САБАҚ ЖОСПАРЫ

Мұғалімнің аты-жөні: Елеусіз Аяулым

Пән/Сынып: Биология, 9 сынып.
Қай аптаның нешінші сабағы 3 сабақ
Тарау немесе бөлім атауы: 7-тарау. Бөліп шығару
Сабақтың тақырыбы: Нефронның құрылысы мен қызметі
Оқу мақсаты: 9.1.5.1 - нефронның құрылысы мен қызметін сипаттау;
9.1.5.2 - фильтрация және несептің түзілу үрдістерін сипаттау
Сабақ мақсаттары Барлық оқушылар:
нефронның құрылысын және болатын үрдістерді сипаттау;
Көпшілік оқушылар:
нефронның құрылымдық компоненттерін қызметін орналасуын анықтау
Кейбір оқушылар:
Бүйректің құрылыс компоненттері мен несеп түзілу үрдістері салыстыру
Бағалау критерийлері Оқушылар:
 нефронның құрылымдық компоненттерін атайды.
 нефронның құрылымдық компоненттерінің қызметін біледі.
 Нефронда несеп түзілу үдерісін сипаттайды.
Уақ Кезеңдері Тапсырма Бағалау Ресурстар
ыт
ы
1 Ұйымда Сәлеметсіздер ме, оқушылар. Бүгін біз сіздермен биология сабағында Презентация
мин стыру жаңа бөлім «Бөліп шығару» бастаймыз.
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Нефронның құрылысы мен Слайд 1
қызметі
Сіздің білетініңіз:
• нефронның құрылысы мен қызметін білесіздер;
 фильтрация және несептің түзілу үрдістерін білесіздер
Сіздің меңгеретініңіз:
•«Бүй ректің макроскопиялық құрылысын жіктеп үйренесіңдер. Слайд 2
3 Жаңа Ой шақыру Оқушылардың назарын шоғыраландыру Оқушылар мен бірге оқу Слайд 3
мин сабақ мақсатын анықтау мақсатында Стоп кадр әдісі арқылы бейне баян көрсетіледі.
https://bilimland.kz/kk/courses/biologiya-kk/adam-biologiyalyq-tur-retinde/zar-shyharu/lesson/zar-
shyharu-musheleri
10 Нефрон. Бүйректің негізгі бөлімі нефрон деп аталады. Адамда бір бүйрегінде миллионға
Слайд 4
мин жуық нефрон болады. Әр нефронның ұзындығы 3 см шамасында, ал жалпы түтікшелердің
бүйректегі ұзындығы 120 км-ге сәйкес келеді. Бұл өте үлкен зат алмасудың көлемін береді.
Қан айналымының бір толық циклы кезінде бүйректер арқылы жалпы қанның 5/1 бөлігі
өтеді, соның ішінде сұйықтықтың ~125 мл/мин фильтрланады. Содан соң судың 99%
қайтадан қанға қайтарылады, сондықтан зәрдің түзілуі орташа есеппен ~1 мл/мин, бірақ бұл
көрсеткіш әртүрлі жағдайларға байланысты өте тұрақсыз.
Нефронның құрылысы: 1Боумен капсуласы, 2 каперллярлар торы, 3 Проксимальды Слайд 5-6
иірім өзек,4. Генле ілмегі 5 Дистальді иірім өзек, 6 Жинағыш түтікше, 7 Әкелгіш
артериола, 8 Әкеткіш артериола
Нефронның негізгі қызметі- зәр түзу. Зәрдің пайда болуы екі құбылыстан
тұрады.Алғашқы зәр түзілуі фильтрация (сүзілу) абсорбция.Соңғы зәр түзу
Слайд 7
реабсорбция (кері қайту)
Зәрдің түзілу процесі
Слайд 8

Несептің құрамы.Несеп нефронда екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде Слайд 9

алғашқы несеп,екінші кезеңде соңғы несеп түзіледі.Нефрон
капсуласындағы тамырлар шумағында қан қысымы жоғары, сондықтан
қанның сұыйық бөлігі капсула ішінде бөлінеді.Бұның нәтежесінде
алғашқы несеп пайда болады. Алғашқы зәр түзілу мөлшері өте көп болады.
Бірінші зәр құрамы қан сары суына ұқсас болады тек нәруыз болмайды. Бірінші зәр
құрамындағы судың көп мөлшері глюкоза,аминқышқылдары,натрий, калий
иондары,витаминдер қайтадан қанға өтеді.Бір тәулік ішінде 150-170 литр алғашқы
зәр пайда болады.Ағзаға қажетті заттар қайта қанға сіңіріледі.Мочевина несеп
қышқылы,сульфаттар сияқты қажеттсіз зиянды заттар Генле иінінің екінші деңгейлі
иірім каналдарында қалып нағыз несеп құрамына кіреді.
Слайд 10
Несептің түзілу механизмі
1.Шумақтық сүзілу-( ультрафильтрация) қан плазмасынан су мен төменгі
молекулалық компоненттердің бүйрек шумағының капсуласына бірінші несеп түзілу
үдерісі.
2.Түтікшелік қайта сорылу-сүзгіден өткен заттар мен біріншілік несептен қанға кері
 сорылу
3.Түтікшелік секрция – иондар мен органикалық заттардың қаннан түтікше саңлауына
тасымалдануы
Слайд 11-12
Ультрафильтрация – қысым арқасындағы сүзу процесі. Қанның гидростатикалық
қысымы арқасында бүйрек шумағына жүректен қолқа шығып үлкен қысыммен қан
келеді. Шумақты қылтамырлар жүйесі қоршаған. Шумақтың қылтамырлары бүйрекке
келетін салатамырдың қылтамырымен салыстырғанда кіші болады, сондықтан
шумақтың қылтамырларының қысымы жоғарылайды. Су мен басқа еріген
молекулалары капилярлардан сығылып, боумен денешігінің эпителийлері арқылы
өтеді. Ал үлкен молекулалар, ақуыз, қан жасушалары қанда қалып қояды.
Нефрондағы қайта сорылу (реабсорбция) үдерісін мына бейне баяннан
https://bilimland.kz/kk/courses/biologiya-kk/adam-biologiyalyq-tur-retinde/zar-shyharu/lesson/zar- Слайд15
shyharu-musheleri
5 Тапсырма №1 Нефронның құрылымдық компоненттерін атаңыз
мин Дескриптор: Слайд 21
Нефронның
суретіннен
құрылымын
орналасуын көрсете
алады.
Нефронның
құрылымдық
компоненттерін
атайды. 2 балл

Нефронның құрылысы: 1Боумен капсуласы, 2 каперллярлар торы, 3

Проксимальды иірім өзек,4. Генле ілмегі 5 Дистальді иірім өзек, 6 Жинағыш түтікше,
7 Әкелгіш артериола, 8 Әкеткіш артериола,
Тапсырма №2Нефронның негізгі құрылымдық компоненттеріне
сипаттама беріңіз. Сәйкестендіру әдісі
Нефрон бөлімдері Дұрыс Қызметі Дескриптор:
жауап Нефронның негізгі
1.Әкелгіш артериола, А.Бүйрек каналдарын орап, қылтамыр шумағынан құрылымдық
қанды қылтамырларға шығарады компоненттеріне Слайд 22
2.Әкеткіш артериола, В.Су, натрий иондарының реабсорбциясы сипаттама бере
3.Жинағыш түтікше С. Қанның қылтамыр торшасы арқылы өт
алады.
Нефронның
 4.Шумлян - Боумен
Б.Несеп түтігіне несепті жібереді
қызметтік
капсуласы элементтерін анықтай
5.Проксимальды иірім Д.Артериядан қылтамыр шумағына қанды жеткізеді алады.4 балл.
6Генле ілмегі Е. Бүйрек каналында қан плазмасының
фильтрациясы
7.Дистальды иірім Ж. Реабсорбция, химиялық белсенді ерітінділер
және судың балансының регуляциясы
8.Өзекшелер Г. глюкоза, дәрумендер, аминқышқылдары,
реабсорбциясы
Дұрыс жауабы
Нефрон бөлімдері Дұрыс Қызметі
жауап
1.Әкелгіш артериола, с Қанның қылтамыр торшасы арқылы өтуі
2.Әкеткіш артериола, е Бүйрек каналында қан плазмасының фильтрациясы
3.Жинағыш түтікше Несеп түтігіне несепті жібереді
г

4.Шумлян - Боумен
капсуласы в Су, натрий иондарының реабсорбциясы

5.Проксимальды иірім ж Реабсорбция, химиялық белсенді ерітінділер және

судың балансының регуляциясы
6Генле ілмегі глюкоза, дәрумендер, аминқышқылдары, су
б
реабсорбциясы
7.Дистальды иірім д Артериядан қылтамыр шумағына қанды жеткізеді

8.Капиллялар торы а Бүйрек каналдарын орап, қылтамыр шумағынан

қанды қылтамырларға шығарады
Дескриптор: Слайд 23
Тапсырма №3 Нефрон бөлімдерінде жүріп жатқан несептің бірінші және Нефронда болатын
екінші реттік түзілу үдерісін сипаттаңыз үрдістерді атай алады.
Бірінші және екінші
реттік зәрдің
нефронның қай
бөлімдерінде
жүретіні анықтай
алады.Несептің
бірінші және екінші
реттік құрамын
ажырата алады.4 балл
 Зәр түзілу Үдеріс Қайда түзіледі Құрамы
кезеңдері
I Бірінші реттік
зәр түзілу
II Екінші реттік
зәр түзілу
Бекіту

3 Бүгінгі сабақта: Слайд 24

мин
Түсіндім
Түсінуді қажет
етеді
Түсіне
алмадым

Тексерілді: