Chöông 2

TUÏ ÑIEÄN
I. Caáu taïo

o Baûn cöïc laøm baèng chaát daãn ñieän

ñaët song song nhau.
o Ñieän moâi laøm baèng chaát caùch ñieän
: giaáy, mica, goám…
o Kyù hieäu : C
 II. Ñieän dung
Laø khaû naêng tích ñieän cuûa tuï ñieän vaø ñöôïc tính theo coâng
thöùc :

C : ñieän dung coù ñôn vò laø F (Farad), F, F, F

1F = 10-6F ; 1F = 10-9F ; 1F = 10-12F

 : haèng soá ñieän moâi tuyø thuoäc vaøo chaát caùch ñieän
Khoâng khí khoâ  = 1; Goám (Ceramic)  = 5,5; Mica  =4/5
S : dieän tích baûn cöïc ñôn vò laø m2
d : beà daøy lôùp ñieän moâi ñôn vò laø m
III. Ñaëc tính cuûa tuï ñoái vôùi doøng ñieän
moät chieàu
Khaûo saùt thí nghieäm :

 K1 ñoùng tuï naïp ñieän laøm ñeøn loeù saùng

 K2 ñoùng tuï phoùng ñieän laøm ñeøn loeù saùng
 1 K R

2 + +
+
UDC C
- - -

Tuï naïp ñieän :

Khi K ôû 1, tuï baét ñaàu naïp ñieän. Ñieän aùp töùc thôøi
treân 2 ñaàu tuï:

t: thôøi gian tuï naïp, ñôn vò laø giaây (s)

e = 2,71828
 = R.C (haèng soá thôøi gian, ñôn vò laø giaây -s)
Doøng ñieän töùc thôøi cuûa tuï laø :

V
V DC
I=
R
V DC  0,99
 0,98
0,8VDC  0,86 0,95

0,6VDC  0,63 ñieän aùp tuï naïp v c(t)

0,4VDC  0,37
0,2VDC doøng ñieän naïp i c(t)
 0,14 0,05 0,02
   0,01
2 3 4 5
 1 K R

2 + +
+
UDC C
- - -

Tuï xaû ñieän :

Khi K ôû 1, tuï baét ñaàu phoùng ñieän. Ñieän aùp töùc thôøi
treân 2 ñaàu tuï:

t: thôøi gian tuï naïp, ñôn vò laø giaây (s)

e = 2,71828
 = R.C (haèng soá thôøi gian, ñôn vò laø giaây -s)
Doøng ñieän töùc thôøi cuûa tuï laø :

V
VDC
I=
R
VDC

0,8VDC
ñieän aùp tuï xaû v c (t)
0,6VDC
0,4VDC  0,37
doøng ñieän xaû i c (t)
0,2VDC  0,14
0,05 0, 02
   0, 01 t
 2 3 4 5
 Ñieän tích tuï naïp :
Q: ñieän dung (coulomb)
Q = CU C: ñieän dung (Farad)
U: ñieän aùp naïp treân tuï (volt)
 Naêng löôïng tuï naïp vaø xaû :
W : ñieän naêng (joule-J)
C: ñieän dung (farad-F)
U: ñieän aùp treân tuï (volt-V)
 Ñieän aùp laøm vieäc :
Khi taêng ñieän aùp naïp treân tuï quaù möùc thì ñieän moâi seõ
bò ñaùnh thuûng (ñieän aùp ñaùnh thuûng). Ñieän aùp giôùi haïn
cuûa tuï goïi laø ñieän aùp laøm vieäc (WV) vaø ñieän aùp naøy
phaûi nhoû hôn ñieän aùp ñaùnh thuûng vaøi laàn.
 Thoâng thöôøng, ngöôøi ta cho ñieän tröôøng ñaùnh thuûng vaø noù
lieân heä vôùi ñieän aùp ñaùnh thuûng theo coâng thöùc:
E: ñieän tröôøng (kV/cm)
U: ñieän aùp (kV)
d: beà daøy ñieän moâi (cm)
Ñieän tröôøng ñaùnh thuûng cuûa moät soá ñieän moâi thoâng duïng :
- Giaáy taåm daàu E = 100  250kV/cm
- Goám (Ceramic) E = 150  200kV/cm
- Mica E = 500kV/cm
 Thoâng soá kyõ thuaät cuûa tuï :
Ñieän dung C (ñôn vò laø F, F)
Ñieän aùp laøm vieäc (ñôn vò laø V) WV  2 Vc
IV. Phaân loaïi tuï ñieän
1. Tuï oxit hoaù (tuï hoaù)
Tuï hoaù coù ñieän dung lôùn töø 1 F ñeán
10.000 F laø loaïi coù phaân cöïc tính.
Ñieään aùp laøm vieäc nhoû hôn 500V.

 Kyù hieäu vaø hình daùng thöïc teá cuûa tuï hoaù

+ + +
- - -
2. Tuï goám (Ceramic)
Tuï goám coù ñieän dung lôùn töø 1 pF ñeán 1 F laø loaïi
khoâng coù phaân cöïc tính. Ñieän aùp laøm vieäc ñeán vaøi
traêm Volt.
Kyù hieäu vaø hình daùng thöïc teá cuûa tuï goám
  Caùch ñoïc trò soá cuûa tuï goám
1: soá thöù nhaá t
102J 0: soá thöù hai
.01 100 22F
50V 25V 2: soá boä i
J: sai soá

C = 0,01F C = 100F C = 22F C = 1000F  5%

Qui öôùc veà sai soá cuûa tuï laø:

J =  5%
K =  10%
M =  20%
 3. Tuï giaáy

Tuï giaáy khoâng coù cöïc tính, ñòeân aùp ñaùnh

thuûng khoaûng vaøi traêm V.
 4. Tuï mica

Tuï mica coù ñieän dung lôùn vaøi pF ñeán vaøi traêm nF laø loaïi
khoâng coù cöïc tính. Ñieän aùp laøm vieäc nhoû hôn 500V.

 Kyù hieäu vaø hình daùng thöïc teá cuûa tuï mica
 5. Tuï maøng moûng
Tuï maøng moûng coù ñieän dung töø vaøi traêm pF ñeán vaøi
chuïc  F laø loaïi khoâng coù cöïc tính. Ñieän aùp laøm vieäc
cao ñeán haøng ngaøn V.
 Kyù hieäu vaø hình daùng thöïc teá cuûa tuï maøng moûng
 6. Tuï tang

Tuï tang coù ñieän dung töø 0,1  F ñeán 100  F laø loaïi
coù cöïc tính. Ñieän aùp laøm vieäc thaáp chæ vaøi chuïc V.

 Kyù hieäu vaø hình daùng thöïc teá cuûa tuï tang
Tuï ñieän coù caùc trò soá ñieän dung theo tieâu chuaån vôùi caùc
soá thöù nhaát vaø thöù hai nhö sau:
10 - 12 - 15 - 18 - 22 - 17 - 33 - 39 - 47 - 56 - 68 - 75 - 82

Thí duï: tuï ñieän 10F - 100F - 1F - 10F …

22F - 220F - 2,2F - 22F …
68F - 680F - 6,8F - 68F …
V. Ñaëc tính cuûa tuï ñoái vôùi
doøng ñieän xoay chieàu
Cöôøng ñoä doøng ñieän laø:
Ñieän tích tuï naïp ñöôïc laø: Q = C.U
Ñoái vôùi doøng ñieän xoay chieàu:
Ñieän aùp töùc thôøi laø: u(t) = Um.sint
Doøng ñieän töùc thôøi laø:

Doøng ñieän cöïc ñaïi laø: Im = CUm

Ñieän aùp cöïc ñaïi laø:
Söùc caûn cuûa tuï ñieän ñoái vôùi doøng AC
Ñònh luaät Ohm

1
goïi laø dung khaùng kyù hieäu laø Xc
C
1 Xc : dung khaùng ()
Xc = 1 = f : taàn soá (Hz)
C 2pf C
C : ñieän dung (F)
Goùc pha giöõa ñieän aùp vaø doøng ñieän

 I m sin( t - 900 ) , i (t ) = Im .sin t

1
uc (t) =
C
 AÙp duïng ñònh luaät Ohm cho maïch ñieän
thuaàn dung

Giaû söû nguoàn AC vs coù: us(t) = Um.sint = Um.sin2pft

Doøng ñieän naïp vaøo tuï ic(t) coù daïng: ic(t) = Im.sin(t + 900)
Bieân ñoä cöïc ñaïi:

Bieân ñoä hieäu duïng:

VI. Caùc kieåu gheùp tuï ñieän
1. Tuï ñieän gheùp noái tieáp

Ñieän tích naïp ñöôïc vaøo tuï tính theo coâng thöùc:
Goïi C laø tuï ñieän töông ñöông cuûa C1, C2 gheùp noái tieáp thì:

maø:

Suy ra:

2. Tuï ñieän gheùp song song

Ñieän tích naïp vaøo tuï C1 laø:
Q1 = C1.U
Ñieän tích naïp vaøo tuï C2 laø:
Q2 = C2.U
Goïi ñieän dung C laø ñieän dung töông ñöông cuûa hai tuï C1,
C2 vaø Q laø ñieän tích naïp vaøo tuï C thì:
Q = C.U
Ñieän tích naïp vaøo C1 vaø C2 baèng ñieän tích naïp vaøo C neân:
Q = Q1 + Q2
CU = C1.U + C2.U = (C1 +C2).U
 C = C 1+ C 2
VII. Caùc öùng duïng cuûa tuï ñieän
1.Tuï daãn ñieän ôû taàn soá cao

2. Tuï naïp xaû ñieän trong maïch loïc

3. Tụ ñiện trong mạch lọc nguồn

4. Tụ ñiện trong mạch dao ñộng ña haøi tạo xung

vuoâng