ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Οι πρώτες μέρες σε ένα νέο σχολείο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

 Κειμενικά είδη

1. Ποια από τα κείμενα που έχετε δει ως τώρα (ενότητα 1 σελ. 10-27) του σχολικού σας εγχειριδίου
είναι πολυτροπικά; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

 Eίδη προτάσεων

A. Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά / δομή τους

1. Nα βρείτε τους κύριους όρους των προτάσεων και να τις χαρακτηρίσετε ως προς τα συστατικά
(απλή, ελλειπτική, επαυξημένη):

o Το κουδούνι του σχολείου χτύπησε.

o Οι μαθητές μπήκαν στη τάξη.
o Ο Γιάννης δεν πήγεe σχολείο.
o Έρχεται η καθηγήτρια.
o Τα μαθήματα είναι δύσκολα;
o Η Νεφέλη έβγαλε το παλτό της.
o Η καθηγήτρια της γυμναστικής είναι πολύ καλή.
o Η αυλή είναι μεγάλη.
o Είναι καλός άνθρωπος.

2. Να βρείτε το είδος των παρακάτω προτάσεων ως προς τη δομή τους (απλή, ελλειπτική,
επαυξημένη).

o Ο Σωκράτης ήταν σοφός.

o Ο πατέρας τραγουδούσε.
o Έλα μέσα.
o Δεν πεινώ.
o Ο Πυλάδης ήταν ο καλύτερος φίλος του Ορέστη.
o Διάβασες καλά τα μαθήματά σου;
o Η Εύα έγινε δασκάλα.
o Ο αδελφός μου άνοιξε το παράθυρο.

3. Να μετατρέψεις σε επαυξημένες τις παρακάτω απλές προτάσεις.

o Εμφανίστηκε ο καθηγητής.
o Οι εργάτες φόρτωσαν ξύλα.
o Ο φιλόλογος ορίζει τους επιμελητές.
o Ο Γιώργος φαίνεται κακόκεφος.
o Εγώ παίζω με τα παιχνίδια.

1
 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

4. Να διακρίνετε τις προτάσεις ως προς τη δομή τους (απλές, επαυξημένες, ελλειπτικές).

o Ο Γιάννης είναι ζωηρός.

o Ο χειμώνας έφερε βροχές.
o Ο χρόνος είναι χρήμα.
o Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια.
o Οι γυναίκες σήμερα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες.
o Ο Κίσαβος ρίχνει βροχή.
o Ώρα να φύγουμε!
o Η Ελένη είναι φοιτήτρια της ιατρικής.
o Οι στεριές είναι χρυσωμένες από το φθινόπωρο.
o Σήμανε δώδεκα το μεσημέρι.
o Εσύ είσαι εγωιστής, εγώ δεν είμαι.

Β. Είδη προτάσεων ανάλογα με την επικοινωνιακή λειτουργία/με τη σημασία τους.

1. Να βρείτε το είδος των παρακάτω προτάσεων ως προς τη δομή τους (αποφαντικές,

προστακτικές, ερωτηματικές, επιφωνηματικές).

o Τα παιδιά παίζουν.
o Η Ελένη είναι έξυπνη και σοβαρή.
o Όχι, δε θα σας κάνω το χατίρι!
o Πότε θα σε ξαναδούμε;
o Φεύγετε;
o Κλείσε την πόρτα.
o Πόσο ωραία περνάμε!
o Ξύπνησες κιόλας;
o Αύριο θα δώσουμε εξετάσεις στη Βιολογία.
o Περιμένετε μια στιγμή.

2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς το περιεχόμενο τους (αποφαντικές,

επιφωνηματικές, ερωτηματικές, προστακτικές)

o Ποιος θα έρθει μαζί μου;

o Ποπό! Τι μεγάλα άλογα!
o «Ασπιδοφόρος ο ήλιος ανέβαινε πολεμώντας».
o «Τώρα, ουρανέ μου, βρόντηξε,τώρα, ουρανέ μου, βρέξε».
o Με τέτοιες προϋποθέσεις κανένα κέρδος δε θα έβγαινε.
o Μα την αλήθεια, άσχημα την έπαθα!
o Θα δούμε και το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία;
o Να μου γράψεις γρήγορα γράμμα.
o Μακάρι να σ’ έχει καλά ο Θεός.

3. Τις παρακάτω αποφαντικές προτάσεις να τις τροποποιήσετε, έτσι ώστε να γίνουν

επιφωνηματικές.

o Ο Γιώργος είναι ειλικρινής.

o Η μέρα είναι ωραία.
o Απάντησε βιαστικά και θυμωμένα.
o Σε εκτιμάει ο διευθυντής σου και σε σέβεται.

2
 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Γ. Με βάση το κριτήριο της άρνησης ή κατάφασης.

1. Να βρείτε το είδος των παρακάτω προτάσεων ανάλογα με την ποιότητά τους (καταφατική,
αρνητική).

o Δε συμφωνώ με τη γνώμη σου.

o Πόσο ωραία περάσαμε στην εκδρομή!
o Μη φωνάζετε.
o Ο Παύλος είναι καλό παιδί.
o Να μην τους γνώριζα ποτέ!
o Δεν ήρθε ακόμα ο Γιάννης;
o Ανοίξτε τα βιβλία σας.
o Έχετε καμία ερώτηση;

2. Να μετατρέψετε τις καταφατικές προτάσεις σε αρνητικές και αντίστροφα, κάνοντας και όλες τις
απαραίτητες για το νόημα αλλαγές.

o Κανένας δεν ήθελε να ακούσει γι’ αυτό το θέμα.

o Ακολούθησα τις οδηγίες σου και γι’ αυτό δε δυσκολεύτηκα να βρω το ξενοδοχείο.
o Ο καιρός σήμερα είναι κατάλληλος για βόλτα.
o Οι άνθρωποι δεν αποκτούν τίποτε χωρίς κόπο.
o Όλοι οι φίλοι μου προτιμούν πάντοτε την ψυχαγωγία από την εργασία.

 Κύριοι όροι πρότασης

1. Χαρακτηρίζω κάθε μια από τις υπογραμμισμένες λέξεις ως υποκείμενο, αντικείμενο ή

κατηγορούμενο:

o Το αυτοκίνητο διέσχισε το δρόμο με μεγάλη ταχύτητα. (...............................................)

o Τα παιδιά έλυσαν με ευκολία τις ασκήσεις.(................................................)
o Σύσσωμη η τάξη παρευρέθηκε στη σχολική γιορτή. (................................................)
o Τον προηγούμενο μήνα η θεία μου έγινε μητέρα ενός όμορφου αγοριού. (............................)
o Ο Θοδωρής τελικά αποδείχτηκε πολύ ικανός στη δουλειά του. (...........................................)
o Πρέπει να κοιτάς μόνο τη δουλειά σου. (................................................)

2. Στις προτάσεις που ακολουθούν να υπογραμμίσεις το κατηγορούμενο και να γράψεις τη

μορφή που έχει:

α. Η νίκη τους ήταν μεγάλη. [επίθετο]

β. Η επιτυχία της ομάδας είναι εξασφαλισμένη. [.........................................]
γ. Ο Γιώργος δεν έγινε αξιωματικός. [.........................................]
δ. Η επιθυμία του ήταν άλλη. [.........................................]
ε. Η Μαρία εμφανίστηκε ευχαριστημένη. [.........................................]
στ. Εγώ έγινα ό,τι ήθελα. [..................................................]
ζ. Η οθόνη ήταν από πανί. [..................................................]
η. H ώρα είναι πέντε. [.........................................]
θ. Η όψη του φαινόταν ασθενική. [.........................................]

3
 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

3. Στο κείμενο που ακολουθεί να βρεις το συνδετικό ρήμα, το υποκείμενό του και το
κατηγορούμενο και να τα γράψεις στον πίνακα που είναι πιο κάτω:

Ο Ροβινσώνας ήταν κατάπληκτος βλέποντας πόσο ευτυχισμένος έμοιαζε ο Παρασκευάς και πόσο
ευχάριστα περνούσε χωρίς αυτόν! [...] Τίποτα δεν είναι πιο επικίνδυνο από τον εκνευρισμό, όταν
είσαι υποχρεωμένος να ζεις συνέχεια με κάποιον. [...] Κλεισμένο μέσα στο τουφέκι το μπαρούτι
φωνάζει και γίνεται κακό. Όταν τ’ αφήνεις ελεύθερο είναι ωραίο και ήσυχο.

συνδετικό ρήμα υποκείμενο κατηγορούμενο

4. Να βρείτε τους κύριους όρους των πιο κάτω προτάσεων.

o Η ζωγραφιά έγινε καταπληκτική.

o Κάποιος με φώναξε.
o Τα παιδιά ήταν πολύ ζωηρά.
o Ο αέρας άνοιξε την πόρτα.
o Τα παιδιά παίζουν.
o Τα παιδιά ήταν κουρασμένα.
o Οι παίκτες φάνηκαν άξιοι.
o Πήγαμε εκδρομή στην Ακρόπολη.