Atıksu Kanalizasyon Sistemleri

Kaynak
Basic Environmental Technology
Water Supply, Waste Management and
Pollution Control
Jerry A. Natanson
 Kanalizasyon Sistemleri Çeşitleri
• Birleşik sistem; atıksuların ve yağmur sularının
birlikte taşındığı sistemdir.
• Birleşik Sistem ara kesiti; kanalizasyon atığı ve
yağmur sularının birlikte taşındığı sistem olup
çoğu eski şehirlerdeki kanalizasyon sistemi
birleşik sistem olarak inşaa edilmiştir. Atıksu,
alttaki küçük kanalda kurak sezon boyunca kendi
cazibesi ile taşınır. Yağmurlu dönemlerde ise
atıksu ile yağmur suyu birlikte karışık olarak akar.
• Çok yoğun yağmurlu dönemlerde, atıksu arıtma
tesisleri yetersiz kaldığı için atıksu ve yağmursuyu
karışımının büyük bir kısmı doğrudan akarsulara
verilmek zorunda kalınmaktadır. Bu da su kirliliğine
neden olur.
 Birleşik Sistemin Avantaj ve
Dezavantajları
Avantajları Dezavantajları

Debinin değişken olması

Yağışlı mevsimde kanal
Tek kanal kullanılır. kapasitesi yetersiz kalabilir, alçak
kotlarda yer alan binaların bodrum
İnşaat maliyeti katlarını su basabilir.
düşüktür. Kurak mevsimde asgari hız
sağlanamayabilir, kanalların
dibinde katı madde çökelmesi
görülebilir.
Atıksu artıma tesisine gelen debi
fazladır.
Daha büyük kanallara ihtiyaç
duyulur.
• Ayrık sistem ; atıksu ve yağmur sularının bu
suların ayrı ayrı taşındığı sistemdir.
• Yeni imalatlarda ayrık sistemler kullanılmaktadır.
 Ayrık Sistemin Avantaj ve
Dezavantajları
Avantajları Dezavantajları
İki ayrı kanal inşa edilmek
• Yağmur suları
zorundadır.
kirlenmez. Maliyeti daha yüksektir.
• Yağmur suyunu atıksu
artıma tesisine kadar
taşımak yerine en yakın
alıcı ortama vermek
mümkündür.
• Atıksu arıtma maliyeti
daha düşüktür
• Kanalizasyon sistemlerinde hidrolik yüksekliği
arttırmak için terfi istasyonları kullanılabilir.
• Bir borunun kontrol, tamir, temizleme ve akım örnekleme yada
ölçümünün sağlandığı atıksu menholünün (muayene bacası)
boy kesit- üstten görünüşü
Menholler şu durumlarda inşa edilir,

1.Boruların çaplarında bir değişim varsa,

2.Boruların eğiminde bir değişim varsa,
3.Boruların doğrultusunda bir değişim varsa,
4.Boruların kesişim yerlerinde-kavşaklarda
5.Boruların başlangıcında,
6.Boru çaplarına göre değişen maksimum baca
aralığı mesafelerine göre (örn 200 mm boru için 60
m de maksimum mesafedir ve bu mesafeyi
aşmamak için menhol yapılmalıdır.)
Düşü
• Tipik bir düşülü baca (menhol) yapısı
İçten düşülü bir baca kesiti:
 Düşülü (Şütlü) Bacalar

Sokak eğimlerinin kanallar için kabul edilen

maksimum eğimlerden daha fazla olması
durumunda, kanal ağı üzerinde düşüler yapılarak
istenilen eğimler elde edilir. Düşü gereken
yerlerdeki kontrol bacalarının giriş ve çıkış kotları
arasında genellikle 2 metreyi geçmeyecek şekilde
kot farkları düzenlenir. Özel durumlarda, 4
metreye kadar düşü yapılabilir.
 Yıkama Bacaları

Özellikle başlangıç kanallarında debiler çok az

olduğu için gerekli atıksu derinliğinin ve akış
hızının sağlanması zordur. Dışarıdan su verilerek
temizlik/yıkama yapılan bacalardır.
• Farklı çaplarındaki boruların kesişim yerlerinde
boruların sırt seviyeleri aynı seviyede tutulur ve
boru taban seviyeleri değişir. Böylece pürüzsüz
(yumuşak) bir akım geçişi sağlanır.
• Ters sifon olarak isimlendirilen durum, boruların
normal gidişatının önüne bir engel çıkmışsa ve bu
engelin kaldırılması mümkün değilse, graviteli
akışı devam ettirmek için engelin altından
kanalizasyon borusunun geçirilmesidir.
• Atıksu kanalizasyonları mümkün olabildiğince graviteyle akışı sağlayacak,
pompa istasyonu ihtiyacını en aza indirecek şekilde inşa edilir.
• Tipik bir atıksu plan ve profilinde; konumsal
bilgiler, derinlik, çap, ve boru eğimi gösterilir.
 PİS SU SARFİYATI KOTLAR KESİT KARAKTERİSTİKLERİ
Mecra İç Üst
Müvellidi Derinliği
Yukarıdan Mecra İç Üst Mecra

Başta ve Uçta Üst Müvellidin Kot Farkı

Mecra İç üst Müvellidi Meyili

Gelen Zemin Müvellidi Tabanı Pis Suyun
Bölgeden Gelen Pissu Debisi
Kanal … No'dan …. No'ya

DÜŞÜNCELER
Dolu iken İsale Kabiliyeti
Mecra Uzunluğu L

Mecradan Pis Su Debisi

Seçilen Profil Ø

Doluluk Nispeti
Yekün

No'da Sarfiya Su
n t Başta Sonda Başta Sonda Başta Sonda Başta Sonda Hızı Derinliği

m. lt/sn/m lt/sn lt/sn lt/sn m m m m m. m. m. m. m. l/a mm. % lt/sn m/sn cm

• Kanalizasyon borusunun eğimi ve çapı, pik
atıksu akışını taşıyabilmek için yetersiz
olduğunda; sisteme geçici olarak aşırı yükleme
yapılır.
• Kanalizasyon boruları genellikle bodrum katı
seviyesinden daha düşük seviyede yerleştirilir.
Daha düşük kotta evler varsa, bu evlerin atıksuyu
pompa kullanılarak atıksu kanalizasyon hattına
terfi edilir.
• Beton kanalizasyonlar hatlarında Taç
Korozyonu sonucunda, boru hattında yapısal
çökmelere neden olabilir.
Daha yüksek eğim arzu edilmesi durumunda boru çapı
azaltılıp, kazı derinliği arttırılır.
• Yerin altında gömülen kanalizasyon boruları aşırı darbe ya da aşırı
yük gibi dış güçlere karşı dayanıklı olmalıdır. Boru üzerindeki yük;
dolgu toprak malzemesi türüne, boru üzerindeki örtü kalınlığına (H)
ve kanal genişliğine (B) göre değişir.
• Boruların mukavemetini arttırmak için farklı
tiplerde boru yataklamaları uygulanır.
• Modern kanalizasyon imalatlarında, projede
belirlenen boru eğimleri lazer ışınları kullanılarak
kontrol edilir ve borular çok hassas döşenir.
• Ana kollektör borularına ilaveten bir dizi kuyu
noktaları ve pompa, hendekte biriken
yeraltısuyunu tahliye etmek için kullanılabilir.
• Sızıntı testi yeni inşaa edilen kanalizasyon
hatlarının su sızdırmazlığını kontrol etmek
amacıyla kullanılan bir metottur.
• Küçük kanalizasyon borularında, tamir için
borunun içine kameralı tamir cihazı sokulur.
• Büyük kanalizasyon borularında tamir için
çalışanlar boruların içlerine girebilir.
 Max.
Doluluk
Min.İstisnai Max.İstisnai Oranı Max.Baca
Çap Min.Eğim Eğim Max.Eğim Eğim h/D Aralığı

(mm) (1/A) (1/A) (1/A) (1/A) % (m)

200 300 - 7 5 40 60
300 500 - 7 7 50 90
400 600 900 25 15 60 70
500 800 1000 25 15 60 70
600 1000 1500 25 15 60 70
700 1000 1500 50 - 60 80
800 1200 1800 50 - 60 80
900 1500 1800 50 - 60 100
1000 200 2500 75 - 70 100
1200 2050 2500 75 - 70 125
1400 2100 2500 75 - 80 150
1600 2150 2500 75 - 80 150
2000 2250 2500 75 - 80 150