‘SEMESTER ‘SEMESTER 3 DVM 2016/2019 JABATAN, JABATAN TEKNOLOGI ELEKTRIK & ELEKTRONIK PROGRAM TEKNOLOGI ELEKTRIK KOD / KURSUS DEAI313 MOTOR CONTROL [komPetens | 1.0 PERFORM MAGNETIC CONTROL 1.1 Explain the basic concepts of motor control, 1.2 Demonstrate the component and accessories used in motor control. 1.3 Desctibes the use and function of each magnetic control. KOMPETENSI UNIT 1.4 Perform motor control circuit. 1.5 Cultivate a workplace environment. Trainee must be able to: 1. Distinguish the types of circuits and motor control. (C1, PLO1) ee OARAN 2. Identify the circuit of motor control. (1, PLO2} 3. Identify the concept, accessories, functioning and types of motor control. (Al, PLO5) 08/01/2018 DEAI313/K O1/NK O1- 02 KOD JPK EDISI MEV/2017 MAKLUMAT CALON ‘NO. KAD "ANGKA PENGENALAN, GILIRAN DISEDIAKAN OLEH: DISAHKAN OLEH: SITIMAZNITA 81 MUSTAPA KAMAL NORA 87 ARIFFIN (PENTAKSIR) (RETUAIABATAN) TARIKH TARIKHNO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 2 dep: 13 KOMPETENSI 1: KAWALAN MAGNETIK > y B Peng KONSEP ASAS KAWALAN MOTOR ELEKTRIK Motor boleh digerakkan laju, perlahan, ke depan ke belakang, menukar arah putaran dan ‘memberhentikannya dengan selamat.Cth penggunean motor ialah lif , kren, kipas angin dan sebagainya Bagi motor-motor yang berkuasa besar, ia tidak boleh dihidupkan secara terus kepada bekalan kerana arus permulaan amat tin Cara_mengelakkan arus permulaan tinggi ialah dengan mengadakan satu kaedah kawalan penghidupan yang disebut sebagai Pemula Motor (Motor Starter). Setiap motor yang melebihi 4 kk memerlukan pemula untuk tujuan kawalan arus permulaan dan perlindungan Pelindung Asas Men; idupkan Motor a) Pengasing b) Pelindung litar pintas ©) Pelindung beban lebih @) Pelindung tanpa voltan ©) Pelindung fasa bagi motor tiga fasa a) Pengasing ing ialah suis utama yang dipasang pada setiap permulaan litar pemula motor. la digunakan untuk memutus dan mengasingkan litar pemula motor semasa_membaiki kerosakan atau penambahan dalam litar tersebut. ) Pelindung Litar Pintas BE Setiap wayar hidup yang disambungkan ke litar pemula motor mestilah dilengkapkan dengan fius atau pemutus litar miniatur. Bla bertujuan untuk memutuskan litar pemula motor apabila berlakunya lebihan arus disebabkan litar pintas, ©) Pelindung Beban Lebih BE Setiap litar pemula motor hendaklah melengkapkannya dengan geganti beban lebih. Ba bertujuan untuk memutuskan litar pemula motor apabila berlakunya lebihan arus pada motor disebabkan terlebih beban.NO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 3 dep: 13 4) Pelindung Tanpa Voltan pelindung tanpa vottan dimaksudkan ialah semasa motor sedang beroperasi tiba-tiba bekalan terputus, Dengan ini motor berhenti beroperasi, Beberapa minit kemudian bekalan pulih tetapi motor tidak beroperasi selagi punatekan hidup tidak ditekan, Tujuannya ialah tidak membahayakan kepada pengguna, contohnya tanga bergerak dan tidak ‘membahayakan kepada motor disebabkan hidup-henti, ©) Pelindung Fasa IE Pelindung fasa hanya dipasang pada litar pemula motor tiga fasa, Ja akan memutuskan litar pemula motor apabila berlaku kegagalan fasa pada litar tersebut, Kegagalan fasa ialah, apabila salah satu daripada fasa dalam bekalan tiga fasa terputus. Ini disebabkan fiusnya lebur, litar terbuka atau putus. Ia bertujuan untuk mengelakkan belitan motor rosak. 1.2. KOMPONEN DAN AKSESORI YANG DIGUNAKAN DALAM KAWALAN MOTOR Terdapat pelbagai jenis penghidup motor yang digunakan dalam kawalan motor. Penghidup talian terus ddalah salah satu jenis penghidup yang sering digunakan dalam kawalan motor satu fasa dan tiga fasa, Di dalam litar penghidup talian terus terdapat pelbagai jenis Komponen dengan berbagai fungsi dan kendalian. Setiap komponen ini mestilah dikenalpasti fungsi dan kegunaannya, Lampu a Penunjuk Penyentuh Pemutus litar / "I ca S55] Tapak timer Geganti Beban Lampau / Punat Over Load Tekan Punca penyambungan ke motor ae ‘ON & OFF Rajah 1: Menunjukkan kompenan yang terdapat pada penghidup motorNO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 4 dep: 13 13 KEGUNAAN DAN FUNGSI SETIAP KAWALAN MAGNETIK FIUS / PEMUTUS LITAR MINIATUR BE Fungsinya untuk memutuskan litar apabila berlakunya lebihan arus disebabkan litar pintas. BE Kadaran fius/pemutus litar miniatur bagi litar utama ialah tidak lebih 6A. Binaan Pemutus Litar Miniatur gals 9 Simbol tidak terhad manakala litar kawalan pula @® Flu Pemutus Litar Miniatur PENYENTUH BE Penyentuh ialah sesentuh atau suis yang dikendali ol BE Binaan penyentuh adalah seperti berikut: eh elektromagnet,NO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 8 dep: 13 Binaan Penyentuh ger nl J tenth sedi Tap (NC) Spring 5 TU} — cesar sect Bake 0) — T Segating Seta eeu Sesentuh Untuk menyambung atau memutuskan litar. Gegelung Untuk mewujudkan elektromagnet apabila ia disambungkalan bekalan. Gelung Telau © Tugasnya untuk mewujudkan fluk magnet tambahan yang terkeluar fasa daripada fluk ‘magnet utama. Dengan ini angker terus tertutup walaupun fluk magnet utama ke sifar (kitaran ke sifar). BE Jika gelung telau tidak ada, penyentuh akan menghasilkan bunyi bising yang kuat (berdengung), menghasilkan haba dan menyebabkan teras besi lembut cepat haus. Teras Besi Lembut © [a akan menjadi magnet sementara apabila gegelung disambung kepada bekalan, Biasanya ia dipasang bersama-sama angker. Angker E Tujuannya untuk meletakkan/menempatkan sesentuh dan membawa sesentuh sama ada ‘menutup atau membuka sesentuh. Spring EE Tujuannya untuk mengembalikan angker pada kedudukan asal setelah bekalan pada gegelung diputuskan Simbol ES al al Caen Sesentuh utama digunakan pada litar utama dan ia juga boleh digunakan pada litar kawalan BE Sesentuh tambahan digunakan pada litar kawalan sahaja, di mana kadaran arusnya SA.NO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 6 dep: 13 KEBAIKAN DAN KELEMAHAN REBAIKAN KELEMAHAN 1) Boleh dikawal secara kawalan jauh 1) Mahal untuk digunakan dalam (remote control). pemasangan domestik. 2) Boleh memutuskan litar secara automatik jika voltan tergendala atau 2) Terhad kepada beban sedethana tiada voltan. sahaja bagi bekalan masuk. 3) Alat-alat perlindungan boleh ‘mengendalikan penyentuh dalam 3) Litar kawalan merupakan kerja keadaan beban lampau atau beban tambahan dalam senggaraan, terpintas. 4) Bagi penghidup motor yang bersaiz, besar ia boleh dikendalikan dalam litar kawalan di mana arusnya rendah. Justeru itu alat dan peralatan dalam litar tersebut tidaklah begitu besar. GEGANTI KAWALAN (CONTROL RELAY) Geganti kawalan ialah sesentuh atau suis yang dikendali oleh elektromagnet. [a hanya digunakan atau dipasang pada litar kawalan sahaja,NO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 7 dep: 13 Perbezaan Di Antara Penyentuh Dengan Geganti Kawalan Peyentuh Geganti Kawalan Kadaran arus lebih daripada SA. "Kurang daripada 5A. ‘Membawa arus litar utama dan litar * Membawa arus litar kawalan sahaja kawalan. * Saiz sesentuh sama, Sesentul utama dengan sesentuh tambahan * Saiz biasanya lebih kecil yang berbeza dari segi saiznya + Biasanya sambungan wayar atau Saiz binaan lebih besar. kabel dipasang pada tapak (base) ‘Sambungan wayar atau kabel terus pada sesentuh, GEGANTI BEBAN LEBIH. Fungsinya jalah memutuskan litar apabila berlakunya lebihan arus disebabkan lebih beban. Ta membuka sesentuh sedia tutup (NC) dan menutup sesentuh sedia buka (NO) pada litar kawalan apabila berlakunya Iebihan aus disebabkan lebih beban di litar utama (pada motor), Kepanasan gegelung pemanas akan bertambah apabila lebihan arus mengalir dan seterusnya akan membuka sesentuh sedia tutup (NC) dan menutup sesentuh sedia buka (NO). Simbol reso 2 S Semen ——NO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 8 dep: 13 GEGANTI LEWAT MASA (PEMASA) BE Geganti lewat masa ialah sejenis alat kawalan yang digunakan supaya mengadakan lewat ‘masa di antara satu bahagian (penyentuh) dengan bahagian (penyentuh) yang lain di dalam. litar kawatan Simbol 1) fa ol ° Gegoturg + [7 4 No NO 2 amb ambarajan NC NO Pandawaian Cc © Jenis kendalian geganti lewat masa i. TDOE (Time Delay On Energising) ~ Geganti lewat masa ini berkendali apabila bekalan diberi kepadanya. ii, TDODE (Time Delay On De Energising) ~ Geganti lewat masa ini berkendali sebaik sahaja bekalan diputuskan, he Bo ALAT PANDU 1. LAMPU PANDU Alat ini digunakan untuk memberi isyarat kepada pengguna dan penyelia panel kawalan tentang operasi litar kawalan, Sebagai contoh : Warna ‘Maksud kod warna Merah Stop, Trip, Fasa merah Kuning Fasa kuning, Pemanas ( Hilter ) Bint Fasa biru Hijau On, Run Jadual 2: Warna dan maksud lampu penunjuk 8NO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 9 drp 13 ihe Rajah : Lampu pandu (Pilot lamp ) Simbol 2. PUNATEKAN BE Punatekan digunakan untuk menghidupkan atau menghentikan kendalian litar. SimbolNO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 10 dp: 13 SUIS HAD Suis ini biasanya digunakan untuk mengawal jarak pergerakan sesuatu mesin atau alat. Contohnya ialah mengawal pergerakan naik dan turun lif. BE Iadipasang berpasangan di mana sebagai punatekan hidup dan punatekan henti Simbol Ono Sedia Tutup Sedia Buka (NC) (NO) 4. SUISKAKI B Suis ini digunakan untuk mengawal pergerakan sesuatu alat atau mesin. E Contohnya, ia biasa dipasang pada mesin jahit dan mesin pemotong kertas. Simbol =| Sedia Tutup Sedia Buka (NC) (NO)NO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 11 dp: 13 5. SUIS APONG E Suis apong digunakan untuk mengawal paras air atau bahan eecair. Simbol Sesentuh Sedia Tutup Sedia Buka Ne) (NO) CONTOH LITAR DOL GUNA SUIS APONG “Sy ~*& Pee aNO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 12 dp: 13 6. SUIS ALIRAN © Suis ini digumakan untuk mengawal pengaliran cecair atau gas. E Contohnya, ia dipasang pada paip yang menyambungkan menara pendingin dengan pemeluwap sejuk air (sistem penyaman udara dan penyejukan. PE) Pe Sedia Tutup Sedia Buka (NC) (NO) 7. SUISTEKANAN w@ EI Suis ini digunakan bagi mengawal tekanan air atau tekanan gas. Contohnya, ia dipasang pada pemampat angin (air compressor), sistem penyejukan dan penyaman udara. Suis ini terbahagi kepada dua jenis, iaitu suis tekanan tinggi dan suis tekanan rendah. Er] fo (NC) (NO) 8 SUISLARASUHU © Suis ini digunakan untuk mengawal suhu ruang atau subu penyejat pada kadar yang dikehendaki. B Ia biasanya di pasang pada sistem penyejukan dan penyaman udara. Simbol Seda Bua ‘sega Tate ao No} RNO. KOD ETES014 MOTOR CONTROL Muka: 13 dp: 13 14 LITAR KAWALAN MOTOR MAGNETIK FE _ Dalam system kawalan motor magnetic, dua jenis litar digunakan iaitu litar kawalan dan Jitar utama untuk mengawal pergerakan motor. Jadual dibawah menunjukkan perbezaan litar utama dan litar kawalan, E Litar wtama melibatkan bekalan ke motor . EB Litar kawalan melibatkan kawalan motor. ‘Jenis Litar Rajah LITAR UTAMA + Litar yang digunakan bagi voltan pada beban. © Menggunakan sesentuh utama dalam penyentuh, © Disambungkan dengan dan geganti beban lampau untuk perlindungan arus lebihan, LITAR KAWALAN © Litar yang direka berfungsi mengikut keperluan ‘kawalan seperti mara-songsang dan urutan. © Menggunakan sesentuh tambahan penyentuh dan Komponen kawalan seperti punat tekan, suis had dan suis pilihan untuk melengkapkan kendalian lita B