You are on page 1of 16
A SERRA DE S. MAMEDE |A designosto de serra de 8. Mamede, que correntemente se splice go eonjunto do relov, tem origem nama capela de invocagio deste soto, stuada na base da vertente da maior elevagio da sera {G. Mamede 1027 mp, Tratase de um rlevo importante © complexo, fom cerca de 40km na melor dimensio (le Castelo de Vide para subse) © pouco mai de uma dezsna de quiémetros de largua, fa dieeséo perpendicular. O essencil da serra fea aquém da fron- ‘sir, mas alguns contafores penetram em teriério expanbel ¢ eristas pouco salentes prolongamse nele por muitos qulémetos, 1A PENERLANICIE CIRCUNDANTE ‘A sere 6 consitsida por uma parte granilea, ao sudosste, que se estende desde Portalegree Fortes, por Ribeire de Nisa e Careiras, tif B erst situeda ao aul de Castelo de Vide, © por uma pare, 2 Inaior, de fereenot ordovicicas, siliries © éevéaleos (ver mape): 1 primeira elevae a pouco mals de 800:m, «segunda vai a 1207 m no S. Mamede e tem multas crists e retiés scima dos 600m. "A serra de §, Mamede clvese da peneplaniee que a rodeie por completo, Examinemos rapidamente as alitudes a que ® pene- Planicie se enconta em Yoke da sera; este reconfecimento Fanse 1 certa distinela dela para evitareventuaisperturbages restates ia proximidede do elev, ‘Comesando perto de trontcra, uns 6 2 9 km ao sul da serra, 4 peneplancie pose refrinse pelos 350.360'm de alitude (parte sul 4a folhe 372— Asmar): esth aqui bastante diseeada © irregular, como coasequéncia da importinia dot cursos de égua que a cortam (Gio Caine rbezo de Arronches) e das faxasperaelas de granitos, snaises, migmatitos, eeases, metavulanitos, xistos e grauvagues, ‘om interealgées dures de quartito © calcirio crsalino que a atravessam, a Mais para o pocnte, 8 penepanice coatinus Ieper, como coosequtacia da variedade das feixas petrogrificas ats referidas fm que ests talhada apesar dso, na folbe 371 (Portalegr-Gare), 2 elitude parece ser semelhante & anterioemente referida Para ocidene de Fortis, a peneplancie, talhada no granito, cencontrase a cerca de 300m aa parte orintal de fotha 346 (Vale fo Peso) © desce para o poents, de modo que aa area de Aldea (du Mata —Monte da Pedra, na pare ocigental da mesme folba, se encontca a 250260 mm; esta altitude montéme para ocste; fstmos 20 grnito, mas proximo dor sedimentos da bacia trea & Tejp. CContinuemos em redor da sera, No meridiano de Castelo de Vide encontre-se, 20 norte de Povoa e Meadas, a 320-330 m; este ‘no complexo xsto-greuvéguico e a constrvasto € boa, em especial tlguns qullémetros 10 norte da povosgéo (S.Slvests, cota de 325) fe entte © Ho Severe ribeira de S. Jofo cota de 318). ‘A peneplancie« que nos temo refer forma 0 Alo Alentejo, ‘mas extendose tambim no Baixo Alentejo, onde primeiro foi este: ‘dada (Feio 1953), penetra profundamente em Espasha, onde ocupe enocmes extensSes, em especial nas province de Badajoz, Clcers, ‘Toledo e Ciudad Real. Rodsia assim a sera também pelo lado lest: ‘ejamoe por lao a elude e ures caracteristcas na rea expanhols gue agora nos importa A leste de sera de S. Mamede sparecem grandes extensSes de splanagio bem conservad embora a regio, de manera gral, esa muito dissecade, pincpalmente pela erasto dos ris Sever Albus +, aflueates do Tejo, que nfo pass Tonge. Referee a seguir tlgans lugares que pudemor seconhecer e que sio mais signifcativs, sein pela posigl, sefa pela boa conservaio da super Ceres de 4 km ao norte de Valéacia de Aletntara, @ planasto encontrise © 400420m em La Salona, nos xstos do Sirco: taminhando para o Tejo, est muito bem conservada 2 350-360 m has proximidades da bifucapfo das estradas para Cecilio © para Herrera (cerse de 20 km 20 norte de Valen), sempre talhada ne mesma formasto Mais paca leste, 8 penepanicie, ainda esculpa aos xitos © ampeltosslirios, encontr-se a osrea de 400.m de lite ao norte da sere de S. Pesro, 2 ‘Ainda mais para leste, nos xitor e grauvagues da ares de ‘Membrio — Saori (no limite da fthas 0 150.000 92° 676 e 702) esta cerea de 360, Continuando pa lese,encontr-se ra reito Ge Arroyo de la Luz (ftha 703) & mesma altitude; & aqui uma fplenagéo extensa © muito bem conservada, que corto granite, os isto por vere mosqueadot ¢ of grauvagues do Cimbrico. Para o soeste de Brozas(fotha 677), 8 peneplaniieexté muito bem conserva, © & mesma altude, nos xistos © grawagues da Hae seferda Poucos quildmeteos para o sul de S. Vicente de Alentara também se enconire © penepaniie, a cotas de 350-370 m, tanto na Aliecgdo de La Codostra, como pela estrada de Albuquerque, até fst poveesdo; esse no granlto © n05 xsos ilieiouos do Ordo 1, 0 DEGRAU DE FORTIOS & 0 PATAMAR DE PORTALEORE Em voli de toda a serra exise wm petamer, com altitudes de 490 500%, que wim degra, pequena mas por vere vigroso, faz sobresce da poneplanice, Volomos, percorzendo a periferia di srr, ‘quis as posidose caractrities desis dos elementos mofolopieos. ‘A tea de Fortos & mais favorivel pare observar as relagdes entre estes clementos, A peneplanicie talbada no grant ett a 380-360m perto da base do degrau. O patamar, antiga aplnacio também tthada no granite, dssecada mas anda sezoevelmente con- fervada, etf a colts de {30-460 me € bastante amplo, com eerea de Tim de largura (ver mapa). © degrau € da ordem da ceatent de metros de altura e picticularmentealtido por ser vblinhado por tum afloramento de quatzites, € certo que de comportamento muito Jereglar no respeitante ao vigor do relevo que origina, Em Portalegree dagui par este ats proximidades de Alegre, encontrase 0 mesmo palamat, sempre tthado no granto; na cade sth a 470500m, mais para lest, clevase até cerca de 550m, Estamos sinds no graniio, mas 0 sejuvenescimento € aqui mals Intéiso, O patemar parece proloagarse alada pelos dors arredon- udos das evistas ao sueste eo lese de Alegre. O degrau nesta 8 free coincide com uma fai de quartzite & por iso pariclar- mente vigor. Pronimo de Castelo de Vide, o patamar etd a cerca de 450%, tathado no graito; defce pradvelmente para o norte, até cerca de 380m préximo do degrau que se localiza na zona das corneanas ‘lo contacto com a fomagio xisto-greuviquice. Como peaeplaniie fsth age, como vines, « 320330, o deprau esté redazido & meia fentens de metros ¢ ¢ pouco vivo (a base €sepuide pela estrada de ron ¢ Mesdas para a frontir). ‘Mais para leste, 0 patamer, sempre formado de granito, est ceren de 4S0.m em Santo Antinio dat Arias e desce lentamente para o norte até ds proximiades do rio Sever, onde se encontra 2 400-4207. O eegrau parece coincidi ainda com a continuacio da rmesme fsa de coreanas,préximas do sio Sever Na parte espenhoa, entre Valéacia de AleSntara e as exstas de Puerto Roque, aa fronteira, continua a encontrarse © petamer, qui rugso, talhado no grasito © 2 cots de $00-530m; estendese para leste até S. Vicente de Alcintara, onde ett @ 00m de altura. E possvel que eta aplanagio se prolongue lad alguns quiiéetros para nordeste, até a0 flanco meridional da serra de S, Pedro, ( degra entre 0 patamar © 2 penepinicle, com uma centens de metros de dexave,lesizne ceca de 4 km eo sul de . Vicente de Alcantara, na parte mais oriental situase no granito, na perte ‘ociental no contacto deste com of ists ordoviios. Na frontira, 20 lest de Alegrete, 0 petamer esti a ceca de 420m nos xistos do Devéaico, © degras de Fortos corresponde certamente a uma zona de esnivelamento tecténio, mas, em vista da peguens altura © mi conservaio, ao parece potvel decidir s¢ €causado por une falha fu por uma fexura, IL A BSCARPA DE CARREIRAS 5 A PLATAFORMA DE ALVARROES (650700 m) ‘A plataforma de Portlegre esti muito bem representads 30 ordeste de Fortos, a cotes de cere de 430-460, como zeferimes. 4 Timitada a lese por uma esearpa muito vigorsa, embora de ‘wagado imeglar, onde se situa a povoagio de Carrer Py sta evearpa desivela dues aplanasSes: plataforme de Port legre, altitude que se referiy, embora no sopé da escarpe se leve por vets wim povco mis, © platafonma Ge Alvarrbes, situ 1680-700 m (lig Ih; correepondeshe assim um desnivel da of os 230 m. © tragado-em planta pode observarse n0 mapa geomor- folégico. ‘A platform superior est bastante dsseeada por vals largos fathados no granite, mas o reconhecimento da eplanagio que s© reconsitui pelos interfldvioe ¢ pelos restos de superficie que ainda se conservam alo oferece qusixquer divides. Esta platforms ter- rine do ledo norte contra os relevos de dureza ligados &s roches ‘ondoviies € Timitde, a leste, pelos fundosentates de erosio dos allentes do rio Sever (© reconhecimento desta aplanegfo mus para leste € quase impossvel, pois entre na rea dos xstos, muito dssecados € onde ts aplanogBes antiges nfo se conservam. Todavia, nos flancos norte f lesie do relevo de S. Mamede encontrase uma sie de rechis ‘com coias& volta de #00 m, « comesar no Cancho dos Altos, 84m: tratase de recht imperfetes © provevelmente conservadas & favor e roches durs, como masta tendéacia para um alinhamento para- leo &estatifeao, No flanco meridional do mesmo relevo também se observam rechis semelhantes, um pouco mais buixas ¢ piot con servadas, Se estes niveisrepresentam a plataforma de Alvartées, a ‘tara agai uma centena de metros mais alta do que na rea onde 1 definis, So muito mais a0 lest, junto da frontelra de Galego, se vio encontrar outses recs, encosadas pelo norte & extremitade portuguesa da bela rita das Pefas de Puerto Roque; esas rechis (Ex. T, A) stuamse 0 700m de atude e repesentam provavel- rente a mesma spianegio. [Na parte sueste da sere, ito &, par leste de Alegrete, todo 0 relevo € mais baizo ¢ mesmo a9 crits, de resto pouco vigorosas «correspondents a rochss devonses mals durss, nfo robem acima os 600-6507, Parece assim que a elvagio foi menor nesta Sree, ‘A plateforma de Portalegre esté aqui bem representada do Tedo fespanho}, poueo 80 eul do local onde e fronteta faz cotovelo, a altitudes’ da ordem dos 420m, como jf se referiy srto's si ty dimsberidkaann Noir» conse © ena apts Ge Avr, onde Ter de Cau Ge Vie (ete suprcr)« de Merit, Care BA soe de S km pre mc €0 ‘eo, 0-Onlovtio, X-Cimpleig tata unqecn “Care A—Coraponaeb exemlade overt, one nls € Fg. 1— Quis sclgeonsamoria verse & Manin, Ass cleremae A ade dot maint: = Devi, $- Si ti i i ie 36 1.Ag CRISTAS QUARTZITICAS ‘As erstas quatatices mais importantes da ser de Portalegre fazem parte de um extento snclinéio que se aloagn por oerea de 4 km com direegio NW-SE, desde Castelo de Vide af & fronteze; prolongese por Espanha numa extensio ainda maior, embora com formas muito menos Vgoross. Esta estrtura alongnda vaise tor nando mais larga pare suste. Compa em forma de bico an extre- Imidode noroest, cerca de 2km a oeidents do Castelo de Vide © tinge ot 4m em Mervio (fig. 1; mais para sueste amplinse de raneira regular, de modo que em S, Mamede tem jé ume deaena de-quilmetros e em Espanta a estratara é muito larga e complexa fe toma a direogio WE Patilelamente a este conjunto principal, © ao sul dele, desen- volves outro sinlinal, muito este. Comega em Fortis, pass por Portelegre © prolongsse para suste de Alegrete. De dimensbes ‘muito inferiores 20 anterior, afo ange mals de 100m de lrgars algae locals, nomendamente em Portalegre © 0 vigor dot relevos que oxgian € aco Geren de Sm a sueste de Aleprte, os dois sinclnals apr simamse « ponto de nfo ee indivgualaarem, © estio incomplete, ‘como conseguéacia de um cavalgamento,asinalado no levantamento eolgico, qu elimina parte das formagées siliieas © ondovcices. ‘As rede hieogrifice es adapinda & estrfura, nomeadamente 0 relevo epalachiano das crits de quirzto, com « tinea excepgio (rosie do Soverete(sltueda a 4 km ao NE de Alegrete) que nfo ‘Bée-evitr a tavesia de ums rea onde as formagéesletiolares ‘de quarteto do Devénico so perticaarmente mumerosss. Nest. tesvesla aibeire tem curdo caracterstieamente sauoso; para ron- tants, o curso & aproximadamente retlneo, em coaformidade com 9 regime de rede hidrogetien da regio, concordante com a estra- tiieglo, Mas enquanto os outros cursos de dgua no tém afuites, 18 rbeira do Soverete mostra formag6es aluvals com certo dese ‘olvimente, cnfinadas 20 fando do vale ¢ asialadas no leventa- mento, seogico; nfo he atibuimos mals significado do que a Trequeate deporgto de alvides a montante das soles de rocha dora. "AS crises de quartzito sbressaem da aplanagho que defnimos em Alvarres a 680-700 m. Onde a posio relativa se observa methor ” 6 entre esta plataforma © risa que se encontea a0 porto dela (e cerca de 3km a sueste de Castelo de Vide) e que € uma des mais vigoroma (fig. 1, corte A); 0 comando da eta de cerea de 150m (de 680m na platforms pare 827m na crit) ‘As principals crits de rocha dura da sera mostram icalttude sproximada; asi, o& quatro trogos do alinbamento Selada—Serra Frie tm as altitudes mamas de 827 , 889 , 972m © 842 m; 0 penhatco de Mari elevase © &57_m e © continingso da baneade ‘qartticn pra sueste val dat nas Pes del Pino, em Espanha, a attude de 805m. Aqui, o comando, em relagdo recht que prov velmente representa a superficie de Alvarbes, & da ordem da centena ‘de metros, Referino, para simplifcar, apenas a cota mals ate de cada trogo des criss, mas as altitudes das outras partes des cits fem regra no se afasiam mult, 0 relevo de’, Mamede, com os seus 1027 m,sobressai um pouco fase esquema, mas supertci da base parece estar também equi sais alt, como vimos; nesta roa teria avido assim uma maior flevagfo, como que uma espéie de empolamente. Ein vise das relagSes entre s crits waplanagio de AvsrrSes, antes dos movimentos teténeos que, devam Tugar & formagéo da serra, a palsagem devia ser semelhante & actual repito.da serra de S. Pedro, na vicnha Espanhe, ea serm;de 6d, onde as crises fom eomendos de uma duas eentenas de metros sobresaem da eneplanicic ‘i NNotese 0 contrast entre a deta de granite, na parte ocidental ia serra, onde os supeticis estdo piesentes e até bastante bem ‘onservades, embora tenham sofido rejverestiment importante, © a Grea oriental de sist, onde a diseeagio € muito mals infer ae superficie faliam’ completamente, representadas quando mutto por modestas recs. A—ASPECTOS GERAIS, ae ‘Foremos em primero Inga, pov, resenba dos aspects gerals as exists 8 IAs eritasondoriloas © Oniovicico consttui a bese do snctingie, alorando. nos rebordos do. conjunto principal. Forma por outro lado 0 estreito Sinclna/erisa, paralelo @ grande estrturae que se estende de Forties Alegrete, Estas formugies slo constiuidas exencialmente por quarztos esbrangusados tipicos, mito dures. Dio aliabamentes mais ou menos continues, mas nem sempre formam crsts slientes como Castelo de Vide-Alegrete Um alinbamento importante 0 que corresponde 20 Manco sadoeste do sncindri; estendee por cerea de 25 km desde Castelo de Vide até sueste de Alegete, © apresenta aspectos mofolipios ‘contrasantes, spestr da conntnuldade geoosica Na extremidade noroeste de serra de Castelo de Vide, na ree o FachosSeahors da Penna, um afloramento relatvamente larg0 de quarzito esrenquigado ¢ no geral bastante doo, assnala cist, que embora formando sliéncia na topografis, se situa aba do rlevo szredondado do Facho, constiuido por arcoses:enquanto fste se eleva a 762m, 0s quarztos nfo atingem mals de 720m. Para sueste do Facho, a evista esté cota gor um desigamento com reegfo de cerca de 300m (Est I, A), A falha de direceto [NNE-SSW, quase perpendicular ao aflorament, vEse bem nos cores Ga estrade que atravens a crt aproveitando @ poral. Pra sueste deste acdente. e numa extenido de 4 km, 0 afloramento cusrtztico forme uma etista imponente, das mais altas © a mals vigrosa de tod a regido (Fig. 1, corte A). Blevase s altitudes da ordem dos $00 m (Culming a §27 m); salietam-se bancadas quase verticals dos quarztes formando parede. Caminhando mais para sueste, 8 erst enfaguece, até se inerromper em frente do. Lobo, relevo araniico e 832 m, que domina as crstas viinhas. Contisuzndo na mesma dees, os quartitos formam pequens evisu na vertente Junto & estrada de S. Salvador de Aromenhs -Portalegre, sem a continuidade topogrifiea do trogo mais noroeste. » [Notamse aqul novos delgamentos seasvelmente parleos 20 ante- ormente desert, find os quartztos bastate compartimentads. Pare suese sind, os efloramentostornamse manos argos e impor- tantes, ocupando froquentemente posgbessubocdinadas aos granites. ‘Aparece-nos, asim, uma grande vaiedade morfolbgien 20 longo do mesmo slinhamento ordovicco. A primeira vista a varagio da largure dos efloramentos expicard as diferencas de vigor e altitude entre os trogs pata norestee suste do Lobo, Mas por outro lado, (entre do conjunto noroeste bé uma corte dlferenciagho: a era fem frente de Castelo de Vide esta cerca de 100m mais baixa que ‘erie imeditamente a seguir wo deigamento.E nests dos casos 4 ligura dos eflorementos 6 sensivelmente igual Discutiemos este problema mais adinte Marvto-Puerto Roque ‘© fanco nordeste do sinclingrio nde & to continuo; comet em Marvio (EX. 1 ), onde se cleva bastante (857 m) formando um Bequeno anticlinal spertado (Fig. 1, core A); para sueste desta povoagto, e até & fonteira, aparecsm apenas alguns restos de ban- fades quartatias, Em Espana forma ume eristaestrelta mas muito ‘aliente e rectinea (pectculamente 2 das Peas de Puerto Roque) ue se slonga para sueste por mals de 20km (Es. 11, Fortos-Alegeete © outro afloramentaordoviic, o de Fortios no sul de Alegrete, este € ets ielado na massa grantica. Ligeiramente inclined por sul ¢ apertad entre os granilos, pasa junto & Portalgre avr Yando 0 rsbordo do palamar dos $00. [No interior do sinclin sparecem por vezts xstos, principal mente a sub de Portalgre, onde o afloramento arg. ‘Muiter falhas cortem tranversalmente esa esrutura algumes com deslocamento horizontal, criando muitas zonas de frequezs © ontibuindo para a frac salitaia do conjunto o 2 As crite slvioar © devénicar ‘As formagées do DevSnicoe do Sisco constitvem o interior do sincingrie, De trajado iregular, stingem uma grande Jaegura na ‘zeosio de S. Mamede; para suste, a faixa de Devénico, que tem ‘ais de § km de lrgura,contacta diectamente com o Ordovieieo, suravés de um exteaso cavlgamento que fez desaparecer 0 alors: rento silo Estas formegdes slo constiudas essencslmente por xistos © sists argilosos, com intercalagées por vezsleticulares de quartitos f arentos; no Devnico aparece ainda caleéios dolomticos, ‘Ao contrtio dos relevos quartetcos que acabamos de’ refer tir, esteelts, slongados consoante a contnuidede de estrutura ¢ coreados por afloramentos rochosos, os alinhamentos siricos devénicos t8m formas macias, embora possum consttir relewos Iimportantes. So exemplos dio as seas da Selada (627 m) (Ext. I, B) © Fila (64m), que para noroeste so continuam pelo relevo da Urea (onsderado| como Devénico no levantamento de Francisco Gon- Salve), e que formam um importants alinhamento com cerca de 1 im, dnico pela continuldade (Fig. 1, corte B). Distinguese um segundo tipo de relevo, mais frequente-nas focmagéessiircase devénias,¢ que se earecierizn pele ocorstncia e inieros alishamentes descotiouss que correspondem @ lent- cules de quarito no melo dos xistos. Esta armadura disperse, de materia] quavtaco lenticwse, coafere considrivel resistéacia & massa xisose esencalmente ‘oranda, mas io thepa a formar salifcin importantes na topograia. Cristas destas, mas com maior ‘espesura, formam 0 relevo abwuladoe pouco vigoroso de 8. Mamede, ue no entanto constital © ponto culminante de toda a regito— arm. BA VARIACAO MORFOLOGICA DAS CRISTAS [Neste conjumto de rlovos quatatcs sfo de notir duat pari- cularidades: de baver uma variegio notsvel do vigor e altitude nfo 6 entre as diversas erisas, mas prineipalmente ao longo do mesmo an alinhamento quartaten;€ a de alguns deles nfo formarem selincia fem erista no simo dos zlevos ‘Vamot tentar compreender este comportamento diferente dos ‘quaritos,estudando alguns casos mals caractersens. Serra de Castelo de. Vide e seu profongamento A sere de Castelo de Vide « seu prolongamento pare sues, sé oriente de Corseiras, opresente altitudes mito diversas como ji referimos, Foram escohidos cinco locals signifieatvas des: vrit- es morflipieas, todas no mesmo alinhamento ordovieico onde se Fiaeram obserapdes pelroprifias, medigbes de fracturagio.e de largura dos afloramentos quarztos. “rls dese Jens; mesmo em frente da yila de Casslo de, Vie, seo morro da Senhora da Peaks (04: onde os quatztos for. _mpin poqnenorelevo vigoros, dois outros pontos, 600m a aoroeste © 400 m a sueste do peimelo © a altiadesinfeviores (651 m ¢ 679m respectvamente). Em qualjaer dos cass, embora os quarztos formem crit, eita ¢ pouco sallente em rolaglo & rocha encaixane, ‘qe se sobrepse a ela (conto Vimos, a8 arcoses do Facho sobem 205 62m). On outros ois Jeti "eseolios para 0” estudo do probleme localizamse para sueste; um dels, 2km a norte dé Carriras, & um os pontos mais altos de toda 8 epio (827 m «correspond & erst ‘mais imponente © continua de todo o,conjunto de relevos quart ies: © outro leal, 3km a leste de Carreras, por, oposic, per tence. um t1ogo do alinhamento ordovcico de pequena altide (588m), © pouco saiente. ‘A obervaslo’ macroscépia e miorsbepica dog uartztos,neses locai, permit tirar algumas eonclasbes. No geralsio rocbas maci- 35 € Je aspecto muito duro; observadas em ldmina delgeda notamse lgumas pariulardades guanto A texture, grou de erstalzagto © tectoniagto que expliseio ua major ou menor fecidade de alteragio. (Os quartztos de Senhore da Penk tim aapecto seers, apre- sontam textura: granular esencalmente homogsnes, elo cons- ‘ullos quae excuvamente pr-clatos de quia ‘com tar em motaeo. rs (Os que fcam » naroest, num plano inferior (65m), com aida texture heterogranular tom os clastos de quarto igusimente sat dos, mas tetonnados; os Sidoe de feo muito abundantes pee- eachem as micrfacturas © contornam os casos. De tipo seme Tne, os quartitos que ficam a suete da cape (@ 679m) sio heterogranulares, tctonlzdos e com éxidos de ferro embore em ‘menor quantidads. Iualmentetectonizados se apresentam os guati= ios colhidos no cimo dos $27 m; softeram grande reristalzagio posterior que thes deu coetio; tim texture granular © castos em sutra No local a este de Carriras os quaraitos também se apre- ‘entam milonitimades, nas neste coio reerstallaagio fol muito renor; elm dis, existom microfrectras preenchidas por dxidos de fer0, ‘A bpterogranulardade @ a tectonizapo/milonitiagio, sem ov com fraca rectistaliago,feclitam a meteorizagio das roches (Tec Ttaado expansio térmica diferencal © a panetragio dos agentes ‘quimicos através da poosidade © micofracturapic) Por outo lad, 8 Grids de ferro ajudem & desagregegio do material. Vimos gue fol nas exists mais Banas que apareceram estes sina de Irequeca or outro lado, ne Senhora aa Penh e na crsa dot 827 m predo- mineva a textra granular e a estrutra em mosico dada pelos tastos de quartzo em suture ¢ guase ausincia de cimento. Assim, parece que aqui a constituio petrogréfica dos quertios, etd bastente Tgnda -topografia das criss Outro fetor, que parece também estar ligedo a ete sfobleme, 6 varingo de lagura dos afloraments, No trogo Junto & Senhora a Penba notase esa infludncia. De cerca de 50 m, Junto & pela, passa para 30 ¢ 40m imeditameatc a suste © noroest [Na zona mais alt deste, ainhameato ordoviic, alo pater ter ‘moite influéncia 0 factor Jorgure dos quartates, uma vez que é inferior « 50m, A leste de Caress (0 loos ais aixo dos obser ‘valos) 0 aforamento apreenia a menor Jargura medida nos. vétios cases 25m) ta variagio da largura ¢ em parte consequineia do diferente {rau de inclinagSo do estutura que varia entre 0s limites de 0° ara noroeste na Senhora da Penba e 80° para este aa rite mis estrelta balxa, 6 (© gras ce fraeturagio des roches vem refrgar estes dois aspee- vos, Reslizarome, em tréy dos locis vonsiderados, medig6es do spagamento dae fraturs. owls [vies das tsar [NP 6 fact | Dense ‘com NT EN 9 ie bee Rasmaa|N@ EINE 3 ae oom) x20. a i Tacrm [Nee a a Gm 10 W. id Conjugando 1 dias onentagSos (que sio-groseiamente per- pendicuiares) obtevese © densdade media de fractureptes expres fm miimero de érecturas por m?- Astin, ao loeal mais alto onde howe medigbes («Senhora de Penha) corresponde a menor den- sidede de fractures—39/m?. Os quartzios sueste da S# da Peahe, 25m mais baixo, apresotam quase 0, dobro do grau de Iracturagio— ,1/a"; alm disto be aqui am ceria dominineia de fractoras aberas, faciitando a penetragio dx meteoczagio. No loeal que flea a E de Carriras (0 mais buixo—S88:m), 0 grau Ge fracturagio € clevado— 65m". A pongo dos quartatos cea de 0m meis sbeixo deve atribuir-se também a outros Factores, omea- amente a largira do alloramente, a facade de alteragio des rockas ou mesno abaixamanto tectéaico. Verifcase gue para compreender 0 vigor do relevo & necesscio panderar os iris factores, pols ele rrulta da actuagio conjunta 4a petrografia, fracturaglo © lagpura do afloramento quartic, Senlo:também de outras causes. ‘As falas transversis que cortam esta estratur ea que jf fizemos feferncie, cemamente destpenbaram pops! importante no relevo das erisas; embora s6 se observe orejogo horizontal, cram ‘zonas de fragueza. A earea de 13%m ao, s0l de Castelo de Vise, 2 rita € atravetada por peinde delgamento, virlas outros falas fparecem no trogo ao mordeste dese, em Frente ds ila (Ver mape) ‘A pos dos tts locas referidos, onde se fieram observagbes, ex relagfo a exter acidentes parece estar de acordo com o vigor © & 4“ ittue rleivs dos quartzos; 0 local da Senhora da Pena fica ‘num tog reletivamente extenso ents estas falhas, portanto de Certo modo afestado dele; mos 0s outros dois loais esto sitaados bastante proximos, embora so propriamente na pessegem dela Para este do deliamento, numa extensio de cerca de 3 km, ‘io exstom deste acidentes; este facto, juntamente com as earac- teristicas da roche, que se refrizam, explicam e msior impontncle fe alttde, Serd também esto um factor a ter em conta, embors menos determinante que os outros. 2— Crista de FortlonPortalere ‘A mesma variagio de comportamento ocorre na exsta ordo- vicica qub omega em Fortos © passa por Portlere “Analltmos as ceractersticas dos guarttes em dois locas: 2km & sueste de Fortos, num ponto em que o zelevo se salieata (633mm) (Ex, A), ¢ 3m a noroeste de Poralegre, num sitio Ge fraco vigor dos guactates (513m). ‘A andthe petrorifies no dé informasdo com interest pas cexplicaglo do problems. Ambos os quartzite sio muito heteogra- rulares ¢ de matriz abundante, Sio, asin, materials igualmente sujeltes & oteragio. (Quento a0 grau de fracturagio, plo contetio, ¢ muito dif reate¢ deve consul um Factor de peso. No primeio'easo a den- Sidade média de 47 fracturas/m,e'n0 segundo cas, muito maior 92 fracturas/a rktaia. dt tracts | Nocera | Densidad 49 tim Nw a Pane 3s) 92 stan © terceiroaspecto, a largura dos nfloramentos,gctua no mesmo sentido. A sueste de Fortios (553m) ¢ bastante grande —40m—, 1 oroeste de Porsalegce (513m) 6 de cerea de metade, Os-dois ‘itimos facts explium a dferengas de comportameato $= As eras de Marsito PSese um problema semelhante quanto a esa erista que junto 44 Marvio €constiuién por uma exrutaraentilinl disimétrica, da Fesultando uma posiglo e salitacia diferente entre os dois ramos (ver pect. © ramo sues, mais balxo, tem uma posigio mais préxime de vertical 19-85" para suaste), enquaato Manco noroeste vara entre ‘S0-€0" para aoroeste, Por outro lado @ espesstra dos aflorementos menor no ramo sadoeste, ne pecfeie de estrtara existe came ‘hs de isto negto, muito duro, isto 6, matesialargloso que podera ter factado 0 deslzamento © desparecimento, para 0 interior, de ‘amadas quartzieas (fenémeno esse tanto mais faltedo quanto ‘maior for a inclinagio dos material) Os quartzites sfo extreme mente duros, com textura granular fina em mostico, + austncia 4 simento. ‘Mas a grande impontacia da risa em Marvio (865m) dever “ap ctenelalmente& estrutura em antilinal que slarga dexmedide- mente 0 afloramento quartatce, Para noroeste de Maro, a crista bisa muto; a cerca de 1 km esta povoagio ela fen 6-8 69m, Os querziossfo do mesmo tipo ‘de Marvio, mas a laegure do afloramento & incomparavelmente menor—cerea de 20m contra um valor da ordem dos 300m na parte em saliécia (de acordo com a representagio da Carta Geo- 1egic. Para suste de Marvio, & vote do Cebego do Mouro, eparece ume situaglo semelhante & deserta no FachoSenhora da Peoks, (0 safloramento quaratco ¢ bastante esteto, de tal modo que & ‘rst baixa part 0s 600m, formando um rebordo 501m mais baixo ‘que as formagées metaméeficas de Cabego do Mouro. Estes mate- rinis, consttafdor esencialmente por xistos mosqntados © coreaaas ‘muito ressones, formam rlevo cental (653m) que domine os quarts, 0s relevor das serae de Sede ¢ Fri JH vimos que as serras de Selaée ¢ Fria constitvem am spo Aiferente de relevo quarztico, que Weverd estar ligado no x8 & natureza destas rochas, mas também. & sua disposigio em relaso 0s isos (Et. TB) 46 Estes quartatos ttm abendante cimeoto ferruginoso que ot toma natualmente sensiels & eltraslo; em observagio micoseé- pict cs clartoy de Quarto, de tamenho’ multo Irregular, aporecem Envolvdos por cimento de Gro de ferro, e & vistel a microfac taragio: Por outro lado estas rochassporecem em bancaas pouco espe fas ¢ lntecaledes na massa de xlsto, fo todo muitas vers além fe 0.5m de eapessura; quae afo se salientam 8 superficie do solo (Gs. TI, B), embora na Serre Fea se destague um afloramento relativamtente important, de cerea de uma gezena de metros de lecgura e ouiro tanto de altura, no Indo da vertente sadoesi,exiando sua lies asimetria, este modo, embora consiituindo reeves importantes que atin ‘gem mais de 600m de altude, os formas resulantes io maces, {rosss, de cimo arredondado, onde of quataits raramente foram fm sliéncn, So cratss que feflectem a sstrulura pelo grange alon- ‘ameato.e comtinuidade (cera de 10km) apenas coradas 2 sejo por desigamentos que criam portelaa eatse as seas; mas devido 4 infuéncin doe xistosinteesiados alo ttm o aspect thico des cristas de roche dura 1. NIVEIS DE RECHAS DENTRO DA SERRA [No trogo do rio Sever para montante de S. Salvador da Aree renha, «que se dé 0 nome de ribira do Porto da Espada, observa “te vitis alveis de rechis aum-ampio vale maduro. O nivel mais alto deseavolvese principaimente ms margem esquerda, (ver map), or uns 25 km, desde a cote 680 m até & dre dos Curras de Ferro (20 m) (ig. 2, corte A), naturalmente opm interrupes, pois esti ruito dsecado; cerea de 4 ka mais ao jusante (fig. 2, corte B) encontrame rechls na margem direia ¢ relevos na esquerda (20 poente do Pisto Novo), também cerea de 620 m, que partcem representar © mesmo nivel; termina aqui o nivel alt. ‘Var pouco & mpatante © ao norte dor Curis de Fero comes outro nivel, mals baixo © muito melhor conservado, que se estende Por uns 43 km, desde a cots $97 a montane até A cota 548 ne fextremidade de jusante (proveitamse estas cots bem situadas do ” maps 1:25000 para vefesieo niveb. Um deprau alti, embora apenas fo oma vintena de mets, spars do laygo vale actual que ne frande carve 6 slo (aio da Poruagem) tem alitude gua comportam-se de mancire somelhante ao alraveséia, MARIANO FEIO © GRACA ALMEIDA Apiscenos 20r gtlog « caros comput Heider Corin Rui Afonso, stom Univriade Ge Bros tune ala gue nw ders ‘mn tena Go ecient sar rates ceria dn gat, ame Teo sto misosiples ces Mier cota es rca, pra woes Gleam ‘is Ye a0 terrane tenn #8 atari do peas Actas Sve CCamaho,deose stead maps pomorcligee 3 cote for 0 ts ‘ies da Unieiinde Ge vor. O1 Seng Glos Portus pastam seatineie t-noom dipoie minus de letmense ‘polio oe, ei en vis de pub, DIBLIOGRAIA Fup, MARIANO —uA evo do mv do Baio Alejo ¢ Alex, Come cps dor Soveor Geoipcer de Parag) tan 3, Lice 195 Cort Grtipha de Pongal, ne la 15600. Fon 22D, 200 © 320 ‘ibs, Seon Getaces de Prag Maps Gtolsc de Espa, wa eal 15000. Mam eat de Enea 8 we 20000 Sot te Caen Enplccdn de la Hole Geoliges,nommacunate setts mana do ' Heracate Pacheco (94) ace develo de San Viens Als 0 asus un peu soo Tage He Foe 129m ot ot compton! toate arin podpine Alta al est ee 300 a mL pre cian: Eee tate et cone de gaat ot pt eile de ies Ae TOxvicen be Suonn dv Deval, avec itecanion de ees ‘horace sve rien cies est Indole sar Iai pr J Smoke ete tet ene i puro panne, ot exe dee ‘nner fan lon coomrwer en pt Cu mjoninenet imprint, ee Danie whose el, eb dineten st Snoop or ate at 2 1 ‘Dans In patie pia, om ober dour aes apaisemens oot fk poston tnolae do aulbvnot de Remage 1 le ep Ge Pore Fema, 00m Gultte, dominant a peas pr wn est ane (Sine 8 wives Worigne crnetesttoonlgn, paces igzuest mais {etahent mal oott(mbol ID: 2) pateforne de Alvar, & {ostontmbsle prt rp sere pr um earpenent de fle ‘Spon sont déaearign ode 230m enon (Qmbo® 10, Dy Virar de montagne, 28 obs deo nex de eat ome tote 3) tm altar de 620850 ot SHB97 met tay ale mre of Ia fire eur acutemst feito $I0en eo nivenoe ve ont cent Fermi Tontn patie sions 2 cots Ge ash de sabe Ines eae dor moet heres ‘us sin de gute foot parle un vst nto (Pig; bb rote fsb stoi son! eras fn 4 ayo ol ple an ad (en diveton Se Poros) Lh ob ls sont gre, ie erties dome alc 130m pe forme ce Avro #Sensignnt Gb tele roaif des exis pa rapport 8 ‘Modphine ant le solver de ont core rei ea rete ops ell obwive dans i poe Sr de Sa Pr. co sae nr ce pelle proto a lealade aprsinatine ce AC0900 es rte mre frome’ deigrur et abtue, non secemert ste ‘otc tls mis encore lug dove saronent suvtqu, Oa Teer er enn Geeta a wiper pis ov cin acantie O ‘Sec pat peas) Peper de Taare 9) de Tube Se ‘Seat ent los ane de gets Grtre ee mola) god i apt de vis “oan par ppotion fox tocar 8 ine! teal, spielen! and Siurst ot forepoan, «) Se Teens ne teoniin non sive Ge ‘stallion sable de rndo 2h roto a cohen: «) du sombre ‘Serer pert donne (vo baat ee fate detour Persp omen ce gu fst petting dor ngs Exton 51 he Stra of $. Mande, — Toe Sir of . Mamede i uate bo the ocspmsepiah ron lle fo she south of te River Taga res {B's ph a 127 mates tod ene sounded by te pteiin the ‘Rent, wch shade at lle betwen MO nod #00r The wera prt ‘eri at sera Oi mp reece te seven Thee Seva In fst wel prove, thugs bey Bae inden om inperatt ‘ven tthe ssn arn of woh, mbes the deco emacs mare Tn the ganie are two eres, daplice, plates are Jo be ase, ich sve ence ofthe eevnion of fhe sera 1) The ator af Polepe {Gone 6, 4005000 high parted fot nen by beeen Ince sep. sr ene cng, mien isos at gee Pot ‘ie of pation (entencion 11,2) he erosion porm of Ataerty at Moin orot0700 moves Gonvexcton 9, separates om be precling pnts by a ire fat sar, was alleen im hela abut 230 ees (cm ‘eet 1. Inthe ine art of to Sarat Hof eee Bench (Gxmation 9) ace 49 be fons, at bigs Of 2460 m and 40-397 mt ate ley Sere sys the smal se ows tte abut S10; te oon Teale wa crit forme Ln earerpotence withthe mireaaig Poepin “Fgura ees ave prt ofa exten sycinaiam (fig 103 thie rock Sa Sport ab the roots fa stow soon wich Tae souvard (tovars Poms ‘Tho qari cra wre they 8 gros, about 150m above the rosin porn of Aart Int way Se pomionce ae se sone ‘hepato apgec ach the se may Be served above the Peoepaik ‘oe ogabouring reine which wre tafe by toca seein (Sr 15 Pio, Sus). The mowe important rats of the Se ofS. Mace ‘sec tothe se aoe, Dttee 300 tod SCO. The sess py 8 ‘mrartale vation Is vigour and Delhi, ton among dierent res and Song the mime qari aipeenet It mer xd to tndetnd the cases ‘ite icone: be tr ore igor a he cee meme Yo depend Son) tbe thskas afte sarop: 3) the sbaowe af eet eles ‘pins of uate (moic scte) of th Ye quraes in eontas ws te ook wih inmotion tht I ergo, «) te ht ‘he rocks have tolergne ‘nconimton witout a stsglet retelling "nt cold rng bck esion fo tem) the pmber ef miro by ust Sf mec, whet mee ous (ete they ave sometime of, ing ‘Sey the pono of he ager of aan ‘rosea utosopanla. Ne grt porate eel lo eg SGmaoer ce 25m 0 22 epaian ce 20m. ‘A siztorma de Alvar (0.700) Beagrie coma, San cn 1 parnar ce Pruieee: taj intrrompesanke ett mal snera, ‘Styrato ene © gan (ho pote Sas) of toe « res to Ses (ee ete 9. ‘Nis de eis dete de secre tng iniandos— eh a (e629 m som) tags hozos™ree Basa (le St = 597 mh A esa Feprietaas cm a muna comescta t0°N, de Cate de Vide @ de Marv por coresponiee 20 nv retios ‘0. Benge fal com deel sor 15Day Bae cones anala (ou encap han dele 6 inline ple somone nt 12 11, Demelanens teil ifr & 150m; 8 hae do eomiehinesio € Inca tabi pla convenqlo a 1. 12. Boe die spas do fala 6} eielamenoe Hetero seavetes a” 10 I 18. Semite em qoe cet as pntfonas de Aare de Pore (n- vweote Se LEGENDE DE LA CARTE HORS TEXTE 1, Crt ce gare de see 5. Aglomiions 4 rose tsocnpapnole. Les courbes de nea tnt qld de 25:0 Portal ee 20m on Ease 5 Patoforne GAbasrter (OED). A peice bien “sonst, singate 6 Repht de Porn; on et ot et mal ems 3 Lint ae fe gat (YOu es ies oches aces HEAD Niveut ce res & Tater ce onan, ‘a incats, spate pias dine (450m) is hea, spite ph bas (S88 ‘hn. Le eps meets Novd ds Cato Vide td Maro tee hs tts emai corespooien! peuttve nx iene hem 10, Enarpenast de fle de fiidon sapere §1s0x Ce pest stat so somiet de Fecarpenet dot Ie se ot inte pre ym 1, Distt tesoigb ifsere 2 150an, Skotion come on 10 tes esipemets de fle 8 avatars longa fees pat 13, Tacos des sac de Avr (ymbol $) orale (bol 6. EST. 1, A—O desigamenio oye a sera dh Penh, 28 ert ern de Casto de Vide, Yodo este. OserenaecraenteSuainbesot EST, 1B No rimeto la Slay 1ST. I, AA clit no mie de Foros A eta nfo deloe 0 leo & reli ade se nee plo como, cont peuenn sain ‘at rachar EST. Il, BA sere de $ Jnl, an contnunio da Sera Fr Na vee ‘ere beanie cts buna de cana qe todos mal vee ‘am an nist spe

You might also like