ANADOLU’NUN İLK FATİHLERİ

KAZANIM: 1.3. Anadolu’daki ilk Türk siyasi teşekküllerinin birbirleriyle ve çevre devletlerle olan
ilişkilerini uzlaşma ve çatışma bağlamında değerlendirir.
Süre: 40+40 dk.
• Anadolu’ya ilk akınlar IV. Yy sonlarında Avrupa Hunları tarafından düzenlenmiştir. Doğu Roma
baskı altına alınarak Suriye’ye kadar ilerlenmiştir.
• VI. Yy’da Sabarlar Anadolu’ya girerek Konya, Kayseri, ve Ankara’ya kadar ilerlediler.
✓ Ancak her iki devlette Anadolu’ya yerleşmeyip yurtlarına geri dönmüşlerdir.
• VIII. Yy’da Abbasiler tarafından Türkistan ve Horasan’daki Türkler Bizans sınırında kurulan
Avasım denilen şehirlere yerleştirerek gaza ve cihat yapmışlardır.
• Ancak Bizans’ta aynı şekilde Müslüman olmayan Türkleri sınırlarını korumak üzere bu bölgeye
yerleştirmiştir.
• X. Yy’la kadar yapılan bu akınlar yerleşme amaçlı yapılan akınlar değildir.

OM-1- Sayfa 18

• Anadolu’ya ilk Selçuklu akınları 1015’te Çağrı Bey önderliğinde keşif amaçlı yapılmıştır.
• Anadolu’yu yurt edinme politikası Tuğrul Bey döneminde başladı. Tuğrul Bey hanedan üyelerini ve
ordu komutanlarını Anadolu’nun fethi için görevlendirdi.
• 1048 Pasinler Savaşı’yla Selçuklu- Bizans mücadelesi başladı
• 1064 ‘te Alparslan Dönemi’nde Ani Kalesi fethedildi
• 1071 Malazgirt Savaşı ile Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.
• Türkler kısa bir sürede Anadolu’yu yurt edinmeye başladılar.

OM-2 19. Sayfa Yabgular Meselesi

Danişmentliler (1080-1178)

• Danişment Gazi Tarafından kuruldu.

• Yeşilırmak Havzası’nda kurulup, Kızılırmak Havzası’na kadar genişlediler.
• Sivas, Malatya, Kayseri, Tokat, Niksar ve Amasya civarına hakim oldular.
• Malatya hakimiyeti için Türkiye Selçukluları ile karşı karşıya geldiler.
• Haçlı Seferlerine Türkiye Selçukluları ile birlikte karşı koydular.
• “Danişmentname” adlı eserinde Danişment Gazi ülkesi için yaptıklarını anlatmıştır.
• Anadolu’nun en eski medreselerinden “Yağıbasan Medrese’si “ Danişmentlilere aittir.
Mengücekliler (1071-1228)

• Mengücek Ahmet Gazi tarafından kurulmuştur.

• Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar civarına hakim oldular.
• Bölgede meydana gelen depremlerden dolayı Mengüceklilerden günümüze fazlaca eser kalmamıştır.

Artuklular (1102-1231)

• Mardin, Hasankeyf ve Harput olmak üzere 3 kola ayrılmışlardır.

• Çeşitli din, mezhep ve milletten insanların yaşadığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne hakim oldular.
• Hakim oldukları coğrafyada vergileri azaltıp halkın refah seviyesini yükseltmişlerdir.
• Bizans sikkesini örnek alarak para bastırmışlardır.
• En önemli bilim adamlarından olan “ Cezeri “ su ve mekanik parçalardan makineler yapmıştır.

Saltuklular (1072-1202)

• Erzurum merkez olmak üzere, Kars, Bayburt, Malazgirt, Artvin’de hüküm sürdüler.
• Gürcülerle mücadele etmişlerdir.
• Sanat anlayışlarıyla diğer beylikleri etkilemişlerdir.
• Saltuklu kentlerinde Ahi kültürü etkili olmuştur.
• Saltuklular Dönemi’nden kalan en önemli eser Erzurum “ Üç Kümbetler” ‘dir.

Dilmaçoğulları (1085-1394)

• Dilmaçoğlu Mehmet Bey tarafından kurulmuştur

• Bitlis’te kurulmuştur.
Ahlatşahlar (Sökmenler) (1100-1208)

• Sökmen El Kutbi tarafından kurulmuştur.

• Ahlat merkez olmak üzere Van Gölü civarında hüküm sürmüşlerdir.

Çaka Beyliği (1081-1093)

• İlk Türk Denizcisi Çaka Bey tarafından kurulmuştur.

• İzmir civarında kurulmuştur.

OM-3 Sayfa 21

• Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası olarak bilinen bu yapı topluluğu, cami, darüşşifa ve türbeden
meydana gelen bir külliyedir. Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlı Mengücek Beyliği döneminde inşa
edilmiştir. Ulu Cami, Süleyman Şah’ın oğlu Ahmet Şah tarafından; Darüşşifa ise eşi Melike Turan
Melek tarafından yaptırılmıştır. 1228 yılında başlanıp 1243 tarihinde tamamlanan yapı kompleksinin
Baş Mimarı Muğis oğlu Ahlatlı Hürrem Şah'tır.
• Evliya Çelebi yüzyıllar önce şöyle ifade etmiştir: "Methinde diller kısır, kalem kırıktır". Görenleri
kendisine hayran bırakan bu muhteşem abide eser, sanat tarihçileri tarafından "Divriği mucizesi",
"Anadolu’nun Elhamrası" gibi ifadelerle tanımlanmıştır. 1985 yılında UNESCO tarafından "Dünya
Kültür Mirası" listesine alınan, İslam mimarisinin bu başyapıtı, aynı zamanda T.C.
Cumhurbaşkanlığı makamının koruması altındadır
• Anadolu’da kurulan bu beylikler Doğuda Gürcüler, batıda Bizans ve Haçlılar, güneyde ise Eyyübiler
ile mücadele ettiler.
• Bu beylikler zamanla Türkiye Selçuklularının himayesine girdiler.
• Anadolu’ya yerleşen bu beylikler Anadolu’da camiler, medreseler, kervansaraylar, imarethaneler,
hamamlar, zaviyeler yaparak Anadolu’da kalıcı olduklarını göstermişlerdir.
• Bu beylikler Oğuz Boylarından olup 200 yıl boyunca Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması için
mücadele ettiler.
• Kurduğu güçlü donanma ve Balkanlarda Peçenekler ile ittifak yapan Çaka Beyliği Bizans’ı zor
duruma düşürmüştür. Ancak Bizans Çaka Bey’in damadı I. Kılıç Arslan ile arasını bozarak Çaka
Bey’i öldürtmek suretiyle bu tehlikeden kurtulmuştur.

Türkiye Selçuklu Devleti- Bizans Mücadelesi.

Türkiye Selçuklu Devleti (1077-1308)

• Arslan Yabgu’nun torunu Süleyman Şah tarafından kuruldu.

• Başkenti İznik’tir.
• Süleyman Şah Adana, Tarsus ve Antakya’yı fethederek Suriye Selçuklu Meliki Tutuş ile mücadeleye
girişti bu mücadeleler sırasında Süleyman Şah 1086’da öldü.
• Süleyman Şah’ın oğulları Kılıç Arslan ve Davut Kulan Arslan Melikşah tarafından esir alınarak
İsfahan’a götürüldü.
• 1092’de Melikşah ölünce Kılıç Arslan ve Davut Kulan Arslan esaretten kurtularak Ebu’l Kasım’ın (6
yıl ülkeyi yönetti, Melikşah tarafından öldürtüldü) kardeşi Ebu’l Gazi’den yönetimi devraldılar.
Büyük kardeş Kılıç Arslan sultan ilan edildi.
• Tahta geçen I. Kılıç Arslan Anadolu Beylikleri ve Bizans’la mücadele etti.
• I. Kılıç Arslan 1096’da düzenlenen I. Haçlı Seferi’ne kardeşi Davut Kulan Arslan önderliğinde
gönderdiği ordu ile karşı koymaya çalıştı. Haçlılara büyük kayıplar vermelerine rağmen çok
kalabalık gelen Haçlılar İznik, Urfa, Antakya ve Kudüs’ü ele geçirdi.
• Haçlılarla anlaşan Bizans yaptığı yardımlar karşılığında Haçlıların ele geçirdikleri toprakları
devraldı. İznik, İzmir, Efes, Bizans’ın eline geçti.
NOT: İznik’in Haçlıların eline geçmesi üzerine Türkiye Selçukluları başkenti Konya’ya taşıdılar.

Anadolu’nun Tapusu ; Miryokefalon

• II. Kılıç Arslan tahta geçtiğinde kardeşi Şahinşah kendisiyle taht mücadelesine girişti. Ayrıca bu
dönemde Musul Atabeyi Nurettin Zengi Anadolu topraklarına saldırdı. II. Kılıç Arslan bu durumdan
kurtulmak için Bizans’la ittifak yaptı.
✓ Bu sayede Sakarya’dan, Fırat’a kadar iktidarını güçlendirdi.
• Selçukluların güçlenmesinden rahatsız olan Bizans büyük bir orduyla Konya’ya doğru harekete
geçti. İki ordu 17 Eylül 1176’da Denizli yakınlarında Miryokefalon denilen yerde karşılaştı. Yapılan
savaşı Selçuklular kazandı.
✓ Bu savaşla Bizans’ın Türkleri Anadolu’dan atma ümitleri sona erdi.
✓ Türklerin Anadolu hakimiyeti kesinleşti.
✓ Selçuklular sosyokültürel alanda ilerleme imkanına kavuştu.
✓ II. Kılıç Arslan’ı tebrik edenler arasında Ermeni patriği de vardı.

OM-4 sayfa 23 - Bizans ve Miryokefalon Zaferi.