Chim kh¸ch

NguyÔn Kiªn

Buæi s¸ng cã con chim kh¸ch ®Õn kªu tríc cöa nhµ. Nã nghªnh
®Çu, ph« ra khoang ngùc tr¾ng, ngo¸y c¸i ®u«i dµi, tiÕng kªu gißn
tan: "Kh¸ch! Kh¸ch! Nhµ cã kh¸ch!" Råi lao vót ®i gi÷a c¸c lïm
c©y. Tá nghÜ, con chim kªu nhÇm nhµ. Nhµ anh ch¼ng bao giê cã
kh¸ch. Tá sèng mét m×nh, gi÷a vïng ch©n nói hoang vu, tríc mÆt lµ
c¸nh ®ång mªnh m«ng níc tr¾ng. Quanh ®©y còng cã xãm lµng, ë
r¶i r¸c trong nói hoÆc ngoµi r×a ®ång nhng c¸i tr¹i nhá cña Tá dêng
nh t¸ch biÖt h¼n víi céng ®ång d©n c Êy. §«i khi Tá ph¶i vµo lµng
hoÆc ngêi lµng ghÐ qua tr¹i cña anh, chØ v× cã c«ng viÖc g× ®Êy
kh«ng thÓ ®õng, nãi víi nhau d¨m bÈy c©u lµ xong, thËm chÝ chØ
cÇn ®øng nãi qua rÆng rµo. Tá kh«ng cã kh¸ch vµ còng kh«ng cã
thãi quen chê ®îi kh¸ch. MÆc cho con chim kh¸ch kªu tríc cöa nhµ,
c¸i thÕ giíi ®¬n ®éc, kÝn bng cña anh vÉn cø b×nh lÆng thÕ. Buæi
chiÒu con chim kh¸ch l¹i ®Õn, ch¼ng râ lµ con chim ban s¸ng hay
mét con chim kh¸c, nã vÉn nghªnh ®Çu, ph« ra khoang ngùc tr¾ng,
ngo¸y c¸i ®u«i dµi, kªu: "Kh¸ch! Kh¸ch!" Tá vÉn döng dng, sù döng
dng vèn lµ thãi quen cña anh. Con chim chît lao vót qua lïm c©y vµ
mÊt mót. Lóc nµy trêi ®· xÕ chiÒu, bãng nói phÝa sau nhµ ®æ dµi,
sÉm dÇn l¹i cßn mÆt níc ®ång phÝa tríc nhµ th× dÒnh lªn, nhßa
nhßa mÇu tr¾ng ®ôc. Tá ngåi ë ®Çu hiªn, th gi·n mét m×nh, sau c¶
ngµy lµm lông nÆng nhäc. BÇu kh«ng khÝ v¾ng lÆng khiÕn anh dÔ
chÞu vµ trong t©m tëng cña anh chØ b¶ng l¶ng h×nh ¶nh «ng l·o
Nhße, ngêi cha c¶ ®êi vÊt v¶, nu«i d¹y anh theo c¸i c¸ch l¹ lïng nh-
ng m·i råi Tá còng quen. Sù c« ®éc cña Tá hiÖn thêi ch¼ng qua lµ
tiÕp nèi c¸i ®êi c« ®éc cña «ng l·o. Mét n¨m xa l¾m, l·o mang Tá
tíi ®©y råi mäc rÔ ra ë n¬i heo hót nµy. Tá cßn nhá tuæi, chØ biÕt lÕch
thÕch theo cha. Lín thªm vµi tuæi, b¾t ®Çu th¾c m¾c vÒ c¸i gèc
g¸c vµ lai lÞch cña m×nh, mÑ m×nh lµ ai, v× sao chØ cã hai bè con
phiªu b¹t? Nhng l·o Nhße kÝn bng, hÔ Tá më miÖng hái lµ l·o trîn m¾t
lªn, g¹t ph¾t: "Mµy biÕt còng ch¼ng ®Ó lµm g×. Th«i, im ®i!" Tá
®Õn tuæi trëng thµnh, l·o Nhße kh«ng thÓ chØ céc lèc mét c©u lµ
xong, l·o høa: "Mµy h·y cø chê, tríc khi tao chÕt tao sÏ nãi cho mµ
nghe!" cã thÓ l·o ®Þnh thÕ thËt, còng cã thÓ kh«ng ch¼ng biÕt thÕ
nµo, bëi l·o chÕt qu¸ ®ét ngét. L·o vèn x¬ng ®ång da s¾t, ®Õn giµ
vÉn khoë nh v©m, bçng bÞ mét trËn c¶m giã, cÊm khÈu ngay tøc
kh¾c. Cã mét phót håi tØnh, l·o më m¾t nh×n Tá, c¸i nh×n Êy lµ tÊt
c¶, chØ biÕt thÕ th«i råi l·o h¬i dín m×nh, khÏ nÊc mét c¸i vµ ®i
lu«n. C¸i thÕ giíi l·o Nhße ®Ó l¹i cho Tá lµ mét thÕ giíi tù c« lËp,
khÐp kÝn, cã mét gãc s©u mê mÞt Tá kh«ng sao nh×n thÊu ®îc.
 Vµo lóc ch¹ng v¹ng tèi cã mét chó bÐ chui ra tõ bôi c©y ®Çu ngâ,
chó bÐ nh×n quanh råi bíc nhanh vµo trong s©n nhµ Tá.

- Ch¸u chµo chó!

Tá hÊt hµm:

- Mµy lµ con c¸i nhµ ai? CÇn g×?

- Ch¸u kh«ng ph¶i ngêi vïng nµy. Ch¸u ë díi thuyÒn neo ®Ëu bªn
kia ®ång, mµ chiÕc thuyÒn Êy còng kh«ng ph¶i lµ nhµ ch¸u. Ch¸u...
ch¸u kh¸t qu¸, kh¸t ch¸y häng, chó lµm phóc cho ch¸u xin ngôm
níc!

Chó bÐ võa uèng níc võa nh×n Tá, c¸i nh×n th¨m dß, cÇu khÈn
vµ chó nãi l©n la:

- ë ®©y khuÊt, chó nhØ. Tõ díi ®ång nh×n lªn ch¼ng thÊy nhµ cöa
g× c¶. Ch¸u thËt may m¾n. Ch¸u xin chó cho ch¸u ngñ nhê ®ªm
nay, ch¸u chØ ngñ ë díi bÕp kia th«i!

- Nhng mµy ph¶i nãi mµy lµ ai, mµy ®i lang thang hay buéc lßng
ph¶i trèn ch¹y ai th× tao míi cho mµy ngñ nhê ®îc chø.

- V©ng, ch¸u trèn ch¹y, ch¸u lang thang nhng quyÕt kh«ng ph¶i lµ
®øa h háng. Víi l¹i ch¸u bÐ thÕ nµy, nÕu ch¸u gië trß l¸o lÕu, chó
chØ di nhÑ ngãn ch©n lµ ch¸u chÕt bÑp nh con ngoÐ. Ch¸u van
chó, chó cho ch¸u ngñ nhê ®ªm nay ®i!

Th»ng bÐ cè giÊu kÝn bng ®iÒu cÇn giÊu vµ nã nhÊt ®Þnh chØ xin
ngñ nhê ë díi bÕp. Nã thu xÕp chç n»m råi l¨n ra ngñ rÊt nhanh. VËy
lµ ®ªm nay nhµ Tá cã mét ngêi kh¸ch kh«ng mêi. Sù hiÖn diÖn cña
c¸i sinh linh xa l¹, nhá nhoi Êy nh lµ sù khuÊy ®éng bÊt thêng vµo c¸i
thÕ giíi ®· ®«ng cøng l¹i cña Tá. Thuë l·o Nhße d¾t Tá ®Õn ®©y, Tá
còng bÐ nh th»ng bÐ nµy, cã khi cßn bÐ h¬n. C¶ vïng ch©n nói
hoang rËm chØ cã hai bè con. L·o Nhße ph¸ hoang, cuèc ®Êt mÇu
phñ lªn trªn sái ®¸, trång s¾n, trång khoai. Tá vµo trong nói kiÕm
cñi ®em ra chî b¸n. Chî xa l¾m, ë bªn ®êng hµng tØnh chç con ®-
êng gÆp dßng s«ng. Trë con c¸c lµng quanh ch©n nói thêng ®i kiÕm
cñi, ®em ra bÇy ngay bªn vÖ ®êng, b¸n cho d©n phè vµ kh¸ch ®i
«-t« tõ trªn ngîc vÒ xu«i. L·o Nhße kh«ng bao giê ®i chî, thËm chÝ
chuyÖn chî bóa do Tá ®em vÒ l·o còng chØ nghe döng dng. BÇn
cïng l¾m l·o míi vµo lµng, dï l·o th«ng tá ®êng ®i lèi l¹i mäi lµng
xãm trong vïng. Gi¶i ®ång chiªm ch©n nói ng¨n c¸ch l·o víi thÕ
giíi bªn ngoµi, l·o thu m×nh l¹i trong ngê vùc, khinh khØnh vµ giËn d÷
mét c¸i g× ®ã mµ chØ m×nh l·o biÕt. Nhng l·o Nhße còng lµ ngêi
cha m¹nh mÏ vµ ®Çy lßng kiªu h·nh. L·o yªu th¬ng Tá theo c¸i c¸ch
cña l·o, nghiªm kh¾c vµ d÷ tîn ®Õn ghª ngêi. L·o b¶o Tá: "Tao cho
mµy ®i cñi lµ ®Ó häc c¸ch kiÕm sèng. LiÖu hån, chí cã tÝ tën theo
lò trë cïng ®i cñi víi mµy. Duyªn ai phËn nÊy, nghe cha!" Tá trë thµnh
mét ®øa trë lÇm lòi, ng¬ ng¸c, côc c»n. §«i khi c¸i b¶n tÝnh phãng
kho¸ng hån nhiªn trong nã næi dËy, nã r«ng ®i ch¬i víi lò b¹n, trÌo
c©y, léi níc vµ m¬ mµng trong giÊc m¬ con trë. L·o Nhße qu¸t: "Tao
cÊm mµy!, Mµy ch¬i bêi lªu læng, nghÜ ngîi lung tung th× chØ h háng
th«i con ¬i! H·y ë nhµ lµm lông cïng víi tao, nghe lêi d¹y b¶o cña tao,
®Ó chøng tá cho thiªn h¹ biÕt mµy lµ th»ng Tá con trai l·o Nhße khëi
nghiÖp trªn m¶nh ®Êt nµy. Th«i kh«ng ®i cñi råi ph¬i mÆt ra bªn lÒ
®êng ®Ó b¸n cñi n÷a! Còng kh«ng c¾p s¸ch ®Õn trêng ë m·i tÝt
trong lµng ®Ó häc hµnh g× n÷a! H·y häc cha mµy ®©y". Tá vµo
khu«n phÐp cña l·o Nhße tõ bao giê chÝnh anh còng kh«ng biÕt. Hai
cha con lµm quÇn quËt ®æ må h«i s«i níc m¾t, x©y dùng dÇn lªn
c¸i c¬ ng¬i biÖt lËp hiÖn thêi. Vµ cïng víi nã. Tá còng quen víi sù xa
c¸ch, trë nªn l¹nh lïng vµ kiªu h·nh ngay víi m×nh vµ chØ víi m×nh
th«i.

Tríc khi ®i ngñ, Tá cÇm ®Ìn ®i soi mét lît quanh nhµ råi anh vµo
bÕp, ®Æt c©y ®Ìn lªn c¸i bÖ g¹ch ngay phÝa tríc mÆt th»ng bÐ.
Th»ng bÐ n»m co qu¾p, mÆt xoay nghiªng, ¸nh ®Ìn lµm mi m¾t
nã tho¸ng ®éng ®Ëy nhng nã vÉn ngñ say mª mÖt. õ, õ... th»ng bÐ
nµy, c¸i sinh linh xa l¹ nµy tõ thÕ giíi bªn ngoµi, r¬i l¹c ®Õn ®©y, nã
n¨n nØ xin ngñ nhê nhng nhÊt ®Þnh kh«ng hÐ lé ®iÒu bÝ mËt nã
mang theo. Tá cã chót ®éng lßng tr¾c Èn, mét chót th«i cßn trong
s©u xa anh kh«ng quan t©m ®Õn th»ng bÐ, h×nh ¶nh cña nã chØ
chên vên bªn ngoµi chø kh«ng thÓ th©m nhËp vµo ®îc c¸i thÕ giíi
riªng cña anh. Tá ngñ ë nhµ trªn c¸nh cöa cµi then, ngän ®Ìn ®Æt
trªn bµn vÆn nhá, xanh lÌ h¹t ®ç. Nöa ®ªm thøc giÊc, Tá cã cÇm ®Ìn
xuèng bÕp soi qua th»ng bÐ mét lÇn n÷a. Th»ng bÐ vÉn ngñ say,
mét dßng níc d·i ch¶y ra bªn khoÐ miÖng. Tá nghÜ thuë nhá, lóc theo
«ng bè gan l×, víi mét bÇu t©m sù ©m thÇm, s«i sôc ®Õn ®©y,
m×nh cã gièng th»ng bÐ nµy kh«ng nhØ? Ch¾c lµ cã. Mµ còng
kh«ng. Nã ®ang giÊu c¸i t©m sù cña riªng nã, ®iÒu bÝ Èn cña riªng
nã vµ mÆc dï nã yÕu ®uèi, trë th¬ nhng nã gièng «ng bè gai gãc cña
m×nh. Tá ®Þnh lay th»ng bÐ dËy, hái han c¨n vÆn, buéc nã ph¶i
nãi râ nguån c¬n. Nhng ý ®Þnh chØ tho¸ng qua, chÝnh anh còng
®ang dë giÊc, m¾t cø rÝu l¹i. Tá lªn nhµ trªn ngñ tiÕp vµ trong giÊc
ngñ anh m¬ thÊy th»ng bÐ biÕn ®i, râ rµng lµ nã biÕn ®i, chØ cã
®iÒu anh kh«ng biÕt nã biÕn ®i nh thÕ nµo.

S¸ng sím h«m sau Tá trë dËy, thÊy nÒn bÕp trèng tr¬n, mäi thø ®å
®¹c lÆt vÆt ®Ó trong gian bÕp cßn nguyªn xi, kh«ng suy suyÓn mét
tý g×.
 ë ngoµi ®ång cã chiÕc thuyÒn ®Ëu ë chç cöa ngßi, gÇn con bê bao
vßng vÌo vÒ phÝa ch©n nói. G· chñ thuyÒn nh¶y lªn bê, nh×n ngã
quanh quÈn råi leo dèc lªn nhµ Tá. Tá ®ang h× hôc ®¸nh gèc c©y ë
gãc vên. G· chñ thuyÒn ®i tíi, ®«i m¾t hÊp h¸y nh×n xoi mãi:

- Chµo ngêi anh em! ë ®©y v¾ng vë nhØ...

Tá dõng tay r×u, ®øng lÆng im. G· chñ thuyÒn ®µnh ph¶i nãi:

- T«i ë díi thuyÒn lªn ®©y t×m mét ®øa bÐ. Nã cao chõng nµy - g·
®a tay ra kho¶ng ngang bông g· - gÇy, ®en nhng nhanh nhÑn. Ngêi
anh em cã tr«ng thÊy nã, biÕt nã trèn ë chç nµo quanh ®©y kh«ng?

Tá h¬i nhÝu mµy, vë khã chÞu vµ anh vÉn lÆng im.

- ThÕ nµo ngêi anh em, t«i ®· cã lêi, ngêi anh em nghe râ chø?

- Râ. Nhng ®Êy lµ viÖc cña «ng, kh«ng dÝnh d¸ng g× ®Õn t«i. T«i
kh«ng biÕt ®øa bÐ nµo, kh«ng biÕt g× c¶. §õng cã quÊy rÇy t«i!

G· chñ thuyÒn ®i vÒ phÝa ch©n nói, loanh quanh mét lóc råi l¹i
quay ra. LÇn nµy gi¸p mÆt Tá, g· ®ét nhiªn trë nªn d÷ d»n:

- Nµy, ngêi anh em lµ con trai «ng l·o Nhße, ®óng kh«ng? T«i biÕt
«ng l·o, håi «ng l·o cßn sèng, «ng l·o ghª gím nhng vÉn nÓ t«i l¾m...
LÏ nµo ngêi anh em lai phít lê t«i, kh«ng gióp t«i!

- Th«i ®i, ®õng dµi dßng - Tá c¾t ngang - ¤ng muèn t«i gióp «ng
c¸i g× míi ®îc chø?

- Gióp t«i t×m ®øa bÐ. T«i ph¶i t×m ®îc nã. T«i tèt víi nã nhng nã
l¹i ph¶n t«i. Mµ c¸i th©n phËn nã lµ g×? Lµ cña g¸n nî, mÑ nã g¸n
cho t«i. T«i cã quyÒn t×m b¾t nã, l«i cæ nã vÒ thuyÒn, dËy cho nã
mét bµi häc ph¶i kh«ng nµo?

Tá g¾t:

- T«i nh¾c l¹i lµ t«i kh«ng biÕt. §Êy lµ chuyÖn cña «ng, kh«ng liªn
quan g× ®Õn t«i!

- V©ng, ®Êy lµ chuyÖn cña t«i. Nhng t«i xin hái anh, chung quanh
®©y ®ång níc mªnh m«ng, th»ng bÐ kh«ng trèn theo lèi nµy th×
cßn lèi nµo? §ªm h«m qua t«i ®· sôc s¹o kh¾p c¸c gß ®èng næi trªn
®ång níc råi. Kh«ng cã nã. Ch¾c ch¾n lµ th»ng bÐ ®· mß ®Õn nhµ
anh, anh chØ ®êng cho nã vµo trong nói. T«i cã lêi tö tÕ víi anh, anh
gióp t«i b¾t nã hay anh gióp nã trèn khái t«i nµo?
 G· chñ thuyÒn vê nhón nhêng nhng vÉn lé vë th¸ch thøc, g· nãi hai
ch÷ "tö tÕ" mét c¸ch giËt côc, cã nghÜa lµ g· d¸m ch¬i trß kh«ng tö
tÕ råi. Tríc khi rêi khái nhµ Tá, g· dõng l¹i tríc ngâ, h¾ng giäng qu¸t
mét c©u vu v¬: "Tao mµ b¾t ®îc th»ng bÐ tao cho mét trËn nhõ
®ßn. Mµ bÊt kÓ kë nµo che giÊu, chøa chÊp nã còng ph¶i nhõ ®ßn víi
tao!" Tá chØ cêi nh¹t, anh quay vµo ®¸nh nèt c¸i gèc c©y ®ang
®¸nh dë ë gãc vên. T©m tr¹ng Tá bçng nhiªn ®æi kh¸c. Lóc ®Çu g·
chñ thuyÒn hái anh vÒ th»ng bÐ, anh nãi "kh«ng biÕt" v× qu¶ thùc
anh kh«ng biÕt, nã ®· biÕn ®i trong ®ªm kh«ng mét lêi tha göi vµ
anh chØ ®¬n gi¶n muèn chÊm døt nhanh c©u chuyÖn ch¼ng dÝnh
d¸ng g× ®Õn m×nh. Nhng g· chñ thuyÒn l¹i quay trë l¹i, lªn mÆt
ph¸ch lèi, d¸m viÖn ra c¶ «ng bè ®· khuÊt cña anh, hÇm hÌ h¨m
däa vµ lªn giäng th¸ch thøc anh. G· nhÇm. G· ch¼ng hiÓu g× vÒ
«ng l·o Nhße vµ con trai «ng l·o, hai cha con ®Çu ®éi trêi ch©n ®¹p
®Êt gi÷a chèn hoang vu nµy. Mét n¨m thêi tiÕt nghÞch, trêi ®Êt tèi
xÇm, ma ®æ xuèng µo µo suèt ngµy ®ªm. Sên nói phÝa sau nhµ ®·
thµnh sên nói träc tõ l©u, trë con ®· th«i ®i cñi, nay biÕn thµnh c¶
th¸c níc, níc x« Çm Çm, xuèng tíi ch©n nói d©ng thµnh con lò
quÐt. Ng«i nhµ cña hai cha con Tá bÞ ch×m trong ma, giã ®¸nh t¶
t¬i, xiªu vÑo, chung quanh nhµ ngæn ngang ®Êt ®¸ do con lò cuèn
vÒ, dån tô l¹i. L·o Nhße b¶o Tá: "Con ¬i, trêi ra oai lµ ®Ó thö lßng ng-
êi, con kh«ng ®îc nhôt chÝ. Bè con ta ph¶i biÕn c¸i tai häa nµy
thµnh ®iÒu cã lîi cho ta!" Sau trËn ma lò kÐo dµi, trêi n¾ng nh ®æ
löa, mÆt ®Êt bÞ rang kh«, giã cuèn bôi bay mï. Hai cha con Tá h×
hôc dän ®Êt ®¸. Cã nh÷ng t¶ng ®¸ lín b»ng con bß con tr©u th×
®µnh chÞu, nã n»m ®©u bá mÆc ®ã. Nh÷ng t¶ng ®¸ nhá h¬n th×
bÈy lªn, vÇn ®i, khiªng v¸c ra ngoµi r×a kho¶nh ®Êt vên. Råi hai cha
con thay nhau gi÷ choßng, quai bóa ®Ëp. L·o Nhße thë hi hãp, nhÔ
nh¹i må h«i, l·o chïi tay vµo èng quÇn, nãi tng töng: "ThËt lµ giêi
vÇn ®¸ xuèng ®©y cho m×nh ®Ó m×nh ®Ëp. C¸i thÕ ®Êt vên nhµ
m×nh dèc nghiªng, ®Êt tr¬ c»n, ph¶i cã ®ñ ®¸ héc xÕp thµnh têng
v©y, råi ®æ ®Êt mÇu lªn san cho ph¼ng th× vên c©y míi tèt ®îc!"
Mét ®êi l·o Nhße, ®Õn th¸ch thøc cña trêi l·o cßn kh«ng chïn bíc,
l·o ®Ó l¹i cho Tá m¶nh vên xanh t¬i gi÷a mét vïng ®Êt chÕt vµ c¸i ý
chÝ cøng r¾n ®Õn l¹nh lïng. G· chñ thuyÒn xa l¹ kia lµ c¸i th¸ g×
mµ d¸m nh¬n nh¬n tríc mÆt Tá, lªn giäng th¸ch thøc anh? Tá næi tù
¸i, ®Çu anh bèc nãng phõng phõng vµ anh quyÕt ®Þnh ®· thÕ th×
anh ph¶i ®i t×m th»ng bÐ, ch¾c ch¾n nã cßn chui lñi quanh ®©y,
®a nã vÒ nhµ, che chë cho nã. Xem ra g· chñ thuyÒn còng chØ thuéc
lo¹i mÒm n¾n r¾n bu«ng, Tá coi thêng!

Chim kh¸ch

NguyÔn Kiªn
 ViÖc t×m th»ng bÐ ®èi víi Tá kh«ng khã. Anh th«ng thuéc ®Þa
h×nh vµ mäi ngãc ng¸ch vïng ch©n nói, chØ cÇn c¨n cø vµo mét
vµi biÓu hiÖn kh¸c l¹ nhá nhÆt lµ cã thÓ ph¸n ®o¸n ra híng lÈn trèn
cña th»ng bÐ. Loanh quanh mét lóc Tá ®· ®øng tríc cöa c¸i hèc ®¸
n«ng choÌn, ®îc che phñ phñ bëi ®¸m c©y bôi vµ d©y leo.

- Nµy ch¸u bÐ, ra ®i. Ch¸u trèn ®îc ai kh¸c chø kh«ng trèn næi
chó ®©u. Ra ®i, chó ®a ch¸u vÒ nhµ.

Th»ng bÐ låm cåm chui ra khái hèc ®¸, mÆt x¸m ngoÐt, vë sî sÖt.

- Chó biÕt ch¸u lÈn trèn ai råi. Kë Êy vÉn neo thuyÒn r×nh rËp
ch¸u ë chç cöa ngßi díi ®ång kia. Nhng ch¸u ®õng sî. Nµo, nµo... ®i
theo chó!

Tá giÊu th»ng bÐ vµo c¸i ch¸i buång kho, cöa ngoµi cã khãa, l¹i
th«ng vµo trong nhµ qua mét cöa ng¸ch. Anh kh«ng chØ hái th»ng
bÐ v× sao l¹i lÆng lÏ biÕn khái nhµ anh vµo lóc trêi cha r¹ng vµ c¶
c©u chuyÖn mµ nã giÊu anh dÉn nã tíi chç ph¶i lÈn trèn g· chñ
thuyÒn. §iÒu quan träng ®èi víi Tá kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n th»ng
bÐ, nã vÉn hoµn toµn xa l¹ ®èi víi anh, anh giÊu nã th¶n nhiªn chØ lµ
®Ó chøng tá anh d¸m ®¬ng ®Çu, chÊp nhËn sù th¸ch thøc cña g·
chñ thuyÒn hîm hÜnh v« lèi. Tá ®em c¬m níc vµo tËn n¬i cho th»ng
bÐ, qua c¸i cöa ng¸ch phÝa trong nhµ vµ nh¾c ®i nh¾c l¹i, giäng
qu¶ quyÕt: "Ch¸u ®õng sî, dï g· chñ thuyÒn cã mß vµo tËn ®©y,
®· cã chó che cho ch¸u. §õng sî!".

G· chñ thuyÒn vÉn neo thuyÒn chç cöa ngßi. G· ®i sôc s¹o vÈn v¬
vµ l¶ng v¶ng quanh nhµ Tá. ThØnh tho¶ng Tá l¹i bÊt ngê gi¸p mÆt g·
khi anh ®i xuèng bÕn níc, anh nhÕch m«i cêi vµ bu«n ra mét c©u l¬
löng:

- ¤ng chñ thuyÒn vÉn cßn ë ®©y kia µ?

Nh mét c©u th¨m hái vu v¬, kh«ng cÇn ®îi tr¶ lêi.

Råi g· chñ thuyÒn còng ph¶i chÞu thÊt b¹i, nhæ thuyÒn ®i n¬i kh¸c.
Tá l«i th»ng bÐ ra khái c¸i ch¸i buång kho, phñi bôi vµ m¹ng nhÖn
trªn ®Çu tãc cho nã, giäng anh reo lªn ®¾c th¾ng:

- B©y giê th× yªn æn råi, kë truy b¾t ch¸u biÕn råi, ch¸u kh«ng
cßn ph¶i lo sî g× n÷a.

- Ch¸u c¶m ¬n chó. ¥n nµy ch¸u sÏ nhí ®êi... Nhng ch¸u ph¶i ®i.
Chó cho ch¸u ®i nhÐ.
 Tá kh«ng gi÷ th»ng bÐ, anh chØ hái nã cã cÇn g× kh«ng, th»ng bÐ
nãi "kh«ng ¹" råi nã cói ®Çu, ch¾p hai tay v¸i Tá thay cho lêi chµo
tõ biÖt. Gi©y phót Êy lßng Tá ®ét nhiªn xao ®éng, anh xoa ®Çu
th»ng bÐ vµ cø tù nhiªn bµn tay tuét xuèng ®Æt trªn vai nã:

- Khoan ®·, ch¸u h·y ngåi xuèng ®©y cho chó hái. Ch¸u cã ph¶i
cña g¸n nî, mÑ ch¸u nî nÇn g× ®ã g· chñ thuyÒn, ph¶i ®em ch¸u
g¸n cho h¾n kh«ng?

Th»ng bÐ ngåi im, khu«n mÆt nã tèi xÇm, co giËt, miÖng mÊp m¸y
nhng kh«ng nãi nªn lêi:

- Ch¸u h·y b×nh tÜnh. ChuyÖn cña ch¸u, ch¸u muèn kÓ hay
kh«ng muèn kÓ còng kh«ng sao!

- Ch¸u muèn chø, muèn kÓ ngay tõ c¸i h«m chó ®i t×m ch¸u råi
giÊu ch¸u vµo c¸i buång kho. Nhng chó kh«ng hái ®Õn thµnh ra
ch¸u ng¹i. G· chñ thuyÒn h¾n bÞp chó ®Êy. Sù thùc kh¸c h¼n... MÑ
ch¸u ch¼ng nî nÇn g× g· chñ thuyÒn, chÝnh ch¸u ®ßi ®i theo g·,
mÑ ch¸u can ng¨n m·i kh«ng ®îc ®µnh ph¶i cho ch¸u ®i. Hãa ra
ch¸u bÞ qu©n ®éc ¸c, nham hiÓm Êy nã dïng lêi lÏ ngon ngät nã
lõa. Ch¸u bÞ lõa. Ch¸u cã lçi víi mÑ ch¸u, ch¸u nhí th¬ng mÑ ch¸u
qu¸ chó ¬i!

C©u chuyÖn cña th»ng bÐ lén xén, lu«n lu«n xen vµo nh÷ng ý
nghÜ tha thiÕt ®Õn qu»n qu¹i vÒ mÑ nã. Hai mÑ con sèng lñi thñi,
mÑ nã bÖn chæi ®ãt vµ ®an l¸t nh÷ng thø lÆt vÆt b»ng tre nøa,
cÆm côi suèt ngµy may l¾m míi ®ñ tiÒn ®ong g¹o. Cßn nã ch¹y
r«ng quanh chî, thØnh tho¶ng ®¶o xuèng bÕn thuyÒn, ai sai g× lµm
nÊy. Ngµy phiªn chî cã mét chiÕc thuyÒn cËp bÕn, chë theo nh÷ng
mãn hµng cña thµnh phè xa x«i nh quÇn ¸o may s½n, ®å n÷ trang
b»ng nhùa mÇu lße loÑt, son phÊn rëm, b¨ng nh¹c vµ tranh ¶nh. G·
chñ thuyÒn thêng thuª th»ng bÐ khu©n hµng lªn bê mçi khi cã ngêi
®Õn cÊt bu«n. C«ng s¸ ch¼ng ®¸ng lµ bao nhng th»ng bÐ thÝch v×
®îc ®ông ch¹m vµ tha hå nh×n ng¾m nh÷ng mãn hµng l¹ lïng, hÊp
dÉn, khªu gîi lªn mét cuéc sèng kh¸c víi cuéc sèng ¶m ®¹m cña nã.
G· chñ thuyÒn nh×n ng¾m th»ng bÐ kü lìng råi nãi víi nã dÞu dµng:
"Con lµ ®øa trë th«ng minh, lanh lîi, cø chui róc ë c¸i n¬i heo hót nµy
th× tµn ®êi. Con cã muèn ®i theo ta kh«ng? Ta cã b¹n ë kh¾p n¬i,
lµm ®ñ nghÒ. Con muèn häc nghÒ bu«n s«ng níc nh ta, ta d¹y.
ThÝch häc nghÒ kh¸c th× tïy, ta sÏ göi g¾m c¸c b¹n ta". Th»ng
bÐ vÒ nãi víi mÑ nã r»ng nã sÏ ®i theo g· chñ thuyÒn. MÑ nã can
ng¨n, dç dµnh nã kh«ng ®îc th× ßa khãc: "Con ¬i, con lì bá mÑ ë
nhµ mét m×nh thui thñi, mÑ th¬ng nhí con, lo l¾ng cho con ®Õn
hÐo ruét gan mµ chÕt mÊt!". Th»ng bÐ còng khãc, nã th¬ng mÑ nh-
ng nã muèn thay ®æi cuéc sèng, ®îc ®i xa, häc lÊy mét nghÒ råi trë
vÒ lµm ¨n nu«i mÑ. Th»ng bÐ ra ®i. §îc mét thêi gian, cø ®Õn
phiªn chî g· chñ thuyÒn l¹i quay thuyÒn vÒ bÕn ®Ó th»ng bÐ vÒ
th¨m nhµ, ®a tiÒn cho mÑ nã. MÑ nã cÇm tiÒn, cµng lo l¾ng. Cßn
nã ®ang tuæi d¹i khê, g· chñ thuyÒn ®æi híng, cho thuyÒn ®i quanh
quÈn vïng ®ång chiªm ch©n nói, nã vÉn tin theo g·. B½ng ®i l©u
l¾m kh«ng ®îc vÒ nhµ, nã chØ ©m thÇm nhí mÑ th«i. Nhng còng
v× thÕ, v× cã h×nh bãng mÑ lÆn vµo trong t©m tëng, th»ng bÐ
ph¸t hiÖn ra nã bÞ g· chñ thuyÒn lõa...

Th»ng bÐ nh×n Tá, kªu lªn hèt ho¶ng:

- Ch¸u kh«ng nghe lêi mÑ ch¸u nªn ch¸u bÞ lõa. §¸ng ®êi ch¸u.
Ch¸u ph¶i vÒ víi mÑ ch¸u ngay b©y giê ®Ó mÑ ch¸u khái ph¶i r¬i
níc m¾t v× ch¸u!

Tá trÊn an th»ng bÐ vµ nãi r»ng anh muèn nã n¸n ngåi l¹i víi anh
l©u h¬n chót n÷a, giôc nã h·y cø kÓ tiÕp ®i.

- Th× ch¸u ®· kÓ råi, ch¸u bÞ lõa! - Th»ng bÐ hÊp tÊp nãi, nh

muèn tho¸t nhanh ra khái nçi kinh hoµng nã võa ph¶i tr¶i qua - G·
chñ thuyÒn Êy lµ qu©n bu«n ngêi, nã lõa ch¸u ®Ó ®em b¸n ch¸u
®i. May mµ cã mÑ ch¸u hiÖn ra trong giÊc ngñ, m¸ch b¶o ch¸u, lay
tØnh ch¸u...

Tríc m¾t th»ng bÐ hiÓn hiÖn c¶nh con thuyÒn neo ®Ëu trong ®ªm
tèi, g· chñ thuyÒn ngåi uèng rîu víi mét kë l¹ mÆt ë phÝa mòi thuyÒn.
Hai tªn ®µn «ng trß chuyÖn, thØnh tho¶ng l¹i kh¹c nhæ vµ v¨ng tôc.
Th»ng bÐ n»m nÐp trong khoang, nã m¬ thÊy mÑ trong giÊc ngñ vµ
võa tØnh dËy. Tªn l¹ mÆt nãi: "T«i kh«ng ng mãn hµng cña chó. Nã
bÐ qu¸, kh«ng lµm ®îc viÖc nÆng, nu«i tèn c¬m!" G· chñ thuyÒn
nãi: "Th«i ®i, lín bÐ ®Òu ®· cã gi¸. ¤ng anh ®a nã lªn tót hót rõng
xanh nói ®á, giao cho ®øa lín kÌm cÆp, bÐ còng ph¶i lµm, lµm m·i
ph¶i quen!" Th»ng bÐ cha nghÜ ra lµ hai tªn ®µn «ng ®ang bµn vÒ
nã. Bçng tªn l¹ mÆt hái: "Nã ngñ råi µ?" G· chñ thuyÒn dÝ ngän ®Ìn
dÇu vµo trong khoang råi l¹i ®Æt ®Ìn xuèng c¹nh m©m rîu: "õ, nã
ngñ råi. Mµ nã cha ngñ còng ch¼ng sao. Anh em m×nh cø say tóy
lóy ®i. S¸ng sím mai t«i sÏ giao hµng..." Th»ng bÐ tØnh thøc h¼n,
tim nã ®Ëp th×nh th×nh nhng hai m¾t vÉn nh¾m nghiÒn, ngêi
cøng ra. Dêng nh nã nghe v¨ng v¼ng tiÕng mÑ nã nãi, lÉn trong
tiÕng giã ®ång: "Con ¬i, con ®· thµnh mãn hµng ®Ó ngêi ta mua
b¸n trao tay..." Th»ng bÐ vê trë m×nh, l¨n dÇn vÒ phÝa cuèi
thuyÒn. §Õn khi hai tªn ®µn «ng say mÌm, nãi n¨ng lÉn lén th× nã
tôt xuèng ngßi níc, léi vµo bê råi c¾m ®Çu ch¹y thôc m¹ng. §ªm tèi
thui, níc ®ång dÒnh lªn tr¾ng mê lªnh l¸ng, chØ vïng ch©n nói in
trªn nÒn trêi mét m¶ng thÊm ®en. Th»ng bÐ lÇn mß quanh quÈn gÇn
suèt ®ªm, híng vÒ phÝa ch©n nói. §Õn tê mê s¸ng, nã róc vµo bôi
rËm ë sên con dèc lªn nhµ Tá gië sèng gië chÕt, may mµ ngµy h«m
®ã g· chñ thuyÒn cßn m¶i lïng t×m nã ë díi ®ång níc, cha kÞp mß
lªn ®©y.

- Nhê cã mÑ ch¸u m¸ch b¶o, ch¸u míi t×m ®Õn ®îc nhµ chó.
Phóc ®øc cho ch¸u qu¸, chó ¬i!

§iÒu th»ng bÐ nãi vë nh v« lý nhng chÝnh v× nã v« lý nªn Tá bÞ hÊp

dÉn. Cã c¸i g× l¹ lÉm rung lªn m¬ hå trong lßng Tá. Th»ng bÐ trë nªn
gÇn gòi ®èi víi anh, nã nhËp vµo c¸i thÕ giíi khÐp kÝn cña anh,
®em theo thø t×nh c¶m thiÕt tha vÒ ngêi mÑ.

- Ch¸u ph¶i vÒ víi mÑ ch¸u ngay b©y giê - th»ng bÐ ®ét ngét
®øng lªn vµ nã l¹i ch¾p hai tay v¸i Tá - Ch¸u biÕt ¬n chó, chó cho
ch¸u ®i...

- Ch¸u ®õng nãi ®Õn chuyÖn ¬n huÖ, to t¸t qu¸ - Tá n¾m chÆt
tay th»ng bÐ - õ, ch¸u ®i. Nhng ch¸u kh«ng thÓ b¨ng ®ång, ®i
theo ®êng s«ng níc, nhì l¹i r¬i vµo tay g· chñ thuyÒn. - Tá bËt nãi ra
c¸i quyÕt ®Þnh võa ®Õn thøc thêi, gÇn nh kh«ng ph¶i suy nghÜ
g× c¶ - Chó sÏ ®i víi ch¸u. Chó biÕt lèi t¾t theo ®êng nói, ®Õn c¸i
phè chî cã nhµ ch¸u. §i ®êng Êy cïng víi chó, võa an toµn võa
nhanh h¬n... Nµo, chó ch¸u ta lªn ®êng!

Con ®êng nói chÝnh lµ con ®êng Tá thuë nhá vÉn ®i kiÕm cñi,
®em ra b¸n ë phè chî. NhiÒu qu·ng bÞ cá d¹i che phñ c¶ lèi mßn nh-
ng anh vÉn nhí nh in. Th»ng bÐ lÏo ®Ïo ®i theo Tá, må h«i nhÔ
nh¹i, thë hôt h¬i. Tá sî th»ng bÐ mÖt, muèn dõng l¹i cho nã nghØ nhng
nã n¾m c¸nh tay ¸o Tá khÏ giËt giËt vµ nãi lÝu rÝu: "Ch¸u s¾p ®îc
gÆp mÑ ch¸u råi cø ®i ®i, ®i nhanh n÷a chó ¬i!". §Õn qu·ng ®êng
quanh vµ b»ng ph¼ng th»ng bÐ cßn ch¹y vät lªn phÝa tríc råi quay
l¹i nhoën cêi. Nã kh«ng biÕt r»ng Tá ®· gh×m bíc chËm l¹i cho võa
søc ®i cña nã. Th»ng bÐ mçi lóc mét thªm n¸o nøc, nã nh¾c ®i
nh¾c l¹i: "Ch¸u s¾p ®îc gÆp mÑ ch¸u råi. MÑ ch¸u ngåi bÖn chæi
®ãt, lóc nµo còng c¾m cói nhng mµ l¹ l¾m chó ¬i, hÔ ch¸u ®i ®©u
vÒ, mÑ ch¸u kh«ng cÇn ngÈng nh×n còng biÕt ngay!". Nh÷ng mÈu
chuyÖn vôn vÆt cña th»ng bÐ vÒ ngêi mÑ lam lò, trµn ®Çy t×nh th-
¬ng yªu nhäc nh»n ®èi víi nã cïng víi c¸i giäng kÓ trë th¬ cña nã déi
vµo lßng Tá, lay ®éng vïng s©u xa mï mÞt, bÞ vïi lÊp cña anh.
Thuë anh cßn nhá, theo «ng bè cøng r¾n ®Õn ¬ng gµn ®Õn lËp
nghiÖp ë ®©y, anh tõng th¾c m¾c vÒ c¸i gèc g¸c cña m×nh vµ t-
ëng tîng m¬ hå vÒ mét ngêi mÑ. L·o Nhße bè anh ®· mang theo
®iÒu bÝ Èn Êy xuèng må, ®Ó l¹i trong anh mét kho¶ng trèng. C¸i
bãng cña l·o Nhße trïm lªn kho¶ng trèng ®ã, khiÕn nã bÞ ch×m
khuÊt ®i. Nhng lóc nµy kho¶ng trèng Êy hiÖn ra khiÕn anh c¶m thÊy
ch«ng chªnh...

- ¤, con ®êng ®¸ kia råi. §i hÕt khóc quanh ë phÝa tríc kia, xuèng
ch©n dèc lµ ®Õn lèi rÏ vµo phè chî råi! - Th»ng bÐ nhÈy cÉng vµ
reo to lªn - MÑ ¬i, con s¾p gÆp mÑ råi!

TiÕng reo n¸o nøc cña th»ng bÐ va ®Ëp vµo kho¶ng trèng trong
lßng Tá. Míi kho¶ng mêi giê s¸ng, mÆt trêi chªnh chÕch ®Ønh ®Çu,
Tá kh«ng ngê th»ng bÐ theo anh vît chÆng ®êng xa vµ gËp ghÒnh
nhanh ®Õn thÕ. Vµo ®Õn phè chî, th»ng bÐ vît lªn tríc, b©y giê
®Õn lît nã dÉn Tá ®i. Th»ng bÐ tho¨n tho¾t rÏ ph¶i, rÏ tr¸i, l¹i rÏ
tr¸i, ®i s©u vµo ngâ hÑp råi dõng l¹i tríc mét ng«i nhµ nhá:

- Nhµ ch¸u ®©y. MÑ ch¸u ®ang ngåi bÖn chæi ®ãt ë gãc s©n kia
k×a!

Tá ®Èy nhÑ vµo lng th»ng bÐ:

- Ch¸u vµo ®i! Vµo ®i!

Th»ng bÐ h¬i chïn l¹i:

- Sao l¹i thÕ ¹?

- Ch¼ng sao c¶. Chó muèn ®øng l¹i ®©y gi©y l¸t. Ch¸u vµo víi
mÑ ch¸u ®i! Vµo ®i!

M·i sau nµy Tá vÉn nhí ®Õn c¶nh tîng hai mÑ con chó bÐ gÆp
nhau. Chó bÐ l¾p b¾p nãi c©u g× ®ã vµ ßa lªn khãc nøc në. Ngêi
mÑ ngåi ngay ®ê råi giËt m×nh bõng tØnh, bµ lau níc m¾t cho ®øa
con, ¸p c¶ hai lßng bµn tay vµo khu«n mÆt nã, kÐo nã gÇn l¹i phÝa
m×nh: "§õng khãc! §õng khãc! Nµo, nµo... ngÈng mÆt lªn cho mÑ
nh×n con l©u l©u mét chót nµo!" H×nh ¶nh ngêi mÑ cña chó bÐ xa
l¹ tho¾t trë nªn gÇn gòi, thay thÕ vµo c¸i kho¶ng trèng m¬ hå trong
t©m hån anh khiÕn anh kh«ng cßn bÞ ch«ng chªnh vµ c©n b»ng trë
l¹i... Tá thay ®æi mét c¸ch tù nhiªn, nh cuéc sèng lín lao, b×nh dÞ l«i
cuèn anh vµo. B©y giê anh hay vµo lµng gÆp ngêi nµy ngêi kh¸c vµ
ngêi lµng còng thêng ra khu tr¹i nhá cña anh, cã khi v× c«ng viÖc,
còng cã khi chØ chuyÖn gÉu cho vui. Tá nhí con chim kh¸ch, nã m¶i
bay ®i ph¬ng nµo nhØ?

ChÝnh nã ®· tõng bay ®Õn kªu ngay tríc cöa nhµ anh!

Th¸ng 12 n¨m 1998

N.K.