ã¨O=`«û~° =∞^äÀ „=*Ë`üII 23
_»Q∞Æ #∞. (WOHõ ^Õ=Ü«∂# =∂~°=æ Ú q=iOѨ|_»∞K«∞#flk) „Ѩ„Ѩ^=Œè ∞=ÚQÍ
PiÛÖ’Hõ=Ú#‰õΩ "≥_»Å∞#∞. `«~åfi`« k<åaè=∂#"≥∞ÿ# ^Õ=Ö’Hõ=Ú#‰õΩ Pk`«º K«O„^ŒÖ’H“ `«∞ – q^Œ∞ºÖ’¡Hõ =∞`«óѨ~°"£∞ I
â◊√HõÑ¡ H¨ Í∆ aè=∂#"≥∞#ÿ ^Õ=Ö’Hõ=Ú#‰õΩ, L`«~Î åaè=∂#"≥∞#ÿ ^Õ=Ö’Hõ=Ú#‰õΩ
r=Ù_»∞ "≥_»∞Å∞#∞. J^äŒ k=ºó ѨÙ=∂#¯tÛ`ü – „|Ǩχ֒HÍk ÃÇ·Ïu ã¨óII 24
^Õ=Ö’Hõ=Ú #∞O_ç Pk`«º Ö’Hõ=Ú#∞ K«O„^ŒÖ’Hõ=Ú#∞ q^Œ∞ºâ’¡Hõ
=Ú#∞ KÕ~°∞#∞. JHõ¯_»‰õΩ XHÍ<˘Hõ k=ºÑ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ „|Ǩχ֒Hõ=Ú #∞O_ç k"Õº =ѨÙ+≤ ã¨O^è•Ü«∞ – r= "Õ∞=O #Ü«∞ `«º™œI
ky =K«∞Û#∞. P k=ºÑ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ k=º^ÕǨÏ=Ú# r=Ùxfl ã¨OkèOK«∞#∞.
(J#QÍ k=º ^ÕǨÏ=ÚÖ’xH˜ r=Ùxfl „Ѩ"ÕtOѨ KÕÜ«Ú#∞) `«~åfi`«, „|Ǩχ „|Ǩχ֒ˆH k=º^Õ¿ÇÏ – Éèí∞HÍÎfi Éè’QÍ #º^äÕÑ≤û`å<£ II 25
Ö’Hõ=Ú#‰õΩ fã¨∞H˘x áÈ=Ù#∞.
„|Ǩχ֒Hõ=Ú#O^Œ∞, r=Ù_»∞ k=º^ÕǨÏ=Ú# Éè’QÆ=ÚÅ#∞ J#∞Éèí `«„`À+≤`åfi z~°O HÍÅO – „|Ǩχ}Ï ã¨Ç¨Ï =ÚK«º`Õ I
qOK«∞#∞. JK«Û@ z~°HÍÅ=Ú#∞O_ç, „|Ǩχ`Àáê@∞ =ÚH˜Îx á⁄O^Œ∞#∞. q^ä•Hõ~°‡qÇ‘Ï<À-Ü«∞O `«$fÜ«∞O™êÎ#"Õ∞u II 26
Hˆ =Å=Ú „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ ~°q∞OK«∞ r=Ù_»∞† xifiHÍ~°∞_≥· Ü«ÚO_»∞#∞.
J\˜ì *Ï˝xÜ≥ÚHõ¯ „áê}=Ú Å=} [Å=Ú (LѨCh~°∞) #O^Œ∞ qb# â◊√^Œú„|Ǩχ ~°`ÀÜ«∞ã¨∞Î – # 㨠ܫ∂`Õº= ‰õΩ„`«z`ü I
"≥∞ÿ#Ãã·O^èŒ=Å=}=Ú (LѨCQÆ_»¤ =Öˇ) `«#Ü«∞O^Õ qb#=∞QÆ∞#∞. nx<Õ `«ã¨º „áê}Ï qbÜ«∞O`Õ – [ÖË Ãã·O^èŒ= dź=`ü II
''ÔH·=ź =ÚH˜Î—— JO\Ï~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
124 N t=w`«
ã¨fiѨfl=ÚÖ’ K«∂z# „ѨѨOK«=Ú–"Õ∞ÖÁ¯x# "åxH˜ u~ÀÇ≤Ï`«
=∞QÆ∞#∞. J>Ë¡, „|Ǩχ*Ï˝#=Ú Hõeæ#"åxH˜, ѨÓ~°fi=Ú J#∞ÉèíqOz#
ã¨O™ê¯~°=ÚÅxflÜ«Ú `˘ÅyáÈ=Ù#∞.
âßGqÇ≤Ï`«"≥∞ÿ# Ü«∞[˝Ü«∂QÍk Hõ~°‡Å∞, Láêã¨#Å∞ KÕÜ«∞x Éè’QÆ
ÖÏÅã¨∞ÖË q^•ºHõ~°‡ qÇ‘Ï#∞Å∞! J\˜ì"åiH˜ `«$fÜ«∞ ™ê÷#=∞QÆ∞ #~°Hõ=Ú
ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞. JK«Û@ =∞ǨÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# ~“~°"åk =∞Ǩ#~°HõÜ«∂`«#
Å#∞ r=Ù_»∞ J#∞ÉèíqOK«∞#∞.
ѨÓ~°fi Hõ~‡° âı+=¨ ÚKÕ r=Ù_»∞ ‰õΩ∆ „^Œ [O`«∞=ÙQÍ Ñ¨Ù@∞ì#∞. ¿Ñ#∞, ^À=∞,
DQÆ...=Ú#flQÆ∞ hK«Ü≥∂#∞ÅÖ’ Éèí∞qx [x‡OK«∞#∞. 'F ~å=∂! h‰õΩ
r=ÙxQÆuxQÆ∂iÛ, r=Ùx=ÚH˜xÎ QÆ∂iÛ ã¨q=~°=ÚQÆ K≥ÑÊ≤ ux. WOˆH"≥∞<ÿ å,
ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞#flKÀ J_»∞QÆ∞=Ú—— Jx, â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ J#Q͆
~å=∞K«O„^Œ∞_»∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
''ÉèíQÆ"å<£ ! „ѨÉè’ ! *Ï˝# Hõ~°‡ÅÜ≥ÚHõ¯ Ѷ¨Å=ÚQÍ „|Ǩχ֒Hõ=Ú,
K«O„^ŒÖ’Hõ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ r=Ù_»∞ Éè’QÆ=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#x =zOz
ui. QÆO^è•~åfik Ö’Hõ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Uq^è=Œ ÚQÍ Éè’QÆ=ÚÅ∞ ÅaèOK«∞#∞.
^Õ=`«fi=Ú, WO„^Œ`«fi=Ú....=Ú#flQÆ∞#q Hõ~°‡Ñ¶¨Å=∂ ? q^•º Ѷ¨Å=∂?
''F yi*ÏHÍO`å! <å^Œ∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ#∞ x"åiOK«O_ç—— Jx ~å=∞
K«O„^Œ∞_»∞ J_çy# "å\˜H˜, â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ K≥ѨCK«∞O_≥#∞.
''F ~å=∂! q^•ºHõ~°‡Å#∞ J#∞ã¨iOKÕ Ñ¶¨Å=ÚÅ∞ HõÅQÆ∞#∞. Ü«Ú=
‰õΩ_»∞ P~ÀQƺ=O`«∞_»∞ |Å=O`«∞_»∞#QÆ∞ =∞#∞+¨µº#‰õΩ ã¨Ñ¨Î nfiѨ=ÚÅ#∞
x+¨¯O@=ÚQÍ Ñ¨iáêeOz#, Z\˜ì P#O^Œ=Ú HõÅ∞QÆ∞<À† Jk =∂#∞ëê
#O^Œ=∞x K≥ѨÊ|_»∞#∞.
=∞#∞+¨µº_»∞ `«Ñ¨ã¨∞ûKÕã≤ QÆO^èŒ~°∞fi_»QÆ∞#∞. QÆO^èŒ~°∞fi#‰õΩ =∞#∞+¨µºx
Hõ#fl â◊`« QÆ∞}=∞QÆ∞ (=O^ŒÔ~@∞¡) HõÅ∞QÆ∞#∞.
QÆO^èŒ~°∞fix HõO>Ë â◊`«QÆ∞}=∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú ^Õ= QÆO^èŒ~°∞fiʼnõΩ HõÅ∞
QÆ∞#∞ WO^Œ∞Ö’ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÖË^Œ∞. D q^èŒ=ÚQÍ L`«Î~À`«Î~°=ÚQÍ („Hõ=∞
„Hõ=∞=ÚQÍ) XHõiHõO>Ë =∞~˘HõiH˜ â◊`Q« ∞Æ }=∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú JkèH=õ ÚQÍ
HõÅ∞QÆ∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 125
ã¨fiѨfl ^Œ$ëêì Ü«∞^ä• ã¨$+≤ìó – „Ѩ|∞^Œú㨺 qbÜ«∞`Õ !
„|Ǩχ*Ï˝# =`«ã¨Î^Œfi – kfibÜ«∞O`Õ `«^ä≥·=`Õ II
q^•ºHõ~°‡ qÇ‘Ï<À Ü«∞ – ã¨Î $fÜ«∞O ™ê÷#"Õ∞u ã¨óI
Éèí∞HÍÎ fi K« #~°HÍ<À…~å<£ – =∞Ǩ~“~°= ~“~°"å<£ II
ѨâßÛ „`åÊHõÎ# ¿+} – ‰õ∆Ω„^Œ [O`«∞ ~°ƒù"Õ ^Œ™œ I 27
Ü«¸HÍ =∞â◊Hõ^ŒOâßk – [<å‡-™œ ÅÉèí`Õ Éèí∞q I
U=O r=QÆuó „áÈHÍÎ H˜=∞#º „KÀÛù`«∞ q∞K«Ûùã≤ II 28
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! Ü«∞`«Î fiÜ«∂ „áÈHõÎO Ѷ¨ÅO `«∞ *Ï˝#Hõ~°‡}Àó
„|Ǩχ֒ˆH K«O„^ŒÖ’ˆH – Éèí∞OˆHÎ Éè’QÍxu „ѨÉè’ ! 29
QÆO^èŒ~åfik+¨µ Ö’ˆH+¨µ – Hõ^äŒO Éè’QÆ ã¨ûg∞i`«óI
^Õ=`«fiO „áêѨÙÊÜ«∂`«¯tÛ`ü – HõtÛ kO„^Œ`«fi "Õ∞= K« II
U`«`«¯~°‡Ñ¶¨ÅO "å-ã¨∞Î – q^•ºÑ¶¨Å =∞^ä•Ñ≤ "å I
`«„^Œ∂ƒÇ≤Ï yi*ÏHÍO`« – `«„`« "Õ∞ ã¨Oâ◊Ü≥∂ =∞Ǩ<£ !
30
31
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
`«kfi^•º Hõ~°‡}À ˆ~"å -#∞™êˆ~} Ѷ¨ÅO Éèí"Õ`ü I
Ü«Ú"å K« ã¨∞O^Œ~° â◊¥≈~À h~ÀQÀ |Å"å#ƒù"Õ`ü II 32
ã¨Ñ¨ÎnfiáêO =ã¨∞=∞fO – Éèí∞OˆHÎ x+¨¯O@HõO Ü«∞kI
㨠„áÈHÀÎ =∂#∞ëê#O^Œ – ã¨Î™ê‡ K«Ûù`«QÆ∞}À =∞`«óII 33
=∞#∞+¨º ã¨ÎѨ™ê Ü«ÚHÀÎ QÆO^èŒ~Àfi *ÏÜ«∞`Õ- 㨺`«∞I
`«™ê‡K«Ûù`«QÆ∞<À ^Õ= – QÆO^èŒ~åfi}ÏO # ã¨Oâ◊Ü«∞óII 34
U=O â◊`«QÆ∞}Ï#O^Œ – L`«Î ~À`«Î~°`À Éèí"Õ`ü I
Ñ≤`«$Ï}ÏO z~°Ö’HÍ<å – =∂*Ï# ã¨∞~°ã¨OѨ^•"£∞ II 35
^Õ=`å<å =∞^äÕO„^Œã¨º QÆ∞~À ã¨Î^Œfi„`«Ê*ÏѨ`Õ I
„|Ǩχ}â‹·Û= =∂#O^Œó – ѨÙ~°™êÎ ^Œ∞`«Î~À`«Î~°"£∞ II 36
*Ï˝<åkèHͺ `«∞ûMÏkèHõºO – <å- #º ^Œã≤Î ã¨∞~åÅÜÕ∞ I
„â’„uÜ≥∂-=$l<À-HÍ=∞ ǨÏ`À Ü«∞=Û kfi*’ Éèí"Õ`ü II 37
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
126 N t=w`« N t=w`« 127
z~°Ö’Hõ "åã¨∞ÅQÆ∞ Ñ≤`$« ^Õ=`«Å∞ P*Ï˝# ^Õ=`«Å∞ ^Õ=`«Å∞ ^Õ=`«Å‰õΩ `«™êº ¿Ñº=O ã¨=∂MϺ`å – P#O^• â’Û`«Î~À`«Î~°"£∞ II 38
~å[QÆ∞ WO„^Œ∞_»∞ ^Õ=`«Å‰õΩ QÆ∞~°∞"≥·# |$ǨÏã¨Êu „Ѩ*ÏѨuÜ≥ÿ∞# „|Ǩχ
^Õ=Ù_»∞...=Ú#flQ∞Æ "åiH˜ =~°∞ã¨QÍ â◊`Q« ∞Æ }=∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú JkèH=õ ÚQÍ P`«‡ *Ï˝<å`üѨ~°O<åã≤Î – `«™ê‡`ü ^ŒÌâ◊~å^ä•`«‡[ I
HõÅ∞QÆ∞#∞. „ÉÏǨχ}ó Hõ~°‡aèÔ~·fl= – =~°ú`Õ <≥·= Ç‘ÏÜ«∞`Õ II 39
r=Ù#‰õΩ *Ï˝<åkèHºõ =Ú =Å# ^Õ=Ö’Hõ=ÚÖ’ ã¨∞MÏkèHºõ =Ú HõÅ∞æ#∞.
xëê¯=∞ Hõ~‡° Å∞ KÕã#≤ „ÉÏǨχ}, Hõ„∆ uÜ«∞, "≥â· º◊ , â◊¥„^Œ∞ÅÖ’, „|Ǩχ*Ï˝#O # eѨº`Õ áê`«ˆH# – Hõ~°‡}Ï *Ï˝#"å#ºk I
Hõeæ# *Ï˝x HÍ=∞=Ú#∞ [~ÚOK«∞#∞. áêѨ=Ú #∞O_ç q_ç=_»∞#∞ J\˜ì `«™ê‡ `«û~åfikèHÀ q„áÈ – *Ï˝#"å<Õ= *ÏÜ«∞`Õ II 40
"åxH˜ L`«Î~À`«Î~°=ÚQÍ P#O^Œ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
F ^Œâ◊~°^èŒ#O^Œ<å ! P`«‡*Ï˝#=Ú HõO>Ë L`«Î=∞"≥∞ÿ#k =∞iÜ≥ÚHõ\ ˜ *Ï˝`åfi Ü«∞ó ‰õΩ~°∞`Õ Hõ~°‡ – `«™êº-Hõ∆Ü«∞ºÑ¶¨ÅO Éèí"Õ`ü I 41
ÖË^Œ∞. „|Ǩχ*Ï˝x Hõ~°‡ÅKÕ =$kú H©∆}^Œâ◊Å∞ (ÖÏÉèí#+¨ì=ÚÅ∞) á⁄O^Œ_»∞. Ü«∞`«ÊùÅO ÅÉèí`Õ =∞~°Îºó – HÀ\˜ „ÉÏǨχ} Éè’[<≥·óI
J`«_»∞ Hõ~°‡ÅKÕ áê`«‰õΩ_≥·#ѨÊ\˜H©, *Ï˝#=ÚKÕ "å\˜H˜ ^Œ∂~°=ÚQÍ
#∞O_»∞#∞. `«`«ÊùÅO ã¨=∞"åáÈflu – *Ï˝x#O Ü«∞ã¨∞Î Éè’[ÜÕ∞`ü II 42

MOHANPUBLICATIONS.COM
JO^Œ∞=Å# „|Ǩχ*Ï˝xÜ«∞QÆ∞ q„ѨÙ_»∞, *Ï˝#=Ú#∞ HõeæÜ«ÚO_»∞@
=Å# ã¨~åfikè‰Ωõ _»∞ JO^ŒiÖ’ „âı+µ¨ _ª ∞» QÍ #∞O_»∞#∞. Z=~°∞ `≥eã≤ ã¨`¯« ~°‡
Å#∞ KÕÜ«Ú<À, "å~°∞ JHõ∆Ü«∞=∞QÆ∞ Ѷ¨Å=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
*Ï˝#=O`«O kfi[O Ü«∞ã¨∞Î – kfi+¨º`Õ K« #~å^èŒ=∞óI
㨠â◊√+¨º=∂}À „q∞Ü«∞`Õ – Ü«∞™ê‡ nâ◊fi~° U= ã¨óII 43
=∞#∞+¨µº_»∞–HÀ\˜ „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Éè’[#=Ú ÃÑ\˜ì#O^Œ∞ =Å# Z\˜ì Láêã¨HÀ # Ü«∂`Õº= – Ü«∞™ê‡`«∞Ê# ~°^èÀQÆu"£∞ I
ѨÙ}ºÑ¶¨Å=Ú#∞ á⁄O^Œ∞<À „|Ǩχ*Ï˝xH˜ Éè’[#=Ú ÃÑ\˜ì#O^Œ∞ =Å# Láêã¨#~°`À Éèí∂`åfi – `«™ê‡^• ã¨ûfi ã¨∞vÉèí= II 44
á⁄O^Œ∞#∞.
„|Ǩχ*Ï˝xÜ«∞QÆ∞ kfiAxfl ^Õfi+O≤ z# #~å^è=Œ ÚÅ∞ HõÜ ∆ ∞« ~ÀQÆ Ñ‘_`ç ∞« Öˇ,·
=∞$u K≥O^≥^Œ~°∞ ZO^Œ∞=Å##QÍ, „|Ǩχ*Ï˝x Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° ã¨fi~°∂ѨÙ_»x FO `«`«ûku NѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë t=w`å ã¨∂-Ѩx+¨`«∞û „|Ǩχ
K≥ѨÊ|_»∞#∞. q^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ Nt= ~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ r=QÆu x~°∂Ѩ}
Dâ◊fi~Àáê㨉Ωõ Å∞ J^èÀQÆux á⁄O^Œ~∞° . HÍ=Ù#, ~å=∂! h=Ù Láêã¨# Ü≥∂QÀ<å=∞ UHÍ^Œâ’^蕺ܫ∞ó
KÕã≤, ã¨∞Y=Ú#∞ á⁄O^Œ∞=Ú Jx, â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ~å=∞K«O„^Œ∞x
Pj~°fikOK≥#∞.
Wk "庙ÈHõÎ ã¨O㨯 $`« Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}=Ú#O^Œe Ü≥∂QÆâßG=Ú,
„|Ǩχq^•º N t=~åѶ¨∞= ã¨O"å^Œ~°∂Ѩ=ÚJQÆ∞ Nt=w`å
LѨx+¨`«∞Î#O^Œe r=QÆu x~°∂Ѩ} Ü≥∂QÆ=∞#∞ Ѩ^ŒH˘O_»=
J^蕺ܫ∞O ã¨OѨÓ~°‚=Ú.

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
128 N t=w`«
12= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
''ÉèíQÆ"å<£ ! ^Õ"å ! ^Õ"Õâß! g∞‰õΩ #=∞™ê¯~°=Ú. =∞¿ÇÏâ◊fi~å ! <å‰õΩ
Láêã¨<å qkèxQÆ∂iÛ K≥ѨÊO_ç g∞~°∞ <åÜ«∞O^Œ∞ J#∞„QÆǨÏ=Ú`À Láêã¨
#‰õΩ ^ÕâH◊ ÍÅ=ÚÅ#∞, `«^OŒ QÆ=ÚÅ#∞ q=iOK«O_ç. Jx ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞
„ѨtflOK«Q͆ â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ã¨=∂^è•#q∞K«∞ÛK«∞O_≥#∞.
''~å=∂! h‰õΩ Láêã¨#‰õΩ ã¨O|OkèOz# ^Õâ◊HÍÅ=Ú#∞ QÆ∂iÛ
K≥ÃÑÊ^Œ#∞. h=Ù q#∞=Ú. <å^Œ∞ JOâ◊=ÚKÕ Ñ¨izÛù#fl=∞QÆ∞ ~°∂Ѩ=ÚÖ’
ã¨HõÅ ^Õ=`«ÅÜ≥ÚHõ¯ ^ÕǨÏ=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq.
~å*ËO„^•! Z=~°∞ J#º^Õ=`«Å#∞ ÉèíH˜Î„â◊^ŒúÅ`À ѨÓlOK«∞K«∞<åfl~À
"å~°∞ #<Õfl á⁄O^Œ∞K«∞<åfl~°∞. HÍx "å~°∞ ##∞fl JYO_» ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ
MOHANPUBLICATIONS.COM
`≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ áÈ=_»OKÕ`« Jk qkèѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# Láêã¨#HÍ^Œ∞.
D ã¨HõÅ qâ◊fi=Ú <åÜ≥ÚHõ¯ LxH˜ Hõ<åfl aè#fl=Ú HÍ^Œ∞. HÍ=Ù#
ã¨HÅõ „H˜Ü∞« Å#∞ J#∞Éèqí OK«∞"å_»#∞ <Õ<.Õ "å\˜H˜ ѶŨ =ÚÅ#∞ ã¨=∞iÊOK«∞
"å_»#∞ <Õ<Õ.——
Z=~°∞ U ^Õ=`«ÅÜ≥ÚHõ¯ PHÍ~°=ÚÖ’ ##∞fl Láêã≤OK«∞K«∞<åfl~À,
"åiH˜ PÜ«∂ PHÍ~°=ÚÖ’<Õ „Ѩã¨#∞fl_»<≥·, "åOzè`«=ÚÅ#∞ <≥~°"Õ~°∞Û
K«∞<åfl#∞.
q^Œ∞ºHõÎ=ÚQÍ ÖËHõQÍx, ÉèíH˜Î`À ##∞fl Láêã≤Oz# "åiH˜ „Ѩã¨#∞fl_»
#QÆ∞^Œ∞#∞ J\˜ì"åiH˜ `«y# Ѷ¨Å=Ú#∞ WK≥Û^Œ#∞. WO^Œ∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú
ÖË^Œ∞.
q∞H˜¯e ^Œ∂~åKå~° Ѩ~°∞_≥·##∞, ѨâßÛ`åÎѨ=Ú<˘Ok, J##º z`«Î
=Ú`À ##∞fl ¿ãqOK«∞"å_»∞ ã¨[˚#∞_»x K≥ѨÊ|_»∞#∞. J`«xÜ≥ÚHõ¯ xâ◊Û
Ü«∞=Ú HÍ~°º=Ú xiÌ+¨ì"≥∞ÿ#q.
Láê㨉Ωõ _»∞ `«#Ü≥ÚHõ¯ r= ã¨fi~°∂Ѩ=Ú =∞iÜ«Ú <å Ü≥ÚHõ¯ Dâ◊fi~°
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú XHõ¯>Ë J#∞ J##º|∞kú HõeyÜ«ÚO_»∞<À "åxH˜ „|Ǩχ
ǨÏ`åºk áê`«Hõ=ÚÅ∞ ã¨Ê $tOѨ*ÏÅ=Ù.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 129
N t=w`å
J^äŒ ^•fi^Œâ’-^蕺ܫ∞ó
Láêã¨<å Ü≥∂QÆó
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! ^Õ=! ^Õ"Õâ◊ – #=∞¿ãÎ-ã¨∞Î =∞¿ÇÏâ◊fi~°I
Láêã¨#qkèO „|∂Ç≤Ï – ^Õâ◊O HÍÅO K« `«ã¨º `«∞ II
JOQÍx xÜ«∞=∂Oâ‹·Û= =∞~Ú `Õ-#∞„QÆǨϟ Ü«∞k III 1
N Dâ◊fi~° L"åK«
â◊$}∞ ~å=∞ ! „Ѩ=H∆ͺq∞ ^Õâ◊O HÍÅ =Úáêã¨<Õ I
ã¨~°fiHÍ~ÀÇ¨Ï "Õ∞"≥·Hõó–ã¨zÛ^•#O^Œ q„QÆǨÏóII
=∞^ŒOâı# ѨizÛù<åfl – ^ÕǨó ã¨û~°fik"ÒHõ™ê"£∞ I
2
3
ÜÕ∞ `«fi#º ^Õ=`å ÉèíHÍÎ – Ü«∞[O`Õ „â◊^ŒúÜ«∂xfi`åó I
`Õ-Ñ≤ =∂"Õ∞= ~å*Ë„#Ì !– Ü«∞[O`«º qkèѨÓ~°fiHõ"£∞ II 4
Ü«∞™ê‡ `«û~°fiq∞^ŒO qâ◊fiO – =∞`ÀÎ # =ºuiK«º`Õ I
ã¨~°fi„H˜Ü«∂}ÏO Éè’HÍÎǨÏO – ã¨~°fi™êºÇ¨ÏO Ѷ¨Å„Ѩ^ŒóII 5
ÜÕ∞<åH͈~} ÜÕ∞ =∞~åκ – =∂"Õ∞"≥·Hõ =Úáêã¨`Õ I
`Õ<åH͈~} `ÕÉè’º-ǨÏO „Ѩã¨<Àfl "åOzè`«O ^Œ^Õ II 6
qkè<å-qkè<å "åÑ≤ – ÉèíHÍκ ÜÕ∞ =∂ =Úáêã¨`Õ I
`ÕÉèíºó Ѷ¨ÅO „Ѩܫ∞KåÛq∞ – „Ѩã¨<Àfl-ǨÏO # ã¨Oâ◊Ü«∞óII 7
JÑ‘ KÕã¨∞û ^Œ∞~åKå~À – Éèí[`Õ =∂ =∞##ºÉèÏH± I
™ê^èŒ∞ˆ~= 㨠=∞#Î=º – ã¨=∞ºQ∑ =ºã≤`À Ç≤Ïã¨óII 8
ã¨fir=`Õfi# Ü≥∂ "ÕuÎ – =∂"Õ∞"≥·Hõ =∞##º nèóI
`«O # ã¨û$â◊Ou áêáêx – „|ǨχǨÏ`åºkHÍ#ºÑ≤ II 9
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
130 N t=w`«
Láêã¨# K«`«∞ifi^èŒ=ÚÅx q^•fiOã¨∞ÅKÕ K≥ѨÊ|_»∞K«∞O_≥#∞. Jq
1. ã¨OѨ^Œ∞áêã¨# 2. P~ÀáÈáêã¨# 3. ã¨O=~Àæáêã¨# =Ú#flQÆ∞#q.
QÆ∞} ã¨O|O^èŒ=Ú# JÅÊ"≥∞ÿ# ^•xx JkèHõ=ÚQÍ zOuOK«∞ Láêã¨<å
q^è•#=Ú ''ã¨OѨ^∞Œ áêã¨#—— J#|_»∞#∞ L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ''=∞#ã¨∞û J#O`«
qâ◊fi^Õ=`«—— Jx zO`«# KÕÜ«∞_»O.
JOQÆ=Ú#O^Œ∞ P~ÀÑ≤Oz# Láêã¨<å q^è•#=Ú ''P~ÀáÈáêã¨#——
J#|_»∞#∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ, FOHÍ~°=Ú ™ê=∞"Õ^Œ=Ú Ü≥ÚHõ¯ Lnæ^èŒ=∞x
`≥Å∞ã¨∞H˘#_»=Ú.
|∞kú ѨÓ~°fiH=õ ÚQÍ P~ÀÑ≤OѨ|_ç# Láêã¨<å q^è•#=Ú ''P^蕺™Èáê
ã¨#——J#|_»∞#∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ QÆ~åƒù^•#=Ú#O^Œ∞ Éèí~°Î ÉèÏ~°ºÜ«∞O^Œ∞
Jyfl |∞kúx HõeyÜ«ÚO_»_»O.
N t=w`« 131
Láê™ê q^äŒÜ«∞ ã¨Î„`« – K«`åfi~°ó ѨiH©iÎ`åóI
ã¨OѨ^•~ÀѨ ã¨O=~åæ – ^蕺™ê Wu =∞h+≤aèóII 10
JÅÊ㨺 KåkèHõ`Õfi# – QÆ∞}Ü≥∂QÍ kfizO`«#"£∞ I
J#O`«O "≥· =∞# Wu – ã¨OѨkfikè ~°∞ni`«óII 11
q^è• "å~ÀѨº Ü≥∂áê™ê – ™ê--~ÀѨó ѨiH©iÎ`«óI
Ü«∞^Œfi ^ÀOHÍ~° =Únæ^äŒ – =Úáêã‘`Õ `«∞º^•Ç¨Ï$`«óII 12
P~ÀáÈ |∞kúѨӈ~fi} – Ü«∞ Láê™êqkèâ◊Û ã¨óI

MOHANPUBLICATIONS.COM
„H˜Ü∂« ™ê=∞º=ÚKÕ KÕÜ∞« |_ç# Láêã¨<å q^è•#=Ú ''ã¨O=~Àæáêã¨#—— Ü≥∂+≤`«ºyfl =∞u~°º`«Î – ^Œ^蕺㨠ã¨û L^•Ç¨Ï$`«óII 13
J#|_»∞#∞.L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ „Ѩ^=Œä ∞ HÍÅ=ÚO^Œ∞ "åÜ«Ú=Ù ã¨HÅõ Éè∂í `«=Ú
Å#∞ `«# Ü«∞O^Œ∞ qb#=Ú KÕÜ«∞_»O. „H˜Ü«∂ Ü≥∂ˆQ# KÀáê™ê – qkè ã¨ûO=~°æ LK«º`Õ I
`«`ÀfiѨ^Õâ◊=Ú# ^Õ=`«‰õΩ `«#‰õΩ L#fl ÉèË^Œ=ÚKÕ ^Õ=`å`«‡`«fi=Ú#∞
HõeyÜ«ÚO_»_»"Õ∞ ''JO`«~°æ`Àáêã¨#—— J#|_»∞#∞.J^•ÌxHõO>Ë aè#fl=∞QÆ∞ ã¨OǨÏ$`«º "åÜ«Úó „ѨÅÜÕ∞ – Éèí∂`«<Õº HÀ-=ã‘^ŒuII 14
ã¨OѨ^•k Láêã¨<å q^è•#=ÚÅ∞ |Ç≤Ï~°æ`Àáêã¨#Å∞.
JO`«~°æ`Àáêã¨#Ö’ ã¨*Ïu *Ï˝# ã¨=¸Ç¨Ï=Ú=Å# `«^ÕHõ x+¨ª`À LѨã¨OQÆ=∞º |∞^•úº Ü«∞ – ^•ã¨#O ^Õ=`å`«‡<å I
Láê㨺 ^Õ=`«Å‰õΩ ^蕺xOѨ=Öˇ#∞. P q^èŒ=ÚQÍ ^Õ=`å ™êH∆Í`å¯~°=Ú `«^Œ∞áêã¨# =∞O`«™êûº – `«Î^ŒƒÇ≤Ï ã¨ûOѨ^•^ŒÜ«∞óII 15
HõÅ∞QÆ∞#O`«=~°‰õΩ ^蕺xOK«_»"Õ∞ ''Láêã¨#—— =∞#|_»∞#∞.
|Ç≤Ï~°æ`Àáêã¨#Å~Ú# ã¨OѨ^•^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# |∞kú ''Láê *Ï˝<åO`« ~å#O`«i`« – ã¨*Ïu*Ï˝# ã¨O`«`ÕóI
ã¨#—— =∞x K≥Ñʨ |_»∞#∞. Ü«∞[˝Ü∂« QÍk Hõ~‡° Å∞ KÕÜÚ« ã¨=∞Hõ=∆ ÚÖ’ `«^OŒ QÆ
=ÚÅQÆ∞ P*Ϻ^Œ∞Å Ü«∞O^Œ∞ ^Œ$+≤ìx =∂„`«=Ú ÃÑ@ì_»O Láêã¨#"Õ∞. ã¨OѨ#fl ^Õ=`å`«‡`«fi – =Úáêã¨# =Úni`«"£∞ II 16
~å=∞K«O„^• h‰õΩ Dq^èŒ=ÚQÍ Láêã¨# QÆ∂iÛ K≥Ñ≤Êux. WHõ
Láêã¨# Ü≥ÚHõ¯ JOQÆ=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ K≥ÃÑÊ^Œ#∞ q#∞=Ú. ã¨OѨ^•k+¨µ ÉÏ¿ÇϺ+¨µ – ^Œ$_è»|∞kú ~°∞áêã¨#"£∞ I
Láê㨉Ωõ _»∞ `«# z`«=Î Ú#‰õΩ ZK«Û@ UHÍ„QÆ`Q« Í #∞O_»∞<À, JK«Û@<Õ Láêã¨# q∞u „áÈHõÎO – `«^ŒOQÍx „|∞"Õ â◊$}∞ II
Dâ◊fi~Àáêã¨##∞ H˘#™êyOK«=Öˇ#∞. HÍx f~°úˆH∆„`«=ÚʼnõΩ "≥à◊§=Öˇ#<Õ Hõ~°‡HÍÖË `«^ŒOˆQ+¨µ – ^Œ$+≤ì=∂„`« =Úáêã¨#"£∞ III 17
„â◊^Œú#∞ Ѩi`«ºlOѨ=Öˇ#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
132 N t=w`« N t=w`« 133
UHÍO`« ã¨÷Å=ÚÖ’ xÜ«∞=∞=ÚQÍ #∞O_»=Öˇ#∞. JK«Û@ HõO|o f~°÷ ˆH∆„`åk QÆ=∞<Õ – „â◊^•úO `«„`« Ѩi`«º*Ë`ü I
Ü«∞O^Œ∞QÍx =∞$^Œ∞ `«ÅÊ=Ú#O^Œ∞QÍx, "庄Ѷ∞¨ K«~‡° =Ú #O^Œ∞QÍx, Pã¨#
=Ú#∞ U~°Ê~°∞ÛH˘#=Öˇ#∞. J^•ÌxÜ«∞O^Œ∞ HõO~î°=Ú, t~°ã¨∞û, ^ÕǨÏ=Ú#∞ ã¨fiz`≥ÎÂHÍ„QÆ`å Ü«∞ `«„`« – `«„`åã‘`« ã¨∞YO kfi[óII 18
ã¨=∞=ÚQÍ #∞O_»∞#@∞¡ ‰õÄ~˘Û#=Öˇ#∞.
qÉèí∂ux ÅÖÏ@=Ú#O^Œ∞, ã¨~åfiOQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ^èŒiOѨ=Öˇ#∞. HõO|ÖË =∞$^Œ∞`«ÖËÊ "å – "庄Ѷ¨∞K«~°‡}˜ "å ã≤÷`«óI
Ñ≤=∞‡@ „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú ^•fi~å ã¨HõÖËO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ x„QÆÇ≤ÏOK«∞H˘# qqHõÎ^Õâı xÜ«∞`«ó – ã¨û=∞„w= t~°ã¨Î#∞óII 19
=Öˇ#∞. ÉèHí `Θ À ã¨fiQÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ #=∞™ê¯~°=Ú HÍqOz, ^蕺# Ü≥∂QÆ=Ú#∞
„áê~°OaOѨ=Öˇ#∞.
J`庄â◊=∞ã¨÷ó ã¨ûHõÖÏ – hO„kÜ«∂}˜ x~°∞^Œúº K« I
Z=_»∞ q"ÕHõ *Ï˝#=Ú ÖËx"å_À =∞<À x„QÆǨÏ=Ú ÖËx"å_À, "åxH˜
Jã¨=∞~°∞_÷ #·≥ ™ê~°kHè ˜ K≥_¤» QÆ∞„~°=ÚÅ=Öˇ ã¨HÖõ OË „kÜ«∞=ÚÅ∞ ™êfin#è =ÚÖ’ ÉèíHÍκ^äŒ ã¨fiQÆ∞~°∞O #`åfi – Ü≥∂QÆO q^•fiOâ◊Û Ü≥∂[ÜÕ∞`ü II 20
#∞O_»=Ù.

MOHANPUBLICATIONS.COM
Z=_»∞ q"ÕHõ *Ï˝#=Ú HõÅ"å_À, =∞<Àx„QÆǨÏ=Ú HõÅ"å_À "åxH˜ Ü«∞ã¨Î fi q*Ï˝#"å #ƒù= – `«º=ºHõÎ =∞#™ê ã¨^• I
‰õΩâ◊Å∞_≥·# ™ê~°kèH˜ =∞Oz QÆ∞„~°=ÚÅ=Öˇ ã¨HõÖËO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ™êfinè# `«¿ãºO„kÜ«∂ }º=âߺx – ^Œ∞ëêìâßfi W= ™ê~°^äÕ II 21
=ÚÖ’ #∞O_»∞#∞.
Z=_»∞ q"ÕHõ *Ï˝#=Ú ÖËx"å_À, K«OK«Å =∞#ã¨∞û HõÅ"å_À, â◊√z q*Ï˝h Ü«∞ã¨∞Î Éèí=u – Ü«∞`Õfl# =∞#™ê ã¨Ç¨Ï I
`«fi=Ú ÖËx"å_À, "å_»∞ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=∞QÆ∞ "≥∂Hõ∆=Ú#∞ á⁄O^ŒÖËHõ, [## `«¿ãºO„kÜ«∂}˜ =âߺx – ã¨^Œâßfi W= ™ê~°^äÕ II 22
=∞~°}~°∂Ѩ ã¨O™ê~°=Ú#O^Œ∞ u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞.
q"ÕHõ *Ï˝#=Ú Hõey# q*Ï˝x =∞<Àx„QÆǨÏ=Ú#∞, ÉÏǨºÉèíºO`«~° Ü«∞ã¨Î fi q*Ï˝#"å<£ Éèí= – `«º=∞#㨯ó ã¨û^•-â◊√zóI
â∫K«=Ú#∞ HõeyÜ«ÚO_ç, Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=∞QÆ∞ "≥∂Hõ∆=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. J\˜ì
q*Ï˝x uiy ã¨O™ê~°=Ú#∞ á⁄O^Œ_»∞. # 㨠`«`«û^Œ=∂áÈflu – ã¨O™ê~°O KåkèQÆK«Ûùu II 23
Z=_»∞ â◊s~°~∂° Ѩ ~°^=Œä Ú#O^Œ∞ ™ê~°kxä q"ÕHõ *Ï˝# ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ
KÕÜ«Ú<À =∞#ã¨∞û‰õΩ Hõà‹§=Ú"Õã≤ ™êfinè#=ÚÖ’ #∞OK«∞H˘#∞<À, J\˜ì q*Ï˝h Ü«∞ã¨∞Î Éèí=u – ã¨=∞#㨯 ã¨û^• â◊√zóI
"å_»∞ ã¨O™ê~° =∂~°æ=ÚÜ≥ÚHõ¯ JOu=∞ ÅHõ∆ º=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. JkÜÕ∞ 㨠`«`«û^Œ =∞"åáÈflu – Ü«∞™ê‡ ^Œ∂ƒùÜ≥∂ # *ÏÜ«∞`Õ II 24
<å Ü≥ÚHõ¯ „âı+¨ª=∞QÆ∞ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú.
ǨÏ$^ŒÜ∞« Ѩ^‡Œ =Ú#∞ ~°*’QÆ∞} ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ kQÍ#∞ x~°‡Å"≥∞#ÿ kQÍ#∞ q*Ï˝#™ê~°kè ~°ºã¨∞Ζ=∞#ó „Ѩ„QÆÇ¨Ï U= K«I
Ѩq„`«"∞≥ #ÿ kQÍ#∞, â’Hõ~Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ kQÍ#∞, ™ê^艌 Ωõ _»∞ zO`«# KÕÜ∞« =Öˇ#∞ ™È-^èŒfi#ó áê~° =∂áÈflu – =∞"≥∞ÿ= Ѩ~°=∞O Ѩ^Œ"£∞ II 25
J^•ÌxÜ«∞O^Œ∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»QÆ∞ ##∞fl ^蕺xOѨ=Öˇ#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
134 N t=w`«
zOuOѨ~åx"å_»∞, =ºHõ=Î Ú HÍx"å_»∞, J#O`«∞_»∞, J=∞$`« ã¨fi~°∂
ѨÙ_»∞, â◊√ÉèHí ~õ ∞° _»∞, Pk=∞^蕺O`«~Ç° Ï≤ `«∞_»∞, „ѨâßO`« ã¨fi~∂° ѨÙ_»∞, „|Ǩχ‰õΩ
HÍ~°}∞_»∞, qÉèí∞=Ù, z^•#O^Œ~°∂ѨÙ_»∞, ѨÙ@∞ìHõÖËx"å_»∞, â◊√^Œú ã¨Êù\ ˜Hõ
HÍOuHõÅ"å_»∞, J~°÷<åsâ◊fi~°∞_»∞, "庄Ѷ¨∞K«~°‡=Ú#∞ ^•eÛ#"å_»∞, hÅ
HõO~î°∞_»∞, „uÖ’K«#∞_»∞, [\Ï^èŒ~°∞_»∞, K«O„^Œ=∞øo, <åQÆÜ«∞*’˝Ñ¨g`«∞_»∞,
„H˜Ok Ô~O_»∞ KÕ`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ =~° JÉèíÜ«∞=Ú„^ŒÅ#∞, ÃÑ·# Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å
Ü«∞O^Œ∞ Ѩ~°â◊√=Ù, =∞$QÆ=ÚÅ#∞ ^èŒiOz#"å_»∞, ã¨~åfiOQÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
qÉèí∂ux ^•eÛ#"å_»∞, ã¨~åfiÉèí~°}=Ú JÅOHõiOz# "å_»∞#QÆ∞ ##∞fl
^蕺xOѨ=Öˇ#∞.
P`«‡ (JO`«óHõ~}° =Ú)#∞ „H˜Ok J~°}˜ H˘Ü«∞ºQÍ#∞, „Ѩ}==Ú (FO
HÍ~°=Ú)#∞ ÃÑ· J~°}˜ H˘Ü«∞ºQÍ#∞KÕã≤, *Ï˝#=ÚKÕ =∞kèOK«∞ ™ê^茉õΩ_»∞
`Õ*’ ~°∂ѨÙ_»#QÆ∞ ##∞fl ^Œi≈OK«∞#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
"Õ^Œ "åHõº=ÚÅ#∞ âßG=ÚÅ#∞ ѨiîOK«∞@KÕ`« ÅÉèíº=∞QÆ∞"å_»#∞
HÍ#∞ <Õ#∞! HÍx Z=~°∞ ^蕺#=ÚKÕ ##∞fl zOuOK≥^Œ~À "åiH˜ <Õ#∞
„Ѩã¨#∞fl_»<≥· =â◊=∞QÆ∞^Œ∞#∞.
^Œ∞â◊Ûi`«=Ú#∞O_ç ^Œ∂~°=Ú HÍx"å_»∞, âßOuÖËx"å_»∞, xâ◊ÛÅ
z`«Î=Ú ÖËx"å_»∞ ##∞fl á⁄O^ŒÖË~°∞. ˆH=ÅO `«`«Î fi*Ï˝#=ÚKÕ`«<Õ ##∞fl
á⁄O^ŒQÆÅ~°∞.
*Ï„QÆ`«ûfiѨfl, ã¨∞+¨µÑ≤Î =Ú#flQÆ∞ „ѨѨOK«=ÚÅ∞ U Ѩ~°O*’ºu KÕ`«
„ѨHÍtOK«∞K«∞#fl"À J\˜ì Ѩ~°O„|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ <Õ<Õ ! Jx `≥Å∞ã¨∞
H˘x# *Ï˝x ã¨HõÅ |O^èŒ=ÚÅ#∞O_ç q_»∞=|_»∞#∞.
„uq^èŒ=ÚÖˇ·# *Ï„QÆ`«ûfiѨfl, ã¨∞+¨µÑ≤Î...=Ú#flQÆ∞ J=ã¨÷ÅÜ«∞O^Œ∞
Éè’Qƺ=Ú (J#∞ÉèíqOѨ^Œy#k), Éè’HõÎ (J#∞ÉèíqOK«∞"å_»∞), Éè’QÆ=Ú
(J#∞Éè=í =Ú) Uq HõÅ"À "å\˜H˜ qÅHõ}∆ ∞_»#QÆ∞ ™êH˜x∆ ! z<凄`« ã¨fi~∂° ѨÙ_»
#QÆ∞ ã¨^• t=Ù_»#∞ <Õ<Õ!
HÀ\˜=∞Ok =∞^蕺ǨÏfl ã¨∂~°∞ºÅ`À ã¨=∂#=∞QÆ∞ `Õ[=Ú, HÀ\˜ =∞Ok
ѨÓi‚=∞ K«O„^Œ∞Å`À ã¨=∂#=∞QÆ∞ j`«Å=Ú, ã¨∂~°ºK«O„^•yfl <Õ„`«=ÚÅ∞
Hõey# <å^Œ∞=ÚY Ѩ^Œ‡=Ú#∞ (##∞fl) 㨇iOѨÙ=Ú.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 135
ǨÏ$`«∞ÊO_»sHõO q~°[O qâ◊√^ŒúO qâ◊^ŒO `«^ä• I
qâ’HõO K« qzO`åº-„`« – ^蕺ÜÕ∞<å‡O Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°"£∞ II 26
JzO`«º~°∂Ѩ =∞=ºHõÎ =∞#O`« =∞=∞$`«O t="£∞ I
Pk =∞^蕺O`« ~°Ç≤Ï`«O – „ѨâßO`«O „|ǨχHÍ~°}"£∞ II 27
U=O qÉèí∞O z^•#O^Œ – =∞~°∂Ѩ =∞[ =∞^Œ∞ƒù`«"£∞ I
â◊√^Œú ã¨Êù\ ˜Hõ ã¨OHÍâ◊ – =Ú=∂^ÕǨ~°ú ^è•i}"£∞ II 28
"庄Ѷ¨∞ K«~å‡O|~°^èŒ~°O – hÅHõO~î°O „uÖ’K«#"£∞ I
[\Ï^èŒ~°O K«O„^Œ=∞øoO –<åQÆ Ü«∞*’˝Ñ¨gu#"£∞ II 29
"庄Ѷ¨∞ K«~À‡`«ÎsÜ«∞O K« – =ˆ~}º =∞ÉèíÜ«∞„Ѩ^Œ"£∞ I
Ѩ~åÉèϺ =¸~°úfi ǨϙêÎÉèϺO – a„ÉèÏ}O Ѩ~°â◊√O =∞$QÆ"£∞II 30
HÀ\˜=∞^蕺ǨÏfl ã¨∂~åºÉèíºO K«O„^ŒHÀ\˜ ã¨∞j`«ÅO I
ã¨∂~°ºK«O„^•yfl #Ü«∞#O ¿ã‡~° =„HõÎ ã¨~À~°∞ǨÏ"£∞ II
Éèí∂u Éèí∂+≤`« ã¨~åfiOQÆO ã¨~åfiÉèí~°} Éèí∂+≤`«"£∞ III 31
U`å^Œ$â◊O,=∂O ^蕺Ü≥∂ku ѨÓ~°fi`«<≥<å#fiÜ«∞óI
U= =∂`å‡~°}˜O Hõ$`åfi – „Ѩ}=O KÀ`«Î~å~°}˜"£∞ II
*Ï˝# x~°‡^äŒ <åÉèϺ™ê `åûH∆Í`«ûâ◊ºu =∂O [#óIII 32
"Õ^•"åÔH·º ~°ÅÉè’º-ǨÏO – # âß„ÃãΠ~åflÑ≤ KÕ`«™ê I
^蕺<Õ# =$}∞`Õ Ü≥∂ =∂O – ã¨~°fi^•-ǨÏO =$}Àq∞`«"£∞ II 33
<å-q~°`À ^Œ∞â◊Ûi`å-<åfl – âßO`À <å -ã¨=∂Ç≤Ï`«óI
<å-âßO`« =∂#™È "åÑ≤ – „Ѩ*Ï˝<Õ# ÅÉèË`« =∂"£∞ II 34
*Ï„QÆ`«ûfiѨfl ã¨∞+¨µáêκk – „ѨѨOKÀ Ü«∞ó „ѨHÍâ◊`Õ I
`«„^ŒƒÇ¨‡Ç¨Ï q∞u *Ï˝`åfi – ã¨~°fi|O^è≥·ó „Ѩ=ÚK«º`Õ II 35
„u+¨µ ^è•=∞ã¨∞ Ü«∞^ÀƒùQƺO – Éè’HÍÎ Éè’QÆâ◊Û Ü«∞^Œƒù"Õ`ü I
`ÕÉè’º qÅHõ∆} ™êûH©∆ – z<凄`À-ǨÏO ã¨^•t=óII 36
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
136 N t=w`« N t=w`« 137
XHõ¯_Õ ^≥·==Ú! Jk ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ xQÆ∂_è»=ÚQÍ #∞#flk. UHÀ^Õ=ó ã¨û~°fiÉèí∂`Õ+¨µ QÆ∂_è»ó–ã¨û~°fi"åºÑ‘ ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`å‡ I
ã¨~fi° "åºÑ≤, ã¨~åfiO`«~åºq∞, ã¨~åfi^ºŒè ‰õΩ∆ _»∞, ã¨~fi° Éè∂í `åkè"åã¨∞_»∞, ã¨~fi° ™êH˜∆
ˆH=Å=Ú x~°∞æ}∞_»∞. ã¨~åfi^茺Hõ∆ó ã¨û~°fiÉèí∂`åkè"å㨠™êûH©∆ KÕ`å ˆH=Ö’ x~°∞æ}â◊Û II 37
XHõ¯\˜QÍ<Õ ã¨$+≤ìH˜ ѨÓ~°fi=Ú #∞#flk. Jk `«# =∂Ü«∂â◊H˜ÎKÕ ã¨~°fi UHÀ=j ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`å‡
Éèí∂`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ JO`«~å`«‡Ü≥ÿ∞ c[~°∂Ѩ=Ú# #∞#flk. JkÜÕ∞ <å „¿ÇϺHõO c[O x`«º^• Ü«∞ó Hõ~Àu
Ü≥ÚHõ¯ x`«º ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. J\˜ì ##∞fl ^Œi≈Oz# nè~°∞_Õ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#
âßOux á⁄O^Œ∞#∞ `«k`«~°∞Å∞ á⁄O^ŒÖË~°∞. `«O =∂O x`«Oº ÜÕ∞-#∞Ѩâ◊ºOu nè~å
Jyfl Uq^èŒ=ÚQÍ „ѨѨOK« Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ =$Hõ∆=ÚÅ∞ (֒ǨÏ=ÚÅ∞ ¿ãÎëêO âßOu âß≈â◊fif <Õ`«ˆ~ëê"£∞ II 38
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"å\˜) #∞O_ç „Ñ¨u~°∂Ѩ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ~°∂Ѩ=Ú#∞ á⁄Ok „ѨHÍ Jyfl ~°º^ä≥·HÀ Éèí∞=#O „ѨqëÈì
tOK«∞#∞. J>Ë¡ XˆH Ѩ~=° ∂`«‡ ã¨HÅõ Éè∂í `«=ÚÅÖ’ JO`«~åºq∞ ~°∂Ѩ=ÚQÍ
#∞O_»∞#∞. Jk ™êO™êiHõ ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ∞ =Ú#flQ∞Æ "å\˜x JO@∞H˘# ~°∂ѨO ~°∂ѨO „Ѩu~°∂áÈ |Éèí∂= I
‰õΩO_® ÉÏǨϺ=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. UHõ ã¨Î^ä• ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`å‡

MOHANPUBLICATIONS.COM
##∞fl ã¨<å`«#∞xQÍ#∞ =∞Ǩ`«∞‡xQÍ#∞ ã¨∂~°ºHÍOu HõÅ"åxQÍ#∞
JO^èHŒ Í~°=ÚʼnõΩ J=fiÅ#∞#fl "åxQÍ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x# ™ê^艌 Ωõ _»∞ J=∞$`«
ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞#∞. "≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ WO`«HõO>Ë "Õˆ~ =∂~°æ=ÚÖË^Œ∞.
# eѨº`Õ Ö’Hõ^Œ∞óMË# ÉÏǨϺóII
"Õ^ÕÇ¨Ï Ü≥∂ =∂O ѨÙ~°∞+¨O =∞ǨO`«
=∂k`«º=~°‚O `«=∞ã¨ó Ѩ~°™êÎ`ü I
39

ѨÓ~°fi=Ú „|Ǩχ#∞ ã¨$+≤Oì z "åxH˜ "Õ^qŒ *Ï˝#=ÚÅ#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ Oz

ux, J\˜ì ##∞fl ѨÙ~å} ѨÙ~°∞+¨µxQÍ#∞, ^Õ==O^Œ∞ºxQÍ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x# # U= q^•º #=∞$`À-„`« Éèí∂Ü«∂
*Ï˝x =∞$`«∞º"å`« #∞O_ç q_»∞=|_»∞#∞.
Z=s q^èŒ=ÚQÍ â◊=∞^Œ=∂k ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ#∞ HõeyÜ«ÚO_ç ##∞fl <åfl#ºó ѨO^ä• JÜ«∞<åÜ«∞ q^Œº`Õ II 40
^蕺xOK«∞<À† J\˜ì ™ê^茉õΩ_»∞ <åÜ≥ÚHõ¯ `«`«Î fi ã¨fi~°∂Ѩ *Ï˝#=Ú#∞ á⁄O Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒùO q^Œ^è•q∞ ѨÓ~°fiO
^Œ∞#∞ ™êO™êiHõ ^Œ∞óY=ÚÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_≥· JO`«º=Ú# Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° "Õ^•Oâ◊Û `«Ãã·‡ „ѨÇ≤Ï}Àq∞ Ü≥∂-ǨÏ"£∞I
~°∂Ѩ=∞QÆ∞ <å Ü«∞O^Õ SHõº=∞QÆ∞#∞.
`«O ^Õ= g∞_»ºO ѨÙ~°∞+¨O ѨÙ~å}O
Wk "庙ÈHõΠѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«=ÚQÍ #∞#fl „|Ǩχq^Œº, Ü≥∂QÆq^Œº xtÛ`«º =∂O =∞$`«∞º=ÚMÏ „`«Ê=ÚK«º`Õ II 41
J~Ú# N t=~å=∞ ã¨O"å^Œ=Ú J#∞¿Ñ~°∞QÆÅ t=w`« Ü«∞O^Œ∞ U=O âß<åκܫÚHõÎóã¨û<£ "ÕuÎ =∂O Ü«∞ã¨∞Î `«`«Î fi`«óI
Láêã¨<å Ü≥∂QÆ=∞<Õ Ñ¨<≥flO_»= J^蕺ܫ∞O =Úyã≤k. x~°∞‡HõÎ ^Œ∞óYã¨O`å# – ™È-O`Õ =∞ÜÕ∞º= bÜ«∞`Õ II 42
FO `«`«ûku NѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë LѨiÉèψQ t=w`å ã¨∂Ѩx+¨`«∞û „|Ǩχ
q^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ Nt=~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ
Láêã¨<å=~°‚#Ü≥∂QÀ<å=∞ ^•fi^Œâ’^蕺ܫ∞ó
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
138 N t=w`«
13= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
ã¨∂`«∞_»∞ K≥ѨCK«∞<åfl_»∞. ~å=Ú_ô q+¨Ü«∞=Ú#∞ qx =ÚH˜Î ÅHõ∆}
=Ú#∞ J_»∞QÆ∞@‰õΩ LѨ„Hõq∞OK≥#∞.
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å ! =ÚH˜ÎÜ≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú, ÅHõ∆}=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ K≥ѨÊO_ç
Jx J_çy# ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ, â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ qâ◊nHõiOK«∞K«∞O_≥#∞.
F ~åѶ¨∞"å! ™êÖ’Hõº=Ú, ™ê~°∂Ѩº=Ú, ™ê~°…º=Ú, ™êÜ«Ú[º=Ú,
ÔH·=ź=Ú Jx =ÚH˜Î J~Ú^Œ∞ q^èŒ=ÚÅ∞.
##∞fl xëê¯=∞=ÚQÍ Ñ¨ÓlOz# ™ê^茉õΩ_»∞ J*Ï˝#OÖËx "å_»QÆ∞#∞.
JO`«=Ú#O^Œ∞ <å^Œ∞ Ö’Hõ=Ú#‰õΩ =zÛ, `å#∞ HÀi# Éè’QÆ=ÚÅ#∞
J#∞ÉèíqOK«∞#∞ nx<Õ ''™êÖ’Hõº=ÚH˜Î—— JO^Œ∞~°∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
ã¨HÅõ HÍ=∞=ÚÅ∞ ÖËx"å_≥· qkè q^è•#O `≥Å∞ã¨∞H˘x, ##∞fl ѨÓlO
z# ™ê^茉õΩ_»∞ ã¨=∂# ~°∂Ѩ`«fi=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. J#QÍ <å=O\˜ ~°∂Ѩ
=Ú#∞ ^èŒiOK«∞#∞ <å^Œ∞ Ö’Hõ"åã¨∞ÅQÆ∞ „Ѩ=∂^è•kè QÆ}=ÚÅKÕ Ñ¨ÓlOѨ
|_»∞#∞. nx<Õ ''™ê~°∂Ѩº=ÚH˜Î—— JO^Œ∞~°∞.
WëêìѨÓ~åÎk Hõ~°‡Å#∞ <å^Œ∞ „Ñ‘uH˘~°‰õΩ Z=~°∞ PK«iOK«∞<À „Ѩu
k#=Ú Hõ~‡° Å∞ KÕã#≤ k. PǨ~°O Éè∞í lOz#k, Ǩϟ=∞O KÕã#≤ k ^•#=Ú
KÕã#≤ k, `«Ñ㨠∞¨ û KÕã#≤ k, (Dâ◊fi~å~°Ê} |∞kú`À) <å‰õΩ ã¨=∞~°Ê} KÕÜÚ« <À,
J\˜ì ™ê^艌 Ωõ _»∞ JO`«º=Ú#O^Œ∞ <å^Œ∞ Ö’Hõ=Ú#‰õΩ=zÛ, <å`À ã¨=∂#OQÍ
"≥·Éèí==Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#∞ nx<Õ ''™ê~°…º=ÚH˜Î—— (™êg∞Ѩº=ÚH˜Î ÖË^•
„Hõ=∞ =ÚH˜Î) JO^Œ∞~°∞.
Z=~°∞ âßOu, ^•Of =Ú#flQÆ∞ ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ#∞ HõeyÜ«ÚO_ç, ##∞fl
`«#P`«‡QÍ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞<À, J\˜ì ™ê^艌 Ωõ _»∞ JO`«º=Ú#O^Œ∞ Ѩ~O° *’ºuÜ≥∞ÿ
ˆH=ÅO J^≥· fi`«=∞QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞#∞. nx<Õ ''™êÜ«Ú[º=ÚH˜Î——
JO^Œ∞~°∞.
P`«‡ã¨fi~∂° ѨOÖ’ x~°O`«~O° Hõeã≤áÈ=_»"∞Õ ''=ÚH˜—Î — Jx K≥Ñʨ |_ç#k.
nx<Õ ''ÔH·=ź=ÚH˜Î'' ÖË^• r=#∞‡H˜Î JO^Œ∞~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 139
N t=w`å
J^äŒ „`«Ü≥∂^Œâ’-^蕺ܫ∞ó
ÔH·=ź=ÚH˜Î x~°∂Ѩ}Ü≥∂QÆó
ã¨∂`« L"åK«
U=O „â◊√`åfi H“ã¨ÖËÜ«∞ – ã¨∞ÎëÈì =∞u=∞`åO =~°óI
Ѩ„ѨK«Ûù yi*ÏHÍO`«O – ã¨∞ÉèíQÆO =ÚH˜ÎÅHõ∆}"£∞ II 1
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! Hõ~°∞}Ïq+¨ì – ǨÏ$^ŒÜ«∞O ! `«fiO „Ѩã‘^Œ "Õ∞ I
ã¨fi~°∂ѨO ÅHõ∆}O =ÚˆHÎó – „Ѩ„|∂Ç≤Ï Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°óII 2
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
™êÖ’Hõº=∞Ñ≤ ™ê~°∂ѨºO – ™ê~ü+¨ì ºO ™êÜ«Ú[º "Õ∞= K«I
ÔH·=źO KÕu `åO qkú – =ÚH˜ÎO ~åѶ¨∞= ! ѨOK«^è• II 3
=∂O ѨÓ[Ü«∞u xëê¯=∞ó – ã¨û~°fi^• -*Ï˝# =i˚`«óI
㨠"Õ∞ Ö’HõO ã¨=∂™ê^Œº – Éèí∞OˆHÎ Éè’QÍ#º^äÕÑ≤û`å<£ II 4
*Ï˝`åfi =∂O ѨÓ[ÜÕ∞ ^Œºã¨∞Î – ã¨~°fi HÍ=∞q=i˚`«óI
=∞Ü«∂ ã¨=∂#~°∂Ѩ ã¨û – #‡=∞ Ö’ˆH =∞Ç‘ÏÜ«∞`Õ II 5
WëêìѨÓ~åÎx Hõ~å‡}˜ – =∞„fÊ`≥·º‰õΩ~°∞`Õ `«∞ Ü«∞óI
Ü«∞`«¯~Àu Ü«∞^Œâßflu – Ü«∞A˚Ǩϟu ^Œ^•u Ü«∞`ü II 6
Ü«∞ `«ÎѨ㨺u `«`«û~°fiO – Ü«∞ó Hõ~Àu =∞^Œ~°Ê}"£∞ I
=∞Ö’¡ˆH 㨠„tÜ«∞O Éèí∞OˆHÎ – =∞`«∞ÎźO „áêÉèí=O Éèí[<£ II 7
Ü«∞ã¨∞Î âßO`åºk Ü«ÚHõÎã¨û– <å‡ =∂`«‡`Õfi# Ѩâ◊ºu I
㨠*ÏÜ«∞`Õ Ñ¨~°O*’ºu – ~°^≥· fi`«O „|Ǩχ ˆH=Å"£∞ II 8
P`«‡ ã¨fi~°∂áê=™ê÷#O – =ÚH˜Î i`«ºaènèÜ«∞`Õ I
ã¨`«ºO *Ï˝#=∞#O`«O Ü«∞ – ^•#O^ŒO „|ǨχˆH=Å"£∞ II 9
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
140 N t=w`«
P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ"∞Õ Hˆ =ÅO Ѩ~„° |ǨχO Jk ã¨`º« *Ï˝# ã¨fi~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ k.
J#O`«"∞≥ #ÿ k. P#O^Œ ã¨fi~∂° Ѩ"∞≥ #ÿ k. xifiHÍ~°"∞≥ #ÿ k ã¨HÅõ ^è~Œ ‡° =ÚʼnõΩ
Jf`«"∞≥ #ÿ k. =∞#ã¨∞û‰õΩ "å‰õΩ¯‰õΩ JO^Œxk. ã¨*ÏfÜ«∞ q*ÏfÜ«∞ Ѩ^•~°÷
=ÚÅ`À ã≤kúOK«^Œ∞. J^≥· fi`«=∞#∞ ¿Ñ~°∞`À Ñ≤Å∞=|_»∞K«∞#flk.
F ~å=∂! WkÜÕ∞ <å ã¨fi~°∂ѨO. â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ kQÍ `«ÅOK«∞. <åÜ«∞O^Õ
™ê÷=~° [OQÆ=∂`«‡Hõ=∞QÆ∞ [QÆ`«∞Î K«∂_»|_»∞K«∞#flk.
PHÍâ◊=Ú#O^Œ∞ QÆO^è~Œ fi° #QÆ~O° (=∂Ü«∂ Ѩ@}ì O) HõxÊOz =∂Ü«∞
=∞QÆ∞#∞. J>Ë¡ J<åkÜ«∞QÆ∞ P q^ŒºKÕ ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«O <åÜ«∞O^Õ HõeÊOѨ
|_»∞K«∞#flk.
<åÜ≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@KÕ ZѨC_»∞ Jq^Œº (^≥· fi`«
*Ï˝#O) #tOK«∞<À, JѨC_»∞ =∞#ã¨∞û "å‰õΩ¯Å‰õΩ JQÀK«~°∞_»<≥· <Õ#∞
XHõ¯_»<ÕÜ«Ú<åfl#∞. ZšѨC_»∞ Ѩ~°=∂#O^Œ ã¨fi~°∂ѨO HõÅ"å_»<≥· ã¨fi
„ѨHÍâ◊K≥·`«#ºO`À <Õ#∞<åfl#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
HÍÅ=Ú, ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅ∞, k‰õΩ¯Å∞, qk‰õΩ¯Å∞ =Ú#flQÆ∞#q ##∞fl
q_çzÖË=Ù. <åHõO>Ë aè#fl"≥∞ÿ# ^ÕkÜ«ÚÖË^Œ∞. <Õ<˘Hõ¯_»<Õ x`«∞º_»<≥·
Ü«Ú<åfl#∞.
<å^Œ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ^Œi≈OK«∞@‰õΩ â◊Hõº=ÚHÍ^Œ∞. Z=fi~°∂ ##∞fl
HõO\˜`À K«∂_»ÖË~°∞. ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÖ’ UHÍ„QÆz`«Î=Ú`À ^蕺<å^Œ∞ÅKÕ`«
##∞fl ^Œi≈Oz# =∞x+≤ (™ê^茉õΩ_»∞) J=∞$`«ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ "≥∂Hõ∆=Ú#∞
á⁄O^Œ∞#∞.
~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞xfl J_»∞QÆ∞K«∞O_≥#∞.
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å! h^Œ∞ â◊√^Œú ã¨fi~°∂Ѩ *Ï˝#=Ú =∂#=Ù#‰õΩ Z@∞¡ JÅ
=_»∞#∞. ǨÏ~å! J^•ÌxH˜ LáêÜ«∞=Ú#∞ <åÜ«∞O^Œ∞ h‰õΩ J#∞„QÆÇϨ =Ú#flKÀ
K≥ѨC=Ú.
Jx ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ J_»∞QÆQ͆ â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ K≥ѨCK«∞O_≥#∞.
''~å=∂! „|ǨχѨ^Œ=Ú Éè’QÆ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ q~°H˜Îx á⁄Ok ^ŒÜ«∞#∞
=Ç≤ÏOz Ѩل`«q∞„`« Hõà◊„`å^Œ∞ÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨=∞|∞kúx HõeyÜ«ÚO_»=Öˇ#∞.
"≥∂Hõâ∆ ßG=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „â◊^#úŒ ∞Oz, "Õ^•O`« *Ï˝# ã¨=Úáê~°#˚ ‰õΩ ã¨q∞^è•^Œ∞
Å#∞ fã¨∞H˘x „â’„uÜ«∞ „|Ǩχ q+¨µÅ‚ ~Ú# ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#∞ P„â◊~ÚOK«=Öˇ#∞.
PKå~°∞ºxfl z~°HÍÅ=Ú ¿ãqOz "åi ^ŒÜ«∞KÕ ã¨HõÅ "Õ^•O`« "åHͺ~°÷=Ú
Å#∞ UHÍ„QÆz`«Î=Ú`À „QÆÇ≤ÏOѨ=Öˇ#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 141
ã¨~°fi ^èŒ~°‡qÇ‘Ï#O K« – =∞<À"åKå =∞QÀK«~°"£∞ I
ã¨*ÏfÜ«∞ q*ÏfÜ«∞ – Ѩ^•~å÷<å =∞ã¨OÉèí"å`ü II 10
J`«ã¨Î ^Œfi ºuiHÍÎ<å – =∞^≥· fi`«q∞u ã¨Ol˝`«"£∞ I
=∞`åfi ~°∂Ѩq∞^ŒO ~å=∞ – â◊√^ŒúO Ü«∞ ^ŒaènÜ«∞`Õ II 11
=∞ÜÕ∞º= ^Œ$â◊º`Õ ã¨~°fiO – [QÆ`ü ™ê÷=~° [OQÆ=∞"£∞ I
"Àºq∞fl QÆO^èŒ~°fi #QÆ~°O – Ü«∞^ä• ^Œ$+¨ìO # ^Œ$â◊º`Õ II 12
J<å^Œºq^ŒºÜ«∂ qâ◊fiO – ã¨~°fiO =∞ÜÕ∞º= HõÅʺ`Õ I
x=~°Î`Õ K« =∞ÜÕ∞º= – =∞ÜÕ∞º"Õ^ŒO qbÜ«∞`Õ II 13
=∞=∞ ã¨fi~°∂Ѩ *Ï˝<Õ# – Ü«∞^•-q^•º „Ѩ}â◊ºuI
`«^≥·Hõ U= =ˆ~Î-ǨÏO–=∞<À"åKå =∞QÀK«~°óII 14
ã¨^≥·= Ѩ~°=∂#O^Œó – ã¨ûfi„ѨHÍâ◊ tÛ^•`«‡<å I
# HÍÅó ѨOK«Éèí∂`åx – # kâ’ qkâ◊â◊Û # II
=∞^Œ#ºO <åã≤Î Ü«∞u¯Oz – `«Î^• =ˆ~Î-ǨÏ"Õ∞HõÅóI
15
# ã¨O^Œ$âı u+¨÷u "Õ∞ ã¨fi~°∂ѨO – # K«‰õ∆Ωëê Ѩâ◊ºu =∂O`«∞HõtÛ`üI
ǨÏ$^• =∞hëê =∞#™ê-aè‰Ωõ Ñ¡ OΨ –ÜÕ∞ =∂O q^Œ∞¿ãΠǨϺ=∞$`åÉè=í xÎII16
N~å=∞ L"åK«
Hõ^äŒO ÉèíQÆ=`À *Ï˝#O – â◊√^ŒúO =∞~°Îºã¨º *ÏÜ«∞`Õ I
`«„`ÀáêÜ«∞O ǨÏ~°ó „|∂Ç≤Ï – =∞~Ú`Õ -#∞„QÆǨϟܫ∞kII 17
NÉèíQÆ"å<£ L"åK«
q~°[º ã¨~°fiÉèí∂`ÕÉèíº – PqiOz Ѩ^•^ŒÑ≤ I
Ѷ¨∞$}ÏO q`«`«º ã¨~°fi„`« – Ѩل`«q∞„`åkˆH+¨fiÑ≤ II 18
„â◊^•úà◊√~À‡Hõ∆âß„¿ãÎ+¨µ – "Õ^•O`« *Ï˝#eѨûÜ«∂ I
LáêÜ«∞#Hõ~À Éèí∂`åfi – QÆ∞~°∞O „|Ǩχq^ŒO „=*Ë`ü II 19
¿ã"åaèó Ѩi`ÀÃ+·º#O – z~°HÍÅO ã¨=∂Ç≤Ï`«óI
ã¨~°fi"Õ^•O`« "åHͺ~°úO – â◊$}∞Ü«∂ `«∞ûã¨=∂Ç≤Ï`«óII 20
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
142 N t=w`«
ã¨HõÅ "Õ^•O`« "åHõº=ÚÅÜ≥ÚHõ¯ `å`«Ê~°º=Ú XˆH xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ
`≥eã≤H˘#_»"Õ∞ „â◊=}=Ú Jx „|Ǩχ*Ï˝#∞Å∞ K≥ѨC^Œ∞~°∞.
֒ǨÏ=Ú, =∞}˜, =Ú#flQÆ∞ ^Œ$ëêìO`«=ÚÅ∞ Ü«Ú‰õΩÎÅKÕ "Õ^•O`«
"åHͺ~°÷=ÚÅ#∞ zO`«# KÕÜ«∞_»"Õ∞ =∞##=Ú Jx ѨÅ∞¯^Œ∞~°∞.
JǨÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~°=ÚÅ∞ ÖËx"å_≥·, ~åQÆ ^Õfi+¨=ÚÅ∞ q_çz#"å_≥·
âßO`åºk QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ"å_≥·, P`«‡Ü«∞O^Œ∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ ^Œi≈OK«∞K«∂
ã¨~°fi^• ^蕺#Ü≥∂QÆ=Ú#∞ HõeyÜ«ÚO_»∞@"Õ∞ ''xkè ^蕺ã¨#=Ú—— Jx
K≥ѨC^Œ∞~°∞.
ã¨HõÅ Hõ~°‡Å∞ Hõ∆Ü«∞"≥∞ÿ#ѨC_Õ P`«‡™êH∆Í`å¯~°=∞QÆ∞#∞. Jk XHõiH˜
j„Ѷ¨∞=ÚQÍ#∞ =∞iÜ≥ÚHõiH˜ PÅ㨺=ÚQÍ#∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
HÀ\˜ [#‡ÅÜ«∞O^Œ∞ Pi˚Oz# Hõ~°‡~åt *Ï˝#=ÚKÕ`«<Õ #tOK«∞#∞.
Jk Wëêì ѨÓ~åÎk Hõ~°‡Å#∞ PK«iOK«∞@KÕ #tOK«^Œ∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
P`«‡ *Ï˝#=Ú Hõey# Ñ≤=∞‡@, U áê\˜ ѨÙ}º=Ú áêѨ=ÚÅ#∞
KÕã≤##∞ "å\˜KÕ *Ï˝x |OkèOѨ|_»_»∞.
â◊s~°=Ú =K«∞Û@‰õΩ „áê~°|ú Hõ~‡° =Ú HÍ~°}=∞QÆ∞K«∞#flk. Jk r=Ùx
J#∞Éèí==ÚKÕ #+¨ì=∞QÆ∞#∞ HÍx *Ï˝#=ÚKÕ #tOѨ^Œ∞.
*Ï˝xÜ«∞QÆ∞"å_»∞ "≥∂ǨÏ=ÚÖËx"å_≥,· JǨÏOHÍ~°=Ú ÖËx"å_≥,· xi¡ÑÙ¨ _Î ·≥
ã¨OQÆ=i˚`«∞_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨HõÅ r=ÙÅÜ«∞O^Œ∞ `«# P`«‡#∞, `«# P`«‡
Ü«∞O^Œ∞ ã¨HõÅ r=ÙÅ#∞ Z=~°∞ ^Œi≈OK«∞<À ##∞fl ^蕺xOK«∞K«∂ ã¨OK«
iOK«∞<À "å_Õ r=#∞‡‰õΩÎ_»∞.
áê=Ú‰õΩ|∞ã¨=Ú `≥Å∞ã¨∞H˘#∞ Ѩ~º° O`«=Ú ÉèÜ í ∞« =Ú#∞ HõeyOK«∞#∞.
Ñ≤=∞‡@ Jk ÉèíÜ«∞=Ú#∞ HõeyOK«^Œ∞.
J\˜ì *Ï˝x ^ÕxH© ÉèÜ
í ∞« Ѩ_H» õ Z=ih ÉèÜ
í ∞« ÃÑ@ìHõ Ü«ÚO_»∞#∞. ZѨC_»∞
`«# =â◊=ÚÖˇ·# ã¨HõÅ HÍ=∞ "åã¨#Å∞ #tOK«∞<À, JѨC_»∞ =∂#=Ù_»∞
J=∞$`« ã¨fi~∂° Ѩ=∞QÆ∞ "≥∂Hõ=∆ Ú („|Ǩχ=Ú)#∞ á⁄O^Œ∞#∞. WkÜÕ∞ âßG=Ú
Ü≥ÚHõ¯ J#∞âßã¨#=Ú "≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ P"åã¨=ÚQÍx „QÍ=∂O`«~°=ÚQÍx
ÖË^Œ∞.
J*Ï˝#=∞<≥_»∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞„QÆOkäx <åâ◊#=Ú KÕÜ«∞_»"Õ∞ ''"≥∂Hõ∆=Ú——
Wk 㨇 $`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç#k.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 143
ã¨~°fi"Õ^•O`«"åHͺ<åO – =∞~Ú `å`«Ê~°ºxâ◊ÛÜ«∞"£∞ I
„â◊=}O <å=∞ `«„`åÊǨïó–ã¨ûˆ~fi `Õ „|Ǩχ"åk#óII 21
֒ǨÏ=∞}Ϻk ^Œ$ëêìO`≥· – ~°∞ºH˜Îaè ~°ºkfizO`«#"£∞ I
`«^Õ= =∞##O „áêÇ¨ï – ~åfiHͺ~°ú ™ÈºÑ¨|$OǨÏ}"£∞ II 22
x~°‡"≥∂ x~°Ç¨ÏOHÍ~°ó – ã¨û=∞ó ã¨ûOQÆq=i˚`«óI
ã¨^• âßO`åºk Ü«ÚHõÎã¨û<£ – P`«‡<å`å‡# g∞ǨÏ`Õ II
Ü«∞`«û^• ^蕺#Ü≥∂ˆQ# – `«xflk ^蕺ã¨#O 㨇 $`«"£∞ III 23
ã¨~°fiHõ~°‡ Hõ∆Ü«∞=âß`ü – ™êH∆Í`å¯~À-Ñ≤ Kå`«‡#óI
Hõ㨺 z*Ï˚Ü«∞`Õ j„Ѷ¨∞O – z~°HÍÖË# Hõ㨺z`ü II 24
‰õÄ@™êúhÇ¨Ï Hõ~å‡}˜ – HÀ\˜ [<å‡i˚`å#ºÑ≤ I
*Ï˝<Õ<≥·= q#â◊ºOu – # `«∞ Hõ~å‡-Ü«Ú`≥· ~°Ñ≤ II
*Ï˝<å^Œ∂~°úfiO `«∞ Ü«∞u¯Oz – `«∞Ê}ºO "å áêѨ"Õ∞= "å I
„H˜Ü«∞`Õ |Ǩï "åѨºÅÊO – `Õ<åÜ«∞O qeѨº`Õ II
25
26
â◊s~å~°OÉèíHõO Ü«∞`«∞Î – „áê~°|úO Hõ~°‡ `«#‡`«"£∞óI
`«^ÀƒùˆQ<≥·= #+¨ìO ™êº–#fl`«∞ *Ï˝<Õ# #â◊ºu II 27
x~À‡Ç¨ÏŸ x~°Ç¨ÏOHÍ~À – xˆ~¡Ñ¨ó ã¨ûOQÆ=i˚`«óII 28
ã¨~°fiÉèí∂`Õ+¨µ Kå`å‡#O – ã¨~°fiÉèí∂`åx Kå`«‡x I
Ü«∞ó Ѩâ◊º ã¨OK«~°`Õº= – r=#∞‡HÀÎ-aènèÜ«∞`Õ II 29
JÇ≤Ïx~°‚fi~Úh Ü«∞^Œfi – „^ŒÌ+¨µìó ѨÓ~°fiO ÉèíÜ«∞„Ѩ^•I
`«`À-㨺 #ÉèíÜ«∞O H˜Oz – `«Î^ŒÌfi „^ŒÌ+¨µì~°Ü«∞O [#ó 30
Ü«∞^• 㨈~fi „Ѩ=ÚK«ºO`Õ – HÍ=∂ ÜÕ∞-㨺 =â◊OQÆ`åóI
J^äŒ =∞~Àκ-=∞$`À Éèí= – `Õº`å= ^Œ#∞âßã¨#"£∞ II 31
"≥∂Hõ∆㨺 #Ç≤Ï "å™È-ã≤Î – # „QÍ=∂O`«~° "Õ∞= "å I
J*Ï˝# ǨÏ$^ŒÜ«∞„QÆOkä – <åâ’ "≥∂Hõ∆ Wu 㨇 $`«óII 32
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
144 N t=w`«
=$Hõ=∆ ÚÜ≥ÚHõ¯ ÃÑ· ÉèÏQÆ=Ú#∞O_ç HÍÅ∞ *Ï~°QÍ<Õ „H˜O^Œ‰Ωõ Ѩ_áç È=Ù#∞.
J>Ë¡ J*Ï˝#=Ú #tOz P`«‡*Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆQÍ<Õ xtÛ`«=ÚQÍ "≥∂Hõ∆=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞.
ѨÙ}º f~°÷=Ú#O^Œ∞QÍx K«O_®Å QÆ$ǨÏ=Ú#O^Œ∞QÍx K≥·`«#º=Ú`À
^ÕÇϨ =Ú#∞ Ѩi`«ºlOz##∞ *Ï˝#=Ú =Å#<Õ q=ÚH˜Î HõÅ∞QÆ∞#∞. rqOz
Ü«Ú#flѨC_»∞ ÉèíH∆ͺÉèíHõ∆ º=ÚÅ#∞ Éèí∞lOz##∞, ZK«Û@ â◊Ü«∞xOz##∞,
ã¨~åfi`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞ *Ï˝x–=ÚH˜Îx á⁄O^Œ∞#∞.
áêÅ∞ #∞O_ç fÜ«∞|_ç# <≥~Úº =∞~°Å áêÅÖ’ HõiyáÈ^Œ∞. J^Õ
q^è=Œ ÚQÆ ã¨O™ê~°=Ú#O^Œ∞#fl *Ï˝x =∞~°Å ã¨O™ê~° (=∂Ü«∞)Ö’ UHõ`fi« O
K≥O^Œ_»∞.
~å=∂! Z=~°∞ „Ѩux`«ºO D J^蕺ܫ∞=Ú#∞ K«k"≥^Œ~À q<≥^Œ~À
MOHANPUBLICATIONS.COM
"å~°∞ D ^ÕǨÏ|O^èŒO #∞O_ç J<åÜ«∂ã¨OQÍ q=Ú‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞. HÍ=Ù#
=∞Ç‘ÏѨf h=Ù =∞#ã¨∞û#∞ x„QÆÇ≤ÏOz „Ѩux`«ºO D J^蕺ܫ∞ =Ú#∞
K«^∞Œ =Ù=Ú. J^•Ìxx h=Ù J<åÜ«∂ã¨OQÍ "≥∂Hõ=∆ Ú#∞ á⁄O^≥^=Œ Ù—— JO@∂
â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ qâ◊nHõiOK≥#∞.
Wk N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}ÏO`«Oɡ·# t=w`« Ü«∞O^Œ∞ ÔH·=ź=ÚH˜Î Ü≥∂QÆ=Ú
J#∞ Ѩ^Œ=¸_»= J^蕺ܫ∞O ã¨=∂ѨÎO.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 145
=$H∆Í„QÆ K«∞º`«áê^ÀÜ«∞ – ã¨û `«^≥·= Ѩ`«`«º^èŒóI
`« ^•fi*Ï˚ ˝# =`À=ÚH˜Î – ~å˚Ü«∞`Õ xtÛ`å-Ñ≤ `«∞ II 33
fˆ~÷ K«O_®ÅˆQ¿ÇÏ "å – Ü«∞k "å #+¨ìKÕ`«#óI
Ѩi`«º[<£ ^ÕǨÏ"Õ∞=O – *Ï˝<å^Õ= q=ÚK«º`Õ II 34
ã¨Og`À ÜÕ∞# ˆH<åâ◊fl<£ – ÉèíHõ∆ ºO "å-ÉèíHõ∆ º"Õ∞= "å I
â◊Ü«∂<À Ü«∞„`« ‰õΩ„`åÑ≤ – ã¨~åfi`å‡ =ÚK«º`Õ-„`« ã¨óII 35
H©∆~å^Œ∞^Œú$`« =∂[ºO Ü«∞`ü – H˜∆ѨÎO Ѩܫ∞ã≤ `«`«∞Ê#óI
# `Õ<≥·"≥·Hõ`åO Ü«∂u – ã¨O™êˆ~ *Ï˝#"åO ã¨Î^ä• II 36
x`«ºO Ѩ~î°u Ü≥∂-^蕺ܫ∞ – q∞=∞O ~å=∞! â◊$}Àu "å I
㨠=ÚK«º`Õ ^ÕǨÏ|O^è• – ^Œ<åÜ«∂¿ã# ~åѶ¨∞=II 37
`«`« ã¨ûOÜ«Ú`« z`«Îã¨Î fiO – x`«ºO Ѩ~î° =∞Ç‘ÏѨ`Õ I
J<åÜ«∂¿ã# `Õ<≥·= – ã¨~°fi^ä• "≥∂Hõ∆ =∂Ѩûºã≤ II 38
FO `«`«ûku NѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë t=w`å ã¨∂-Ѩx+¨`«∞û „|Ǩχ
q^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N t= ~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ
ÔH·=ź=ÚH˜Î x~°∂Ѩ}Ü≥∂QÀ<å=∞ „`«Ü≥∂^Œâ’^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
146 N t=w`« N t=w`« 147

14= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú N t=w`å

J^äŒ K«`«∞~°úâ’ -^蕺ܫ∞ó
ÉèQí "Æ å<£ ! g∞Ü≥ÚHõ¯ ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú xâ◊ÛÅ"≥∞#ÿ k. x„+≤¯Ü«∞ ѨOK«HÀâ◊ =~°‚# Ü≥∂QÆó
"≥∞ÿ#k, âßO`«"≥∞ÿ#k, ^À+¨~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#k, =∂Ü«∂~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#k.
Jk Hõ~°Î $`«fi=Ú, Éè’HõÎ $`«fi=Ú =Ú#flQÆ∞ ã¨HõÅ ^èŒ~°‡=ÚʼnõΩ Jf`« N~å=∞ L"åK«
"≥∞ÿ#k. =∞#ã¨∞û, "å‰õΩ¯Å‰õΩ JQÀK«~°"≥∞ÿ#k. JO`«\Ï "åºÑ≤OzÜ«Ú#fl ÉèíQÆ=<£ ! Ü«∞k `Õ ~°∂ѨO ã¨zÛ^•#O^Œ q„QÆǨÏ"£∞ I
P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ"∞≥ #ÿ k. P`«‡*Ï˝#=Ú, `«Ñ㨠∞¨ ûʼnõΩ =¸Å"≥∞#ÿ k, `«`Ê« ^Œ=ÚKÕ`« x+¨¯ÅO x„+≤¯Ü«∞O âßO`«O – x~°=^ŒºO x~°O[#"£∞ II 1
Ѩ~„° |Ǩχ ã¨fi~∂° Ѩ"∞≥ #ÿ k. LѨx+¨`∞« ÅÎ ‰õΩ Ѩ~=° ∞"≥∞#ÿ k, ~°∂Ѩ~Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ k, ã¨~°fi^èŒ~°‡ qÇ‘Ï#O K« – =∞<À"åKå =∞QÀK«~°"£∞ I
ã¨HõÅ r=ÙÅÜ≥ÚHõ¯ P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ#k, [QÆ`å¯~°}=∞QÆ∞ =∂Ü«∞... ã¨~°fi"åºÑ≤# =∂-`å‡#–g∞Hõ∆`Õ ã¨~°fi`«ã≤ú û`«"£∞ II 2
=Ú#flQÆ∞ "å\˜H˜ HÍ~°}"≥∞ÿ#k. P`«‡q^•º `«áÈ=¸ÅO – `«„^ŒƒÇ¨ÏŸ‡Ñ¨x+¨ `«Ê~°"£∞ I
F â◊OHõ~å! D q^èŒ=ÚQÍ W\˜ì^Œx K≥ѨC@‰õΩQÍx, „QÆÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ J=¸~°ÎO ã¨~°fiÉèí∂`å`«‡– -HÍ~°O HÍ~°}HÍ~°}"£∞ II 3
QÍx gÅ∞ÖËx^≥Ü · Ú« #fl† J^•Ìxx QÆ∂iÛ U q^è=Œ ÚQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘#=Öˇ#∞?
MOHANPUBLICATIONS.COM
J\ì̃ LáêÜ«∞=Ú#∞ `≥eÜ«∞HÀi J_»∞QÆ∞K«∞<åfl#∞ ? Jx, ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞
J_»∞QÆQÍ, â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ K≥ѨCK«∞O_≥#∞.
F ~å=∂! =∞ǨÉèí∞*Ï ! h‰õΩ LáêÜ«∞=Ú#∞ K≥ÃÑÊ^Œ#∞ q#∞=Ú !
Ü«∞`«Î^Œ^Õâ◊º =∞„QÍǨϺO – `«„^•æǨϺO "å Hõ^äŒO Éèí"Õ`ü I
J„`ÀáêÜ«∞ =∞*Ï<å# – ¿ãÎ# d<Àfl-ã≤‡ â◊OHõ~°!
N t= L"åK«
4

x~°∞æ} Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞ ã¨QÆ∞}Àáêã¨#KÕ z`«Î â◊$}∞ ~å=∞ ! „Ѩ=H∆ͺq∞– `«„`ÀáêÜ«∞O =∞ǨÉèí∞[ I
=Ú#∞ UHÍ„QÆ=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#∞. Ñ≤=∞‡@, ã¨∂÷ÖÏ~°∞O^äŒf <åºÜ«∞=Ú KÕ`«, ã¨QÆ∞}Àáêã¨<åaè`«∞ – z`≥ÎÂHÍ„QƺO q^è•Ü«∞ K«II 5
z`«Î=Ú#∞ ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ# Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ ÅQÆfl=Ú KÕÜ«∞ ã¨∂÷ÖÏ~°∞O^èŒeHÍ<åºÜ«∞`ü – `«Î„`«z`«ÎO „Ѩ=~°ÎÜÕ∞`ü I
=Öˇ#∞. `«ã≤‡#fl#fl=∞ÜÕ∞ Ñ≤O_Õ – ã¨∂÷Å^Õ¿ÇÏ `«#∂Éèí$`å"£∞ II 6
=∂O㨠Ñ≤O_»"∞≥ #ÿ ã¨∂Å÷ ^ÕÇϨ =Ú r=ÙxÜ≥ÚHõ¯ J#fl=∞Ü«∞ HÀâ◊=∞# [#‡"åºkè [~å=∞$`«∞º – xÅÜÕ∞ =~°Î`Õ ^Œ$_è® I
|_»∞#∞. Jk [#‡=Ú, ~ÀQÆ=Ú, =Úã¨e`«#=Ú, =∞$`«∞º=ÙʼnõΩ xÅÜ«∞ P`«‡|∞kú ~°Ç¨ÏO=∂<å – `«¯^•z <≥·fl= Ç‘ÏÜ«∞`Õ II 7
"≥∞ÿ#k. J\˜ì ã¨∂÷Å ^ÕǨÏ=Ú #O^Œ∞ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# Jaè=∂#=Ú U~°Ê_»∞#∞. P`å‡ #*ÏÜ«∞`Õ x`Àº – „q∞Ü«∞`Õ "å Hõ^äŒOK«# I
''^ÕǨÏ"Õ∞ <Õ#∞——J#∞ P`«‡`«fi|∞kú r=Ù#‰õΩ xâ◊ÛÅ=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. ã¨O*ÏÜ«∞`Õ-ã≤Î qѨi – }=∞`Õ =~°ú`Õ-Ñ≤K« II 8
P`«‡ x`«º"≥∞ÿ#k. Jk [x‡OK«^Œ∞. #tOK«^Œ∞. ѨÙ@∞ì@LO_»∞@, H©∆Ü«∞`Õ #â◊ºf`Õº`Õ – +¨_®ƒù"å =ѨÙ+¨ 㨇 $`åóI
=∂~°∞ÊK≥O^Œ∞@, ÃÑ~°∞QÆ∞@, H©∆}˜OK«∞@, #tOK«∞@ J#∞ +¨_®ƒù= qHÍ~° P`«‡<À # qHÍi`«fiO – Ѷ¨∞@ã¨÷ #Éèí™È Ü«∞^ä• II 9
=ÚÅ∞ ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ =∂„`«"Õ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. U==∂`å‡ =ѨÙã¨Î™ê‡ – ku ã¨OzO`«ÜÕ∞ ^Œ∞ƒù^ŒóI
Ѷ¨∞\ÏHÍâ◊=Ú=Öˇ P`«‡‰õΩ qHÍ~°=Ú ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å#, q|∞^èŒ∞Å∞ =¸ëêxH˜∆ѨΠ¿ÇÏ=∂Éèíó – HÀâ◊ó „áê}=∞Ü≥∂ Éèí"Õ`ü II 10
<Õ#∞ P`«‡#∞ ! ^ÕǨÏ=Ú#∞HÍ#∞!—— Jx ÉèÏ=# KÕÜ«∞=Öˇ#∞. Hõˆ~‡O„kÜ≥ÿ∞ó ã¨=∂Ü«ÚHõÎó–K«Å<åk „H˜Ü«∂`«‡Hõó 11
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
148 N t=w`« N t=w`« 149
=¸ã¨Ü«∞O^Œ∞OK«|_ç# |OQÍ~°=Ú=Öˇ J#fl=∞Ü«∞ HÀâ◊=ÚÖ’ ‰õ∆ΩuÊáê™ê Ѩ~åÉèí∂`À – <å-Ü«∞=∂`å‡ Ü«∞`À [_»óI
„áê}=∞Ü«∞ HÀâ◊=Ú#flk nxx „áê}Ïk ѨOK«"åÜ«Ú=ÙÅ∞ ã¨∂÷Å^ÕÇ¨Ï z„^Œ∂Ѩ P`å‡ÜÕ∞<≥·= – ã¨fi^ÕÇ¨Ï =∞aèѨâ◊ºuII 12
=Ú`À ã¨O|O^èŒ=Ú#∞ HõeæOK«∞#∞. WO^Œ∞Ö’ ѨOK« Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞
L<åfl~Ú. nx ^•fi~å K«Å<åk „H˜Ü«∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Wk PHõe^ŒÑ¨CÅ∞
HõeæÜ«ÚO_»∞#∞, P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚHÍ^Œ∞. [_»Ñ¨^•~°÷"≥∞ÿ#k. P`≥·‡= Ç≤Ï Ñ¨~°O „|Ǩχ – xˆ~¡Ñ¨ ã¨∞ûYh~°kèóI
P`«‡`«`Ϋ fi=Ú z„^Œ∂Ѩ"∞≥ #ÿ k Jk [_»=∞QÆ∞ ^ÕÇϨ =Ú =Ú#flQ∞Æ "å\˜x # `«^Œâßflu HõO K≥·`« – #fl `«^Œâßflu Hõâ◊Û# II 13
`≥Å∞ã¨∞H˘#∞ K≥·`«#º=Ú! Ѩ~°„|Ǩχ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. JO^Œ∞=Å#
„H˜Ü∞« ÖËxk Jk ^Œ∞óY~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ ã¨∞Y™êQÆ~=° Ú! Ѩ~„° |Ǩχ=Ú XHõ ^•xH˜ `«`«ó „áê}=∞ÜÕ∞ HÀâı – HÀâı -¿ãκ= =∞<À=∞Ü«∞óI
Éè’Qƺ=Ú HÍ^Œ∞. =∞iÜ≥ÚHõ\ ˜ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#‰õΩ Éè’Qƺ=ÚHÍ^Œ∞. 㨠ã¨OHõÅÊ qHõÖÏÊ`å‡ – |∞núO„kÜ«∞ ã¨=∂Ü«Ú`«óII 14
„áê}=∞Ü«∞ HÀâ◊=Ú#O^Œ∞ =∞<À=∞Ü«∞ HÀâ◊=Ú#flk. Wk ã¨OHõÅÊ=Ú
qHõÅÊ=ÚÅ#∞ HõeyÜ«Ú#flk. |∞kúO„kÜ«∞=ÚÅ`À ‰õÄ_çÜ«Ú#flk.
HÍ=∞ó „HÀ^èŒ ã¨Î^ä• Ö’Éè’–"≥∂Ǩϟ =∂`«û~°º"Õ∞= K«I

MOHANPUBLICATIONS.COM
HÍ=∞=Ú, „HÀ^èŒ=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, =∞^Œ=Ú =∂`«û~°º=Ú J#∞ P~°∞
â◊„`«∞=ÙÅ∞ (Ji+¨_»fi~°æ=Ú) =∞=∞`«, WKåÛù =Ú#flQÆ∞#q. =∞<À=∞Ü«∞ =∞^ŒâıÛ `«ºi+¨_»fi~Àæ – =∞=∞`ÕKåÛù^ŒÜ≥∂-Ñ≤ "åII 15
HÀâ◊=Ú#‰õΩ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞.
"Õ^=Œ ÚÅ∞, âßG=ÚÅÜ≥ÚHõ¯ *Ï˝#=Ú =Å# Ö∫H˜H,õ JÖ∫H˜Hõ q+¨Ü∞« =∞<À=∞Ü«∞㨺 HÀâ◊㨺 – ^èŒ~å‡ U`«ã¨º `«„`« `«∞ I
=ÚÅ#∞ |∞kú xâ◊Û~ÚOK«∞#∞. J\˜ì |∞kú, *Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ∞ HõÅã≤ q*Ï˝# Ü«∂ Hõ~°‡q+¨Ü«∂ |∞kú – ˆ~fi^Œâß„™êÎ~°ú xtÛ`åII 16
=∞Ü«∞ HÀâ◊=∞#|_»∞#∞.
WǨÏÖ’Hõ=Ú #O^Œe ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅ∞ ''<Õ#∞ KÕÜ«ÚK«∞<åfl#∞.—— ™ê `«∞ *Ï˝<ÕO„kÜ≥ÿ∞™êû~°úO – q*Ï˝#=∞Ü«∞HÀâ◊`«ó
J#∞ Hõ~°Î $`åfiaè=∂#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. WO^Œ∞ ã¨O^ÕǨÏ=ÚÖË^Œ∞. WǨÏ, Ѩ~°
Ö’Hõ=ÚÅÖ’ ã¨OK«iOK«∞"å_Õ r=Ù_»x =º=ǨÏiOѨ|_»∞#∞. WÇ¨Ï Hõ~°Î $`åfiaè=∂h – 㨠U= `«∞ # ã¨Oâ◊Ü«∞óII 17
Éèí∂q∞, [Å=Ú, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊=ÚÖË Ñ¨OK« =∞ǨÉèí∂`«
=ÚÅ∞, J@∞=O\˜ "å\˜ÜÚ≥ Hõ¯ ã¨`Ϋ fiQÆ∞} JOâ◊=ÚÅ #∞O_ç *Ï˝<OÕ „kÜ«∞ WǨ=Ú„`« QÆu ã¨Î㨺 – r"À "åº=ǨiHõóI
=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq. "Àº=∂k™êuÎ fiHÍOâıÉè’º – *ÏÜ«∞O`Õ nèO„kÜ«∂}˜ `«∞II 18
PHÍâ◊=Ú#∞O_ç „â’„`ÕO„kÜ«∞=Ú (K≥q), Éèí∂q∞ #∞O_ç „Ñ¶¨∂}ËO„k
Ü«∞=Ú (=Ú‰õΩ¯), [Å=Ú #∞O_ç l¿ÇÏfiO„kÜ«∞=Ú (<åÅ∞Hõ), `Õ[ã¨∞û#∞O_ç "Àº=∞fl „â’≈„`«O „Éèí∞"À „Ѷ¨∂}O–[ÖÏl˚Ǩfi-^äŒ `Õ[ã¨óI
K«‰õ∆ΩiO„kÜ«∞=Ú (Hõ#∞fl), "åÜ«Ú=Ù#∞O_ç `«fiyO„kÜ«∞=Ú (K«~°‡=Ú) K«‰õ∆Ω~åfiÜ≥∂ã¨Î fiQÆ∞`«Ê™êfl – `ÕëêO Éè∫uHõ`å `«`«óII 19
L`«Ê#fl=ÚÅQÆ∞K«∞#flq. HÍ=Ù# Jq áêOK«Éè∫uHõ=ÚÅx K≥ѨÊ|_»∞#∞.

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
150 N t=w`« N t=w`« 151
ѨOK«=∞ǨÉèí∂`«=ÚÅÜ≥ÚHõ¯ ã¨`«Î fiQÆ∞} JOâ◊=ÚÅ#∞O_ç |∞kú, "Àº=∂n<åO ã¨=∞™êÎ<åO – ™êuÎfiHÍOâıÉèíº U= `«∞ I
=∞#ã¨∞û HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq. WO^Œ∞Ö’ |∞kú xâ◊ÛÜ«∂`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. =∞#ã¨∞û,
ã¨Oâ◊Ü«∂`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. "å‰õΩ¯ (<À~°∞), áê}˜ (KÕ`«∞Å∞), áê^Œ=Ú(HÍà◊√§), *ÏÜ«∞`Õ |∞kú=∞#ã‘ |∞kúó – ™êº xflâ◊ÛÜ«∂u‡HÍII 20
áêÜ«Ú=Ù(QÆ∞^Œ=Ú) LѨã¨÷ (=¸`ÕO„kÜ«∞=Ú)Å∞ Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞ Jq
ѨOK« =∞ǨÉèí∂`«=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ~°*’QÆ∞} JOâ◊=ÚÅ#∞O_ç „Hõ=∞=ÚQÍ "åHÍû}˜ áê^ŒáêÜ«¸Ñ¨™ê÷x–Hõˆ~‡O„kÜ«∂}˜ `«∞I
L`«Ê#fl=ÚÅQÆ∞K«∞#flq. ѨOK« =∞ǨÉè∂í `«=ÚÅÜ≥ÚHõ¯ ~°*’QÆ∞} JOâ◊=Ú "Àº=∂nx ~°*’-O âıÉè’º – =º¿ãÎÉèíº™êÎ#º#∞„Hõ=∂`ü II 21
ÅKÕi Hõ=Å# ѨOK«"åÜ«Ú=ÙÅ∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq.
Dq^èŒ=ÚQÍ *Ï˝<ÕO„kÜ«∞ ѨOK«Hõ=Ú (5), Hõˆ~‡O„kÜ«∞ ѨOK«Hõ=Ú ã¨=∞¿ãÎÉè’º ~°*’-OâıÉèíºó – ѨOK« „áê}Ïk "åÜ«∞=óI
(5) "åÜ«Ú Ñ¨OK«Hõ=Ú (5), =∞<À|∞kú ^ŒfiÜ«∞=Ú (2) "≥~°t ã¨Ñ¨Î^Œâß`«‡ *ÏÜ«∞O`Õ ã¨Ñ¨Î^Œâ◊Hõ – "Õ∞=O eOQÆâ◊s~°Hõ"£∞ II 22
Hõ=Ú (Ѩ^Œ∞<Õ_»∞`«`«Î fi=ÚÅ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú) eOQÆâ◊s~° =∞#|_»∞#∞.
D eOQÆâs◊ ~°=Ú HÍÅÛ|_ç# W#∞Ѩ=Ú^Œ=Ì Öˇ Ѩ~㰠ʨ ~å~ÀѨÜ∂≥ QÆ=Ú U`« e¡OQÆâ◊s~°O `«∞ – `«áêÎÜ«∞ Ñ≤O_»=^Œº`«óI
=Å# J#QÍ W#∞Ѩ=Ú^ŒÌ JyflÖ’#∞, JyflÜ≥ÚHõ¯ ^ŒÇ¨Ï#â◊HÎ̃ W#∞Ѩ=Ú^ŒÌ
Ö’#∞ Ѩiã¨Ê~å^䕺ã¨HÅõ ∞QÆ∞#@∞¡ ™êH˜Ü ∆ ∞« QÆ∞ K≥`· #« º=Ú`À ‰õÄ_çÜÚ« O_»∞#∞. Ѩ~°ã¨Ê~å^蕺ã¨Ü≥∂QÍ – `åûH˜∆ K≥·`«#ºã¨OÜ«Ú`«"£∞ II 23

MOHANPUBLICATIONS.COM
JkÜÕ∞ P#O^Œ=∞Ü«∞HÀâ◊=Ú.
Jk ã¨HõÅ q+¨Ü«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Éè’HõÎ $`«fi=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞#flk,
JkÜÕ∞ WǨÏѨ~°=ÚʼnõΩ Éè’HõÎÜ«∞x K≥ѨÊ|_»∞K«∞#flk.
`«^•#O^Œ=∞Ü«∞ó HÀâ’– Éè’HõÎ $`«fiO „ѨuѨ^Œº`Õ I
q^•º Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏn<åO – Éè’ˆHΠǨ=Ú„`« 㨠㨇 $`«óII 24
ã¨∞+¨µÑ≤ÎÖ’ eOQÆâ◊s~°=Ú`À Ѩ~°ã¨Ê~å^蕺㨠q_»∞=|_ç `«# x[
ã¨fi~∂° Ѩ=ÚÖ’#∞#fl K≥`· #« º=Ú ™êH˜~∆ ∂° Ѩ=ÚQÍ Ü«ÚO_»∞#∞, P ã¨=∞Ü«∞=Ú Ü«∞^•^蕺ã¨O qǨÜ≥ÿ∞+¨ – ã¨û=fi~°∂¿Ñ} u+¨ªuóI
#O^Õ ã¨∞+¨µÑ¨ÎºJ=ã¨÷ ã¨∞Y=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#∞. Jq^•º=∂„`« ã¨OÜ«ÚHõÎ – ™êûH∆ͺ`å‡ *ÏÜ«∞`Õ `«^• II 25
P`«‡ WO„kÜ«∂#∞Éèí==ÚʼnõΩ 㨇 $uH˜ ™êH˜∆ Ü«∞QÆ∞#∞. JO`«óHõ~°}
=ÚÖ’ Ѩ~㰠ʨ ~å^蕺# =Å# P`«‡Ö’ Éè’HõÎ $`«fi=Ú ™êH˜`∆ fi« =Ú J#∞Ô~O_»∂ „^ŒëêìO`«óHõ~°}Ïn<å – =∞#∞Éèí∂`Õ ã¨‡ $`Õ ~°Ñ≤I
P~ÀÑ≤OѨ|_»∞#∞. J`À-#Îó Hõ~°}Ï^蕺™ê – ^Œ^蕺ã≤`Õfi# Kå`«‡#óII 26
"≥Å∞QÆ∞–h_»Å∞ ~Ô O_»∂ ã¨∂~°∞ºx „ѨHÍâ◊=Ú=Å# q~ålÅ∞¡K∞« #fl@∞¡†
™êH˜∆ K≥·`«#º"Õ∞ ã¨∞Y ^Œ∞óMÏk Éè’QÆ=ÚÅ#∞ ã¨OÉèíqOѨKÕÜ«Ú#∞, P K≥·`« Éè’HõÎ $`«fiO ™êH˜∆`å KÕu – ^≥· fi^èŒO `« ™ÈºÑ¨Ñ¨^Œº`Õ I
#º"Õ∞ JO`«óHõ~°} qt+¨ì"≥∞ÿ Hõ~°‡ Ѷ¨ÅÉè’QÆ=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#∞.
Hˆ „∆ `«A_˝ Q» ∞Æ ™êH˜∆ K≥`· #« º=Ú ~°k‰è Ωõ xQÍ#∞, Hˆ „∆ `«=∞QÆ∞ â◊s~°=Ú ~°^=Œè Ú P`«Ñ¨âßÛÑ≤ `åKåÛùÜ«∂ – `«„`«ÊHÍâı q~å[`Õ II
QÍ#∞, |∞kú ™ê~°kèQÍ#∞, =∞#ã¨∞û Hõà‹§=ÚQÍ#∞ `≥eã≤H˘#∞=Ú. UHÀ Éè’[~Ú`å `«„`« – Éè’HÍÎ#º Hõ~°‡} Ѷ¨Å"£∞ III 27
^ŒâOı „kÜ«∞=ÚÖË QÆ∞„~°=ÚÅ∞QÍ#∞, WO„kÜ«∞q+¨Ü∞« =ÚÖË =∂~°=æ ÚÅ∞
QÍ#∞ `≥eã≤H˘#∞=Ú. ѨOK«Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞, ѨOK«*Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ˆH∆„`«[˝O ~°kä#O qkú – â◊s~°O ~°^äŒ"Õ∞= K« I
=∞#ã¨∞û`À ‰õÄ_ç# P`«‡#∞ Éè’HõÎÜ«∞QÆ∞ ѨÙ~°∞+¨µxQÍ#∞ `≥eã≤H˘#∞=Ú. |∞kúO `«∞ ™ê~°käO qkÌ – „Ѩ„QÆǨÏO `«∞ =∞#ã¨Î^ä• II 28

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
152 N t=w`«
U kfiA_»∞ âßOu ^•Ou =Ú#flQÆ∞ ã¨^Œ∞æ}=ÚÅ#∞ HõeyÜ«ÚO_ç
x`«º=Ú Láêã¨# KÕÜ«Ú<À† J`«_»∞ J~°\ ˜K≥@∞ìÜ≥ÚHõ¯ ^˘Ñ¨ÊÅ#∞ „Hõ=∞
=ÚQÍ `˘ÅyOz#KÀ =∞^茺֒ ™ê~°"≥∞ÿ#^Œ∂@ ÅÉèíº=∞QÆ∞#@∞¡ ѨOK«HÀâ◊
=ÚÅ#∞ XH˘¯Hõ¯ ^•xx x~åHõiOz D ˆH∆„`«=ÚÅÖ’ ™ê~°=∞QÆ∞ P`«‡
`«`«fi=∞#∞ `≥eã≤H˘#∞#∞.
kfiA_»∞ Dq^èŒ=ÚQÍ =∞#ã¨∞û#∞ x„QÆÇ≤ÏOz xÜ«∞=∞=Ú#∞ Hõey
Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. `«~åfi`« x~åHÍ~°=∞QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#O^Œ∞ z`«Î
=Ú#∞ „Ѩ=iÎOѨ KÕÜ∞« =Öˇ#∞. Ñ≤=∞‡@ =∞#ã¨∞û „QÆÇÏ≤ OѨ#ÅqHÍx, K«∂_»
â◊Hºõ =ÚQÍx J}∞~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ Ü«ÚH˜QÎ ÀK«~"° ∞≥ #ÿ Ѩ~„° |Ǩχ `«`fi« =Ú#∞ á⁄O^Œ∞
K«∞O_»∞#∞. Jx â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ q=iOK≥#∞.
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å! H˘O^Œ~°∞ „â◊=}=ÚKÕ`«<Õ "Õ^ŒâßG=ÚÅ#∞ `≥eã≤H˘#fl
"å~°∞ Ü«∞*Ï˝k Hõ~°‡Å#∞ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~°∞. ã¨`«º=Ú<Õ =∂\Ï¡_»∞`å~°∞, =∞i
MOHANPUBLICATIONS.COM
H˘O^Œ~∞° „â◊=}=Ú KÕã#≤ #∞ P`«‡`«`fi« =Ú#∞ `≥eã≤H˘#~°∞. WOHõ H˘O^Œ~∞°
`≥eã≤H˘xÜ«Ú, h^Œ∞ =∂Ü«∂â◊H˜ÎKÕ JO`å q∞^茺ܫ∞x ÉèÏq™êÎ~°∞. nxH˜
HÍ~°}"Õ∞q∞ ? JO@∂ ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ „ѨtflOK«QÍ â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞
ã¨=∂^è•# q∞K«∞ÛK«∞O_≥#∞. =∞ǨÉÏǨ˙! ~å=∂! D q+¨Ü«∞=Ú#‰õΩ
qKåiOK«=^Œ∞Ì.
„uQÆ∞}Ï`«‡Hõ=∞QÆ∞ <å^Œ∞ =∂Ü«∞k=º"≥∞ÿ#k. ^•@ â◊Hõº=ÚHÍxk
Z=~°∞ ##∞fl P„â◊~ÚOK≥^Œ~À "å~°∞ <å^Œ∞ =∂Ü«∞#∞ ^•@∞^Œ∞~°∞.
<å Ü«∞O^Œ∞ „â◊^ŒúÖËx ÉèíH˜ÎÇ‘Ï#∞Å∞ SÇ≤ÏHõ J=Ú+≤‡Hõ Ѷ¨Å=ÚÅ#∞
HÀ~°∞K«∂ #tOKÕ JÅÊ=∞QÆ∞ Hõ~‡° ѶŨ =Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl~∞° . D q+¨Ü∞« =Ú
`≥eÜ«∞Hõ U #~å^è=Œ ÚÅ∞ Hõ~‡° Å∞ KÕÜÚ« K«∞<åfl~À "å~°∞ `«e¡ QÆ~ƒ° =ù Ú#O^Œ∞,
=∞$`«∞º =ÚY=Ú (=∞~°}=Ú)#O^Œ∞ =∞~°Å =∞~°Å Ѩ_»∞K«∞<åfl~°∞.
J<ÕHõ Ü≥∂#∞ÅÜ«∞O^Œ∞ [x‡Oz# XHÍ<˘Hõ rqH˜ HÀ\˜ [#‡=ÚÅ
Ü«∞O^Œ∞ Ji˚OK«∞H˘x# ѨÙ}ºÑ¶¨Å=ÚKÕ <å Ü«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk.
„â◊^Œú`À ‰õÄ_ç# <å^Œ∞ Éèí‰õΩÎ_Õ *Ï˝#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞, D *Ï˝#=Ú#∞
HÀ\˜ [#‡=ÚÅ KÕ`«<≥·##∞ ѨÅ∞Hõ~°‡Å∞ KÕã≤##∞ Z=~°∂ á⁄O^ŒÖË~°∞.
HÍ=Ù# ã¨=∞ã¨Î HÍ=∞º=ÚÅ#∞ q_çzÃÑ\˜ì <å Ü«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Îx HõeyÜ«ÚO
_»∞=Ú.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 153
WO„kÜ«∂}˜ ǨÏÜ«∂<£xfikú – q+¨Ü«∂O ¿ãÎ+¨µ QÀK«~åóI
WO„kÜ≥ÿ∞ ~°‡#™ê Ü«ÚHõÎO – Éè’HÍÎ~°O qkú ѨÓ~°∞+¨"£∞ II 29
U=O âßO`åºkÜ«ÚHõÎ ã¨û–#∞fláê¿ãÎ Ü«∞ ã¨û^• kfi[óI
L^•…\’º^•…>ˇÿºHõ "Õ∞HõO – Ü«∞^Õº=O Hõ^Œm`«~ÀóII 30
=ůÖÏx `«`«ó ѨâßÛ – Å¡Éèí`Õ ™ê~°=Ú`«Î=∞"£∞ II 31
`«^ä≥·= ѨOK«HÀâı+¨µ – =∞# ã¨ûO„Hõ=∞Ü«∞<£ „Hõ=∂`ü I
`ÕëêO =∞^èÕº `«`«™êû~° – =∂`å‡#=∞Ñ≤ qO^Œu II 32
U=O =∞# ã¨û=∂^è•Ü«∞ – ã¨OÜ«∞`À =∞#ã≤ kfi[óI
J^äŒ „Ѩ=~°ÎÜÕ∞ zÛ`«ÎO – x~åH͈~ Ѩ~å`«‡x II 33
`«`À =∞#ó „ѨQÆ$Ǩ‚u – Ѩ~å`å‡#O Ç≤Ï ˆH=Å"£∞ I
Ü«∞`«Î^Œ„^Õâ◊º =∞„QÍǨϺ – =∞ã¨∂÷ÖÏ^Œ∞ºH˜Î QÀK«~°"£∞ II 34
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! „â◊=}Ë<≥·= – „Ѩ=~°ÎO`Õ [<åó Hõ^äŒ"£∞
"Õ^Œâß„™ê~°÷ ã¨OѨ<åfl – Ü«∞*Ïfi# ã¨û`«º"åk#óII 35
â◊$}fiO`À-Ñ≤ `«^ä•`å‡#O – *Ï#O`Õ <≥·= ˆHK«# I
*Ï˝`åfi -Ñ≤ =∞#º`Õ q∞^䕺 – H˜"Õ∞`« `«Î= =∂Ü«∞Ü«∂ II 36
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
U="Õ∞= =∞ǨÉÏǨϟ – <å„`« HÍ~åº qKå~°}Ï I
^≥·g ¿ÇϺëê QÆ∞}=∞~¸ – =∞=∞ =∂Ü«∂ ^Œ∞~°`«ºÜ«∂ II 37
=∂"Õ∞= ÜÕ∞ „ѨѨ^ŒºO`Õ – =∂Ü«∂ "Õ∞`åO `«~°Ou `Õ I
JÉèíHÍÎ ÜÕ∞ =∞ǨÉÏǨϟ – =∞=∞ „â◊^•úq=i˚`åóII 38
Ѷ¨ÅO HÍ=∞Ü«∞=∂#¿ãÎ – K≥·Ç≤ÏHÍ=Ú+≤‡HÍkHõ"£∞ I
Hõ∆~Ú+¨‚fiÅÊO ™êuâ◊Ü«∞O – `«`«ó Hõ~°‡Ñ¶¨ÅO =∞`«"£∞ II 39
`«^Œq*Ï˝Ü«∞ Hõ~å‡}˜ – ÜÕ∞ ‰õΩ~°fiOu #~å^èŒ=∂óI
=∂`«∞ó Ѩ`«Ou `Õ Qƈ~ƒù – =∞$`Àº~°fi„ˆHΠѨÙ#ó ѨÙ#óII 40
<å<å Ü≥∂x+¨µ *Ï`«ã¨º – ^ÕÇ≤Ï<À Ü«∞㨺 Hõ㨺z`ü I
HÀ\˜[<åi˚`≥·ó ѨÙ}ˇÿºó – ~°‡~Ú ÉèíH˜Îó „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ II 41
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
154 N t=w`«
ã¨HõÅ ^èŒ~°≈=ÚÅ∞ (^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^•úº^Œ∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz#
Ö∫H˜Hõ "≥·kHõ^èŒ~°‡=ÚÅ∞) q_çzÃÑ\ì̃ ##∞fl XHõ¯x<Õ â◊~°}∞ "Õ_»∞H˘#∞=Ú.
<Õ#∞ x#∞fl ã¨HõÅ áêѨ=ÚÅ#∞O_ç q=Ú‰õΩÎ}˜‚ KÕÃã^Œ#∞, h=Ù qKåiOѨ
‰õΩ=Ú.
F~å=∂! h=Ù Uq∞ KÕã#≤ #∞, Uk ux##∞, Z\˜Çì Ϩ Ÿ=∞ "≥Ú#iÛ##∞,
Uq∞ ^•#=Ú KÕã≤##∞, Z\˜ì `«Ñ¨=∂K«iOz##∞, Pk Ü«∞O`«Ü«Ú <å‰õΩ
JiÊOѨÙ=Ú.
~°Ñ¶¨Ú‰õΩÅ „âı+¨µª_»"≥·# F ~å=∂! <åÜ«∞O^Œ∞ ÉèíH˜ÎH˜ WO`« HõO>Ë "Õˆ~
™ê^èŒ# Ug∞ÖË^Œ∞ Jx â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ qâ◊nHõiOK≥#∞.
N t=w`« 155
ã¨ÜÕ∞= ÅÉèí`Õ *Ï˝#O–=∞^ŒƒùHõÎó„â◊^ŒúÜ«∂xfi`«óI
<å#ºHõ~å‡}˜ ‰õΩ~åfi}À – [#‡HÀ\˜ â◊`≥·~°Ñ≤ I
`«`« ã¨û~°fiO Ѩi`«º[º – =∞^ŒƒùH˜ÎO ã¨=ÚáêHõ∆Ü«∞II 42
ã¨~°fi^èŒ~å‡<£ Ѩi`«º[º – =∂"Õ∞HõO â◊~°}O „=[ I
J ǨÏO `åfi ã¨~°fiáê¿ÑÉè’º – "≥∂Hõ∆~Úëêºq∞ =∂â◊√K«óII 43
Ü«∞`«¯~À+≤ Ü«∞^Œâßflã≤ – Ü«∞A˚Ǩϟ+≤ ^Œ^•ã≤ Ü«∞`ü I 44
Ü«∞`«ÎѨ㨺ã≤ ~å=∞ `«fiO – `«`«∞¯~°∞+¨fi =∞^Œ~°Ê}"£∞ I
`«`«ó Ѩ~°`«~å <åã≤Î – ÉèíH˜Î~°‡~Ú ~°Ñ¶¨¸`«Î=∞ II 45

MOHANPUBLICATIONS.COM
Wk "庙ÈHõÎ ã¨O㨯 $`« Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}=Ú#O^Œ∞ t=w`«Ö’ LѨx+¨`«∞Î
„|Ǩχq^Œº, Ü≥∂QÆâßG=Ú J~Ú# N t=~å=∞ ã¨O"å^Œ=ÚÖ’
FO `«`«ûku NѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë LѨiÉèψQ t=w`å ã¨∂-Ѩx+¨`«∞û „|Ǩχ
q^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N t= ~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ Ñ¨OK«HÀâ◊ =~°‚#
Ü≥∂QÆ<å=∞ K«`«∞~°úâ’^蕺ܫ∞ó
ѨOK«HÀâ◊ =~°‚# Ü≥∂QÆ=Ú J#∞¿Ñ~°∞QÆŠѨ^è•flÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞O
=Úyã≤#k.

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
156 N t=w`«
15= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú
N~å=Ú_»∞ „ѨtflOK«∞ K«∞<åfl_»∞.
F t=^Õ"å! h Ü«∞O^Œ∞ÉèíH˜Î Uq^èŒOQÍ HõÅ∞QÆ∞#∞? U ÉèíH˜ÎKÕ x~åfi}
~°∂Ѩ=∞QÆ∞ L`«=Î ∞=∞QÆ∞ "≥∂Hõ=∆ Ú ÅaèOK«∞#∞. F yi*ÏHÍO`å ! <åÜ«∞O^Œ∞
J#∞„QÆǨÏO`À <å‰õΩ K≥ѨÊO_ç.
Ѩ~°=∞t=Ù_»∞ K≥ѨCK«∞<åfl_»∞. Z=~°∞ "Õ^•^茺ܫ∞=Ú, Ü«∞[˝=Ú,
^•#=Ú ^èŒ~°‡=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·#q <å‰õΩ ã¨=∞iÊOK≥^Œ~À "å~°∞ <å‰õΩ Éèí‰õΩÎÅ∞,
„Ñ≤Ü«ÚÅ∞.
F~å=∂! „â’„uÜ«∞ QÆ$ǨÏ=Ú#∞O_ç JyflǨϟ„`«=Ú KÕã≤# Éèí㨇O
`≥zÛ â◊√kúKÕÜ«∞=Öˇ#∞. J^•Ìxx 'Jyfli`«Éèí㨇— J#∞ =∞O„`«=ÚÅ`À Jaè
=∞O„uOz Ü«∞^è•qkèQÍ ^ÕǨÏ=Ú#O^Œe JOQÆ=ÚʼnõΩ ^èŒiOK«=Öˇ#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
J\˜ì Éèí㨇^è•~°}Ö’<Õ Z=~°∞ ##∞fl ѨÓlOK≥^Œ~À "åxHõO>Ë L`«Î=Ú_»QÆ∞
Éèí‰õΩÎ_»∞ ÖË_»∞.
ZšѨC_»∞ t~°ã¨∞û#O^Œ∞, HõO~î°=Ú#O^Œ∞ ~°∞„^•Hõ∆=∂ÅÅ#∞ ^•ÖˇÛ^Œ~À
Z=~°∞ t=ѨOKåHõ∆sx x~°O`«~°O [Ñ≤OK≥^Œ~À "å~°∞ <å‰õΩ „Ñ≤Ü«∞Éèí‰õΩÎÅ∞.
^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞ Éèí㨇O ^•eÛ, Éèí㨇=Ú# â◊Ü«∞xOz, ZšѨC_»∞
l`ÕO„kÜ«Ú_≥· (WO„kÜ«∞ [Ü«∞=Ú#‰õΩ JÉèϺã¨OKÕÜÚ« K«∞) ~°∞„^Œ ã¨∂Hõ=Î Ú
Å#∞ ѨiîOK«∞K«∞ xâ◊ÛÅz`«Î=Ú`À ##∞fl zO`«# KÕÜ«Ú^Œ~À "å~°∞ â◊s~°
=Ú#O^Õ ™êH∆Í`«∞Î t=ã¨fi~°∂ѨÙÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞.
Z=~°∞ ~°∞„^Œã∂¨ Hõ=Î ÚÅ#∞, L`«=Î ÚÅ~Ú# J^è~Œ fi° t~ÀѨx+¨`∞« ,Î HÔ =· Ö’º
Ѩx+¨`«∞Î, âıfi`åâ◊fi`«~ÀѨx+¨`«∞Î "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x áê~åÜ«∞} KÕÜ«Ú^Œ∞~À
J\˜ì"åiHõO>Ë L`«Î=∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ <å‰õΩÖ’HõOÖ’ ÖË~°∞. ^èŒ~å‡^èŒ~°‡ HÍ~°º=ÚÅ
HõO>Ë Éè∂í `« Éèqí +¨º^Œfi~°=Î ∂#=ÚÅHõO>Ë, qÅHõ}∆ "≥∞#ÿ k Uk HõÅ^À, J^•Ì
xx K≥ÃÑÊ^Œ#∞ ™ê=^è•#OQÍ q#∞=Ú.
Z@∞=O\˜ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú#∞ QÆÅ∞QÆ*ËÜ«Ú =ã¨∞Î=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞#∞O_ç
nÜ«∞|_ç# "≥#fl=Öˇ ã¨=∞ã¨Î âßG=Ú KÕ`#« ∞ "Õ^=Œ ÚÅ`À_»#∞ fÜ«∞|_ç#^À
ÜÕ∞ =ã¨∞=Î Ù HÀ~°|_ç#^≥· =Ú#∞ÅKÕ`« „|ǨχK«~º° =∂K«iOѨ|_»∞ K«∞O_»∞<À
J\˜ì ^•xx h‰õΩ ã¨OH˜∆ѨÎOQÍ q=iO`«∞#∞. J^Õ FOHÍ~°=Ú J^Õ <åâ◊
~°Ç≤Ï`«=∞QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú nxx `≥eã≤H˘xÜÕ∞ „|Ǩχ֒Hõ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞
^Œ∞~°∞. W^Õ JHõ∆~°=Ú W^Õ Ñ¨~°=Ú.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 157
N t=w`å
J^äŒ Ñ¨OK«^Œâ’-^蕺ܫ∞ó
ÉèíH˜Î Ü≥∂QÆó
N~å=∞ L"åK«
ÉèíH˜Î¿ãÎ H©^Œ$j ^Õ= – *ÏÜ«∞`Õ "å Hõ^äŒO K« ™ê I
Ü«∞Ü«∂ x~åfi}~°∂ѨO `«∞ – ÅÉèí`Õ "≥∂Hõ∆=Ú`«Î=∞"£∞ II
`«„^Œ∂ƒùÇ≤Ï yi*ÏHÍO`« – „áêѨº`ÕÜÕ∞# x=$uÎóII 1
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
Ü≥∂ "Õ^•^茺ܫ∞#O Ü«∞[˝O–^•<åx qq^è•x K« I
=∞^Œ~°Ê} kèÜ«∂ ‰õΩ~å`«û – "Õ∞ ÉèíHõÎó ã¨û"Õ∞ „Ñ≤Ü«∞óII 2
#~°ºÉèí㨇 ã¨=∂^•Ü«∞ – qâ◊√^ŒúO „â’„uÜ«∂ÅÜ«∂`ü I
Jyfl i`åºkaè ~°‡O„`≥· – ~°aè=∞O„`«º Ü«∞^ä•qkè II 3
L^Œ∂ÌÅÜ«∞u QÍ„`å}˜ – `Õ# Kå~°Ûu =∂=∞Ñ≤ I
`«™ê‡`«Ê~°`«~å ÉèíH˜Î – ~°‡=∞ ~å=∞ ! # q^Œº`Õ II 4
ã¨~°fi^• t~°™ê HõOˆ~î – ~°∞„^•H∆Í <åú~°ÜÕ∞`«∞Î Ü«∞óI
ѨOKåHõ∆s [ѨѨ~°ó ã¨û"Õ∞ ÉèíHõÎó ã¨û"Õ∞ „Ñ≤Ü«∞óII 5
Éèí㨇K«Ûù<Àfl Éèí㨇âß~¸ – ã¨~°fi^• ql`ÕO„kÜ«∞óI
Ü«∞ã¨∞Î ~°∞„^ŒO [¿Ñxfl`«ºO – zO`«ÜÕ∞ <å‡=∞##ºnèóII 6
㨠`Õ<≥·= K« ^Õ¿ÇÏ# – t= ã¨ûO*ÏÜ«∞`Õ ã¨fiÜ«∞"£∞ I
[¿Ñ^Àº ~°∞„^Œã¨∂HÍÎx – `«^ä•^äŒ~°fit~°ó Ѩ~°"£∞ II 7
ÔH·=Ö’ºÑ¨x+¨`«∂ûHõÎO – âıfi`åâ◊fi`«~° "Õ∞= K« I
`«`«ó Ѩ~°`«~À ÉèíHÀÎ – =∞=∞ Ö’ˆH # q^Œº`Õ II 8
J#º„`« ^èŒ~å‡^Œ#º™ê‡ – ^Œ#º„`å™ê‡ `«¯ $`åHõ$`å`ü I
J#º„`« Éèí∂`å^Œƒù"åºK«Ûù – Ü«∞„`«Ê=H∆ͺq∞ `«K«Ûù$}∞II 9
=^ŒOu Ü«∞`«Ê^ŒO "Õ^• – âß≈„™êÎ}˜ qq^è•x K«I
ã¨~ÀfiѨx+¨^•O ™ê~°O–^Œ^èÀflѶ¨∞$`«q∞"À^Œú$`«"£∞ II 10
Ü«∞kK«ÛùO`À „|ǨχK«~°ºO – K«~°Ou =Ú#Ü«∞ã¨û^• I
`«`ÕÎѨ^ŒO ã¨O„QÆ¿ÇÏ} – „|g"≥∂ºq∞u Ü«∞`«Ê~°"£∞ II 11
U`«^Õ"åHõ∆~°O „|Ǩχ – U`«^Õ"åHõ∆~°O Ѩ~°"£∞ I
U`«^Õ"åHõ∆~°O *Ï˝`åfi – „|Ǩχ֒ˆH =∞Ç‘ÏÜ«∞`Õ II 12
Kè«O^Œ™êO Ü«∞ã¨∞Î ^èÕ#∂<å –=∞$+¨Éèí`Õfi# KÀk`«óI
W^Œ"Õ∞=Ѩuó ¿ãû`«∞ – ~°=∞$`«ã¨º K« ^è•~°}Ï`ü II 13
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
158 N t=w`«
"Õ^=Œ ∞O„`« ~°∂Ѩ KèO« ^Œã∞¨ ûÅ<≥_ç QÀ=ÙÅ #_»∞=∞ =$+¨ÉOíè =Öˇ „Ѩ^•è #
"≥∞ÿ#k FOHÍ~°=Ú. Wk "≥∂Hõ∆™ê^èŒ#"≥∞ÿ#O^Œ∞# ã¨O™ê~° ™êQÆ~°=Ú#‰õΩ
=O`≥# (P#Hõ@ì) =O\˜k. WkÜÕ∞ k=º*Ï˝#=Ú#∞ `«#Ö’ W=Ú_»∞ÛH˘<Õ
Ѩ~°„|ǨχHÀâ◊=Ú.
„Ѩ}==Ú#‰õΩ <åÅ∞ =∂„`«Å∞ Jq 1. JHÍ~°=Ú 2 LHÍ~°=Ú 3
=∞HÍ~°=Ú 4 J~°÷=∂„`«.
„Ѩ^èŒ=∞ =∂„`«Ü«∞QÆ∞ 'J—HÍ~°=Ú#‰õΩ Éèí∂Ö’Hõ=Ú. |∞∞ˆQfi^Œ=Ú,
„|Ǩχ=Ú, J+¨ì=ã¨∞=ÙÅ∞, QÍ~°›Ñ¨`åºyfl, QÍÜ«∞„f Kè«O^Œã¨∞û, QÆOQÍ#k
„áê`«óã¨û=# Ü«∞[˝=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
kfifÜ«∞ =∂„`«Ü∞« QÆ∞ LHÍ~°=Ú#‰õΩ Éè∞í =~À¡H=õ Ú. q+¨µ=‚ Ù, ~°∞„^Œ∞_»∞,
J#∞ã¨∞ìÑπ Kè«O^Œã¨∞û–Ü«∞Aˆ~fi^Œ=Ú, Ü«∞=Ú<å#k, ^ŒHõ∆}Ïyfl, =∞^茺O
k#ã¨=# Ü«∞[˝=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
MOHANPUBLICATIONS.COM
`«$fÜ«∞ =∂„`«Ü«∞QÆ∞ '=∞—HÍ~°=Ú#‰õΩ ã¨∞=~À¡HõO, ™ê=∞"Õ^ŒO,
ã¨∂~°∞º_»∞, =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞_»∞, P"åǨÏ<åyfl, [QÆf Kè«O^Œã¨∞û, ã¨~°ã¨fif#k,
™êÜ«∞O ã¨=# Ü«∞[˝=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
K«`«∞~°÷ =∂„`«Ü«∞QÆ∞ ''J~°÷—— =∂„`« FOHÍ~ÀKåÛ~°}‰õΩ z@ìz=i ^Œâ◊
J^•ÌxH˜ K«O„^ŒÖ’Hõ=Ú J^èŒ~°fi} "Õ^Œ=Ú, JOw~°ã¨∞Å∞ ã¨O=~°ÎHÍyfl,
=∞~°∞^Àæ=Ú q~å\ò KèO« ^Œã∞¨ û ã¨ÉϺ= ã¨O^蕺yfl â◊`∞« „k#k Ü«∞[˝ÑÙ¨ K«Û=ù Ú
"≥Ú^ŒÖˇ·#q.
JHÍ~°=Ú Z~°∞ѨÙ~°OQÆ∞, LHÍ~°=Ú „ѨHÍtOK«∞ |OQÍ~°∞=<≥fl,
=∞HÍ~°=Ú "≥∞~°∞ѨÙHÍOu, J~°Ì=∂„`« – `≥Å∞ѨÙ~°OQÆ∞
JO`å FOHÍ~°"Õ∞ ! |Ǩï q^èŒ=ÚÅ qz„`«=∞QÆ∞ D qâ◊fi=Ú Wk
=~°‰õΩ ѨÙ\˜ì#k, =ÚO^Œ∞ ѨÙ@ìÉ’=Ù#k JO`«=Ú FOHÍ~°=Ú#O^Õ
„Ѩu+¨ªOѨ|_ç Ü«Ú#flk.
Wk =~°‰õΩ ѨÙ\˜ì#k. WOHõ ѨÙ@ìÉ’=Ù#k JO`«Ü«Ú ~°∞„^Œ ã¨fi~°∂Ѩ
=∞x K≥ѨÊ|_»∞K«∞#flk. ~°∞„^Œ∞xÜ«∞O^Õ „áê}=ÚÅ∞#flq. D K«~åK«~°
„ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú ~°∞„^•aè#fl=∞QÆ∞ FOHÍ~°=∞x K≥ѨÊ|_»∞K«∞#flk. D
q^èŒ=ÚQÍ FOHÍ~°=Ú`À ~°∞„^Œ∞#‰õΩ JÉèË^Œ=Ú K≥ѨÊ|_ç#k.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 159
"Õ∞^ŒÜ«∂ Ñ≤Ç≤Ï`Õ HÀâ◊O – „|Ǩχ}À Ü«∞`«Ê~°"≥∂q∞u I
K«`«„ã¨ã¨ûº =∂„`åã¨∞ûºó – ~°HÍ~ÀHÍ~°H“ `«^ä• II 14
=∞HÍ~° âßÛ=™ê<Õ-~°ú – =∂„`Õu ѨiH©iÎ`å I
ѨÓ~°fi„`« Éèí∂â◊Û |∞∞ˆQfi^À – „|Ǩ‡+¨ì=ã¨= ã¨Î^ä• II 15
QÍ~°›Ñ¨`«ºâ◊Û QÍÜ«∞„f – QÆOQÍ „áê`«ã¨û= ã¨Î^ä• I
kfifÜ«∂ `«∞ Éèí∞"À q+¨Ø‚ – ~°∞„^À-#∞+¨µì |∞ºAã¨Î^ä• II 16
Ü«∞=Ú<å ^ŒH˜∆}Ïyflâ◊Û – =∂^茺Ok#ã¨= ã¨‡Ê $`«óI
`«$fÜ«∂ K« ã¨∞= ™êû=∂ – <åºk`«ºâ◊Û =∞¿ÇÏâ◊fi~°óII 17
Jyfl ~åǨÏ=hÜ«∞â◊Û – [QÆf K« ã¨~°ã¨fifI
`«$fÜ«∞O ã¨=#O „áÈHõÎ – =∞^äŒ~°fi`Õfi# Ü«∞#‡`«"£∞ II
K«`«∞s÷ Ü«∂=™ê<Õ -~°ú – =∂„`å ™ê ™È=∞Ö’HõQÍ I
18
J^äŒ~åfiOy~°ã¨ ã¨ûO= – ~°ÎHÀ-yfló =∞~°∞`«`«û^• II 19
q~å@ûÉèϺ=ã¨^äÒº K« – â◊√`«∞„k~°º[˝Ñ¨ÙK«ÛùHõóI
„Ѩ^äŒ=∂ ~°HõÎ=~å‚™êº – kÌfifÜ«∂ ÉèÏã¨fi~å =∞`å II 20
`«$fÜ«∂ q^Œ∞º^•ÉèÏ ™ê – K«`«∞sú â◊√Hõ¡=i‚h I
*Ï`«O K« *ÏÜ«∞=∂#O K« – `«^ÀOH͈~ „Ѩu+≤ª`«"£∞ II 21
qâ◊fiO Éèí∂`«OK« Éèí∞=#O – qz„`«O |Ǩï^è• `«^ä• I
*Ï`«O K« *ÏÜ«∞=∂#O – Ü«∞ `«Î`«û~°fiO ~°∞„^Œ LK«º`Õ II 22
`«ã≤‡<Õfl= ѨÙ#ó „áê}Ï – ã¨û~°fi"≥∂OHÍ~° LK«º`Õ I
„Ѩqb#O `«^ÀOH͈~ – Ѩ~°O „|Ǩχ ã¨<å`«#"£∞ II 23
`«™ê‡^ÀOHÍ~°*ÏÑ‘ Ü«∞ó – ã¨û=ÚHÀÎ <å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞óII 24
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
160 N t=w`«
FOHÍ~°=Ú#O^Õ ã¨<å`«#=∞QÆ∞ Ѩ~°O„|Ǩχ=Ú b#"≥∞ÿÜ«Ú#flk.
JO^Œ∞KÕ FOHÍ~°=Ú#∞ [Ñ≤OK«∞"å~°∞ =Ú‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞. WO^Œ∞Ö’ ã¨Oâ◊
Ü«∞=Ú ÖË^Œ∞.
„`Õ`åyfl (Ü«∞*Ï˝yfl) #∞O_çQÍx, ™ê‡~åÎyfl#∞O_çQÍx, â‹·"åyfl#∞O_ç
QÍx, ã¨OáêkOz# Éèí㨇=Ú#∞ FOHÍ~°=Ú`À =∞O„uOz, Z=~°∞ ##∞fl
ѨÓlOK≥^Œ~À "åiHõO>Ë Éèí‰õΩÎÅ∞ <å‰õΩ Ö’Hõ=ÚÖ’ ÖË~°∞.
=O@âßÅÖ’x Jyfl#∞O_çQÍx, ^•"åyfl #∞O_çQÍx fã≤# Éèãí ‡¨ =Ú#∞
Jaè=∞O„uOz, ^ÕÇϨ =Ú#O^Œ∞ ^•eÛ#"å~°∞ â◊¥„^Œ∞Öˇ#· #∞ =Ú‰õΩÅÎ QÆ∞^Œ∞~°∞.
‰õΩâß„QÆ=ÚÅ`À aÅfi^Œà◊=ÚÅ`À, H˘O_»ÅÖ’ ÅaèOKÕ Ñ¨Ù+¨Ê=ÚÅ`À, FO
HÍ~°=Ú#∞ LK«Ûiù OK«∞K«∂† ##∞fl ѨÓlOK«∞"å~°∞ <å‰õΩ „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞, Ѷ¨Å=ÚÅ∞ (ѨO_»∞¡) =¸Å=ÚÅ∞ (QÆ_»¤Å∞), Ѩ„`«=ÚÅ∞
(P‰õΩÅ∞), ã¨eÅ=Ú (h~°∞), =Ú#flQÆ∞ "å\˜Ö’ U^≥·##∞ FOHÍ~°=Ú#∞
LK«ÛiOK«∞K«∂† <å‰õΩ ã¨=∞iÊOz#KÀ HÀ\˜~Ô @∞¡ JkèHõ Ѷe¨ `«=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
JÇ≤Ï~ã¨, ã¨`«º=Ú, P¿ãÎÜ«∞=Ú ^˘OyeOѨ‰õΩO_»∞@, â∫K«=Ú,
WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú, x`«º=Ú "Õ^Œâß„™êÎ^茺ܫ∞#=Ú =Ú#flQÆ∞ "å\˜x
Z=~°∞ áê\˜OK≥^Œ~À "åˆ~ <å‰õΩ Éèí‰õΩÎÅ∞, „Ñ≤Ü«ÚÅ∞.
„Ѩ^À+¨HÍÅ=Ú#O^Œ∞ t"åÅÜ«∞=Ú#‰õΩ "≥o¡ ##∞fl ѨÓlOz#"å~°∞,
L`«Î=∞"≥∞ÿ# Sâ◊fi~°º=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. Ñ≤=∞‡@ <åÖ’ SHõº=∞Ü≥∞º^Œ~°∞.
J+¨ìq∞, K«`«∞~°út =Ú#flQÆ∞ u^èŒ∞ÅÜ«∞O^Œ∞ Ѩiâ◊√^Œ∞úÖˇ·, ã¨~åfiOQÆ=Ú
ʼnõΩ qÉè∂í ux ^èiŒ Oz ~å„`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ ##∞fl ѨÓlOK«∞"å~°∞ <å‰õΩ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞
<å‰õΩ „Ñ≤Ü«ÚÅ∞. WkÜÕ∞ Hõ$+¨‚ѨHõ∆=Ú#O^Œ∞ WOHÍ qâı+¨=ÚQÍ Ñ¨Ó*Ï
Ѷ¨e`«=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
UHÍ^ŒtukäÜ«∞O^Œ∞ LѨ"åã¨=ÚO_ç, P<å\˜~å„u Ü«∞O^Œ∞ ##∞fl
ѨÓlOz# Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ Z#fl\ H˜ © <åâ◊#=Ú#∞ á⁄O^Œ~∞° . WkÜÕ∞ ™È=∞"å~°=Ú
<å_»∞ WOHÍ qâı+¨=ÚQÍ Ñ¨Ó*Ï Ñ¶¨e`«=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 161
„`Õ`åˆQfl ™ê‡ $~°Î=¿ÇÏfl ~åfi – â‹·"åˆQfl~åfiã¨=∂Ç≤Ï`«"£∞ I
Éèí™ê‡aè=∞O„`«º Ü≥∂ =∂O`«∞ – „Ѩ}"Õ# „ѨѨÓ[ÜÕ∞`ü II
`«™ê‡`«Ê~°`«~À ÉèíHÀÎ – =∞=∞ Ö’ˆH # q^Œº`Õ III 25
âßÖψQfl ~åÌ==¿ÇÏfl ~åfi – Éèí™ê‡h Ü«∂aè=∞O„u`«"£∞ I
Ü≥∂ qeOѨu QÍ„`å}˜ – 㨠â◊¥„^À-Ñ≤ q=ÚK«∞º`Õ II 26
‰õΩâ◊ѨÙÃ+·ÊiƒÅfi^Œà‹·ó – ѨÙÃ+·Ê~åfiyiã¨OÉèí"≥·óI
Ü≥∂ =∂=∞~°ÛÜ«∞`Õ x`«ºO – „Ѩ}"Õ# „Ñ≤Ü≥∂ Ç≤Ï ã¨óII 27
ѨÙ+¨ÊO Ѷ¨ÅO ã¨=¸ÅO "å Ѩ„`«O ã¨eÅ"Õ∞= "åI
Ü≥∂ ^Œ^•º „`«Ê}"≥· ~°‡Ç¨ÏºO – `«`À¯\˜QÆ∞}˜`«O Éèí"Õ`ü II 28
JÇ≤ÏO™ê ã¨`«º =∞¿ãÎÜ«∞O – â∫K«q∞O„kÜ«∞x„QÆǨÏóI
Ü«∞™êºã¨Îº^茺ܫ∞#O x`«ºO – 㨠"Õ∞ ÉèíHõÎ ã¨û"Õ∞ „Ñ≤Ü«∞óII 29
„Ѩ^À+¨ Ü≥∂ =∞=∞ ™ê÷#O – QÆ`åfi ѨÓ[Ü«∞`Õ `«∞ =∂"£∞ I
㨠Ѩ~åO „tÜ«∞ =∂áÈflu – ѨâßÛ #‡~Ú qbÜ«∞`Õ II 30
J+¨ì=∂ºO K« K«`«∞~°ÌâߺO – Ѩ~°fi}À ~°∞ÉèíÜ≥∂~°Ñ≤ I
Éèí∂u Éèí∂+≤`«ã¨~åfiOQÀ – Ü«∞ó ѨÓ[Ü«∞u =∂O xt II 31
Hõ$+¨‚ѨˆH∆ qâı¿+} – ã¨"Õ∞ ÉèíHõÎã¨û "Õ∞ „Ñ≤Ü«∞óI
UHÍ^Œâߺ =ÚáÈÃ+·º=O Ü«∞ó ѨÓ[Ü«∞u =∂O xt II 32
™È=∞"åˆ~ qâı¿+} 㨠"Õ∞ ÉèíHÀÎ # #â◊ºu II 33
ѨOKå=∞$`≥· ™êûflѨÜÕ∞ ^Œºó – ѨOK«QÆ"Õº# "å ѨÙ#óI
ѨÙëÈÊ^ŒÔH·ó ‰õΩâ◊[Öˇ· – ã¨Î™ê‡ <åfl#ºó „Ñ≤Ü≥∂ =∞=∞II 34
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
162 N t=w`« N t=w`« 163
P=ÙáêÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞, <≥~Úº, `Õ<≥, ѨOK«^•~°, =Ú#flQÆ∞ ѨOKå=∞$`« Ѩܫ∞™ê ã¨iÊëê KåÑ≤ – =∞^èŒ∞<Õ‰õ∆Ω~°¿ã# "å I
=ÚÅ`À#∞, P=ÙáêÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞, <≥~Úº, QÀ=∞Ü«∞=Ú, QÀ=¸„`«=Ú Ñ¨HÍfi„=∞ Ѷ¨Å*Ë<åÑ≤ – <åiˆHà◊ [ÖË#"å II 35
=Ú#flQÆ∞ ѨOK«QÆ=º=ÚÅ`À#∞, ѨÙëÈÊ^ŒHõ=Ú, ‰õΩâ’^ŒHõ=Ú, =Ú#flQÆ∞
"å\˜`À ##∞fl ™êfl#=Ú KÕ~ÚOz#"å~°∞...<å‰õΩ „Ñ≤Ü«∞Éèí‰õΩÎÅ∞. QÆO^èÀ^ŒˆH#"å =∂O Ü≥∂ – ~°∞„^Œ=∞O„`«O ã¨=ÚK«Û~°<£ I
áêÅ∞,<≥~Úº, `Õ<≥, K≥~°∞‰õΩ~°ã¨=Ú, =∂q∞_çѨO_»¡ ~°ã¨=Ú, <åiˆHà’ Jaè+≤OKÕ`«Î`À <å#ºó – HõtÛ „uÊÜ«∞`«"≥∂ =∞=∞ II 36
^ŒH=õ Ú QÆO^èÀ^ŒH=õ Ú =Ú#flQ∞Æ "å\˜`À, ~°∞„^Œ=∞O„`«=ÚÅ#∞ (#=∞HõK=« ∞Hõ
=ÚÅ#∞) LK«Ûiù OK«∞K«∂ ##∞fl Jaè¿+Hõ=Ú KÕã#≤ "åiHõO>Ë „Ñ≤Ü∞« `«=ÚÅ∞ JÇ≤ÏO™È`åº~°=∞ƒHõtÛ–uÊÜ«∞`«~À =∞"Õ∞`Àº`«^Œ#ÎO ã¨∞QÆ=∞"£∞I
=∞iÜ≥ÚHõ~°∞ <å‰õΩ ÖË~°∞. Pk`åºaè=ÚM’ Éèí∂`åfi – Ǩ˙º~°úfiÉÏǨï~°˚ÖË ã≤÷`«óII 37
h\˜Ö’ xÅ|_ç, ã¨∂~°ºÉèíQÆ"å#∞xÔH^Œ∞~°∞QÍ, KÕ`«∞Å∞ ÃÑ·ÔHuÎ ã¨∂~°º
aO|=ÚÖ’ <å (t=) ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞ ^蕺xOz, J^è~Œ åºOy~°ã¨ =∞O„`«=Ú =∂O ^蕺ܫ∞<£ ~°qaO|ã¨ú – =∞^äŒ~åfiOy~°ã¨O [¿Ñ`ü II 38
Å#∞ [Ñ≤OK«=Öˇ#∞. J@∞=O\˜"å~°∞ QÆ$ǨÏ=Ú#O^Œ∞ Ü«∞[=∂x „Ѩ"Õ
tOK«∞#@∞¡ <å k=º â◊s~°=Ú#O^Œ∞ „Ѩ"ÕtOK≥^Œ~°∞. „Ѩqâı<Õ‡ â◊sˆ~-™œ – QÆ$ǨÏO wǨÏѨu~°º^ä• I
|$Ǩτ^Œ^äŒO`«~°O "å=∞– ^Õ=ºO ^Õ=„=`åx K« II 39
MOHANPUBLICATIONS.COM
|$Ǩτ^Œ^OŒè `«~=° Ú, "å=∞^Õ=º=Ú, ^Õ=„=`«=Ú, =Ú#flQ∞Æ Ü«∂QÆ=Ú
Å#∞ KÕÜ«ÚK«∂, ™ê=∞"Õ^Œ =∞O„`«=ÚÅ#∞ <å ™êxfl^茺=Ú#O^Œ∞ Z=~°∞
QÍ#=Ú KÕÜ«Ú^Œ∞~À "å~°∞ WǨÏÖ’Hõ=Ú#O^Œ∞ ã¨HõÅ ã¨OѨ^ŒÅ#∞ á⁄O^≥
^Œ~°∞. ^ÕǨ=™ê#=Ú `«~åfi`« <å (t=) ™êÜ«∞[º=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞.
`«^ÀºQÆ Ü«∂[º^ÕǨOâ◊Û – Ü≥∂ QÍÜ«∞u =∞=∂„QÆ`«óI
WÇ¨Ï „tÜ«∞O Ѩ~åO Éèí∞HÍÎfi – =∞=∞ ™êÜ«Ú[º =∂ѨÙflÜ«∂`ü II 40
Dâß"å™êºk=∞O„`å<Àº – [¿Ñ xfl`«ºO =∞=∂„QÆ`«óI
Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`«∞Î =Ú#flQÆ∞ LѨx+¨ #‡O„`«=ÚÅ#∞ <å ã¨xflkèx =∞`åûÜ«Ú[º =∞"åáÈflu – =∞=∞ Ö’ˆH =∞Ç‘ÏÜ«∞`Õ II 41
x`«º=Ú áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜ«Ú"å~°∞ <å (t=) ™êÜ«Ú[º=Ú#∞ <å (t=)
Ö’Hõ=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÀ =∞Ü«∂„áÈHõÎO – U=O ~°Ñ¶¨Ú‰õΩÖ’^ŒfiÇ¨Ï I
F ~°Ñ¶¨Ú‰õΩÖ’`«Î=∂ ! ~å=∂! <Õ#∞ h‰õΩ ÉèíH˜Î Ü≥∂QÆ=Ú#∞ K≥Ñ≤Êux. ã¨~°fiHÍ=∞„Ѩ^À=∞`«Îº H˜ – =∞#º „KÀÛù`«∞ q∞K«Ûùã≤II 42
Wk ã¨HõÅ HÀiHõÅ#∞ <≥~°"Õ~°∞Û#∞. Jx â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
FO `«`«ûk N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë t=w`åã¨∂-Ѩ+¨`«∞û
Wk "庙ÈHõΠѨ^Œ‡Ñ¨Ù~å}=Ú #O^Œe t=~å=∞ ã¨O"å^Œ ~°∂Ѩ=Ú# „|Ǩχq^•ºÜ«∂ Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N t=~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÀ<å=∞
QÆÅ „|Ǩχq^Œº Ü≥∂QÆâßG=Ú LѨx+¨`«∞Î J~Ú# t=w`« Ü«∞O^Œ∞ ѨOK«^Œâ’^蕺ܫ∞ó
ÉèíH˜ÎÜ≥∂QÆO J<Õ Ñ¨k¿ÇÏ#= J^蕺ܫ∞O ã¨=∂ѨÎ=Ú.

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
164 N t=w`« N t=w`« 165

16= J^蕺ܫ∞=Ú ÉèÏ==Ú N t=w`å

ÉèQí "Æ å<£! h=Ù "≥∂Hõ=∆ Ú Ü≥ÚHõ¯ =∂~°=æ Ú#∞ ã¨∞QÆ=∞=ÚQÍ É’kèOz
uq. J\˜ì "≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ JkèHÍi Z=~À K≥ѨC=Ú. D ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞
x"åiOK«O_ç ! JO@∂, ~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ J_»∞QÆQÍ, â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞
qѨÙbHõiOK«∞ K«∞O_≥#∞.
„ÉÏǨχ}∞Å∞, Hõ∆„uÜ«ÚÅ∞, "≥·â◊√ºÅ∞, â◊¥„^Œ∞Å∞, „ã‘ÎÅ∞, ѨÙ~°∞+¨µÅ∞
JO^Œ~°∂ "≥∂Hõ∆=∂~°æ=Ú#‰õΩ JkèHÍ~°∞ÖË!
„|ǨχKåi, QÆ$ǨÏã¨∞÷_»∞, J#∞Ѩh`«∞_≥·# „ÉÏǨχ}∞_»∞, "å#„Ѩã¨∞÷_»∞,
=#ã¨∞_÷ ∞» HÍx"å_»∞, Ü«∞u, áêâ◊√Ѩ`„« =`«∞_»∞, [_»∞_»∞, „QÆ∞_ç"¤ å_»∞, K≥q\˜
"å_»∞, =¸QÆ"å_»∞, ~ÀQÍkHÍ~°}ÏÅ=Å# â◊√zHÍx"å_»∞, âß„ã‘ÎÜ«∞ Hõ~°‡
MOHANPUBLICATIONS.COM
Å#∞ KÕÜ∞« x"å_»∞ Jq"ÕH,˜ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ JѨÇ¨ 㨺=Ú KÕÜÚ« "å_»∞, Éèãí ‡¨ =Ú#∞,
~°∞„^•Hõ∆=∂ÅÅ#∞^•eÛ, t"å~°Û#Ü«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î Hõeæ# "å~°O^Œ~°∞ "≥∂Hõ∆
=∂~°æ=Ú#‰õΩ JkèHÍ~°∞ÖË!
t=eOQÍ~°Û# KÕÜ«Ú Éèí‰õΩÎÅ#∞ ^Õfi+≤Oz#"å~°∞, "≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ Jkè
HÍ~°∞Å∞ HÍ~°∞. #~åkèáê! Z=~°∞ ##∞fl QÆ∞~°∞=Ù#∞, áêâ◊√Ѩ`« „=`«=Ú#∞
PK«iOK«∞ "åxx, q+¨µ=‚ Ù#∞ ^Õfi+O≤ K≥^~Œ À, "å~°∞ â◊`H« À\˜ [#‡=ÚÅÔH<· å
=ÚH˜Î =∂~°æ=Ú#∞ á⁄O^ŒÖË~°∞.
J<ÕHõ Ö∫H˜Hõ Hõ~°‡Å#∞ KÕã≤# ã¨O™êi t=*Ï˝#=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#Hõ,
t=ÉèHí Θ ÖËx"å_≥#· KÀ, J\˜ì QÆ$ǨÏã¨∞_÷ ∞» ã¨O™ê~°|O^è=Œ Ú #∞O_ç q=ÚH˜xÎ
á⁄O^ŒÖË_»∞.
âßG xOk`« Ѷ¨ÖÏHÍOHõ∆KÕ J"≥·kHõ Hõ~°‡Öˇ·# "å=∞Kå~°=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
P㨉õΩÎ_≥·#"å_»∞, `«`«ÊùÅ=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ á⁄O^Œ∞#∞. HÍx "≥∂H∆ÍkèHÍi
HÍÖË_»∞.
Jq=ÚH˜Î ("å~°}Ïã≤) ^•fi~H° ,õ Nâ‹Å· =Ú, ѨÙO_»sHõ=Ú (z^ŒO|~°=Ú)
=Ú#flQÆ∞ ѨÙ}ºˆH∆„`«=ÚÅÖ’ x=tOK«∞ Éèí‰õΩÎÅÜ«∞O^Œ∞ J#∞„QÆǨÏ=Ú`À
<Õ#∞, "åi ^ÕǨ=™ê# ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ `å~°Hõ =∞O„`ÀѨ^Õâ◊=Ú KÕÃã
^Œ#∞. `«^•fi~å "å~°∞ Ѩ~°O„|Ǩχ Ѩ^Œ=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
J^äŒ ëÈ_»â’-^蕺ܫ∞ó
"≥∂H∆ÍkèHÍi Ü≥∂QÆó
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! "≥∂Hõ∆=∂~Àæ Ü«∞–ã¨Î fiÜ«∂ ã¨=∞º QÆ∞^•Ç¨Ï$`«óI
`«„`åkèHÍi}O „|∂Ç≤Ï – `«„`« "Õ∞ ã¨Oâ◊Ü≥∂ =∞Ǩ<£ II 1
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
„|Ǩχ Hõ∆„`«Î qâ◊â◊¥≈„^•-– ã≤Îû Ü«∞âßÛ „`åkèHÍi}óI
„|ǨχKås QÆ$Ǩ™È÷"å-– #∞Ѩh`À-^äŒ "å kfi[óII 2
=#™È÷ "å-=#™È÷ "å Ü«∞uó áêâ◊√Ѩ`«„=f I
|Ǩï<å-„`«H˜ =ÚˆHÎ# – Ü«∞㨺 ÉèíH˜Î t≈"å~°Û<Õ II 3
㨠U"å„`åkèHÍs ™êº`ü – <å#ºz`«Îó Hõ^äŒOK«#I
[_À-<Àú |kè~À =¸HÀ – xâ∫≈K«ó Hõ~°‡=i˚`«óI
J*’˝Ñ¨Ç¨™êÉèíHÍÎâ◊Û – Éèí∂u~°∞„^•Hõ∆ ^è•i}óII 4
eOy<À Ü«∞â◊Û "å ^Õfi+≤ì – `Õ <≥·"å-„`åkèHÍi}óI
Ü≥∂ =∂O QÆ∞~°∞O áêâ◊√Ѩ`«O – „=`«O ^Õfi+≤ì #~åkèѨ I
q+¨µ‚O "å 㨠# =ÚKÕº`« – [#‡HÀ\˜ â◊`≥·~°Ñ≤ II 5
J<ÕHõ Hõ~°‡ã¨HÀÎ-Ñ≤ – t=*Ï˝# q=i˚`«óI
t=ÉèíH˜Î qÇ‘Ï#â◊Û – ã¨O™ês<≥·= =ÚK«º`Õ II 6
Pã¨HÍÎó Ѷ¨Åã¨OˆQ#– ÜÕ∞ `«fi "≥·kHõ Hõ~°‡}˜ I
^Œ$+¨ì=∂„`«Ñ¶¨ÖÏ¿ãÎ `«∞ – # =ÚHÍÎ=kèHÍi}óII 7
Jq=ÚˆHÎ ^•fi~°=`åºO – Nâ‹·ÖË Ñ¨ÙO_»sHõˆH I
^ÕǨO`Õ `å~°HõO „|Ǩχ – ÅÉèí`Õ =∞^Œ#∞„QÆǨ`ü II 8
Ü«∞㨺 ǨϙœÎ K« áê^Ò K« – =∞#â‹·Û= ã¨∞ã¨OÜ«∞`«"£∞ I
q^•º `«Ñ¨â◊Û H©iÎâ◊Û – 㨠f~°÷Ѷ¨Å =∞â◊√fl`Õ II 9
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
166 N t=w`« N t=w`« 167
Z=fix ǨÏã¨Î=ÚÅ∞, áê^Œ=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞û...xÜ«∞=∞=ÚÅ`À #∞O q„Ѩ ™êº#∞Ѩh`«ã¨º – qkèˆ~= =Ú^•Ç¨Ï$`«óI
_»∞<À, q^Œº, `«Ñ¨ã¨∞û H©iÎ...=Ú#flQÆ∞#q ã¨=∞‰õÄ~°∞<À "åxˆH f~°÷Ѷ¨Å=Ú <åaè"åºÇ¨~°ÜÕ∞ „^ŒƒÇ¨Ï‡ – ã¨fi^è•x #Ü«∞<å^Œ$`Õ II 10
ÅaèOK«∞#∞.
Ü«∞*’˝Ñ¨g`«=Ú ^èŒiOK«x (LѨ#Ü«∞# ã¨O™ê¯~°=ÚÖËx) „ÉÏǨχ}∞ 㨠â◊¥„^Õ} ã¨=∞™êÎ= – ^•º=^Õfi^•#fl *ÏÜ«∞`Õ I
#‰õΩ qkè K≥ѨÊ|_ç#k U=∞#QÍ ã¨fi^è• ^•<åk Ñ≤`«$HÍ~°º=ÚÅ `«Ñ¨Ê <å=∞ã¨OH©~°Î<Õ ^蕺<Õ – ã¨~°fi U"åkèHÍi}óII 11
`«k`«~° HÍ~°º=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "Õ^=Œ ∞O„`«=ÚÅ#∞ LK«ÛiOK«~å^Œ∞. LѨ#Ü«∞#
ã¨O™ê¯~°=Ú [~°∞QÆ#O`«=~°‰õΩ „ÉÏǨχ}∞_»∞ â◊¥„^Œ∞x`À ã¨=∂#=Ú.
ã¨O™ê~å #∞‡K«º`Õ [O`«∞ – t≈=`å^•`«‡º ÉèÏ=<å`ü I 12
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~° <å=∞ ã¨OH©~#ΰ =Ú, ^蕺#=ÚʼnõΩ, kfiAÅ∞, kfi*Ë`~« ∞° Å∞
JO^Œ~‰° Ωõ JkèHÍ~°=Ú#flk. t=Ù}˜fl ^蕺#=ÚKÕã,≤ `å^•`«‡º (J`«_Õ <Õ##∞) ã¨Ç¨Ï„™êÎO ™êfl`«∞ <å~°Ç¨ÏOu– ã¨~°fi^• ^蕺# Hõ~°‡}óI
ÉèÏ=#=Å# #~°∞_»∞ ã¨O™ê~°|O^èŒ=Ú#∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞. HÍ=Ù# Ü«∞^ä• ^•#O `«áÈ"Õ^• – ^茺ܫ∞#O Kå-#ºHõ~°‡"å II 13
^•#=Ú, `«Ñ¨ã¨∞û, "Õ^•^茺ܫ∞#=Ú `«k`«~° Hõ~°‡ÅKÕ`« ÅaèOK«∞ Ѷ¨Å=Ú
MOHANPUBLICATIONS.COM
x`«º=Ú t=^蕺#=ÚKÕ`« HõÅ∞QÆ∞ Ѷ¨Å=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊=Ú#‰õΩ
ã¨=∂#=Ú HÍ^Œ∞.
*Ïu, P„â◊=∞=Ú, Ü«∞=∂k JëêìOQÆ=ÚÅ∞, ^Õâ◊=Ú, HÍÅ=Ú,
*Ïu =∂Hõ∆=∞ =∞O„^•x – ^Õâ◊OHÍÅ =∞`åÑ≤"å I
Jã¨<ånx Hõ~å‡}˜ ^蕺#O – <å¿ÑHõ∆`Õ Hõfiz`ü II 14

=∞iÜ«Ú JOQÆ<庙êk Hõ~°‡Å∞...=Ú#flQÆ∞ "å\˜x ^蕺#=Ú #O^Œ∞ qKå QÆK«ÛO ã≤Î+¨ªO â◊Û~°<åfiÑ≤ – â◊Ü«∂<À "å-#ºHõ~°‡}˜I
iOKÕ P=â◊ºHõ`« ÖË^Œ∞. J#QÍ Jq ^蕺#=Ú KÕÜ«Ú ™ê^茉õΩ#‰õΩ J=㨠áê`«ˆH<åÑ≤ Ü«ÚHÀÎ"å – ^蕺<å^Õ= q=ÚK«º`Õ II 15
~°=ÚÖË^Œ∞. ^蕺#=Ú#O^Œ∞ ÉèÏ=#ÜÕ∞ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#k.
#_»K∞« K«∞, xÅ∞K«∞K«∞, Ѩ_∞» ‰õΩx [Ñ≤OK«∞K«∞, `«k`«~=° ÚÖˇ#· Ѩ#∞Å∞ <ÕǨ„aè„Hõ=∞<åâ’-ã≤Î – „Ѩ`«º"åÜ≥∂ # q^Œº`Õ I
KÕÜÚ« K«∞ ^蕺#=Ú KÕÜÚ« ™ê^艌 Ωõ _»∞, áêѨ=Ú ("≥∞Åÿ )`À ‰õÄ_ç#"å_≥#· #∞ ã¨fiÅÊ =∞Ѩºã¨º ^èŒ~°‡ã¨º – „`åÜ«∞`Õ =∞ǨÏ`À ÉèíÜ«∂`üII 16
ã¨O™ê~° |O^èŒ=Ú#∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞.
^蕺<åÉèϺã¨=Ú =Å# <åâ◊=ÚÖË^Œ∞. „Ѩ`«º"åÜ«∞^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ^Œ∞. Pâ◊Ûˆ~º "å ÉèíÜÕ∞ â’ˆH – ‰õ∆Ω`Õ "å =∞=∞ <å=∞Ü«∞óI
ã¨fiÅÊ=ÚQÍ KÕÜ∞« |_ç#, ^è~Œ ‡° ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ^蕺#ѶŨ =Ú =∞$`«∞º~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ
=∞ǨÉèÜí ∞« =Ú #∞O_ç ~°HO∆˜ K«∞#∞. J#QÍ t=^蕺#=ÚKÕÜÚ« ÉèÏQÆ=`«∞#‰õΩ "åº*Ë<åÑ≤ 㨇~° 㨇~°Îºó–ã¨ûÜ«∂u Ѩ~°=∂O QÆu"£∞ II 17
W`«~° ÉèíÜ«∞=ÚÅ∞O_»=Ù.
Pâ◊Û~°º=Ú,ÉèíÜ«∞=Ú, â’Hõ=Ú, =Ú#flQÆ∞ ÉèÏ"å"Õâ◊=ÚÅO^Œ∞QÍx, =∞ǨáêÃÑ· ~°Ñ≤ ã¨û$ëÈì – ^ÕǨO`Õ Ü«∞ã¨∞Î =∂O 㨇ˆ~`ü I
`«∞=Ú‡ =zÛ#ѨC_»∞QÍx, U^Õx <≥Ѩ=Ú ("åº[=Ú)`ÀQÍx, <å^Œ∞ <å=∞ ѨOKåHõ∆sO "ÀK«Ûù~°u – 㨠=ÚHÀÎ <å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞óII 18
=Ú#∞ 㨇iOz# =∂#=ÙÅ∞ Ѩ~°=∞QÆux á⁄O^≥^Œ~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
168 N t=w`«
=∞ǨáêѨ=Ú KÕã≤# "å_≥·##∞ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞, ##∞fl
(t= <å=∞=Ú#∞) 㨇iOz##∞, ѨOKåHõ∆s =∞Ǩ=∞O„`«=Ú (FO #=∞t≈
"åÜ«∞)#∞ LK«Ûiù Oz##∞ J\˜ì ™ê^艌 Ωõ _»∞ "≥∂Hõ=∆ Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. WO^Œ∞Ö’
ã¨O^ÕǨÏ=ÚÖË^Œ∞.
D K«~åK«~°=∞O`å ã¨^•t==∞Ü«∞=ÚQÍ `«ÅOz, x~°‡Å z`«Î=Ú`À
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞}˜fl ™êH∆Í`«¯iOK«∞H˘#∞ ÉèÏQÆ=`«∞ʼnõΩ, f~°Hˆ÷ „∆ `«=ÚÅ∞ =Ú#flQ∞Æ
ѨÙ}ºHõ~°‡Å =Å# Uq∞ „ѨÜ≥∂[#=Ú ? J#QÍ J\˜ì t=Éèí‰õΩÎÅ∞ Ѩi
ѨÓ~°∞‚Öˇ· Ѩ~°=∞ ѨÙ~°∞+¨µ}˜fl ™êkèOz#O^Œ∞# "åxH˜ ѨÙ}ºHõ~°‡Å`À „ѨÜ≥∂
[#=Ú ÖË^Œ∞.
™ê^茉õΩÖˇÅ¡~°∞ ZšѨC_»∞ qÉèí∂ux ~°∞„^•Hõ∆Å#∞ ^èŒiOK«=Öˇ#∞. t=
ÉèíH˜Îx PHÍOH˜∆OK«∞ "åiH©qkè =ÚYº"≥∞ÿÜ«Ú#flk. Éèí㨇=Ú#∞ ѨÓã¨∞H˘x
~°∞„^•Hõ∆Å#∞ ^•eÛ# #~°∞_»∞ =∞ǨáêѨ=ÚÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞.
WO^Œ∞Ö’ ã¨O^ÕǨÏ=ÚÖË^Œ∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
â‹·= ã¨O|O^èŒ=ÚÖˇ·# `«k`«~° Hõ~°‡Å#∞ KÕã≤##∞ KÕÜ«∞HõáÈ~Ú##∞†
ZÅ¡"Õà◊Å t=<å=∞=Ú#∞ [Ñ≤Oz#KÀ =ÚH˜Îx á⁄O^Œ∞#∞.
Z=fi_»∞ J=™ê# HÍÅ=Ú#O^Œ∞ ~°∞„^•HõÅ∆ #∞, qÉè∂í ux ^•eÛÜ«ÚO
_»∞<À "å_»∞ =∞ǨáêѨ=ÚÅ∞ LѨáêѨ=ÚÅKÕ`« K«∞@ì|_ç# #~å^èŒ=Ú_≥·
##∞ J\˜ì"åx ^ŒiH˜ Ü«∞=∞H˜OHõ~°∞Å∞ KÕ~°~°∞. J>Ë¡ aÅfi =$Hõ∆=Ú =¸Å
=ÚÖ’x =∞\˜ìx ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ ѨÓ#∞H˘x# t=ÉèÏQÆ=`«∞#‰õΩ J=™ê#
HÍÅ=Ú#O^Œ∞ Ü«∞=∞^Œ∂`«Å∞ ^Œ∂~°=ÚQÍ áêiáÈ=Ù^Œ∞~°∞ J#QÍ J\˜ì
™ê^茉õΩÅ∞ ã¨^Œæux á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞.
â◊OHõ~É° Qíè "Æ å<£ ! x#∞fl UÜÕ∞ „ѨfHõÅÜ«∞O^Œ∞ ѨÓlOz# h=Ù „Ѩã#¨ ∞fl
_»=QÆ∞^Œ∞=Ù? J\˜"ì å\˜x QÆ∂iÛ `≥Å∞ã¨∞H˘#=Öˇ#x l*Ï˝ã¨ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flk.
HÍ=Ù# <å‰õΩ K≥ѨÊO_ç. Jx N~å=Ú_»∞ ѨÅ∞HõQÍ â◊OHõ~°∞_»∞ ^ŒÜ«∞`À–
~å=∂! =∞$}‡Ü«∞=Ú (=∞\˜)ì QÀ=∞Ü«∞=Ú (P=Ù¿Ñ_») Éèãí ‡¨ =Ú K«O^Œ
#=Ú Wã¨∞Hõ, Hõ„~°, ~å~Ú, W#∞=Ú, `«QÆ~°=Ú, ã‘ã¨=Ú, HõOK«∞, W`«Î_ç,
~åy, "≥O_ç, |OQÍ~°=Ú, Hõ~°∂Ê~°=Ú, ~°`«fl=Ú, áê^Œ~°ã¨=Ú, =Ú#flQÆ∞
"å\˜KÕ „Ѩu=∞QÍ, Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x PHÍ~°=ÚQÍx, t=eOQÍHõ$uQÍx
`«Ü∂« ~°∞KÕÜÚ« =Ú. JѨC_»∞ "å\˜Ü∞« O^Œ∞ ##∞fl ѨÓlOz# P~å^艌 Ωõ ʼnõΩ
HÀ\˜Ô~@∞¡ JkèHõѶ¨e`«=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 169
qâ◊fiO t==∞Ü«∞O Ü«∞ã¨∞ΠѨâ◊º `åº`å‡#=∂`«‡<å I
`«ã¨º ˆH∆„`Õ+¨µ fˆ~÷+¨µ – H˜O HÍ~°ºO "å#ºHõ~°‡ã¨∞II 19
㨈~fi} ã¨~°fi^• HÍ~°ºO – Éèí∂u~°∞„^•Hõ∆ ^è•~°}"£∞ I
Ü«ÚˆHÎ <å^ä•Ñ¨ºÜ«ÚˆHÎ# – t=ÉèíH˜Î =∞cèѨû`å II 20
#~À Éèí㨇ã¨=∂Ü«ÚHÀÎ – ~°∞„^•H∆Í #ºã¨∞Î ^è•~°ÜÕ∞`ü I
=∞ǨáêÃÑ·~°Ñ≤ ã¨Ê $ëÈì – =ÚK«º`Õ <å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞óII 21
J<åºx â‹·=Hõ~å‡}˜ – Hõ~Àu # Hõ~Àu "åI
t=<å=∞ [¿Ñ ^Œºã¨∞Î – ã¨~°fi^• =ÚK«º`Õ `«∞ ã¨óII 22
JO`«HÍÖË `«∞ ~°∞„^•H∆Í<£ – qÉèí∂uO ^è•~°ÜÕ∞`«∞Î Ü«∞óI
=∞Ǩ áêáÈѨáêáœÃѶ∞ÿ – ~°Ñ≤ ã¨Ê $ëÈì #~å^èŒ=∞óII 23
ã¨~°fi^è• <ÀѨã¨~°ÊOu – `«O [#O Ü«∞=∞H˜OHõ~åóI
aÅfi=¸Å =∞$^•Ü«∞ã¨∞Î – â◊s~° =ÚѨeOѨu II
JO`«HÍÖË-O`«Hõ [<≥·ó – ã¨û^Œ∂s „H˜Ü«∞`Õ #~°óII 24
N~å=∞ L"åK«
ÉèíQÆ=<£ ! ѨÓl`«ó ‰õΩ„`« – ‰õΩ„`«"å `«fiO „Ѩã‘^Œã≤ I
`«„^Œ∂ƒÇ≤Ï =∞=∞ l*Ï˝™ê – =~°Î`Õ =∞ǨÏf qÉè’II 25
N ÉèíQÆ"å<£ L"åK«
=∞$^•"å QÀ=∞ÜÕ∞<åÑ≤ – Éèí㨇<åK«O^Œ<Õ# "å I
ã≤Hõ`åaè~åÌ~°∞}Ï "å – áêëê}Ë<å~°÷ xi‡`åóII 26
Ö’¿ÇÏ#<å^äŒ ~°OˆQ} – HÍO㨺Hõ~°Ê~° Ñ≤`«ÎÖˇ·ó I
`å„=∞ ~“Ѩºã¨∞=Ô~·‚~åfi ~°`≥·flº ~åfl<åq^è≥·~°Ñ≤ II 27
J^äŒ "å áê~°^Õ<≥·= Hõ~°∂ʈ~}Ï ^äŒ"å Hõ$`å I
„Ѩu=∂ t=eOQÆO "å „^Œ"≥·ºˆ~`≥·ó Hõ$`«O `«∞ Ü«∞`ü II 28
`«„`« =∂O ѨÓ[ÜÕ∞ `ÕÎ+¨µ – Ѷ¨ÅO HÀ\˜QÆ∞}À`«Î~°"£∞ I
=∞$^•Ì~°∞HÍO㨺 Ö’ÃÇ·Ïâ◊Û – áêëê}Ë<åÑ≤ xi‡`å II 29
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
170 N t=w`«
QÆ$ǨÏã¨∞÷_»∞ =∞\˜ì, Hõ„~°, HõOK«∞, W#∞=Ú, ~å~Ú..=Ú#flQÆ∞"å\˜KÕ
t=ÙxÜ≥ÚHõ¯ „Ѩu=∞QÍx, eOQÍHÍ~°=Ú#∞QÍx KÕã≤ „Ѩu+≤ªOK«=Öˇ#∞.
J^•Ìxx ѨÓlOz# P~å^艌 Ωõ #‰õΩ „Hõ=∞=ÚQÍ PÜ«Ú=Ù, ã¨OѨ^,Œ =Oâ◊=Ú,
^èŒ~°‡=Ú, Ѩل`«∞Å∞, =Ú#flQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞.
aÅfi=$Hõ∆=Ú#∞QÍx, aÅfiѶ¨Å=Ú (=∂ˆ~_»∞HÍÜ«∞) #∞QÍx, t=Ùx
„ѨfHõQÍ KÕã∞¨ H˘x ##∞fl ѨÓlOz# P~å^艌 Ωõ _»∞ WǨÏ=Ú#O^Œ∞ =∞ǨÏ^≥â· fi◊
~°º=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. Ñ≤=∞‡@ <å^Œ∞Ö’Hõ=∞QÆ∞ ÔH·ÖÏã¨=Ú#∞ KÕ~°∞#∞.
aÅfi=$Hõ=∆ Ú ã¨xflkxè qkèq^è•#=Ú`À =∞O„`«[Ѩ=Ú KÕã#≤ P~å^艌 Ωõ
#‰õΩ XHõ¯~ÀA#ˆH ѨÙ~°âÛ◊ ~°} ѨÓiÎKãÕ #≤ Ѷe¨ `«=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. aÅfi=#=Ú
#O^Œ∞ ‰õΩ\©~=° Ú xi‡OK«∞H˘x x"åã¨=ÚO_ç# P~å^è#Œ ‰õΩ#‰õΩ =∞O„`«=Ú
ÅxflÜ«Ú [Ñ≤Oz#O`« =∂„`«=Ú#<Õ ã≤kúOK«∞#∞.
Ѩ~fi° `t« Y~°=Ú# #n f~°=Ú# aÅfi=$Hõ=∆ ¸Å=Ú# t"åÅÜ«∞=Ú#
Jyfl Ǩϟ„`«=Ú# (Ü«∞[˝âßÅ#∞) ǨÏiã¨xflkèx P~å^茉õΩ_»∞KÕÜ«Ú =∞O„`«
MOHANPUBLICATIONS.COM
[Ѩ=Ú#‰õΩ ^•#=ÙÅ∞QÍx, Ü«∞‰õ∆ΩÅ∞QÍx, ~åHõ∆ã¨∞Å∞QÍx, qѶ¨∞fl=ÚÅ#∞
HõeOæ K«Ö~Ë ∞° . J@∞=O\˜ ™ê^艌 Ωõ xfl áêѨ=ÚÅO@=Ù. Ñ≤=∞‡@ t=™êÜ«Ú[º
=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
~åѶ¨∞"å! Éèí∂q∞ [Å=Ú, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊=Ú J#∞ ѨOK«
=∞Ǩ Éè∂í `«=ÚÅÖ’ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÖ’ JO`«~å`«‡Ö’ ##∞fl (t=Ùxfl) ѨÓlOz#
P~å^茉õΩ_»∞ ã¨fiÅÊ „Ѩܫ∞`«fl=Ú`À<Õ ã¨OѨÓ~°‚ Ѷ¨e`«=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
~å=∂ ! P`«‡Ñ¨Ó[`À ã¨=∂#=∞QÆ∞ ѨÓ[ =∞~˘Hõ¯\˜Ö^Ë ∞Œ . P~å^艌 Ωõ _»∞
K«O_®Å∞_≥·##∞ P`«‡ ѨÓ[KÕÜ«∞_»O =Å# <å^Œ∞ ã¨xflkèx (t=™êÜ«Ú[º
~°∂Ѩ=∞QÆ∞) =ÚH˜Îx á⁄O^Œ∞#∞.
™ê^茉õΩ_»∞ HõO|ÖÏã¨#=Ú #O^Œ∞ ‰õÄ~˘Ûx =∞O„`«=Ú#∞ [Ñ≤Oz#
ã¨HÅõ HÀiHõÅ∞ <≥~"° ~Õ ∞° #∞. J>Ë¡ Hõ$ëê‚l#=Ú, (#Å¡lOHõK~« ‡° =Ú) Pã¨#=Ú
#O^Œ∞ [Ñ≤Oz# =ÚH˜Î HõÅ∞QÆ∞#∞. "庄Ѷ∞¨ K«~‡° =Ú (ѨÙeK«~‡° =Ú) Pã¨#=Ú
#O^Œ∞ [Ñ≤Oz# "≥∂Hõ∆=Ú, ã¨OѨ^Œ HõÅ∞QÆ∞#∞, ‰õΩâßã¨#=Ú (^Œ~°ƒÅ`À
KÕã≤# Pã¨#=Ú) #O^Œ∞ [Ñ≤Oz# *Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. Ѩ„`åã¨#=Ú
(P‰õΩÅ`À KÕã≤# Pã¨#=Ú) #O^Œ∞ [Ñ≤Oz# P~ÀQƺ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
áêëê}=Ú (~åu)ÃÑ· [Ñ≤Oz# ^Œ∞óY=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
HÍ+ª̈=Ú (Hõ„~°)ÃÑ· [Ñ≤Oz# ~ÀQÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =G=ÚÃÑ· [Ñ≤Oz#
ã¨OѨ^Œ HõÅ∞QÆ∞#∞. U Pã¨#=Ú ÖˉΩõ O_® Éè∂í q∞ÃÑ· ‰õÄ~˘Ûx =∞O„`«[Ѩ=Ú
KÕã≤# ã≤kúOѨ^Œ∞. ™ê^茉õΩÅ∞, L`«Î~°=ÚY=ÚQÍQÍx `«∂~°∞Ê =ÚY=ÚQÍ
QÍx ‰õÄ~˘Ûx =∞O„`«[Ѩ=Ú#∞, ^Õ=`åѨÓ[#∞, PK«iOK«=Öˇ#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 171
QÆ$Ç≤Ï}Ï „Ѩu=∂ HÍ~åº – t=O â◊â◊fi^ŒcèѨû`å I
PÜ«Ú„t≈Ü«∞O ‰õΩÅO ^èŒ~°‡O – Ѩل`å<åáÈflu `≥·ó„Hõ=∂`ü II 30
aÅfi=$ˆH∆ `«`«ÊùÖË "å – Ü≥∂ =∂O ѨÓ[Ü«∞`Õ #~°óI
Ѩ~åO „tÜ«∞ q∞Ç¨Ï „áêѨº – =∞=∞ Ö’ˆH =∞Ç‘ÏÜ«∞`Õ II 31
aÅfi=$Hõ∆O ã¨=∂„t`«º – Ü≥∂ =∞O„`å xfikè<å [¿Ñ`ü I
UˆH# k=¿ã<≥·= – `«`«∞Ê~°â◊Û~°}O Éèí"Õ`ü II 32
Ü«∞ã¨∞Î aÅfi=<Õx`«ºO – ‰õΩ\©O Hõ$`åfi =¿ã#fl~°ó I
㨈~fi=∞O„`åó „Ѩã≤^茺Ou – [Ѩ=∂„`Õ} ˆH=Å"£∞ II 33
Ѩ~°fi`儈Q #nfˆ~ – aÅfi=¸ÖË t"åÅÜÕ∞ I
JyflǨϟ„`Õ ˆHâ◊=㨺 – ã¨xfl^èÒ K« [¿Ñ`«∞Î Ü«∞óII 34
<≥·"å㨺 qѶ¨∞flO ‰õΩ~°fiOu – ^•#"å Ü«∞Hõ∆~åHõ∆™êóI 35
`«O # ã¨û$â◊Ou áêáêx – t=™êÜ«Ú[º =∞$K«ÛùuI
ã¨÷O_çÖË "å [ÖË =ǨÏ∫fl – "åÜ«∂"åHÍâ◊ U= "å II 36
y~“ ™êfi`«‡x "å Ü≥∂=∂O – ѨÓ[ÜÕ∞„`«ÊÜ«∞`À #~°óI
㨠Hõ$`«ûflO Ѷ¨Å =∂áÈflu – Å==∂„`Õ} ~åѶ¨∞= ? 37
P`«‡Ñ¨*Ïã¨=∞<åã≤Î – ѨÓ*Ï ~°Ñ¶¨Ú‰õΩÖ’^ŒfiÇ¨Ï I
=∞`åûÜ«Ú[º =∂"åáÈflu – K«O_®Ö’-áêº`«‡Ñ¨Ó[Ü«∂ II 38
ã¨~åfi <å¯=∂ #"åáÈflu – =∞#∞+¨ºó HõO|ÖÏã¨<Õ I
Hõ$ëê‚l<Õ Éèí"Õ#∞‡H˜Î ~À‡Hõ∆ – N ~åfi º„Ѷ¨∞K«~°‡}˜ I
‰õΩâßã¨<Õ Éèí"Õ`ü *Ï˝# – =∂~ÀQƺO Ѩ„`«xi‡`Õ III 39
L^ŒV‡ó =ÚYó„áêY∞‡M’"å – [ѨO ѨÓ*ÏO ã¨=∂K«ˆ~`ü II 40
áêëê}Ë ^Œ∞óY =∂áÈflu – HÍ¿+ª <å<åq^è•<£ QÆ^•<£ I
=„¿ãÎ „tÜ«∞"åáÈflu – Éèí∂=∞ø =∞O„`À # ã≤^ŒúºuII 41
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
172 N t=w`«
~å*Ï! [Ѩ=∂ÖÏ q^è•#=Ú#∞ K≥ÃÑÊ^Œ#∞. h=Ù ™ê=^è•#=ÚQÍ
q#∞=Ú. JO@∂ â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ LѨ^ÕtOK«∞
K«∞O_≥#∞.
ã¨Êù\ ˜Hõ=∂Å ™ê„=∂[º=Ú#∞, Ѩل`« r==∂Å ã¨OѨ^ŒxK«∞Û#∞,
‰õΩâ◊ „QÆO^ä∞Œ Å (^Œ~ƒ° =ù Ú_»∞Å) =∂Å–P`«‡*Ï˝#=Ú#∞, ~°∞„^•Hõ=∆ ∂Å ã¨HÅõ
HÀi HõÅ <˘ã¨QÆ∞#∞ ѨQÆ_»=∂Å Ö’Hõ=Ú#∞ =â◊"≥Ú#~°∞Û#∞, J=∞ÅHõ
(Lã¨iHõ ѨO_»)¡ =∂Å – "≥∂Hõ=∆ Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. =Ú`åºÅ=∂Å–ã¨HÅõ
q^ŒºÅ <˘ã¨QÆ∞#∞. =∂}˜Hõº=∂Å =ÚÖ’¡Hõ=ÚÅ#∞ =â◊"≥Ú#~°∞Û#∞.
hÅ=∞}∞Å∞, =∞iÜ«Ú =∞~°H`õ =« ∞}∞Å=∂Å â◊„`«∞ ÉèÜ í ∞« =Ú#∞ áÈQ˘@∞ì#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
|OQÍ~°=Ú`À KÕÜ«∞|_ç# =∂Å Q˘Ñ¨Ê ã¨OѨ^Œ#∞† "≥O_ç`À KÕÜ«∞
|_ç# =∂Å HÀi# Hõ#º#∞ áê^Œ~ã° =¨ Ú`À KÕÜ∞« |_ç# =∂Å ã¨HÅõ HÀiHõÅ
<˘ã¨QÆ∞#∞.
#∂@Ü≥∞xq∞k (108) ã¨OYº Hõe#æ =∂Å L`«"Î ∂≥ `«=Î ∞"≥∞#ÿ k. #∂~°∞
(100) ã¨OYº Hõeæ# =∂Å L`«Î=∞"≥∞ÿ#k. U|k (50) ã¨OYº Hõeæ#=∂Å
=∞iÜ«Ú U|k <åÅ∞QÆ∞ (54) ã¨OYº Hõe#æ =∂Å =∞^躌 =∞"≥∞#ÿ k. Hõhã¨=Ú
W~°∞=kÜÕ∞_»∞ (27) ã¨OYº Hõe#æ =∂ÅÜ≥∞ÿ # #∞O_»=Öˇ#∞. W~°∞=kÜ≥∞ÿ ^Œ∞
(25) ã¨OYº Hõeæ#=∂Å J^èŒ=∞"≥∞ÿ#k.
XHõѨC_»∞ #∂~°∞ (100) ã¨OYº Hõeæ# =∂ÅÜ≥ÿ∞#KÀ, =~°‚=∂Å
Ü≥ÚHõ¯ U|k JHõ∆~°=ÚÅ#∞ (JHÍ~åk Hõ∆HÍ~åO`«=ÚQÍ) [Ñ≤OK«=Öˇ#∞.
Ñ≤=∞‡@ à◊HÍ~°=Ú#∞ "≥∞~°∞ѨÙQÍ KÕã¨∞H˘x, J#∞Ö’=∞ „ѨuÖ’=∞ „Hõ=∞
=ÚQÍ, =~°‚=ÚÅ =∂Å ™ê÷Ñ≤OK«=Öˇ#∞. [Ѩ=∂Å#∞ Z=iH˜x K«∂Ѩ
‰õÄ_»^Œ∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 173
JHõ∆=∂ÖÏqkèO =ˆH∆º – â◊$}∞ëêfi-=Ç≤Ï`À #$Ѩ I
™ê„=∂[ºO ã¨Êù\ ˜HÀ ^Œ^•º`ü – Ѩل`«r=ó Ѩ~åO„tÜ«∞"£∞ II 42
P`«‡*Ï˝#O ‰õΩâ◊„QÆOnä – ~°∞„^•Hõ∆ ã¨û~°fiHÍ=∞^ŒóI
„Ѩ"åà‹·â◊Û Hõ$`å=∂ÖÏ – ã¨~°fiÖ’Hõ=â◊„Ѩ^• II 43
"≥∂Hõ∆„Ѩ^• K« =∂ÖÏ ™êº – ^•=∞ÅHͺó Ѷ¨Öˇ·ó Hõ$`å I
=ÚHÍÎѶ¨Öˇ·ó Hõ$`å=∂ÖÏ – ã¨~°fiq^•º„Ѩ^•~ÚhII 44
=∂}˜Hõº~°z`å =∂ÖÏ – „`≥·Ö’Hõºã¨º =â◊OHõsI
hÖˇ· ~°‡~°Hõ`≥·~åfiÑ≤ – Hõ$`å â◊„`«∞ÉèíÜ«∞„Ѩ^• II 45
ã¨∞=~°‚~°z`å =∂ÖÏ – ^Œ^•º^≥· fi =∞ǨÏfO „tÜ«∞"£∞ I
`«^ä• ~“Ѩº=∞~¸ =∂ÖÏ – Hõ<åºO Ü«∞K«Ûùu "åOz`å"£∞II
LHÍÎ<åO ã¨~°fiHÍ=∂<åO – ^•~Úh áê~°^≥·ó Hõ$`å I 46
JëÈì`«Î~°â◊`«O =∂ÖÏ – `«„`« ™êº^Œ∞`«Î"≥∂`«Î=∂I
â◊`«ã¨OM’º`«Î=∂ =∂ÖÏ – ѨOKåâ◊#‡^茺=∂ =∞`å II 47
K«`«∞óѨOKåâ◊f Ü«∞^•fi – J^äŒ=∂ ã¨Ñ¨ÎqOâ◊uóI
J^äŒ=∂ ѨOK«qOâ◊`åº – Ü«∞k ™êºK«Ûùuxi‡`å II 48
ѨOKåâ◊^ŒHõ∆~å}º„`å – #∞Ö’=∞ „ѨuÖ’=∞`«óI
W`Õº=O ™ê÷ѨÜÕ∞`«ûÊ+¨ìO – # HõÃã·‡ z„`«Ê^Œ~°≈ÜÕ∞`ü II 49
=Ô~‚Âq~°#ºã¨ÎÜ«∂ Ü«∞ã¨∞Î – „H˜Ü«∞`Õ =∂ÅÜ«∂ [ѨóI
UHõ"åˆ~} `«Ãã·‡= – ѨÙ~°â◊Û~åº Hõ$`å Éèí"Õ`ü II 50
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
174 N t=w`«
JHõ~∆ <° åºã¨=Ú KÕã#≤ =∂Å JkèHâõ H◊ Θ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. J\˜ì =~°=‚ Ú
ÅKÕ Z=~°∞ =∞O„`«[Ѩ=Ú KÕÜ«Ú^Œ∞~À† "åiH˜ XHõ¯ Ѩ~åºÜ«∞=Ú#ˆH
ѨÙ~°â◊Û~°} ѨÓiÎKÕã≤# Ѷ¨e`«=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
Z=~°∞ Ü≥∂x=Ú„^•ã¨#=Ú#O^Œ∞ ‰õÄ~˘Ûx, `«^ÕHõ z`«Î=Ú`À W+¨ì
^Õ=`å =∞O„`«[Ѩ=Ú KÕÜ«Ú<À, "åiH˜ ã¨HõÅ ã≤^Œ∞úÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞.
=∞O„`«âßG=Ú „ѨHÍ~°=Ú aè#fl~°∞^Œú, ã¨÷OÉèí#, =∂~°}, q∞e`«,
=¸iÛù`ã« ∞¨ Ѩ,Î =∞`«,Î g~°ºÇ‘Ï#, ^ŒQ,úÆ „Ѩ`º« i÷ ѨH,∆õ ÉÏÅ, Ü«∞ø=#, =$^•úk
=∞O„`«=ÚÅ∞ PÜ«∂ HÍ~°º=ÚʼnõΩ „Ѩã^≤ =úŒ ÚÖˇ#· q. D =∞O„`«=Ú ÅxflÜÚ«
Ü≥∂x=Ú„^ŒÜ∞« O^Œ∞ [Ñ≤Oz# "åiH˜ ã≤kOú K«∞#∞. =∞iÜ≥ÚHõiH˜ ã≤kOú Ѩ=Ù.
„ÉÏǑχ=ÚǨ˙~°ÎHÍÅ=Ú #∞O_ç „áê~°OaèOz =∞^蕺ǨÏfl HÍÅ=Ú
=~°‰õΩ =∞O„`«=ÚÅ#∞ [Ñ≤OK«=Öˇ#∞. =∞^蕺ǨÏfl"≥∞ÿ# `«~åfi`« [Ñ≤Oz#
MOHANPUBLICATIONS.COM
q<åâ◊=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. HÍx D q^è•#=Ú HÍ=∞ºÑ¶¨Å=ÚÅ <˘ã¨QÆ∞=∞O„`«
[Ѩ=Ú#‰õΩ, =∞iÜ«Ú Ñ¨Ù~°â◊Û~°}‰õΩ =∂„`«"Õ∞ K≥ѨÊ|_ç#k.
x`«º=ÚÅ∞, <≥·q∞uÎHõ=ÚÖˇ·# Hõ~°‡Å∞, xëê¯=∞"≥∞ÿ# `«Ñ¨ã¨∞û =Ú#flQÆ∞
"å\˜x ZšѨC_»∞ HÍÅxÜ«∞=∞=Ú ÖËHõ PK«iOѨ=K«∞Û#∞. WO^Œ∞ =Å#
^À+¨=ÚÖË^Œ∞.
~°ÑÚ¨¶ =Oâ◊=ÚÖ’ „âı+µ¨ _ª "» #·≥ F~å=∂ ! Z=~°∞ xëê¯=∞ ÉèÏ==ÚHõey
WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ x„QÆÇ≤ÏOz <å^Œ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ^蕺xOK«∞K«∂ ~°∞„^•
^蕺ܫ∞=Ú (#=∞Hõ=Ú, K«=∞Hõ=Ú)#∞ QÍx, +¨_»Hõ∆i (FO #=∞t≈"åÜ«∞)
=∞O„`«=Ú#∞QÍx [Ñ≤OK≥^Œ~À† J>Ë¡, J^äŒ~°fit~°=Ú (J^èŒ~°‡t~ÀѨx+¨`«∞Î)
#∞QÍx, ÔH·=Ö’ºÑ¨x+¨`«∞Î#∞QÍx ѨiîOK≥^Œ~À† "å~°∞ D ^ÕǨÏ=Ú #O^Õ
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ t=ã¨fi~°∂ѨÙÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞. JO@∂ â◊OHõ~° ÉèíQÆ"å#∞_»∞
qâ◊nHõiOK≥#∞.
Z=~°∞ x`«º=Ú N t=w`«#∞ J^躌 Ü«∞#=Ú (áê~åÜ«∞}=Ú) KÕÜÚ«
^Œ∞~À =∞iÜ«Ú „â◊=}=Ú KÕÜ«Ú^Œ∞~À, "å~°∞ ã¨O™ê~° |O^èŒ=Ú #∞O_ç
q=Ú‰õΩÎÅQÆ∞^Œ∞~°∞. JO@∂ â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ~å=∞K«O„^Œ∞#‰õΩ N t=
w`å =∞Ǩ`«‡º=Ú#∞ qâ◊nHõiOK≥#∞. Ñ≤=∞‡@ =∞Ǩ^Õ=Ù_≥#· Ѩ~=° ∞t=Ù_»∞
JO`«~å÷#=∞Ü≥∞º#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 175
ã¨=ºáê}˜O QÆ∞_Õ ™ê÷Ѩº – ^ŒH˜∆}O K« t"ÀѨiI
Ü≥∂x=Ú„^•|O^èŒ U=O – Éèí"Õ^•ã¨#=Ú`«Î=∞"£∞ II 51
Ü≥∂x=Ú„^•ã¨<Õ ã≤÷`åfi – „Ѩ[¿Ñ ^Œºã¨û=∂Ç≤Ï`«óI
Ü«∞O HõOz ^ŒÑ≤ "å =∞O„`«O – `«ã¨º ã¨∞ºã¨û~°fiã≤^ŒúÜ«∞óII 52
zè<åfl~°∞^•úã¨ÎO aè`åâ◊Û – g∞e`å =¸iÛù`å ã¨Î^ä• I
ã¨∞áêÎ =∞`åÎ Ç‘Ï#g~åº –^ŒQÍúó G™êÎiѨHõ∆QÍóII 53
ÉÏÖÏ Ü«∞ø=#=∞`åÎâ◊Û – =$^•ú =∞O„`åâ◊Û ÜÕ∞ =∞`åóI
Ü≥∂x=Ú„^•ã¨<Õ ã≤÷`åfi – =∞O„`å<Õ=O q^è•#˚¿Ñ`ü II 54
`«ã¨º ã≤^ŒúºOu `Õ =∞O„`åó – <å#ºã¨º`«∞ Hõ^äŒOK«# II
„ÉÏǨχO =ÚǨ˙~°Î=∂~°Éèíº – =∞^蕺ǨÏflO „Ѩ[¿Ñ#‡#∞"£∞ I
55
J`« T~°úfiO Hõ$`Õ *ϿѺ – q<åâ’ Éèí=u „^èŒ∞="£∞ II 56
ѨÙ~°â◊Û~åºq^è•"Õ=O – ã¨~°fiHÍ=∞ºÑ¶¨ÖË+¨fiÑ≤ I
x`Õº <≥·q∞uΈH "å-`À – `«Ñ¨â◊Û~åºã¨∞ "åѨÙ#óII
ã¨~°fi^≥·= [Ѩó HÍ~Àº – # ^À+¨ã¨Î„`« Hõâ◊Û# III 57
Ü«∞ã¨∞Î ~°∞„^ŒO [¿Ñxfl`«ºO – ^蕺ܫ∞=∂<À =∞=∂Hõ$u"£∞ I
+¨_»Hõ∆~°O "å „Ñ¨}=O – xëê¯"≥∂ ql`ÕO„kÜ«∞óII 58
J^ä•^èŒ~°fit~À=∞O„`«O – ÔH·=źO "å ~°Ñ¶¨¸`«Î=∞I
㨠`Õ<≥·= Ç≤Ï ^Õ¿ÇÏ# – t=ã¨ûO*ÏÜ«∞`Õ ã¨fiÜ«∞"£∞ II 59
Jnè`Õ t=w`åO Ü≥∂ – x`«º"Õ∞`åO [¿Ñ`«∞ÎÜ«∞ó
â◊$}∞Ü«∂^•fiã¨=ÚHõΙêº`ü – ã¨O™ê~å<å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞ó 60
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
176 N t=w`«
~å=∞K«O„^Œ∞_»∞, `«#∞fl `å#∞ Hõ$`å~°∞÷_»<≥·u#x ÉèÏqOK≥#∞.
ã¨∂`«=∞Ǩ=Úx:
=ÚhO„^Œ∞ÖÏ~å! <Õ#∞ g∞‰õΩ N t=w`«#∞ É’kèOzux. W^•Ìxx
Z=~°∞ UHÍ„QÆz`«Î=Ú`À áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜ«Ú^Œ∞~À, „â◊=}=Ú KÕÜ«Ú
^Œ∞~À J\˜ì"åiH˜ =ÚH˜Î J~°KÕuÖ’ #∞#flk. HÍ=Ù# g∞‰õΩ x`«º=Ú xâ◊ÛÅ
ÉèíH˜Î`À Nt=w`«#∞ q#O_ç.
ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ (ã¨∞<åÜ«∂ã¨=ÚQÍ) "≥∂Hõ∆=Ú ÅaèOK«∞#∞. WO^Œ∞Ö’
U =∂„`«=Ú ã¨O^ÕǨÏ=Ú ÖË^Œ∞. â◊s~°=Ú#‰õΩ ˆH¡â◊=ÚÖË^Œ∞. =∞#ã¨∞û#‰õΩ
H∆ÀÉèíÖË^Œ∞. ^èŒ#=Ú#‰õΩ #+¨ì=ÚÖË^Œ∞. ^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ Ñ‘_»ÖË^Œ∞. Nt=w`«#∞
„â◊=}=Ú KÕÜ∞« _»O=Å# HÔ =· ź ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ "≥∂Hõ=∆ Ú ÅaèOK«∞#∞. HÍ=Ù#
=Úx „âı+¨µªÖÏ~å! x`«º=Ú N t=w`«#∞ „â◊=}=ÚKÕã≤, =∞##=Ú
KÕÜ«∞O_ç! JO@∂, ã¨∂`« =ÚhO„^Œ∞_»∞ =∞OQÆàÏâßã¨#=Ú HÍqOK≥#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
Ñ≤=∞‡@ â∫#HÍk =∞ǨÏ~°∞¬ÅO`å D q^èŒ=ÚQÍ „Ѩâ◊Oã≤OKå~°∞.
ã¨∂`«áœ~å}˜HÍ ! D<å\˜ #∞O_ç =∂‰õΩ, h"Õ PKå~°∞º_»=Ù ! `«O„_çq!
QÆ∞~°∞_»=Ù =∂Ü≥ÚHõ¯ Jq^Œº#∞ ~°∂ѨÙ=∂Ñ≤, Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°`«`«Î fi=Ú#∞ „Ѩɒ
kèOzuq. =∞=Ú‡ `«iOѨKÕã≤uq.
Hõ#fl`«O„_ç =∞iÜ«Ú QÆ∞~°∞=Ù HõO>Ë „|Ǩχ*Ï˝#=Ú#∞ HõeæOz# PKå
~°∞º_Õ „âı+¨µª_»QÆ∞#∞. HÍ=Ù# ã¨∂`«Ñ¨Ù„`å! hHõO>Ë QÆ∞~°∞ â◊|Ì"åK«∞º_»∞
=∞~˘Hõ¯~°∞ =∂‰õΩ ÖË~°∞. Wk =Ú=∂‡\˜H˜ ã¨`«º=Ú JO@∂ „Ѩã¨∞ÎuOz,
ÉèíH˜Î „ѨѨ`«∞ÎÅ`À ã¨∂`«=∞ǨÏi¬H˜ #=∞㨯iOKå~°∞. â∫#HÍk =∞ǨÏ~°∞¬
ÅO^Œ~°∂ ã¨O`«∞+¨µìÖˇ·<å~°∞. "å~°∞ ™êÜ«∞O ã¨O^Àºáêã¨# PK«iOK«∞@‰õΩ
QÍ#∞ QÀ=∞f #nf~°=Ú#‰õΩ "≥_»e<å~°∞. Jx "åºã¨ÉèíQÆ"å#∞_»∞ Ѩ^Œ‡
ѨÙ~å}=Ú#O^Œ∞ K≥ѨÙÊK«∞ „"åÃã#∞.
Wk "åºã¨=∞ǨÏi¬KÕ „"åÜ«∞|_ç# Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}=Ú#O^Œ∞ N t=~å=∞
ã¨O"å^Œ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχq^Œº, Ü≥∂QÆâßG=Ú, LѨx+¨`«∞Î J~Ú# N
t=w`«Ü«∞O^Œ∞ "≥∂H∆ÍkèHÍi Ü≥∂QÆO J<Õ Ñ¨^ŒÇ¨~°= J^蕺ܫ∞O
ã¨OѨÓ~°‚=Ú.
–– FO `«`üã¨`ü ––
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 177
ã¨∂`« L"åK«
U==ÚHÍÎ fi =∞Ǩ^Õ= – ã¨Î„`≥·"åO`«~°nèÜ«∞`«I
~å=∞ó Hõ$`å~°÷ =∂`å‡# – =∞=∞#º`« `«^è≥·= ã¨óII 61
U=O =∞Ü«∂ ã¨=∂¿ã# – t=w`å ã¨g∞i`åI
U`åO Ü«∞ó „Ѩ[¿Ñxfl`«ºO – â◊$}∞Ü«∂^•fi ã¨=∂Ç≤Ï`«óII 62
UHÍ„QÆz`ÀÎ Ü≥∂ =∞~Àκ – `«ã¨º =ÚH˜Îó Hõˆ~ ã≤÷`å II 63
J`« â◊≈$}∞^èŒfiO =Ú#Ü≥∂ – x`«º"Õ∞`åO ã¨=∂Ç≤Ï`åóI
J<åÜ«∂¿ã<≥·= =ÚH˜Î ~°ƒùq`å <å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞óII 64
HÍÜ«∞ˆH¡â’ =∞#óH∆ÀÉè’ – ^èŒ#Ǩx ~°fl Kå`«‡#óI
# Ñ‘_® „â◊=}Ï^Õ= – Ü«∞™ê‡ `≥·¯=ź=∂ѨÙflÜ«∂`ü II
t=w`å =∞`À x`«ºO – â◊$}∞^èŒfiO =Úxã¨`«Î=∂óI
65
|∞∞+¨Ü«∞ TK«∞ó
J^Œº „ѨÉèí$u #ã¨∂û`«! `«fi=∂Kå~°ºó Ñ≤`å QÆ∞~°∞óII
Jq^•ºÜ«∂ó Ѩ~°O áê~°O – Ü«∞™ê‡`åÎ~°~Ú`åã≤ #óIII 66
L`åÊ^ŒHõ „|Ǩχ^•„`À – ~°æsÜ«∂<£ „|Ǩχ^Œó Ñ≤`åI
`«™ê‡`ü ã¨∂`å`«‡[! `«fi`«Î – ã¨û`«ºO <å<Àº-ã≤Î<À QÆ∞~°∞óII 67
"åºã¨ L"åK«
W`«∞ºHÍÎ fi „Ѩܫ∞Ü«Ú ã¨ûˆ~fi – ™êÜ«∞O ã¨O^•º =Úáêã≤`«"£∞ I
ã¨∞Î=O`« ã¨∂Ê`«Ñ¨Ù„`«O`Õ – ã¨O`«∞ëêì QÀ=∞f@"£∞ II 68
FO `«`«ûku N Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë L`«Î~°YO_Õ t=w`åã¨∂-Ѩx+¨`«∞û
„|Ǩχq^•ºÜ«∂O Ü≥∂QÆâß„¿ãÎ N t= ~åѶ¨∞= ã¨O"å^Õ "≥∂H∆ÍkèHÍi
Ü≥∂QÀ<å=∞ ëÈ_»â’^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
178 N t=w`«
w`å =∂Ǩ`«‡º=Ú
(Ѩ^Œ‡ ѨÙ~å}ÏO`«~°æ`«O)
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ – áê~°fif^ÕqH˜ w`å=∂Ǩ`«‡º=Ú hq^è=Œ ÚQÍ #∞Ѩ
^ÕtOK≥#∞. F ^Õg ! D w`åâßG=Ú Hõ#fl Ѩ~°=∞ ~°Ç¨Ï㨺=∞QÆ∞#k
MOHANPUBLICATIONS.COM
"Õ~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ∞. Wk ã¨HõÅ ã¨O`åѨ Ǩ~°Hõ=Ú#∞, =∞Ǩáê`«Hõ q<åâ◊#
=Ú<≥· JÖ~å~°∞ K«∞#flk. WOHõ#∞, nx „âı+¨ª`«fi=Ú#∞ ™ê=^è•#=ÚQÍ
q#∞=Ú.
HÍÅ=ÚÅÖ’ x`«∞º_»#QÆ∞ <å (Dâ◊fi~°∞x) =Öˇ#∞, P=ÙÅÖ’
HÍ=∞^èÕ#∞=Ù =Öˇ#∞, =ÚhO„^Œ∞ÅÖ’ "Õ^Œ"åºã¨∞x=Öˇ#∞, ^Õ=`«ÅÖ’
^Õ"ÕO„^Œ∞x=Öˇ#∞, QÆ∞~°∞=ÙÅÖ’ |$ǨÏã¨Êu =Öˇ##∞, ~°ã¨=ÚÅÖ’
J=∞$`«=Ú=Öˇ#∞, Ѩ~°fi`«=ÚÅÖ’ ÔH·ÖÏã¨=Ú=Öˇ#∞, #Hõ∆„`«=ÚÅÖ’
K«O„^Œ∞x=Öˇ#∞, f~°=÷ ÚÅÖ’ ѨÙ+¨¯~° f~°=÷ Ú=Öˇ#∞, ѨÙ+¨Ê=ÚÅÖ’ Ѩ^‡Œ =Ú
=Öˇ#∞, Ѩu„=`«ÅÖ’ J~°∞O^èŒu =Öˇ#∞, Ü«∞[˝=ÚÅÖ’ Jâ◊fi"Õ∞^èŒ=Ú
=Öˇ#∞, L^•º#=#=ÚÅÖ’ #O^Œ<À^•º#=Ú =Öˇ#∞, ~°∞„^Œ∞ÅÖ’
g~°É„íè ^Œ∞x =Öˇ#∞, ^•#=ÚÅÖ’ Éè∂í ^•#=Ú=Öˇ#∞, #^Œ∞ÅÖ’ QÀ^•=i
=Öˇ#∞, ѨÙ}ºˆH∆„`«=ÚÅÖ’ ^èŒ~°‡HÍ~åºK«~°}‰õΩ |^ŒiHÍ„â◊ =∞=Ú=Öˇ#∞,
âßG=ÚÅÖ’ t=w`« =∞Ǩϟ`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#k Jx â◊OHõ~° ÉèíQÆ="å#∞_»∞
w`å =∂Ǩ`«‡º=Ú#∞ qâ◊nHõiOK≥#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 179
w`å =∂Ǩ`«‡º=Ú
(Ѩ^Œ‡ ѨÙ~å}ÏO`«~°æ`«O)
N t= L"åK« :
<å`«ó Ѩ~°`«~°O H˜Oz`ü – ~°Ç¨Ï㨺O ǨÏOã¨QÍq∞x !
LѨ`åѨ„`«Ü«∞ ǨÏ~°O – =∞Ǩáê`«Hõ <åâ◊#O !
Ü«∞^ä• HÍÖË+¨fiǨÏO x`Àº – Ü«∞^ä• Ñ¨â◊√+¨µHÍ=∞^èŒ∞H± I
Ü«∞^ä• "åº™È =ÚhO„^Õ+¨µ – "庿ã+¨µ „|Ǩχq`«Î=∞óI
Ü«∞^ä• k"ÒHõ™êO â◊„HÀ – â◊√„HÍk+¨µ QÆ∞~°∞~°fi~°óI
Ü«∞^ä• ~°™ê<åO Ñ‘Ü«¸+¨ – =Ú`«Î=∞O qâ◊fiq„â◊√`«O I
`«^ä• ys}ÏO ÔH·ÖÏ™È – Ü«∞^ä• KÕO„^À k"ÒHõ™êO I
f~å÷<åO ѨÙ+¨¯~°f~°÷O – Ü«∞^ä• Ñ¨Ù¿+Ê+¨µ ѨOHõ[O I
Ѩu„=`åã¨∞ <ås+¨µ – Ü«∞^ä• Ö’ˆH +¨fi~°∞O^èŒf I
Ü«∞^ä•=ÚMË+¨fiâ◊fi"Õ∞^èÀ – Ü«∞^äÀ ^•º<Õ+¨µ #O^Œ#O I
Ü«∞^ä• ~°∞„^Õ+¨µ 㨈~fi+¨µ – g~°Éèí„^À =∞=∂#∞QÆóI
Ü«∞^ä• ^•<Õ+¨µ Éèí∂^•#O – Ü«∞^è• ã≤O^èŒ∞+¨µ Q“`«g∞ I
Ü«∞^ä• Ö’ˆH ǨÏiˆH∆„`«O – „Ѩâ◊Oã¨ó ^èŒ~°‡Hõ~°‡ã¨∞óII
Wu Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}Ë w`å =∞Ǩ`«‡ºO
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
180 N t=w`«
w`å =∂Ǩ`«‡º=Ú
(=~åÇ¨Ï Ñ¨Ù~å}ÏO`«~°æ`«O)
XHÍ<˘Hõ ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ Éèí∂^Õq q+¨µ‚™êxfl^茺=Ú#‰õΩ "≥o§, Hõ$`åO
[eÜ≥ÿ∞ q+¨µ‚=Ù`À x@¡<≥#∞.
F ^Õ"å! D ã¨O™ê~° ™êQÆ~°=∞O^Œ∞ ѨÓ~°fi[#‡ Hõ~å‡#∞™ê~°=ÚQÍ
„áê~°|ú=∞#∞ÉèíqOK«∞ "åiH˜† Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x Ü≥ÚHõ¯ K«~°} Hõ=∞Å=∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î
U „ѨHÍ~°=Ú HõÅ∞QÆ∞<À ^ŒÜ∞« Ü«ÚOz LáêÜ«∞=Ú#∞ K≥ÑC¨ =∞x "Õ_∞» H˘<≥#∞.
q+¨µ‚ÉèíQÆ"å#∞_»∞ x@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞.
x`«º=Ú t=w`«Ü«∞QÆ∞ ÉèíQÆ=næ`«#∞ ѨiîOK«∞@Ü«∞O^Œ∞ ~Ú+¨ì=Ú
HõÅ"å_»∞ „áê~°|ú =â◊=Ú# =zÛ# Hõ~°‡Å#∞ J#∞ÉèíqOK«∞K«∞#fl#∞, Ö’Hõ
=∞O^Œ∞ ã¨∞Y=Ú#∞ =ÚH˜Îx á⁄O^Œ∞#∞. Hõ~°‡Å`À P`«xH˜ ã¨O|O^èŒ=Ú ÖË^Œ∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
U=∞#QÍ,Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# áêѨHõ~°‡ÅÜ«∞O^Œ∞ „Ѩ=iÎOz#ѨÊ\˜H˜ ÉèíQÆ=næ`«#∞
ѨiOî z# Ü≥∞_»Å, `å=∞~å‰õΩ#∞ h~°∞ JO@xÜ«∞@∞¡ P =∞#∞Ax áêѨ=ÚÅ∞
JO@<Õ~°=Ù.
t=w`« ѨÙã¨ÎHõ=ÚO_» `å=Ù##∞, ѨiîOK«∞ `å=Ù##∞, „Ѩܫ∂QÆ...
=Ú#flQÆ∞ ѨÙ}ºf~°÷=Ú ÅxflÜ«Ú x=ã≤OK«∞K«∞#flq. ã¨~°fi^Õ=`«Å∞, |∞∞+¨µÅ∞,
Ü≥∂QÆ∞Å∞, Ѩ#flQÆ∞Å#∞ ÉèíQÆ=næ`« „Ѩ=iÎOK«∞K«∞#fl ã¨÷Å=∞O^Œ∞ "ÕQÆ=ÚQÆ
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_≥^Œ~°∞.
F Éèí∂^Õg ! t=w`«Å J~°÷qKå~°} KÕÜ«Ú `å=Ù#O^Œ∞#∞, ѨiîOK«∞
`å=Ù#O^Œ∞#∞† ~å=∞ ã¨OH©~°Î# ã¨÷Å=Ú#O^Œ∞ "åÜ«Ú ã¨∂#∞O_»∞_»∞#@∞¡,
xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ <Õ<≥ѨC_»∞ #∞O^Œ∞#∞. JHõ¯_» <≥\ ˜ì Ü«∂Ѩ^ŒÅ∞ ~å=Ù. XHõ"Õà◊
„áê~°|ú=â◊=ÚKÕ, U^≥·# Hõ+¨ì=Ú =zÛ# Ü≥∞_»Å <Õ#∞ j„Ѷ¨∞=ÚQÍ "≥o§
x"å~°} KÕ`«∞#∞. <Õ#∞ w`«Å#O\˜Ü«ÚO_»∞#∞. w`«ÖË <å‰õΩ x"åã¨=Ú
w`«ÅÜ«∞O^Œ∞ #∞_»∞=|_ç# t= *Ï˝#=Ú#∞ |\˜ìÜ≥∞ =¸_»∞Ö’Hõ=ÚÅ#∞
áêeOK«∞K«∞O\˜q.
w`«Ü«∞#QÍ QÍÜ«∞„`«º~°÷ „Ѩuáê^ŒHõ"≥∞ÿ# „|Ǩχq^Œº ! 'Ü«∞ó Ѩ~°
ã¨û=∞¿ÇÏâ◊fi~°ó— J#∞#@∞¡ J~°÷=∂„`« ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# t= ã¨O|O^èŒ=Ú HõÅk.
Hõ#∞Hõ<Õ t= â◊HÍκ`«‡Hõ"≥∞ÿ# â◊OHõ~°ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `«# „Ñ≤Ü«∞t+¨µº_≥·# ~å=∞
K«O„^Œ∞#‰õΩ LѨ^ÕtOK≥#∞. "Õ^Œ„`«Ü«∞ ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ#k. Hõ#∞Hõ, t=w`«
"ÕQÆ=ÚQÍ `«`åÎ fi~°÷=Ú#∞ HõeyOK«∞#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 181
w`å =∂Ǩ`«‡º=Ú
(=~åǨÏѨÙ~å}ÏO`«~°æ`«O)
^èŒ~À"åK« :
ÉèíQÆ"å<£ ! Ѩ~°"Õ∞âß# ! ÉèíH˜Î ~°=ºaèKåi}© I
„áê~°OÉúO Éèí∞[º=∂#㨺 – Hõ^äŒO Éèí=u ¿ÇÏ „ѨÉè’ ! 1
q+¨µ‚~°∞"åK« :
„áê~°|úO Éèí∞[º=∂<À-Ñ≤–w`åÉèϺ㨠~°`«ã¨û^• !
ã¨=ÚHõÎ ã¨û ã¨∞vÖ’ˆH Hõ~°‡}Ï <ÀѨeѨº`Õ II 2
=∞Ǩáêáêk áêáêx – w`å^蕺#O Hõ~Àu KÕ`ü I
Hõfiz`ü ã¨Ê~°≈O # ‰õΩ~°fiOu – #oh^Œà◊ =∞OÉèí™ê II 3
w`åÜ«∂ó ѨÙã¨ÎHõO Ü«∞„`« – Ü«∞„`« áê~î°ó „Ѩ=~°Î`Õ I
`«„`« ã¨~åfi}˜ f~åúx – „Ѩܫ∂QÍnx `«„`«"≥·II
㨈~fi ^Õ"åâ◊Û |∞∞+¨Ü≥∂ – Ü≥∂y#ó Ѩ#flQÍâ◊ÛÜÕ∞ I
QÀáêÖÏ QÀÑ≤HÍ "å-Ñ≤–<å~°^À^Œƒù= áê~°¬^≥·óII
4
ã¨Ç¨Ü≥∂ *ÏÜ«∞`Õ j„Ѷ¨∞O – Ü«∞„`« w`å „Ñ¨=~°Î`Õ II 5
Ü«∞„`«w`å qKå~°â◊Û – Ѩ~î°#O áê~î°#O „â◊√`«"£∞ I
`«„`åǨÏO xtÛ`«O Ѩ$kèfi–x=™êq∞ ã¨^≥·=Ç≤Ï II 6
w`å„â◊Ü≥∂-ǨÏO uëêªq∞ – w`å"Õ∞ KÀ`«Î=∞O QÆ$ǨÏO I
w`å*Ï˝# =Úáê„t`«º – „f<À¡HÍ<£ áêÅ Ü«∂=∞ºÇ¨ÏO II 7
w`å "Õ∞ Ѩ~°=∂ q^•º – „|Ǩχ~°∂áê # ã¨Oâ◊Ü«∞óI
J~°ú=∂„`åHõ∆ ~å x`åº ã¨fi x~åfiK«º Ѩ^•u‡HÍII 8
áêˆ~î -ã¨=∞~°÷ ã¨ûOѨӈ~‚ – `«^Œ~°úO áê~î° =∂K«ˆ~`ü I
`«^• QÀ^•#[O ѨÙ}ºO – ÅÉèí`Õ <å„`« ã¨Oâ◊Ü«∞óII 9
„uÉèÏQÆO Ѩ~î°=∂#ã¨∞Î – QÆOQÍ™êfl# Ѷ¨ÅO ÅÉèË`ü I
+¨_»Oâ◊O [Ѩ=∂#ã¨∞Î – ™È=∞Ü«∂QÆ Ñ¶¨ÅO ÅÉèË`ü II 10
UHÍ^蕺ܫ∞O `«∞ Ü≥∂ x`«ºO – Ѩ~î°`Õ ÉèíH˜Î ã¨OÜ«Ú`«óI
~°∞„^ŒÖ’Hõ =∞"åáÈflu – QÆ}ÀÉèí∂`åfi =¿ã zÛù="£∞ II 11
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
182 N t=w`«
t=w`«, Ѩ^Œ∞<å~°∞ J^蕺ܫ∞=ÚÅ#∞ xâ◊ÛÅ z`«Î=Ú`À <≥=_»∞ áê~å
Ü«∞}=ÚKÕÜ«Ú<À†"å_»∞ WǨÏ=∞O^Œ∞ J+¨ìã≤^Œ∞úÅ#∞,=∞~°}ÏO`«~°=∞O^Œ∞
t=Ѩ^Œ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. ã¨OѨÓ~°‚ w`«#∞ áê~åÜ«∞} KÕÜ«Ú@‰õΩ Jã¨=∞~°∞÷
_Õx Zxq∞k J^蕺ܫ∞=ÚÅ#∞ ѨiOî z# Ü≥∞_»Å QÀ^•#ѨÙ}º=Ú ÅaèOK«∞#∞.
WO^Œ∞‰õΩ <≥O`«=∂„`«=Ú ã¨O^ÕǨÏ=ÚÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# ã¨=∞~°∞÷_»∞ HÍ_Õx
<åÅ∞QÆ∞ J^蕺ܫ∞=ÚÅ#∞ Ü≥∞=_»∞ Ѩ~î°#=Ú KÕÜ«Ú<À† "å_»∞ QÆOQÍ
™êfl#Ѷ¨Å=Ú <˘O^Œ∞#∞. Ô~O_»∞ J^蕺ܫ∞=ÚÅ#∞ ѨiîOK«∞"å_»∞ ™È=∞Ü«∂QÆ
Ѷ¨Å=Ú <˘O^Œ∞#∞. ÉèíH˜Î ѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ <˘Hõ¯ J^蕺ܫ∞=Ú#∞ ѨiîOK«∞"å_»∞
ÔH·ÖÏã¨=Ú#‰õΩ "≥_»eâ◊OHõ~°∞x „Ѩ=∞^äŒ QÆ}=ÚÅÖ’ KÕi z~°HÍÅ=ÚO_»∞#∞.
XHõ¯ J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ <˘Hõ¯ â’¡Hõ=Ú#∞QÍx, XHõ¯ áê^Œ=Ú#∞QÍx,
ѨiîOz#"å_»∞ XHõ¯ =∞#fiO`«~°=Ú =~°‰õΩ ã¨∞O^Œ~° =∞#∞+¨µº_≥· [x‡OK«∞#∞.
F Éèí∂^Õg ! w`åáê~î°=Ú#∞ x`«º=Ú KÕÜ«Ú"å_»∞ Ѩk"ÕÅ ã¨O=`«û~°
=ÚÅ∞ K«O„^ŒÖ’Hõ=∞O^Œ∞ x"åã¨=Ú KÕÜ«Ú#∞. w`åáê~î°=Ú KÕÜ«ÚK«∞ ^ÕǨÏ
`åºQÆ=Ú#∞ KÕã≤#"å_»∞ "≥O@<Õ k=º â◊s~°=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. D „ѨHÍ~°=Ú
MOHANPUBLICATIONS.COM
H˘xfl [#‡Å∞ w`åÉèϺã¨=Ú#∞ KÕã≤#"å_»∞ "≥∂Hõ∆=Ú á⁄O^Œ∞#∞.
w`å ! w`å ! w`«Ü«∞#∞ Ô~O_»Hõ∆~°=ÚÅ #∞K«Ûiã¨∂Î =∞~°}˜Oz#"å_»∞
L`«Î=∞QÆu <˘O^Œ∞K«∞<åfl_»∞. Ѷ¨∞’~°áêÑ≤Ü≥ÿ∞##∞ w`å~°÷„â◊=}=∞O^Œ∞ xK«Ûù
N t=w`« 183
J^蕺ܫ∞â’¡Hõ áê^ŒO "å – x`«ºO Ü«∞óѨˆ~î#~°óI
ã¨Ü«∂u #~°`åO Ü«∂=`ü – =∞#∞HÍÅO =ã¨∞O^茈~ II 12
w`åÜ«∂ó â’¡Hõ^Œâ◊HõO– ã¨Ñ¨Î ѨOK« K«`«∞+¨ìÜ«∞O I
^Òfi „f<ÕHõO `«^Œ~°úO "å – â’¡HÍ<åO Ü«∞ó Ѩˆ~î#fl~°óII 13
K«O„^ŒÖ’Hõ =∂"åáÈflu – =~å¬}Ï =∞Ü«Ú`«O „^èŒ∞="£∞ I
w`åáê~î° ã¨=∂Ü«ÚHÀÎ – =∞$`À-=∂#∞+¨`åO „=*Ë`ü II 14
w`åÉèϺã¨O ѨÙ#ó Hõ$`åfi – ÅÉèí`Õ =ÚH˜Î =Ú`«Î=∞"£∞ I
w`Õ `«∞ºKåÛù~° ã¨OÜ«ÚHÀÎ – „q∞Ü«∞=∂}À QÆuO ÅÉèË`ü II 15
w`å~°÷ „â◊}Ï-ã¨HÀΖ=∞ǨáêѨܫÚ`À-Ñ≤"å !
ÔH·ÖÏã¨O ã¨=∞"åáÈflu – â◊OÉèí∞"å ã¨Ç¨Ï"≥∂^Œ`Õ II 16
w`å~°úO ^蕺ܫ∞`Õ x`«ºO – Hõ$`åfi Hõ~å‡}˜ Éèí∂iâ◊óI
r=#∞‡HõÎ ã¨û q*Ë˝Ü≥∂ ^ÕǨO`Õ Ñ¨~°=∞O Ѩ^Œ"£∞ II
w`å=∂„t`«º |ǨÏ"À Éèí∂Éèí∞*’ [#HÍ^ŒÜ«∞óI
x~°∂ú`« HõŇëêÖ’ˆH w`åÜ«∂`åó Ѩ~°OѨ^Œ"£∞ II
17

18
QÆÅ"å_»∞ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ"≥ÚO^Œ∞#∞. t=Ѩ~°=∂`«‡`À ‰õÄ_® P#O^Œ =∞#∞Éèí
qOK«∞#∞. D „ѨHÍ~°=Ú J<ÕHõ Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«Ú"å_≥·##∞, w`å~°÷ `å`«Ê~°º w`åÜ«∂ó Ѩ~î°#O Hõ$`åfi – =∂Ǩ`«‡ºO <≥·= Ü«∞óѨˆ~î`ü I
=ÚÅ#∞ ^蕺xOK«∞"å_»∞ r=#∞‡‰õΩÎ_»∞, =∞~°}Ï#O`«~°=∞O^Œ∞ ÔH·=ź=ÚH˜Î =$^ä• áê~îÀ Éèí"Õ`«Î㨺 „â◊=∞ U= Ǩïº^•Ç¨Ï$`«óII 19
<˘O^Œ∞#∞. U`«<å‡Ç¨`«‡º ã¨OÜ«ÚHõÎO – w`åÉèϺã¨O Hõ~Àu Ü«∞óI
F Ѩ$käg ! D w`« [#HÍ^Œ∞Å<Õ‰õΩʼnõΩ "≥∂Hõ∆q∞Ñ≤ÊOz#k. JO^Œ∞
=Å# w`åáê~î°=Ú J=â◊ºHõ~°Î=º=Ú. w`åáê~î°"≥Ú#iOz# `«~åfi`« w`å 㨠`«`«ÊùÅ =∂"åáÈflu – ^Œ∞~°¡ÉèÏO QÆu =∂ѨÙflÜ«∂`ü II 20
=∂Ǩ`«‡º=Ú#∞ ѨiîOѨ=Öˇ#∞. P q^èŒ=ÚQÍ KÕã≤#"åiH˜ Ü«∞^èÀHõÎѶ¨Å=Ú ã¨∂`« L"åK« :
ÅaèOK«∞#∞. qkè „Ñ¨HÍ~°=Ú KÕÜ«∞x"åi áê~åÜ«∞}=Ú „â◊=∞ =∂„`«"Õ∞ QÍx =∂Ǩ`«‡º "Õ∞`« næ`åÜ«∂ – =∂Ü«∞ „áÈHõÎO ã¨<å`«#O !
Ѷ¨Å=Ú ÖË^Œ∞. w`åO`ÕK« Ѩˆ~î^Œºã¨∞Î – Ü«∞^Œ∞HõÎO `«`«ÊùÅO ÅÉèË`ü II 21
D w`å =∞Ǩ`«‡º=Ú#∞ ã¨∂`«∞Å"å~°∞ â∫#HÍk Ü≥∞#∞|k Ü≥∞xq∞k
"ÕÅ =∞ǨÏ~°∞¬Å‰õΩ qxÑ≤OK≥#∞. nxx w`åáê~åÜ«∞}=Ú `«~°∞"å`« ѨiîO
z# Ü≥∞_»Å =∞Ç≤Ï=∞ Z‰õΩ¯= HõÅ^Œ∞. HÍ~°}"Õ∞=∞#QÍ =∞#∞A_»∞, Ѷ¨Å ã¨∞Îu Wu N =~åǨÏѨÙ~å}Ë N w`å =∂Ǩ`«‡ºO ã¨OѨÓ~°‚"£∞.
q#fl Ñ≤=∞‡@, "åx z`«Î=Ú "Õ_»∞Hõ`À ‰õÄ_çÜ«ÚO_»∞#∞. `«# Ü≥ÚHõ¯
JÉè∞í º^ŒÜ∞« =Ú#∞ `«ÅáÈÜ«ÚK«∞, ÉèHí `Θ À „â◊^`úŒ À t=w`«#∞ Ѩ~#°î =Ú KÕÜÚ« #∞.
Wk =~åǨÏѨÙ~å}=∞O^Œe ã¨∂`« â∫#Hõ ã¨O"å^Œ=Ú# w`å=∞Ǩ`出=Ú
ã¨OѨÓ~°‚=Ú
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
184
HÍÅÉèˇ·~°"å+¨ìHõ"£∞
^Õ=~å[¿ã=º=∂#áê=<åO„Ѷ≤∞ѨOHõ[O
"åºà◊ Ü«∞[˝ã¨∂„`« q∞O^Œ∞ âıY~°O Hõ$áêHõ~°"£∞
<å~°^•k Ü≥∂y|$O^Œ =Ok`«O kQÆO|~°O
HÍtHÍѨÙ~åkè<å^äŒ HÍÅÉèˇ·~°=O Éèí*Ë.
ÉèÏ#∞HÀ\˜ ÉèÏã¨fi~°O Éèí"åaÌ`å~°HõO Ѩ~°O
hÅHõO~î°g∞Ñ≤û`å~°÷^•Ü«∞HõO „uÖ’K«#"£∞
HÍÅHÍÅ=∞O|∞*ÏHõ∆ =∞Hõ∆â◊¥Å =∞Hõ∆~°O
HÍtHÍѨÙ~åkè<å^äŒ HÍÅÉèˇ·~°=O Éèí*Ë.
â◊¥Å@OHõáêâ◊^ŒO_»áê}˜=∂kHÍ~°}O
âߺ=∞HÍÜ«∞=∂k ^Õ= =∞Hõ∆~°O x~å=∞Ü«∞"£∞
cè=∞q„Hõ=∞O „ѨÉèí∞O qz„`« `åO_»=„Ñ≤Ü«∞O
MOHANPUBLICATIONS.COM
HÍtHÍѨÙ~åkè<å^äŒ HÍÅÉèˇ·~°=O Éèí*Ë.
Éèí∞H˜Î=ÚH˜Î^•Ü«∞HõO „Ѩâ◊ã¨ÎKå~°∞q„QÆǨÏO
ÉèíHõÎ=`«ûÅO ã≤÷`«O ã¨=∞ã¨ÎÖ’Hõ q„QÆǨÏ"£∞
xHõfi}#‡<À[˝ ¿ÇÏ=∞H˜OH˜}©Åã¨`«¯\˜O
HÍtHÍѨÙ~åkè<å^äŒ HÍÅÉèˇ·~°=O Éèí*Ë.
^èŒ~°‡¿ã`«∞áêÅHõO `«fi^èŒ~°‡=∂~°æ<åâ◊HõO
Hõ~°‡áêâ◊ "≥∂K«HõO ã¨∞â◊~°‡^•Ü«∞HõO qÉèí∞"£∞
ã¨fi~°‚ =~°‚ ˆHâ◊áêâ◊ â’aè`åOQÆ =∞O_»ÅO
HÍtHÍѨÙ~åkè<å^äŒ HÍÅÉèˇ·~°=O Éèí*Ë.
~°`«fláê^Œ∞HÍ „ѨÉèÏaè~å=∞ áê^ŒÜ«ÚQƇHõO
x`«º=∞ kfifÜ«∞ q∞+¨ì^≥·=`«O x~°O[#"£∞
=∞$`«∞º^Œ~°Ê<åâ◊#O Hõ~åà◊^ŒO„+¨ì cè+¨}O
HÍtHÍѨÙ~åkè<å^äŒ HÍÅÉèˇ·~°=O Éèí*Ë.
J@ìǨã¨aè#fl Ѩ^Œ‡*ÏO_»HÀâ◊ ã¨O`«uO
^Œ$+≤ìáê`«#+¨ìáêѨ *ÏÅ=Ú„QÆ <åâ◊#"£∞
J+¨ìã≤kú ^•Ü«∞HõO HõáêÅ=∂eHÍ^èŒ~°O
HÍtHÍѨÙ~åkè<å^äŒ HÍÅÉèˇ·~°=O Éèí*Ë.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« N t=w`« 185
Éèí∂`«ã¨OѶ¨∞<åÜ«∞HõO qâßÅH©iÎ^•Ü«∞HõO
HÍt"åã≤Ö’Hõ ѨÙ}ºáêѨâ’^èŒHõO qÉèí∞"£∞
hu=∂~°æHÀq^ŒO ѨÙ~å`«#O [QÆ„`«ÊÉèí∞O
HÍtHÍѨÙ~åkè<å^äŒ HÍÅÉèˇ·~°=O Éèí*Ë. 8
HÍÅÉèˇ·~°"å+¨ìHõO Ѩ~î°Ou ÜÕ∞ =∞<ÀǨÏ~°O
1 *Ï˝#=ÚH˜Î ™ê^èŒ#O qz„`«Ñ¨Ù}º =~°ú#"£∞
â’Hõ"≥∂ǨÏ^≥·#º Ö’ÉèíHÀѨ `åѨ<åâ◊#O
`Õ „Ѩܫ∂Ou HÍÅÉèˇ·~°"åO„Ѷ≤∞ ã¨xflkèO „^èŒ∞="£∞. 9
2 Wu N=∞K«ÛùOHõ~åKå~°º q~°z`«O HÍÅÉèˇ·~°"å+¨ìHõO ã¨OѨÓ~°‚"£∞
t"åѨ~å^èŒHõ∆=∂Ѩ}™È΄`«"£∞
P^ÒHõ~°‡„Ѩã¨OQÍ`ü HõÅÜ«∞u HõÅ∞+¨O =∂`«$‰õΩH∆“ã≤÷`«O
=∂O q}∂‡„`å"Õ∞^茺=∞^èÕº Hõfi^äŒÜ«∞u x`«~åO *Ï~î°~À*Ï`«
3 "Õ^•ó Ü«∞^Œº^≥· fi`«„`«^Œ∞óYO =º^äŒÜ«∞u x`«~åO â◊Hõº`Õ
ˆH#=‰õΩÎO Hõ∆O`«"Àº"Õ∞Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’.
ÉÏÖ˺^Œ∞óMÏuˆ~HÍ #‡ÅÅ∞o`« =ѨÙóã¨Î#ºáê<Õ
1
Ñ≤áê™ê<À â◊HõÎKÕÛO„kÜÕ∞Éè’º Éèí=QÆ∞}[x`å [O`«"À=∂O
4 `«∞^ŒOu <å<å~ÀQÍk^Œ∞óMÏ^Œ∞Ìi`«Ñ¨~°=â◊â◊≈OHõ~°O
#㨇~åq∞Hõ∆O`«"Àºt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’. 2
„áœ_èÀ-ǨÏOÜ«∞ø=#™È÷q+¨Ü«∞q+¨^èŒÔ~·ó ѨOK«aè~°‡~°‡ã¨O^èÒ
^ŒëÈì#ëÈì q"ÕHõã¨∞û`«^èŒ#Ü«Ú=u ™êfi^Œ∞™œM˺x+¨}‚ó
5 â‹·gzO`åqÇ‘Ï#O =∞=∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞=∞Ǩϟ =∂#QÆ~åfikè~°∂_è»O
Hõ∆O`«"Àº "Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’. 3
"å~°÷ˆHº KÕO„kÜ«∂}ÏO qHõÅQÆ`«=∞uâßÛkè^≥·"åk`åÃÑ·ó
áêÃÑ·~ÀÔQ·ifiÜ≥∂ÔQ·~°fi ºã¨#Hõ$â◊`«#∞ó [˝Ñ≤ÎÇ‘Ï#O K« n#"£∞
q∞^䕺"≥∂ǨaèÖÏÃ+· „~°ƒù=∞u =∞=∞ =∞<À^èŒ∂~°˚>Ë~å÷# â◊¥#ºO
6 Hõ∆O`Àº"Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’. 4
™êfl`åº „Ѩ`«∂º+¨HÍÖË ã¨flѨ#qkèq^èÒ <åǨÏ$`«O QÍOQÆ`ÀÜ«∞O
ѨÓ*Ï~°÷O "å Hõ^•z^ŒƒÇ¨ï`«~°QÆǨÏ<ÕYO_» abfi^ŒÖÏx
<åh`åѨ^Œ‡=∂ÖÏ ã¨~°ã≤ qHõã≤`å QÆO^èŒÑ¨ÙÃ+·Êã¨Î fi^Œ~°÷O
7 Hõ∆O`«"Àº"Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’. 5
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
186
^Œ∞ÔQúÂ~°‡^ä•fi[ºÜ«ÚÔHΠ~°ÌkèQÆ∞_»ã¨Ç≤Ï`≥·™êûflÑ≤`«O <≥·=eOQÆO
<ÀeѨÎO K«O^Œ<å^≥·ºó Hõ#Hõq~°z`≥·ó ѨÓl`«O #„Ѩã¨∂<≥·º
^èŒ∂ÃÑ·ó Hõ~°∂Ê~° nÃÑ·ifiq^èŒ~°ã¨Ü«Ú`≥·Ô~·fl= ÉèíH∆ÀºÑ¨Ç¨Ô~·ó
Hõ∆O`«"Àº"Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’.
<Àâ◊HõºO™ê‡~°ÎHõ~°‡ „ѨuѨ^ŒQÆǨÏ<Õ „Ѩ`«º"åÜ«∂‰õΩÖÏ_èÕº
„â∫`Õ"å~åÎHõ^äŒO "Õ∞ kfi[‰õΩÅqÇ≤Ï`Õ „|Ǩχ=∂~åæ#∞™êˆ~
*Ï˝`Õ`«`ÕÎ fi qKåˆ~ „â◊=}=∞##Ü≥∂ó HÀxk^蕺ã≤`« =ºó
Hõ∆O`«"Àº"Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’.
^蕺`åfi z`ÕÎt"åYºO „ѨK«∞~°`«~°^èŒ#O <≥·=^Œ`«ÎO kfi*ËÉè’º
ǨÏ=ºO `Õ ÅHõ∆ã¨OMˇ·ºó Ǩï`«=ǨÏ=^Œ<Õ <åiÊ`«O c[=∞O„`≥·ó
<À^Œ`«ÎO QÍOQÆfˆ~ „=`«Ñ¨iK«~°}Ë ~°∞„^Œ*ÏѨºO #[ѨÎO
Hõ∆O`«"Àº"Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’.
MOHANPUBLICATIONS.COM
#QÀflxã¨ûOQÆâ◊√kú„ã≤ÎQÆ∞}q~°Ç≤Ï`À ^èŒfiã¨Î"≥∂ǨO^èŒHÍ~À
<å™ê„ˆQ #ºã¨Î^Œ$+≤ìifik`«Éèí=QÆ∞}À <≥·=^Œ$+≤ìó Hõ^•z`ü
L#‡`åÎ=ã¨÷Ü«∂ `åfiO qk`«QÆ`«=∞uâ◊≈OHõ~°O # 㨇~åq∞
Hõ∆O`«"Àº"Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’.
ã≤÷`åfi™ê÷<Õ ã¨~À*Ë „Ѩ}==∞Ü«∞=∞~°∞`«∞¯Oaè`Õã¨∂Hõ∆ ‡
=∂ˆ~æâßO`Õ ^•O`Õ „Ѩb<Õ „ѨHõ\ ˜`« QÆǨÏ<Õk=º~°∂¿Ñ t"åM˺
eOQÍ„ˆQ „|Ǩχ"åˆHº ã¨HõÅQÆ`«`«<Ò â◊OHõ~°O #㨇~åq∞
Hõ∆O`«"Àº"Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’.
ǨÏ$^ŒºO "Õ^•O`«"Õ^ŒºO ǨÏ$^ŒÜ«∞ã¨~°ã≤*Ë nѨ=Ú^Œº„`«ÊHÍâ◊O
ã¨`«ºO âßO`«ã¨fi~°∂ѨO ã¨HõÅ=Úx=∞#ó Ѩ^Œ‡+¨O_≥·Hõ "Õ^Œº"£∞
*Ï„QÆ`«Îûfi¿Ñfl ã¨∞+¨µáœÎ „uQÆ∞} Ѩ^ŒÇ¨Ï$`«O â◊OHõ~°O #㨇~åq∞
Hõ∆O`«"Àº"Õ∞ Ѩ~å^èŒt≈=t= t=OÉè’ N=∞Ǩ^Õ= â◊OÉè’.
K«O„^À^•ƒùã≤`«âıYˆ~㨇~°Ç¨Ïˆ~QÆOQÍ^茈~ â◊OHõˆ~
ã¨Ô~·Ê~°∂ƒù+≤`«Hõ~°‚ HõO~î°‰õΩǨψ~ <Õ„`À`«÷"≥·âßfi#ˆ~
^ŒOu`«fiHõ¯ $`« ã¨∞O^Œ~åO|~°^茈~ „`≥·Ö’Hõº™êˆ~ Ǩψ~
"≥∂H∆Í~°÷O ‰õΩ~°∞z`«Î=$uÎ=∞=∞ÖÏO =∞O„`≥·ã¨∞Î H˜O Hõ~°‡aè.
H˜O"å-<Õ# ^èŒ<Õ# "ålHõiaèó „áê¿ÑÎ# ~å*˺#H˜O
H˜O"å Ѩل`«Hõà◊„`« q∞„`« Ѩâ◊√aèˆ~Ì¿ÇÏ# ˆQ¿ÇÏ# H˜"£∞
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« N t=w`« 187
*Ï˝`≥· fi`«`«õ∆} ÉèíOQÆ∞~°O ã¨Ñ¨kÇ≤Ï `åº[ºO =∞<À^Œ∂~°`«ó
™êfi`å‡~°÷O QÆ∞~°∞"åHõº`À Éèí[=∞#„j≈ áê~°fif=Å¡Éèí"£∞. 13
áœ~ÀÇ≤Ï`«ºO ~°[xK«i`«O „QÍ=∞}˜`«fiO xÜ≥∂QÀ
6 =∂~îåѨ`«ºO ǨϺ#$`« =K«#O ™êH˜∆"å^Œó Ѩ~å#fl"£∞
„|Ǩχ^Õfi+¨ó YÅ[#~°uó „áê}˜<åO x~°ÌÜ«∞`«fiO
=∂ Éèí∂^ÕÌ"À =∞=∞Ѩâ◊√Ѩ`Õ [#‡[<å‡O`«ˆ~+¨µ. 14
PÜ«Ú~°flâ◊ºu Ѩâ◊º`åO „Ѩuk#O Ü«∂u Hõ∆Ü«∞O Ü«∞ø=#O
7 „Ѩ`åºÜ«∂OuQÆ`åó ѨÙ#~°flk=™êó HÍÖ’[QÆ^ŒƒùHõ∆Hõó
ÅH©;™ÈÎÜ«∞`«~°OQÆ ÉèíOQÆ K«Ñ¨ÖÏ q^Œ∞ºK«ÛùÅO rq`«O `«™ê‡<å‡O
Hõ~°∞}ÏHõ~°ó Hõ~°∞}Ü«∂ `«fiO ~°Hõ∆ ~°H∆Í^èŒ∞<å. 15
Wu N=∞K«Û`«∞~°kèHõ â◊`«„Ѩ|O^èŒ x~å‡}Kå`«∞s^èŒ∞s}
8 N=∞^ŒÑ¨ÊÜ«∞nH˜∆`« q~°z`«O t"åѨ~å^èŒ Hõ∆=∂Ѩ} ™È΄`«O ã¨OѨÓ~°‚"£∞.
9
^•fi^Œâ◊*’ºui¡OQÆ ™È΄`«"£∞
™œ~åR^Õâı qâ◊^Õu~°"Õ∞º *’ºu~°‡Ü«∞O K«O„^ŒHõàÏ=`«Oã¨"£∞
ÉèíH˜Î„Ѩ^•<åÜ«∞ Hõ$áê=f~°‚O `«O ™È=∞<å^äŒO â◊~°}O „ѨѨ^Õº. 1
Nâ‹·Åã¨OˆQ q|∞^è•uã¨OˆQ `«∞ÖÏ„k`«∞OˆQ-Ñ≤ =Ú^•=ã¨O`«"£∞
`«=∞~°∞˚#O =∞e¡HõѨÓ~°fi"Õ∞HõO #=∂q∞ ã¨O™ê~°ã¨=Ú„^Œ¿ã`«∞"£∞. 2
J=OuHÍÜ«∂O qÇ≤Ï`å=`å~°O =ÚH˜Î„Ѩ^•<åÜ«∞K« ã¨[˚<å<å"£∞
10 JHÍÅ=∞$`Àºó Ѩi~°Hõ∆}Ï~°÷O =O^Õ =∞ǨHÍà◊ =∞Ǩã¨∞ˆ~â◊"£∞. 3
HÍ"ÕiHÍ#~°‡^ŒÜ≥∂ó Ѩq„`Õã¨=∂QÆ"Õ∞ã¨[˚#`å~°}ÏÜ«∞
ã¨^≥·= =∂O^è•`«$Ѩو~ =ã¨O`« "≥∂OHÍ~°g∞â◊O t="Õ∞Hõ g∞_Õ. 4
ѨÓ~Àfi`«Îˆ~ „Ѩ[fieHÍx^è•<Õ ã¨^• =ã¨O`«O yi*Ïã¨"Õ∞`«"£∞
11 ã¨∞~åã¨∞~å~åkè`«áê^ŒÑ¨^Œ‡O N"≥·^Œº<å^äŒO `«=∞ǨÏO #=∂q∞. 5
Ü«∂"Õ∞ºã¨^ŒOˆQ #Qƈ~-u~°"Õ∞º qÉèí∂+≤`åOQÆO qq^è≥·â◊ÛÉè’ÔQ·ó
ã¨^ŒƒùH˜Î=ÚH˜Î„Ѩ^Œg∞â◊"Õ∞HõO N<åQÆ<å^äŒO â◊~°}O „ѨѨ^Õº. 6
=∞Ǩ„káêˆ~≈fi K« `«>Ë ~°=∞O`«O ã¨OѨÓ[º=∂#O ã¨`«`«O =ÚhO„^≥·ó
12 ã¨∞~åã¨∞Ô~·~°ºHõ∆=∞Ǩϟ~°QÍ^≥·ºó ˆH^•~°g∞â◊O t="Õ∞Hõg∞_Õ. 7
ã¨Ç¨º„kjˆ~¬ q=∞ÖË =ã¨O`«O QÀ^•=sf~°Ñ¨q„`«^Õâı
Ü«∞^ŒÌ~°≈<å`åÊ`«Hõ=∂â◊√ <åâ◊O „Ѩܫ∂u `«O„`«ºO|Hõg∞â◊g∞_Õ. 8
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
188 N t=w`«
ã¨∞`å„=∞Ѩs‚ [Å~åtÜ≥∂ˆQ x|^Œúº ¿ã`«∞O qtMˇ·~°ã¨OMˇ·ó
N~å=∞K«O„^Õ} ã¨=∞iÊ`«O `«O ~å"Õ∞â◊fi~åYºO xÜ«∞`«O #=∂q∞.9
Ü«∞O _®H˜hâßH˜xHÍã¨=∂*ˇ·ó x¿+=º=∂}O Ñ≤t`åâ◊<≥·â◊Û
ã¨^≥·= cè=∂kѨ^Œ„Ѩã≤kúO `« â◊OHõ~°O ÉèíHõÎÇ≤Ï`«O #=∂q∞. 10
™ê#O^Œ=∂#O^Œ=<Õ =ã¨O`« =∂#O^ŒHõO^ŒO ǨÏ`«áêѨ|$O^Œ"£∞
"å~å}ã‘<å^äŒ=∞<å^äŒ<å^äŒ Nqâ◊fi<å^äŒO â◊~°}O „ѨѨ^Õº. 11
WàÏѨو~ ~°=∞ºqâßňH-ã≤‡#û=ÚÅ¡ã¨O`«O K« [QÆ^Œfiˆ~}º"£∞
=O^Õ =∞Ǩϟ^•~°`«~°ã¨fiÉèÏ=O Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~åYºO â◊~°}O „ѨѨ^Õº. 12
*’ºu~°‡Ü«∞^•fi^Œâ◊eOQÆHÍ<åO t"å`«‡<åO „áÈHõÎq∞^ŒO „Hõ"Õ∞}
™È΄`«O Ѩiî`åfi =∞#∞*’uÉèíHÍκ Ѷ¨ÅO `«^•Ö’Hͺxâ◊O Éèí*ËK«Û. 13
J^äŒ ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÆ ™È΄`«=Ú
™œ~å„¿+ì ™È=∞<å^äŒO K« Nâ‹·ÖË =∞e¡HÍ~°∞˚#O I
MOHANPUBLICATIONS.COM
L[˚~Ú<åº"£∞ =∞ǨHÍà◊O FOH͈~ J=∞ˆ~â◊fi~°O II
„Ѩ[fiÖϺO "≥·^Œº<å^äŒOK« _®H˜<åºO cè=∞â◊OHõ~°OI
¿ã`«∞|O^èÕ`«∞ ~å"Õ∞â◊O <åˆQâ◊O ^•~°∞HÍ=<Õ II
"å~å}™êºO`«∞ qâıfiâ◊O „`«ºO|HõO Q“`«g∞`«>Ë I
Ç≤Ï=∂ÅÜÕ∞`«∞ ˆH^•~°O Ѷ¨∞$¿+‚â◊OK« t"åÅÜÕ∞ II
U`åx *’ºui¡OQÍx ™êÜ«∞O „áê`«ó Ѩˆ~î#fl~°óI
ã¨Ñ¨Î[#‡ Hõ$`«O áêѨO 㨇~°}Ë# q#â◊ºu II
N #=„QÆÇ¨Ï ™È΄`« ~°`«fl=ÚÅ∞
â’¡II [áê‰õΩã¨∞=∞ ã¨OHÍâ◊O I HÍâ◊º¿ÑÜ«∞O =∞Ǩ^Œ∞ºuO
`«"≥∂iO ã¨~°fiáêѨѶ¨∞flO I „Ѩ}`Àã≤‡ k"åHõ~°O
~°∞„^•aè¿+HõO–[Ѩã¨OYº 6 "ÕÅ∞ ^•#O–QÀ^èŒ∞=∞Å∞, ã¨∞=~°‚O
â’¡II ^Œkèâ◊OY `«∞ëê~åÉèíO I H©∆~À^•~°‚= ã¨OÉèí=O
#=∂q∞ â◊t#O ™È=∞O â◊OÉè’~°‡‰õΩ@ Éèí∂+¨}O
^Œ∞~åæѨÓ[–[Ѩã¨OYº 10 "ÕÅ∞ ^•#O–aÜ«∞ºO–=GO–"≥O_ç
â’¡II ^èŒ~°}©QÆ~°ƒù ã¨OÉèí∂`«O I q^Œ∞º`å¯OK«# ã¨xflÉèíO
‰õΩ=∂~°O â◊H˜ÎǨÏã¨ÎO K«I=∞OQÆà◊O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞I
ã¨∞„|Ǩχ}º ѨÓ[ [Ѩã¨OYº 7 "ÕÅ∞ ^•#O – HõO^Œ∞Å∞
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 189
â’¡II „Ñ≤Ü«∞OQÆ∞ HõoHÍâߺ=∞O I ~°∂¿Ñ} „Ѩu=∞O |∞^èŒO
™œ=∞ºO ã¨`«fiQÆ∞}À¿Ñ`«O `«O |∞^èŒO „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO
N =∞Ǩq+¨µ‚ ѨÓ[ – [Ѩã¨OYº 17 "ÕÅ∞ ^•#O – ÃÑã¨Å∞
â’¡II ^Õ"å<åO K« |∞∞+‘}ÏO K« I QÆ∞~°∞O HÍOK«# ã¨xflÉèíO
|∞kú=∞O`«O „uÖ’ˆHâ◊OI`«O #=∂q∞ |$ǨÏã¨ÊuO
#=∞Hõáê~åÜ«∞} – [Ѩã¨OYº 16 "ÕÅ∞ ^•#O – â◊#QÆÅ∞.
â’¡II Ç≤Ï=∞‰õΩO^Œ =∞$}ÏÖÏÉèíO I ^≥·`åº<åO Ѩ~°=∞O QÆ∞~°∞OI
ã¨~°fiâßG „Ѩ=HÍÎ~°O I ÉèÏ~°æ=O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO.
=∞ǨÅH˜∆ ‡ ѨÓ[ – [ѨO 20 "ÕÅ∞ ^•#O – ÉÁ|ƒ~°∞¡.
â’¡II hÖÏO[# ã¨=∂ÉèÏã¨O I ~°qѨل`«O Ü«∞=∂„QÆ[O
KèåÜ«∂ =∂~åÎO_» ã¨OÉèí∂`«O I `«O #=∂q∞ â◊<≥·â◊Û~°O
Dâ◊fi~åaè¿+HõO – [ѨO 19 "ÕÅ∞. ^•#O–#∞=ÙfiÅ∞–`≥·ÅO.
â’¡II J~°úHÍÜ«∞O =∞Ǩg~°O I K«O„^•k`åºk =∞~°Ì#O
ã≤OÇ≤ÏHÍQÆ~°ƒù ã¨OÉèí∂`«O I ~åǨïO `«O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO.
^Œ∞~åæѨÓ[ – [ѨO 18 "ÕÅ∞. ^•#O – q∞#∞=ÚÅ∞.
â’¡II Ѷ¨ÖÏâ◊ ѨÙ+¨Ê ã¨OHÍâ◊O I `å~°HÍ„QÆÇ¨Ï =∞ã¨ÎHõO
~“„^ŒO ~°∞„^•`«‡[O Ѷ¨∞’~°O `«O ˆH`«∞O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO
ã¨∂~°º#=∞™ê¯~°O – [ѨO 7 "ÕÅ∞. ^•#O – LÅ=Å∞.
Pk`«º ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú
^蕺#O
^èպܫ∞ã¨û^• ã¨q`«$=∞O_»Å =∞^茺=sÎ <å~åÜ«∞} ã¨û~°ã≤*Ïã¨# ã¨xflq+ì̈ó
ˆHÜ«¸~°"å<£ =∞Hõ~°‰õΩO_»Å"å<£ H˜s\© Ǩs Ç≤Ï~°}‡Ü«∞ =ѨÙ~°Ì $`« â◊OYK«„Hõó
™È΄`«"£∞
`«`ÀÜ«Ú^Œú Ѩi„âßO`«OI ã¨=∞ˆ~zO`«Ü«∂ ã≤÷`«"£∞
~å=}O Kå„QÆ`À ^Œ$ëêìfi I Ü«Ú^•úÜ«∞ ã¨=ÚѨã≤÷`«"£∞ 1
^≥·=`≥·â◊Û ã¨=∂QÆ=∞º „^Œ+¨µì =∞ÉèϺQÆ`À ~°}"£∞
LáêQÆ=∂º-„|g„^•=∞ =∞QÆ™Èκ ÉèíQÆ=<£ |∞∞+≤ó 2
~å=∞ ~å=∞ =∞ǨÉÏǨϟ â◊$}∞ QÆ∞ǨϺO ã¨<å`«#"£∞
ÜÕ∞# ã¨~åfi#s<£ =`«û ã¨=∞ˆ~ q[~Ú+¨ºã≤ 3
Pk`«º ǨÏ$^ŒÜ«∞O ѨÙ}ºO ã¨~°fiâ◊„`«∞ q<åâ◊#"£∞
[Ü«∂=ǨÏO [¿Ñxfl`«º =∞Hõ∆Ü«∞O Ѩ~°=∞O t="£∞ 4
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
190 N t=w`« N t=w`« 191
ã¨~°fi=∞OQÆà◊ =∂OQÆà◊ºO ã¨~°fiáêѨ „Ѩ}Ïâ◊#"£∞ "Õ^•â◊Û „Hõ`«=â‹·Û= „Hõ`«∂<åO Ѷ¨Å"Õ∞=K«
z<åÎâ’Hõ „Ѩâ◊=∞# =∂Ü«Ú~°fi~°ú# =Ú`«Î=∞"£∞ 5 Ü«∂x Hõ$`åºx Ö’ˆH+¨µ ã¨~°fiU+¨ ~°qó „ѨÉèí∞ó 24
~°t‡=∞#ÎO ã¨=Ú^Œº#ÎO ^Õ"åã¨∞~° #=∞㨯 $`«"£∞ U==∂Ѩ`«∞ûHõ$KÕÛ+¨µ HÍO`åˆ~+¨µ ÉèíÜÕ∞+¨µ K«
ѨÓ[Ü«∞ã¨fi q=ã¨fi#ÎO ÉèÏ㨯~°O Éèí∞=<Õâ◊fi~°"£∞ 6 H©~°ÎÜ«∞<£ ѨÙ~°∞+¨ó HõtÛ <åfl=ã‘^Œu ~åѶ¨∞= 25
ã¨~°fi^Õ"å`«‡HÀ ¿ÇϺ+¨ `Õ[ã‘fi ~°t‡ÉèÏ=#ó ѨÓ[Ü«∞Ãã· fi# "Õ∞HÍ„QÀ ^Õ=^Õ=O [QÆ`«Êu"£∞
U+¨^Õ"åã¨∞~° QÆ}Ï<£ Ö’HÍ<£ áêu QÆÉèíã≤Îaèó 7 U`« „uÎQÆ∞}˜`«O [áêÎ fi Ü«Ú^úÕ+¨µ q[~Ú+¨ºã≤ 26
U+¨„|Ǩ‡ K« q+¨µ‚â◊Ûó t=㨯O^Œó „Ѩ*ÏѨuó Jã≤‡<£ Hõ∆}Ë =∞ǨÉÏǨϟ ~å=}O `«fiO =kè+¨ºã≤
=∞¿ÇÏO„^À ^èŒ#^Œó HÍÖ’Ü«∞=∞™Èû"≥∂ǨϺáêOѨuó 8 U==ÚHÍÎ fi `«^è•QÆ™Èκ [QÍ=∞ K« Ü«∞^è•QÆ`«"£∞ 27
Ñ≤`«~À Ѩã¨= ™êû^蕺 ǨϺtfi<Ò =∞~°∞`À =∞#∞ó U`«„K«∞Ûù„`åfi =∞Ǩ`Õ*Ï #+¨ìâ’HÀ-Éèí=`«Î^•
"åÜ«Ú~°fiÇ≤Ïfló „Ѩ*Ïó „áê}Ï |∞∞`«∞Hõ~åÎ „ѨÉèÏHõ~°ó 9 ^è•~°Ü«∂=∂㨠ã¨∞„Ñ‘`À ~åѶ¨∞=ó „Ѩܫ∞`å`«‡"å<£ 28
Pk`«º ã¨q`å ã¨∂~°ºó YQÆó ѨÓëêQÆÉèíã≤Î=∂<£ Pk`«ºO „¿ÑHõ∆ º [áêÎ fi `«∞ Ѩ~°O ǨÏ~°¬=∞"åѨÎ"å<£
ã¨∞=~°‚ ã¨^Œ$â’ÉèÏ#∞ó ã¨fi~°‚ˆ~`å k"åHõ~°ó 10
ǨÏi^Œâ◊fi ã¨ûǨτ™êiÛ ã¨Ñ¨Îã¨Ñ≤Î ~°‡sz=∂<£ „u~åK«=∞º â◊√z~°∂ƒù`åfi ^èŒ#∞~å^•Ü«∞ g~°º"å<£ 29
uq∞~À#‡^äŒ# â◊≈OÉèí∞ ã¨Î fiëêì =∂~åÎO_» JOâ◊√=∂<£ 11 ~å=}O„¿ÑHõ∆ º ǨÏ$ëêì`å‡Ü«Ú^•úÜ«∞ ã¨=ÚáêQÆ=∞`ü
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù t≈t~° ã¨Î=<À ÉèÏ㨯~À ~°qó ã¨~°fiÜ«∞`Õfl# =∞ǨÏ`å=^èÕ `«ã¨º^èŒ$`À (`À)-Éèí=`ü 30
JyflQÆ~Àƒù-k`Õó Ѩل`« â◊≈OY t≈t~°<åâ◊#ó J^äŒ~°q~°=^Œ xflsHõ∆ º ~å=∞O =Úk`«=∞<åó Ѩ~°=∞O „ѨǨÏ$+¨º=∂}ó
MOHANPUBLICATIONS.COM
12
"Àº=∞<å^äŒ ã¨Î"≥∂ÉèËn |∞∞QƺA ™êû=∞ áê~°QÆó xtK«~°Ñ¨u ã¨OHõ∆Ü«∞O qk`åfi ã¨∞~°QÆ} =∞^茺QÆ`À =K« ã¨Î fiˆ~u. 31
=∞$`«∞ºO[Ü«∞ ™È΄`«"£∞
Ѷ¨∞#=$+≤ì ~°áêOq∞„`À qO^茺gnä Ѩ¡=OQÆ=∞óII
P`«Ñ‘ =∞O_»b =∞$`«∞ºó Ñ≤OQÆà◊ ã¨û~°fi`åѨ#ó
13
#OkˆHâ◊fi~° L"åK« :
~°q(Hõq)ifiâ’fi =∞Ǩ`Õ*Ï ~°HõÎó ã¨û~°fiÉèí"À^Œƒù=ó 14
#Hõ∆„`« „QÆǨÏ`å~å}Ï =∞kèáÈ qâ◊fiÉèÏ=#ó ÔH·ÖÏ㨙Ⱥ`«Îˆ~ â◊$OˆQ â◊√^Œúã¨Êù\ ˜Hõã¨xflÉèË
`Õ[™ê=∞Ñ≤ `Õ[ã‘fi ^•fi^Œâß`«‡ #"≥∂ã¨∞Î`Õ 15 `«"≥∂QÆ∞}qÇ‘Ï<Õ `«∞ [~å=∞$`«∞ºq=i˚`Õ 1
#=∞ó ѨÓ~åfiÜ«∞ y~°ÜÕ∞ ѨtÛ"Õ∞ y~°ÜÕ∞ #=∞ó ã¨~°fif~å÷ã¨Ê^•^蕈~ ã¨~°fi*Ï˝#Hõ$`åÅÜÕ∞
*’ºu~°æ}Ï<åO Ѩ`«ÜÕ∞ k<åkèѨ`«ÜÕ∞ #=∞ó 16 Hõ$`åO[eѨÙ\’ „|Ǩ‡^蕺#jÅã¨û^•t="£∞. 2
[Ü«∂Ü«∞ [Ü«∞Éèí„^•Ü«∞ ǨÏ~°ºâßfiÜ«∞ #"≥∂ #=∞ó Ѩ„ѨK«Ûù„Ѩ}`À Éèí∂`åfi *Ï#∞ÉèϺ=∞=xO QÆ`«ó
#"≥∂ #=∞ ã¨ûǨτ™êOâ’ Pk`åºÜ«∞ #"≥∂ #=∞ó 17
#=∞ó L„QÍÜ«∞ g~åÜ«∞ ™ê~°OQÍÜ«∞ #"≥∂ #=∞ó ã¨~åfi~°÷ã¨OѨ^•^è•~À „|Ǩ‡Ö’HõÑ≤`å=∞ǨÏó 3
#=∞ó Ѩ^Œ‡„Ѩɒ^è•Ü«∞ =∂~åÎO_®Ü«∞ #"≥∂ #=∞ó 18 „|Ǩϟ‡"åK« :
|¿Çχâß<å-K«∞º`ÕâßÜ«∞ ã¨∂~åºÜ«∂k`«º=~°Û¿ã ˆH<ÀáêÜÕ∞# ^Õ"Õâ◊ z~åÜ«Ú~À¡=∞â’-Éèí=`ü
ÉèÏã¨fi`Õ ã¨~°fiÉèíH∆ÍÜ«∞ ~“„^•Ü«∞ =Ѩٿ+ #=∞ó 19 `«<Õ‡„|∂Ç≤Ï =∞¿ÇÏâß# Ö’HÍ<åO Ç≤Ï`«HÍ=∞ºÜ«∂. 4
`«"≥∂Ѷ¨∂flÜ«∞ Ç≤Ï=∞Ѷ¨∂flÜ«∞ â◊„`«∞Ѷ¨∂flÜ«∂ q∞`å`«‡<Õ Nã¨^•t= L"åK« :
Hõ$`«Ñ¶¨∞flѶ¨∂flÜ«∞ ^Õ"åÜ«∞ *’ºuëêO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó 20
`«Ñ¨Î Kåg∞Hõ~å ÉèÏÜ«∞ =ǨÏflÜÕ∞ qâ◊fiHõ~°‡}Ë â◊$}∞„|Ǩχ „#Ê=H∆ͺq∞ z~åÜ«Ú~°∞‡xã¨`«Î=∞ó
ã¨=∞ã¨Î"≥∂-aè qѶ¨∂flÜ«∞ ~°=ÜÕ∞(~°∞K«ÜÕ∞) Ö’Hõ™êH˜∆}Ë 21 ã¨O*Ï`À =~°‡}Ï ÜÕ∞# "åºkè=∞$`«∞ºq=i˚`«ó 5
<åâ◊Ü«∞ `Õº+¨"≥· Éèí∂`«O `«^ä≥·= ã¨$[u „ѨÉèí∞ó `«ã≤‡<Õfl HÍ~°‚"Õ Ñ¶¨∞’ˆ~ã¨eÖ∫Ѷ¨∞ѨiѨ١`Õ
áêÜ«∞`Õº+¨ `«Ñ¨`Õº+¨ =~°¬`Õº+¨ QÆÉèíã≤Îaèó 22 Hõ$`åO`«ÉèíÜ«∞<åâßÜ«∞ã¨∞Î`À =∞$`«∞ºO[Ü«∞t≈=ó 6
U+¨ ã¨∞¿ÑÎ+¨µ *ÏQÆiÎ Éèí∂`Õ+¨µ Ѩix+≤ì`«ó `«ã¨º ã¨OH©~°Î<å xfl`«ºO =∞~Àκ =∞$`«∞ºq=i˚`«ó
U+¨K≥·"åyfl Ǩϟ„`«OK« Ѷ¨ÅO K≥·"åyflǨϟ„u}Ï"£∞ 23
`«fi"Õ∞= H©~°ÎÜ«∞ „|Ǩχ#‡$`«∞ºO *Ë`«∞O # ã¨Oâ◊Ü«∞ó 7
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
192 N t=w`«
Ö’=∞â◊ L"åK« :
FO ^Õ"åk^Õ= ^Õ"Õâ◊ ã¨~°fi„áê}Éèí$`åO =~°
„áê}˜<å=∞Ñ≤ <å^äŒã¨Î fiO =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 8 Hõ∆Ü«∞O Hõ~Àu áêáê<åO ѨÙ}Ϻ<å=∞Ñ≤ =~°ú#"£∞
^ÕÇ≤Ï<åO r=Éèí∂`À-ã≤ r"À r=㨺 HÍ~°}"£∞
[QÆ`åO ~°Hõ∆Hõã¨Î fiO "≥· =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ 9 ã¨~°fi=∂Ü«∂HõàÏf`« 㨈~fiO„kÜ«∞Ѩ~å=~°
¿ÇÏ=∂„ktY~åHÍ~° ã¨∞^è•gz=∞<ÀǨÏ~°
ѨÙO_»sHõ Ѩ~°O*’ºu ~°‡ $`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 10
^蕺<å^è•~° =∞Ǩ*Ï˝# ã¨~°fi*Ï˝<≥·HõHÍ~°}
Ѩi„`å`åã≤ Ö’HÍ<åO =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 11
xǨÏ`å ÜÕ∞# HÍÖË# ã¨^Õ"åã¨∞~°=∂#∞ëêó
QÆ#ú~åfiѨû~°ã¨â‹·Û= ã≤^Œúq^•º^èŒ~å ã¨Î^è•. 12
™ê^蕺â◊Û =ã¨"À~°∞„^• ã¨Î^ä•tfixã¨∞`å=ÙÉè∫
=∞~°∞`«â◊Ûkâ’ <åQÍó ™ê÷=~å [OQÆ=∂ã¨Î^ä•. 13
MOHANPUBLICATIONS.COM
ÜÕ∞^蕺ܫ∞Ou Ѩ~åO =¸iÎO ѨÓ[Ü«∞ã¨Îº=∞~åkèѨ
# `Õ =∞$`«∞º=â◊O Ü«∂Ou =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ.
`«fi"≥∂OHÍ~À-ã≤ "Õ^•<åO ^Õ"å<åO K« ã¨^•t=ó
14
P^è•~°â◊H˜Î â◊≈H©Î<åO =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂ã¨∞Î`Õ 15
™ê÷=ˆ~ [OQÆ"Õ∞ "åÑ≤ Ü«∂=uÎ+¨ªu "Õ∞kh
r=ufi`åºÇ¨Ï Ö’HÀ-Ü«∞O =∞`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 16
™È=∞ã¨∂~åºyfl =∞^茺ã¨÷ "Àº=∞"åºÑ≤#û^•t=ó
HÍÅ„`«Ü«∞ =∞ǨHÍÅ =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 17
„Ѩ|∞^Õú Kå„Ѩ|∞^Õú K« `«fi"Õ∞= ã¨$[¿ã [QÆ`ü
ã¨$+≤ì~°∂¿Ñ} ^Õ"Õâ◊ =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 18
"Àºq∞fl `«fiO "Àº=∞~°∂áÈ-ã≤ `Õ[ã¨û~°fi„`« `Õ[ã≤
„áê}˜<åO *Ï˝#~°∂áÈ-ã≤ =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 19
[QÆr˚"À [QÆ„`åÊ}ó „ã¨ëêì `«fiO [QÆ`«ó „ѨÉèí∞ó
HÍ~°}O ã¨~°fif~å÷<åO =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 20
<Õ`å `«fiq∞O„kÜ«∂}ÏO K« ã¨~°fi*Ï˝# „Ѩɒ^èŒHõó
™êOYºÜ≥∂QÆâ◊Û Ç¨ÏOã¨â◊Û =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 21
~°∂áêf`« ã¨∞û~°∂Ѩâ◊Û Ñ≤O_»™ê÷ Ѩ^Œ"Õ∞=K«
K«`«∞ifi^èŒ Ñ¶¨ÖÏ^è•~° =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 22
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 193
ˆ~K«ˆH =Ç≤Ïfl~°∂áÈ-ã≤ ™È=∞~°∂áÈã≤ ѨÓ~°ˆH
‰õΩOÉèíˆH t=~°∂áÈ-ã≤ =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 23
¿ÇÏ`«∞ã¨Î fiO „âıÜ«∞™êxfl`«ºO =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ 24
㨈~fiO„kÜ«∞HõÖÏnèâ◊ =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 25
~°∂ѨO QÆO^èÀ ~°ã¨ó ã¨Ê~°≈ â◊≈|Ìã¨ûO™ê¯~° U=K«
`«fi`«Îó „ѨHÍâ◊ U`ÕëêO =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 26
K«`«∞ifi^è•<åO ã¨$+‘ì<åO ¿ÇÏ`«∞ã¨Î fiO HÍ~°}Ëâ◊fi~°
ÉèÏ"åÉèÏ=ѨizÛù#fl =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 27
`«fi"Õ∞HÀ x+¨¯à’ Ö’ˆH ã¨HõÅO Éèí∞=#„`«Ü«∞"£∞
Juã¨∂H∆͇u~°∂Ѩã¨Î fiO =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 28
`«fiO „Ѩɒ^èŒã¨Î fi=∂^è•~° ã¨Î finƒ[O Éèí∞=#„`«Ü«∞"£∞
ã¨`«Î fiO~°[ã¨Î=∞ã¨Î fiO Ç≤Ï =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ.
`«fiO ™È=∞ã¨Î fiO k<Õâ◊â◊Û `«fi=∂`å‡ „ѨHõ$`Õó Ѩ~°ó
29
J+¨ì„uOâ◊`«¯ÖÏ<å^äŒ =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 30
㨈~fi„xÌÜ«∂}Ï=∂^è•~° ã¨û~°fiÉèí∂`«QÆ}Ï„â◊Ü«∞ó
ã¨~°fi*Ï˝#=∞Ü«∞ã¨û`«Î fiO =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 31
`«fi=∂`å‡ ã¨~°fiÉèí∂`å<åO QÆ∞}Ï<åO `«fi=∞nèâ◊fi~°ó
ã¨~åfi##=∞Ü«∂^è•~° =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 32
`«fiO Ü«∞[˝ ã¨û~°fiÜ«∞*Ï˝<åO `«fiO |∞kú~Àƒ^èŒÅHõ∆}Ï
â◊|Ì„|Ǩχ `«fi"≥∂OHÍ~À =∞$`«∞ºO[Ü«∞ #"≥∂-ã¨∞Î`Õ. 33
N ã¨^•t= L"åK« :
U=O ã¨OH©~°ÎÜÕ∞^Œºã¨∞Î â◊√zã¨Î^Œæ`«=∂#ã¨ó
ÉèíHÍκ â◊$}Àu Ü≥∂ „|Ǩχ#fl 㨠=∞$`«∞º=â’Éèí"Õ`ü. 34
# `«∞ =∞$`«∞ºÉèíÜ«∞O `«ã¨º „áêѨÎHÍÅO K« ÅOѶ¨∞ÜÕ∞`ü
JѨ=∞$`«∞ºÉèíÜ«∞O `«ã¨º „Ѩ}â◊ºu # ã¨Oâ◊Ü«∞ó 35
"åº^èŒÜ≥∂ <ÀѨѨ^ŒºO`Õ <ÀѨã¨~°æÉèíÜ«∞O Éèí"Õ`ü
„Ѩ`åºã¨<åflã¨Îˆ~ HÍÖË â◊`≥·HÍ=~°Î<Õ Hõ$`Õ. 36
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
194 N t=w`«
=∞$`«∞º~°fl*ÏÜ«∞`Õ `«ã¨º ~ÀQÍ#∞‡K«ºu xtÛ`«"£∞
ѨOK«=∂ºO "å^Œâ◊=∂ºO"åáœ~°‚=∂™êº=∞^ä•Ñ≤"å. 37
â◊`«=∂=~°ÎÜÕ∞ ^Œºã¨∞Î â◊`«=~°¬O 㨠r=u
`Õ[ã‘fi |Åã¨OѨ<Àfl ÅÉèí`Õ „tÜ«∞=Ú`«Î=∂"£∞. 38
„uq^èŒO <åâ◊ÜÕ∞`åÊѨO =∞<À"åHͯܫ∞ã¨OÉèí="£∞
JaèKå~å}˜ Hõ~å‡}˜ Hõ~å‡}Ϻ^èŒ~°fi}Ïx K« 39
W^ŒO ~°Ç¨Ï㨺O Ѩ~°=∞O ^Õ=^Õ=㨺 â◊¥e#ó
^Œ∞óã¨fiѨfl <åâ◊#O ѨÙ}ºO ã¨~°fiqѶ¨∞flq<åâ◊#"£∞. 40
Wu N#$ã≤OǨÏѨÙ~å}Ë t=„|Ǩχã¨O"å^Õ =∂~°¯O_ÕÜ«∞Hõ$`«O
=∞$`«∞ºO[Ü«∞™È΄`«"£∞
eOQÍ+¨ìHõ"£∞
„|Ǩχ=Ú~åi ã¨∞~åiÛ`«eOQÆO x~°‡Å ÉèÏã≤`« â’aè`«eOQÆO
MOHANPUBLICATIONS.COM
[#‡[^Œ∞óY q<åâ◊HõeOQÆO `«„`«Ê}=∂q∞ ã¨^•t=eOQÆO 1
^Õ==Úx „Ѩ=~åiÛ`«eOQÆO HÍ=∞^ŒÇ¨Ï# Hõ~°∞}ÏHõ~°eOQÆO
~å=}^Œ~°Ê q<åâ◊HõeOQÆO `«„`«Ê}=∂q∞ ã¨^•t=eOQÆO 2
ã¨~°fiã¨∞QÆOkè ã¨∞ÖËÑ≤`«eOQÆO |∞kúq=~°÷# HÍ~°}eOQÆO
ã≤^Œúã¨∞~åã¨∞~° =Ok`«eOQÆO `«„`«Ê}=∂q∞ ã¨^•t=eOQÆO 3
Hõ#Hõ=∞Ǩ=∞}˜ Éèí∂+≤`«eOQÆO Ѷ¨}˜Ñ¨u"Õ+≤ì`« â’aè`« eOQÆO
^ŒHõ∆ã¨∞Ü«∞[˝ q<åâ◊#eOQÆO `«„`«Ê}=∂q∞ ã¨^•t=eOQÆO
‰õΩO‰õΩ=∞K«O^Œ# â’aè`«eOQÆO ѨOHõ[Ǩ~° ã¨∞â’aè`« eOQÆO
ã¨Oz`«áêѨ q<åâ◊#eOQÆO `«„`«Ê}=∂q∞ ã¨^•t=eOQÆO
^Õ=QÆ}ÏiÛ`« ¿ãq`«eOQÆO ÉèÏ"≥·~°ƒùH˜Îaè ˆ~=K«eOQÆO
k#Hõ~°HÀ\˜ „ѨÉèÏHõ~°eOQÆO `«„`«Ê}=∂q∞ ã¨^•t=eOQÆO
J+¨ì^Œà’Ѩi "Õ+≤ì`«eOQÆO ã¨~°fiã¨=Ú^Œƒù= HÍ~°}eOQÆO
J+¨ì^Œi„^Œ q<åâ◊HõeOQÆO `«„`«Ê}=∂q∞ ã¨^•t=eOQÆO
ã¨∞~°QÆ∞~°∞ ã¨∞~°=~°Ñ¨Ól`« eOQÆO ã¨∞~°=#ѨÙ+¨Ê ã¨^•iÛ`«eOQÆO
Ѩ~°=∞Ѩ^ŒOѨ~°=∂`«‡HõeOQÆO `«„`«Ê}=∂q∞ ã¨^•t=eOQÆO
eOQÍ+¨ìHõ q∞^ŒOѨÙ}ºO Ü«∞óѨˆ~îzÛù=ã¨xfl^èÒ
t=Ö’Hõ =∞"åáÈflu t"Õ# ã¨Ç¨Ï"≥∂^Œ`Õ.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 195
aÖÏfi+¨ìHõ"£∞
„u^Œà◊O „uQÆ∞}ÏHÍ~°O „u<Õ„`«O K« „uÜ«∂Ü«Ú^èŒO
„u[#‡ áêѨã¨OǨ~°O UHõaÅfiO t"å~°Ê}"£∞ 1
„uâßMˇ·iƒÅѨ„`≥·â◊Û JzÛù„^≥·ó HÀ=∞Öˇ· â◊√ƒùÉèˇ·ó
t=ѨÓ*ÏO Hõiëêºq∞ UHõaÅfiO t"å~°Ê}"£∞. 2
^Œ~°≈#O aÅfi=$Hõ∆㨺 ã¨Ê~°≈#O áêѨ<åâ◊#"£∞
JѶ¨∞’~°áêѨã¨OǨ~°O UHõaÅfiO t"åiÊ`«"£∞ II 3
™êÅ„QÍ"Õ∞+¨µ q„¿Ñ+¨µ `«\ψH =#‰õÄѨÜ≥∂ó
Ü«∞[˝HÀ\˜ ã¨Ç¨Ï„™ê}ÏO UHõaÅfiO t"åiÊ`«"£∞ II 4
^ŒO`«HÀ\˜ ã¨Ç¨Ï„¿ã+¨µ Jâ◊fi"Õ∞^äŒâ◊`åxK«
HÀ\˜Hõ<庄Ѩ^•<Õ# UHõaÅfiO t"åiÊ`«"£∞ II 5
UHõO K« aÅfiѨ„`≥·â◊Û HÀ\˜Ü«∞[˝ Ѷ¨ÅO ÅÉèË`ü
=∞Ǩ^Õ"≥·â◊Û Ñ¨Ó*Ï~°÷O UHõaÅfiO t"åiÊ`«"£∞ II 6
HÍjˆH∆„`Õ x"åã¨OK« HÍÅÉèˇ·~°= ^Œ~°≈#"£∞
QÍÜ«∞„Ѩܫ∂QÆ "Õ∞ ^Œ$ëêìfi UHõaÅfiO t"åiÊ`«"£∞ II
L=∞Ü«∂ ã¨Ç¨Ï ^Õ"Õâ◊O "åǨÏ#O #Okâ◊OHõ~°"£∞
=ÚK«º`Õ ã¨~°fiáê¿ÑÉè’º UHõaÅfiO t"åiÊ`«"£∞ II
7
8
qâ◊fi~°∂Ѩ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° ã¨∞Îu
|∞∞+¨Ü«∞ :
`åfi"Õ∞Hõg∞â◊O ѨÙ~°∞+¨O ѨÙ~å}O „áê}Ëâ◊fi~°O ~°∞„^Œ=∞#O`«Ü≥∂QÆ"£∞
4 㨈~fi#=∂"≥∂ ǨÏ$kã¨xflq+¨ìO „ѨKÕ`«ã¨O „|Ǩχ=∞Ü«∞O Ѩq„`«"£∞. 1
`åfiO Ѩâº◊ Ou=Ú#Ü≥∂ „|ǨχÜ≥∂xO „âßO`åâß≈O`å ǨÏ$^ŒÜ∞Õ ~°∞Hõ‡=~°"‚ ∞£
5 ^蕺`åfi`«‡ã¨÷=∞K«ÅO`Õ â◊sˆ~HõqOѨˆ~Éèíºó Ѩ~°=∞O Ѩ~°OK«. 2
`«fi`«Îó „Ѩã¨∂`å[QÆ`«ó „Ѩã¨∂uã¨û~åfi`«‡Éèí∂ã¨Î fiO Ѩ~°=∂`«‡Éèí∂`«ó
6 J}À~°}©Ü«∂<£ =∞ǨÏ`À =∞Ç‘ÏÜ«∂<£ `åfi"Õ∞= ã¨~°fiO „Ѩ=^ŒOu ã¨O`«ó3
Ç≤Ï~°}ºQÆ~Àƒù [QÆ^ŒO`«~å`å‡ `«fi`ÀÎÇ≤Ï`«ó ѨÙ~°∞+¨ó ѨÙ~å}ó
7 ã¨*ÏÜ«∂=∂<À ÉèíQÆ"åxfiã¨$ëÈì Ü«∞^ä• q^è•#O ã¨HõÅO ã¨ã¨~°˚. 4
`«fi`ÀÎ"Õ^• ã¨ûHõÖÏã¨ûO„Ѩã¨∂`å ã¨Î fiÜÕ∞º"åO `Õã¨Oã≤÷uO`Õ ÅÉèíO`Õ
8 Ѩâߺ=∞™êÎ fiO [QÆ`À ¿ÇÏ`«∞ Éè∂í `«O #$`«º#ÎO ¿ãfi ǨÏ$^ŒÜ∞Õ ã¨xflq+¨"ì ∞£ .5
„|ÃǷχ"Õ^ŒO „ÉèÏ=∞º`Õ „|ǨχK«„HõO =∂Ü«∂g`«fiO [QÆ`å "Õ∞Hõ<å^èŒó
9 #=∂=∞™êÎ fiO â◊~°}O ã¨O„ѨѨ<åflã¨ûOq`«ÊuO k=º#$`ÕÎ „Ѩ=$`«Î"£∞.6
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
196 N t=w`«
Ѩâߺ=∞™êÎ fiO Ѩ~°=∂HÍâ◊=∞^èÕº #$`«ºO`«O `Õ =∞Ç≤Ï=∂#O㨇~å=∞ó
ã¨~åfi`å‡#O |Ǩï^è• ã¨xflq+ì̈O „|Ǩ‡#O^ŒO Kå#∞Éèí∂Ü«∂#∞Éèí∂Ü«∞.7
FOHÍ~°ã¨Î fiO "åK«HÀ=ÚH˜Îc[O `«fi=∞Hõ∆~°O „ѨHõ$`ÒQÆ∂_è»~°∂Ѩó
`«`åfif`«O „Ѩ=^ŒOfÇ¨Ï ã¨O`«ã¨ûfiÜ«∞O„ѨÉèíO Éèí=`ÀѨâ◊º~°∂Ѩ"£∞. 8
ã¨∞Î=Ou `åfiO ã¨~°fi`« ã¨û~°fi"Õ^•ó #=∞Ou `åfi=∞$+¨Ü«∞óH©∆}^Àëêó
âßO`å`å‡#O ã¨`«ºã¨O^èŒO =i+¨ªO qâ◊Ou `åfiOÜ«∞`«Ü≥∂„|Ǩχxëêª.9
UHÀ"Õ^À |ǨïâßM’ ǨϺ#O`À`åfi"Õ∞"≥·HõOÉ’^èŒÜ«∞ `ÕºHõ~°∂Ѩ"£∞
"Õ^ºŒ O`«O `åfiO â◊~}° O ÜÕ∞ „ѨÑ<¨ åfl¿ãëÎ êO =ÚH˜âÎ ß≈â◊fif <Õ`~ˆ« ëê"£∞.10
Éèí"åhâ’-<åk=∂O<ÕÎ[™ê`å‡ „|Ǩ‡q+¨µ‚ó Ѩ~°"Õ∞+‘ª =i+¨ªó
™êfi`å‡#O^Œ=∞#∞Éèí∂Ü«∂#∞Éèí∂Ü«∞ âı`Õ ã¨fiÜ«∞O*’ºu~°K«Ö’ x`«º=ÚHõÎó
UHÀ~°∞„^Œã¨Î fiO Hõ~À+‘ǨÏqâ◊fiO `«fiO áêÅÜ«∞㨺dÅO qâ◊fi~°∂Ѩó
`«fiÜÕ∞º"åO`Õ qÅÜ«∞O qO^Œf^ŒO #=∂=∞™êÎ fiOâ◊~°}Oã¨O„ѨѨ<åfló12
MOHANPUBLICATIONS.COM
`åfi"Õ∞Hõ=∂Ǩïó Hõq"Õ∞Hõ~°∞„^ŒO „áê}O |$ǨÏO`«O ǨÏi=∞yflg∞â◊"£∞
WO„^ŒO =∞$`«∞º=∞dÅO KÕH˜`å#O^è•`å~°=∂k`«º=∞<ÕHõ~°∂Ѩ"£∞. 13
`«fi=∞Hõ∆~°O Ѩ~°=∞O "Õk`«=ºO `«fi=∞㨺 qâ◊fi㨺 Ѩ~°Ox^•#"£∞
`«fi=∞=ºÜ«∞ âß≈â◊fi`«^èŒ~°‡QÀáêÎ ã¨<å`«#ã¨Î fiO ѨÙ~°∞ëÈ`«Î"≥∂-ã≤. 14
`«fi"Õ∞= q+¨µ‚â◊Û`«∞~å##ã¨Î=O `«fi"Õ∞ ~°∞„^À ÉèíQÆ"å#Ñ‘â◊ó
`«fiO qâ◊fi<åaèó „ѨHõ$uó „Ѩuëêªã¨ˆ~fiâ◊fi~°ã¨Î fiO Ѩ~°"Õ∞â◊fi~À-ã≤. 15
`åfi"Õ∞Hõ=∂Ǩïó ѨÙ~°∞+¨O ѨÙ~å}=∂k`«º=~°‚O `«=∞ã¨óѨ~°™êÎ`ü
z<凄`«=∞=ºHõÎ =∞#O`« ~°∂ѨO `«fiO „|Ǩχâ◊¥#ºO „ѨHõ$u~°∞æ}â◊Û.16
Ü«∞^ŒO`«~åã¨~°fiq∞^ŒO qÉèÏu Ü«∞^Œ=ºÜ«∞O x~°‡Å"Õ∞Hõ~°∂Ѩ"£∞
H˜=∞㨺zO`«ºO `«=~°∂Ѩ"Õ∞`« `«Î^ŒO`«~åÜ«∞„`«ÊuÉèÏu `«`«Î fi"£∞. 17
Ü≥∂ˆQâ◊fi~°O ~°∞„^Œ =∞#O`«â◊H˜ÎO Ѩ~åÜ«∞}O „|Ǩχ`«#∞O ѨÙ~å}"£∞
㨈~fi #=∂=∞â◊≈~°}Ïi÷#™êÎ fiO „Ѩã≤^ŒúÉèí∂`Õâ◊Ѩ`Õ =∞¿ÇÏâ◊. 18
`«fi`åÊ^ŒÑ¨^Œ‡ 㨇~°}Ï^Œâı+¨ ã¨O™ê~°c[OqÅÜ«∞O „Ѩܫ∂u
=∞<ÀxÜ«∞=∞º „Ѩ}˜^è•Ü«∞ HÍÜ«∞O „Ѩ™ê^ŒÜ«∂"≥∂=Ü«∞"Õ∞Hõg∞_»º"£∞.19
#"≥∂-ã¨∞Î~°∞„^•Ü«∞ HõѨiÌ<Õ`Õ #"≥∂=∞Ǩ^Õ=#=∞t≈"åÜ«∞
Wu N ‰õÄ~°‡Ñ¨Ù~å}Ë L`«Î~°ÉèψQ ã¨#HÍkHõ$`« Nqâ◊fi~°∂Ѩt=ã¨∞Îuó
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 197
áê~åÜ«∞}OQÆ t= ѨOKåHõ∆s [Ѩ q^è•#=Ú
â◊√HÍ¡O|~°^èŒ~°O q+¨µ‚O â◊t=~°‚O K«`«∞~°∞ƒù["£∞I
„Ѩã¨#fl =^Œ#O ^蕺ÜÕ∞ ã¨~°fiqѶ¨∞’flѨâßO`«ÜÕ∞ I
JQÆ*Ï## Ѩ^•‡~°¯O QÆ*Ï## =∞ǨÏiflâ◊"£∞ I
J<ÕHõ^ŒO`«O ÉèíHÍÎ<åO UHõ^ŒO`«=Úáê㨇¿ÇÏ II
Jx ѨiîOz QÆ}ѨuH˜ #=∞™ê¯~°=ÚKÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. `«~°∞"å`«
=¸_»∞ ™ê~°∞¡ PK«=∞#=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#∞. PK«=∞#=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞
K«∂ѨÙ_»∞"ÕÅ∞QÍx, LOQÆ~°=Ú "ÕÅ∞QÍx =∞_çz KÕux ^˘Ñ¨Ê=Öˇ LOK«
=Öˇ#∞. ^•xÜ«∞O^Œ∞ XHõ L^Œú~°}˜`À hà◊√§"Õã≤ FO ˆHâ◊"åÜ«∞ ™êfiǨ
Jx K≥ѨCK«∞ "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩ~åºÜ«∞=Ú<À\˜Ö’xH˜ h~°∞ fã¨∞H˘#=Öˇ#∞.
J^Õ q^èŒ=ÚQÍ kfifÜ«∞ Ѩ~åºÜ«∞=Ú FO <å~åÜ«∞}ÏÜ«∞ ™êfiǨ Jx
K≥ÑC¨ K«∞ <À\˜Ö’xH˜ h~°∞ fã¨∞H˘#=Öˇ#∞. =¸_»=Ѩ~åºÜ«∞=Ú#∞ KÕux
^˘Ñ¨Ê=Öˇ #∞Oz FO =∂^èŒ"åÜ«∞™êfiǨ Jx ѨÅ∞‰õΩK«∞ <À\˜Ö’xH˜
h~°∞ fã¨∞H˘#=Öˇ#∞. `«~°∞"å`« KÕ`«∞Å∞ *’_çOz ÉèíQÆ=O`«∞x <å=∞=Ú
„H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ Ñ¨Å∞Hõ=Öˇ#∞. FO QÀqO^•Ü«∞#=∞ó FO q+¨‚"Õ #=∞ó
FO =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ<åÜ«∞ #=∞ó FO „uq„Hõ=∂Ü«∞ #=∞ó, FO "å=∞<åÜ«∞
#=∞ó FO N^è~Œ åÜ«∞#=∞ó FO ǨÏ$+‘Hˆ âßÜ«∞#=∞ FO Ѩ^‡Œ <åÉèÏÜ«∞#=∞ó
FO ^•"≥∂^Œ~åÜ«∞ #=∞ó FO ã¨OHõ~¬° }ÏÜ«∞ #=∞ó FO "åã¨∞^Õ"åÜ«∞#=∞ó
FO „Ѩ^∞Œ º=∂flÜ∞« #=∞ó FO Jx~°∞^•úÜ∞« #=∞ó FO ѨÙ~°∞ëÈ`«=Î ∂Ü«∞#=∞ó
FO J^èÀHõ∆*ÏÜ«∞ #=∞ó FO <å~°ã≤OǨÜ«∞ #=∞ó FO JK«∞º`åÜ«∞#=∞ó
FO [<å~°Ì<åÜ«∞ #=∞ó FO L¿ÑO„^•Ü«∞#=∞ó FO ǨÏ~°ÜÕ∞ #=∞ó FO
NHõ$ëê‚Ü«∞ #=∞ó („áê}ÏÜ«∂=∞ q^è•#=Ú QÆ∞~°∞=ÙÅ=^ŒÌ <Õ~°fi=Öˇ#∞.)
„H˜Ok q^èŒ=Ú ˆH=Å=Ú Ö∫H˜Hõ"Õ∞ `«~°∞"å`« =Ú‰õΩ¯Ñ¨@∞ìH˘x „áê}Ï
Ü«∂=∞=Ú KÕÜ«Ú=Ú „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ „H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ
ѨÅ∞‰õΩ=Ú. FO „Ѩ}=㨺 Ѩ~°„|Ǩχ|∞∞+≤ó Ѩ~°=∂`å‡ ^Õ=`å
ã¨∞`«ÅOKèO« ^Œó ^≥g· QÍÜ«∞„fKèO« ^Œó „áê}ÏÜ«∂"Õ∞qxÜ≥∂QÆó FO Éè∂í ó FO
Éèí∞=ó FOã¨∞=ó FO=∞ǨÏó FO [#ó FO `«Ñ¨ó FO ã¨`«ºO FO `«`«û
q`«∞~°fiˆ~}ºO Éèí~Àæ^Õ=㨺 nè=∞Ç≤Ï kèÜ≥∂Ü≥∂#ó „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü F=∂áÈ
*’ºf~°™È=∞$`«O „|Ǩχ Éèí∂~°∞ƒù=ã¨∞û=~ÀO (=Ú‰õΩ¯=^ŒÅ∞=Ú, `«~°∞"å`«
„H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ ã¨OHõÅÊ=Ú KÕÜ«Ú=Ú â◊√ÉèË â’Éèí<Õ =ÚǨ˙ˆ~Î J^Œº
„|Ǩχ}ó kfifÜ«∞ Ѩ~åˆ~÷ "≥·=ã¨fi`« =∞#fiO`«ˆ~ HõeÜ«ÚˆQ „Ѩ^èŒ=∞áê^Õ
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
198 N t=w`«
[O|∂nfi¿Ñ Éèí~°`«=ˆ~¬ Éèí~°`«YO_Õ "Õ∞~Àó ^ŒH˜∆}kQ̓ù̂Q Nâ‹·Å㨺 ....ÉèψQ
NHõ$ëê‚HÍ"Õ~Àºó ...„Ѩ^Õâı...QÆ$¿ÇÏ Jã≤‡<£ =~°Î=∂<Õ# "åº=ǨiHõ K«O„^Œ
=∂<Õ#..<å=∞ ã¨O=`«û~ˆ ...PÜ«∞<Õ...|∞∞`Ò...=∂¿ã ...ѨHˆ .∆ ..u^äÒ..."åã¨~°
Ü«ÚHÍÎÜ«∂O â◊√Éèí#Hõ∆„`« â◊√ÉèíÜ≥∂QÆ â◊√ÉèíHõ~°} U=O QÆ∞}qâı+¨} qtëêì
Ü«∂O â◊√Éèíu^äÒ =∞=∞ N Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° „Ñ‘`«º~°÷O N t=<å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨
áê~åÜ«∞}ÏOQÆ Éèí∂`« Ü«∞^ä•â◊H˜Î t=ѨOKåHõ∆s =∞O„`« [ѨO Hõi¿+º.
(hà◊√§ =^ŒÅ=ÅÜ«Ú#∞.) WK«@ H˘O^Œ~°∞ Ѩ~°=∂`«‡ ^蕺#=Ú KÕ`«∞~°∞.
Wk ˆH=Å=Ú ã¨O„Ѩ^•Ü«∞"Õ∞) N ã¨^• t=ã¨fi~°∂Ѩ "å=∞^Õ=|∞∞+≤ó
^Õ=`å Jx J#∞#ѨÙ_»∞ t~°ã¨∞ûÃÑ· ǨÏã¨Î=Ú#∞OK«=Öˇ#∞. Kè«O^Œó Jx
J#∞#ѨÙ_»∞ <À\˜ÃÑ· ǨÏã¨Î=Ú#∞OK«∞=Ú. c["£∞ Jx J#∞#ѨÙ_»∞
‰õΩ_ç~˘=Ú‡ÃÑ· ǨÏã¨Î =Ú#∞OK«=Öˇ#∞. â◊HóΘ Jx J#∞#ѨÙ_»∞ Z_»=∞~˘=Ú‡ÃÑ·
`«~°∞"å`« ѨÓiΠǨÏã¨Î=Ú#∞OK«=Öˇ#∞. H©ÅHõ"£∞ Jx J#∞#ѨÙ_»∞ ‰õΩ_çKÕu
Ô~O_»="ÕÅ∞#∞ Z_»=∞KÕu Ô~O_»= „"Õe`À `åH˜OK«=Öˇ#∞. ѨOH©ÎÉèíO^Œó
MOHANPUBLICATIONS.COM
N ã¨^•t"À^Õ=`å FO c[O FO #=∞ó â◊H˜Î, FO t"åÜÕ∞u H©ÅHõO
=∞=∞ N ™êO|ã¨^• t=„Ñ‘`«ºˆ~÷ [¿Ñ qxÜ≥∂QÆó
Hõ~°<åºã¨ó
FO FO ã¨~°fi[˝ â◊H˜Î^è•"Õ∞fl JOQÆ∞ëêªÉèϺO #=∞ó
FO #O x`«ºâ◊H˜Î ^è•"Õ∞fl `«~°˚hÉèϺO #=∞ó
FO =∞O J<åk É’^èŒâ◊H˜Î ^è•"Õ∞fl =∞^茺=∂ÉèϺO #=∞ó
FO tO ã¨fi`«O„`«â◊H˜Î ^è•"Õ∞fl J<åq∞HÍÉèϺO #=∞ó
FO "åO (=O) x`«ºÅ∞HõÎ â◊H˜Î ^è•"Õ∞fl Hõx+≤ìHÍÉèϺO #=∞ó
FO Ü«∞O J#O`«â◊H˜Î ^è•"Õ∞fl – Hõ~°`«Å Hõ~°Ñ¨$ëêªÉèϺO #=∞ó
ǨÏ$^ŒÜ«∞<åºã¨ó
FO FO ã¨~°fi[˝â◊H˜Î^è•"Õ∞fl – ǨÏ$^ŒÜ«∂Ü«∞ #=∞ó
FO #O x`«ºâ◊H˜Î^è•"Õ∞fl – t~°¿ã ™êfiǨ
FO =∞O J<åk É’^èŒâ◊H˜Î ^è•"Õ∞fl – tMÏÜ≥ÿ∞=+¨\ò
FO tO ã¨fi`«O„`« â◊H˜Î^è•"Õ∞fl – Hõ=KåÜ«∞ ǨïO
FO =O ("åO) x`«ºÅ∞HõÎâ◊H˜Î^è•"Õ∞fl – <Õ„`«„`«Ü«∂ "Ò+¨\ò
FO Ü«∞O J#O`«â◊H˜Î^è•"Õ∞fl – J„™êÎÜ«∞Ѷ¨\ò
FO Éèí∂~°∞ƒù=ã¨∞Î=~ÀO Wu kQƃùO^èŒó – ^蕺#O
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 199
^蕺# â’¡Hõ=Ú
K«O„^À^•ƒùã≤`«âıYˆ~㨇~°Ç¨Ïˆ~ QÆOQÍ^茈~
ã¨Ô~·Êó Éèí∂+≤`« HõO~î°Hõ~°‚q=ˆ~ <Õ„`À`«÷ "≥·âßfi#ˆ~
^ŒOu`«fiHõ¯ $`« ã¨∞O^Œ~åÅO|~°^茈~ „`≥·Ö’Hõº™êˆ~Ǩψ~
"≥∂H∆Í~°úO ‰õΩ~°∞z`«Î =$uÎ =∞=∞ÖÏO J<≥·ºã¨∞ÎH˜OHõ~°‡aèó
(K«O„^Œ∞xKÕ „ѨHÍtOK«∞ [\ÏE@=ÚQÆÅ"å_»∞#∞, =∞#‡^è∞Œ x #tOѨ
*Ëã≤#"å_»∞#∞, QÆOQÍ^èŒ~°∞_»∞#∞, â◊√ÉèíHõ~°∞_»∞#∞, "≥∞_»Ü«∞O^Œ∞ K≥q`«∂=Ú
Ü«∞O^Œ∞ áê=ÚÅ#∞ PÉèí~°}=ÚÅ∞QÍ ^èŒiOz# "å_»∞#∞, "≥·âßfi#~åyfl
=¸_»= <Õ„`«=ÚQÍ QÆÅ"å_»∞#∞, QÆ[K«~‡° =ÚKÕ JO^Œ=ÚQÍ Hõ#Ê_Õ"å_»∞,
„uÖ’Hõ™ê~°∞_»∞#∞, Éè‰í Ωõ ÅÎ áêѨ`åѨ J*Ï˝#=ÚŠǨÏiOK«∞"å_»Q∞Æ t=Ѩ~°
=∂`«‡#∞ "≥∂H∆Í~°÷=∞~Ú ^蕺xOѨÙ=Ú. Ö∫H˜Hõ=ÚÅ~Ú# W`«~° Hõ~°‡Å`À
h‰õΩ =K«∞Û ÖÏÉèí"Õ∞q∞? ( DÉèÏ==Ú ˆH=Å=Ú áœ~å}˜Hõ=Ú – Wk
ˆH=ÅO ¿ãÛKåÛ#∞"å^Œ=Ú#∞.)
H˘O^Œ~°∞ „H˜Ok â’¡Hõ=Ú#∞ QÆ∂_® ^蕺#=Ú H˘~°‰õΩѨÜ≥∂yO`«∞~°∞.
âßO`«O Ѩ^•Ñ¨#ã¨÷O–â◊t^èŒ~°=∞‰õΩ@O–ѨOK«=„HõÎO „u<Õ„`«O
â◊¥ÅO =„[OK« Y_»æO Ѩ~°â◊√=∞ÉèíÜ«∞^ŒO ^ŒHõ∆ÉèψQ =ǨÏO`«O
<åQÆO áêâ◊OK« Ѷ¨∞O\ÏO =^Œ~°=∞ÉèíÜ«∞^ŒO KåO‰õΩâ◊O "å=∞ÉèψQ
<å<åÅOHÍÜ«ÚHõÎO ã¨Êù\ ˜Hõ =∞}˜xÉèíO áê~°fifâ◊O #=∂q∞.
(âßO`« ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞, Ѩ^•‡ã¨#=∞O^Œ∞#fl"å_»∞, K«O„^ŒâıY~°∞_»∞#∞,
S^Œ∞ "≥∂=ÚÅ∞ QÆÅ"å_»∞#∞, =¸_»∞ Hõ#∞flÅ"å_»∞#∞, ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù KÕ`«∞Å
Ü«∞O^Œ∞ â◊¥Å=„[ Y_»Ñæ ~¨ â° √◊ =ÙÅ∞ ^èiŒ Oz# JÉèÜ í ∞« ǨÏã¨=Î Ú`À #ÅOHõ$`«∞
_»~Ú#"å_»∞#∞, <åQÆ=Ú, áêâ◊=Ú, Ѷ∞¨ O@=Ú J#∞ "åxx ^èiŒ Oz =~°^•
ÉèÜ
í ∞« ǨÏã¨=Î ÚÅ`À <˘Ñ¨CK«∞O_»∞ Z_»=∞ÉèÏQÆ=Ú QÆÅ"å_»∞#∞, J<ÕHÍÅOHÍ~°
Ü«Ú`«∞_»∞#∞ ã¨Êù\ ˜Hõ =∞}˜=Öˇ q∞QÆ∞Å ã¨fiK«∞Ûù_»∞#∞ J~Ú# áê~°fifѨux
^蕺xOK«∞K«∞<åfl#∞ (áœ~å}˜HÍ~°÷=Ú ¿ãfiKåÛ#∞"å^Œ=Ú)
`«~°∞"å`« ѨOK«Ñ¨Ó[Å∞
FO ÅO Ѩ$käg`«`åÎ fi<Õ FO N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ QÆO^èŒOHõÅÊÜ«∂q∞
FO ǨÏO PHÍâ◊``« åfi`«‡<Õ FO N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ ѨÙ+¨ÊOѨÓ[Ü«∂q∞
FO Ü«∞O "åÜ«Ú`«`åÎ fi`«‡<Õ FO N™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ ^èŒ∂Ѩ=∂„Ѷ¨∂Ѩܫ∂q∞
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
200 N t=w`«
FO ~°O `Õ[ã¨Î`åÎ fi`«‡<Õ FO N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ nѨO ^Œ~°≈Ü«∂q∞
FO =O J=∞$`«`åÎ fi`«‡<Õ FO N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ J=∞$`«<≥·"Õ^ŒºOã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
FO ã¨O ã¨~°fi`«`åÎ fi`«‡<Õ FO N ™êO|ã¨^• t"åÜ«∞ ã¨~ÀfiѨKå~°Ñ¨*ÏOHõÅÊÜ«∂q∞.
=∞#∞ó
FO #=∞t≈"åÜ«∞ J#∞ =∞O„`«=Ú Hõhã¨O 108 =∂~°∞Å∞ KÕÜÚ« =Ú.
[Ѩ=Ú#∞ h\˜`À Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xÔH· FO `«`«û`ü N ™êO|ã¨^•t"å~°Ê}
=∞ã¨∞Î Jx K≥ÑC¨ K«∞ =^ŒÅ=Öˇ#∞.H˘O^Œ~∞° WK«@<Õ kyfi"∂≥ K«#=Ú KÕ`∞« ~°∞.
H˘O^Œ~°∞ áê~åÜ«∞}Ï#O`«~°O ѨÓ[KÕã≤ kyfi"≥∂K«#=Ú KÕ`«∞~°∞. Wk
ˆH=ÅO ™êO„Ѩ^•Ü«∞=ÚQÍHõ#|_»∞K«∞#flk.
[áêOQÆ t=ѨOKåHõ∆s =∞O„`«[ѨO (=∞iÜ≥ÚHõѨ^Œúu)
PK«=∞#O #∞O_ç – ã¨OHõÅÊO =~°‰õΩ =∂=¸ÖË.
MOHANPUBLICATIONS.COM
=∞=∞N Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~° „Ñ‘`º« ~°O÷ Ü«∞^è•â◊HΘ áê~åÜ«∞}ÏOQÆ t= ѨOKåHõs∆
=∞O„`«[ѨO Hõi¿+º (hà◊√§ =^ŒÅ=Öˇ#∞.)
J㨺N „Ѩ}= ѨOKåHõ∆~° =∞Ǩ=∞O„`«ã¨º „|Ǩ‡ |∞∞+≤ó QÍÜ«∞„f
KèO« ^Œó N ™êO|ã¨^•t"À^Õ=`å FO c[O, FO #=∞ó FO â◊HóΘ t"åÜ«∞
WuH©ÅHõO, =∞=∞N ™êO|ã¨^•t=^Õ=`å=ÚkÌâ◊º N ™êO|ã¨^•t=
^Õ=`å „Ñ‘`º« ~°O÷ Ü«∞^è•â◊HΘ [¿Ñ qxÜ≥∂QÆó H˘O^Œ~∞° `«=∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂#∞
™ê~°=Ú WK«@<Õ ^蕺#=Ú ¿ã`«∞~°∞. =∞iH˘O^Œ~°∞ <庙ê#O`«~°=Ú
^蕺#=Ú ¿ã`«∞~°∞. Wk ˆH=`«Å=Ú ã¨O„Ѩ^•Ü«∞=Ú Ö∫H˜Hõ=Ú.
FO FO JOQÆ∞ëêªÉèϺO #=∞ó
FO #O `«s˚hÉèϺO #=∞ó
FO =∞O =∞^茺=∂ÉèϺO #=∞ó
FO tO J<åq∞HÍÉèϺO #=∞ó
FO "åO Hõx+≤ìHÍÉèϺO #=∞ó
FO Ü«∞O Hõ~°`«Å Hõ~°Ñ¨$ëêªÉèϺO #=∞ó
Hõ~°<åºã¨=Ú `«~°∞"å`« ǨÏ$^ŒÜ«∞ <åºã¨=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
FO FO ǨÏ$^ŒÜ«∂Ü«∞ #=∞ó
FO #O t~°¿ã ™êfiǨ
FO =∞O tMÏÜ≥ÿ∞ =+¨\ò
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 201
FO tO Hõ=KåÜ«∞ ǨïO
FO "åO <Õ„`«„`«Ü«∂ "Ò+¨\ò
FO Ü«∞O J„™êÎÜ«∞Ѷ¨\ò
FO Éè∂í ~°∞ƒù=ã¨∞û= ~Àq∞u kQƃOù ^èóŒ ^蕺#O WK«@ ^蕺#=Ú ¿ãÜ«Ú
#k. U^≥#· XHõ â’¡H=õ Ú#∞ ^蕺xOK«∞#k. „H˜Ok â’¡H=õ ÚÅO^Œe ÉèÏ==Ú
‰õΩ=Å=Ú áœ~å}˜Hõ=Ú ¿ãKåÛù#∞"å^Œ=Ú.
„`«~¸"Õ^ŒºO ǨÏ$^ŒºO „uѨÙ~° ǨÏ~°=∂^ŒºO „u#Ü«∞#O
[\ÏÉèÏ~À^•~°O [fiÅ^Œ∞~°QÆǨ~°O =∞$QÆ^èŒ~°O
=∞Ǩ^Õ=O =O^ÕǨÏO =∞$^Œ∞ã¨^ŒÜ«∞ ÉèÏ=O
Ѩâ◊√ѨuO t"åÅO|O ™êO|O t==∞Ñ≤Éèí*Ë.
(=¸_»∞ "Õ^=Œ ÚÅKÕ `≥eÜ«∞^Œy#"å_»∞#∞ =∞<ÀǨÏ~°∞_»∞#∞, „uѨÙ~å
ã¨~°=∞~°Ì‰õΩ_»∞#∞ áê=Ú^ŒO_»Å∞ ^èŒiOK«∞"å_»∞#∞, ÖË_çѨš#∞ ^èŒiOz#
"å_»∞#∞ ^Õ=`«ÅO^ŒiÖ’ q∞QÆ∞Å Q˘Ñ¨Ê"å_»∞#∞, `˘eÜ«∞O^Œ∞#fl"å_»∞#∞,
„u<Õ„`«∞_»∞#∞ ^ŒÜ«∞`À QÆ∂_ç# HÀ=∞ŠǨÏ$^ŒÜ«Ú_»∞#∞, Ѩâ◊√ѨuÜ«Ú
áê~°fiuH˜ P^è•~°=∞~Ú#"å_»∞#∞, áê~°fiux ‰õÄ_ç#"å_»∞#∞ JQÆ∞ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi
~°∞x =∞kx ^蕺x™êÎ#∞.
^蕺ÜÕ∞xfl`«ºO =∞¿ÇÏâ◊O ~°[`«yixÉèíO Kå~°∞ K«O„^•=`«Oã¨O
~°`«flHõÖ’Ê [fiÖÏOQÆO Ѩ~°â◊√=∞$QÆ=~åcèu ǨÏã¨ÎO
„Ѩã¨#flO Ѩ^•‡ã¨#O #=∞O "åã¨∞Î`«=∞=∞~°QÆ}ˇÿó
"庄Ѷ¨∞Hõ$uÎO=™ê#O qâßfi^ŒºO qâ◊fiO^ŒºO xdÅ ÉèíÜ«∂ѨǨ~°O
ѨOK«=„HõOÎ , „u<Õ„`«O, =∞¿ÇÏâ◊fi~∞° _»#∞ HÔ Ö· Ïã¨=Ú=Öˇ `≥Åx¡ HÍOuQÆÅ
"å_»∞#∞, JO^Œ"≥∞ÿ# *Ïae¡ ã≤QÆÜ«∞O^Œ∞QÆÅ "å_»∞#∞, ~°`«fl=Ú`À ã¨=∂#
=ÚQÍ =∞<ÀǨÏ~°"≥∞ÿ#, ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# „ѨHÍtOK«∞ â◊s~°=Ú QÆÅ"å_»∞#∞,
Ö’Hõ=ÚÅxflO\˜x Q˘Ñ¨ÊQÍ âßã≤OK«∞"å_»∞#∞, Ѩ~°â◊√ =Ù#∞, ^èŒiOK«∞
"å_»∞#∞ JÉèíÜ«∞=~°^ŒÇ¨Ïã¨Î=ÚÅ`ÀQÆ∂_ç ÖË_ç Ñ≤Å¡#∞ ^èŒiO z#"å_»∞#∞,
„Ѩã¨#fl_»∞#∞, Ѩ^Œ‡=Ú#O^Œ∞ Pã‘#∞_≥·#"å_»∞#∞, ^Õ=`å QÆ}=ÚÅKÕ
#=∞㨯iOѨ|_»∞K«∞ ã¨∞ÎuOѨ|_»∞"å_»∞#∞, "庄Ѷ¨∞K«~å‡O|~° ^è•iÜ«Ú,
qâßfi^∞Œ º_»∞#∞, qâ◊fi=ºO^Œ∞_»∞#∞, `åѨ„`«Ü∞« ǨÏ~°∞_»∞#∞, S^Œ∞ "≥∂=ÚÅ∞,
=¸_»∞ <Õ„`«=ÚÅ∞ QÆŠѨ~°=∂`«‡#∞ ^蕺xã¨∞Î<åfl#∞.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
202 N t=w`«
áê~åÜ«∞}ÏOQÆ t=ѨÓ[
â◊√HÍ¡O|~°^èŒ~°O q+¨µ‚O â◊t=~°‚O K«`«∞~°∞ƒù["£∞
„Ѩã¨#fl=^Œ#O ^蕺ÜÕ∞ ã¨~°fiqѶ¨∞’flѨâßO`«ÜÕ∞
JQÆ*Ï## Ѩ^•‡~°¯O QÆ*Ï## =∞ǨÏiflâ◊"£∞
J<ÕHõ ^ŒO`«O ÉèíHÍÎ<åO UHõ^ŒO`« =Úáê㨇¿ÇÏ
D â’¡H=õ ÚÅ∞ K«^∞Œ =ÙK«∞ QÆ}ѨuH˜ JHõ`∆ Å« ∞"Õã≤ #=∞㨯iOѨ=Öˇ#∞.
`«~°∞"å`« =¸_»∞ Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ PK«=∞#=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
PK«=∞#O KÕÜÚ« #ѨÙ_»∞ K«∂ѨÙ_»∞ „"ÕÅ∞QÍx, LOQÆ~Ñ° Ù¨ „"ÕÅ∞QÍx ֒ѨeH˜
=Ú_»∞==Öˇ#∞. ^˘Ñ¨Ê=Öˇ =∂i# KÕuÖ’xH˜ h~°∞ fã¨∞H˘x FO Hˆ â◊"åÜ«∞
™êfiǨ Jx K≥Ñ≤Ê "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩ~åºÜ«∞=Ú h~°∞ fã¨∞HÀ=Öˇ#∞. KÕuÖ’xH˜
h~°∞ fã¨∞H˘x FO <å~åÜ«∞}™êfiǨ Jx K≥ѨCK«∞ Ô~O_»=Ѩ~åºÜ«∞=Ú
h~°∞ fã¨∞HÀ=Öˇ#∞. =¸_»==∂~°∞ KÕuÖ’xH˜ h~°∞fã¨∞H˘x FO
MOHANPUBLICATIONS.COM
=∂^èŒ"åÜ«∞™êfiǨ Jx K≥ѨCK«∞ h~°∞ fã¨∞HÀ=Öˇ#∞. `«~°∞"å`« KÕ`«∞Å∞
*’_çOz ÉèíQÆ=O`«∞x <å=∞=ÚÅ∞ „H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ Ñ¨iîOѨ=Öˇ#∞.
FO QÀqO^•Ü«∞#=∞ó FO q+¨‚"Õ #=∞ó FO =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ<åÜ«∞
#=∞ó FO „uq„Hõ=∂Ü«∞ #=∞ó, FO "å=∞<åÜ«∞ #=∞ó FO N^è~Œ åÜ«∞#=∞ó
FO ǨÏ$+‘ˆHâßÜ«∞#=∞ FO Ѩ^Œ‡<åÉèÏÜ«∞#=∞ó FO ^•"≥∂^Œ~åÜ«∞ #=∞ó
FO ã¨OHõ~¬° }ÏÜ«∞ #=∞ó FO "åã¨∞^Õ"åÜ«∞#=∞ó FO „Ѩ^∞Œ º=∂flÜ∞« #=∞ó
FO Jx~°∞^•úÜ∞« #=∞ó FO ѨÙ~°∞ëÈ`«=Î ∂Ü«∞#=∞ó FO J^èÀHõ*∆ ÏÜ«∞ #=∞ó
FO <å~°ã≤OǨÜ«∞ #=∞ó FO JK«∞º`åÜ«∞#=∞ó FO [<å~°Ì<åÜ«∞ #=∞ó
FO L¿ÑO„^•Ü«∞#=∞ó FO ǨÏ~°ÜÕ∞ #=∞ó FO NHõ$ëê‚Ü«∞ #=∞ó
(„áê}ÏÜ«∂=∞ q^è•#=Ú QÆ∞~°∞=ÙÅ=^ŒÌ <Õ~°fi=Öˇ#∞.)
„H˜Ok q^èŒ=Ú ˆH=Å=Ú Ö∫H˜Hõ"Õ∞ `«~°∞"å`« =Ú‰õΩ¯Ñ¨@∞ìH˘x „áê}Ï
Ü«∂=∞=Ú KÕÜ«Ú=Ú „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ „H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ
ѨÅ∞‰õΩ=Ú. FO „Ѩ}=㨺 Ѩ~°„|Ǩχ|∞∞+≤ó Ѩ~°=∂`å‡ ^Õ=`å
ã¨∞`«ÅOKèO« ^Œó ^≥g· QÍÜ«∞„fKèO« ^Œó „áê}ÏÜ«∂"Õ∞qxÜ≥∂QÆó FO Éè∂í ó FO
Éèí∞=ó FOã¨∞=ó FO=∞ǨÏó FO [#ó FO `«Ñ¨ó FO ã¨`«ºO FO `«`«û
q`«∞~°fiˆ~}ºO Éèí~Àæ^Õ=㨺 nè=∞Ç≤Ï kèÜ≥∂Ü≥∂#ó „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü F=∂áÈ
*’ºf~°™È=∞$`«O „|Ǩχ Éèí∂~°∞ƒù=ã¨∞û=~ÀO =Ú‰õΩ¯=^ŒÅ∞=Ú, `«~°∞"å`«
„H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ ã¨OHõÅÊ=Ú KÕÜ«Ú=Ú â◊√ÉèË â’Éèí<Õ =ÚǨ˙ˆ~Î J^Œº
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 203
„|Ǩχ}ó kfifÜ«∞ Ѩ~åˆ~÷ "≥·=ã¨fi`« =∞#fiO`«ˆ~ HõeÜ«ÚˆQ „Ѩ^èŒ=∞áê^Õ
[O|∂nfi¿Ñ Éèí~°`«=ˆ~¬ Éèí~°`«YO_Õ "Õ∞~Àó ^ŒH˜∆}kQ̓ù̂Q Nâ‹·Å㨺 ....ÉèψQ
NHõ$ëê‚HÍ"Õ~Àºó ...„Ѩ^Õâı...QÆ$¿ÇÏ Jã≤‡<£ =~°Î=∂<Õ# "åº=ǨiHõ K«O„^Œ
=∂<Õ#..<å=∞ ã¨O=`«û~ˆ ...PÜ«∞<Õ...|∞∞`Ò...=∂¿ã ...ѨHˆ .∆ ..u^äÒ..."åã¨~°
Ü«ÚHÍÎÜ«∂O â◊√Éèí#Hõ∆„`« â◊√ÉèíÜ≥∂QÆ â◊√ÉèíHõ~°} U=O QÆ∞}qâı+¨} qtëêì
Ü«∂O â◊√Éèíu^äÒ =∞=∞ N Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° „Ñ‘`«º~°÷O N t=<å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨
áê~åÜ«∞}ÏOQÆ Éèí∂`« Ü«∞^ä•â◊H˜Î t=ѨOKåHõ∆s =∞O„`« [ѨO Hõi¿+º.
(hà◊√§ =^ŒÅ=ÅÜ«Ú#∞.) (t=ѨÓ[ eOQÆ=Ú#QÍx z„`«=Ú#QÍx ѨÙã¨HÎ õ
=ÚÃÑ·QÍx KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.) `«~°∞"å`« HõÅâ◊ѨÓ[ KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
HõÅâß~å^è#Œ : U áê„`«<#·≥ QÍx HõÅâ◊=Ú#‰õΩ LѨÜ∂≥ yOK«=K«∞Û#∞.
(JÅ∂ºq∞xÜ«∞Oáê„`« JÜ«∞óáê„`« JO`« „âıÜ∂≥ ^•Hõ=ÚHÍ=Ù) HõÅâ◊áê„`«
Ü«∞O^Œ∞ hà◊√§áÈã≤ Ѩã¨∞Ѩ٠‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ QÆO^è•Hõ∆`«Å∞ "Õã≤
^•xÃÑ· Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å∞ É’i¡Oz „H˜Ok â’¡Hõ=ÚÅ∞ K«^Œ∞=Ù=Ú.
HõÅâ◊㨺 =ÚMË q+¨µ‚ó HõOˆ~î ~°∞„^Œ ã¨=∂„t`åó
=¸ÖË `«„`« ã≤÷`À „|Ǩ‡ =∞^èÕº=∂`«∞$QÆ}Ï㨇 $`åó
‰õΩH∆“`«∞ ™êQÆ~åã¨ûˆ~fi ã¨Ñ¨Înfiáê =ã¨∞O^èŒ~å
|∞∞ˆQfi^À^èŒ Ü«∞Aˆ~fi^Œ ™êû=∞"Õ^ÀǨϺ^èŒ~°fi}O
JOÔQ·â◊Û ã¨Ç≤Ï`åó 㨈~fi HõÅâı`«∞ ã¨=∂„t`åó
PÜ«∂O`«∞ ^Õ=ѨÓ*Ï~°úO ^Œ∞i`«Hõ∆Ü«∞ HÍ~°HÍó
QÆOQˆ K« Ü«∞=Ú<ÕK=·≥ QÀ^•=i ã¨~ã° fi¨ f #~°‡^Õ ã≤O^è∞Œ HÍ"Õi [ÖËã‡≤ <£
ã¨xflkèO ‰õΩ~°∞.
HõÅâ◊=∞O^Œe h\˜xѨÓ*Ï „^Œ"åºÅÃÑ· ^Õ=ÙxÃÑ· `«#g∞^Œ K«Å∞¡HÀ
=Öˇ#∞. `«~°∞"å`« xifiѶ¨∞fl=ÚQÍ áê~åÜ«∞} HÍ~°º„Hõ=∞=Ú [~°∞QÆ∞@‰õΩ
QÆ}ÏkèѨux D ѨÓ*Ï „áê~°OÉèí=∞O^Œ∞ #∞_çq# â’¡Hõ=ÚÅ`À#∞uOK«
=Öˇ#∞. ÖËHõ â◊‰õΩÎÅ~Ú#"å~°∞ QÆ}Ѩux „Hõ=ÚHõ=ÚÃÑ·QÍx ǨÏi„^Œ`ÀQÍx
KÕã≤# PHÍ~°=ÚÃÑ·QÍx „H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ Ñ¨ÓlOѨ=K«∞Û#∞.
FO ÅO Ѩ$kèg`«`åÎ fi`‡« <Õ =∞ǨQÆ}ÏkèÑ`¨ Ü « ∞Õ #=∞óQÆO^èOŒ ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
FO ǨÏO PHÍâ◊``« åÎ fi`‡« <Õ =∞ǨQÆ}ÏkèÑ`¨ Ü« ∞Õ #=∞óѨÙ+¨ÊO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
FO Ü«∞O "åÜ«Ú`«`åÎ fi`«‡<Õ =∞ǨQÆ}ÏkèѨ`«ÜÕ∞ #=∞ó^èŒ∂ѨO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
204 N t=w`«
FO ~°O `Õ[ã¨Î`åÎ fi`«‡<Õ =∞ǨQÆ}ÏkèѨ`«ÜÕ∞ #=∞ónѨO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
FO =O J=∞$`« `«`åÎ fi`«‡<Õ =∞ǨQÆ}ÏkèѨ`«ÜÕ∞ #=∞ó
J=∞$`ÀѨǨ~° <≥·"Õ^ŒºO ѨiHõÅÊÜ«∂q∞
FO ã¨O ã¨~°fi`«`åÎ fi`«‡<Õ =∞ǨQÆ}ÏkèѨ`«ÜÕ∞#=∞óã¨~ÀfiѨKå~°Ñ¨Ó*ÏOѨiHõÅÊÜ«∂q∞
áê~åÜ«∞}ÏOQÆ QÆ}Ѩu D =∂„`«O KåÅ∞#∞. `«~∞° "å`« ™êO|ã¨^•t=Ùx
„H˜Ok =∞O„`«=Ú `≥Å∞ѨÙK«∂ P"åǨÏ#=Ú KÕÜÚ« =Ú.(H˘O^Œ~∞° D =∞O„`«
=Ú<Õ „áê}„ѨuëêªÑ¨#‰õΩ LѨÜ≥∂yO`«∞~°∞.)
Jã¨∞h`« ѨÙ#~°™ê‡ã¨∞ K«‰õ∆Ωó ѨÙ#ó
„áê}q∞ǨÏ<À^ÕÇ≤ÏÉè’QÆ"£∞ *’ºHõ$âıº=∞ ã¨∂~°º=ÚK«Û~°O`«
=∞#∞=∞`Õ =∞$_»Ü«∂# ã¨fiã≤ÎJ=∞$`«O"≥·„áê}Ïó
J=∞$`«=∂Ѩó „áê}Ï<Õ= Ü«∞^ä•™ê÷# =ÚѨǨÏfiÜ«∞`Õ
Jx JH˜∆`«Å∞ "Õã≤ „H˜Ok â’¡HõO ^蕺#O K≥Ü«∞º=Öˇ#∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
Dâ◊ ysâ◊ Ѩˆ~â◊ =∞¿ÇÏâ◊ aÖËâ◊Ü«∞ Éèí∂+¨}Éè’<£ I
™êO|ã¨^•t= â◊OÉè’ â◊OHõ~° â◊~°}O "Õ∞ `«= K«~°}Ü«ÚQÆ"£∞II
Nt=<å=∞ ã¨Ç¨Ï„㨠áê~åÜ«∞}ÏOQÆ ÅѶ¨ÚѨÓ[
P"åǨÏ#=Ú
JHõ∆`«Å∞ "Õã≤ „H˜Ok â’¡Hõ=Ú`À ™êfiq∞x P"åǨÏ# KÕÜ«Ú=Ú.
ÔH·ÖÏ㨠tYˆ~ ~°"Õ∞ºyi*Ï ã¨Ç≤Ï`« „ѨÉè’ I
PQÆK«Ûù ^Õ= ^Õ"Õâ◊ ã¨~åfi^è•~° [QÆ`«Ê`Õ II
Pã¨#=Ú
JHõ∆`«Å∞"Õã≤ Pã¨#=Ú "ÕÜ«ÚK«∞#fl@∞¡ ÉèÏqOѨÙ=Ú
ã¨∞~åã¨∞~° t~À~°`«fl Ѩ^•‡O|∞[ =~°„Ѩ^Œ
„Ѩ=∞^è•kèѨ =∞^ŒÌ`«Î =∂ã¨#O „ѨuQÆ$ǨϺ`åO
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó Pã¨#O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞
áê^ŒºO
QÆOQÍ^èŒ~° #=∞¿ãÎã¨∞Î „uÖ’K«# =$+¨^èŒfi[
áê^ŒºO QÆ$Ǩ} ^Õ"Õâ◊ Q“s„Ñ≤Ü«∞ [QÆ`«Ê`Õ
XHõ L^ŒÌi}˜ h~°∞ ™êfiq∞ áê^•º~°÷=Ú "ÕÜ«Ú=Ú
(PK«=∞#=Ú#‰õΩ `«Ñ¨Ê ѨÓ[HõO`«‰õΩ#∞ HõÅâ’^ŒHõ"Õ∞ "å_»=Öˇ#∞.)
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 205
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó áê^ŒºO ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
J~°…ºO
J~°…ºO QÆ$Ǩ} ! ÉèíQÆ=<£ ! ÉèíHÍκ^Œ`«ÎO =∞¿ÇÏâ◊fi~°ó
„Ѩܫ∞K«Ûù"Õ∞ Ü«∞â◊ã¨∞Î+≤ìO, ÉèíHÍÎ<åq∞+¨ì^•Ü«∞Hõ!
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó J~°…ºO ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞
L^Œiú `À hà◊√§"ÕÜÚ« =Ú. `«~∞° "å`« „H˜Ok =∞O„`«=ÚÅ`À HõÅâ◊=Ú #O^Œe
h~°∞ LѨÜ≥∂yOz ѨÙ=Ùfi`À ™êfl#=Ú KÕ~ÚOK«∞=Ú.
❃ PáêºÜ«∞ ã¨fiã¨"Õ∞`«∞`Õ qâ◊fi`«™Èû=∞ =$+≤ìÜ«∞"£∞ Éèí"å "å[ã¨fi ã¨QÆO^èÕ
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó – H©∆ˆ~} ™êflѨܫ∂q∞.
(áêÅ∞ L#flKÀ ѨÓ=Ù#∞ ^•x`À JkÌ ™êfl#=Ú KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. ÖËxKÀ
HõÅâ’^ŒHõ=Ú KåÅ∞#∞.)
❃ ^Œkè„HÍ=}À‚ JHÍi+¨O lëÈ‚ ~°â◊fi㨺"ål#ó
ã¨∞~°aè<À =ÚMÏHõ~° „`«Ê} PÜ«¸Q∑O+≤ `åi+¨`ü
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó
(^Œ^•è fl™êflѨ Ü«∂q∞) ÃÑ~°∞QÆ∞ XHõ"àÕ ◊ L#flKÀ ^•x`À ѨÓ=Ù#kÌ ™êfl#=Ú
KÕ~ÚOѨ =Öˇ#∞. ÖËxKÀ HõÅâ’^ŒHõ"Õ∞ KåÅ∞#∞.
❃ â◊√„Hõ=∞ã≤ *’ºu~°ã≤ `Õ*’ã≤ ^Õ"À= ã¨ûq`À`«∞Ê<å `«fizÛù„^Õ}
Ѩq„`Õ} =™È ã¨∂û~°ºã¨º~°t‡aèó N™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó
P*˺#™êflѨܫ∂q∞ <Õ~Ú L#flKÀ ^•xÖ’ ѨÓ=Ù#kÌ ™êfl#=Ú KÕ~ÚOѨ
=Öˇ#∞. ÖËxKÀ HõÅâ’^ŒHõ"Õ∞ KåÅ∞#∞.
❃ =∞^èŒ∞"å`å|∞∞`åÜ«∞`Õ =∞^èŒ∞Hõ∆~°Ouã≤O^èŒ=ó–=∂nèfi~°flã¨ûO`Àfi
+¨nèó – =∞^èŒ∞#HõÎ=Ú`À+¨ã≤ =∞^èŒ∞=∞`åÊi÷=Q∑O~°[ó – =∞^èŒ∞^Òº~°ã¨∞Î
#ó Ñ≤`å =∞^èŒ∞ =∂<Àfl =#ã¨Êu~°‡^èŒ∞=∂Q∑O Jã¨∞Îã¨∂~°ºó – =∂nèfi
~åæ"ÀÉèí=O`«∞#ó – N™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó =∞^èŒ∞<å™êflѨܫ∂q∞
`Õ<≥Ü«∞O^Œ∞ ѨÓ=Ù#kÌ ™êfl#=Ú KÕ~ÚOѨÙ=Ú ÖËxKÀ HõÅâ’^ŒHõ"Õ∞KåÅ∞.
❃ ™êfi^Œ∞ó Ѩ=ã¨fik"åºÜ«∞ [#‡<Õ ™êfi^Œ∞iO„^•Ü«∞ ã¨∞ǨÏg`«∞<å"Õ∞fl
™êfi^Œ∞i‡„`åÜ«∞ =~°∞}ÏÜ«∞ "åÜ«∞"Õ |$ǨÏã¨Ê`«Ü∞Õ =∞^è∞Œ =∂Q∑O J^è•Éèºí ó
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó â◊~°¯~°Ü«∂™êflѨܫ∂q∞ (K«ÔH¯~°`À Jaè¿+H˜O
K«∞=Ú ÖËxKÀ HõÅâ’^ŒHõ"Õ∞ KåÅ∞#∞.)
Ü«∂óѶ¨eh~åº JѶ¨ÖÏ JѨÙëêÊÜ«∂â◊ÛѨÙ+≤Ê}©ó |$ǨÏã¨Êu „Ѩã¨∂`å
™êÎ<À =ÚOK«O`«fiQ∑OǨÏã¨ó N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó –
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
206 N t=w`«
Ѷ¨Ö’^ŒˆH#™êflѨܫ∂q∞ (Ѷ¨Ö’^ŒHõ=ÚÅKÕ Jaè¿+H˜OѨÙ=Ú ÖËxKÀ HõÅâ’^ŒHõ=Ú
PáÈÇ≤Ïëêª=∞Ü≥∂Éèí∞=ó™êÎ# Tˆ~˚^Œ^•`«# =∞¿ÇÏ~°}ÏÜ«∞ K«Hõ∆¿ã
Ü≥∂ =t≈=`«"≥∂ ~°ã¨ã¨Î㨺 ÉèÏ[Ü«∞`ÕǨÏ#ó – Lâ◊fi==∂`«~°ó
`«™ê‡ P~°OQÆ =∂=∞"À Ü«∞㨺Hõ∆Ü«∂Ü«∞ l#fi^èŒ PáÈ[# Ü«∞^è•K«#ó
N ™êO|ã¨^• t"åÜ«∞ #=∞ó â◊√^Àú^HŒ õ ™êflÑÜ ¨ ∂« q∞. (ѨÓ=Ù`À HõÅâ’^ŒHõ
™êfl#=ÚKÕ~ÚOK«∞=Ú). ❃ D QÆ∞~°∞Î =Ù#flq "Õ^Œ=∞O„`«=ÚÅ∞.
ã¨fi~Ü
° Ú« Hõ=Î ÚQÍ =∞O„`«=Ú Ñ¨Å∞HõÖxË "å~°∞ â’¡H=õ ÚK«ÛiOz#KåÅ∞#∞
(Ѩ~°=∂`«∞‡_»∞ ÉèíHÍÎnè#∞_»x =∞~°∞=~å^Œ∞.)
(ÃÑ· =∞O„`«=ÚÅ∞ ã¨∞ã¨fi~°=ÚQÍ Ñ¨Å∞HõÖËx"å~°∞ „H˜O^Œ â’¡Hõ=ÚÅ∞
K≥Ñ≤Ê Ñ¨Ó=Ù`À Jaè¿+H˜Oz##∞ KåÅ∞#∞.)
™êfl#O ѨOKå=∞$`≥·ó ^Õ=QÆ$ǨÏ}ã¨∞~°<åÜ«∞Hõ
J<å^èŒ<å^èŒ ã¨~°fi[˝ J=ºÜ«∂#O`« â◊OHõ~°
MOHANPUBLICATIONS.COM
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó – Ñ¨OKå=∞$`« ™êfl#O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
QÆOQÍk[Åã¨OÜ«ÚHõÎO =∞Ü«∂^Œ`«Î=∞#∞`«Î=∞"£∞
™êfl#O ã‘fi‰õΩ~°∞^Õ"Õâ◊ ã¨^•t= #"≥∂ã¨∞Î`Õ
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó â◊√^Àú^ŒHõ ™êfl#O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
=GO : =∞O„`«=Ú
Jaè=„™êÎ „ã¨∞=ã¨<å#º~å¬aè^Õ<À – ã¨∞^Œ∞Ѷ¨∂óѨÓ[=∂#ó
JaèK«O„^• Éèí~°Î"Õ<À Ç≤Ï~°}ϺÉèíºâßfi<£ ~°kè<À ^Õ=™È=∞
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó =GÜ«ÚQƇO ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
â’¡II =GÜ«ÚQƇO ã¨^•â◊√„ÉèíO ã¨∞=∞<ÀǨÏ~°q∞^ŒO â◊√ÉèíO
^Œ^•q∞^Õ= ^Õ"Õâ◊ ÉèíˆHκ^ŒO „ѨuQÆ$ǨϺ`åO
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó =GÜ«ÚQƇO ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞
❃ Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O Ѩ~°=∞O Ѩq„`«O „Ѩ*ÏѨ`Õ ~°º`«ûǨÏ[OѨÙ~°™êÎ`ü
PÜ«Ú+¨º=∞„QƺO „Ѩu=ÚK«O â◊√„ÉèíO Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O |Å=∞ã¨∞Î`Õ[ó
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
ã¨fi~°‚Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O K« HÍOK«#O KÀ`«ÎsÜ«∞HõO I
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 207
~°∞„^•Hõ∆=∂ÅÜ«∂ Ü«ÚHõÎO ^Œ^•q∞ ã‘fi‰õΩ~°∞ „ѨÉè’ II
N™êO| ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
QÆO^èŒ^•fi~åO ^Œ∞~å^èŒ~å¬O x`«ºÑ¨ÙëêÊOHõs+≤}©"£∞
Dâ◊fisQ∑O ã¨~°fiÉèí∂`å#O `åq∞"ÀѨǨÏfiÜÕ∞„tÜ«∞"£∞
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó NQÆO^èŒO ^è•~°Ü«∂q∞
â’¡II N QÆO^èŒO K«O^Œ<Àx‡„â◊O Hõ~°∂ʈ~} ã¨∞ã¨OÜ«∞`«"£∞
qÖËѨ#O ã¨∞~°„âı+¨ª „Ñ‘`«º~°÷O „ѨuQÆ$ǨϺ`å"£∞
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó N QÆO^èŒO ^è•~°Ü«∂q∞
❃ JÜ«∞<Õ`Õ Ñ¨~°Ü«∂}Ë ^Œ∂~åfi~ÀǨÏO`«∞ ѨÙ+≤Ê}©ó
„ǨÏ^•â◊Û Ñ¨ÙO_»sHÍ}˜ ã¨=Ú„^Œã¨º QÆ$ǨW"Õ∞
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó ã¨HÅõ Éè~í }° Ï~°÷ =∞Hõ`∆ å<£ ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞
JHõ∆`Àã≤ ã¨fiÉèÏ"Õ# ÉèíHÍÎ<å=∞Hõ∆`«OѨ^ŒO
^Œ^•q∞<å^èŒ=∞^Œú`≥· ~°Hõ∆`≥·ó „Ñ‘Ü«∞`åOÉèí"å<£
ã¨HõÖÏ Éèí~°}Ï~°÷ =∞Hõ∆`å<£ ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞
❃ ѨÙëêÊ=fó „Ѩã¨∂=fó Ѷ¨eh~° Ѷ¨ÖÏ L`« JâßfiW= ã¨l`«fis
g~°∞^èóŒ áê~° ~Ú+¨=‚ ó– N™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó ѨÙÃ+Ê· ѨÓ[Ü«∂q∞
HõÅÊ=Hõ∆„Ѩã¨∂<≥·ã¨Î fiO ѨÓÔ~· fi~°Éèíºiƒ`«Oã¨∞Ô~·ó
‰õΩO‰õΩ"≥∞ÿó áêiú"≥·ˆ~aè i^•h =∞~°Û`åO=∞Ü«∂
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó ^èŒ∂Ѩ=∂„Ѷ¨∂Ѩܫ∂q∞
1. FO ǨÏ~åÜ«∞#=∞ó 6. FO „u<Õ„`åÜ«∞ #=∞ó
2. FO ÅÖÏ@<Õ„`åÜ«∞#=∞ó 7. FO ~°∞„^•Ü«∞ #=∞ó
3. FO QÆOQÍ^èŒ~åÜ«∞#=∞ó 8. FO â◊~åfiÜ«∞#=∞ó
4. FO =∞Ǩ^Õ"åÜ«∞ #=∞ó 9. FO â◊OÉèí"Õ#=∞ó
5. FO Ѩâ◊√Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó 10. FO K«O„^Œ=∞øà◊ÜÕ∞ #=∞ó
FO ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó–
<å<åq^èŒÑ¨i=∞à◊Ѩ„`«Ñ¨ÙëêÊHõ∆`å<£ ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
208 N t=w`«
â’¡II =#ã¨Ê`«∞º^Œƒù"≥·iÌ"≥·º~åfl<åQÆO^≥·ã¨∞û ã¨OÜ«Ú`«ó
P„¿Ñ¶∞Ü«∞ ã¨û~°fi^Õ"å<åO^èŒ∂áÈÜ«∞O „ѨuQÆ$ǨϺ`åO
FO ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó ^èŒ∂Ѩ=∂„Ѷ¨∂Ѩܫ∂q∞
â’¡II ™ê[ºO „u=iÎ ã¨OÜ«ÚHõÎO =Ç≤Ïfl<åÜ≥∂l`«O=∞Ü«∂
QÆ$Ǩ} =∞OQÆà◊O nѨO „`≥·Ö’Hõº uq∞~åѨǨÏO
ÉèíHÍκnѨO „Ѩܫ∞KåÛq∞ ^Õ"åÜ«∞ Ѩ~°=∂`«‡<Õ
„`åÇ≤Ï=∂O#~°HÍ^À…~å kÌ=º*’ºu~°fl"≥∂ã¨∞Î`Õ
FO ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó nѨO ^Œ~°≈Ü«∂q∞
<≥"· ^Õ ºŒ q∞K«∞Û@‰õΩ =ÚO^Œ∞ H˘O`« ѨOKåHõs∆ [ѨO KÕÜÚ« @ =∞Ozk.
<≥·"Õ^ŒºO FO Éèí∂~°∞ƒù=ã¨∞û=ó FO `«`«ûq`«∞~°fiˆ~}º"£∞ Éèí~Àæ ^Õ=㨺
nè=∞Ç≤Ï kèÜ≥∂Ü≥∂#ó „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü ã¨`«ºO`«fiˆ~Î# Ѩi+¨OKåq∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
J=∞$`«=∞ã¨∞Î J=∞$`ÀѨã~Ψ }° =∞ã≤ FO „áê}ÏÜ«∞™êfiÇ¨ FO J<åÜ«∞
™êfiÇ¨ FO "åº<åÜ«∞™êfiÇ¨ FO L^•<åÜ«∞™êfiÇ¨ FO ã¨=∂<åÜ«∞™êfiÇ¨
N ™êO|ã¨^•t=Hõ^Õ=`å „Ñ‘`«º~°÷O Ü«∞^è•ã¨OÉèíq`« <≥·=^ÕºO...ã¨=∞~°Ê
Ü«∂q∞. =∞^èÕº =∞^èÕº L^ŒHõ áêhÜ«∞O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞ ǨÏã¨Î„ѨH∆Íà◊#O
ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞. áê^Œ„ѨH∆Íà◊#O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞. â◊√^•úK«=∞hÜ«∞O ã¨=∞~°Ê
Ü«∂q∞.
â’¡II <≥·"Õ^ŒºO +¨„_»™È¿Ñ`«O Ѷ¨ÅÅ_»∞¤Hõã¨OÜ«Ú`«"£∞
ÉèíHõ∆ ºÉè’[º ã¨=∂Ü«ÚHõÎO „Ñ‘`«º~°úO „ѨuQÆ$ǨϺ`å"£∞
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞ #=∞ó Ü«∞^è•ã¨OÉèíq`«...<≥·"Õ^ŒºO ã¨=∞~°Ê
Ü«∂q∞ =∞^èºÕ =∞^èºÕ L^ŒHáõ êhÜ«∞O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞. ǨÏ㨄ΠѨHÍ∆ à◊#O ã¨=∞~°Ê
Ü«∂q∞.áê^Œ„ѨH∆Íà◊#O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞. â◊√^•úK«=∞hÜ«∞O ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
â’¡II Ѷ¨ÓwѶ¨Å ã¨=∂Ü«ÚHõÎO <åQÆ=b¡ ^Œà‹·~°∞º`«O I
Hõ~°∂Ê~° K«∂~°‚ ã¨OÜ«ÚHõÎO `åO|∂ÅO „ѨuQÆ$ǨϺ`å"£∞II
N ™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó `åO|∂ÅO ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù QÆ~°ƒùã¨úO ¿ÇÏ=∞c[O qÉèÏ=™Èó
J#O`«Ñ¨Ù}ºÑ¶¨Å^Œ =∞`«âß≈OuO „Ѩܫ∞K«Ûù"Õ∞
ã¨∞=~°‚ѨÙ+¨Ê ^ŒH˜∆}ÏO ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 209
Ç≤Ï~°}º áê„`«O =∞^èÀó ѨÓ~°O‚ ^Œ^•è u =∞^è"Œ Àº™êhu UHõ^•è „|Ǩχ}
LѨÇ¨ ~°u– UHõ^=·≥è Ü«∞[=∂# PÜ«Ú¿ã*Î ’^Œ^•è u k=º=∞OQÆà◊ Ǩ~°uHõºO
ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
â’¡II Ѷ¨∞$`«=iÎ ã¨Ç¨Ï„Ãã·â◊Û Hõ~°∂Ê~° â◊HõÖˇ·óã¨Î^è•
h~å[#O =∞Ü«∂^Œ`«ÎO QÆ$Ǩ} =~°^ÀÉèí=
N™êO|ã¨^•t"åÜ«∞#=∞ó =∞OQÆà◊Ǩ~°uHõºO ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
N™êO|ã¨^•t=^Õ=`åÉè’ºO #=∞ó ѨÙ#ó ѨÓ[OK« Hõi¿+º Kè«„`«O^è•~°
Ü«∂q∞, Kå=∞~åÉèϺO gK«Ü∂« q∞, #$`«ºO ^Œ~≈° Ü«∂q∞, w`«O „âß=Ü«∂q∞,
PO^ÀeHÍ=∂"åǨÏÜ«∂q∞ ã¨=∞ã¨Î ~å*’ѨKå~°ÉèíHÀκѨKå~° â◊HÀκѨKå~°
ѨÓ*ÏO ã¨=∞~°ÊÜ«∂q∞.
"≥k· Hõ =∞O„`«=ÚÅKÕ Ñ¨ÓlOѨÖxË "å~°∞ â’¡H=õ ÚÅ`À ѨÓ[ KÕÜ∞« =K«∞Û#∞.
Ü«∞㨺㨇 $`åºK« <å"≥∂Hõκ `«Ñ¨ó ѨÓ*Ï„H˜Ü«∂k+¨µ
#∂º#O ã¨OѨÓ~°‚`åO Ü«∂u ã¨^Àº=O^Õ `«=∞K«∞º`«O
=∞O„`«Ç‘Ï#O „H˜Ü«∂Ç‘Ï#O ÉèíH˜ÎÇ‘Ï#O Ѩ~°"Õ∞â◊fi~° Ü«∞`«∂Êl`«O
=∞Ü«∂^Õ= ѨiѨÓ~°‚O `«^Œã¨∞Î"Õ∞.
J<Õ# Ü«∞^è•ã¨OÉèíq`« áê~åÜ«∞}ÏOQÆѨÓ[<Õ# ÉèíQÆ"å<£ ã¨~åfi`«‡Hõó N
™êO|ã¨^•t= ^Õ=`å ã¨∞„Ñ‘}Ï`«∞ <≥·"Õ^•ºO`« ѨÓ[=∂„`«"Õ∞ KÕã≤, áê~å
Ü«∞}"≥Ú#iÛ Ç¨~°u ѨÙ#ó ѨÓ[KÕÜ«∞_»O, kyfi"≥∂K«# KÕÜ«∞_»O, 㨄=∞Ê
^•Ü«∞O (Z=i㨄=∞Ê^•Ü«∞O"å~°∞ áê\˜OK«_»O=∞Ozk.)
áê~åÜ«∞} ѨÓ~°fiÉèÏQÆ=Ú (¿ãfiKåÛù#∞"åO)
N"Õ^Œ"åºã¨ „Ѩ}©`« =∞ǨÉèÏ~°`åO`«~°æ`« t=<å=∞™È΄`«"£∞
1. t=^蕺#=Ú
=O^Õ â◊OÉèí∞=Ú=∂ѨuO ã¨∞~°QÆ∞~°∞O =O^Õ[QÆ`å¯~°}"£∞
=O^Õ Ñ¨#flQÆ Éèí∂+¨}O =∞$QÆ^èŒ~°O =O^Õ Ñ¨â◊¥<åO Ѩu"£∞
=O^Õ ã¨∂~°ºâ◊âßOHõ =Ç≤ÏflÜ«∞#"£∞ =O^Õ =Ú‰õΩO^Œ „Ñ≤Ü«∞"£∞
=O^Õ ÉèíHõÎ [<å„â◊Ü«∞OK« =~°^ŒO =O^Õ t="£∞ â◊OHõ~°"£∞.
¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO : ã¨`Ϋ fi QÆ∞}Ïkè‰Ωõ ÅQÆ∞ ^Õ=`«Å (ã¨[#˚ ∞Å)Ö’ q∞QÆ∞Å
„âı+¨µª_»∞#∞, Ö’Hõ=ÚÅ ~°H˜∆OK«∞ =∞Ǩ=∂Ü«∞#∞ ~°H˜∆OK«∞"å_»∞#∞ Ѩ~°=∂
#O^Œ ~°∂Ñ≤Ü∞ÿ≥ # Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ #=∞㨯iã¨∞<Î åfl#∞. qâ◊fi=Ú#‰õΩ =¸ÅHÍ~°
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
210 N t=w`«
}=∞~Ú# Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ JO[e Ѷ¨∞\˜ã¨∞Î<åfl#∞. Ѩu`«∞Å~Ú r=#=Ú
QÆ_»∞ѨÙ"åix J`«ºO`« „Ñ‘u`À `«# PÉèí~°}=ÚÅ∞QÍ *Ëã≤H˘x# P =∞ǨÏ
hÜ«ÚxH˜ ^À~Úeã¨∞<Î åfl#∞. `«#∞fl J<Õfi+≤OK«∞"åix „QÆÇÏ≤ OK«∞ (^èiŒ OK«∞)
ÖËHõ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ *’Ǩ~°∞Å∞. *Ï˝#∞Å#∞ ~°H˜∆OK«∞"å_»QÆ∞
Ѩ~=° ∂`«‡‰õΩ #=∞ã¨∞ûÅ∞, Éè’Hõ,ΠѨ^•~°=ú Ú â◊HΘ Ü«∞#∞"åx x~å‡`«‰Ωõ =O^Œ
#=ÚÅ∞ Hõ=∞hÜ«∞`«fi=Ú#ˆH Hõ=∞hÜ«Ú_»∞. "≥∂H∆Ík L`«Î=∞ =~°„Ѩ^•`«
ã¨[˚# =∞<ÀxÅÜ«Ú_»∞#∞, ã¨~°fi"åºÑ≤Ü«Ú#∞, ã¨∞YHõ~°∞_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡‰õΩ
™êëêìOQÆ „Ѩ}`«∞Å∞.
(Éè∂í –ã¨`åÎÜ∂« O, â◊O „áêѨ"Î åxu Ѩ~=° ∂#O^Œ ~°∂Ѩó x`«ºO q^Œº`«
Wu J~°÷O â◊O J#QÍ ã¨∞Y=Ú Ñ¨~°=∂#O^Œ ~°∂Ñ≤Ü≥ÿ∞ LO_»∞"å_»∞ Jx
â◊OÉèí∞Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ J~°ú=Ú (2) J=f`«∞º=∂, J=~°Hõ∆}Ë, ~°H˜∆OK«∞#k
HÍ# L=∂, 3. âıfi*ò–QÆ`Ò–Éè∫"åkHõ ^è•`«∞=Ù–=#„Ѩ`«ºÜ«∞=ږ㨄=∞Ê
MOHANPUBLICATIONS.COM
™ê~°}=Ú– WHõ~åx áê`«#=Ú =∞iÜ«Ú Ñ¨Ó~°fi ~°∂Ѩ UHÍ^Õâ◊O KÕÜ«∞
_»O`À t= â◊|Ì x+¨ÊuÎ. 4. Ѩ#flO–Ѩu`«O, Ü«∞^è•`«^è• QÆK«Ûùfu Ѩ#flQÆó
Ѩ#fló JO>Ë Ñ¨u`«ó Jx 5. =∞$QÆ J<Õfi+¨}Ë 6. h&ò„áêѨ}Ë–hÜ«∞`Õ
J<Õ# Wu#Ü«∞#O 7. Hõ=∞hÜ«∞ `åfi`ü=Ú‰õΩO^Œó =ÚKüÖò "≥∂Hõ∆}Ë J#∞
^è•`«∞=ÙÃÑ· ‰õÄ_® =Ú‰õΩO^Œ â◊|Ì=Ú x+¨ÊuÎ J=Ù`«∞Ok. JO>Ë "≥∂Hõ∆O
^Œ^•u Jx J~°÷O =ã¨∞ÎOk HÍh P J~°÷q∞K«@ „QÆÇ≤ÏOѨ|_»ÖË^Œ∞. 8.
ã¨∂~°∞º_»∞ â◊H˜Î–K«O„^Œ∞_»∞ (Ѩ^•~°÷O–~°~Ú)
Jyfl´„áê}O Éè’HõÎ : D Jaè„áêÜ«∞ „Ѩâ’flѨx+¨`ü âßOHõ~° ÉèÏ+¨ºO
#∞O_ç „QÆÇ≤ÏOѨ|_çOk.
D ÅѶ¨Ú\©Hõ ˆH=ÅO ѨO_ç`«∞Å LѨÜ≥∂QÍ~°÷"Õ∞)
N"åºã¨ =∞ǨÉèÏ~°`« J#∞âßã¨xHõ Ѩ~fi° JO`«~`æ° O« – ã¨Ñ^Ψ ⌠’^蕺ܫ∞ó
"åã¨∞^Õ= L"åK«:
`«`«ó 㨄Ѩܫ∞`À Éèí∂`åfi =∞=∞ `å`« Ü«Úkè+≤÷~°I
„áêO[eó „áêÇ¨Ï q„Ѩi¬~åfl=∞ ã¨O„QÆǨÏ=∂k`«óII
ÉèÏ==Ú : Hõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡ WÖÏ JO@∞<åfl_»∞, ^èŒ~°‡*Ï ! P `«~°∞"å`«
„|Ǩχi¬Ü∞« ~Ú# LѨ=∞#∞º_»∞ UHÍ^ŒâOı „kÜ«∞=ÚÅ <ÕHÍ„QÆ"Ú≥ #iÛ† ^À~Ú
eOz <å Z^Œ∞@ t=<å=∞ ã¨O„QÆǨÏ=Ú#∞ "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_çÜ«Ú K≥ѨC@
"≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ>ˇì#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 211
LѨ=∞#∞º~°∞"åK« : LѨ=∞#∞º_»∞ Hõ$+¨Ñ‚ ~¨ =° ∂`«‡`À WÖÏ JO@∞<åfl_∞» .
„|Ǩχ=∞#∞º„áÈÔHÎÂó "Õ^Œ "Õ^•OQÆ ã¨OÉèí"≥ó
ã¨~°fiÖ’ˆH+¨µ qMϺ`«O, ã¨∞Î`«ºO, ™ÈÎëêºq∞ <å=∞aèó
"Õ^Œ=ÚÅ#O`åÅ∞, <Õ_»∞ |∞∞QƺA™êû=∂^èŒ~°fi}=ÚÅ#∞ ¿Ñ~°∞`À
<åÅ∞QÆ∞ "Õ^=Œ ÚÅ∞ "≥Åã≤#q P "Õ^=Œ ÚÅ`À =∞iÜ«Ú "Õ^•OQÆ=ÚÅ~Ú#
tH∆Í*’ºu+¨ "åºHõ~°} Kè«O^À x~°∞HõÎ HõÖÏÊ^Œ∞Å#∞ +¨_»OQÆ=ÚÅ`À_»#∞,
ã¨HõÅ *Ï˝# „Ѩɒ^èŒHõ=ÚÅ~Ú# =∞O„`«=ÚÅ `À_»#∞ =∞Ǩ`«∞‡Å~Ú#
|∞∞+¨µÅKÕ „Ѩ=zOѨ|_ç#, Ö’Hõ „Ѩã^≤ =úŒ ÚÅ~Ú# ã¨∞uÎ OѨ^yŒ # <å=∞=Ú
Å`À t= Ѩ~°=∂`«‡#∞ ã¨∞Îuã¨∞Î<åfl#∞.
=∞ǨÏkƒùó qÇ≤Ï`≥·ó ã¨`≥·ºó ã≤^≥úÂó ã¨~åfi~°ú™ê^èŒÔH·
|∞∞+≤}Ï`«O_ç <å ÉèíHÍκ Hõ$`≥·ó "Õ^ŒHõ$^•`«‡<å
=∞ǨѨÙ~°∞+¨µb <å=∂ÖÏ q+¨¯iOz<å~°∞, "Õ^Œ=ÚÅO^Œ∞ q∞QÆ∞Å
qâßfiã¨=Ú QÆey# `«O„_ç =∞ǨÏi¬ ÉèHí Θ ѨÓ~°fiHOõ QÍ nxfl ã¨O„QÆÇÏ≤ OKå_»∞.
Ü«∞^èÀÔHÎÂó ™ê^èŒ∞aèóMϺ`≥·ó =Úxdó `«`«Î fi^Œi≈aèó
„Ѩ^äŒ=∞O „Ѩ=~°O ã¨fi~°æºO ã¨~°fiÉèí∂`«Ç≤Ï`«"£∞ â◊√Éèí"£∞
WO^Œ∞=Å#<Õ D ÉèíQÆ=<åfl=∞=ÚÅxflÜ«Ú Ü«∞^ä•~°÷=ÚÅ~Ú#q
J#$`«=ÚHÍ*ÏÅ=Ù. D t=<å=∂Å∞ HÀÔ~¯ÅxflÜÚ« fˆ~Ûq. `«`Ϋ fi^Œ~∞° ≈Å
~Ú# =∞Ǩ`«∞‡Å∞ Å|ú „Ѩu+≤ì`«∞Å∞ L`«Î=∞ ѨÙ~°∞+¨µÅ~Ú# |∞∞+¨µÅ∞
gx#∞#fl "åx #∞#fl@∞¡QÍ<Õ „Ѩ=zOz<å~°∞.
„â◊√`≥·ó ã¨~°fi„`«[QÆu „|Ǩχ}ÀHÍ=`åi`≥·ó
ã¨`≥· fió `«`«Ê~°=∞O „|Ǩχ „|Ǩχ„áÈHõÎO ã¨<å`«#"£∞.
=∞Ǩ`«∞‡_≥·# `«O„_ç nxfl „|Ǩχ֒HÍ#∞flO_ç =∂#=Ö’HÍxH˜
`≥KåÛ_»∞. JO^Œ∞=Å¡ D Ѩiâ◊√^Œú ã¨`º« <å=∂Å∞ Ö’Hõ=∞O^Œe =∞Ǩ`«∞‡ÅKÕ
ÉèHí Θ ѨÓ~°fiH=õ ÚQÍ „â◊√`«=∞~Ú<å~Ú. „|ǨχKÕ „Ѩ=zOѨ|_ç# D ã¨<å`«#
t=™È΄`«=Ú q∞QÆ`å Jxfl ™È΄`«=ÚÅHõO>ˇ „âı+¨ª=∞~ÚOk.
=ˆH∆ ºÜ«∞^Œ∞‰õΩÅ „âı+¨ª ! „â◊√}∞ ëêfiÇ≤Ï`À=∞=∞
=~°Ü≥ÿ∞#OÉèí=O^Õ=O ÉèíHõÎã¨Î fiO Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°"£∞.
Ü«∞^Œ∞‰õΩÅ „âıëêª ! NHõ$ëê‚ ! <Õ K≥¿ÑÊ^•xfl ÉèíH˜Î„â◊^ŒúÅ`À q#∞_»∞
g∞~°∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ<Õ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»~Ú# =∞Ǩ^Õ=Ùx Éèí‰õΩÎÅ∞ JO^Œ∞=Å¡
D t=ã¨fi~°∂Ѩ ™È΄`åxfl ã‘fiHõiOK«O_ç.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
212 N t=w`«
`Õ#`Õ „âß=~Úëêºq∞ Ü«∞`«Î „^ŒƒÇ¨Ï‡ ã¨<å`«#"£∞
#â◊HõºO qã¨Î~å`ü Hõ$`«û flO =‰õΩÎO ã¨~°fi㨺ˆH# z`ü
g∞~°∞ t=Éèí‰õΩÎÖˇ·# HÍ~°}OQÍ ã¨<å`«#=Ú, "Õ^Œã¨fi~°∂Ѩ=∞~Ú# D
™È΄`åxfl `«=∞iH˜ qxÑ≤ã¨∞Î<åfl#∞. =∞Ǩ^Õ=Ùx <å=∞ ~°Ç¨Ï™êºxfl ã¨OѨÓ
~°‚OQÍ q™êÎ~°OQÍ `≥ÅÊ_»O Z=iH˜ ™ê^茺OQÍ^Œ∞.
Ü«ÚˆHÎ<åÑ≤ qÉèí∂f<åO JÑ≤ =~°¬ â◊`≥·~°Ñ≤
Ü«∞™êºk~°‡^茺=∞#ÎOK« ã¨∞Ô~·~°Ñ≤ #QÆ=∞º`Õ
ZO`« Ü≥∂QÆ∞º_≥·<å ZO`« Ü≥∂QÆÜ«Ú‰õΩÎ_»~Ú<å â◊`« ã¨O=`«û~°
Ѩ~°ºO`«O „â◊q∞Oz<å t=Ѩ~°=∂`«‡ qÉèí∂`«∞Å∞ =i‚OѨ#ÅqQÍ^Œ∞.
^Õ=`«Å∞ QÆ∂_» t=Ѩ~°=∂`«‡ Pk=∞^•ºO`«=ÚÅ∞ `≥eÜ«∞x"åˆ~.
Hõã¨Î㨺 â◊‰õΩflÜ«∂`ü =‰õΩÎO QÆ∞}Ï<£ H͈~Î ûfl # =∂^èŒ=
MOHANPUBLICATIONS.COM
H˜O`«∞ ^Õ=㨺 =∞ǨÏ`«ó ã¨OH˜∆áêÎ~°÷ Ѩ^•Hõ∆~°"£∞
Ѩ~°=∂`«∞‡x QÆ∞} QÆ}ÏÅ<≥=_»∞#∞ ѨÓiÎQÍ =i‚OѨÖË_»∞. HÍx <Õ#∞
<å â◊HÍκ#∞™ê~°O t=Ѩ~=° ∂`«‡ ^ŒÜ∞« =Å¡ ã¨OH˜Ñ∆ =Ψ ÚÅ~Ú# J~°÷ Ѩ^•Hõ~∆ å
Å`À ‰õÄ_»∞#@∞¡ J`«x K«i„`«#∞ =∞iÜ«Ú ™È΄`åxfl =i‚ã¨∞Î<åfl#∞.
J„áêѨº`«∞ `«`À#∞*Ï˝O #â◊Hõºó ™ÈÎ`«∞g∞â◊fi~°ó
Ü«∞^•`Õ <åÉèíº#∞*Ï˝`«ó ã¨∞Î`À"≥·ã¨`«^•=∞Ü«∂
t"å[˝ÖˉõΩO_® t=Ùx ã¨∞ÎuOK«_»=Ú ™ê^茺=∞ÜÕ∞ºkHÍ^Œ∞. "åi
J#∞[˝ „áêÑ≤ÎOz# `«~°∞"å`«<Õ "åix ã¨∞Îuã¨∞Î<åfl#∞.
â◊H˜Î`«â◊Ûi`«O =ˆH∆ º „Ѩ™ê^•`ü `«ã¨ºnè=∞`«ó
J„áêѨº`«∞`«`À#∞*Ï˝O #â◊Hõºó ™ÈÎ`«∞g∞â◊fi~°ó
<å â◊HÍκ#∞™ê~°O t"å#∞„QÆÇϨ O`À J`«x K«i„`«#∞ K≥áêÎ#∞. t"å#∞
„QÆǨÏO ÖˉõΩO_® "åix á⁄QÆ_»_»O „ѨÉèí∞=Ù‰õΩ ‰õÄ_® ™ê^茺Ѩ_Õk HÍ^Œ∞
QÆ^•!
J<åkx^èŒ#™êºÇ¨ÏO [QÆ^Àº<Õó =∞Ǩ`«‡#ó
<å=∂flOHõOz`ü ã¨=Ú^ÕÌâ◊O =H∆ͺ=∞º=HõÎÜ≥∂x#ó
P =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞_»∞ – P^ŒºO`«~°Ç≤Ï`«∞_»∞ – J`«_Õ J=ºHõÎ [QÆ^Àºx
J\˜ì Ѩ~°=∂`«‡ <å=∂Å#∞ ã¨OH˜∆ѨÎOQÍ =i‚ã¨∞Î<åfl#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 213
=~°^Œã¨º =ˆ~}ºã¨º qâ◊fi~°∂Ѩ㨺 nè=∞`«ó
â◊$}∞<å=∂flOK«Ü«∞O Hõ$+¨‚Ü«∞^Œ∞HõÎO Ѩ^Œ‡Ü≥∂x<å
NHõ$ëê‚ ! =~°^•Ü«∞‰õΩ_»∞#∞ ã¨~fi° „âı+µ¨ _ª ∞» #∞ qâ◊fi~°∂ѨÙ_»∞#∞ |∞kú=∞
`åO =i+¨µ_ª Q» ∞Æ t=ÉèQí "Æ å#∞x <å=∂Å∞, Ѩ^‡Œ Ü≥∂xÜ«∞QÆ∞ K«`∞« ~°∞‡Y∞_»∞
=i‚Oz Ü«ÚO_ç<å_»∞. P <å=∞ ã¨O„QÆǨxfl QÆ∞iOz <ÕxѨÙ_»∞ =zã¨∞Î
<åfl#∞. „â◊^ŒúQÍ PÅH˜OK«∞
^Œâ◊<å=∞ ã¨Ç¨Ï„™ê}˜ Ü«∂<åºÇ¨Ï„ѨÑ≤`å=∞ǨÏó
`åx x~°‡^茺=∞#™ê ^Œ^èÀflѶ¨∞$`«q∞"À^Œú$`«"£∞
„ѨÑ≤`å=∞Ǩï_≥·# „|Ǩχ Ѩ~°=∂`«∞‡x Ѩk"ÕÅ <å=∂Å∞ K≥áêÊ_»∞.
=∞kèOz# ÃÑ~°∞QÆ∞ #∞O_ç (#=h`«=Ú) Ѷ∞¨ $`åxfl "≥eH˜ fã≤#@∞¡ z`«~Î ∂° Ѩ
"≥∞#ÿ Hõ=fiO`À P Ѩk"ÕÅ <å=∂Å∞ =∞kèOz "åx#∞O_ç ™ê~°É∂íè `«=Ú#∞,
#=h`« ã¨=∂#=∞~Ú# D <å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨O „QÆÇ≤ÏOѨ|_çOk.
yˆ~ó™ê~°O Ü«∞^è•¿ÇÏ=∞ ѨÙ+¨Ê™ê~°O Ü«∞^è•=∞^èŒ∞
Ѷ¨∞$`å`åû~°O Ü«∞^è•=∞O_»O `«^≥·`«`åû~° =Ú^Œú$`«O
"Õ∞~°∞ Ѩ~°fi`«™ê~°=Ú ã¨∞=~°‚O, ѨÙ+¨Ê™ê~°O =∞^èŒ∞=Ù, #=h`«™ê~°O
(Ѷ¨∞$`«™ê~°O) ÃÑ· `Õ@ÖË^• g∞QÆ_» (Jã¨Å∞ Ѷ¨∞$`«=∞<Õ^•xH˜ Hõ~°∞QÆ∞#k
J<Õ ÉèÏ="Õ∞ QÆ^• lѶ¨∞sÎ`«, Ѷ¨∞$`«O Jx ÃÑ^ŒÌÅ∞) D ^èŒ~°‡O #=h`åxH©
LOk P Ѩk"ÕÅ <å=∂Å ™ê~°=Ú D <å=∞ã¨Ç¨Ï„ã¨O.
ã¨~°fiáêáêǨÏq∞^ŒO K«`«∞ˆ~fi^Œ ã¨=∞xfi`«"£∞
„Ѩܫ∞`Õfl<åk QÆO`«=ºO – ^è•~°ºOK« „Ѩܫ∞`å`«‡<å
D <å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨O ã¨HõÅ áêѨǨ~°O Wk K«`«∞ˆ~fi^Œ ã¨=∞xfi`«O.
=∞#ã¨∞û#∞ =â◊=∞O^Œ∞OK«∞H˘x „Ѩܫ∞`«flѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ D<å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨
*Ï˝#=Ú (á⁄O^Œ^ŒQÆ∞#∞) á⁄O^•e. ZÅ¡"Õà◊Å∞ D ™È΄`« <å=∂~åúxfl
=∞#ã¨∞Ö’ LOK«∞HÀ"åe.
=∂OQÆźO áœ+≤ìHõO K≥·=~°H∆ÀѶ¨∞flO áê=#O =∞ǨÏ`ü
Wk =∞OQÆà^◊ •Ü«∞HõO – ѨÙ+≤=ì ~°#÷ O Ѩq„`«O ~åHõã∆ Q¨ ∞Æ }q<åâ◊H~õ O°
W^ŒO ÉèíHÍÎÜ«∞ ^•`«=ºO „â◊^Œú^•<åã≤Î HÍÜ«∞K«
<å„â◊^Œú^è•# ~°∂áêÜ«∞ <åã≤ÎHÍÜ«∂l`å`«‡<Õ
Éè‰í Ωõ _Î #·≥ "åxH˜ „â◊^•úà√◊ =Ù#‰õΩ Pã≤‰Î Ωõ xH˜ =∂„`«"∞Õ D <å=∞ã¨ÇϨ „ã¨O
LѨ^tÕ OѨ^yŒ Ok. „â◊^•úÅ∞=ÙHÍx "åxH˜ WO„kÜ«∞Ö’Å∞xH˜ <å=∞ã¨ÇϨ „ã¨O
K≥ѨʉõÄ_»^Œ∞.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
214 N t=w`«
Ü«∂âßÛÉèíºã¨∂Ü«∞`Õ^Õ=O HÍ~°}Ï`å‡#g∞â◊fi~°"£∞
ã¨ó Hõ$+¨‚ #~°HõO Ü«∂u ã¨Ç¨ÏѨÓÔ~· fió ã¨Ç¨`«‡*ˇ·ó
NHõ$ëê‚ „ѨÑO¨ K« HÍ~°}Éè∂í `«∞_»∞#∞ Dâ◊fi~∞° _»∞#QÆ∞ =∞Ǩ^Õ=Ùx ^À+¨
^Œ$+≤ì`À K«∂KÕ"å_»∞. `«#H˜ ѨÓ~°∞fiÖˇ·# ÃÑ^ŒÌÅ`À `«# ã¨O`å#O`À #~°Hõ
=∞#∞ÉèíqOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
W^ŒO ^蕺#q∞^ŒO Ü≥∂QÆO W^ŒO ^պܫ∞=∞#∞`«Î=∞"£∞
W^ŒO *ÏѨºq∞^ŒO *Ï˝#q∞^ŒO ~°Ç¨Ï㨺q∞^Œ=Ú`«Î=∞"£∞
D <å=∞ã¨Ç¨Ï„ã¨"Õ∞ x[OQÍ ^蕺xOѨ^ŒyOk. W^Õ Ü≥∂QÆO W^Õ
ã¨~Àfi`=Ϋ ∞^èºÕ Ü«∞O W^Õ [Ñ≤OѨ^yŒ # =∞O„`«O W^Õ *Ï˝#O W^Õ „âı+~ì¨ Ç° Ϩ 㨺O.
Ü«∞O*Ï˝`åfi JO`«HÍÖËÑ≤ QÆKÕÛ`« Ѩ~°=∂OQÆu"£∞
Ѩq„`«O =∞OQÆà◊O "Õ∞^ŒºO HõàϺ} q∞^Œ=Ú`«Î=∞"£∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
=∞~°}HÍÅ=∞O^≥·# D <å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨O Ѩiî¿ãÎ =∂#=Ù_»∞`«Î=∞QÆu
á⁄O^Œ∞`å_»∞.D <å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨O J`«ºO`« Ѩq„`«O =∞OQÆà◊^•Ü«∞HõO,
|∞kú=~°ÌHõO, HõàϺ} HÍ~°HõO =∞iÜ«Ú L`«Î=∞=Ú.
W^ŒO „|ǨχѨÙ~åHõ$`åfi ã¨~°fiÖ’Hõ Ñ≤`å=∞ǨÏó
ã¨~°fiã¨Î"å<åO ~å[`Õfi k"åº<åO ã¨=∞HõÅÊÜ«∞`ü
ã¨~fi° Ö’HÍʼnõΩ Ñ≤`å=∞Ǩï_»~Ú# „|ǨχѨÓ~°fi HÍÅ=∞O^Œ∞ D ã¨ÇϨ „ã¨
<å=∞ ™È΄`«=∂q+¨¯iOz, ã¨~°fik=º™È΄`åÅÖ’ ~å[`«fiO „Ѩ™êkOKå_»∞.
`«^• „ѨÉèí$u K≥·"åÜ«∞O Dâ◊fi~°ã¨º =∞Ǩ`«‡#ó
ã¨Î=~å*’ WuMϺ`«ó [QÆ`«º=∞~° ѨÓl`«ó
P<å\˜ #∞O_ç Ѩ~°=∞ ѨÓl`«∞_»∞#∞ =∞Ǩ^Õ=Ù_»~Ú# Dâ◊fi~°∞x
Ü≥ÚHõ¯ D ™È΄`«O ^Õ=ѨÓl`«=Ú ã¨=Î ~å[=∞<Õ ¿Ñ~°∞`À qMϺ`«=∞~ÚOk.
„|Ǩχ֒HÍ^ŒÜ«∞O ã¨fiˆ~æ ã¨Î=~å*’= `åi`«ó
Ü«∞`«ó`«O_çó ѨÙ~å„áêѨ`Õ# `«O_çHõ$`ÀÉèí"Õ`ü
`«O„_ç „|Ǩχ֒HÍ#∞flO_ç D ãÎ̈=~å*Ïxfl ã¨fi~åæxH˜ `≥KåÛ_»∞. `«O„_ç
J<Õ =∞ǨÏi¬<Õ D ™È΄`«~å[=¸ `Õ|_»∞@=Å# nxfl `«O„_ç Hõ$`«=Ú
JO@∞O\Ï~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 215
„|Ǩχ}ÏÑ≤ Ü«∞„^ŒƒÇ¨Ï‡ Ѩ~å}Ï=∞Ñ≤ Ü«∞`«Ê~°"£∞
`Õ[™ê=∞Ñ≤ Ü«∞`ÕÎ[ó `«Ñ¨™ê=∞Ñ≤ Ü«∞`«ÎѨó
Wk *Ï˝# ÉèíO_®~°=ÚÖ’x L`«Î=∞*Ïu *Ï˝#~°`«flO ÖËHõ "Õ^•ÅÖ’x
L`«=Î ∞ "Õ^OŒ „âı+ì¨ Ñ¨^•~åúÅÖ’ J`«ºO`« „âı+=ì¨ ∞~Ú# Ѩ^•~°O÷ `Õ[ã¨∞ûÅÖ’x
Q˘Ñ¨Ê `Õ[ã¨∞û `«Ñ¨ã¨∞ûÅÖ’x L`«Î=∞ `«áÈ~°∂ѨO
âßO`å<å=∞Ñ≤ Ü«∞óâßO`«ó ^Œ∞ºf<å=∞Ñ≤ Ü«∂^Œ∞ºuó
^•<åÎ<å=∞Ñ≤ Ü≥∂^•O`«ó nè=∞`å=∞Ñ≤ Ü«∂K«nèó
^Õ"å<å=∞Ñ≤ Ü≥∂^Õ=ó |∞∞+‘}Ï=∞Ñ≤ Ü«∞ã¨Î fi$+≤ó
Wk âßO`« ѨÙ~°∞+¨µÅO^Œe âßO`« ã¨fiÉèÏ=~°∂Ѩ=∞~ÚOk. ã¨HõÅ
HÍO`«∞ÅÖ’ xk Ü«Ú`«Î=∞HÍOu l`ÕO„kÜ«∂=ÚÅÖ’ ÉèÏã≤OK«∞#∞`«Î=∞
l`ÕO„kÜ«∞ ~°∂Ѩ=Ú.
Wk |∞kú=∞O`«∞ÅÖ’x nèâ◊H˜Î WkÜÕ∞ ^Õ=`«ÅÖ’x L`«Î=∞ ^≥·=`«fi
~°∂Ѩ=Ú L`«Î=∞~°∞¬ÅÖ’x P~°¬`«fi=ÚQÆ∂_® W^Õ
Ü«∞*Ï˝<å=∞Ñ≤ Ü≥∂ Ü«∞[˝ó t"å<å=∞Ñ≤Ü«∞t≈=ó
~°∞„^•}Ï=∞Ñ≤ Ü≥∂ ~°∞„^Œó„ѨÉèτѨÉèí=`å=∞Ñ≤
D <å=∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨O Ü«∞*Ï˝ÅÖ’ #∞`«Î=∞ Ü«∞[˝=Ú. L`«Î=∞ HõàϺ}
HÍ~°Hõ=Ú ~°∞„^Œ ~°∂Ѩ=ÚÅÖ’x Ѩ~°"≥∂`«Î=∞ ~°∞„^Œ~°∂Ѩ=Ú Dâ◊fi~°∞Å
Ü«∞O^Œe L`«"Î ∞≥ âÿ fi◊ ~º° ~°∂ѨO (^è#Œ =O`«∞ÅO^Œe Ѩq„`«^#Œè ~°∂Ѩ=∞~ÚOk)
Ü≥∂w<å=∞Ñ≤ Ü≥∂wK« HÍ~å}Ï<åOK« HÍ~°}"£∞
Ü«∞`ÀÖ’HÍó ã¨OÉèí=Ou #Éèí=OuÜ«∞`«óѨÙ#ó
WkÜ≥∂QÆ∞ÅO^Œe Ѩ~°=∞ Ü≥∂QÆã¨fi~°∂Ѩ=Ú HÍ~°}=ÚÅO^Œ∞`«Î=∞
HÍ~°}=Ú. ã¨OѨÓ~°‚Ö’HÍÅ∞ "åx =Å#<Õ Ñ¨Ù_»∞Î<åfl~Ú. uiy "åxÖ’<Õ
b#=∞=Ù`«∞<åfl~Ú.
ã¨~°fiÉèí∂`å`«‡ Éèí∂`«ã¨º ǨÏ~°™êºq∞`«`Õ[ã¨ó
JëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨O`«∞<å=∂flO â◊~°fi㨺"Õ∞â◊$}∞
Ü«∞„K«∞Ûù`åfi =∞#∞["庄Ѷ¨∞ ã¨~åfi<£ HÍ=∂#"åѨûºã≤
t=Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ HÍ`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú J\˜ì Jq∞`«
`Õ[ã≤fiÜ«∞QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ JëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„㨠(XHõ"Õ~ÚZxq∞k)<å=∂Å#∞
K≥|∞`«∞<åfl.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
216 N t=w`« N t=w`« 217
„â◊^ŒúQÍ q#O_ç ˆH=ÅO "åx qxH˜_ç =∂„`«O KÕ`«<Õ HÀiHõÅhfl =∞O„`«q `«Ê~°"≥∂ =∞O„`«ó ã¨~°fiÉèÏ=Hõ~À ǨÏ~°óI
ã≤kú™êÎ~Ú. WK«@ #∞O_ç áê~åÜ«∞}O JO>Ë JëÈì`«Î~° ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ Hõ=∞O_»Å∞^èŒ~À ^èŒhfi ÉÏ}ǨÏã¨Îó HõáêÅ"å<£II 13
áê~åÜ«∞}O KÕÜ«∂e. WK«Û@ gÅ~Ú`Õ JëÈì`«Î~° â◊`«<å=∞ áê~åÜ«∞}O Jâ◊h â◊`«Ñ¶‘∞fl Y_ôæ Ѩ\ ˜ìj KåÜ«Únè =∞Ǩ<£ I
KÕÜ«∞=K«∞Û#∞. „ã¨∞=ǨÏã¨Îã¨∞û~°∂Ѩâ◊Û `Õ[¿ãÎ[㨯~À xkèóII 14
N t=ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞ L+‘‚+‘K« ã¨∞=„HõÎâ◊Û L^Œ„QÀ q#`« ã¨Î^ä• I
F"£∞ã≤÷~°ó ™ê÷}∞ó „ѨÉèí∞sƒù=∞ó „Ѩ=~À =~°^À =~°óII 1 n~°…â◊Û Ç¨ÏiˆHâ◊â◊Û ã¨∞f~°÷ó Hõ$+¨‚ U=K« II 15
ã¨~åfi`å‡ ã¨~°fiqMϺ`« ã¨~°fiã¨û~°fiHõ~ÀÉèí=óI â◊$QÍÅ~°∂Ѩ ã≤û^•ú~À÷ =ÚO_» ã¨û~°fiâ◊√ÉèíOHõ~°óI
[\© K«s‡ tYO_ôK« ã¨~åfiOQÆ ã¨û~°fiÉèÏ=#óII 2 J[â◊Û |Ǩï~°∂Ѩâ◊Û QÆOQÍ^è•s HõѨ~°ÌºÑ≤II 16
ǨÏ~°â◊Û Ç¨Ïi}ÏHõ∆â◊Û ã¨~°fiÉèí∂`«Ç¨Ï~°ó „ѨÉèí∞óI T~°÷fiˆ~`å T~°÷fieOQÀ T~°÷fiâß~¸#Éèíã¨÷ûÅóI
„Ѩ=$uÎâ◊Û x=$uÎâ◊Û xÜ«∞`« âß≈â◊fi`À „^èŒ∞=óII 3 „u[\©pÛ~°"å™êâ◊Û~°∞„^Œ¿ãû<åѨuifiÉèí∞óII 17
â◊‡âß#"åã‘ ÉèíQÆ=<£ YK«~À QÀK«~À-~°Ì#óI #HõÎOK«~À-ǨÏâ◊Û~°â◊Û uQƇ=∞#∞º ã¨∞û=~°Û#óI
QÆ[Ǩ^≥·`«ºÇ¨ HÍÖ’ Ö’Hõ^è•`å QÆ∞}ÏHõ~°óII 18
MOHANPUBLICATIONS.COM
Jaè"å^Àº =∞ǨHõ~å‡ `«Ñ¨ã‘fi Éèí∂`«ÉèÏ=#óII 4
L#‡`«Î"Õ+¨ó „ѨK«Ûù#fl ã¨û~°fiÖ’Hõ „Ѩ*ÏѨuóI ã≤OǨÏâß~°∂ÌÅ ~°∂Ѩâ◊Û "å„Ѷ¨∞K«~å‡O|~å=$`«óI
=∞Ǩ~°∂áÈ =∞ǨHÍÜ≥∂ =$+¨~°∂áÈ =∞ǨÜ«∞âßóII 5 HÍÅÜ≥∂w =∞Ǩ<å^Œó ã¨û~°fiHÍ=∞ â◊Û`«∞+¨Ê^äŒóII 19
=∞Ǩ`å‡ ã¨~°fiÉèí∂`å`å‡ qâ◊fi~°∂áÈ =∞ǨǨÏ#∞óI xâßK«~°ó „¿Ñ`«Kås Éèí∂`«Kås =∞¿ÇÏâ◊fi~°óI
Ö’HõáêÖ’-O`«i›`å`å‡ „Ѩ™ê^ÀhÅÖ’Ç≤Ï`«óII 6 |ǨïÉèí∂`À |Ǩï^èŒ~°ó ã¨fi~åƒùã¨∞~°q∞`ÀQÆuóII 20
Ѩq„`«O K« =∞ǨOâ‹·Û= xÜ«∞"≥∂ xÜ«∞=∂„t`«óI #$`«º„Ñ≤Ü≥∂ x`«º#~ÀÎ #~°ÎHõ ã¨û~°fiÖÏÅã¨óI
ã¨~°fiHõ~å‡ ã¨fiÜ«∞OÉèí∂`À Pk~åkHõ~ÀxkèóII 7 Ѷ¨∞’~À =∞Ǩ`«áêó áê`À x`«ºyi~°∞Ǩ#Éèíó 21
ã¨Ç¨Ï„™êH∆À qâßÖÏHõ∆ ™Èû"≥∂ #Hõ∆„`«™ê^èŒHõóI ã¨Ç¨Ï„㨠ǨϙÈÎ q[Ü≥∂ =º=™êÜ≥∂ ǨϺ`«O„k`«óI
K«O„^Œã¨∂û~°º â◊≈xó ˆH`«∞„~°æǨϟ „QÆǨÏѨu~°fi~°óII 8 J^èŒ~°¬}À ^èŒ~°¬}Ï`å‡ Ü«∞[˝Ç¨ HÍ=∞<åâ◊HõóII 22
Pk~°O`À ÅÜ«∞ó Hõ~åÎ =∞$QÆÉÏ}Ï~°Ê}À-#Ѷ¨∞óI ^ŒHõ∆Ü«∂QÍѨǨs K« ã¨∞ã¨Ç¨ÏŸ =∞^茺=∞ã¨Î^ä• I
=∞Ǩ`«áê Ѷ¨∞’~°`«áê Jn<À n#™ê^èŒHõóII 9 `Õ*’-ѨǨs |ÅǨ =Úk`À-~À÷-l`À-=~°óII 23
ã¨O=`«û~°Hõ~À =∞O„`«ó „Ѩ=∂}O Ѩ~°=∞O `«Ñ¨óI QÆOcè~°Ñ¶¨∞’ëÈ QÆOcè~À QÆOcè~°|Å"åǨÏ#óI
Ü≥∂wÜ≥∂*’º =∞Ǩc*’ =∞Ǩˆ~`å =∞Ǩ|ÅóII 10 #º„QÀ^èŒ~°∂áÈ #º„QÀ^èŒ =$Hõ∆Hõ~°‚ã≤÷uifiÉèí∞óII 24
ã¨∞=~°‚ ˆ~`å ã¨û~°fi[˝ ã¨∞ûc*’ c["åǨÏ#óI ã¨∞fHõ∆ ‚ ^Œâ◊#â‹·Û= =∞ǨHÍÜ≥∂ =∞Ǩã¨#óI
^Œâ◊ÉÏǨï ã¨Î fixq∞ëÈ hÅHõO~î° L=∂ѨuóII 11 q+¨fiˆHû<À ǨÏi ~°º[˝ ã¨ûOÜ«ÚQÍÑ‘_»"åǨÏ#óII 25
qâ◊fi~°∂Ѩ ã¨ûfiÜ«∞O „âıëȪ |Åg~À-|Ö’ QÆ}óI fHõ∆ ‚"åã¨â◊Û Ç¨Ï~°ºâ◊fi ã¨ûǨÜ«∞ó Hõ~°‡HÍÅq`ü I
QÆ}Hõ~åÎ QÆ}Ѩu iÌQÍfi™êó HÍ=∞ U=K«II 12 q+¨µ‚ „Ѩ™êk`À Ü«∞[˝ã¨û=Ú„^À |_»ÉÏ=ÚYóII 26

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
218 N t=w`«
Ǩï`åâ◊ã¨Ç¨Ü«∞â◊Û „ѨâßO`å`å‡ Ç¨ï`åâ◊#óI
L„QÆ`Õ*Ï =∞Ǩ`Õ*Ï [<Àº q[Ü«∞HÍÅq`ü II 27
*’ºuëê=∞Ü«∞#O ã≤kú ã¨û~°fi q„QÆÇ¨Ï U=K« I
tv =ÚO_ô[\© *Ïfib =¸iÎ*’ =¸~°ÎQÀ|bII 28
"Õ}g Ѩ}h `åm Yb HÍÅ Hõ@OHõ@óI
#Hõ∆„`« q„QÆǨÏ=∞u ~°∞æ}|∞kú ~°¡Ü≥∂-QÆ=∞óII 29
„Ѩ*ÏѨu ifiâ◊fiÉÏǨï ifiÉèÏQÆ ã¨û~°fiQÀ-=ÚYóI
q"≥∂K«# ã¨∞ûã¨~°}À Ç≤Ï~°}ºHõ=KÀ^Œƒù=óII 30
"Õ∞„_è»*’ |ÅKås K« =∞Ç‘ÏKås „ã¨∞`« ã¨Î^ä•I
ã¨~°fi`«∂~°º x<ån K« ã¨~°fi`À^Œº Ѩi„QÆǨóII 31
"åºà◊~°∂áÈ QÆ∞Ǩ"åã‘ QÆ∞Ǩϟ=∂b `«~°OQÆq`ü I
„u^Œâ◊ó HÍÅ^Œ$Hõ¯~°‡ ã¨~°fi|O^èŒq"≥∂K«#óII 32
MOHANPUBLICATIONS.COM
|O^èŒ# ã¨Îºã¨∞ˆ~O„^•}ÏO Ü«Úkè â◊„`«∞q<åâ◊#óI
™êOYº „Ѩ™ê^À ^Œ∞~åfi™ê ã¨û~°fi™ê^èŒ∞x¿+q`«óII
„Ѩ㨯O^Œ<À qÉèÏQÆ*’˝ J`«∞Ö’º Ü«∞[˝ÉèÏQÆq`ü I
33
ã¨~åfi"å™È ã¨û~°fiKås ^Œ∞~åfi™ê "åã¨"À-=∞~°óII 34
ÃÇ·Ï"≥∂ ¿ÇÏ=∞Hõ~À-Ü«∞[˝ ã¨û~°fi^è•s ^èŒ~À`«Î=∞óI
Ö’Ç≤Ï`åH∆À =∞ǨHõ∆â◊Û q[Ü«∂H∆À qâß~°^ŒóII 35
ã¨O„QÆǨϟ x„QÆǨÏó Hõ~åÎ ã¨~°Êp~°x"åã¨#óI
=ÚM’º =ÚYº=Û ^ÕǨÏâ◊ÛHÍǨÏe ã¨û~°fiHÍ=∞^ŒóII 36
ã¨~°fiHÍÅ „Ѩ™ê^Œâ◊Û ã¨∞|Ö’ |Å~°∂Ѩ^äŒ$H± I
ã¨~°fiHÍ=∞„Ѩ^Œâ‹·Û= ã¨~°fi^Œ ã¨û~°fi`À =ÚYóII 37
PHÍâ◊ xifi~°∂Ѩâ◊Û xáêfǨϺ=â◊ó YQÆóI
~“„^Œ~°∂áÈ-Oâ◊√ ~åk`Àº |Ǩï~°t‡ ã¨∞û=~°Ûã‘II 38
=ã¨∞"ÕQÀ =∞Ǩ"ÕQÀ =∞<À"ÕQÀ xâßK«~°óI
ã¨~°fi"åã‘ „tÜ«∞ "åã‘ LѨ^Õâ◊Hõ~À-Hõ~°óII 39
=Úx~å`å‡ x~åÖ’Hõ ã¨ûOÉèíQÆflâ◊Û ã¨Ç¨Ï„ã¨^ŒóI
ѨH©∆K« ѨHõ∆~°∂Ѩâ◊Û JunáÈÎ qâßOѨuóII 40
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 219
L<å‡^À =∞^Œ#ó HÍ"≥∂ ǨϺâ◊fi`À÷-~°÷Hõ~ÀÜ«∞â◊óI
"å=∞^Õ=â◊Û "å=∞â◊Û „áêQÆÌH˜∆}â◊Û "å=∞#óII 41
ã≤^ŒúÜ≥∂w =∞ǨÏi¬â◊Û ã≤^•ú~°÷ ã≤û^Œú™ê^èŒHõóI
aè‰õ∆Ωâ◊Û aè‰õ∆Ω~°∂Ѩâ◊Û qѨ}À =∞$^Œ∞ ~°=ºÜ«∞óII 42
=∞Ǩ¿ã<À qâßYâ◊Û +¨+≤ìÉèÏQÀ QÆ"åOѨuóI
=„[ǨÏã¨Îâ◊Û q+¨¯Ocè K«=¸ã¨ÎOÉèí# U=K«II 43
=$`åÎ=$`«Î Hõ~°™êÎÖ’ =∞^èŒ∞ ~°‡^èŒ∞HõÖ’K«#óI
"åK«ã¨Ê`Àº "å[ã¨<À x`«º=∂„t`« ѨÓl`«óII 44
„|ǨχKås Ö’HõKås ã¨~°fiKås qKå~°q`ü I
Dâß# Dâ◊fi~°ó HÍÖ’ xâßKås Ñ≤<åHõÉèí$`ü II 45
xq∞`«Î™È÷ xq∞`«ÎOK« #Ok~°flOkHõ~ÀǨÏióI
#Onâ◊fi~°â◊Û #OnK« #O^Œ<À #Ok=~°Ì#óII 46
ÉèíQÆǨs xǨÏO`å K« HÍÖ’ „|Ǩ‡ Ñ≤`å=∞ǨÏóI
K«`«∞~°∞‡M’ =∞ǨeOQÆ âßÛ~°∞eOQÆ ã¨Î^ä≥·=K«II
eOQÍ^茺Hõ∆ ã¨∞û~å^茺H∆À Ü≥∂QÍ^茺H∆À Ü«ÚQÍ=ǨÏóI
47
c*Ï^茺H∆Àc[Hõ~åÎ J^蕺`å‡#∞QÆ`À|ÅóII 48
WuǨ㨠ã¨ûOHõÅÊâ◊Û Q“`«"≥∂-^äŒ xâßHõ~°óI
^ŒOÉè’ Ç¨Ïº^ŒOÉè’ "≥·^ŒOÉè’ =â’º =â◊Hõ~°ó HõeóII 49
Ö’HõHõ~åΠѨâ◊√Ѩu ~°‡Ç¨Hõ~åΠǨϺ<Ò+¨^èŒóI
JHõ∆~°O Ѩ~°=∞O „|Ǩχ |Å"å<£ K«„Hõ U=K«II 50
hu~°› º hu â◊√≈^•ú`å‡ â◊√^Àú =∂<ÀºQÆ`åQÆ`«óI
|Ǩï„Ѩ™ê^Œ ã¨∞ûã¨fiáÈfl ^Œ~°Ê}À-^äŒ `«fiq∞„`«l`üII 51
"Õ^ŒHÍ~À =∞O„`«HÍ~À q^•fi<£ ã¨=∞~°=∞~°Ì#óI
=∞Ǩ"Õ∞Ѷ¨∞ x"åã‘ K« =∞ǨѶ¨∞’~À =jHõ~°óII 52
Jyfl*ÏfiÖ’ =∞Ǩ*ÏfiÖ’ ǨϺu^èŒ∂„"≥∂Ǩï`ÀǨÏqóI
=$+¨}ó â◊≈OHõ~À x`«ºO =~°Ûã‘fi ^èŒ∂=∞ˆH`«#óII 53
hÅã¨Î^ä•OQÆ Å∞|úâ◊Û â’Éèí<À x~°=„QÆǨÏóI
ã¨fiã≤Î^Œ ã¨ûfiã≤ÎÉèÏ=â◊Û ÉèÏwÉèÏQÆHõ~À ÅѶ¨ÚóII 54
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
220 N t=w`«
L`«ûOQÆâ◊Û =∞ǨOQÆâ◊Û =∞ǨQÆ~°ƒù Ѩ~åÜ«∞}óI
Hõ$+¨‚=~°‚ ã¨∞û=~°‚â◊Û WO„kÜ«∞O ã¨~°fi^ÕÇ≤Ï<å"£∞II 55
=∞Ǩáê^À =∞ǨǨϙÈÎ =∞ǨHÍÜ≥∂ =∞ǨÜ«∞âßóI
=∞Ǩ=¸~å÷ =∞Ǩ=∂„`À =∞Ǩ<Õ„`À xâßÅÜ«∞óII 56
=∞ǨO`«HÀ =∞ǨHõ~À‚ =∞Ǩϟ+¨ªâ◊Û =∞ǨǨÏ#∞óI
=∞Ǩ<å™È =∞ǨHõO|∞ ~°‡Ç¨„w=â◊≈‡âß#ÉèÏH± II 57
=∞Ǩ=H∆Í =∞Ǩϟ~°™È¯ ǨϺO`«~å`å‡ =∞$QÍÅÜ«∞óI
ÅO|<À ÅOa`À+¨ªâ◊Û =∞Ǩ=∂Ü«∞ó ѨÜ≥∂xkèóII 58
=∞Ǩ^ŒO`À =∞Ǩ^ŒO„ëÈì =∞ǨlǨϟfi =∞Ǩ=ÚYóI
=∞Ǩ#M’ =∞Ǩ~À=∂ =∞ǨˆHâ’ =∞Ǩ[@óII 59
„Ѩã¨#flâ◊Û „Ѩ™ê^Œâ◊Û „Ѩ`«ºÜ≥∂ yi™ê^èŒ#óI
¿ãflǨÏ<À-¿ãflǨÏ#â‹·Û= Jl`«â◊Û =∞Ǩ=ÚxóII 60
MOHANPUBLICATIONS.COM
=$H∆ÍHÍ~À =$Hõ∆ˆH`«∞ ~°#Ö’ "åÜ«Ú"åǨÏ#óI
QÆO_»b "Õ∞~°∞^è•=∂ K« ^Õ"åkèѨuˆ~=K« II
J^èŒ~°fij~°¬™êû=∂#º |∞∞HõûǨτ™êq∞ `ÕHõ∆}óI
61
Ü«∞Aó áê^ŒÉèí∞*’ QÆ∞ǨϺó „ѨHÍâ’ [OQÆ=∞ã¨Î^ä•II 62
J"≥∂Ѷ¨∂~°÷ó „Ѩ™ê^Œâ◊Û JaèQÆ=∞º ã¨∞û^Œ~°≈#óI
LѨHÍ~°ó „Ñ≤Ü«∞ ã¨û~°fió Hõ#Hõó HÍOK«#K«ÛùqóII 63
<åaè ~°flOkHõ~À ÉèÏ=ó ѨÙ+¨¯~°ó ã¨÷Ѩu ã≤÷û~°óI
^•fi^Œâ◊„™êÎã¨# âßÛ^Àº Ü«∞*’˝Ü«∞[˝ ã¨=∂Ç≤Ï`«óII 64
#HõÎO Hõeâ◊Û HÍÅâ◊Û =∞Hõ~°ó HÍÅѨÓl`«ó I
ã¨QÆ}À QÆ}HÍ~°â◊Û Éèí∂`«"åǨÏ# ™ê~°käóII 65
Éèí™ê‡â◊Ü≥∂ Éèí㨇QÀáêÎ Éèí㨇Éèí∂`« ã¨Î~°∞~°æ}óI
Ö’HõáêÅã¨Î^ä• Ö’HÀ =∞Ǩ`å‡ ã¨~°fiѨÓl`«óII 66
â◊√Hõ¡ „ã≤Îâ◊√Hõ¡óã¨OѨ#fl â◊√≈z~°∂ƒù`« x¿+q`«óI
P„â◊=∞ã¨÷ó „H˜Ü«∂=™È÷ qâ◊fiHõ~°‡ =∞u ~°fi~°óII 67
qâßÅâßY ™ê΄"≥∂ëȪ ǨϺO|∞*ÏÅ ã¨∞ûxâ◊ÛÅóI
HõÑ≤Åó HõÑ≤â◊ â◊√≈Hõ¡ó PÜ«Úâ‹·Û= Ѩ~À-Ѩ~°óII 68
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 221
QÆO^èŒ~Àfi ǨϺku ™êÎ~üHõ∆ º ã¨∞ûq*˽ܫ∞ ã¨∞ûâß~°^ŒóI
Ѩ~°â◊fi^ä•Ü«Ú^èÀ ^Õ"À ǨϺ#∞HÍs ã¨∞ÉÏO^èŒ=óII 69
`«∞O|g}À =∞Ǩ„HÀ^äŒ T~°÷fiˆ~`å[ÖËâ◊Ü«∞óI
L„QÀ =Oâ◊Hõ~À =Oâ’ =Oâ◊<å^À ǨϺxOk`«óII 70
ã¨~åfiOQÆ~°∂áÈ=∂Ü«∂g ã¨∞ǨÏ$^À ǨϺxÖ’-#ÅóI
|O^èŒ<À |O^èŒHõ~åÎK« ã¨∞|O^èŒ# q"≥∂K«#óII 71
ã¨Ü«∞*Ï˝i ã¨ûHÍ=∂i ~°‡Ç¨^ŒO„ëÈì =∞ǨÜ«Ú^èŒóI
|Ǩï^è•xOk`«â◊≈~°fi â◊≈OHõ~° â◊OHõ~À^èŒ#óII 72
J=∞ˆ~â’ =∞Ǩ^Õ"À qâ◊fi^Õ= ã¨∞û~åiǨ I
JÇ≤Ï~°∞ƒ^èÀflº-xÖÏÉèíâ◊Û KÕH˜`å<À ǨÏqã¨Î^ä•II 73
J*ˇ·HõáêK«Û HÍáêb „uâ◊O‰õΩ~°l`«t≈=óI
^èŒ#fiO`«i ~°∂Ì=∞ˆH`«∞ó 㨯O^À"≥· „â◊=}ã¨Î^ä•II 74
^è•`å â◊„Hõâ◊Û q+¨µ‚â◊Û q∞„`«ã¨Î fiëêì „^èŒ∞"À ^èŒ~°óI
„ѨÉèÏ= ã¨û~°fiQÀ "åÜ«Ú ~°~°º=∂ ã¨q`å ~°qóII
L+¨OQÆ∞â◊Û q^è•`å K« =∂O^è•`å Éèí∂`«ÉèÏ=#óI
75
qÉèí∞ ~°fi~°‚qÉèÏgK« ã¨~°fiHÍ=∞ QÆ∞}Ï=ǨÏóII 76
Ѩ^Œ‡<åÉè’ =∞ǨQÆ~°ƒù â◊ÛO„^Œ=„HÀÎ-xÖ’-#Åó I
|Å"åO â’ÛѨâßO`«â◊Û Ñ¨Ù~å}ó ѨÙ}ºK«OK«∞sII 77
‰õΩ~°∞Hõ~åÎ ‰õΩ~°∞"åã‘ ‰õΩ~°∞Éèí∂`À QÆ∞}∫+¨^èŒóI
ã¨~åfiâ◊Ü≥∂ ^Œ~°ƒùKås 㨈~fiëêO „áê}˜<åO ѨuóII 78
^Õ=^Õ= ã¨∞ûMÏã¨HõÎ ã¨û^Œã¨`«û~°fi~°`«flq`ü I
ÔH·ÖÏã¨yi"åã‘ K« Ç≤Ï=∞=kæi ã¨O„â◊Ü«∞óII 79
‰õÄÅǨs ‰õÄÅHõ~åÎ |Ǩïq^Àº |Ǩï„Ѩ^ŒóI
=}˜*’ =~°úH© =$H∆À =‰õΩà◊â◊ÛO^Œ#K«Ûù^èŒóII 80
™ê~°„w"À =∞Ǩ[„`«∞ ~°Ö’Åâ◊Û =∞ǨÏ∫+¨^èŒóI
ã≤^•ú~°÷HÍs ã≤^•ú~°÷ â◊ÛO^À "åºHõ~°}À`«Î~°óII 81
ã≤OǨÏ<å^Œ ã≤ûOǨÏ^ŒOR ã≤ûOǨÏQÆ ã≤ûOǨÏ"åǨÏ#óI
„ѨÉèÏ"å`å‡ [QÆ`å¯Åó HÍÖ’ Ö’HõÇ≤Ï`«ã¨Î~°∞óII 82
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
222 N t=w`«
™ê~°OQÀ #=K«„HÍOQÆó ˆH`«∞=∂b ã¨ÉèÏ=#óI
Éèí∂`åÅÜ≥∂ Éèí∂`«Ñ¨u ~°Ç¨ÏŸ~å„`« =∞xOk`«óI 83
"åÇ≤Ï`å ã¨û~°fiÉèí∂`å<åO xÅÜ«∞â◊Û qÉèí∞~°ƒù=óII
J"≥∂Ѷ¨∞ ã¨ûÜ«∞O`À ǨϺâ’fi Éè’[#ó „áê}^è•~°}óII 84
^èŒ$u=∂<£ =∞u=∂<£ ^ŒHõ∆ó ã¨`«¯ $`«â◊Û Ü«ÚQÍkèѨóI 85
QÀáêe QÀѨu „~åæ"≥∂ QÀK«~°‡ =ã¨<ÀǨÏióII
Ç≤Ï~°}º ÉÏǨïâ◊Û `«^ä• QÆ∞ǨáêÅó „Ѩ"Õâ◊HõóI 86
„ѨHõ$ëêìi~°‡Ç¨ǨÏ~À¬ l`«HÍ"≥∂ l`ÕO„kÜ«∞óII
QÍO^è•~°â◊Û ã¨∞"åã¨â◊Û `«Ñ¨ã¨ûHÀÎ ~°u~°«fl~°óI 87
=∞Ǩw`À =∞Ǩ#$`Àº ǨϺѨû~ÀQÆ} ¿ãq`«óII
=∞ǨˆH`«∞ ~°‡Ç¨^è•`«∞ Ô~·flHõ™ê#∞K«~° â◊ÛÅóI 88
P"Õ^ŒhÜ«∞ P^Õâ◊ó ã¨~°fiQÆO^èŒ ã¨∞MÏ=ǨÏóII
MOHANPUBLICATIONS.COM
`À~°}™êÎ~°}À "å`«ó Ѩ~°nèѨuMËK«~°óI
ã¨OÜ≥∂QÀ=~°Ì<À =$^ÀÌ Ç¨Ïºu=$^ÀúQÆ∞}ÏkèHõóII
x`«º P`å‡ ã¨Ç¨Ü«∞â◊Û ^Õ"åã¨∞~°Ñ¨uó ѨuóI
89
90
Ü«ÚHõÎâ◊Û Ü«ÚHõÎÉÏǨïâ◊Û ^Õ"À kq ã¨∞Ѩ~°fi}II
Pëê_»â◊Û ã¨∞ëê_è»â◊Û „^èŒ∞"À-^äŒ Ç¨Ïi}ÀǨÏ~°óI 91
=ѨÙ~å=~°Î=∂<ÕÉè’º =ã¨∞„âıëȪ =∞ǨѨ^äŒóII
t~ÀǨs q=∞~°≈â◊Û ã¨~°fiÅHõ∆}ÅH˜∆`«ó I 92
JHõ∆â◊Û ~°^äŒÜ≥∂w K« ã¨~°fiÜ≥∂w =∞Ǩ|ÅóII
ã¨=∂=∂flÜ≥∂-ã¨=∂=∂flÜ«∞ ã‘Î~°÷^Õ"À =∞Ǩ~°^äŒóI 93
xs˚"À r=<À =∞O„`«â◊√≈ÉèÏH∆À|ǨïHõ~°¯â◊óII
~°`«fl„=Éèí∂`À ~°HÍÎOQÀ =∞Ǩ~°‚= xáê#q`ü I 94
=¸ÅO qâßÖ’ ǨϺ=∞$`À =ºHÍÎ=ºHõÎã¨ÎáÈxkèóII
P~ÀǨÏ}À-kè ~ÀǨÏâ◊Û jÅ^è•s =∞ǨÜ«∞âßóI 95
¿ã<åHõÖ’Ê =∞ǨHõÖ’Ê Ü≥∂QÀ Ü≥∂QÆHõ~À ǨÏióII
Ü«ÚQÆ~°∂áÈ =∞Ǩ~°∂áÈ =∞Ǩ<åQÆǨÏ<À=^èŒóI 96
<åºÜ«∞ x~°fiѨ}ó áê^Œó ѨO_ç`À ǨϺK«Ö’Ѩ=∞óII
|Ǩï=∂Ö’ =∞Ǩ=∂Å â◊≈jǨÏi ã¨∞Ö’K«#óI 97
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 223
q™êÎ~À Å=}ó ‰õÄѨ„ã≤ÎÜ«ÚQÆã¨ûѶ¨Ö’^ŒÜ«∞óII
„u<Õ„`«â◊Û q+¨}Ï‚OQÀ =∞}˜q^Àú [\Ï^èŒ~°óI 98
aO^Œ∞ ifiã¨~°æã¨∞û=ÚYó â◊~° ã¨û~åfiÜ«Ú^èŒ ã¨ûǨÏóII
x"Õ^Œ#ã¨∞ûMÏ*Ï`«ó ã¨∞QÆO^è•~À =∞Ǩ^èŒ#∞óI 99
QÆO^èŒáêbK« ÉèíQÆ"å#∞`å÷# ã¨û~°fiHõ~°‡}Ï"£∞ II
=∞O^ä•<À |Ǩïà’"åÜ«Úó ã¨HõÅ ã¨û~°fiÖ’K«#óI 100
`«Å™êÎÅó Hõ~°™ê÷b T~°÷fiã¨OǨÏ#<À =∞ǨÏ<£ II
Kè«„`«O ã¨∞K«Ûù„`ÀqMϺ`À Ö’Hõã¨û~åfi„â◊Ü«∞ó „Hõ=∞óI 101
=ÚO_Àq~°∂áÈ qHõ$`À ^ŒO_ô ‰õΩO_ô q‰õΩ~°fi}óII
ǨÏ~°ºHõ∆ó Hõ‰õΩÉè’=„r â◊`«lǨÏfi ã¨ûǨτã¨áê`ü I 102
ã¨Ç¨Ï„ã¨=¸~åú ^Õ"ÕO„^Œ ã¨û~°fi^Õ==∞Ü≥∂ QÆ∞~°∞óII
ã¨Ç¨Ï„ã¨ÉÏǨïã¨û~åfiOQÆó â◊~°}º ã¨û~°fiÖ’HõHõ$`ü I 103
Ѩq„`«O „uHõ‰õΩ#‡O„`«ó Hõx+¨ªó Hõ$+¨‚Ñ≤OQÆà◊óII
„|Ǩχ^ŒO_»qx~å‡`å â◊`«Ñ¶‘∞fl áêâ◊â◊H˜Î=∂<£ I
Ѩ^Œ‡QÆ~Àƒù =∞ǨQÆ~Àƒù „|ǨχQÆ~Àƒù [Ö’^Œƒù=óII
104
QÆÉèíã≤΄~°ƒÇ¨Ï‡Hõ$„^ŒƒÇ¨‡ „|Ǩχq„^•ƒÇ¨Ï‡}À QÆuóI 105
J#O`«~°∂Ѩ<≥·HÍ`å‡ uQƇ`Õ*Ï ã¨ûfiÜ«∞OÉèí∞=óII
T~°ÌfiQÍ`å‡ Ñ¨â◊√Ѩu ~åfi`«~°OǨ =∞<À[=ó I 106
K«O^Œh Ѩ^Œ‡<åÖÏ„QÆ ã¨∞û~°Éèí∞º`«Î~°}À#~°óII
Hõi‚HÍ~°=∞Ǩ„ã¨wfi hÅ=∞øoó Ñ≤<åHõÉèí$`ü I 107
L=∂Ѩu~°∞=∂HÍO`À *ÏǨÏflg^èŒ$^Œ∞=∂^èŒ=óII
=~À=~åǨϟ=~°^À=ˆ~}º ã¨∞û=∞Ǩã¨fi#óI 108
=∞Ǩ„Ѩ™ê^À^Œ=∞#ó â◊„`«∞Ǩ âıfi`«Ñ≤OQÆà◊óII
„Ñ‘`å`å‡ Ñ¨~°=∂`å‡ K« „Ѩܫ∞`å`å‡ „Ѩ^è•#^èŒ$`ü I 109
ã¨~°fiáê~°≈fi=ÚYGºH∆À ^èŒ~°‡™ê^è•~°}À=~°óII
K«~åK«~å`å‡ ã¨∂H∆͇`å‡ J=∞$`À QÀ=$¿+â◊fi~°óI 110
™ê^茺i¬ ~°fiã¨∞~åk`Àº q=™êfi<£ ã¨q`å-=∞$`«óII
"åºã¨ã¨û~°æ ã¨∞ûã¨OˆH∆áÈ qã¨Î~°ó Ѩ~°ºÜ≥∂ #~°óI 111
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
224 N t=w`«
|∞∞`«∞ ã¨ûO=`«û~À =∂ã¨ó ѨHõ∆ã¨ûOMϺã¨=∂Ѩ#óII
HõàÏ HÍëêªÅ"å=∂„`å =ÚǨ˙~åÎǨÏó Hõ∆áêó Hõ∆}ÏóI 112
qâ◊fiˆH∆„`«O „Ѩ*Ïc[O eOQÆ=∂^Œºã¨∞ûx~°æ=∞óII
ã¨^Œã¨^Œfi ºHõÎ =∞=ºHõÎO Ñ≤`å =∂`å Ñ≤`å=∞ǨÏóI 113
ã¨fi~°æ^•fi~°O „Ѩ*Ï^•fi~°O "≥∂Hõ∆^•fi~°O „uq+¨ìѨ"£∞II
x~åfi}O Ǩ¡^Œ#O K≥·= „|Ǩχ֒Hõó Ѩ~åQÆuóI 114
^Õ"åã¨∞~°qx~å‡`å ^Õ"åã¨∞~° Ѩ~åÜ«∞}óII
^Õ"åã¨∞~° QÆ∞~°∞ˆ~Ì"À ^Õ"åã¨∞~° #=∞㨯 $`«óI 115
^Õ"åã¨∞~° =∞Ǩ=∂„`À ^Õ"åã¨∞~° QÆ}Ï„â◊Ü«∞óII
^Õ"åã¨∞~° QÆ}Ï^茺H∆À ^Õ"åã¨∞~° QÆ}Ï„QÆ}©óI 116
^Õ"åk^Õ"À ^Õ=i¬ ˆ~Ì"åã¨∞~° =~°„Ѩ^ŒóII
^Õ"åã¨∞ˆ~â◊fi~À qâ’fi ^Õ"åã¨∞~° =∞¿ÇÏâ◊fi~°óI 117
MOHANPUBLICATIONS.COM
ã¨~°fi^Õ==∞Ü≥∂-zO`Àº ^Õ=`å `å‡`«‡ã¨OÉèí=óII
Lkƒù„uÎq„Hõ"≥∂ "≥·^Àº q~°*’ h~°*’-=∞~°óI
D_ÀºÇ¨Ïã‘Îâ◊fi~À "庄Ѷ¨∞’ ^Õ=ã≤OǨϟ#~°~°¬ÉèíóII
118
q|∞^èÀ-„QÆ=~°ã¨∂ûHõ∆ ‡ ã¨û~°fi^Õ=ã¨ÎáÈ=∞Ü«∞óI 119
ã¨∞Ü«ÚHõÎâ’≈Éèí<À=„r „áê™ê<åO „ѨÉèí"À-=ºÜ«∞óII
QÆ∞ǨÏó HÍO`Àx[ã¨û~°æó Ѩq„`«O ã¨~°fiáê=#óI 120
â◊$Ow â◊$OQÆ„Ñ≤Ü≥∂ |„Éèí∂~å[~å*’ x~å=∞Ü«∞óII
Jaè~å=∞ã¨∞û~°QÆ}À q~å=∞ ã¨û~°fi™ê^èŒ#óI 121
ÅÖÏ\ÏH∆À qâ◊fi^Õ"À ǨÏi}À „|Ǩχ=~°Ûã¨óII
™ê÷=~å}ÏO Ѩuâ‹·Û= xÜ«∞"Õ∞O„kÜ«∞=~°ú#óI 122
ã≤^•ú~°÷ã≤û^ŒúÉèí∂`å~À÷-zO`«º ã¨û`«º„=`« â◊√≈zóII
„=`åkèѨó Ѩ~°O„|Ǩχ ÉèíHÍÎ#∞„QÆǨÏHÍ~°Hõó I 123
q=ÚHÀÎ =ÚHõÎ`Õ*Ïâ◊Û N=∂<£ N=~°Ì<À [QÆ`ü II
L`«Î~° Ñ‘iîHÍ (Ѷ¨Åâ◊$u)
Ü«∞^ä• „Ѩ^è•#O ÉèíQÆ"å xu ÉèíHÍκ ã¨∞Î`À=∞Ü«∂ I 124
Ü«∞O # „|Ǩ‡^ŒÜ≥∂^Õ"å q^Œ∞ã¨Î`Õfi# #~°¬Ü«∞óII
™ÈÎ`«=º =∞~°ÛºO =O^ŒºO K« Hõ™ÈÎû+¨ºu [QÆ`«Êu"£∞I 125
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 225
ÉèíHÍκ`Õfi=O ѨÙ~°ã¨¯ $`«º =∞Ü≥∂ Ü«∞[˝Ñ¨uifiÉèí∞óII
`«`À-Éèíº#∞*Ï˝O ã¨O„áêѨºã¨∞Î`À =∞u=∞`åO =~°óI 126
t="Õ∞aèó ã¨∞Î=<£ ^Õ=O <å=∞aèó ѨÙ+≤ì=~°Ì<≥·óII
x`«ºÜ«ÚHõÎ â◊√≈z~°∂ƒù`«ó „áêáÈfl`åº`å‡# =∂`«‡<å II 127
U`«kÌ Ñ¨~°=∞O „|Ǩχ Ѩ~°O „|Ǩ‡kèQÆK«ÛuII 128
|∞∞+¨Ü«∞ â‹·Û= ^Õ"åâ◊Û ã¨∞Î=O`Õº `Õ# `«`«Ê~åóI
ã¨∂ÎÜ«∞=∂<À =∞Ǩ^Õ= ã¨∞Îû+¨º`Õ xÜ«∞`å`«‡aèóII 129
ÉèíHÍÎ#∞HõOÑ‘ ÉèíQÆ"å <å`«‡ã¨O™ê÷Hõ~À qÉèí∞óI
`«^ä≥·= K« =∞#∞¿+º+¨µ ÜÕ∞ =∞#∞ëêºó „Ѩ^è•#`«óII 130
Pã≤ÎHÍ„â◊≈^ŒÌ^è•<åâ◊Û |Ǩïaè ~°˚#‡aè ã¨Îû"≥·óI
ÉèíHÍκǨϺ##ºg∞âß<åO Ѩ~°O ^Õ=O ã¨<å`«#"£∞II 131
Hõ~°‡}Ï =∞#™ê "åKå ÉèÏ"Õ<åq∞`« `Õ[ã¨óI
â◊Ü«∂<å *Ï„QÆ=∂}Ïâ◊Û „Ѩ[#∞flѨqâ◊ã¨Î^ä•II
Lx‡+¨xflq∞+¨â‹·Û= zO`«Ü«∞O`«ó ѨÙ#óѨÙ#ó I
â◊$}fi`«„âß≈=Ü«∞O `«â◊Û Hõ^äŒÜ«∞O`«â◊Û `Õ Éèí="£∞II
132
133
ã¨∞Î=O`«ã¨∂ÎûÜ«∞=∂<åâ◊Û `«∞+¨ºOu K« ~°=∞Ou K«I
[#‡HÀ\˜ ã¨Ç¨Ï„¿ã+¨µ <å<åã¨O™ê~°Ü≥∂x+¨µII 134
[O`ÀifiQÆ`« áêѨ㨺 Éèí"ÕÉèíH˜Îó „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ I
L`«Ê<åfl K« Éèí"ÕÉèíH˜Î ~°#<åºã¨~°fiÉèÏ=`«óII 135
ÉèÏq#ó HÍ~°}O Kå㨺 ã¨~°fi=ÚHõÎ㨺 ã¨~°fi^•I
U`«^ÕÌ"Õ+¨µ ^Œ∞„ëêÊѨO =∞#∞¿+º+¨µ # ÅÉèíº`Õ II 136
xifiѶ¨∂fl x~°‡ÖÏ ~°∞„^Õ ÉèíH˜Î~°=ºaèKåi}© I
`«Ãã·º=K« „Ѩ™ê^Õ# ÉèíH˜Î~°∞`«Ê^Œº`Õ #$}Ï"£∞II 137
ÜÕ∞#Ü«∂Ou Ѩ~åO ã≤kúO `«^•ƒù=QÆ`«KÕ`«ã¨óI
ÜÕ∞ ã¨~°fiÉèÏ"å#∞QÆ`åó „ѨѨ^ŒºO`Õ =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞II 138
„ѨѨ#fl=`«ûÖ’ ^Õ= ã¨ûO™ê~å`ü `å<£ ã¨=Ú^ŒÌˆ~`üI
U==∞<Õº q‰õΩ~°fiOu ^Õ"åã¨ûO™ê~° "≥∂K«#"£∞II 139
=∞#∞ëêº}Ï|∞∞`Õ ^Õ=O <å<åºâ◊H˜Îã¨ÎáÈ|Å"£∞I
Wu `Õ<ÕO„^Œ HõÖËÊ# ÉèíQÆ"å<£ ã¨^Œã¨`«ÊuóII 140
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
226
Hõ$uÎ"å™êã¨∞Îû`«ó Hõ$+¨‚ `«O_ç<å â◊√Éèí|∞kú<å I
ã¨Î= "Õ∞`«O ÉèíQÆ=`À „|Ǩ‡ ã¨fiÜ«∞=∞^è•~°Ü«∞`ü II
wÜ«∞`ÕK« ã¨|∞^Õúº`« „|Ǩ‡â◊OHõ~°ã¨xfl^èÒI
W^ŒO ѨÙ}ºO Ѩq„`«O K« ã¨~°fi^• áêѨ<åâ◊#"£∞II
Ü≥∂QÆ^ŒO "≥∂Hõ∆^ŒO K≥·= ã¨fi~°æ^ŒO `À+¨^ŒO `«^ä• I
U="Õ∞`« `«Ê~î°O`Õ Ü«∞ UHõÉèíHÍκ `«∞ â◊OHõˆ~II
Ü«∂ QÆu ™êûOYºÜ≥∂QÍ<åO „=[O`Õ`åO QÆuO`«^ä•I
ã¨Î= "Õ∞`«O „Ѩܫ∞`Õfl# ã¨^• ~°∞„^Œã¨º ã¨xfl^èÒII
J|˚ "Õ∞HõO K«ˆ~^ŒƒùHõÎó „áêѨÙflÜ«∂ nÑ≤û`«O Ѷ¨ÅOI
U`«„^ŒÇ¨Ï㨺O Ѩ~°=∞O „|Ǩχ}À ǨÏ$kã¨Oã≤÷`«"£∞II
„|Ǩ‡ „áÈ"åK« â◊„HÍÜ«∞ â◊„Hõó „áÈ"åK« =∞$`«º"Õ I
=∞$`«∞ºó „áÈ"åK« ~°∞„^ÕÉè’º ~°∞„^ÕÉèíºã¨ÎO_ç=∂QÆ=∞`üII
MOHANPUBLICATIONS.COM
=∞ǨÏ`å `«Ñ¨™ê„áêѨÎO `«O_ç<å „|Ǩχã¨^Œ‡x I
`«O_çó „áÈ"åK« â◊√„HÍÜ«∞ Q“`«=∂Ü«∞K« ÉèÏ~°æ=óII
"≥·=ã¨fi`åÜ«∞ =∞#"Õ Q“`«=∞ó „áêǨÏ=∂^èŒ=I
<å~åÜ«∞}ÏÜ«∞ ™ê^蕺ܫ∞ ã¨=∂kèëêìÜ«∞ nè=∞`ÕII
Ü«∞=∂Ü«∞ „áêÇ¨Ï ÉèíQÆ"å<£ ™ê^èÀº <å~åÜ«∞}À-K«∞º`«ó
<åzˆH`åÜ«∞ ÉèíQÆ"å <åÇ¨Ï "≥·=ã¨fi`À Ü«∞=∞óII
=∂~°¯O_ÕÜ«∂Ü«∞ "åˆ~¬Ü«∞ <åzˆH`À-ÉèíºÉèÏ+¨`«I
=∂~°¯O_ÕÜ«∂#‡Ü«∂ „áêáÈÎ xÜ«∞"Õ∞# [<å~°Ì#II
`«"åѨºÇ¨Ï=∞q∞„`«Ñ¶¨∞flã¨Î=O ^Œ^•ºO ǨϺq„â◊√`«"£∞I
ã¨fi~°æº=∂~ÀQƺ =∂Ü«Ú+¨ºO ^èŒ#ºO "Õ^Õ# ã¨Oq∞`«"£∞
<å㨺qѶ¨∞flO q‰õΩ~°fiOu ^•#"å Ü«∞Hõ∆~åHõ∆™êóI
Ñ≤âßKå Ü«∂`«∞^è•<å "å QÆ∞ǨϺHÍ Éèí∞[QÍ JÑ≤II
Ü«∞óѨˆ~î`« â◊√zó áê~°÷ „|ǨχKås l`ÕO„kÜ«∞óI
JÉèíQÆflÜ≥∂QÀ=~°¬O`«∞™È-â◊fi "Õ∞^èŒÑ¶¨ÅO ÅÉèË`üII
N t= ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=Ú L`«Î~°YO_»=Ú
1. Ü«∞^蕄Ѩ^è•#O ÉèíQÆ"åxu ÉèíHÍκã¨∞Î`À=∞Ü«∂
„Ѩ^è•#=ÚÖˇ·# "åxx „QÆÇ≤ÏOz Ѩ~°=∂`«∞‡_≥·# â◊OHõ~°∞x ã¨Î=#=Ú
KÕ™ê#∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« N t=w`« 227
2. Ü«∞#fl„|Ǩ‡^ŒÜ≥∂^Õ"å q^Œ∞ó `«`Õfi#~°¬Ü«∞ó
141 ™ÈÎ`«=º=∞~°ÛºO =O^ŒºOK« Hõó `À+¨ºu [QÆ`«Êu`«"£∞.
P t=Ѩ~°=∂`«‡ `«`åÎ fixfl „|Ǩ‡k ^Õ=`«Å∞ |∞∞ëêº^Œ∞Å∞ `≥eÜ«∞
142 ÖË^Œ∞. ã¨Î=# Ü≥∂QÆ∞º_»∞ J~°Û# Ü≥∂QÆ∞º_»∞ =O^ŒhÜ«Ú_»∞ J~Ú#
[QÆ`«Êux Z=_»∞ ™È΄`«=ÚKÕ ã¨O`«∞+¨µìxQÍ KÕÜ«∞QÆÅ_»∞ ?
143 3. ÉèíHÍκ`Õfi= ѨÙ~°ã¨¯ $`«º=∞Ü«∂ Ü«∞[˝ ѨuifiÉèí∞ó
`«`À-Éèí∞º#∞ *Ï˝O 㨄=∂ÊѨºã¨∞Î`À =∞u =∞`åO=~°
144 D q^èŒOQÍ ÉèíH˜Î`À ÉèíQÆ=O`«∞x Z^Œ∞@ ÉèíQÆ=^•[˝ÔQ·H˘x Ü«∞[˝Ñ¨u
Ü«∞QÆ∞ P ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨∞ÎuOzux.
145 4. t="Õ∞aèó ã¨∞Î=<£ ^Õ=O <å=∞aèó ѨÙ+≤ì=~°÷<≥·ó
x`«ºÜ«ÚHõÎó â◊√zó ÉèíHõÎó „áêáÈfl`åº`å‡# =∂`«‡<å
146 ZÅ¡"àÕ Å◊ Ü≥∂QÆÜÚ« ‰õΩ_Î ·≥ ѨÙh`«∞_»∞QÍ LO_Õ Éè‰í Ωõ _Î ∞» ѨÙ+≤=ì ~°H÷ =õ ÚÖˇ#·
D <å=∂Å`À t=Ѩ~=° ∂`«‡#∞ ã¨∞uÎ ¿ãÎ ã¨fiÜ∞« OQÍ "å_Õ t= Ѩ~=° ∂
147
148
`«‡#∞ á⁄O^ŒQÆÅ_»∞.
5. U`«`ü Ç≤ÏѨ~°=∞O „|ǨχѨ~°O „|Ǩ‡k QÆK«Ûùu
|∞∞+¨Ü«∞â‹·Û= ^Õ"åâ◊Û ã¨∞Î=<Õκ`Õ# `«`«Ê~°"£∞
|∞∞+≤ WÖÏ JO@∞<åfl_∞» . Hõ$ëê‚ ! D ™È΄`«O L`«=Î ∞"≥∞#ÿ "Õ^`Œ ∞« źO
149 Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞ Ѩ~°„|Ǩχ J~Ú# t=Ù}Ëfl D ™È΄`«O `«#
ÅHõ∆ ºOQÍ KÕã¨∞H˘xOk. |∞∞+¨µÅ∞ ^Õ=`«Å∞ D ™È΄`«=Ú`À P Ѩ~°
150 =∂`«‡ J~Ú# t=Ùx ã¨∞Îuã¨∞ÎO\Ï~°∞.
6. ã¨∂ÎÜ«∞=∂<À =∞Ǩ^Õ=ó `«∞+¨º`Õ xÜ«∞`å`«‡aèó
ÉèíHÍÎ#∞ HõOÑ‘ ÉèíQÆ"å<£ P`«‡ ã¨O™ê÷Hõ~À qÉèí∞ó
151 =∞#ã¨∞x „QÆÇÏ≤ Oz D <å=∂=o ^•fi~å P ÉèHí =Îõ `«ûÅ∞x P`«‡x+¨#ª ∞
„Ѩ™êkOKÕ P t=Ѩ~=° ∂`«‡#∞ á⁄QÆ_Õ "åixK«∂z Ѩ~=° ∂`«‡ KåÖÏ
ã¨O`«∞+¨µì_»QÆ∞`å_»∞.
152 7. `«^è≥·=K« =∞#∞¿+º+¨µ ÜÕ∞=∞#∞ëêº „Ѩ^è•#`«ó
Pã≤ÎHÍó „â◊^Œú^è•<åâ◊Û |Ǩïaèó [#‡ aèã¨Î"≥·ó
ÉèíHÍÎǨϺ#O`«g∞âß<åO Ѩ~°O^Õ=O ã¨<å`«#"£∞
Hõ~°‡}Ï =∞<å™ê "åKå ÉèÏ"Õ<å q∞`« `Õ[ã¨ó
â◊Ü«∂<å *Ï„QÆ=∂}Ïâ◊Û „=[#∞fl Ѩqâ◊Oã¨Î^è•
Lx‡+¨xflq∞+¨Oâ‹·Û= zO`«Ü«∞O`«ó ѨÙ#ó ѨÙ#ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
228 N t=w`«
â◊$}fiO`«ó „âß=Ü«∞O`«â◊Û Hõ^èŒÜ«∞O`«â◊Û`Õ Éèí="£∞
ã¨∞Î=O`«ó ã¨∂ÎÜ«∞=∂<åâ◊Û `«∞+¨ºOu K« ~°=∞OuK«
=∞#∞AÅÖ’ „Ѩ^è•#`«ó Pã≤ΉõΩÅ∞ „â◊^•úà◊√=ÙÖˇ·# "å~°∞ J<ÕHõ ѨÙ@∞ì
=ÙŠѨ~°ºO`«O KÕã≤# D ™È΄`« „ѨÉèÏ=O =Å# ÉèíH˜Î „ѨÉèÏ==Ú
=Å# =∞<À"å„H˜¯Ü«∂^Œ∞Å∞ =Å# „¿Ñ=∞ ѨÓi`« ÉèÏ=HÍ~°}=ÚQÍ
Ѩ_∞» H˘#fl "Õ∞ÖÁ¯xx ‰õÄ~˘Û#flÖzË # Hõ#∞Å∞ =¸ã≤# `≥iz# J##º
ÉèÏ=O`À ã¨<å`«#∞_»∞ Ѩ~°=Ú_»∞#∞ [QÆnâ◊fi~°∞_≥·# P t=Ùx ^蕺x
™êÎ~À "å~°∞ x[OQÍ Jq∞`« `Õ[ã¨∞ûÅ∞ HÍ=_»OÖ’ ã¨O^ÕÇϨ O ÖË^∞Œ .
WHõ P Ѩ~°=∂`«‡ J~Ú# t=Ùx `«`«Î fi~°Ç¨Ï™êºxfl `å=Ú qx
W`«~°∞ʼnõΩ qxÑ≤ã¨∂Î P Ѩ~°=∞ ѨÙ~°∞+¨µx =∞Ç≤Ï=∞#∞ W`«~°∞ʼnõΩ
K≥Ñ≤Ê =i‚ã¨∞ÎO\Ï~À =∞iÜ«Ú ZÅ¡"Õà◊Å D ™È΄`«O`À Ѩ~°=∂`«‡#∞
ã¨∞Îuã¨∞ÎO\Ï~À "åˆ~ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™È΄`« áê„`«∞Å=Ù`å~°∞. ZÅ¡"Õà◊Å
P#O^Œ=Ú á⁄O^Œ∞`«∂ Ѩ~°=∂`«‡Ü«∞O^Œ∞ ~°q∞ã¨∞ÎO\Ï~°∞.
MOHANPUBLICATIONS.COM
8. [#‡HÀ\˜ ã¨Ç¨Ï„¿ã+¨µ <å<å ã¨O™ê~° Ü≥∂x+¨µ
[O`Àifi QÆ`«áêѨ㨺 Éèí"Õ ÉèíH˜Îó „Ѩ*ÏÜ«∞`Õ
J<ÕHõ HÀ\˜ ã¨Ç¨Ï„㨠[#‡Å Ѩ~°ºO`«=Ú qq^èŒ ã¨O™ê~° Ü≥∂#∞ÅÖ’
Ѩi„Éèqí ∞ã¨∂Î XHÍ<˘Hõ r=Ù_»∞ áêѨÖâË ßxfl „QÆÇÏ≤ OK«_O» QÆ∂_® =Ç≤ÏO
K«_»∞. |ǨïѨÙ}ºO HÍ~°}OQÍ t=Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ "åxH˜ QÆ∞i
‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok.
9. L`«Ê<åflK« Éèí"Õ ÉèíH˜Îó J#<åº ã¨~°fi ÉèÏ=`«ó
ÉèÏq#ó HÍ~°}Ë Kå㨺 ã¨~°fi Ü«ÚHõÎ㨺 ã¨~°fi^è•
J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î U=ºH˜Î J~Ú<å ã¨~°fi™ê^èŒ# ã¨OѨ#∞fl_≥·`Õ "åxH˜
[QÆ`å¯~°}∞_≥·# t=ÉèíQÆ"å#∞x Ü«∞O^Œ ã¨OѨÓ~°‚"≥∞ÿ# J##º ÉèíH˜Î
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. (ã¨~°fi™ê^èŒ# ã¨OѨ#∞fl_»∞ – Ö∫H˜HõOQÍ HÍ^Œ∞)
10. U`«^ÕÌ"Õ+¨µ ^Œ∞„ëêÊѨO =∞#∞¿+º+¨µ #ÅÉèíº`Õ
xifiѶ¨∂flxâ◊ÛÖÏ ~°∞„^Õ ÉèíH˜Î~°=ºaèKåi}©
Ѩ~°=∂`«‡ Ü«∞O^Œ∞ xifiѶ¨∞fl ~°∂Ѩ=Ú`À xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ# J##ºÉèíH˜Î HõÅæ
_»=Ú Ñ¨Ù}Ϻ`«∞‡Å~Ú# ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_® ÅaèOK«x J^Œ$+¨Oì #~°∞ʼnõΩ
„áêÜ«∞ó W\˜ì ÉèíH˜Î ã¨fiÜ«∞OQÍ ÅaèOK«_»O Hõ+¨ìO.
11. `«Ãã·º=K« „Ѩ™ê^Õ# ÉèíH˜Î~°∞`«Ê^Œº`Õ #$}Ï"£∞
U#Ü«∂Ou Ѩ~åOã≤kúO `«^•ƒùQÆ=`«KÕ`«ã¨ó
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 229
Ѩ~°=∂`«‡Ü≥ÿ∞# t=Ùx ^ŒÜ«∞ HÍ~°}=ÚQÍ<Õ Ñ¨~°=∂`«‡ÃÑ· J##ºÉèíH˜Î
L`«Ê#fl=∞=Ù`«∞#flk. `«`å¯~°}=ÚQÍ<Õ (J##ºÉèíH˜Î ÅaèOz# HÍ~°
}OQÍ) "å~°∞ `«=∞ z`åÎxfl Ѩ~°=∂`«‡ z#Î#`À<Õ QÆ_»∞ѨÙ`«∂ Ѩ~°=∞
ã≤kúx á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
12. ÜÕ∞ã¨~°fi ÉèÏ"å#∞QÆ`åó „ѨѨ^ŒºO`Õ =∞¿ÇÏâ◊fi~°"£∞
„Ѩã¨#fl=`«ûÖ’^Õ=ó ã¨O™ê~å`å `å<£ã¨=Ú^Œúˆ~`ü
ã¨OѨÓ~°‚OQÍ ÉèÏ"å#∞QÆ`«∞Öˇ· =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞x â◊~°}∞á⁄Ok# "å~°∞
â◊~}° ÏQÆ`« =`«ûÅ∞_≥#· =∞Ǩ^Õ=Ùx ^ŒÜ∞« =Å# D ã¨O™ê~°=Ú #∞O_ç
L^ŒúiOѨ|_»`å~°∞.
13. U==∞<Õº q‰õΩ~°fixÎ ^Õ"åó ã¨O™ê~° "≥∂K«#"£∞
=∞#∞ëêº}Ï=∞$`Õ ^Õ=O <å<åºó â◊H˜Îó JáÈ|Å"£∞
ÉèíQÆ=O`«∞x #∞uOK«_»=Ú ^•fi~å q∞QÆ`å ^Õ= |$O^Œ=Ú QÆ∂_®
`«=∞ ã¨O™ê~° |O^è<Œ åxfl KèkÕ ã¨∞OÎ k. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞Ǩ^Õ=Ùx â◊~}° ∞
14.
á⁄O^Œ‰Ωõ O_® J#ºâ◊HΘ ÖËHõ =∞ˆ~ `«áÈ|Å=Ú QÆ∂_® "åix (r=ÙÅ)
ã¨O™ê~°=Ú #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«ÖË=Ù.
Wu`Õ<ÕO„^Œ HõÖËÊ# ÉèíQÆ"å<£ ã¨^Œã¨ã¨Êuó
Hõ$uÎ"å™êó ã¨∞Î`«ó Hõ$+¨‚ `«O_ç<å â◊√Éèí|∞kú<å
Hõ$ëê‚ D q^è=Œ ÚQÍ PÖ’zOz P WO„^Œã=¨ ∂# `Õ[ã≤fiÜ∞ÿ≥ # HõàϺ}
=∞Ü«∞ "Õ∞^èÀ ã¨OѨ#∞fl_#·≥ `«O_ç =∞ǨÏi¬ ã¨~fi° HÍ~°º HÍ~°}∞_≥#· "å_»∞#∞
QÆ[ K«~°‡^è•iÜ≥ÿ∞# t=Ùx #∞uOKå_»∞.
15. ã¨Î="Õ∞`«O ÉèíQÆ=`À „|Ǩχ ã¨fiÜ«∞=∞^è•~°Ü«∞`ü
wÜ«∞`Õ ã¨|∞^Õúº`« „|Ǩ‡â◊OHõ~°ã¨xfl^èÒ
K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ D ã¨Î=~å*Ïxfl `«# ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’
^èŒiOKå_»∞ "å~°∞ t=Ѩ~°=∂`«‡ ã¨g∞ѨOÖ’ D "Õ^Œ `«∞ź"≥∞ÿ#
™È΄`åxfl QÍ#O KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞ JO^Œ∞=Å¡ „Ѩu"å_»∞ D ™È΄`« *Ï˝#O
ã¨OáêkOKåe.
16. W^ŒO ѨÙ}ºO Ѩq„`«OK« ã¨~°fi^• áêѨ<åâ◊#"£∞
Ü≥∂QÆ^ŒO "≥∂Hõ∆^ŒO K≥·=ã¨fi~°æ^ŒO `À+¨^ŒO`«^è•
D ™È΄`«=Ú Ñ¨~=° ∞ Ѩq„`«"∞≥ #ÿ k ѨÙ}ºHõ~"° ∞≥ #ÿ k. áêѨ<åâ◊H"õ ∞≥ #ÿ k
‰õÄ_® Wk Ü≥∂QÆ "≥∂Hõ∆=ÚÅ xKÕÛ@@∞=O\˜k. ã¨fi~°æ=Ú =∞iÜ«Ú
ã¨O`À+¨=Ú#∞ WKÕÛk.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
230 N t=w`«
17. U=O U`«`ü Ѩ~î°O`ÕÜ«∞ UHõ ÉèíHÍκ`«∞ â◊OHõ~°"£∞
Ü«∂QÆuó ™êOYº Ü≥∂QÍ<åO „=[O`Õº`åO QÆuO`«^•
J#º#º ÉèíH˜Î`À t=Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ Éèí∂`«"≥∞ÿ# D ™È΄`«"≥∞=~°∞
Ѩi™î êÎ~À "å~°∞ ™êOYº Ü≥∂QÆ∞Å∞ JëêìOQÆ Ü≥∂QÆ∞Å∞ á⁄O^Õ L`«=Î ∞
QÆux á⁄O^Œ∞`å~°∞.
18. ã¨Î="Õ∞`«O „Ѩܫ∞`Õfl# ã¨^•~°∞„^Œã¨º ã¨xfl^èÒ
J|Ì"Õ∞HõO K«ˆ~`ü ÉèíHõÎó „áêѨÙflÜ«∂nÑ≤û`«OѶ¨Å"£∞
Éèí‰õΩÎ_≥·#"å_»∞ t=ã¨xfl^è•#=ÚÖ’ „Ѩܫ∞`«fl ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ D ™È΄`«
~å*Ïxfl XHõã¨O=`«û~° HÍO Ѩiî¿ãÎ J\˜ì"å_»∞ =∞<À"åOzè`« Ѷ¨ÅO
`«Ñ¨Ê‰õΩO_® á⁄O^Œ∞`å_»∞.
19. U`«„^ŒÇ¨Ïºã¨ºO Ѩ~°=∞O „|Ǩχ}ÀǨÏ$k ã¨Oã≤÷`«"£∞
„|Ǩ‡ „áÈ"åK« â◊„HÍÜ«∞ â◊„Hõó „áÈ"åK« =∞$`«º"Õ
D Ѩ~°=∞ ~°Ç¨Ï㨺=∞Ü«∞"≥∞ÿ# ™È΄`«=Ú K«`«∞~°∞‡Y „|Ǩχ ǨÏ$^ŒÜ«∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
ã¨÷OQÍ LO@∞Ok. K«`«∞~°∞‡Y∞_»∞ D ™È΄`åxfl WO„^Œ∞#‰õΩѨ^ÕtO
Kå_»∞. WO„^Œ∞_»∞ QÆ∂_® nxx =∞$`«∞º=Ù‰õΩѨ^ÕtOKå_»∞.
20. =∞$`«∞ºó „áÈ"åK« ~°∞„^ÕÉè’º ~°∞„^ÕÉèíºã¨ÎO_ç =∂QÆ=∞`ü
=∞Ǩ`å`«Ñ¨™ê„áêѨÎó `«O_ç<å „|Ǩχã¨^Œ‡x
=∞$`«∞º=Ù UHÍ^Œâ◊ ~°∞„^Œ∞ʼnõΩ D ã¨=Î #=Ú LѨ^tÕ OKå_»∞. ~°∞„^Œ∞Å
=Å# `«O_çH˜ Wk ÅaèOzOk. `«O_ç =∞ǨÏi¬ „|Ǩχ֒Hõ=ÚÖ’
Q˘Ñ¨Ê `«Ñ¨™êûK«iOz nxfl á⁄O^ŒQÆÖÏæ_»∞.
21. `«O_çó „áÈ"åK« â◊√„HÍÜ«∞ Q“`«=∂Ü«∞ K« ÉèÏ~°æ=ó
"≥·=ã¨fi`åÜ«∞ =∞#"Õ Q“`«=∞ó „áêǨÏ=∂^èŒ=
=∂^èŒ"å ! D ™È΄`«O `«O_ç =∞ǨÏi¬ â◊√„HÍKå~°∞ºxH˜ K≥áêÊ_»∞.
â◊√„‰õΩ_»∞ nxx Q“`«=Ú#‰õΩ LѨ^ÕtOKå_»∞. Q“`«=∞ǨÏi¬ QÆ∂_®
nxx "≥·=ã¨fi`« =∞#∞=Ù‰õΩ LѨ^ÕtOKå_»∞.
22. <å~åÜ«∞}ÏÜ«∞ ™ê^蕺ܫ∞ ã¨=∂kèëêªÜ«∞nè=∞`Õ
Ü«∞=∂Ü«∞ „áêǨÏÉèíQÆ"å<£ ™ê^èÀº<å~åÜ«∞}ÀK«∞º`«ó
"≥·=ã¨fi`« =∞#∞=Ù ã¨=∂kèx+¨µª_»∞, =∞Ǩ*Ï˝x, ™ê^茺Ü≥∂xÜ«∞QÆ∞
<å~åÜ«∞}∞xH˜ nxfl LѨ^ÕtOKå~°∞. ^èŒ~°‡O #∞O_ç ZѨC_»∞ "≥#∞
k~°QÆx ™ê^茺^Õ=Ù_»∞ ѨÓ[ºhÜ«Ú_»QÆ∞ <å~åÜ«∞}∞_»∞ nxx Ü«∞=Ú
#‰õΩ LѨ^ÕtOKå~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 231
23. <åzˆH`åÜ«∞ ÉèíQÆ"å<£ PÇ¨Ï "≥·=ã¨fi`ÀÜ«∞=∞ó
=∂~°¯O_ÕÜ«∂Ü«∞ "åˆ~¬Ü«∞ <åzˆH`À Éèíº ÉèÏ+¨`«
NHõ$ëê‚ ! Sâ◊fi~°º=O`«∞_≥·# Ü«∞=∞~åA <åzˆH`«∞#‰õΩ nxfl LѨ^Õ
tOz<å_»∞. <åzˆH`«∞_»∞ =∂~°¯O_ÕÜ«∞ =∞ǨÏi¬H˜ nxfl K≥áêÊ_»∞.
24. =∂~°¯O_ÕÜ«∂`ü =∞Ü«∂„áêáÈÎ xÜ«∞"Õ∞# [<å~°ú#
`«"åѨºÇ¨Ï=∞q∞„`«Ñ¶¨∞flã¨Î=O ^Œ^•ºOǨϺ q„â◊√`«"£∞
â◊„`«∞Ѷ∞¨ fl [<å~°<ú å ! <Õ#∞ xÜ«∞=∞ ѨÓ~°fiHõ=ÚQÍ nxfl =∂~°¯O_ÕÜ∞«
=∞ǨÏ~°∞¬Å "åi #∞O_ç á⁄O^•#∞. D ™È΄`«q∞OHÍ JO^ŒiH© q„â◊√
`«=Ú HÍÖË^Œ∞ P HÍ~°}OQÍ<Õ <Õ#∞ h‰õΩ nxflLѨ^Õtã¨∞Î<åfl#∞.
25. ã¨fi~°æ=∂~ÀQƺ =∂Ü«Ú+¨ºO^èŒ#ºO "Õ^Õ# ã¨q∞‡`«"£∞
<å㨺qѶ¨∞flO q‰õΩ~°fixÎ ^•#"åÜ«∞Hõ∆ ~åHõ∆™êó
D "Õ^`Œ ∞« ź ™È΄`«=Ú PÜ«Ú~å~ÀQƺ ã¨fi~åæ^∞Œ Å∞ =∞iÜ«Ú ^è#Œ ^è•#º
^Œ∞Å∞ „Ѩ^•#OKÕ¿ãk Ü«∞Hõ∆~åHõ∆㨠^•#= Ñ≤âßKåÅ∞ QÆ∞ǨϺHõ <åQÆ
Ü«∂`«∞^è•#∞Å∞ D q+¨Ü«∞OÖ’ Z@∞=O\˜ qѶ¨∂flÅ∞ KÕÜ«∞~°∞.
26. Ü«∞ó Ѩˆ~î`ü â◊√zó áê~°÷ „|ǨχKås l`ÕO„kÜ«∞ó
JÉèíQÆflÜ≥∂QÀ =~°¬O `«∞ ™Èâ◊fi"Õ∞^äŒÑ¶¨ÅO ÅÉèË`ü
Hõ$+¨µÅ‚ "å~°∞ WÖÏ JO@∞<åfl~∞° . Ü«Úkè+~ª≤ å ! =∞#∞+¨µº_»∞ „|ǨχK«~º°
x+¨µª_≥· Ѩq„`« ÉèÏ=O`À (WO„kÜ«∞=ÚÅ x„QÆÇ≤ÏOz) XHõ ã¨O=`«û
~°=Ú Ü≥∂QÆÜÚ« ‰õΩ_Î ·≥ D ™È΄`«Ñ~¨ #°î O KÕ¿ãÎ "åxH˜ `«Ñʨ ‰õΩO_® Jâ◊fi
"Õ∞^èŒ Ñ¶¨ÅO Åaèã¨∞ÎOk.
(WuN =∞ǨÉèÏ~°`Õ J#∞âßã¨# Ѩ~°fi}˜ (^•# ^èŒ~°‡Ñ¨~°fi}˜)
=∞Ǩ^Õ=™È΄`Õ ã¨Ñ¨Î^Œâ’^蕺ܫ∞ó
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
232 N t=w`«
N ~°∞„^Œ #=∞Hõ „áê~°OÉèíO
FO #"≥∂ÉèíQÆ=`Õ ~°∞„^•Ü«∞ #=∞¿ãÎ ~°∞„^Œ =∞#º= L`À`« W+¨"Õ
#=∞ó, #=∞¿ãÎ Jã¨∞Î ^èŒ#fi<Õ ÉÏǨïÉèϺ=Ú`« `Õ #=∞ó I Ü«∂ `« W+¨µt≈=
`«=∂ t=O |Éè∂í =`Õ ^è#Œ ∞ó, t"åâ◊~"° åºÜ«∂ `«= `«Ü∂« <À ~°∞„^Œ=∞$_»Ü∞« I
Ü«∂ `Õ ~°∞„^Œ t"å `«#∂~°Ñ¶¨∞’~å-áêѨHÍth, `«Ü«∂ ã¨Ñ¨Î#∞"åâ◊O`«
=∞Ü«∂ yiâ◊<åÎaè KåHõjÇ≤Ï II
Ü«∂q∞+¨µO yiâ◊#ΠǨϿãÎ aÉè~í ¬° ºã¨"Î Õ t"åO yi„`«`åO ‰õΩ~°∞ =∂Ç≤Ï
Q∑O ã‘ó ѨÙ~°∞+¨O [QÆ`ü II t"Õ#=K« ™ê`åfi yiâßÛKåÛù =^•=∞ã≤, Ü«∞^ä•
#ã¨û~°fi q∞[˚QÆ^ŒÜ«∞Hõ∆ ‡Q∑O ã¨∞=∞<å Jã¨`ü I J^茺"ÀK«^Œ kè=HÍÎ „Ѩ^äŒ"≥∂
^≥·"Àºaè+¨H±, JÇ‘ÏQ∑Oâ◊Û ã¨~åfi<£ [=∞ƒùÜ«∞ ã¨÷ û~åfiâ◊ÛÜ«∂`«∞ ^è•#ºóII
J™œÜ«∞™ê΄=∞ø J~°∞} L`«Î |„Éèí∞ã¨∞û =∞VæÅó I ÜÕ∞ KÕ=∂Q∑O ~°∞„^•
Jaè`Àk‰õ∆Ω II
MOHANPUBLICATIONS.COM
„t`å ã¨ûǨτã¨â’-"≥· ëêQ∑O ¿ÇÏ_» D=∞ ¿ÇÏ I J™œ Ü≥∂ -=ã¨
~°Êu hÅ„w"À qÖ’Ç≤Ï`«óI L`≥·#O QÀáê J^Œ$â◊#∞fl ^ŒÇ¨~°ºóI L`≥·#O
qâßfiÉèí∂`åx㨠^Œ$ëÈì =∞$_»Ü«∂u #ó I #"≥∂ Jã¨∞Î hÅ„w"åÜ«∞
ã¨Ç¨Ï„™êH∆ÍÜ«∞ g∞_è»∞¿+ I J^äÀÜÕ∞ J㨺 ã¨`åfi<À-ǨÏO `ÕÉè’º-Hõ~°O
#=∞óI „Ѩ=Ú&Û^èŒ#fi#ã¨Î fi=ÚÉèíÜ≥∂~åiflÜ≥∂~å˚ º"£∞, Ü«∂â◊Û`Õ Ç¨Ïã¨Î W
+¨=óI Ѩ~å`å ÉèíQÆ"À= Ѩ II
J=`«`«º^èŒ#∞ ã¨Î fiQ∑O ã¨Ç¨Ï„™êHõ∆ â◊`Õ+¨µ^èÕ I xj~°º â◊ÖϺ<åO
=ÚMÏt"À #ã¨∞û=∞<å Éèí= I q[ºO ^èŒ#∞ó HõѨiÌ<À qâ◊Ö’º ÉÏ} "åQ∑O
L`«, J<Õâ◊#fl ¿ãº+¨= JÉèí∞~°ã¨º x+¨Vækèó I Ü«∂`Õ¿ÇÏus‡_è»∞+¨ì=∞ ǨϿãÎ
|Éèí∂= `Õ ^èŒ#∞ó I `«Ü«∂-™ê‡<£ qâ◊fi`«ã¨Î fi=∞ Ü«∞Hõ∆ ‡Ü«∂ѨiÉèí∞ƒù[ I
#=∞¿ãÎ J™êκܫÚ^è•Ü«∂-<å `«`åÜ«∞ ^èŒ$+¨‚"Õ, LÉèÏÉèϺ=Ú`« `Õ #"≥∂
ÉÏǨïÉèϺO `«=^è#Œ fi<Õ I Ѩi`Õ ^è#Œ fi<À ¿ÇÏu~°™ê‡#fi$}‰õΩÎ qâ◊fi`ó« I J^äÀÜ«∞
W+¨µkèã¨Î"å--ˆ~ Jã≤‡xfl^èÕÇ≤Ï`«"£∞ II
#=∞¿ãÎ Jã¨∞Î ÉèíQÆ=xfiâıfiâ◊fi~åÜ«∞ =∞Ǩ^Õ"åÜ«∞ „`«ºO|HÍÜ«∞ „uѨÙ
~åO`«HÍÜ«∞ „uHÍyflHÍÖÏÜ«∞ HÍÖÏyfl ~°∞„^•Ü«∞ hÅHõO~îåÜ«∞ =∞$`«∞ºO
[Ü«∂Ü«∞ 㨈~fiâ◊fi~åÜ«∞ ã¨^•t"åÜ«∞ N=∞#‡Ç¨^Õ"åÜ«∞ #=∞óII
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 233
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH kfifÜ≥∂-#∞"åHõ
#"≥∂ Ç≤Ï~°}ºÉÏǨÏ"Õ ¿ã<å<ÕºkâßO K« Ѩ`Ü « ∞Õ #=∞ó #"≥∂ =$ˆHÉ∆ ’è º
ǨÏiˆHâıɺíè ó Ѩâ¥◊ <åOѨ`Ü« ∞Õ #=∞ó, #=∞ã¨ûxÊ&˚~åÜ«∞ ufi+=‘ ∞`Õ Ñ¨n<ä åO
Ѩ`Ü « ∞Õ #=∞ó, #"≥∂|Éè∞í â¡ ßÜ«∞ q"åºkè<Õ-<åfl<åO Ѩ`Ü « ∞Õ #=∞ó #"≥∂
ǨÏiˆHâßÜ≥∂Ѩu<Õ Ñ¨Ùëêì<åO Ѩ`Ü « ∞Õ #=∞ó, #"≥∂ Éè=í 㨺 ¿ÇÏ`≥º· [QÆ`åO
Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó, #"≥∂ ~°∞„^•Ü«∂--`« `åq<Õ ˆH∆„`å}ÏO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó
#=∞ã¨∂û `åÜ«∂-ǨÏ<åκܫ∞ =<å<åO Ѩ`Ü « ∞Õ #=∞ó, #"≥∂ ~ÀÇ≤Ï`åÜ«∞
ã¨÷Ѩ`«ÜÕ∞ I
=$H∆Í}ÏO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó, #"≥∂ =∞„xÎ}Ë "å}˜ *ÏÜ«∞ HõH∆Í}ÏO
Ѩ`Ü « ∞Õ #=∞ó, #"≥∂ Éè∞í =#ÎÜ∞Õ "åi =㨯 $`åÜ«∞ø+¨n<è åO Ѩ`Ü « ∞Õ #=∞ó
#=∞ LK≥·Û~À…ëêÜ«∂ --„Hõ#ÌÜ«∞`Õ Ñ¨fÎ<åO Ѩ`«ÜÕ∞ #"≥∂ #=∞ó, #=∞ó
Hõ$`«ûfl g`åÜ«∞ ^è•= `Õ ã¨`«fi<åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞óII (WukfifÜ≥∂-#∞"åHõó)
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH `«$fÜ≥∂-#∞"åHõó
#=∞ã¨ûǨÏ=∂<åÜ«∞ x"åºkè# P"åºkèh<åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó, #=∞ó
‰õΩ‰õΩÉèÏÜ«∞ x+¨V˜æ}Ë¿ãÎ <å<åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó, #"≥∂ x+¨V˜æ} W+¨µkè=∞
`Õ `«ã¨¯~å}ÏO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞óI #"≥∂ Ѩ&Û`Õ Ñ¨i=&Û `Õ ™êÎÜ«¸<åO
Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó, #"≥∂ x KÕ~° "Õ Ñ¨iK«~åÜ«∂~° }Ϻ<åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó,
#=∞ã¨û$ HÍqÉè’º lѶ¨∂Q∑O ã¨^Àƒùº=Ú+¨‚ `åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó, #"≥∂-
ã≤=∞^Àƒùº #HõÎOK«~°^Œƒùºó „ѨHõ$<åÎ<åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞ó, #=∞ L+‘‚+≤}Ë
yiK«~åÜ«∞ ‰õΩÅ∞&ÍÛ<åO Ѩ`«ÜÕ∞ #=∞óII
#=∞ W+¨µ=∞^Àƒùº ^è<Œ åfiqÉèºí â◊Û "À #=∞ó, #=∞ J`«<åfi<Õɺíè ó „Ѩu^Œ
^è•<Õɺíè â◊Û "À #=∞ó, #=∞ JÜ«∞K«Û^ù Àƒùº qã¨$[^Œƒºù â◊Û "À #=∞ó, #"≥∂-
㨺^Àƒùº q^茺^Œƒùºâ◊Û "À #=∞ó, #=∞ Jã‘<ÕÉèíºâ◊≈Ü«∂ <ÕÉèíºâ◊Û"À #=∞ó,
#=∞ã¨ûfi Ѩ^èÀƒùº *Ï„QÆ ^Œƒùºâ◊Û "À #=∞ó, #=∞ã≤Î+¨ª^Àƒùº ^è•=^Œƒùºâ◊Û"À
#=∞ó, #=∞ ã¨ûÉèÏÉèíº ã¨ûÉèÏѨuÉèíºâ◊Û "À #=∞ó, #"≥∂ JâıfiÉè’º-
â◊fiѨuÉèíºâ◊Û "À #=∞óII
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞„Ѩáê~î°ˆH K«`«∞~À÷-#∞"åHõó
#=∞ó P"åºkèhÉè’º qq^茺hÎÉèíºâ◊Û"À #=∞ó #=∞ LQÆ}ÏÉèíº ã¨Î $Q∑O
ǨÏf Éèíºâ◊Û "À #=∞ó, #"≥∂ QÆ$`ÕûÉè’º QÆ$`«º ѨuÉèíºâ◊Û"À #=∞ó #"≥∂
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
234 N t=w`«
„"å`ÕÉè’º „"å`«Ñ¨uÉèíº â◊Û "À #=∞ó #"≥∂ QÆ}ËÉè’º QÆ}ѨuÉèíº â◊Û "À
#=∞ó, #"≥∂ q~°∂¿Ñ Éè’º qâ◊fi~°∂¿ÑÉèíº â◊Û "À #=∞ó, #"≥∂ =∞Ǩ^Œƒùºó
‰õ∆ΩÅ¡ˆHÉèíºâ◊Û "À #=∞ó #"≥∂ ~°käÉè’º-~°^äÕ Éèíº â◊Û"À #=∞ó.
#"≥∂ ~°^äÕÉè’ºó ~°^äŒÑ¨uÉèíº â◊Û "À #=∞ó #=∞¿ãû<åÉèíº ¿ãfl<åxÉèíº
â◊Û"À #"≥∂ #=∞ó Hõ∆`«$Éèíº ã¨ûO„QÆÇ‘Ï`«$Éèíº â◊Û "À #"≥∂ #=∞ã¨Î Hõ∆Éè’º
~°^äŒH͈~Éèíºâ◊Û "À #=∞ó, #=∞ó ‰õΩÖÏÖËÉèíºó Hõ~凈~Éèíº â◊Û "À #=∞ó, #=∞ó
ѨÙ&˜˚ ¿+ªÉè’º xëê^ÕÉèíº â◊Û "À #=∞ó, #=∞ W+¨µHõ$^Àƒùº ^èŒ#fiHõ$^Œƒùº â◊Û "À
#=∞ó, #"≥∂ =∞$QÆÜ«ÚÉèíº â◊≈fixÉèíº â◊Û "À #=∞ó #=∞â◊≈ºÉèíº â◊≈ ûѨuÉèíº
â◊≈ "À #=∞ó II (Wu K«`«∞~À÷-#∞"åHõó)
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH ѨOK«"≥∂-#∞"åHõó
#"≥∂ Éèí"åÜ«∞ K« ~°∞„^•Ü«∞ K«, #=∞ â◊fi~åfiÜ«∞ K« Ѩâ◊√Ѩ`«ÜÕ∞ K«,
#"≥∂ hÅ„w"åÜ«∞ K« tuHõ}Ϫܫ∞ K«, #=∞ó HõѨiÌ<Õ K« =ٺѨΈHâßÜ«∞ K«,
MOHANPUBLICATIONS.COM
#=∞ ã¨ûǨτ™êH∆ÍÜ«∞ K« â◊`« ^èŒ#fi<Õ K«, #"≥∂ ysâßÜ«∞ K« tÑ≤qëêì Ü«∞
K«, #"≥∂ g∞_è»∞+¨ì=∂Ü«∞ KÕ +¨µ=∞`Õ K«, #"≥∂ „ǨϙêfiÜ«∞ K« "å=∞<å
Ü«∞ K«, #"≥∂ |$ǨÏ`Õ K« =i¬ Ü«∞¿ã K«, #"≥∂ =$^•úÜ«∞ K« ã¨O=$^Œúfi<Õ
K« II
#"≥∂ J„yÜ«∂Ü«∞ K« „Ѩ^äŒ=∂Ü«∞ K«, #=∞ Pâ◊"Õ Kål~åÜ«∞ K«,
#=∞ „j≈„Ѷ≤∞Ü«∂Ü«∞ K« jÉèϺܫ∞ K«, #=∞ T~出ܫ∞ Kå=ã¨fi<åºÜ«∞ K«,
#=∞ „™Èû`«™êºÜ«∞ K« nfiáêºÜ«∞ K« II (Wu ѨOK«"≥∂-#∞"åHõó)
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH +¨ëȪ-#∞"åHõó
#"≥∂ *˺ëêªÜ«∞ K« HõxëêªÜ«∞ K«, #=∞ó ѨÓ~°fi*ÏÜ«∞ Kå Ѩ~°*ÏÜ«∞
K«, #"≥∂ =∞^茺=∂Ü«∞ Kå „Ñ¨QÆÖσùÜ«∞ K«, #"≥∂ [Ѷ¨∞<åºÜ«∞ K« |∞kèfl
Ü«∂Ü«∞ K«, #=∞™ÈûÉèϺܫ∞ K« „Ѩu 㨠~åºÜ«∞ K«, #"≥∂ Ü«∂=∂ºÜ«∞ K«
ˆH∆=∂ºÜ«∞ K«, #=∞ L~°fi~åºÜ«∞ K« YÖϺܫ∞ K«, #=∞â’¡≈Hͺܫ∞ Kå
=™ê<åºÜ«∞ K«, #=∞ =<åºÜ«∞ K« HõH∆ͺܫ∞ K«, #=∞ „â◊≈"åÜ«∞ K«
„Ѩu„â◊"åÜ«∞ K« II
#=∞ Pâ◊√¿+}ÏÜ«∂Ü«∞K« â◊√~°^ä•Ü«∞ K«, #=∞â◊¥≈~åÜ«∞Kå =aè#Ì`Õ
K«, #=∞ =i‡}Ë K« =~°∂kä<Õ K«, #"≥∂ ae‡<Õ K« Hõ=z<Õ K«, #=∞„â◊√≈`å
Ü«∞ K« „â◊√`«¿ã<åÜ«∞ K« II (Wu +¨ëȪ-#∞"åHõó)
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 235
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH ã¨Ñ¨Î"≥∂- #∞"åHõó
#"≥∂ ^Œ∞#∞ÌÉèϺܫ∞ Kå ǨÏ#<åºÜ«∞ K«, #"≥∂ ^èŒ$+¨‚"Õ K« „Ѩ=∞$âß
Ü«∞ K«, #"≥∂ ^Œ∂`åÜ«∞ K« „=Ç≤Ï`åÜ«∞ K«, #"≥∂ x+¨V˜æ}ËKÕ +¨µkè=∞`Õ
K«, #=∞ã‘ΈH∆ ‚ +¨"Õ Kå Ü«Úkè<Õ K«, #= ™êûfiÜ«Ú^è•Ü«∞ K«, ã¨∞^èŒ#fi<Õ K«
#=∞„ã¨∞û`åºÜ«∞ K« Ѩ^䕺ܫ∞ K«, #=∞ó HÍ\Ϻܫ∞ K« "≥·â◊<åÎÜ«∞ K« II
#=∞ó ‰õÄáêºÜ«∞ Kå =\Ϻܫ∞ K«, #"≥∂ =~å¬Ü«∞Kå =~嬺ܫ∞ K«,
#"≥∂ "Õ∞Ѷ¨∂ºÜ«∞ K« q^Œ∞º`åÜ«∞ K«, #=∞ D„kÜ«∂Ü«∂K« `«áêºÜ«∞ K«,
#"≥∂ "å`åºÜ«∞ K«~ˆ +≤‡Ü«∂Ü«∞ Ü«∞ K«, #"≥∂ "åã¨"Î åºÜ«∞ K«, "åã¨∞áÎ êÜ«∞
K« II (Wu ã¨Ñ¨Î"≥∂-#∞"åHõó)
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH J+¨ì"≥∂-#∞"åHõó
#=∞ ™Èû=∂Ü«∞ K« ~°∞„^•Ü«∞ K« #=∞™ê΄=∂Ü«∞ Kå ~°∞}ÏÜ«∞ K«,
#=∞ â◊≈VÍæÜ«∞ K« Ѩâ◊√Ѩ`«ÜÕ∞ K«, #=∞ L„QÍÜ«∞ K« cè=∂Ü«∞ K«, #"≥∂
J„ˆQ=^è•Ü«∞ K« ^Œ∂ˆ~=^è•Ü«∞ K«, #"≥∂ Ǩτ<ÕÎ K« ǨÏhÜ«∞¿ã K«, #"≥∂
=$ˆH∆Éè’º ǨÏiˆHâıÉèíºó #=∞™êÎ~åÜ«∞, #=∞ â◊≈=∞ƒù"Õ K« =∞Ü≥∂ Éèí"Õ K«,
#=∞ â◊≈V¯~åÜ«∞ K« =∞Ü«∞㨯~åÜ«∞ K«, #=∞ t≈"åÜ«∞ K« t=`«~åÜ«∞
K«II
#=∞ ã‘Î~å÷ºÜ«∞ K« ‰õÄÖϺܫ∞ K«, #=∞ó áê~åºÜ«∞ Kå "å~åºÜ«∞ K«,
#=∞ó „Ѩ`«~°}ÏÜ«∞ KÀ`«Î~°}ÏÜ«∞ K«, #=∞ P`å~åºÜ«∞ Kå ÖÏ ^•ºÜ«∞K«,
#=∞â◊≈ëêʺܫ∞ K« ¿Ñ¶<åºÜ«∞ K«, #=∞ã≤ûHõ`åºÜ«∞ K« „Ѩ"åǨºÜ«∞ K«II
(Wu J+¨ì"≥∂-#∞"åHõó)
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH #="≥∂ -#∞"åHõó
#=∞ Wi}Ϻܫ∞ K« „ѨÑ^¨ •ä ºÜ«∞ K«, #=∞ó H˜QO∑ tÖÏÜ«∞ K«HÜ
∆õ ∞« }ÏÜ«∞
K«, #=∞ó HõѨiÌ<Õ K« ѨÙÅã¨ÎÜÕ∞ K«, #"≥∂ QÀëꪺܫ∞ K« QÆ$ǨºÜ«∞ K«,
#=∞ã¨ÎÖÏʺܫ∞ K« ˆQǨºÜ«∞ K«, #=∞ó HÍ\Ϻܫ∞ K« QÆǨÏfiˆ~ëêªÜ«∞ K«,
#"≥∂ „ǨÏ^ŒÜ∂« º K« x"Õëêʺܫ∞ K«, #=∞ó áêQ∑O ã¨"åºÜ«∞ K«, ~°[™êºÜ«∞
K«, #=∞ â◊√≈ëê¯ ºÜ«∞ K« ǨÏi`åºÜ«∞ K«, #"≥∂ Ö’áêºÜ«∞ KÀ ÅáêºÜ«∞
K«II
#=∞ T~åfi ºÜ«∞ K« ã¨∂~出ܫ∞K«, #=∞ó Ѩ~傺ܫ∞ K« Ѩ~°‚â◊^•ºÜ«∞
K«, #"≥∂-ѨQÆ∞~°=∂}ÏÜ«∞ Kå-aèѶ¨∞fl`Õ K«,#=∞ Jdö^Œ`Õ K« „Ѩdö^Œ`Õ
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
236 N t=w`«
K«, J^èŒ #"≥∂=ó H˜iˆHÉè’ W`åº~°ÉèϺ#∞ "åHÍ#Î #"≥∂ =ó H˜iˆHÉè’º
^Õ"å<åQ∑O ǨÏ$^ŒÜÕ∞Éèíºó, #"≥∂ qH©∆}ˆHÉè’º, #"≥∂ qz#fi`Õ¯Éè’º, #=∞
Jx~üǨÏ`ÕÉè’º #=∞ Pg∞=`Õ¯Éèíºó (Wu #="≥∂-#∞"åHõó)
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH ^Œâ◊"≥∂-#∞"åHõó
„^•¿Ñ J#Ì㨠ã¨Ê`Õ ^Œi„^Œ hflÅÖ’Ç≤Ï`« I UëêO ѨÙ~°∞ëê}Ï "Õ∞ëêO
Ѩâ◊¥<åO =∂ ÉèË~å‡-~À"≥∂ UëêO H˜O K«<å =∞=∞`ü I Ü«∂ `Õ ~°∞„^Œ
t"å `«#∂ t≈"å qâßfiÇ¨Ï ÉèË+¨ró t"å ~°∞„^Œã¨º ÉèË+¨r `«Ü«∂ <À =∞$_»
r=¿ãII W=∂Q∑O ~°∞„^•Ü«∞ `«=¿ã HõѨiÌ<Õ Hõ∆Ü«∞ nfi~åÜ«∞ „ѨÉèí~å=∞¿ÇÏ
=∞u"£∞ Ü«∞^ä• # â◊≈=∞ ã¨kÌfiѨ^Õ K«`«∞+¨Ê^Õ qâ◊fiO ѨÙ+¨ìO „QÍ"Õ∞ Jã≤‡<£
J<å`«∞~°"£∞ II
=∞$_® <À ~°∞„^À `«<À =∞Ü«∞ 㨇 $kè Hõ∆Ü«∞-nfi~åÜ«∞ #=∞™ê
q^èÕ=∞ `Õ I Ü«∞K«ÛùOK«Ü≥∂ â◊≈=∞#∞ ~åÜ«∞*ËÑ≤ `å`«^Œ âߺ=∞ `«= ~°∞„^Œ
MOHANPUBLICATIONS.COM
„Ѩ}©`Ò II
=∂<À =∞Ǩ#Î =Ú`« =∂<À J~°ƒùHõO =∂# LHõ∆ #Î =Ú`« =∂#
LH˜∆`«"£∞ I =∂<À =nèó Ñ≤`«~°O "≥∂`« =∂`«~°O „Ñ≤Ü«∂ =∂#ã¨Î #∞"Àó
~°∞„^Œ si+¨óII
=∂# ™ÈΈH `«#ÜÕ∞ =∂# PÜ«Ú+≤ =∂<À QÀ+¨µ Jâıfi+¨µ si+¨óII,
g~å#‡<À ~°∞„^Œ ÉèÏq∞`À = nè~ü ǨÏq+¨‡<ÀÎ #=∞™ê q^èÕ =∞ `Õ I P~å`ÕÎ
QÀѶ¨∞fl L`« ѨÓ~°∞+¨¿Ñ¶∞fl Hõ∆Ü«∞ nfi~åÜ«∞ ã¨∞=∞fl =∞¿ã‡`Õ Jã¨∞Î, ~°H∆Í K«,
<À Jkè K« ^Õ= „|∂ǨϺ^ä• K«#â◊≈~°‡ Ü«∞K«Ûù kfi|~å›ó I ã¨∞ÎÇ≤Ï „â◊√`«O
QÆ~°Îã¨^ŒO Ü«Ú"å#O =∞$QÆ#fl cè=∞ =ÚѨǨÏ`«∞fl =Ú„QÆ"£∞ I =∞$_® [i„`Õ
~°∞„^Œ ã¨Î"å<À J#ºO `Õ Jã≤‡xfl =Ѩã¨∞Î ¿ã<åóI Ѩi}À ~°∞„^Œã¨º ¿ÇÏu
~°fi$}‰õΩΠѨi`Õfi+¨ã¨º ^Œ∞~°‡u ~°Ñ¶¨∂Ü≥∂ó, J= ã≤÷~å =∞Ѷ¨∞=^Œƒùºã¨Î#∞+¨fi
g∞_è»fi ™ÈÎHÍÜ«∞ `«#Ü«∂Ü«∞ =∞$_»Ü«∞ I g∞_è»∞+¨ì=∞t=`«=∞ t"À# ã¨∞û=∞
<å Éèí =, Ѩ~°"Õ∞ =$Hõ∆ PÜ«Ú^èŒO x^è•Ü«∞ Hõ$uÎO =™ê# PK«~° Ñ≤<åHõO
a„Éèí^• QÆÇ≤Ï II
qH˜i^Œ qÖ’Ç≤Ï`« #=∞¿ãÎ Jã¨∞Î ÉèíQÆ=ó I Ü«∂¿ãÎã¨Ç¨Ï„ã¨Q∑O
¿ÇÏ`«Ü≥∂-#º=∞㨇xfl =Ѩ#∞Î `åó I ã¨Ç¨Ï„™ê}˜ ã¨Ç¨Ï„ã¨^ä• ÉÏǨï"À
ã¨Î= ¿ÇÏ `«Ü«∞óI `å™ê g∞âß<À ÉèíQÆ=ó Ѩ~åp<å =ÚMÏ Hõ$kè II
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 237
K«`«∞~°÷HÍO_Õ Ñ¨OK«=∞ „Ѩáê~î°ˆH UHÍ^Œâ’-#∞"åHõó
„ã¨Ç¨Ï„™ê}˜ ã¨Ç¨Ï„ã¨â’ ÜÕ∞ ~°∞„^• JkèÉèí∂=∂º"£∞, `ÕëêQ∑O ã¨Ç¨Ï„ã¨
Ü≥∂[<Õ- =^èŒ<åfix `«#‡ã≤ I Jã≤‡#‡Ç¨Ï `«º~°‚"Õ-#Î iˆH∆ Éèí"å JkèII
hÅ„w"å t≈uHõ}Ϫ â◊≈ ~åfi J^èŒó Hõ∆=∂K«~åó, hÅ„w"å t≈uHõ}Ϫ k=Q∑O
~°∞„^• LѨ„t`åó, ÜÕ∞ =$ˆH∆+¨µ ã¨ã≤Ê&˚~å hÅ„w"å qÖ’Ç≤Ï`åóI ÜÕ∞
Éè∂í `å<å =∞kèÑ`¨ Ü« ∂≥ qtÉèÏã¨ó HõÑi¨ #Ì ó I ÜÕ∞ J<Õfl+µ¨ qq^躌 xÎ áê„`Õ+µ¨
Ñ≤|`À [<å<£ I ÜÕ∞ Ѩ^ä•O Ѩkä~°Hõ∆Ü«∞ SÅ|$^• Ü«∞=Ùº^èŒó ÜÕ∞ f~å÷x
„ѨK«~°xÎ ã¨$HÍ=<ÀÎ q+¨V˜æ}ó, Ü«∞ U`å=#Î â◊Û Éèí∂Ü«∂Q∑O 㨠â◊Û kâ’
~°∞„^• q`«ã≤÷ˆ~, `ÕëêQ∑O ã¨Ç¨Ï„㨠Ü≥∂[<Õ- = ^èŒ<åfix `«#‡ã≤ I #"≥∂
ˆ~„^ÕÉè’º ÜÕ∞ Ѩ$kä"åºO ÜÕ∞- #ÎiˆH∆ ÜÕ∞ k q ÜÕ∞ëê =∞#flO"å`À =~°¬
q∞+¨ ¿ãÎÉè’º ^Œâ◊ „áêp~°Ìâ◊ ^ŒH˜∆}Ï ^Œâ◊ „Ѩfp ~°Ìâ’np ~°Ìâ’~åÌfi¿ãÎÉèí
#=∞¿ãÎ<À =∞$_»Ü«∞O`«∞ `Õ Ü«∞Okfiëȇ Ü«∞â◊Û <À ^Õfi+≤ì `«O <À J"Õ∞ƒù
^Œ^è•q∞ II (Wu UHÍ^Œâ’-#∞"åHõó)
FO „`«ºO|HõO Ü«∞*Ï=∞¿ÇÏ ã¨∞QÆOkèO ѨÙ+≤ì=~°ú#"£∞ I L~åfi~°∞Hõ
q∞= |O^èŒ<å#‡ $`Àº~°∞‡H©∆Ü«∞=∂=∞$`å`ü II Ü≥∂ ~°∞„^À JQ“fl Ü≥∂
JѨÙûÜ«∞ F+¨nè+¨µ Ü≥∂ ~°∞„^À qâßfi Éèí∞=<å q"Õâ◊ `«Ãã·‡ ~°∞„^•Ü«∞
#"≥∂ Jã¨∞ÎII
FO âßOu âß≈Ou âß≈OuóII
N ~°∞„^ŒK«=∞Hõ „áê~°OÉèíO
~°∞„^Œ ã¨∂HõÎ=Ú
J^äŒ K«`«∞~°÷HÍO_Õ ã¨Ñ¨Î=∞ „Ѩáê~î°Hõó
„Ѩ^äŒ"≥∂-#∞"åHõó
N QÆ∞~°∞Éè’º #=∞ó ǨÏió F"£∞ II JQÍfl q+¨Ø‚ ã¨*’+¨¿ã =∂ =~°ú#∞Î
"åO y~°ó, ^Œ∞º"≥∞ÿfl ~åfi*Ëaè ~åQÆ`«"£∞ I "å[â◊Û "Õ∞ „Ѩã¨=â◊Û"Õ∞ „Ѩܫ∞u
â◊Û"Õ∞ „Ѩã≤uâ◊Û"Õ∞ nèuâ◊Û "Õ∞ „Hõ`«∞â◊Û "Õ∞ ã¨fi~°â◊Û "Õ∞ â’¡Hõâ◊Û "Õ∞ „âß=â◊Û
"Õ∞ „â◊√uâ◊Û "Õ∞ *’ºuâ◊Û"Õ∞ ã¨∞=â◊Û "Õ∞ „áê}â◊Û "Õ∞ -áê#â◊Û "Õ∞
"åº#â◊Û "Õ∞ -ã¨∞â◊Û "Õ∞ z`«ÎO K« =∞ Pnè`«O K« "Õ∞ "åHõÛ "Õ∞ =∞ #â◊Û
"Õ∞ K«‰õ∆Ωâ◊Û "Õ∞ „â’„`«OK« "Õ∞ ^ŒHõ∆â◊Û "Õ∞ |ÅO K« =∞ F[â◊Û "Õ∞ ã¨Ç¨Ïâ◊Û
"Õ∞ PÜ«Úâ◊Û "Õ∞ [~å K« =∞ P`å‡ K« "Õ∞ `«#∂â◊Û â◊~°‡ K« "Õ∞ =~°‡ K«
"Õ∞-VÍæx K« "Õ∞- ™ê÷x K« "Õ∞ =~°∂Q∑O+≤ K« "Õ∞ â◊s~å}˜ K« "Õ∞II
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
238 N t=w`«
kfifÜ≥∂-#∞"åHõó
*˺+¨ªO K« =∞ PkèѨ`«ºO K« "Õ∞ =∞#∞ºâ◊Û "Õ∞ ÉèÏ=∞â◊Û -"Õ∞=∞â◊Û
"Õ∞-=∞ƒùâ◊Û "Õ∞ *Ë=∂ K« "Õ∞ =∞Ç≤Ï=∂ K« "Õ∞ =i=∂ K« "Õ∞ „Ѩkä=∂ K«
"Õ∞ =~å¬ ‡ K« "Õ∞ „^•Ñ¶¨Ú Ü«∂ K« "Õ∞ =$kúOK« "Õ∞ =$kúâ◊Û "Õ∞ ã¨`«ºO K«
"Õ∞ „â◊^•ú K« "Õ∞ [QÆK«Ûù "Õ∞ ^èŒ#O K« "Õ∞ =â◊â◊Û "Õ∞ ufi+≤â◊Û "Õ∞ „H©_® K«
"≥∂^Œâ◊Û "Õ∞ *Ï`«O K« "Õ∞ [x+¨º=∂}O K« "Õ∞ ã¨∂HõÎO K« "Õ∞ ã¨∞Hõ$`«O
K« "Õ∞ q`«ÎO K« "Õ∞ "Õ^ŒºO K« "Õ∞ Éèí∂`«O K« "Õ∞ Éèíq+¨ºO K« "Õ∞ ã¨∞QÆO K«
"Õ∞ ã¨∞Ѩ^äŒO K« =∞ |∞∞kúO K« "Õ∞ |∞kúâ◊Û "Õ∞ Hõ¡Ñ¨ÎOK« "Õ∞ ‰õΩ¡Ñ≤Îâ◊Û "Õ∞
=∞uâ◊Û "Õ∞ ã¨∞=∞uâ◊Û "Õ∞ II (Wk kfifÜ≥∂-#∞"åHõó)
`«$fÜ≥∂-#∞"åHõó
â◊O K« "Õ∞ =∞Ü«∞â◊Û "Õ∞ „Ñ≤Ü«∞O K« "Õ∞- #∞HÍ=∞â◊Û "Õ∞ HÍ=∞â◊Û
"Õ∞ ™œ=∞ã¨Îã¨â◊Û "Õ∞ Éèí„^ŒO K« "Õ∞ „âıÜ«∞â◊Û "Õ∞ =㨺â◊Û "Õ∞ Ü«∞â◊â◊Û "Õ∞
MOHANPUBLICATIONS.COM
ÉèíQÆâ◊Û "Õ∞ „^Œq}O K« "Õ∞ Ü«∞O`å K« "Õ∞ ^èŒ~åÎK« "Õ∞ ˆH∆=∞â◊Û "Õ∞ ^èŒ$uâ◊Û
"Õ∞ qâ◊fiO K« "Õ∞ =∞ǨÏâ◊Û "Õ∞ ã¨OqK«Û "Õ∞ *Ï˝„`«O K« "Õ∞ ã¨∂â◊Û "Õ∞
„Ѩã¨∂â◊Û"Õ∞ ã‘~°O K« "Õ∞ ÅÜ«∞â◊Û =∞ |∞∞`«O K« "Õ∞ -=∞$`«O K« "Õ∞-
Ü«∞Hõ∆ ‡O K« "Õ∞- <å=∞Ü«∞K«Û "Õ∞ r"å`«∞â◊Û "Õ∞ n~å…Ü«Ú`«fiO K« "Õ∞ -
#q∞„`«OK« "Õ∞ -ÉèíÜ«∞O K« "Õ∞ ã¨∞QÆO K« "Õ∞ â◊Ü«∞#O K« "Õ∞ ã¨∂ëê K«
"Õ∞ ã¨∞k#O K« "Õ∞II (Wu -`«$fÜ≥∂#∞"åHõó)
K«`«∞~À÷-#∞"åHõó
T~°¯ $ "Õ∞ ã¨∂#$`å K« "Õ∞ Ѩܫ∞â◊Û "Õ∞ ~°ã¨â◊Û "Õ∞ Ѷ¨∞$`«O K« "Õ∞
=∞^èŒ∞ K« "Õ∞ ã¨yúâ◊Û "Õ∞ ã¨Ñ‘uâ◊Û "Õ∞ Hõ$+≤â◊Û "Õ∞ =$+≤ìâ◊Û "Õ∞ *ˇ·„`«O K« =∞
Bkƒù^ŒºO K« "Õ∞ ~°~Úâ◊Û "Õ∞ ~åÜ«∞â◊Û "Õ∞ ѨÙ+¨ìO K« "Õ∞ ѨÙ+≤ìâ◊Û "Õ∞ qÉèí∞
K« "Õ∞ „ѨÉèí∞ K« "Õ∞ |Ǩï K« "Õ∞ Éèí∂Ü«∞â◊Û "Õ∞ ѨÓ~°‚O K« "Õ∞ ѨÓ~°‚ `«~°O
K« "Õ∞ -H˜∆uâ◊Û "Õ∞ ‰õÄÜ«∞"åâ◊Û "Õ∞-#flO K« "Õ∞ -‰õ∆ΩK«Û "Õ∞ „gǨÏÜ«∞
â◊Û "Õ∞ Ü«∞"åâ◊Û "Õ∞ =∂ëêâ◊Û "Õ∞ uÖÏâ◊Û "Õ∞ =Ú^•æâ◊Û "Õ∞ YÖÏfiâ◊Û "Õ∞
QÀ^èŒ∂=∂â◊Û "Õ∞ =∞ã¨∞~åâ◊Û "Õ∞ „Ñ≤Ü«∞OQÆ=â◊Û "Õ∞ -}=â◊Û"Õ∞ âߺ=∂
HÍâ◊Û "Õ∞ h"å~åâ◊Û "Õ∞ II (Wu K«`«∞~À÷-#∞"åHõó)
ѨOK«"≥∂-#∞"åHõó
Jâ߇ K« "Õ∞ =∞$uÎHÍ K« "Õ∞ y~°Ü«∞â◊Û "Õ∞ Ѩ~°fi`åâ◊Û "Õ∞ ã≤Hõ`åâ◊Û
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
N t=w`« 239
"Õ∞ =#ã¨Ê`«Ü«∞â◊Û "Õ∞ Ç≤Ï~°}ºO K« "Õ∞ -Ü«∞â◊Û "Õ∞ ã‘ã¨O K« "Õ∞ „`«Ñ¨Ùâ◊Û
"Õ∞ âߺ=∞O K« "Õ∞ ֒ǨÏO K« "Õ∞- yflâ◊Û =∂ PѨâ◊Û "Õ∞ g~°∞^èŒâ◊Û =∞
F+¨^èŒ Ü«∞â◊Û "Õ∞ Hõ$+¨‚ѨK«ÛO K« "Õ∞- Hõ$+¨‚ ѨK«ºO K« "Õ∞ „QÍ=∂ºâ◊Û "Õ∞
Ѩâ◊= J~°}Ϻâ◊Û Ü«∞*Ë˝# HõÅÊ<åÎO q`«ÎO K« "Õ∞ quÎâ◊Û "Õ∞ Éèí∂`«O K« "Õ∞
Éèí∂uâ◊Û "Õ∞ =ã¨∞ K« "Õ∞ =ã¨uâ◊Û "Õ∞ Hõ~°‡ K« "Õ∞ â◊H˜Îâ◊Û "Õ∞-~°÷â◊Û =∞
U=∞â◊Û =∞ Wuâ◊Û "Õ∞ QÆuâ◊Û "Õ∞ II (Wu ѨOK«"≥∂-#∞"åHõó)
+¨ëȪ-#∞"åHõó
Jyflâ◊Û =∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ ™È=∞â◊Û =∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ ã¨q`å K« =∞
W„#ÌâÛ◊ "Õ∞ ã¨~ã° fi¨ f K« =∞ W„#ÌâÛ◊ "Õ∞ ѨÓëê K« =∞ W„#ÌâÛ◊ "Õ∞ |$ǨÏã¨Êuâ◊Û
=∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ q∞„`«â◊Û=∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ =~°∞}â◊Û =∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ `«$ëêì K«
=∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ ^è•`å K« =∞ W„#^Œ≈Û "Õ∞ q+¨µ‚â◊Û =∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞-tfi<Ò
K« =∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ =∞~°∞`«â◊Û =∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ qâıfiK« "Õ∞ ^Õ"å W„#Ìâ◊Û "Õ∞
Ѩ$käg K«=∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞-#ÎiHõ∆O K« =∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ ^Òºâ◊Û =∞ W„#Ìâ◊Û
"Õ∞ kâ◊â◊Û =∞ W„#Ìâ◊Û"Õ∞ =¸~åú K« =∞ W„#Ìâ◊Û "Õ∞ „Ѩ*ÏѨuâ◊Û =∞
W„#Ìâ◊Û "Õ∞ II (Wu +¨ëȪ-#∞"åHõó)
ã¨Ñ¨Î"≥∂-#∞"åHõó
JQ∑Oâ◊√ â◊Û "Õ∞ ~°t‡â◊Û "Õ∞ -^•Éèíºâ◊Û "Õ∞-kè Ѩuâ◊Û =∞ LáêQ∑O
â◊√â◊Û "Õ∞-#Î~åº=∞â◊Û =∞ SO„^Œ"åÜ«∞=â◊Û "Õ∞ "≥∞ÿ„`å =~°∞} â◊Û =∞
Jtfi#â◊Û "Õ∞ „Ѩu„Ѩ™ê÷#â◊Û "Õ∞ â◊√„Hõâ◊Û "Õ∞ =∞hÌK« =∞ J„QÆÜ«∞} â◊Û "Õ∞
"≥â· fi◊ ^=Õ â◊Û "Õ∞ „^è∞Œ =â◊Û "Õ∞ "≥â· ßfi#~°âÛ◊ =∞ |∞∞`«∞„QÆÇ¨ â◊Û "Õ∞-u„QÍǨºâ◊Û
=∞ S„<åÌQÆflâ◊Û "Õ∞ "≥·â◊fi^Õ=â◊Û "Õ∞ =∞~°∞`«fif Ü«∂â◊Û "Õ∞ =∂¿ÇÏ„#Ìâ◊Û =∞
Pk`«ºâ◊Û "Õ∞ ™êq„`«â◊Û "Õ∞ ™ê~°ã¨fi`«â◊Û "Õ∞ áœ+¨‚â◊Û "Õ∞ áêffl=`«â◊Û "Õ∞
ǨiÜ≥∂[ #â◊Û "Õ∞II
J+¨ì"≥∂-#∞"åHõó
W^茇â◊Û "Õ∞ |~üÇ≤Ïâ◊Û "Õ∞ "Õkâ◊Û "Õ∞ k+≤ìÜ«∂â◊Û "Õ∞ „ã¨∞K«â◊Û "Õ∞
K«=∞™êâ◊Û "Õ∞ „QÍ"å}â◊Û "Õ∞ ã¨fi~°=â◊Û =∞ LѨ~°"åâ◊Û "Õ∞kè+¨Ñ¨}ËK« "Õ∞
„^À}HõÅâ◊â◊Û "Õ∞ "å Ü«∞"åºx K« "Õ∞ ѨÓ`«Éèí$K«Û =∞ J^èŒ=hÜ«∞â◊Û=∞
Jyfl„^ŒO K« "Õ∞ ǨÏq~åú#O K« "Õ∞ QÆ$Ǩâ◊Û "Õ∞ ã¨^Œâ◊Û "Õ∞ ѨÙ~À^•âßâ◊Û
"Õ∞ ѨK«`åâ◊Û "Õ∞-=Éèí$^äŒâ◊Û "Õ∞ ã¨fiQÍHÍ~°â◊Û "Õ∞ II
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
240 N t=w`« N t=w`« 241
#="≥∂ -#∞"åHõó ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ¯_Õ Jx `≥Å∞ѨÙ@‰õΩ "åºã¨∞_»∞ LѨÜ≥∂yOz# t=,
Jyflâ◊Û "Õ∞ Ѷ¨∞~°‡â◊Û "Õ∞-~°¯â◊Û "Õ∞ ã¨∂~°ºâ◊Û "Õ∞ „áê}â◊Û "Õ∞ - q+¨µ‚ <å=∞=ÚʼnõΩ "å_ç# XˆH q^èŒ=ÚʼnõΩ â◊|Ì=ÚÅ∞
â◊fi"Õ∞^èŒâ◊Û "Õ∞ Ѩ$kä gK« "Õ∞-kuâ◊Û "Õ∞ kuâ◊Û "Õ∞ ^Òºâ◊Û "Õ∞ â◊ =<≥O. Ѩ^Œ=Ú t= q+¨µ‚ =<≥O. Ѩ^Œ=Ú t= q+¨µ‚
<å=∞ <å=∞ <å=∞ <å=∞
HõfisV√æÅÜ≥∂ kâ◊â◊Û "Õ∞ Ü«∞*Ë˝# HõÅÊ<åÎ =∞$HõÛ "Õ∞ ™ê=∞ K« "Õ∞ ™ÈÎ â’¡HõO â’¡HõO â’¡HõO â’¡HõO
=∞â◊Û "Õ∞ Ü«∞Aâ◊Û "Õ∞ nH∆Í K« "Õ∞ `«Ñ¨â◊Û =∞ |∞∞`«∞â◊Û "Õ∞ „=`«O K« 1. JHõ∆~°=∞Hõ∆ 80 64 32. K«Åó 117 93
"Õ∞-Ǩϟ~å„`«Ü≥∂ ~°fi$ëêì º |$Ǩτ^Œ^茄#Έ~K« "Õ∞ Ü«∞*Ë˝# HõÖËÊ`å"£∞ II 2. JzO`«ºó 147,152 102 33. r=#ó 123 112
^Œâ◊"≥∂-#∞"åHõó 3. J[ó 46 35,69,74 34. `å~°}ó 119 50
4. Jl`«ó 53,90,103 72 35. `«fiëêì 104 69
QÆ~åƒùâ◊Û "Õ∞ =`åûâ◊Û "Õ∞ „`«ºqâ◊Û "Õ∞ „`«fig K« "Õ∞ k`«º"å@Û "Õ∞ 5. J`«∞źó 63 52 36. ^ŒH} ∆˜ ó 71 111
k`ҺǑÏK« "Õ∞ ѨO&ÍÛqâ◊Û "Õ∞ ѨO&Í, g K« "Õ∞ „u=`«ûâ◊Û "Õ∞ „u=`åû 6. J#Ѷ¨∞ó 38 29,102 37. ^ŒHõ∆ó 115 59,111
K« "Õ∞ `«∞~°º"å@Û "Õ∞ `«∞~“ºÇ‘ÏK« "Õ∞ Ѩ+¨ª"åK«Û "Õ∞ Ѩ뜪Ç≤Ï K« =∞ LH∆Í 7. J#Åó 100,90 89,45 38. ^Œ=∞#ó 138 34
K« "Õ∞ =âßK« =∞ |∞∞+¨Éèíâ◊Û "Õ∞ "ÕǨÏK«Û "Õ∞-#_®fi<£ K« "Õ∞ ^èÕ#∞â◊Û =∞ 8. JxÅó 100,106 38,100 39. „uq„Hõ=∞ó 148 64
PÜ«Ú~°º*Ë̋# HõÅÊ`å"£∞ „áê}À Ü«∞*Ë̋# HõÅÊ`å =∞áê<À Ü«∞*Ë̋# HõÅÊ`åO 9. J"≥∂Ѷ¨∞ó 114 25,30 40. ^Õ=ó 145 54

MOHANPUBLICATIONS.COM
10. J=ºÜ«∞ó 72 15 41. ^ŒO_»ó 131 105
"åº<À Ü«∞*Ë#˝ HõÅÊ`å"£∞, K«‰Ω∆õ ~°fi*Ë#˝ HõÅÊ`åQ∑O â’„`«O Ü«∞*Ë#˝ HõÅÊ`åO 11. J=ºHõÎó 143 90 42. =º=™êÜ«∞ó 55 55
=∞<ÀÜ«∞*Ë˝# HõÅÊ`åO <åQƺ*Ë˝# HõÅÊ`å =∂`å‡ Ü«∞*Ë˝# HõÅÊ`åO Ü«∞*’˝ 12. #º„QÀ^èŒó 70 101 43. ^è•`å 104 19
Ü«∞*Ë˝# HõÅÊ`å"£∞ II (Wu ^Œâ◊"≥∂-#∞"åHõó) 13. Jã¨`ü 108 64 44. „^èŒ∞=ó 104 55
UHÍ^Œâ’-#∞"åHõó 14. Pk`«ºó 68 18,73 45. |∞∞`«∞ó 141 59
15. Jxq∞+¨ó 41 36 46. ^èxŒ fi 43 22
UHÍ K« "Õ∞ u„ã¨â◊Û "Õ∞ ѨO&Û K« "Õ∞ ã¨Ñ¨Î K« "Õ∞ UHÍ^Œâ◊ K« "Õ∞ 16. J=∞$`«ó 124 26 47. #Okó 75 79
„`«Ü≥∂^Œâ◊ K« "Õ∞ ѨOK«^Œâ◊ K« "Õ∞ ã¨Ñ¨Î^Œâ◊ K« "Õ∞ #=^Œâ◊ K« =∞ U 17. J#O`«~°∂Ѩ 135 113 48. #O^Œ#ó 76 69
HõqQ∑Oâ◊uâ◊Û "Õ∞ „`«Ü≥∂qQ∑O â◊uâ◊Û"Õ∞ ѨOK«qQ∑Oâ◊uâ◊Û "Õ∞ ã¨Ñ¨Î qQ∑O 18. Dâß#ó 75 21 49. xÜ«∞=∞ó 36 30
â◊uâ◊Û "Õ∞ #=qQ∑Oâ◊uâ◊Û =∞ UHõ„uQ∑Oâ◊K«Û "Õ∞ „`«Ü«∞ „ã≤ÎQ∑O â◊K«Û "Õ∞ 19. Dâ◊fi~°ó 75 22 50. #~°ó 136 39
K«`«∞„ã¨â◊Û "Õ∞ -ëœì K« "Õ∞ ^•fi^Œâ◊ K« "Õ∞ ëÈ_»â◊ K« "Õ∞ qQ∑Oâ◊u â◊Û "Õ∞ 20. L„QÆó 100 58 51. #fi„QÀ^èŒó 54 101
K«`∞« ifiQO∑ â◊uâ◊Û "Õ∞ -ëêìqQ∑Oâ◊uâ◊Û"Õ∞ ^•fi„uQ∑O â◊KÛ« "Õ∞ +¨„\˜Qì O∑ â◊KÛ« 21. HõÑÅ≤ ó 98 109 52. <≥·HÍ`å‡ 135 63

"Õ∞ K«`åfikQ∑Oâ◊K«Û "Õ∞ K«`«∞â◊Û`åfiiQ∑O â◊K«Û "Õ∞ -ëêìK«`åfiiQ∑O â◊K«Û 22. Hõ~åÎ 65 51 53. „Ѩ*ÏѨuó 59 21
23. HÍ=∞ó 42 45 54. „ѨÉèí∞ó 31 45,17
"Õ∞ "å[â◊Û „Ѩã=¨ âßÛ-Ñ≤[â◊Û „Hõ`∞« â◊Û ã¨∞=â◊Û =¸~åú K« =$tÛflflÜ∞« âßÛO 24. Hõ$+¨‚ó 45 20,72 55. „ѨHÍâ◊ó 92 42
`åºÜ«∞#âßÛO`«ºâ◊Û Éè∫=#â◊Û Éèí∞=# âßÛkèѨuâ◊ÛII 25. QÆOcè~°ó 53 71 56. Ѩq„`«"£∞ 133 20
26. QÆ∞~°∞ó 132 36 57. Ѩ~°=∂`«‡ 139 15
W_® ^Õ=Ǩ˙~°‡#∞~°º[˝ h~°ƒ$ ǨÏã¨Êu~°∞HÍ÷=∞ ^•xâ◊Q∑Oã≤+¨kfi âıfi 58. Ѩ^Œ‡QÆ~°ƒùó 134 51
27. QÆ∞ǨϺó 92 71
^Õ"åã¨∂ûHõ"Î åK«ó Ѩ$käg=∂`« ~å‡=∂Ç≤ÏQ∑O ã‘~‡° ^è∞Œ =∞x¿+º =∞^è∞Œ [x¿+º 28. QÆ∞ǨÏó 150,61 54 59. „Ѩ=∂}"£∞ 39 116
=∞^è∞Œ =H∆ͺq∞ =∞^è∞Œ =këêºq∞= =∞^è∞Œ =∞fO ^Õ"ÉÕ ’è º "åK« =Ú^•ºã¨QO∑ 29. QÀѨuó 115 76 60. „Ѩ`«ºÜ«∞ó 89 23
â◊√~°„â◊¥¿+}ϺO =∞#∞¿+º Éèíºã¨ÎO =∂ ^Õ"å J=O`«∞ â’ÉèÏÜ≥ÿ∞ Ñ≤`«~À"£∞ 30. HÍO`«ó 150 49,83 61. Ѩ^Œ‡<åÉèíó 106 19,34,51
=∞^ŒO`«∞ II FO âßxÎó âß≈Ou âß≈OuóI 31. J~°úó 53 59 62. „|Ǒχ 135 84

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.

 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
242 N t=w`« NNt=w`« 243
t=w`« Ü«∞O^Œ∞ "åºã¨ÉèíQÆ"å#∞xKÕ ~°zOѨ|_ç# â’¡Hõ=ÚʼnõΩ
=<≥O. Ѩ^Œ=Ú t= q+¨µ‚ =<≥O. Ѩ^Œ=Ú t= q+¨µ‚
<å=∞ <å=∞ <å=∞ <å=∞ ã¨OMϺâßG q=~°}
â’¡HõO â’¡HõO â’¡HõO â’¡HõO J^蕺ܫ∞O ã¨∂`«∞_»∞ |∞∞+¨µÅ∞ "åºã¨∞_»∞ JQÆã¨∞κ_»∞ N~å=Ú_»∞ (Éèt=Ù_» ∞
63. „|ǨχHõ$`ü 135 84 100. qâ◊fi"£∞ 147 14 Qí "Æ å<£) "≥Ú`«ÎO
64. „ÉÏǨχ}ó 135 84 101. =$Hõ∆ó 110 71 1. 39 1 – – – – 40
65. „|Ǩχq`ü 135 84 102. tYO_ô 32 47
103. âßâ◊fi`«ó 33 20
2. 3 1 – 33 7 – 44
66. „|„|∞ó 150 84
67. =∞^èŒ∞ó 73 31 104. â◊√zó 96,152 30,40 3. 5 – – 31 1 – 37
68. „|Ǩχ 153 84 105. â◊~fi° ó 102 17 4. 52 – – – – – 52
69. cè=∞ó 31 114,52 106. N=∂<£ 153 16,37,78
70. Éèí∂`«ÉèÏ=#ó 34 14 107. ã¨`ü 108,144 64 5. 25 – – – 3 12 40
71. =∞O„`«ó 123 43 108. ã¨`«¯ $`«ó 115 38 6. – – – – 3 57 60
72. Éè’[#"£∞ 114 29 109. ã¨~fi° ó 93 17
73. ÉèÏ=ó 93 14 110. ã¨~°fiHÍ=∞^Œó 66 104 7. 10 – – – 25 10 45
74. =∞ǨÏHÀâ◊ó 89 59 111. ã¨~°fiQÆó 59 27 8. – – – – 1 71 72
75. =∞Ǩ=∂Ü«∞ó 88 31 112. â◊$Ow 150 98 9. – – – – – 50 50

MOHANPUBLICATIONS.COM
76. =∞ǨHõ~å‡ 34 85 113. ã¨~°fi`À=ÚYó 67 100
77. =∞Ǩ`«áêó 39 26 114. ã¨~°fi[˝ó 40 100 10. – – – – 2 63 65
78. =∞ǨHõó∆ 65 57 115. ã¨q`å 105 107,117 11. – – – – 3 41 44
79. =∞Ǩ<£ 130 103 116. ~°qó 8,105,103 97,107
80. =∞<À[=ó 136 87 117. ã¨∂~°ºó 38 107 12. – – – – 1 41 42
81. =∞Ǩ|Åó 40 31 118. ã¨Ç¨Ïó 128 53 13. 1 – – – 2 35 38
82. Ü«∞[˝ó 56 61 119. ã¨O=`«û~°ó 141 23,58
120. 㨯O^Œó 104 49
14. – – – – 6 39 45
83. Ü≥∂QÆó 125 116
84. Ü≥∂w 40 104 121. ™ê÷}∞ó 31 17 15. – – – – 1 41 42
85. ÉèíQÆ"å<£ 33 73 122. ã≤÷~°ó 31.93 35 16. 5 2 1 – 2 58 68
86. =∞Ǩ^Õ=ó 102 65 123. ™È=∞ó 57 67
87. =∂#ºó 80 93 124. ã≤^•ú~°÷ó 45 40 "≥Ú`«ÎO 140 4 1 64 57 518 784
88. Ü«∞[˝ó 94 117 125. ã¨Ç¨Ï„™êHõ∆ó 37 37 ã¨OMϺâßG „ѨHÍ~°OK«∂_»QÍ ã¨∂`«∞_»∞ â’¡HÍÅ ã¨OYº 140 ´ 1{4{0´5
89. ~°∞„^Œó 47 26 126. t=ó 103 17,77 |∞∞+¨µÅ∞ â’¡HÍÅ ã¨OMº 4{1´5
90. =~°^Œó 31,138 48 127. ǨÏió 55,75,125 82 JQÆã¨∞κx â’¡HÍÅ ã¨OYº 64 ´ 6{4´10(5{5)´1
91. Ö’Ç≤Ï`åHõ∆ó 65 20 128. |∞∞`«∞ó 141 58 ~å=Úx â’¡HÍÅ ã¨OYº 57 ´ 5{7 ´ 12´1{2´3
92. q+¨µó‚ 104 83 t=Ùx â’¡HÍÅ ã¨OYº 518´5{1{8´14´1{4´5
93. "å[ã¨#ó 74 98 H˘xfl Ѩ^•Å∞ =∂„`«"Õ∞ W=fi@O [iyOk. "≥Ú`«ÎO â’¡HÍÅ ã¨OYº 784´19
94. "å=∞#ó 71 30 q∞QÆ`å "å\˜HÀã¨O =¸Å „QÆO^ä•Å∞ K«^Œ= "åºã¨∞x XHõ â’¡HõO fã≤"ÕÜ«∞QÍ 18. "åºã¨∞xH˜ W+¨ì"≥∞ÿ# ã¨OYº
QÆÅ~°∞. ÃÑ· q+¨Ü«∂Å#∞ |\˜ì t=ˆHâ◊=ÙʼnõΩ t=Ùx ѨOK«`«`«Î fi=ÚÅ∞ L^ŒÇ¨Ïiã¨∂Î JxflKÀ@¡ t=`«`åÎ fixfl `≥eÑ≤# (5)#∞ "åºã¨∞x
95. "åÜ«Ú"åǨÏ#ó 90 49,104 HõÅÊ<åâ◊H˜ÎH˜ J<ÕHõ „Ѩ}Ï=∂Å∞.~å=∂Ü«∞}OÖ’ ~å=ÚxH˜ „Ñ‘uÜ≥ÿ∞# ǨÏ#∞=∞ã¨OYº 5.
96. q[Ü«∞ó 51 29 ÉèË^ŒO ÖË^Œ∞. Jx J##ºÉèíH˜Î`À Z=ix ¿ãqO
z<å Ѷe¨ `«O ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ W=fiQÆÅ_»∞. D q+¨ t=Ùx ã¨OYº 5. q~°Ç¨Ï~å=ÚʼnõΩ *Ï˝#OHõeæOz# ã¨OYº 7. ~å=Úx â’¡HÍÅ∞ fã≤ q∞QÆ`å
97. qÉèí∞ó 114,106 39,107 â’¡HÍÅ∞ "≥Ú`«ÎOã¨OYº 5{5{10{5´25 (t=bÖÅ ã¨OYº) UHõã¨OYºKÕÜ«∞QÍ 7.t=Ùx
98. q^è•`å 105 64 Ü«∞O#∞ QÆ∂iÛ ã¨`ü QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ ^Õ=Ù_˘Hõ¯_»x ã¨OYº 5.t=bÅÅ UHõãO¨ Yº7."≥Ú`«OÎ 5{7´12(*’ºui¡OQÍÅã¨OYº)´1{2´3. („u<Õ„`«∞x
99. qâ◊fiÉÏǨïó 59 47 ÉË^èŒO ÖË^Œx K≥ѨÊ@O [~°∞QÆ∞#∞. ã¨OYº) ~å=Úxâ’¡HÍÅã¨OYº.
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.
 P^蕺u‡Hõ *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº, =∞O„`«âß„™êÎk „QÆO^äŒ=ÚÅH˘~°‰õΩ....
248 N t=w`«
ã¨OHõÅ#Hõ~°Î ѨiK«Ü«∞O
¿Ñ~°∞ : ÖÁÅ¡ ~å=∞K«O„^Œ~å=Ù (~å"£∞r)
`«e¡^ŒO„_»∞Å∞ : H©IIâıII ÖÁÅ¡ ã¨`«º<å~åÜ«∞},
N=∞u âıëê~°`«flO
[#‡ã¨÷ÅO : Q˘Å¡áêÖˇO, HÍAÅ∂~°∞=∞O_»ÅO,
`«∂IIQÀIIlÖÏ¡.– 533 468
Ñ≤`å=∞ǨïÅ∞: PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^Œºq^•fi<£ H©IIâıII ÖÁÅ¡ã¨`«ºO
(HõO^Œ∞ÅáêÖˇO)
K«^Œ∞=Ù : _ç„w (|Ü≥∂Ål)
KÕã≤# HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ :
2009Ö’ #=O|~ü 16,17,18 `ÕnÅÖ’ HÍH˜<å_» \˜.\˜._ç HõÖϺ}=∞O_»ÑO¨
#O^Œ∞ 1500 "≥ÚHõ¯Åá¶È\’Å∞, 500 ‰õΩO_ôÅÖ’
Ñà Oz# "≥ÚHõ¯Å`ÀZy˚a+¨<£ ãà q∞<å~ü x~°fiÇÏ≤ OK«@O.

MOHANPUBLICATIONS.COM
2010 "Õ∞ 25 JѨÙ~°∂Ѩ Jyfl|^Œú áê^Œ~°ã¨ t=eOQÆO `«Ü«∂~°∞ KÕã≤
Q˘Å¡áêÖˇOÖ’ „Ѩu+¨ª KÕÜ«∞@O.
2011 _çâO◊ |~ü 6# 108 Åe`« ~åQÍÅ`À <åKÕ ã¨fi~Ñ° ~¨ z° / <Õ#∞ ã¨fi~Ñ° ~¨ z°
QÍ#O KÕã≤# ǨÏ#∞=∂<£ Kåb™ê (=~°Öò¤ iHÍ~ü¤)
_çq_ç q_»∞^Œ∞Å
2012 Ѷ|„≤ =i 20 =∞Ǩt=~å„u ã¨O^Œ~Oùƒ° QÍ <åKÕ ã¨fi~Ñ° ~¨ z° /QÍ#O KÕã#≤
N t=w`« P_çÜ≥∂ ã≤_ç Pq+¨¯~°}
~°K«#Å∞ :
PÜ«Úˆ~fi^Œ =¸eHÍ „ѨÜ≥∂QÍ=o, „áêp# UHõ=¸eHÍ PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^Œº
Ü≥∂QÍÅ∞, ~°ã¨~°`åflHõ~°O, ǨÏ#∞=∂<£ Kåb™ê (3 ÉèÏ+¨ÅÖ’) Nt=w`«, ã≤^Œú"≥·^Œº
™ê~°O "≥ÚIIÖˇ·# „QÆO^ä•Å∞.
`≥eã≤# âßG=ÚÅ∞ :
*’ºu+¨º=Ú, "åã¨∞,Î ã¨Ow`«O,™ê=Ú„kHõO,=∞O„`,« tÅÊ,ã≤^,úŒ PÜ«Ú~ˆ fi^Œ âßG=ÚÅ∞
W`«~° q=~åʼnõΩ : "≥ÉòÃã·\ò : www.ramjitechnologies.com
D"≥∞~ÚÖò lollaramji@gmail.com
founder@ramjitechnologies.com
Contact : 9700884787

"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç –1.