➢Dövrədən keçən cərəyanı

Müqavimət
məhdudlaşdırıb, müəyyən dəyərdə
tutur Sabit
➢Dövrənin qida mənbəyini Dəyişən
bölərək(azaldaraq) hər elementin
özünəməxsus qidalandırmağa kömək
edir Mühit Təsirli
➢Aşağı güclü dövrə elementlərinin
tələbindən artıq cərəyanın keçməsinin
qarşısını alır
➢Yük vəzifəsini icra edır
➢İstilik enerjisi əldə edir və s.

Müqavimət
İstehsal olunan zaman müqavimət,
neçə om dəyəri ilə hazırlanıbsa,
həmin dəyəri qoruyub saxlayır. Əgər
artıb bəzən də azalarsa bu, o
müqavimətin xarab olması mənasına
gəlir.

0 Ω- 68 MΩ arasında dəyərlər alır.

Sabit müqavimət
 Sabit
müqavimət

Telli Karbon Film SMD İnteqral

müqavimət müqavimət müqaviməti müqaviməti müqavimət
• Ən ucuz və geniş istifadə olunan
müqavimət növüdür.
• Hazırlanma zamanı karbonu toz
halına gətirib, kley ilə qarışdırdıqdan
sonra nisbətlərindən müqavimət
dəyəri alınır.
• İstiliyə görə dəyişən və tolerans
dəyəri çox olduğuna görə həssas
dövrələrdə tövsiyə olunmur

➢ 1 Ω-22 MΩ
➢ 1/8, 1/4, 1/2, 1, 5 ve 10 W
➢ 5%-20%

Karbon Müqavimət
• Bu sabit müqavimət növünün ən
yaxşı tərəfi, üzərindən böyük
cərəyanlar keçirə bilməsidir.
• Böyük güc tələb edən dövrələrdə və
həssas omik dəyər verə bildiyinə
görə həssas dövrələrdədə istifadə
olunur.
• Yüksək tezlikli dövrələrdə yaxşı nəticə
verməzlər. Tel dielektrik üzərinə
sarıldığına görə yüksək tezlikli
dövrələrdə induktiv kimi davranıb
müqavimət dəyərini dəyişdirə bilər.

Telli müqavimət
• Tolerans dəyəri, yəni xətası ən az
olan sabit müqavimət növüdür.
• Yəni 100 om-luq müqavimətin dəyəri
90 vəya 110 kimi dəyişə bilməz çox
az dəyişir deyə ən çox həssas
dövrələrdə istifadə olunur.
• Tolerans dəyəri 1-2% vəya dahada
az.

Film Müqavimət
SMD müqavimətlər digərlərindən
fərqli olaraq dövrə kartının üzərinə
montaj olunur və çox az yer tutur

Müqavimət dəyərini üzərində olan

rəqəmlər müəyyən edir

SMD müqavimət
• Bir neçə müqavimətdən ibarət bir
bütündür
• Daxilindəki müqavimətlər bərabər
dəyərdə olur Ortaq
Müqavimət ucları uc
• Az sahəni əhatə etsin deyə geniş
istifadə olunur

İnteqral müqavimət
• Mühərriklərin sürətini artırıb
azaltmaq üçün istifadə olunur.
• Yüksək om dəyərli müqavimətdən
keçərsə cərəyan az olduğu üçün
mühərrikin sürəti asta, aşağı om
dəyərli müqavimətdən keçərsə
cərəyan çox olduğu üçün mühərrik
sürətli olacaq.

«Blower» müqavimət
 Dəyişən
müqavimət
• Sabit müqavimətlərdən fərqli
olaraq dəyişən müqavimət, om
dəyərini fiziki müdaxilə etməklə
dəyişdirə bilmə özəlliyi verir bizə.
Potensiometr Trimpot Reostat

Dəyişən Müqavimət
• Fiziki təsir nəticəsində dəyəri dəyişə
biləcəyimiz müqavimət növüdür.
• 3 ayağı mövcutdur. 2 ayağın om dəyəri
sabitdir amma çeviricini firlatmaqla 3-
cü ayağın digər ayaqlar arasında olan
om dəyərini artırıb azalda bilərik.

Potensiometr
• Potensiometrdən fərqi olaraq gücü
çox olan dövrələrdə istifadə
olunub, üzərindən yüksək
cərəyanlar keçə bilir

Reostat
• Aşağı güclü dövrələrdə istifadə olunur
• Potensiometrdən fərqi tez-tez istifadə
olunmayan yerlərdə bir dəfə
tənzimlədikdən sonra bir müddət
qalır.

Trimpot
 MTM

• Mühit təsirli müqavimətlərin də

müqaviməti dəyişir amma,
müqavimətin dəyişməsi üçün fiziki əl
LDR NTC PTC VDR
hərəkətlərindən yox, mütitdən
aslıdır. Yəni müqavimət mühitə
uyğun olaraq dəyişir.

Mühit təsirli müqavimətlər

• Aydınlıqda az müqavimət,
qaranlıqda böyük müqavimət
olan mühit təsirli müqavimət
növüdür.
• Yəni üzərinə işığın düşüb
düşməməsinə görə müqavimət
dəyişir.

İstifadə olunur:
• Təhlükəsizlik kameralarında,
• Yol kənarlarında olan işıq
dirəklərində gecə işıqlarını aktiv
etmək üçün istifadə olunur.

LDR (Light Dependent resistance)- Fotomüqavimət

• Temperatur artdıqca müqavimət
azalır
İstifadə olunur:
Mühərrik və transformatorları
qorumaq üçün NTC-li dövrədən
istifadə olunur.
Kombilərdə, soyuducularda,
kondisionerlərdə, sobalarda istifadə
olunur
Su çənində istifadə olunur, çəndə su
azalan kimi müqavimətin
isinməsiynən çəni işə salır.
Releyə ardıcıl bağlanıb, relenin zaman
gecikməsini təşkil edir.

NTC (negative temperature coefficient)

• Temperatur artdıqca müqavimət artar

• İstifadə olunur
Qida mənbələrində ilk qoşulma anında
qoruma məqsədi ilə.
0-lanan qoruyucu kimi istifadə olunur.

PTC (Positive temperature coefficient)

• Gərginlik müəyyən həddin üzərinə
çıxdıqca müqavimət azalar
• Yəni 250V üzərinə yazılan varistor
dövrəyə paralel bağlansa, dövrədə
gərginlik 250-nin üzərinə qalxan kimi
varistor öz müqavimətini azalıdacaq
və 250 dəyərini qoruyub saxlamağa
çalışacaq.
• Qida mənbəsinin girişində geniş
istifadə olunur.

VDR- Varistor
Müqavimət dövrədə tək istifadə
olunduğu kimi bir birlərinə bağlı
şəkildə də ola bilərlər.

Ardıcıl bağlanma
Əgər müqavimətlər yallı gedirsə,
ardıcıl bağlanıb deməkdir
ardıcıl bağlanan müqavimətləri bir
müqavimət şəkilinə gətirmək üçün
topla getsin.

Paralel bağlanma
əgər müqavimətlər vals oynayırlarsa
paralel bağlanıb mənasına gəlir
paralel bağlanan müqavimətləri bir
müqavimət şəkilinə gətirmək üçün, 2
paraleli götürüb, sürətdə vur
məxrəcdə topla

Ardıcıl-paralel bağlanma
Müqavimətlər şəkildəki kimi həm
ardıcıl həm paralel bağlanıbsa, əvvəl
ardıcıl bağlananları hesablayıb, daha
sonra paralel müqavimətlər varsa
sadələşdirə sadələşdirə bir
müqavimət halına çevirə bilərsiz

Qarışıq Bağlanma
Müqavimətlərin omik dəyərlərini oxumaq
üçün bəzi şirfələmə standartlarından
istifadə olunur.

• Rənglərlə şifrələmə
• SMD şifrələmə
• BS1852 şifrələmə

Müqavimət dəyər oxunması

Hər rəng şəkildə olduğu kimi bir dəyəri
təmsil edir. Beləliklə rənglər ilə
müqavimətin dəyərini rahatlıqla tapa
bilərik. Yadda saxlamaq üçün söz
“3qmsymbba”

Rənglərlə şifrələmə
SMD müqavimətlər çox xırda
olduğuna görə dəyəri tam yazmaq
əvəzinə smd şifrələmə standartından
istifadə edirik.

SMD şifrələmə
SMD şifrələmə
BS1852 müqavimət şifrələmə
standartlarından biridir. Bu şifrələmə
böyük güclü və köhnə növ
müqavimətlərdə istifadə olunur.

BS1852 şifrələmə
• Müqavimət qaralıb yanıbsa üzərini
təmizləyib bir hissədən təqribi dəyər
ala bilərsiz
• Müqavimət yananda om dəyəri
99.9% artır.
• Normal dövrədə müqavimət
qaralmağı vəya isinməyi o xətdə
problemin olduğunu göstərir
• Qida altında müqavimətin üzərində
olan gərginliklərə baxın. Aktiv
hissədirsə 90% gərginlik olmalıdır.
Əgər heçbir gərginlik yoxdursa
həmin yolda problem olma ehtimalı
var.
• Yüksək tezlikli dövrələrə diqqət
yetirmək lazımdır ki müqavimət
bobin rolunu oynamasın

Təcrübələrim
• Müqavimətin hər 2 tərəfi eyni xətdə
bağlana bilməz
• Müqavimətləri yoxlayan zaman böyük
gövdədə, gücü böyük olan
müqavimətlərdən başlamaq lazımdır.
• Multimetrin ayaqlarını potensiometrin
orta və bir qıraq ayağına bağlayıb
əlinizlə fırladırsız. Əgər 0-omdan
üzərində yazılan oma qədər qalxırsa
sağlamdı
• Potensiometrin dəyərini ölçəndə əgər
sabit tutursuz amma titrəyir, dəyəri
azaldıb çoxaldanda dəyər anı qaçır,
əlinizlə dəyişdirəndə dəyər dəyişmir,
üzərində yazılandan böyük vəya sonsuz
müqavimət göstərirsə apar tulla)
• LDR qaranlıq mühitdə Kom, üzərinə işıq
düşəndə om dəyərini alır. Əgər
qaranlıqda om dəyərini, vəya üzərinə
işıq düşəndə kom, Mom dəyərini alıbsa
vəya müqaviməti heçbir mühitdə
dəyişmirsə vəya müqavimət dəyəri
titrəyirsə xarabdır!

Təcrübələrim
• NTC vəya PTC-lərin bəzən üzərlərində
dəyər yazılır, bu dəyər otaq
temperaturundakı dəyəri hesab olunur
• Müqavimət dəyərini yoxlayanda dəyəri
titrəməməlidir, sonsuz müqavimət
olmamalıdır, 0 müqavimət
olmamalıdır, alışqan ilə qızdıran kimi
müqavimət dəyəri artıq vəya azalıb
sonra yenidən öz dəyərlərini almalıdır
• Varistor-lar böyük müqavimət
göstərməlidir. Xarab oldusa 2 ayaq
arasında müqavimət om dəyərlərində
göstərəcək.
• Varistorun digər bir test metodu
kondensator ölçər kimi tutm rejimidə
ölçməkdir. Bu zaman tutum
göstərməlidir.

Təcrübələrim
CROSSWORD