ANALISA STRUKTUR

Oleh :
Ir. Bambang Purnijanto, MT
Diah Rahmawati, ST, MT
Cara Penyelesaian Rangka Batang
• Kesetimbangan Titik Buhul
• Ritter / Potongan
• Cremona / Grafis
• Metode Matriks
 Kesetimbangan Titik Buhul
C P=1T

3 4 5

45°
A B
1 D 2
2m 2m

• ΣMB = 0 • ΣMA = 0
RAV.AB – P.DB = 0 -RB.BA + P.DA = 0
RAV.4 – 1.2 = 0 -RB.4 + 1.2 = 0
4.RAV – 2 = 0 -4.RB + 2 = 0
RAV = 2/4 RB = (-2)/(-4)
RAV = 0,5 ton (↑) RB = 0,5 ton (↑)
 SIMPUL A
F3 sin 45
F3

RAH=0 45°
F1
A F3 cos 45
RAV

• ΣV = 0
RAV + F3 sin 45 = 0
0,5 + F3.(0,5√2) = 0
F3 = (-0,5)/(0,5√2)
F3 = ((-0,5) / (0,5√2))x2√2
F3 = -0,5√2 ton (batang tekan)
• ΣH = 0
RAH + F1 + F3 cos 45 = 0
0 + F1 + (-0,5√2).(0,5√2) = 0
F1 – 0,5 = 0
F1 = 0,5 ton (batang tarik)
 SIMPUL D
F4

F1 F2
D

• ΣV = 0
F4 = 0

• ΣH = 0
-F1 + F2 = 0
-0,5 + F2 = 0
F2 = 0,5 ton (batang tarik)
 SIMPUL C
P=1T
F3 cos 45° C F5 cos 45°
45° 45°
F3 sin 45°
F3 F5 sin 45°
F5
F4

• ΣV = 0 • ΣH = 0
-P - F3 sin 45 - F4 - F5 sin 45 = 0 -F3 cos 45 + F5 cos 45 = 0
-1 – (-0,5√2).(0,5√2) – 0 – F5.(0,5√2) = 0 -(-0,5√2).(0,5√2)+(-0,5√2).(0,5√2)
=0
-1 + 0,5 – F5.(0,5√2) = 0
0=0
-0,5 – F5.(0,5√2) = 0
F5 = (0,5)/(-0,5√2)
F5 = -(0,5)x(√2/√2) / (0,5√2)
F5 = -0,5√2 ton (batang tekan)
 2. Ritter / Potongan
Syarat:
• Rumus : ΣV = 0, ΣH = 0, ΣM = 0
• Gaya batang yg akan dicari arah panahnya
keluar potongan
• Tergantung dari cara pandang:
Memandang dari sebelah kiri :
Semua gaya luar dan reaksi perletakan yg ada
di sebelah kiri pot harus dimasukkan dalam
perhitungan
• Gaya batang yg masuk dalam perhitungan
adalah gaya batang yg terkena potongan
Ritter / Potongan
II C P=1T
I

3 4 5

45°
A B
1 D 2 II
2m I 2m
 Potongan I - I
C

F3
y
Z
45°
A B
F1 D
X=2m I 2m

Tg 45° = (y/x) ΣMc = 0 ΣMD = 0

1 = (y/2) RAv . AD – F1 . y = 0 RAv . AD + F3 . Z = 0
Y=2m 0,5 . 2 – F1 . 2 = 0 0,5 . 2 + F3 . √2 = 0
1 – 2F1 = 0 1 + F3 . √2 = 0
(z/sin 45°) = (x/sin 90°) F1 = (-1)/(-2) F3 = (-1) / (√2)
Z = 2 x (sin 45° / sin 90°) F1 = 0,5 ton (tarik) F3 = -0,5√2 t (tekan)
Z = 2 x ((0,5√2)/1)
Z = √2 m
 Potongan II - II
II C

F3 F4
z y
45°
A B
D F2 II
2m 2m

ΣMc = 0 ΣMD = 0 ΣMB = 0

RAv . AD – F2 . y = 0 RAv . AD + F3 . Z = 0 RAv.AB+F3.CB+F4.DB = 0
0,5 . 2 – F2 . 2 = 0 0,5 . 2 + F3 . √2 = 0 0,5.4+(-0,5√2).2√2+F4.2=0
1 – 2F2 = 0 1 + F3 . √2 = 0 2 – 2 + 2F4 = 0
F2 = (-1)/(-2) F3 = (-1) / (√2) F4 = 0
F2 = 0,5 ton (tarik) F3 = -0,5√2 t (tekan)
 RANGKA BATANG
Perhitungan struktur rangka batang :
• Asumsi : semua beban luar bekerja pada joint.
• Beban luar diurai jadi 2 komponen (searah sb
x dan y)
• Beban luar memungkinkan terjadinya
deformasi
 Syarat Kesetimbangan
• NP + NR = 2 NJ
• NF + NR = 2 NJ

dimana :
NP = jumlah beban luar
NR = jumlah reaksi perletakan
NJ = jumlah joint
NF = jumlah persamaan statika
• NI = NF + NR – 2 NJ
= NF + NR – (NP + NR)
= NF – NP
NI = derajat ketidaktentuan statis
Bila NI = 0, maka NF = NP statis tertentu
Bila NF > NP statis tak tentu
 MATRIKS STATIS [A]
• Disusun berdasarkan persamaan pd kondisi
kesetimbangan pd masing2 titik buhul
• Asumsi : semua batang timbul gaya tarik (anak
panah meninggalkan joint)
• A * (1/A) = 1
1/A = A-1 = invers A
 C D

1 7 8 9 3

A B
4 E 5 F 6
 Rangka Asumsi Terkena Beban Luar
P2 P4

C P1 D P3
2

1 7 8 9 3

P6 P8
P5 P7 P9
A
4 E 5 F 6 B
• P1 = F1 cos α – F2 – F8 cos α
• P2 = F1 sin α + F7 + F8 sin α
• P3 = F2 – F3 cos α
• P4 = F3 sin α + F9
• P5 = F4 – F5
• P6 = -F7
• P7 = F5 – F6 + F8 cos α
• P8 = - F8 sin α – F9
• P9 = F3 cos α + F6
 Gaya Batang
• [F]NFx1 = [A-1]NFxNP * [P]NPx1
• Bila macam pembebanan > 1, maka
[F]NFxNLC = [A-1]NFxNP * [P]NPxNLC
dimana :
NLC = banyaknya macam pembebanan
 1 ton
C D

H=2,0 m
1 7 8 9 3

A B
4 E 5 F 6
L = 3λ = 4,5 m

Penyelesaian :
• r  x 2
 y 2
  
1 ,5 2
 2 2
  2,5
• Cos α = 1,5 / 2,5 = 0,6
• Sin α = 2,0 / 2,5 = 0,8
 Rangka Asumsi Terkena Beban Luar
P2 P4

C P1 D P3
2

1 7 8 9 3

P6 P8
P5 P7 P9
A
4 E 5 F 6 B
 1 ton
C D
2

H=2,0 m
1 7 8 9 3

A B
4 E 5 F 6
L = 3λ = 4,5 m

P2 P4

C P1 D P3
2

1 7 8 9 3

P6 P8
P5 P7 P9
A
4 E 5 F 6 B
 Beban Luar [P]
• [P]9x1 =
1 0
2 -1
3 0
4 0
5 0
6 0
7 0
8 0
9 0
 Matrik Statis [A]
P/F 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 0,6 -1 0 0 0 0 0 -0,6 0
2 0,8 0 0 0 0 0 1 0,8 0
3 0 1 -0,6 0 0 0 0 0 0
4 0 0 0,8 0 0 0 0 0 1
5 0 0 0 1 -1 0 0 0 0
6 0 0 0 0 0 0 -1 0 0
7 0 0 0 0 1 -1 0 0,6 0
8 0 0 0 0 0 0 0 -0,8 -1
9 0 0 0,6 0 0 1 0 0 0
 Invers Matriks [A-1]
F/P 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 5/9 5/6 5/9 5/12 0 5/6 0 5/12 0
2 -1/3 1/4 2/3 1/2 0 1/4 0 1/2 0
3 -5/9 5/12 -5/9 5/6 0 5/12 0 5/6 0
4 2/3 -1/2 2/3 -1/4 1 -1/2 1 -1/4 1
5 2/3 -1/2 2/3 -1/4 0 -1/2 1 -1/4 1
6 1/3 -1/4 1/3 -1/2 0 -1/4 0 -1/2 1
7 0 0 0 0 0 -1 0 0 0
8 -5/9 5/12 -5/9 -5/12 0 5/12 0 -5/12 0
9 4/9 -1/3 4/9 1/3 0 -1/3 0 -2/3 0
 Matriks Identitas [I]
1 0 0 0 0 0 0 0 0
0 1 0 0 0 0 0 0 0
0 0 1 0 0 0 0 0 0
0 0 0 1 0 0 0 0 0
0 0 0 0 1 0 0 0 0
0 0 0 0 0 1 0 0 0
0 0 0 0 0 0 1 0 0
0 0 0 0 0 0 0 1 0
0 0 0 0 0 0 0 0 1
 Matriks Gaya Batang [F]
[F]9x1 = [A-1]9x9 * [P]9x1
1 -5/6
2 -1/4
3 -5/12
4 1/2
5 1/2
6 1/4
7 0
8 -5/12
9 1/3
 Soal
1 ton

0,6 ton
C

H=2,4 m
2 3

1
A

B
3,2 m
1,8 m

Tentukan besarnya gaya batang dengan cara matriks !

 Cara Menentukan Beban Luar Asumsi
P2
C
P1

C
2 3 2 3

RAH 1 1 P3
A

A B B
1,8 m 3,2 m 1,8 m 3,2 m

RAV RB
 Matriks Beban Luar [P]
1 ton P2

0,6 ton
P1
C
C
2,4 m
2 3
2 3

1 P3
1 A
A
B B
3,2 m
1,8 m 1,8 m 3,2 m

• LC1 = beban 1 ton di joint C vertikal ke bawah

• LC2 =beban 0,6 ton di joint C ke kanan
 Matriks P [P]
[P]3x2 = LC 1 2

P
1 0 0,6

2 -1 0

3 0 0
 Mencari Sudut
C C

2,4 m

α β
A
D B
D 3,2 m
1,8 m

ΔCAD ΔCBD
AC = (1,82 + 2,42) = 3 (3,22 + 2,42) = 4
Sin α = (2,4 / 3) = 0,8 sin β = (2,4 / 4) = 0,6
Cos α = (1,8 / 3) = 0,6 cos β = (3,2 / 4) = 0,8
 MATRIKS STATIS [A]
JOINT C JOINT C

P2 P2
F3 cos β
C F2 cos α C
P1 P1
α β

F2 F2
F3 F2 sin α F3 sin β F3
• ∑H = 0
-F2 cos α + P1 + F3 cos β = 0
P1 = F2 cos α – F3 cos β
P1 = 0,6 F2 – 0,8 F3
• ∑V = 0
P2 - F2 sin α - F3 sin β = 0
P2 = F2 sin α + F3 sin β
P2 = 0,8 F2 + 0,6 F3
 JOINT B JOINT B

F3 F3 F3 sin β

P3 β P3
F1 F1
B F3 cos β B

∑H = 0
-F1 – F3 cos β + P3 = 0
P3 = F1 + F3 cos β
P3 = F1 + 0,8 F3
 Matrik Statis [A]
• P1 = 0,6 x F2 – 0,8 x F3
• P2 = 0,8 x F2 + 0,6 x F3
• P3 = F1 + 0,8 x F3
[A]3x3 =
P\F 1 2 3
1 0 0,6 -0,8
2 0 0,8 0,6
3 1 0 0,8
 Invers Matriks Statis [A-1]
[A-1]3x3 =
F\P 1 2 3

1 0,64 -0,48 1

2 0,6 0,8 0

3 -0,8 0,6 0
 Mencari Invers Matriks
0 0,6  0,8
[A] = 0 0,8 0,6 
 
1 0 0,8 

A11 = 0,8 0,6 = + (0,8 x 0,8 – 0 x 0,6) = 0,64

 0 0,8
 
A12 = 0 0,6 = -(0 x 0,8 – 1 x 0,6) = 0,6
1 0,8
 
A13 = 0 0,8 = + (0 x 0 -1 x 0,8) = -0,8
1 0 


A21 = 0,6  0,8 = -(0,6 x 0,8 – (-0,8 x 0)) = -0,48

 0 0,8 
 

A22 = 0  0,8 = +(0 x 0,8 – (-0,8 x 1)) = 0,8

1 0,8 
 
A23 = 0 0,6 = -(0 x 0 – 1 x 0,6) = 0,6
1 0 
 

A31 = 0,6  0,8 = +(0,6 x 0,6 – (-0,8 x 0,8)) = 1

0,8 0,6 
 

A32 = 0  0,8 = -(0 x 0,6 – (-0,8 x 0)) = 0

0 0,6 
 

0 0,6
A33 = 0 = +(0 x 0,8 – 0,6 x 0) = 0
 0,8

Determinan = 0 x (0,8x0,8 – 0x0,6) – 0,6 x (0x0,8 – 0,6x1) + (-0,8)x(0x0 – 1x0,8)

=1
 Invers Matriks [A-1]
• [A-1] =  0,64 / 1  0,48 / 1 1 / 1
 0,6 / 1 0,8 / 1 0 / 1
 
 0,8 / 1 0,6 / 1 0 / 1

=  0,64  0,48 1
 0,6 0,8 0

 0,8 0,6 0
 Matriks Gaya Batang [F]
[F]3x2 = [A-1]3x3 x [P]3x2 =

F\P 1 2 3 P\LC 1 2 F\LC 1 2

1 0,64 -0,48 1 1 0 0,6 1 0,48 0,384

x =
2 0,6 0,8 0 2 -1 0 2 -0,8 0,36

3 -0,8 0,6 0 3 0 0 3 -0,6 -0,48

0,64 x 0 + (-0,48) x (-1) + 1 x 0,6 =

0,6 x 0 + 0,8 x (-1) + 1 x 0 =
(-0,8) x 0 + 0,6 x (-1) + 0 x 0 =
Matriks Gaya Batang [F]

F\LC 1 2 F

1 0,48 0,384 1 0,864

=
2 -0,8 0,36 2 -0,440

3 -0,6 -0,48 3 -1,080

 Chek Cara Titik Buhul

• Mencari Reaksi Perletakan

ΣMB = 0
RAV x 5 – 1 x 3,2 + 0,6 x 2,4 = 0
5RAV – 1,76 = 0
RAV = 0,352 ton (↑)

ΣMA = 0
-RB x 5 + 1 x 1,8 + 0,6 x 2,4 = 0
-5RB + 3,24 = 0
RB = 0,648 ton (↑)
• Mencari Gaya Batang
ΣVA = 0
RAV + F2 x sin α = 0
0,352 + F2 x 0,8 = 0
F2 = -0,44 ton (tekan)

ΣHA = 0
- RAH + F2 x cos α + F1 = 0
- 0,6 + (-0,44) x 0,6 + F1 = 0
F1 = 0,864 ton (tarik)

ΣHB = 0
F1 + F3 x cos β = 0
0,864 + F3 x 0,8 = 0
F3 = -1,08 ton (tekan)
 MATRIKS DEFORMASI [B]
• Matriks yg menunjukkan perubahan panjang elemen
(batang) yang ditunjukkan dengan perpindahan joint.
P2 P4
B 5 C
P1 P3

1 2 4

α1 3
α2
A
α3 α4
Diagram Gaya Luar P
D
 X2 X4
B e5 C
X1 X3

e1 e2 e4
e3
α1
α2
A
α3 α4
Diagram Perpindahan X D

• Kemungkinan terjadi perpindahan joint bersesuaian dgn

kemungkinan diterapkannya beban-beban luar P.
• Kemungkinan perpindahan joint dinamakan Derajat
Kebebasan (Degree of Freedom), dimana DOF selalu berupa
lendutan translasi (linier) & dinyatakan 2 komponen yg saling
tegak lurus.
• Cara menentukan pengaruh perpindahan titik X1, X2,
X3 dan X4 terhadap panjang batang.
Panjang batang dipengaruhi oleh komponen
memanjang saja pd setiap perpindahan titik & tdk
dipengaruhi oleh komponen melintang.
( - ) = menunjukkan perpendekkan
( + ) = menunjukkan perpanjangan
Panjang batang e1, e2, e3, e4, e5 koresponding dengan
gaya batang F1, F2, F3, F4, F5
 B1
α1 X1 B1 5
X1 B’ 5 B C
B
α3 =B’
B2
1
3
α1
A
Diagram Perpindahan X1 α3
D

Akibat perpindahan X1 saja (joint C ditahan)

Akibat perpindahan kecil X1 (=BB’), maka :
• Batang 1 memanjang X1 cos α1 →e1 = X1 cos α1
• Batang 2 dan 4 tidak terpengaruh → e2 = e4 = 0
• Batang 3 memendek X3 cos α3 →e3 = - X1 cos α3
• Batang 5 memendek X1 →e5 = - X1
 B’
B1 =B’
X2 α3
α1 X2
B2 5 B 5 C
B

1 3

α1
A
Diagram Perpindahan X2 α3
D

Akibat perpindahan X2 saja (joint C ditahan)

Akibat perpindahan kecil X2 (=BB’), maka :
• Batang 1 memanjang X2 sin α1 →e1 = X2 sin α1
• Batang 2 dan 4 tidak terpengaruh → e2 = e4 = 0
• Batang 3 memanjang X2 sin α3 →e3 = X2 sin α3
• Batang 5 tidak terpengaruh →e5 = 0
 C2
α2 X3
C C’ B 5 C X3 C’
α4
C1

2
4
α2
A
Diagram Perpindahan X3 α4
B

Akibat perpindahan X3 saja (joint B ditahan)

Akibat perpindahan kecil X3 (=CC’), maka :
• Batang 1 dan 3 tidak terpengaruh → e1 = e3 = 0
• Batang 2 memanjang X3 cos α2 →e2 = X3 cos α2
• Batang 4 memendek X3 cos α4 →e4 = - X3 cos α4
• Batang 5 memanjang X3 →e5 = X3
 X4 C’
C1
α2 α4
C2 C’
B 5 C X4
C

α2
A
Diagram Perpindahan X4 α4
B

Akibat perpindahan X1 saja (joint C ditahan)

Akibat perpindahan kecil X4 (=CC’), maka :
• Batang 1 dan 3 tidak terpengaruh → e1 = e3 = 0
• Batang 2 memanjang X4 sin α2 →e2 = X4 sin α2
• Batang 4 memanjang X4 sin α4 →e4 = X4 sin α4
• Batang 5 memanjang X3 →e5 = 0
Total perubahan panjang masing2 batang :
• e1 = X1 cos α1 + X2 sin α1 + 0 + 0
• e2 = 0 + 0 + X3 cos α2 + X4 sin α2
• e3 = - X1 cos α3 + X2 sin α3 + 0 + 0
• e4 = 0 + 0 - X3 cos α4 + X4 sin α4
• e5 = - X 1 + 0 + X 3 + 0

Persamaan Umum dalam Matriks

[e]NFx1 = [B]NFxNP * [X]NPx1
 MATRIKS DEFORMASI [B]
• Dinamakan Matriks Deformasi karena disusun berdasarkan
kondisi kompatibilitas deformasi
• [B]5x4 =
e\X 1 2 3 4
1 Cos α1 Sin α1 0 0
2 0 0 Cos α2 Sin α2
3 -cos α3 Sin α3 0 0
4 0 0 -cos α4 Sin α4
5 -1 0 1 0

• Bila LC > 1, maka [e]NFxNLC = [B]NFxNP * [X]NPxNLC

Hubungan antara matriks [A] dan matriks [B]
• P1 = F1 cos α1 – F3 cos α3 – F5
• P2 = F1 sin α1 + F3 sin α3
• P3 = F2 cos α2 – F4 cos α4 + F5
• P4 = F2 sin α2 + F4 sin α4

Apabila disusun dlm bentuk matrik :

[P]4x1 = [A]4x5 * [F]5x1

Bentuk umum : [P]NPxNLC = [A]NPxNF * [F]NFxNLC

[A]4x5 = P\F 1 2 3 4 5

1 Cos α1 0 -cos α3 0 -1

2 Sin α1 0 Sin α3 0 0

3 0 Cos α2 0 -cos α4 1

4 0 Sin α2 0 Sin α4 0
• Matriks deformasi [B] = transpose dari matriks statis [A]
[B]5x4 = [AT]5x4

• [e]NFxNLC = [B]NFxNP * [X]NPxNLC

= [AT]NFxNP * [X]NPxNLC
 MATRIKS KEKAKUAN ELEMEN [S]
• Adalah matriks yg menunjukkan besarnya gaya batang yg
dinyatakan dalam perpanjangan batang
• Hukum Hooke : e = (F * L) / (E * A)
F = (E * A / L) * e → S = (E * A) / L
F=S*e
dimana : E = modulus elastisitas batang
A = luas penampang batang
L = panjang batang mula-mula
e = perubahan panjang batang
F = gaya batang
S = kekakuan batang (elemen)
= gaya yg menyebabkan perubahan panjang
batang sebesar satu satuan
• Bentuk umum
Fi = Si * ei

• Bentuk matriks
[F]NFx1 = [S]NFxNF * [e]NFx1
atau (utk NLC>1) :
[F]NFxNLC = [S]NFxNF * [e]NFxNLC
 Matriks [S]
• [S]NFxNF = F\e 1 2 3 NF

1 (E1*A1/L1) 0 0 0

2 0 (E2*A2/L2) 0 0

3 0 0 (E3*A3/L3) 0

NF 0 0 0 (ENF*ANf/LNF)
Penurunan Rumus Pd Struktur Rangka
Batang dgn Metode Perpindahan
• [e]NFxNLC = [B]NFxNP * [X]NPxNLC
= [AT]NFxNP * [X]NPxNLC
• [F]NFxNLC = [S]NFxNF * [e]NFxNLC
= [S]NFxNF * [AT]NFxNP * [X]NPxNLC
= [SAT]NFxNP * [X]NPxNLC
→ Matriks Gaya Perpindahan
• [P]NPxNLC = [A]NPxNF * [F]NFxNLC
= [A]NPxNF * [SAT]NFxNP * [X]NPxNLC
= [ASAT]NPxNP * [X]NPxNLC
→Matriks Kekakuan Luar / Global (=[K]NPxNP)
• [X]NPxNLC = [ASAT]-1 NPxNP * [P]NPxNLC
→Matriks Fleksibilitas Luar (=[δ]NPxNP = [K-1])
• [F]NFxNLC = [SAT]NFxNP * [X]NPxNLC

• Catatan :
- Matriks [K] selalu bujur sangkar & simetris
- Bila struktur stabil → matriks non singular &
punya invers matriks
- Bila struktur tdk stabil → matriks singular (=matriks
yg tdk punya invers matriks)
Langkah2 utk Mencari Gaya Batang
 Contoh Soal
• Hitunglah besarnya gaya-gaya batang utk struktur
rangka batang di bawah ini bila diketahui :
Modulus elastisitas (E) = 200*106 KN/m2
= 2*106 kg/cm2
Luas penampang batang (A) :
Batang 1 = 2,4*10-3 m2
Batang 2,3 = 4,0*10-3 m2
Batang 4,5 = 6,4*10-3 m2
 54 KN

2,4 m
1
2 3
D
3,6 m
4 5
β α
A B

4,5 m 4,5 m
 54KN

P2 – X2

C P1 – X1
P4– X4
2,4 m
1 P3 – X3
2 3
D
3,6 m
4 5
β α
A B

4,5 m 4,5 m
 Matriks Beban Luar [P]NPxNLC
P\LC 1

1 0

• [P]4x1 = 2 -54

3 0

4 0
Mencari Sudut
C

D
6m
3,6 m
β

α
A E
4,5 m
 DAE
D
DA  AE 2
 ED 2 
3,6 m DA  ( 4,5 2  3,6 2 )
DA  5,76m
α
E ED 3,6
A
4,5 m sin     0,625
DA 5,76
EA 4,5
cos     0,781
DA 5,76
 CAE

C CA  AE 2
 EC 2 
CA  (4,52  6,0 2 )
CA  7,5m
6,0 m
EC 6,0
sin     0,8
CA 7,5
EA 4,5
E cos     0,6
A CA 7,5
4,5 m
 P2 – X2

C P1 – X1
P4– X4
2,4 m
1 P3 – X3
2 3
D
3,6 m
4 5
β α
A B

4,5 m 4,5 m
 JOINT C
JOINT C JOINT C

P2 P2
C F2 cos β C P1 F3 cos β
P1
β β

F2 F3 F2
F1 F2 sin β F3 sin β F3

• ∑H = 0 F1

-F2 cos β + P1 + F3 cos β = 0

P1 = F2 cos β – F3 cos β
P1 = 0,6 F2 – 0,6 F3
• ∑V = 0
P2 – F1 - F2 sin β - F3 sin β = 0
P2 = F1 + F2 sin β + F3 sin β
P2 = F1 + 0,8 F2 + 0,8 F3
 JOINT D
JOINT D JOINT D
F1 F1
P4 P4
D F4 cos α D P3 F5 cos α
P3
α α

F4 F5 F4
F4 sin α F5 sin α F5

• ∑H = 0
-F4 cos α + P3 + F5 cos α = 0
P3 = F4 cos α – F5 cos α
P3 = 0,781 F4 – 0,781 F5
• ∑V = 0
P4 + F1 – F4 sin α – F5 sin α = 0
P4 = -F1 + F4sin α + F5 sin α
P4 = - F1 + 0,625 F4 + 0,625 F5
 Matriks Statis [A]NPxNF
• P1 = 0,6*F2 – 0,6*F3
• P2 = F1 + 0,8*F2 + 0,8*F3
• P3 = 0,78087*F4 – 0,78087*F5
• P4 = -F1 + 0,62470*F4 – 0,62470*F5
 P\F 1 2 3 4 5

1 0 0,6 -0,6 0 0

2 1 0,8 0,8 0 0
• [A]4x5 =
3 0 0 0 0,78087 -0,78087

4 -1 0 0 0,62470 0,62470
 Matriks Deformasi [B]NFxNP = [AT]NFxNP
e\X 1 2 3 4

1 0 1 0 -1

• [AT]5x4 = 2 0,6 0,8 0 0

3 -0,6 0,8 0 0

4 0 0 0,78087 0,62470

5 0 0 -0,78087 0,62470
 Matriks Kekakuan Elemen [S]NFxNF
• Si = E*Ai/Li , dimana E = konstan
• Batang 1 : S1 = E*A1/L1
= 200*106*2,4*10-3/2,4
= 200*103 KN/m
• Batang 2,3 : S2 = E*A2/L2
= 200*106*4*10-3/7,5
= 106,666*103 KN/m (=S3)
• Batang 4,5 : S4 = E*A4/L4
= 200*106*6,4*10-3/5,7628
= 222,114*103 KN/m (=S5)
 F\e 1 2 3 4 5

1 200 0 0 0 0

2 0 106,666 0 0 0
• [S]5x5 = 3 0 0 106,666 0 0

4 0 0 0 222,114 0

5 0 0 0 0 222,114
 [S] x [AT]NFxNP = [SB]NFxNP

F\e 1 2 3 4 5 e\X 1 2 3 4

1 200 0 0 0 0 1 0 1 0 -1

2 0 106,66 0 0 0 2 0,6 0,8 0 0

3 0 0 106,66 0 0 3 -0,6 0,8 0 0

4 0 0 0 222,114 0 4 0 0 0,7809 0,6247

5 0 0 - 0,6247
5 0 0 0 0 222,114
0,7809
 Matriks Gaya Perpindahan [SAT]NFxNP = [SB]NFxNP

F\X 1 2 3 4

1 0 200 0 -200

2 64 85,33 0 0
• [SB]5x4 = x103KN/m
3 -64 85,33 0 0

4 0 0 173,44 138,75

5 0 0 -173,44 138,75
 [K]NPxNP = [A] x [SAT]NPxNP

P\F 1 2 3 4 5 F\X 1 2 3 4

1 0 200 0 -200
1 0 0,6 -0,6 0 0
2 64 85,33 0 0

2 1 0,8 0,8 0 0 3 -64 85,33 0 0

3 0 0 0 0,7809 - 4 0 0 173,44 138,75

0,7809
5 0 0 -173,44 138,75
4 -1 0 0 0,6247 0,6247
 Matriks Kekakuan Global [K]NPxNP
• [K]NPxNP = [ASB]NPxNP = [ASAT]NPxNP

P\X 1 2 3 4

1 76,8 0 0 0
• [ASAT]4x4 = x10 3 KN/m
2 0 336,53 0 -200

3 0 0 270,87 0

4 0 -200 0 373,35
 Matriks Perpindahan [X]NPxNLC
• [X]NPxNLC = [K-1]NPxNP *
[P]NPxNLC

1
76,8 0 0 0 
• [K-1]NPxNP =  0 336,53 0  200 
  x103 KN / m
 0 0 270,87 0 
 
 0  200 0 373,35
• [K-1]NPxNP = 0,013021 0 0 0 
 0 0,004359 0 0,002335
 x10 3 m / KN
 0 0 0,003692 0 
 
 0 0,002335 0 0,003929
 [X]NPxNLC = [K-1]NPxNP * [P]NPxNLC

0,013021 0 0 0   0 
 0 0,004359 0 0, 002335  54
[ X ]4 x1    x10 3 m / KN *   KN
 0 0 0,003692 0   0 
   
 0 0, 002335 0 0,003929   0 

 0 
 0,2354
[ X ]4 x1   x10 3 m
 0 
 
  0,1261 
 Matriks Gaya Batang [F]NFxNLC
• [F]NFxNLC = [SAT]NFxNP * [X]NPxNLC
• [F]5x1 =
0 200 0 -200 0
64 85,33 0 0
-0,2354
-64 85,33 0 0
0
0 0 173,44 138,75
0 0 -173,44 138,75 -0,1261
Matriks Gaya Batang [F]5x1

-21,86

-20,087

-20,087 kN

-17,496

-17,496
 GARIS PENGARUH
F 11 G 12 H
P= 1

7 8 9 10 h
5 6
1 2 3 4
A B
C D E
RA RB
L = 4λ

• Garis Pengaruh Reaksi Perletakan

* GP RA
∑MB = 0
RA . L – P (L-x) = 0
P( L  x) ( L  x)
RA  
L L
 4  0
RA  1
4
4   3
RA  
4 4
4  2 1
RA  
4 2
4  3 1
RA  
4 4
4  4
RA   0
4
 F 11 G 12 H
P= 1

7 8 9 10 h
5 6
1 2 3 4
A B
C D E
RA RB
L = 4λ

•Garis Pengaruh Reaksi Perletakan

* GP RB
∑MA = 0
-RB . L + P . x = 0
RB = (-(P . X) / (-L))
RB = x / L
x = 0 → RB = 0 / 4λ = 0
x = λ → RB = λ / 4λ = (1/4)
x = 2λ → RB = 2λ / 4λ = (1/2)
x = 3λ → RB = 3λ / 4λ = (3/4)
x = 4λ → RB = 4λ / 4λ = 1
 GP REAKSI TUMPUAN
F 11 G 12 H
P= 1

7 8 9 10 h
5 6
1 2 3 4
A B
C D E
RA RB
L = 4λ
1 0,75
0,50
0,25
0 GP RA

0,50 1
0,25
0,75
0 GP RB
 GP GAYA BATANG
Dengan menggunakan cara kesetimbangan joint atau
potongan (Ritter), tergantung dr letak batangnya.
GP Gaya Batang Tepi Bawah (F1, F2, F3, F4)
• GP F1
Lihat Sebelah kiri potongan
∑MF = 0
RA . λ – P (λ – x) – F1 . H = 0
F1 = (RA . λ – P (λ – x) / h
F1 = (RA . λ – (λ – x) / h
(berlaku apabila P disebelah kiri potongan, yaitu
0≤x≤λ)
 BALOK
• Perpindahan joint (rangka batang) :
translasi
• Perpindahan (balok) : translasi & rotasi
• Perpindahan rotasi → dinomori dulu
• Metode perpindahan bentuk matriks
memakai diskretisasi elemen
→ struktur dibagi beberapa elemen/batang
→ struktur diwakili joint
→ Semua muatan yg bekerja pd batang
ditransformasikan mjd gaya ekivalen pd
joint
→ Menganggap joint dijepit (sistem jepitan
sementara)
→ Gaya ekivalen : gaya joint yaitu momen
jepit primer (fixed and moment / FEM atau
gaya jepit moment)
 L

1 2 3 Menentukan letak joint

L1 L2

1 2 3
Kondisi jepitan sementara
L1 L2

Fo2 P

1 2 3
Fo1

Fo3 Fo4
 Jawaban Soal :
BAG A Zξ (Yi) Sξ Zη (Xi) Sη
(cm2) cm (cm3) cm (cm3)

I 20 x 3 25 – (0,5 x 3) 60 x 23,5 0,5 x 20 60 x 10 Yo = 1975 / 158

= 60 = 23,5 = 1410 = 10 cm = 600 = 12,5

II 19 x 2 (0,5 x 19) + 3 38 x 12,5 0,5 x 2 38 x 1 Xo = 1238 / 158

= 38 = 12,5 = 475 = 1 cm = 38 = 7,835

III 20 x 3 0,5 x 3 60 x 1,5 0,5 x 20 60 x 10

= 60 = 1,5 = 90 = 10 cm = 600

Σ 158 1975 1238

BAG a a2 x A b b2 x A I sendiri//sb x I sendiri//sb y
(cm) (cm4) (cm) (cm4)
I 23,5 – 12,5 (11)2 x 60 10 – 7,835 (2,165)2 x 60 (1/12)x20x33 (1/12)x3x203
= 11 = 7260 = 2,165 = 281,2335 = 45 = 2000

II 12,5 – 12,5 (0)2 x 38 1 - 7,835 (-6,835)2 x (1/12)x2x193 (1/12)x19x23

=0 =0 = -6,835 38 = 1143,1667 = 12,667
= 1775,2546

III 1,5 – 12,5 (-11)2 x 60 10 – 7,835 (2,165)2 x 60 (1/12)x20x33 (1/12)x3x203

= -11 = 7260 = 2,165 = 281,2335 = 45 = 2000

Σ 14520 2337,7216 1233,1667 4012,667