E
Signature Not
ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α
ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
6 Μαρτίου 2023 ΤΕΥΧΟΣ A.EI.Δ.
TEYXOΣ ΤΟΥ AΝΩΤΑΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (Κατ’ άρθρον 100 του Συντάγματος)
ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ
Αριθμ. απόφ. 5/2022
Άρση αποφατικής σύγκρουσης η οποία ανέκυψε
από τις υπ’ αρ. 6/2015 του Πενταμελούς Εφετεί-
ου Ανατολικής Κρήτης και υπ’ αρ. 1778/2021 του
Συμβουλίου της Επικρατείας αποφάσεις.
ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(κατά το άρθρο 100 του Συντάγματος)
ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές: Δημήτριο Σκαλ-
τσούνη, Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας,
Πρόεδρο, Μαρία Γεωργίου, Πρόεδρο του Αρείου Πά-
γου, Ιωάννη Σαρμά, Πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρί-
ου, Όλγα Παπαδοπούλου - Εισηγήτρια, Σύμβουλο Επι-
κρατείας, τέταρτο αναπληρωματικό μέλος, Αγγελική
Μίντζια, Σύμβουλο Επικρατείας, τακτικό μέλος, Μαρία
Κουβίδου, Μαριάνθη Παγουτέλη, Αρεοπαγίτες, τακτικά
μέλη, Κασσιανή Μαρίνου, Σύμβουλο Επικρατείας, τα-
κτικό μέλος, Δήμητρα Ζώη, Αρεοπαγίτη, τακτικό μέλος,
Μαρίνα - Αλεξάνδρα Τσακάλη, Σύμβουλο Επικρατείας,
τακτικό μέλος, Κωστούλα Πρίγγουρη, Αρεοπαγίτη, τα-
κτικό μέλος, Κωνσταντίνο Ρέμελη, Καθηγητή Νομικής
Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, πρώ-
το αναπληρωματικό μέλος, κωλυομένου του Σπυρίδωνα
Βλαχόπουλου, Καθηγητή Νομικής Σχολής του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, τακτικού
μέλους, Κωνσταντίνο Γώγο, Καθηγητή Νομικής Σχολής
του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τα-
κτικό μέλος και τη Γραμματέα Ελένη Γκίκα, Προϊσταμένη
Διεύθυνσης της Γραμματείας του Συμβουλίου της Επι-
κρατείας.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημα του
Συμβουλίου της Επικρατείας στις 18 Μαΐου 2022 και ώρα
18:00, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ των:
ΑΙΤΟΥΝΤΕΣ: 1) κοινοπραξίας με την επωνυμία «Β.Κ.Μ.
WORKS A.E. - ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚ. - ΣΑΤΟΛΙΑΣ ΔΗΜ.»,
που εδρεύει στην Αθήνα, νόμιμα εκπροσωπουμένης,
2) ανώνυμης εταιρείας, μέλους της ανωτέρω κοινοπρα-
ξίας, με την επωνυμία «Β.Κ.Μ. WORKS A.E.», που εδρεύ-
ει στην Αθήνα, νόμιμα εκπροσωπουμένης, 3) Νικολάου
Καραγιάννη, εργολήπτη δημοσίων έργων και μέλους
Verified
Digitally signed by
VARVARA ZACHARAKI
Date: 2023.03.06 23:19:35
EET
Reason: Signed PDF
(embedded)
1
Location: Athens, Ethniko
Typografio
Αρ. Φύλλου 1
της ανωτέρω κοινοπραξίας, κατοίκου Βριλησσίων Ν. Ατ-
τικής και 4) Δημητρίου Σατολιά, εργολήπτη δημοσίων
έργων και μέλους της ανωτέρω κοινοπραξίας, κατοίκου
Παλαιού Φαλήρου Ν. Αττικής, οι οποίοι παρέστησαν διά
του πληρεξουσίου δικηγόρου, Σταματίου Σταμόπουλου
του Στυλιανού (Α.Μ./Δ.Σ.Α.: 13272).
ΚΑΘ’ ΩΝ Η ΑΙΤΗΣΗ: 1) ν.π.ι.δ. με την επωνυμία «Ορ-
γανισμός Λιμένος Ηρακλείου Α.Ε.», που εδρεύει στον
λιμένα Ηρακλείου Κρήτης, νόμιμα εκπροσωπουμένου,
ο οποίος παρέστη δια του πληρεξουσίου δικηγόρου
Παναγιώτη Πετρούλια του Δημοσθένη (Α.Μ./Δ.Σ.Α.:
29503), 2) Δήμου Ηρακλείου Κρήτης, που εδρεύει στο
Ηράκλειο Κρήτης και εκπροσωπείται νόμιμα από το
Δήμαρχό του, ο οποίος παρέστη διά της πληρεξουσίας
δικηγόρου Μαρίας Κατίκα του Νικολάου (Α.Μ./Δ.Σ.Ηρ.:
631) και 3) Ελληνικού Δημοσίου, νόμιμα εκπροσωπουμέ-
νου από τον Υπουργό Οικονομικών και παρέστη δια του
Νομικού Συμβούλου του Κράτους Νικολάου Μουκαζή
του Γεωργίου.
Οι αιτούντες με την από 25.1.2022 αίτησή τους ενώ-
πιον του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, που κατέθε-
σαν κατά νόμο στο Γραμματέα του, με αριθμό πράξης
κατάθεσης 1/31.1.2022, ζήτησαν όσα αναφέρονται στο
αιτητικό της.
Ακολούθως, η εισηγήτρια Όλγα Παπαδοπούλου, Σύμ-
βουλος Επικρατείας, ανέγνωσε την από 10.5.2022 έκ-
θεσή της.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τους πληρεξουσίους
δικηγόρους των διαδίκων και τον αντιπρόσωπο του
Υπουργού, οι οποίοι ανέπτυξαν και προφορικά τις προ-
τάσεις τους.
Μελέτησε τη δικογραφία
Σκέφθηκε σύμφωνα με τον νόμο
1. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση ζητείται η άρση
της αποφατικής σύγκρουσης που δημιουργήθηκε από
τις υπ’ αρ. 6/2015 του Πενταμελούς Εφετείου Ανατολικής
Κρήτης και υπ’ αρ. 1778/2021 του Συμβουλίου της Επι-
κρατείας αποφάσεις, με τις οποίες τα δικαστήρια αυτά
έκριναν ότι στερούνται δικαιοδοσίας για την εκδίκαση
διαφοράς που ανέκυψε κατά την εκτέλεση της σύμβασης
για την κατασκευή του έργου “Διαμόρφωση Παραλια-
κής Λεωφόρου Λιμένος Ηρακλείου από κόμβο ΟΛΗ έως
2 ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
κόμβο Κατσαμπά”, ειδικότερα δε, κατά την έκδοση του
9ου μειωτικού λογαριασμού του έργου, ανάδοχος του
οποίου είναι η αιτούσα κοινοπραξία.
2. Επειδή, σύμφωνα με την περ. δ΄ της παρ. 1 του
άρθρου 100 του Συντάγματος, στο Ανώτατο Ειδικό Δι-
καστήριο (ΑΕΔ) υπάγεται “Η άρση των συγκρούσεων
μεταξύ των δικαστηρίων και των διοικητικών αρχών ή
μεταξύ του Συμβουλίου της Επικρατείας και των τακτι-
κών διοικητικών δικαστηρίων αφενός και των αστικών
και ποινικών δικαστηρίων αφετέρου ή, τέλος, μεταξύ
του Ελεγκτικού Συνεδρίου και των λοιπών δικαστηρί-
ων”. Περαιτέρω, κατά την παρ. 1 του άρθρου 46 του κυ-
ρωθέντος με τον ν. 345/1976 (Α΄ 141) Κώδικα περί ΑΕΔ,
εφόσον τα κατά την παρ. 1 του άρθρου 44 του εν λόγω
Κώδικα δικαστήρια, δηλαδή, μεταξύ άλλων, το Συμβού-
λιο της Επικρατείας ή τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια,
αφενός, και τα αστικά δικαστήρια, αφετέρου, “έκριναν
τελεσιδίκως ότι στερούνται δικαιοδοσίας επί της αυτής
υποθέσεως”, η σύγκρουση αίρεται, επιμελεία παντός
διαδίκου, με την κατάθεση σχετικής αίτησης ενώπιον
του ΑΕΔ, εντός προθεσμίας ενενήντα ημερών από τη
δημοσίευση της τελευταίας απόφασης. Σύμφωνα δε με
την παρ. 4 του άρθρου 47 του ίδιου Κώδικα, η απόφαση
του ΑΕΔ περιορίζεται στη λύση του αμφισβητούμενου
ζητήματος δικαιοδοσίας, εξαφανίζει την απόφαση που
εσφαλμένως αποφάνθηκε για το ζήτημα αυτό και παρα-
πέμπει την υπόθεση στο δικαστήριο που κρίνεται ότι έχει
δικαιοδοσία, η δε απόφαση του ΑΕΔ είναι υποχρεωτική
για το δικαστήριο που αρνήθηκε τη δικαιοδοσία του και
για τους διαδίκους.
3. Επειδή, η κρινόμενη αίτηση νομίμως φέρεται προς
συζήτηση μετά την διενέργεια των προβλεπομένων
στην παρ. 2 του άρθρου 10, του άρθρου 45, στην παρ. 2
του άρθρου 46 και στις παρ. 1 και 2 του άρθρου 47 του
Κώδικα περί ΑΕΔ κοινοποιήσεων. Περαιτέρω, η αίτηση
ασκείται εμπροθέσμως και εν γένει παραδεκτώς.
4. Επειδή, στις διατάξεις των παρ. 1-3 του άρθρου 94
του Συντάγματος, όπως αυτές ισχύουν μετά την ανα-
θεώρηση με το από 6 Απριλίου 2001 Ψήφισμα της Ζ΄
Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, ορίζεται ότι: στο
Συμβούλιο της Επικρατείας και στα τακτικά διοικητικά
δικαστήρια υπάγονται οι διοικητικές διαφορές, όπως
νόμος ορίζει, με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων του
Ελεγκτικού Συνεδρίου [παρ. 1]· στα πολιτικά δικαστήρια
υπάγονται οι ιδιωτικές διαφορές, καθώς και οι υποθέσεις
εκουσίας δικαιοδοσίας, όπως νόμος ορίζει [παρ. 2]· σε ει-
δικές περιπτώσεις και προκειμένου να επιτυγχάνεται ενι-
αία εφαρμογή της αυτής νομοθεσίας, δύναται να ανατε-
θεί με νόμο η εκδίκαση κατηγοριών ιδιωτικών διαφορών
στα διοικητικά δικαστήρια ή κατηγοριών διοικητικών δι-
αφορών ουσίας στα πολιτικά δικαστήρια [παρ. 3]. Εξ άλ-
λου, ο ν. 1406/1983 (Α΄ 182) ορίζει στην περ. ι΄ της παρ. 2
του άρθρου 1 ότι στις υπαγόμενες στην δικαιοδοσία των
διοικητικών δικαστηρίων διαφορές περιλαμβάνονται οι
διοικητικές διαφορές ουσίας που αναφύονται κατά την
εφαρμογή της νομοθεσίας των διοικητικών συμβάσε-
ων, δηλαδή οι διαφορές που γεννώνται από διοικητική
σύμβαση και ανάγονται στο κύρος, την ερμηνεία και
την εκτέλεση αυτής. Κατ’ εφαρμογή της παρεχόμενης
Τεύχος Α.ΕΙ.Δ. 1/06.03.2023
στον νομοθέτη με την ως άνω διάταξη της παρ. 3 του
άρθρου 94 του Συντάγματος δυνατότητας, εκδόθηκε ο
ν. 4491/2017 (Α΄ 152) και τροποποιήθηκαν οι σχετικοί
με την δικαιοδοσία των δικαστηρίων κανόνες για την
επίλυση διαφορών που ανακύπτουν από συμβάσεις κα-
τασκευής δημοσίων έργων. Συγκεκριμένα, με το άρθρο
21 του ως άνω ν. 4491/2017 αντικαταστάθηκε το άρθρο
175 του ν. 4412/2016 (Α΄ 147) και ορίστηκε στην παρ. 1
ότι “Κάθε διαφορά μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών
που προκύπτει από τη σύμβαση κατασκευής δημόσιου
έργου, ανεξάρτητα από τον χαρακτήρα της σύμβασης
ως διοικητικής ή ως ιδιωτικού δικαίου, επιλύεται με την
άσκηση προσφυγής ή αγωγής στο διοικητικό εφετείο
της περιφέρειας, στην οποία εκτελείται το έργο ...”, με το
άρθρο 23 του ιδίου νόμου προστέθηκε στην παρ. 14 του
άρθρου 376 του ν. 4412/2016, σύμφωνα με την οποία “Το
άρθρο 175 του ν. 4412/2016 εφαρμόζεται και στις διαφο-
ρές που ανακύπτουν από συμβάσεις έργων και μελετών
που έχουν συναφθεί πριν από την έναρξη ισχύος του
ν. 4412/2016”, και με το άρθρο 28 του νόμου αυτού προ-
στέθηκε στην παρ. 14 του άρθρου 379 του ν. 4412/2016,
σύμφωνα με την οποία “Προσφυγές ή αγωγές, που έχουν
κατατεθεί μέχρι την 1.11.2017, δικάζονται από το Δικα-
στήριο, στο οποίο έχουν κατατεθεί... ”. Εν προκειμένω, οι
προσφυγές επί των οποίων εκδόθηκαν οι προαναφερ-
θείσες υπ’ αρ. 6/2015 του Πενταμελούς Εφετείου Ανα-
τολικής Κρήτης και υπ’ αρ. 1778/2021 του Συμβουλίου
της Επικρατείας αποφάσεις, οι αποφάσεις δηλαδή από
τις οποίες δημιουργήθηκε η αποφατική σύγκρουση ως
προς την δικαιοδοσία, κατατέθηκαν προ της 1.11.2017·
ειδικότερα, η μεν προσφυγή επί της οποίας εκδόθηκε
η υπ’ αρ. 6/2015 απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου
Ανατολικής Κρήτης κατατέθηκε στο εν λόγω δικαστήριο
την 13.7.2012, η δε προσφυγή επί της οποίας εκδόθηκε
η αναιρεθείσα από το Συμβούλιο της Επικρατείας υπ’ αρ.
116/2017 απόφαση του Τριμελούς Διοικητικού Εφετείου
Χανίων κατατέθηκε στο δικαστήριο αυτό την 16.7.2012
[βλ. κατωτέρω το ιστορικό της διαφοράς]. Συνεπώς, οι
ανωτέρω διατάξεις του ν. 4491/2017 δεν εφαρμόζονται
στην παρούσα υπόθεση.
5. Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν
τα εξής: Η Περιφέρεια Κρήτης [εκπροσωπούμενη από
τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας], ο Δήμος Ηρα-
κλείου Κρήτης [εκπροσωπούμενος από τον Δήμαρχο]
και το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου “Οργανισμός
Λιμένος Ηρακλείου ΑΕ” [εκπροσωπούμενο από τον Δι-
ευθύνοντα Σύμβουλο] συνήψαν την από 6.7.2007 προ-
γραμματική σύμβαση, κατ’ επίκληση του άρθρου 35 του
Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, οι διατάξεις του οποί-
ου κωδικοποιήθηκαν με το π.δ. 410/1995 (Α΄ 231), όπως
το άρθρο αυτό είχε αντικατασταθεί με το άρθρο 25 του
ν. 2738/1999 (Α΄ 180). Σύμφωνα με την διάταξη αυτή του
Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα: “1. Για την μελέτη και
εκτέλεση έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης μιας πε-
ριοχής και για την παροχή υπηρεσιών κάθε είδους, οι
Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι Νομαρχιακές
Αυτοδιοικήσεις... οι σύνδεσμοι Δήμων και Κοινοτήτων...
τα ΝΠΔΔ, τα οποία συνιστούν ή στα οποία συμμετέχουν
οι προαναφερόμενοι οργανισμοί και φορείς, οι δημοτι-
Τεύχος Α.ΕΙ.Δ. 1/06.03.2023 ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
κές επιχειρήσεις... μπορούν να συνάπτουν προγραμμα-
τικές συμβάσεις με το Δημόσιο, μεταξύ τους ή και με
φορείς του δημόσιου τομέα της παρ. 6 του άρθρου 1 του
ν. 1256/1982, μεμονωμένα ή από κοινού 2. Στις προγραμ-
ματικές συμβάσεις απαραίτητα ορίζονται το αντικείμενο
της σύμβασης, ο σκοπός και το περιεχόμενο των μελε-
τών, των έργων, των προγραμμάτων ή των υπηρεσιών
που αυτή αφορά... τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις
των συμβαλλομένων... και η διάρκεια της σύμβασης.
Επίσης ορίζεται το όργανο παρακολούθησης της εφαρ-
μογής της και οι αρμοδιότητές του... ” [βλ. και το άρθρο
225 του κυρωθέντος με τον ν. 3463/2006 (Α΄ 114) Κώδι-
κα Δήμων και Κοινοτήτων]. Κατά τα οριζόμενα στην
προαναφερθείσα προγραμματική σύμβαση: αντικείμενό
της είναι η “συνεργασία των συμβαλλομένων για την
προώθηση των απαραίτητων συνολικών διαδικασιών
προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο [‘Διαμόρφωση
παραλιακής λεωφόρου λιμένος Ηρακλείου Κρήτης’]”, σε
περιοχή ανήκουσα στο Δημόσιο, που περιλαμβάνει τον
παραλιακό δρόμο [συλλεκτήρια οδός κατά το οικείο
ΓΠΣ] και περιοχές νοτίως αυτού οι οποίες προέκυψαν
από την οριοθέτηση αιγιαλού και παλαιού αιγιαλού [άρ-
θρα 2 και 3]· ο σκοπός της συνίσταται στον καθορισμό
των αρμοδιοτήτων και των ευθυνών των συμβαλλομέ-
νων προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο, οι αρμοδιό-
τητες δε “εκάστου μέρους, σύμφωνα με τη νομοθεσία
περί εκτέλεσης των Δημοσίων Έργων είναι: - Γενική Γραμ-
ματεία Περιφέρειας Κρήτης: Η χρηματοδότηση και Επο-
πτεία της κατασκευής του έργου... - Δήμος Ηρακλείου:
Τα καθήκοντα Προϊσταμένης Αρχής, τα οποία θα εκτελεί
το Δημοτικό Συμβούλιο, δια της Υπηρεσίας Τεχνικών
Έργων του Δήμου. - ΟΛΗ ΑΕ: Τα καθήκοντα Διευθύνου-
σας Υπηρεσίας στην εκτέλεση του έργου. Ειδικότερα και
επιπρόσθετα κατά τη διαδικασία ένταξης και χρηματο-
δότησης του έργου στο ΠΕΠ Κρήτης με την προώθηση
του αντίστοιχου Τεχνικού Δελτίου, οι αρμοδιότητες που
περιληφθούν στο Τεχνικό Δελτίο είναι οι ακόλουθες:
Φορέας Πρότασης: ΟΛΗ ΑΕ, Φορέας Υλοποίησης: Δήμος
Ηρακλείου, Φορέας Χρηματοδότησης: ΠΕΠ Κρήτης...
Φορέας λειτουργίας: ΟΛΗ ΑΕ, Φορέας κατασκευής: ΟΛΗ
ΑΕ, Κύριος του έργου: ΟΛΗ ΑΕ, Τελικός δικαιούχος: Δή-
μος Ηρακλείου” [άρθρο 4]· σε σχέση με τα δικαιώματα
και τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων, ο ΟΛΗ “δηλώ-
νει ότι διαθέτει την ολοκληρωμένη μελέτη κατασκευής
του έργου σε επίπεδο μελέτης εφαρμογής... ο Δήμος
Ηρακλείου δια των υπηρεσιών του μετά από τον έλεγχο
του περιεχομένου της μελέτης συμφωνεί εν γένει... και
δηλώνει ότι επιθυμεί την τροποποίηση της κατασκευής
στα ακόλουθα σημεία... ο Δήμος Ηρακλείου προκειμένου
να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της Προϊσταμένης
Αρχής και για να βοηθήσει γενικότερα στην εκτέλεση
του έργου θα ορίσει υπάλληλο μηχανικό... για να προω-
θεί τις αναγκαίες διαδικασίες και εγκρίσεις από την πλευ-
ρά του Δήμου Ηρακλείου” [άρθρο 7]. Ακολούθως, με την
υπ’ αρ. 306/14.4.2008 απόφαση του Δημοτικού Συμβου-
λίου του Δήμου Ηρακλείου εγκρίθηκε Διακήρυξη ανοι-
κτής δημοπρασίας προς επιλογή αναδόχου για την κα-
τασκευή του ανωτέρω έργου “Διαμόρφωση Παραλιακής
Λεωφόρου Λιμένος Ηρακλείου από κόμβο ΟΛΗ έως
3
κόμβο ΚΑΤΣΑΜΠΑ”. Κατά το άρθρο 1 της Διακήρυξης,
“εργοδότης - κύριος του έργου” είναι ο Δήμος Ηρακλεί-
ου, “φορέας κατασκευής του έργου” το νομικό πρόσωπο
ΟΛΗ ΑΕ, “Προϊσταμένη Αρχή” το Δημοτικό Συμβούλιο
του Δήμου, “Διευθύνουσα / Επιβλέπουσα Υπηρεσία για
την κατασκευή του έργου” η Διεύθυνση Τεχνικών Υπη-
ρεσιών του ΟΛΗ και “Ανάδοχος / εργολάβος” η εργολη-
πτική επιχείρηση ή η κοινοπραξία “που συνάπτει σύμ-
βαση εκτέλεσης με τον κύριο του έργου”. Το σχετικό με
την “Διαδικασία κατάθεσης και εξέτασης των προσφο-
ρών” άρθρο 4 της Διακήρυξης ορίζει ότι η Επιτροπή
Διαγωνισμού απορρίπτει τις απαράδεκτες προσφορές
και καταρτίζει πίνακα των διαγωνιζομένων των οποίων
οι προσφορές κρίθηκαν παραδεκτές, ότι γνωστοποιείται
το οικείο πρακτικό της Επιτροπής στους διαγωνιζόμε-
νους, προκειμένου να υποβάλουν ενστάσεις, καθώς και
ότι: “Αν δεν υποβληθούν ενστάσεις κατά του πρακτικού,
η ΕΔ ολοκληρώνει το έργο της και υποβάλλει το πρακτι-
κό για το αποτέλεσμα της δημοπρασίας στην Προϊστα-
μένη Αρχή [ήτοι στο Δημοτικό Συμβούλιο], η οποία
εγκρίνει το αποτέλεσμα και κατακυρώνει στον μειοδό-
τη.... Αν υποβληθούν ενστάσεις... [η Προϊσταμένη Αρχή]
αποφαίνεται επί των ενστάσεων και εν συνεχεία (στην
ίδια ή σε διαφορετική απόφαση) εγκρίνει το αποτέλεσμα
Η Προϊσταμένη Αρχή αποφασίζει και εγκρίνει ή ακυρώ-
νει συνολικά ή μερικά το αποτέλεσμα της δημοπρασίας....
Η απόφαση αυτή κοινοποιείται στους διαγωνιζόμενους
εκτός του μειοδότη. Μετά τον κατά νόμο προσυμβατικό
έλεγχο νομιμότητας της διαδικασίας του διαγωνισμού
από το Ελεγκτικό Συνέδριο... προσκαλείται ο μειοδότης
[να προσκομίσει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά].... Τα
στοιχεία ελέγχονται από την Προϊσταμένη Αρχή και,
εφόσον δεν έχουν εκλείψει οι προϋποθέσεις συμμετοχής
στον διαγωνισμό, κοινοποιείται η εγκριτική του αποτε-
λέσματος του διαγωνισμού απόφαση στον μειοδότη
(σύναψη σύμβασης) με πρόσκληση για την υπογραφή
της σύμβασης κατά το άρθρο 26 του π.δ. 609/1985.... Αν
τα ζητούμενα δικαιολογητικά δεν προσκομισθούν
εμπρόθεσμα ή αν τα προσκομισθέντα είναι ελλιπή ή αν
δεν υφίστανται πλέον οι απαιτούμενες προϋποθέσεις
καταλληλότητας του μειοδότη, η Προϊσταμένη Αρχή
ανακαλεί την απόφαση κατακύρωσης και εγκρίνει την
ανάθεση της κατασκευής στην αμέσως επόμενη, κατά
σειρά μειοδοσίας, εργοληπτική επιχείρηση ή η κοινο-
πραξία... ”. Σύμφωνα με το επόμενο άρθρο 5, “Σχετικά με
την υπογραφή της σύμβασης ισχύουν τα προβλεπόμενα
στο άρθρο 26 του π.δ. 609/1985 καθώς και τα αναφερό-
μενα στο άρθρο 35 του π.δ. 609/1985” [παρ. 5.1], στο δε
άρθρο 7 ορίζεται ότι εφαρμόζονται, μεταξύ άλλων, οι
διατάξεις του ν. 1418/1984, όπως τροποποιήθηκε, καθώς
και οι διατάξεις του π.δ. 609/1985. Με την υπ’ αρ.
330/2008 πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου ορίσθηκαν
τα μέλη της Επιτροπής Διαγωνισμού [ΕΔ] και με την υπ’
αρ. 313/10.6.2008 πράξη της Δημαρχιακής Επιτροπής
αποφασίστηκε η επικύρωση του πρακτικού της ΕΔ και
η κατακύρωση του αποτελέσματος της δημοπρασίας
στην ήδη αιτούσα κοινοπραξία, που αναδείχθηκε μειο-
δότης. Ακολούθησε, στις 13.10.2008, η υπογραφή της
σχετικής σύμβασης κατασκευής του έργου. Η σύμβαση
4 ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
αυτή, όπως ρητώς δηλώνεται στην αρχή του κειμένου
της, υπογράφεται, αφενός, από τον ΕΜ, Μηχανολόγο -
Πολιτικό Μηχανικό, “ο οποίος ενεργεί στην παρούσα...
ως νόμιμος εκπρόσωπος [της αναδόχου κοινοπραξίας]”,
και, αφετέρου, από τον ΓΛ, Πολιτικό Μηχανικό, Διευθυντή
της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της ΟΛΗ ΑΕ, “ο οποίος
ενεργεί στην παρούσα... ως Προϊστάμενος της Διευθύ-
νουσας Υπηρεσίας με βάση την παρ. 1 του άρθρου 5 του
ν. 1418/1984”. Περαιτέρω, η εν λόγω σύμβαση μνημο-
νεύει στο προοίμιό της την οικεία Διακήρυξη, καθώς και
την υπ’ αρ. 313/2008 απόφαση της Δημαρχιακής Επιτρο-
πής του Δήμου Ηρακλείου η οποία επικύρωσε το πρα-
κτικό Διεξαγωγής του Διαγωνισμού για την ανάθεση του
έργου και με την οποία “το ‘Έργο’ αυτό κατακυρώθηκε
στην [αντισυμβαλλόμενη κοινοπραξία]”. Κατά τα διαλαμ-
βανόμενα στο άρθρο πρώτο της σύμβασης, με τον τίτλο
“Ορισμοί”: Ανάδοχος είναι “η Κοινοπραξία … στην οποία
κατακυρώθηκε το Έργο”, Προϊσταμένη Αρχή είναι το
Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου [άρθρο 1.1 της Διακή-
ρυξης], “το οποίο σύμφωνα με την περ. στ) του άρθρου
3 του ν. 1418/1984 εποπτεύει την κατασκευή του Έργου
και ιδίως αποφασίζει για κάθε μεταβολή των όρων της
‘Σύμβασης’ ή άλλων στοιχείων αυτής, όπου αυτό επιτρέ-
πεται”, Διευθύνουσα Υπηρεσία είναι η Διεύθυνση Τεχνι-
κών Υπηρεσιών της ΟΛΗ ΑΕ [άρθρο 1.4 της Διακήρυξης],
“η οποία σύμφωνα με την περ. ε) του άρθρου 3 του
ν. 1418/1984 είναι αρμόδια για την παρακολούθηση,
έλεγχο και διοίκηση της κατασκευής του Έργου”, Φορέ-
ας Κατασκευής του Έργου είναι η ΟΛΗ ΑΕ [άρθρο 1.2 της
Διακήρυξης], “ο οποίος σύμφωνα με την περ. β) του άρ-
θρου 3 του ν. 1418/1984, έχει την ευθύνη παραγωγής
του Έργου”. Στο άρθρο δεύτερο, με τον τίτλο “Αντικείμε-
νο της Σύμβασης”, ορίζεται ότι “Ο Κύριος του έργου, όπως
εκπροσωπείται στην παρούσα Σύμβαση, αναθέτει στην
Ανάδοχο Κοινοπραξία και η Ανάδοχος Κοινοπραξία ανα-
λαμβάνει την εκτέλεση του δημόσιου Έργου ‘Διαμόρ-
φωση Παραλιακής Λεωφόρου ...’ όπως αυτό αναλυτικά
περιγράφεται στην Τεχνική Περιγραφή και τα λοιπά Συμ-
βατικά Τεύχη”, και στο άρθρο τρίτο ορίζεται ότι η σύμ-
βαση διέπεται, μεταξύ άλλων, από τις διατάξεις του
ν. 1418/1984 και του π.δ. 609/1985 περί δημοσίων έργων.
Στο τέλος δε του κειμένου τίθενται οι υπογραφές των
συμβαλλομένων, ως εξής: “Για τον Κύριο του Έργου Ο
Προϊστάμενος της Διευθύνουσας Υπηρεσίας [ΓΛ]” και “Για
την Ανάδοχο Κοινοπραξία Ο Νόμιμος Εκπρόσωπος [ΕΜ]”.
Ακολούθησε, στις 12.2.2010, η υπογραφή συμπληρωμα-
τικής σύμβασης για την εκτέλεση νέων εργασιών που
είχαν εγκριθεί με την υπ’ αρ. 877/18.11.2009 απόφαση
του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ηρακλείου.
6. Επειδή, από την ανωτέρω σύμβαση ανέκυψαν δια-
φορές μεταξύ των συμβαλλομένων, που οδήγησαν στην
έκδοση, μεταξύ άλλων, της υπ’ αρ. 6/2015 απόφασης του
Πενταμελούς Εφετείου Ανατολικής Κρήτης, της υπ’ αρ.
116/2017 απόφασης του Τριμελούς Διοικητικού Εφε-
τείου Χανίων και της υπ’ αρ. 1778/2021 απόφασης του
Συμβουλίου της Επικρατείας, με την οποία αναιρέθηκε
η προαναφερθείσα υπ’ αρ. 116/2017 απόφαση του Διοι-
κητικού Εφετείου. Οι αποφάσεις αυτές, με τις οποίες το
Πενταμελές Εφετείο Ανατολικής Κρήτης [υπ’ αρ. 6/2015]
Τεύχος Α.ΕΙ.Δ. 1/06.03.2023
και το Συμβούλιο της Επικρατείας [υπ’ αρ. 1778/2021]
έκριναν ότι στερούνται δικαιοδοσίας για την εκδίκαση
της διαφοράς, ανέκυψαν από την δικαστική αμφισβή-
τηση εκ μέρους της αναδόχου κοινοπραξίας του 9ου
Λογαριασμού του Έργου, ο οποίος εγκρίθηκε με την υπ’
αρ. 3356/5.9.2011 απόφαση της Διεύθυνσης Τεχνικών
Υπηρεσιών της ΟΛΗ ΑΕ, που αποτελεί, κατά τα ανωτέρω,
την Διευθύνουσα Υπηρεσία· όπως ήδη αναφέρθηκε, η
κρινόμενη αίτηση έχει ως αντικείμενο την αποφατική σύ-
γκρουση που δημιουργήθηκε από τις εν λόγω αποφάσεις.
Ειδικότερα, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα
ακόλουθα: Τον Οκτώβριο του 2009 παρελήφθησαν τμή-
ματα του έργου και συνετάγη το υπ’ αρ. 943/2.10.2009
Πρωτόκολλο διοικητικής παραλαβής προς χρήση. Το
έργο περαιώθηκε στις 31.3.2010 και εκδόθηκε από τον
Προϊστάμενο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας η σχετική υπ’
αρ. 1211/31.3.2010 βεβαίωση. Στην συνέχεια, με την υπ’
αρ. 815/21.12.2010 πράξη της Προϊσταμένης Αρχής συ-
νεστήθη η Επιτροπή Προσωρινής Παραλαβής. Κατά τον
διενεργηθέντα έλεγχο, διαπιστώθηκε από την Επιτροπή
ότι στο έργο υπήρχαν ουσιώδεις πλημμέλειες και πα-
ραλείψεις, για τις οποίες εκκρεμούσαν ειδικές διαταγές
της Διευθύνουσας Υπηρεσίας προς την ανάδοχο, καθώς
και πλημμελώς εκτελεσθείσες εργασίες, επικίνδυνες για
την ασφάλεια των πολιτών. Συνετάγη το από 28.1.2011
Πρωτόκολλο Προσωρινής Παραλαβής με παρατηρήσεις
και εκδόθηκε από την Διευθύνουσα Υπηρεσία η υπ’ αρ.
1251/5.4.2011 ειδική διαταγή, με την οποία η ανάδοχος
υποχρεώθηκε να αποκαταστήσει τις αναφερόμενες σε
αυτήν εργασίες, εντός ορισμένης προθεσμίας. Το Πρω-
τόκολλο Προσωρινής Παραλαβής, με την συνοδεύουσα
αυτό τελική επιμέτρηση και φωτογραφικό υλικό των κα-
κοτεχνιών, υποβλήθηκε προς έγκριση στην Προϊσταμέ-
νη Αρχή. Κατά του ανωτέρω Πρωτοκόλλου η ανάδοχος
άσκησε ένσταση, η οποία απορρίφθηκε σιωπηρώς και
στη συνέχεια ρητώς, με την υπ’ αρ. 156/18.4.2011 πράξη
της Προϊσταμένης Αρχής. Περαιτέρω, η Προϊσταμένη
Αρχή, με την υπ’ αρ. 212/18.4.2011 πράξη, αφού έλαβε
υπόψη τις παρατηρήσεις του Πρωτοκόλλου Προσω-
ρινής Παραλαβής για τις κακοτεχνίες και παραλείψεις,
καθώς και τις εκδοθείσες προς αποκατάσταση αυτών
ειδικές διαταγές, έκρινε ότι με αποκλειστική ευθύνη
της αναδόχου δεν μπορούσε να συντελεσθεί προσω-
ρινή παραλαβή του έργου και ανέβαλε την έγκριση του
Πρωτοκόλλου Προσωρινής Παραλαβής μέχρι να απο-
κατασταθούν οι κακοτεχνίες και οι παραλείψεις και να
ενημερωθεί ο Φάκελος Ασφάλειας και Υγείας [ΦΑΥ] του
έργου. Το προαναφερθέν από 28.1.2011 Πρωτόκολλο
Προσωρινής Παραλαβής εγκρίθηκε τελικώς με την υπ’
αρ. 935/19.12.2011 πράξη της Προϊσταμένης Αρχής. Εν
τω μεταξύ, πριν από την έγκριση του ως άνω Πρωτο-
κόλλου, με την υπ’ αρ. 3356/5.9.2011 πράξη της Διευθύ-
νουσας Υπηρεσίας εγκρίθηκαν ο 9ος Λογαριασμός και η
αντίστοιχη πιστοποίηση προς πληρωμή εκτελεσθεισών
εργασιών, καθώς και ο Συνοπτικός Πίνακας Εργασιών
που συνοδεύει τον 9ο Λογαριασμό, βάσει των οποίων η
ανάδοχος κλήθηκε να επιστρέψει στην ΟΛΗ ΑΕ το ποσό
των 894.845,21 ευρώ, ως αχρεωστήτως καταβληθέν.
Κατά της πράξης αυτής της Διευθύνουσας Υπηρεσίας η
Τεύχος Α.ΕΙ.Δ. 1/06.03.2023 ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
ανάδοχος άσκησε την από 21.9.2011 ένσταση, η οποία
απορρίφθηκε σιωπηρώς, με την άπρακτη πάροδο της
σχετικής προθεσμίας, και στη συνέχεια ρητώς, με την
υπ’ αρ. 936/19.12.2011 πράξη της Προϊσταμένης Αρχής.
Κατά της σιωπηρής απόρριψης της ένστασης ασκήθηκε
η από 14.2.2012 αίτηση θεραπείας ενώπιον του Γενικού
Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η οποία απορρί-
φθηκε σιωπηρώς. Κατά της σιωπηρής απόρριψης δε της
αίτησης θεραπείας, η ανάδοχος κοινοπραξία και τα μέλη
αυτής άσκησαν την υπ’ αριθμό κατάθεσης 766/13.7.2012
προσφυγή στο Εφετείο Ανατολικής Κρήτης και ζήτησαν
να αναγνωρισθεί η ακυρότητα, άλλως να ακυρωθούν,
ο 9ος Λογαριασμός, οι απορριπτικές της ασκηθείσας
ένστασης αποφάσεις της Προϊσταμένης Αρχής [σιωπη-
ρή και ρητή], καθώς και η τεκμαιρόμενη απόρριψη της
αίτησης θεραπείας από τον Γενικό Γραμματέα Αποκε-
ντρωμένης Διοίκησης. Η προσφυγή απορρίφθηκε με την
υπ’ αρ. 6/2015 απόφαση του εν λόγω Εφετείου, το οποίο
έκρινε ότι η διαφορά είναι διοικητική, εφόσον αντισυμ-
βαλλόμενος της αναδόχου είναι ο Δήμος Ηρακλείου και
συντρέχουν εν προκειμένω τόσο το οργανικό όσο και
το λειτουργικό κριτήριο. Εξ άλλου, κατά των ανωτέρω
πράξεων, δηλαδή κατά της σιωπηρής απόρριψης της
αίτησης θεραπείας, κατά της απόρριψης [σιωπηρής και
ρητής] της ένστασης και κατά της υπ’ αρ. 3356/5.9.2011
πράξης της Διευθύνουσας Υπηρεσίας για έγκριση του
9ου Λογαριασμού, η ανάδοχος κοινοπραξία και τα μέλη
της άσκησαν την υπ’ αριθμό κατάθεσης 143/16.7.2012
προσφυγή ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Χανίων,
επί της οποίας εκδόθηκε η υπ’ αρ. 116/2017 απόφαση.
Το διοικητικό δικαστήριο, ως προς την αρμοδιότητά του,
δέχθηκε τα κριθέντα στην εκδοθείσα επί συναφούς προ-
σφυγής υπ’ αρ. 115/2016 προδικαστική απόφαση του αυ-
τού Διοικητικού Εφετείου, σύμφωνα με την οποία: στην
επίμαχη σύμβαση αντισυμβαλλόμενος “είναι ο Δήμος
Ηρακλείου, ήτοι ν.π.δ.δ., εκπροσωπούμενος κατά την
κατάρτιση της συμβάσεως από τον Προϊστάμενο της
Διευθύνουσας Υπηρεσίας του έργου, όπως άλλωστε
προβλέπεται στη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 5 του
ν. 1418/1984”, περαιτέρω δε, επιδιώκεται η εξυπηρέτη-
ση σκοπού δημοσίου συμφέροντος και από το περιε-
χόμενο της σύμβασης προκύπτει η υπερέχουσα θέση
του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου έναντι του
αντισυμβαλλομένου αναδόχου· κατά συνέπεια, η σύμβα-
ση αυτή είναι διοικητική και αρμόδιο για την εκδίκαση
της διαφοράς είναι το Διοικητικό Εφετείο. Ακολούθως
δε, απέρριψε ως αβάσιμη την ασκηθείσα προσφυγή. Η
ανωτέρω υπ’ αρ. 116/2017 απόφαση του Διοικητικού
Εφετείου αναιρέθηκε, κατ’ αποδοχή της αίτησης που
ασκήθηκε από την ανάδοχο κοινοπραξία και τα μέλη
της, με την υπ’ αρ. 1778/2021 απόφαση του Συμβουλί-
ου της Επικρατείας. Ειδικότερα, το Συμβούλιο της Επι-
κρατείας δέχθηκε τα εξής: “[Σ]ύμβαση με αντικείμενο
την κατασκευή δημοσίου έργου, η οποία συνάπτεται
κατά τη νομοθεσία για τα δημόσια έργα, δεν έχει από
τη φύση της διοικητικό χαρακτήρα, όταν σε αυτή δεν
είναι συμβαλλόμενο μέρος το Ελληνικό Δημόσιο ή νο-
μικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου... αλλά συμβαλλόμενος
είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, έστω και εάν
5
το τελευταίο, το οποίο με τη σύμβαση αναθέτει στον
αντισυμβαλλόμενο την εκτέλεση έργου, είναι δημόσια
ή δημοτική επιχείρηση ή ανήκει στο Δημόσιο ή σε νομι-
κό πρόσωπο δημοσίου δικαίου”· όταν δε αμφότερα τα
συμβαλλόμενα μέρη είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δι-
καίου, για τον καθορισμό του χαρακτήρα της σύμβασης
“δεν ασκεί οιαδήποτε επιρροή το γεγονός ότι σ’ αυτήν
ως κύριος του έργου, για λογαριασμό του οποίου τούτο
εκτελείται, αναφέρεται ν.π.δ.δ. (Δήμοι)”. Περαιτέρω, κατ’
αποδοχή του προβληθέντος λόγου αναιρέσεως, έγινε
δεκτό ότι εν προκειμένω, η σύμβαση συνήφθη μεταξύ
της κοινοπραξίας ως αναδόχου “και του Διευθυντή Τε-
χνικών Υπηρεσιών [της] ΟΛΗ ΑΕ, ως φορέα κατασκευής
του έργου, που είναι ανώνυμη εταιρεία... και συνεπώς
ουδείς των συμβαλλομένων... είναι Δημόσιο ή νομικό
πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Μόνο δε το γεγονός... ότι
ο φορέας κατασκευής ΟΛΗ ΑΕ ενεργούσε εν προκειμέ-
νω για λογαριασμό του κυρίου του έργου δηλαδή του
Δήμου Ηρακλείου, δεν επιδρά επί του χαρακτηρισμού
της... σύμβασης ως σύμβασης ιδιωτικού δικαίου”. Ενόψει
τούτων, το Συμβούλιο της Επικρατείας, αφού εξαφάνισε
την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου, προχώρησε στη
συνέχεια στην εκδίκαση της προσφυγής και την απέρρι-
ψε ως απαράδεκτη, ελλείψει δικαιοδοσίας των διοικητι-
κών δικαστηρίων.
7. Επειδή, το επίμαχο ζήτημα της αποφατικής σύ-
γκρουσης δικαιοδοσίας μεταξύ του Εφετείου Ανατολικής
Κρήτης και του Συμβουλίου της Επικρατείας παραδεκτώς
συζητείται ενώπιον του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου,
εφόσον τα προαναφερθέντα δικαστήρια με τις ως άνω
αποφάσεις τους έκριναν τελεσιδίκως ότι στερούνται δι-
καιοδοσίας για την εκδίκαση της διαφοράς.
8. Επειδή, όπως συνάγεται από τις προαναφερθείσες
διατάξεις των παρ. 1-3 του άρθρου 94 του Συντάγματος
και της περ. ι΄ της παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 1406/1983,
συμβάσεις από τις οποίες γεννώνται διαφορές υπαγό-
μενες στην δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων,
μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι διαφορές
ουσίας από τις συμβάσεις δημοσίων έργων, δεν είναι
όλες οι συμβάσεις που συνάπτονται κατά τη νομοθεσία
περί δημοσίων έργων, αλλά μόνον οι διοικητικές. Θεω-
ρείται δε διοικητική η σύμβαση που συνάπτεται κατά
τη νομοθεσία περί δημοσίων έργων όταν συντρέχουν,
σωρευτικώς, οι εξής προϋποθέσεις: (α) ένα από τα συμ-
βαλλόμενα μέρη είναι το Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο
δημοσίου δικαίου, (β) με τη σύναψη της σύμβασης επι-
διώκεται η εξυπηρέτηση σκοπού, τον οποίο ο νόμος έχει
αναγάγει σε σκοπό δημοσίου συμφέροντος, και (γ) ο
συμβατικός δεσμός διέπεται από εξαιρετικές ρήτρες,
ο οποίες προσδίδουν στο συμβαλλόμενο Δημόσιο ή
νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου υπερέχουσα θέση
έναντι του αντισυμβαλλομένου, δηλαδή, θέση η οποία
δεν προσιδιάζει στον δυνάμει των διατάξεων του ιδιωτι-
κού δικαίου συναπτόμενο συμβατικό δεσμό. Συμβάσεις
που δεν συγκεντρώνουν σωρευτικώς τις ανωτέρω προ-
ϋποθέσεις θεωρούνται ιδιωτικές και οι αναγόμενες στο
κύρος, την ερμηνεία και την εκτέλεσή τους διαφορές
υπάγονται στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων.
Επομένως, επί συνδρομής και των λοιπών κριτηρίων,
6 ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
σύμβαση με αντικείμενο την κατασκευή δημοσίου έρ-
γου, η οποία συνάπτεται κατά τη νομοθεσία για τα δημό-
σια έργα, έχει διοικητικό χαρακτήρα όταν σε αυτήν συμ-
βαλλόμενο μέρος είναι το Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο
δημοσίου δικαίου. Αντιθέτως, σύμβαση με αντικείμενο
την κατασκευή δημοσίου έργου, συναπτόμενη κατά τη
νομοθεσία για τα δημόσια έργα, δεν έχει διοικητικό χα-
ρακτήρα, όταν σε αυτήν συμβαλλόμενο μέρος δεν είναι
το Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, αλλά
νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, έστω και εάν το νο-
μικό αυτό πρόσωπο, που αναθέτει με τη σύμβαση στον
αντισυμβαλλόμενο την εκτέλεση δημοσίου έργου, είναι
δημόσια ή δημοτική επιχείρηση ή ανήκει στο Δημόσιο
ή σε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου· όταν, δηλαδή,
αμφότερα τα συμβαλλόμενα μέρη είναι νομικά πρόσωπα
ιδιωτικού δικαίου, η σύμβαση δεν είναι διοικητική, για
τον καθορισμό δε του χαρακτήρα της μεταξύ νομικών
προσώπων ιδιωτικού δικαίου συναφθείσας σύμβασης
ως ιδιωτικής δεν ασκεί οιαδήποτε επιρροή το γεγονός
ότι σε αυτήν ως κύριος του έργου, για λογαριασμό του
οποίου τούτο εκτελείται, αναφέρεται νομικό πρόσωπο
δημοσίου δικαίου, εφόσον ο κύριος του έργου δεν είναι
και συμβαλλόμενος στην προς χαρακτηρισμό σύμβαση
(βλ. ΑΕΔ 4/2017, 29/2011, 4-9/2012, 42/2011, 17/2021,
7-8/1992, 45/1991, 10/1987).
9. Επειδή, όπως εκτέθηκε σε προηγούμενη σκέψη,
σύμφωνα με την εγκριθείσα από τον Δήμο Ηρακλείου
Διακήρυξη, δυνάμει της οποίας διενεργήθηκε ο δια-
γωνισμός που απέληξε στην υπογραφή της επίδικης
σύμβασης, “ανάδοχος / εργολάβος” είναι αυτός “που
συνάπτει σύμβαση εκτέλεσης με τον κύριο του έργου”,
“εργοδότης - κύριος του έργου” είναι ο Δήμος Ηρακλείου,
“Προϊσταμένη Αρχή” είναι το Δημοτικό Συμβούλιο του
Δήμου, που “εγκρίνει το αποτέλεσμα [της δημοπρασίας]
και κατακυρώνει στον μειοδότη”, και “Διευθύνουσα Υπη-
ρεσία” είναι η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της ΟΛΗ
ΑΕ· στον ανάδοχο “κοινοποιείται η εγκριτική του αποτε-
λέσματος του διαγωνισμού απόφαση (σύναψη σύμβα-
σης) με πρόσκληση για την υπογραφή της σύμβασης
κατά το άρθρο 26 του π.δ. 609/1985”. Σύμφωνα δε με τις
ως άνω παρ. 1 και 2 του άρθρου 26 του π.δ. 609/1985
περί “Κατασκευής δημοσίων έργων” (Α΄ 223), οι διατά-
ξεις του οποίου ισχύουν “[σ]χετικά με την υπογραφή
της σύμβασης”, όπως ρητώς ορίζεται στην Διακήρυξη,
“1. Για την κατασκευή του έργου υπογράφεται σχετική
σύμβαση. Η σύμβαση συνάπτεται με βάση την εγκριτική
απόφαση και τα τεύχη και σχέδια με τα οποία διενεργή-
θηκε η δημοπρασία …. Όταν πρόκειται για σύμβαση που
καταρτίζεται ύστερα από δημοπρασία το έγγραφο της
σύμβασης έχει αποδεικτικό και όχι συστατικό χαρακτή-
ρα. 2. Για την υπογραφή της σύμβασης καλείται ο ανά-
δοχος .... Η πρόσκληση γίνεται μαζί με την κοινοποίηση
της εγκριτικής απόφασης... ” [πρβλ. και την παρ. 1 του
άρθρου 30 του ν. 3669/2008 (Α΄ 116) για την κωδικοποί-
ηση της νομοθεσίας περί κατασκευής δημοσίων έργων:
“Η σύμβαση κατασκευής του έργου, όταν αυτή αποτελεί
συνέχεια δημοπρασίας, συνάπτεται με την κοινοποίηση
προς τον... ανάδοχο της εγκριτικής του αποτελέσματος
της δημοπρασίας απόφασης της προϊσταμένης αρχής
Τεύχος Α.ΕΙ.Δ. 1/06.03.2023
Το, αποδεικτικού χαρακτήρα, έγγραφο συμφωνητικό
που πρέπει να υπογράφεται μεταξύ των συμβαλλομένων
μερών ύστερα από τη σύναψη της σύμβασης, απαγορεύ-
εται να μεταβάλει τους συμβατικούς όρους. Σε κάθε άλλη
περίπτωση η σύμβαση συνάπτεται με την υπογραφή
του σχετικού εγγράφου”]. Εξ άλλου, η κατακύρωση του
αποτελέσματος της δημοπρασίας στην αιτούσα κοινο-
πραξία, που αναδείχθηκε μειοδότης, έγινε με απόφαση
της Δημαρχιακής Επιτροπής του Δήμου Ηρακλείου. Η δε
σύμβαση που υπεγράφη στη συνέχεια μνημονεύει την
απόφαση της Δημαρχιακής Επιτροπής με την οποία “το
Έργο κατακυρώθηκε στην [αντισυμβαλλόμενη κοινο-
πραξία]” και ορίζει στο άρθρο δεύτερο, με τον τίτλο “Αντι-
κείμενο της Σύμβασης”, ότι “Ο Κύριος του έργου, όπως
εκπροσωπείται στην παρούσα Σύμβαση, αναθέτει στην
Ανάδοχο Κοινοπραξία και η Ανάδοχος Κοινοπραξία ανα-
λαμβάνει την εκτέλεση του δημόσιου Έργου ...”. Η σύμ-
βαση αυτή υπογράφεται, αφενός, από τον ΕΜ, “ο οποίος
ενεργεί... ως νόμιμος εκπρόσωπος [της αναδόχου]”, και,
αφετέρου, από τον Διευθυντή της Διεύθυνσης Τεχνικών
Έργων της ΟΛΗ ΑΕ, “ο οποίος ενεργεί ως Προϊστάμενος
της Διευθύνουσας Υπηρεσίας με βάση την παρ. 1 του
άρθρου 5 του ν. 1418/1984”. Περαιτέρω, σύμφωνα με το
άρθρο 3 του ν. 1418/1984 (Α΄ 23), όπως ίσχυε κατά τον
χρόνο δημοσίευσης της ανωτέρω Διακήρυξης, “α) ‘Ερ-
γοδότης’ ή ‘Κύριος του Έργου’ είναι το Δημόσιο ή άλλο
νομικό πρόσωπο του δημοσίου τομέα για λογαριασμό
του οποίου καταρτίζεται η σύμβαση ή κατασκευάζεται
το έργο. β) ‘Φορέας κατασκευής του έργου’ είναι η αρ-
μόδια αρχή ή υπηρεσία που έχει την ευθύνη παραγωγής
του έργου. γ) ‘Ανάδοχος εργολήπτης’ ή ‘ανάδοχος’ είναι
η εργοληπτική επιχείρηση στην οποία έχει ανατεθεί με
σύμβαση η κατασκευή του έργου. δ) ‘Σύμβαση’ είναι η
γραπτή συμφωνία μεταξύ του εργοδότη ή του φορέα
κατασκευής του έργου και του αναδόχου για την κα-
τασκευή του έργου, καθώς και όλα τα σχετικά τεύχη,
σχέδια και προδιαγραφές. ε) ‘Διευθύνουσα υπηρεσία’ ή
‘Επιβλέπουσα Υπηρεσία’ είναι η τεχνική υπηρεσία του
φορέα κατασκευής του έργου που είναι αρμόδια για την
παρακολούθηση, έλεγχο και διοίκηση της κατασκευής
του έργου. στ) ‘Προϊσταμένη αρχή’ ή ‘Εποπτεύουσα Αρχή’
είναι, η Αρχή ή Υπηρεσία ή όργανο του φορέα κατα-
σκευής του έργου που εποπτεύει την κατασκευή του
και ιδίως αποφασίζει για κάθε μεταβολή των όρων της
σύμβασης ή άλλων στοιχείων αυτής ...” [πρβλ. και τους
ορισμούς του άρθρου 1 του ν. 3669/2008]. Τέλος, στην
παρ. 1 του άρθρου 5 του ιδίου ν. 1418/1984 [όπως το
τελευταίο εδάφιο αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του
άρθρου 2 του ν. 2229/1994 (Α΄ 138)], δηλαδή, στη διά-
ταξη στην οποία ρητώς αναφέρεται η επίμαχη σύμβαση
ορίζουσα ότι ο υπογράφων αυτήν “[γ]ια τον Κύριο του
Έργου” ΓΛ, Διευθυντής της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων
της ΟΛΗ ΑΕ, “ενεργεί [στη σύμβαση] ως Προϊστάμενος
της Διευθύνουσας Υπηρεσίας με βάση την παρ. 1 του
άρθρου 5 του ν. 1418/1984”, προβλέπονται τα εξής: “Η
σύμβαση για την κατασκευή του έργου καταρτίζεται με
βάση τους όρους της διακήρυξης και των τευχών και
σχεδίων που τη συνοδεύουν .... Η σύμβαση, αν δεν ορί-
ζεται διαφορετικά στην εγκριτική απόφαση, υπογράφε-
Τεύχος Α.ΕΙ.Δ. 1/06.03.2023 ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
ται από τον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας
και αναφέρει τον κύριο του έργου για λογαριασμό του
οποίου συνάπτεται” [πρβλ. και την αντιστοίχου περιεχό-
μενου διάταξη της παραγράφου 7 του άρθρου 30 του
ανωτέρω κωδικοποιητικού ν. 3669/2008: “Η σύμβαση,
εκ μέρους του κυρίου του έργου, υπογράφεται, αν δεν
ορίζεται διαφορετικά στην εγκριτική του αποτελέσματος
της δημοπρασίας απόφαση της προϊσταμένης αρχής,
από τον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας και
αναγράφει πάντοτε τον κύριο του έργου”]. Από τα ανω-
τέρω προκύπτει ότι στην επίμαχη σύμβαση αντισυμ-
βαλλόμενος της αναδόχου κοινοπραξίας είναι ο κύριος
του έργου Δήμος Ηρακλείου, με απόφαση του οποίου
εγκρίθηκε, άλλωστε, το αποτέλεσμα της δημοπρασίας,
δηλαδή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, και όχι η
εταιρεία “Οργανισμός Λιμένος Ηρακλείου ΑΕ” που είναι
νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και αποτελεί την
διευθύνουσα υπηρεσία. Το γεγονός ότι στη σύμβαση
που υπεγράφη μετά την, κατά τον νόμο και την οικεία
Διακήρυξη, κατάρτιση του ενοχικού συναλλάγματος
[με την κοινοποίηση στον μειοδότη της απόφασης της
Δημαρχιακής Επιτροπής, ήτοι οργάνου του Δήμου Ηρα-
κλείου, περί κατακύρωσης της δημοπρασίας], υπογράφει
“για τον κύριο του έργου”, συνεπώς για τον Δήμο Ηρα-
κλείου, ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων
της ΟΛΗ ΑΕ, δεν καθιστά την ανώνυμη αυτή εταιρεία
αντισυμβαλλόμενο της αναδόχου κοινοπραξίας, εφόσον,
επίσης κατά τον νόμο και την Διακήρυξη, ο κύριος του
έργου κατά την υπογραφή της σύμβασης εκπροσωπεί-
ται από τον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας,
Προϊστάμενος δε της Διευθύνουσας Υπηρεσίας ήταν, εν
προκειμένω, ο ΓΛ, Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Τεχνι-
κών Έργων της ΟΛΗ ΑΕ, και αυτός εκπροσωπούσε τον
κύριο του έργου.
10. Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, η συναφθείσα με-
ταξύ του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης και της αναδόχου
7
κοινοπραξίας σύμβαση για την κατασκευή του έργου
“Διαμόρφωση Παραλιακής Λεωφόρου Λιμένος Ηρακλεί-
ου από κόμβο ΟΛΗ έως κόμβο Κατσαμπά” είναι διοικη-
τική. Αρμόδια δε για την επίλυση των διαφορών που
ανακύπτουν από τη σύμβαση αυτή και ανάγονται στο
κύρος, την ερμηνεία και την εκτέλεσή της, όπως η επί-
μαχη διαφορά, είναι τα διοικητικά δικαστήρια. Συνεπώς,
πρέπει να εξαφανισθεί η υπ’ αρ. 1778/2021 απόφαση
του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την οποία κρίθη-
κε ότι η σύμβαση είναι ιδιωτική, εξαφανίσθηκε για τον
λόγο αυτόν η υπ’ αρ. 116/2017 απόφαση του Διοικητικού
Εφετείου Χανίων και απορρίφθηκε η ασκηθείσα ενώπιον
του Διοικητικού Εφετείου προσφυγή ως απαράδεκτη,
ελλείψει δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων για
την εκδίκαση της διαφοράς. Ακολούθως δε, πρέπει να
παραπεμφθεί η υπόθεση στο Συμβούλιο της Επικρατείας
προς περαιτέρω εκδίκαση, σύμφωνα με την παρ. 4 του
άρθρου 47 του Κώδικα περί ΑΕΔ. Εξ άλλου, το παρόν
Δικαστήριο, κατά την παρ. 3 του άρθρου 22 του ιδίου
Κώδικα, εκτιμώντας τις περιστάσεις κρίνει ότι οι διάδικοι
πρέπει να απαλλαγούν από τη δικαστική δαπάνη.
Δια ταύτα
Αίρει υπέρ της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστη-
ρίων την αποφατική σύγκρουση που ανέκυψε μεταξύ
του Πενταμελούς Εφετείου Ανατολικής Κρήτης και του
Συμβουλίου της Επικρατείας, κατά το σκεπτικό.
Εξαφανίζει την υπ’ αρ. 1778/2021 απόφαση του Συμ-
βουλίου της Επικρατείας και παραπέμπει την υπόθεση
προς περαιτέρω εκδίκαση στο δικαστήριο αυτό.
Απαλλάσσει τους διαδίκους από τη δικαστική δαπάνη.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε στην Αθήνα στις 6 Ιουνίου
2022, και δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στις
26 Οκτωβρίου 2022.
Η Πρόεδρος
ΜΑΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
8 ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ Τεύχος Α.ΕΙ.Δ. 1/06.03.2023

Το Εθνικό Τυπογραφείο αποτελεί δημόσια υπηρεσία υπαγόμενη στην Προεδρία της Κυβέρ-
νησης και έχει την ευθύνη τόσο για τη σύνταξη, διαχείριση, εκτύπωση και κυκλοφορία των
Φύλλων της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ), όσο και για την κάλυψη των εκτυπωτικών -
εκδοτικών αναγκών του δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα (ν. 3469/2006/Α΄ 131
και π.δ. 29/2018/Α΄58).
1. ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΦΕΚ)
• Τα ΦΕΚ σε ηλεκτρονική μορφή διατίθενται δωρεάν στο www.et.gr, την επίσημη ιστο-
σελίδα του Εθνικού Τυπογραφείου. Όσα ΦΕΚ δεν έχουν ψηφιοποιηθεί και καταχωριστεί στην
ανωτέρω ιστοσελίδα, ψηφιοποιούνται και αποστέλλονται επίσης δωρεάν με την υποβολή αί-
τησης, για την οποία αρκεί η συμπλήρωση των αναγκαίων στοιχείων σε ειδική φόρμα στον
ιστότοπο www.et.gr.
• Τα ΦΕΚ σε έντυπη μορφή διατίθενται σε μεμονωμένα φύλλα είτε απευθείας από το Τμή-
μα Πωλήσεων και Συνδρομητών, είτε ταχυδρομικά με την αποστολή αιτήματος παραγγελίας
μέσω των ΚΕΠ, είτε με ετήσια συνδρομή μέσω του Τμήματος Πωλήσεων και Συνδρομητών.
Tο κόστος ενός ασπρόμαυρου ΦΕΚ από 1 έως 16 σελίδες είναι 1,00 €, αλλά για κάθε επιπλέον
οκτασέλιδο (ή μέρος αυτού) προσαυξάνεται κατά 0,20 €. Το κόστος ενός έγχρωμου ΦΕΚ από
1 έως 16 σελίδες είναι 1,50 €, αλλά για κάθε επιπλέον οκτασέλιδο (ή μέρος αυτού) προσαυξά-
νεται κατά 0,30 €. To τεύχος Α.Σ.Ε.Π. διατίθεται δωρεάν.

• Τρόποι αποστολής κειμένων προς δημοσίευση:

Α. Τα κείμενα προς δημοσίευση στο ΦΕΚ, από τις υπηρεσίες και τους φορείς του
δημοσίου, αποστέλλονται ηλεκτρονικά στη διεύθυνση webmaster.et@et.gr με χρήση
προηγμένης ψηφιακής υπογραφής και χρονοσήμανσης.
Β. Κατ’ εξαίρεση, όσοι πολίτες δεν διαθέτουν προηγμένη ψηφιακή υπογραφή μπορούν
είτε να αποστέλλουν ταχυδρομικά, είτε να καταθέτουν με εκπρόσωπό τους κείμενα προς
δημοσίευση εκτυπωμένα σε χαρτί στο Τμήμα Παραλαβής και Καταχώρισης Δημοσιευμάτων.

• Πληροφορίες, σχετικά με την αποστολή/κατάθεση εγγράφων προς δημοσίευση, την ημε-

ρήσια κυκλοφορία των Φ.Ε.Κ., με την πώληση των τευχών και με τους ισχύοντες τιμοκαταλό-
γους για όλες τις υπηρεσίες μας, περιλαμβάνονται στoν ιστότοπο (www.et.gr). Επίσης μέσω
του ιστότοπου δίδονται πληροφορίες σχετικά με την πορεία δημοσίευσης των εγγράφων, με
βάση τον Κωδικό Αριθμό Δημοσιεύματος (ΚΑΔ). Πρόκειται για τον αριθμό που εκδίδει το Εθνι-
κό Τυπογραφείο για όλα τα κείμενα που πληρούν τις προϋποθέσεις δημοσίευσης.
2. ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ - ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
Το Εθνικό Τυπογραφείο ανταποκρινόμενο σε αιτήματα υπηρεσιών και φορέων του δημοσίου
αναλαμβάνει να σχεδιάσει και να εκτυπώσει έντυπα, φυλλάδια, βιβλία, αφίσες, μπλοκ, μηχανο-
γραφικά έντυπα, φακέλους για κάθε χρήση, κ.ά.
Επίσης σχεδιάζει ψηφιακές εκδόσεις, λογότυπα και παράγει οπτικοακουστικό υλικό.

Ταχυδρομική Διεύθυνση: Καποδιστρίου 34, τ.κ. 10432, Αθήνα Ιστότοπος: www.et.gr

ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: 210 5279000 - fax: 210 5279054
ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΚΟΙΝΟΥ
Πωλήσεις - Συνδρομές: (Ισόγειο, τηλ. 210 5279178 - 180)
Πληροφορίες: (Ισόγειο, Γρ. 3 και τηλεφ. κέντρο 210 5279000)
Παραλαβή Δημ. Ύλης: (Ισόγειο, τηλ. 210 5279167, 210 5279139)
Ωράριο για το κοινό: Δευτέρα ως Παρασκευή: 8:00 - 13:30
Πληροφορίες σχετικά με την λειτουργία
του ιστότοπου: helpdesk.et@et.gr
Αποστολή ψηφιακά υπογεγραμμένων
εγγράφων προς δημοσίευση στο ΦΕΚ:
webmaster.et@et.gr
Πληροφορίες για γενικό πρωτόκολλο
και αλληλογραφία: grammateia@et.gr

Πείτε μας τη γνώμη σας,

για να βελτιώσουμε τις υπηρεσίες μας, συμπληρώνοντας την ειδική φόρμα στον ιστότοπό μας.

*09000010603230008*