Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

SPRAWDZIAN Z JĘZYKA POLSKIEGO

PODSUMOWUJĄCY NAUKĘ W KLASIE 5 SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Liczba punktów:

Imię i nazwisko Klasa ...................... / 36

Grupa B

Wersja rozszerzona o dłuższą pracę

pisemną. Liczba punktów:

...................... / 43

Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wykonaj zamieszczone poniżej polecenia. Odpowiedzi zapisz w wyznaczonych miej-
scach. Przy zadaniach oznaczonych gwiazdką wybierz i zaznacz odpowiedź.

Halina Rudnicka1 Uczniowie Spartakusa2 (fragment)

Smak zwycięstwa

Wszystkie przygotowania skończone. Zawodnicy grupują się przy odskoczni, bo od skoków rozpoczną się rozgrywki.
Trębacze z długimi, wąskimi trąbami ustawiają się po bokach startu. Niecierpliwość i oczekiwanie drży we wznoszonych
okrzykach.
Wreszcie głośne: „Jadą, jadą!” rozładowuje napięcie. To na wspaniałym białym koniu w otoczeniu starszyzny wojskowej
[…] nadjeżdża Spartakus3. Głos trębaczy, którzy dmą co sił w płucach w długie trąby, ginie we wrzasku wielotysięcznych
wiwatujących tłumów. Spartakus unosi rękę powitalnie i uśmiecha się. Ostre rysy twarzy podobne do granitowego posągu
łagodnieją i miękną, oczy są pełne ciepła i radości. Nie nikną tylko dwie pionowe zmarszczki tworzące trójkąt na czole u na-
sady nosa. Przedwczesna siwizna na skroniach jasnym srebrem odcina się od ciemnej twarzy.
Wodzowie zajmują miejsca na przygotowanej dla nich trybunie. Wiwatujący i trąby milkną. W pełnej oczekiwania ciszy
wysuwa się na środek stadionu jeden trębacz, uroczyście podnosi do ust swoją trąbkę i krótki sygnał daje znak rozpoczęcia
uroczystości.
Kalias pręży się do skoku. Wszystkie mięśnie napięte jak struna lutni. Świadomość zwycięstwa daje mu pewność i spokój.
Zawsze był pierwszy w skokach, więc i dziś nie żywi żadnych obaw. Ciała wypadają z odskoczni, gibkie, zwinne, niby strzały
wyrzucone wprawną ręką z łuku przecinają powietrze. Zawodnicy prześcigają sami siebie, lecz Kalias wysuwa się przed
najlepszy skok o dwie stopy. Jego imię wykrzykuje helladonik4 jako pierwsze. Kalias patrzy w stronę trybuny wodzów.
Spartakus kiwa do niego serdecznie ręką. Czyż to nie jest najpiękniejsza nagroda zwycięstwa?
Teraz rozpoczyna się drugi punkt zawodów – biegi. Szybkobiegacze ustawiają się w równej linii. Tu konkurencja będzie
znacznie trudniejsza. Znakomity biegacz Ikkos ukośnym spojrzeniem mierzy szczupłą sylwetkę Kaliasa. Jego szeroka, wypu-
kła klatka piersiowa podnosi się równym, mocnym oddechem. Nogi sprężyste, śniade i owłosione drżą napięciem mięśni
jak uda konia oczekującego niecierpliwie na bieg. Wreszcie upragniony, krótki sygnał trąbki – porwali się z miejsc jak liście
zerwane przez niespodzianą burzę. Kalias biegnie, nie dotykając niemal ziemi. Obok niego w równym kłusie, niby konie
w jednej uprzęży, biegną współzawodnicy. Ciepły wiatr gra uszom wesołą melodię. Ale szereg jakoś załamuje się, wydłuża.
Zostaje z tyłu jeden, potem dwóch, trzech. Na równej linii biegną już tylko Kalias, Ikkos, Filanor. Grube krople potu spływa-
ją Kaliasowi po twarzy i plecach. Serce łomoce silnie, zda się, chce rozsadzić szczupłe piersi. Przyjemny wiatr staje się nagle
wrogiem, który stawia opór, którego trzeba pokonać jak wodę na wzburzonym jeziorze. Nagle Ikkos krzyknął i zatrzymał się
na moment. Nie wiadomo skąd nawiany cierń wraził się w jego nogę. Filanor zaś biegnie niestrudzenie. Kalias słyszy jego
przyspieszony, nierówny oddech.

1
Halina Rudnicka (1909–1982) – pisarka i publicystka; autorka utworów dla dzieci i młodzieży.
2
Uczniowie Spartakusa – powieść, której głównym bohaterem jest kilkunastoletni Grek Kalias, uprowadzony przez piratów i sprzedany
na targu niewolników. Dołączył do powstańców pod przywództwem Spartakusa.
3
Spartakus – przywódca największego powstania niewolników w starożytnym Rzymie w 73–71 r. p.n.e.
4
helladonik – w starożytnej Grecji sędzia czuwający nad przestrzeganiem reguł zawodów.

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

1 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018

 Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

„Aha, już tak – jak błyskawica przelatuje przez myśl Kaliasa. – Nie dobiegnie”.
Kalias wysuwa się naprzód o szerokość klatki piersiowej – w następnym momencie już o długość cienia Filanora, który
ginie mu nagle sprzed oczu.
„Został poza mną” – uświadamia sobie chłopiec. I pewność zwycięstwa uskrzydla jego kroki. Jak baletnica przeskakuje
zaklętą linię mety.
Tłumy ryczą. A Kalias bezwładny i mokry osuwa się w ramiona przyjaciół – Kastora i Polluksa, którzy pieczołowicie
okrywają go ręcznikami. Wierny Efebus1, jakby postradał zmysły, krzyczy z przejęciem:
– Ka–lias, Ka–lias, Ka–lias! – i wymachuje rękoma. Głos jego to jakby słabe echo tłumu, który krzyczy imię zwycięzcy.
Jest teraz błogosławiona chwila odpoczynku, dopóki nie rozpoczną się następne biegi. Przyjaciele poją Kaliasa mlekiem
i karmią tłustymi, słonawymi placuszkami.
Rzucanie dyskiem najbardziej dręczy Kaliasa. To mu się nie zawsze udawało. […]
Potem rzucanie oszczepami. Tu najlepsze wyniki osiągnęli pasterze z Samnium. Wyniki Kaliasa były mierne, nie dyskwa-
lifikowały go jednak.
I wreszcie ostatnia część zawodów – mocowanie się. Były to ulubione przez wszystkich zapasy, gdzie nie tylko siła, wy-
trzymałość i zręczność decydowały o zwycięstwie, ale także inteligencja i przytomność umysłu. […]
Zawody dobiegały końca. Zwycięzców ustawiono w jednym szeregu. Zaraz zbliżył się do nich Spartakus, by wieńczyć
każdego gałązką oliwną. Kalias zaczerpnął szerokim wdechem powietrze. Co za cudowny dzień! Jakże ucieszy się matka
i Sara! Jakie będą z niego dumne! Spartakus wieńczył chłopców uśmiechając się życzliwie […]. Tłum wiwatował na cześć
zwycięzców. Niejeden ze starych Greków miał łzy w oczach – oto tu, na obcej ziemi, odżyła pamięć Olimpiady i wcieliła się
w czyn.

ZADANIE 1. (0–4)
Ustal, czy poniższe zdania dotyczące fragmentu powieści są prawdziwe, czy fałszywe. Odpowiedź zapisz obok.

• Zawody rozpoczęły się po znaku danym przez Spartakusa. .............

• Kaliasowi kibicował przyjaciel Egipcjanin. .............

• Kalias najbardziej lubił zapasy. .............

• Kalias najmniej obawiał się o wynik w rzucie dyskiem. .............

ZADANIE 2.* (0–1)

Wybierz właściwe dokończenie wypowiedzi.
Kastor i Polluks
a) wyśmiewali się z rzutów Kaliasa.
b) udzielili rady dotyczącej rzutu.
c) okryli ręcznikiem zmęczonego Kaliasa.
d) obsypali krążek piaskiem.

ZADANIE 3.* (0–1)

Wybierz właściwe dokończenie wypowiedzi.
Spartakus uhonorował zwycięzców
a) wyryciem ich imion w kamieniu.
b) wieńcem laurowym.
c) gałązką oliwną.
d) medalami.

1
Efebus – jedenastoletni Egipcjanin wzięty do niewoli, przyjaciel Kaliasa.

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

2 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018

 Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

ZADANIE 4.* (0–1)

Wskaż wszystkie poprawne odpowiedzi.
Kalias
a) był niewolnikiem.
b) nie miał matki.
c) pochodził z Grecji.
d) był szczupłym chłopcem.
e) był barczystym młodzieńcem.

ZADANIE 5.* (0–1)

Wybierz zestaw, w którym opisane we fragmencie powieści dyscypliny sportowe ułożono zgodnie z przebiegiem zawodów.
a) biegi zestaw I: d, a, b, c, e
b) rzut oszczepem
zestaw II: d, a, c, b, e
c) rzut dyskiem
d) skoki zestaw III: a, c, b, d, e
e) zapasy zestaw IV: a, b, c, e, d

ZADANIE 6. (0–2)
Określ charakter utworu Uczniowie Spartakusa. Wybierz i zaznacz poprawne fragmenty wypowiedzi.

A. przedstawione wydarzenia są odległe

utwór współczesny,
1. 
od naszych czasów.
Powieść Haliny
ponieważ B. przedstawione wydarzenia mogły mieć
Rudnickiej to
2. utwór historyczny, miejsce w czasach, w których żyła
autorka.

ZADANIE 7. (0–3)
Przytocz określenia opisujące bieg i biegaczy. Zapisz znajdujące się w tekście:

a) przenośnię – ...........................................................................

b) epitet – .....................................................................................

c) porównanie – .........................................................................

ZADANIE 8. (0–3)
Uzupełnij podane frazeologizmy odpowiednimi czasownikami z ramki.

odnieść, pobić, pokonać, ponieść, uniknąć, walczyć, zwyciężyć

a) ................................. kogoś w walce

b) ................................. na śmierć i życie

c) ................................. porażkę

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

3 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018

 Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

ZADANIE 9. (0–2)
Określ czas czasowników, które przeważają w opisie biegu. Napisz, w jaki sposób forma ta wpływa na narrację fragmentu.

• ………………………………………………………………………………………….

• ………………………………………………………………………………………….

ZADANIE 10. (0–2)

Podkreśl w podanych zdaniach przymiotniki, które mają charakter oceniający.
Ostatni rzut był najlepszy – dysk upadł obok pierwszej strzały. Kalias z wdzięcznością odwrócił się ku trybunom. To było
niesamowite przeżycie.

ZADANIE 11. (0–3)

Uzupełnij zdania dotyczące biegu bohatera odpowiednimi formami wyrazów z ramki. Zapisz w kratkach przypadek wsta-
wionych rzeczowników.

twarz, uszy, ziemia

Kalias biegnie, nie dotykając niemal ............................................... .

Ciepły wiatr gra ............................................... wesołą melodię.

Grube krople potu spływają mu po ............................................... i plecach.

ZADANIE 12. (0–4)

Połącz podane zdania składowe odpowiednimi spójnikami. Określ typ utworzonych zdań współrzędnie złożonych.

• Kalias musi dobrze rzucić oszczepem .......................... przegra zawody.

...................................................................................................................................................................................................

• Przeciwnik w zapasach jest silnym, barczystym mężczyzną, ................. Kaliasowi trudno będzie wygrać.

...................................................................................................................................................................................................

ZADANIE 13. (0–2)

Postaw w odpowiednich miejscach przecinek.
Spartakus pogratulował zwycięzcom i zwyciężonym. Cieszył się ich radością lecz towarzyszyła mu troska. Nie wiedział jak
potoczą się losy powstania.

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

4 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018

 Język polski | Słowa z uśmiechem | Klasa 5 Szkoła podstawowa 4–6

ZADANIE 14. (0–14)

Jakim człowiekiem był Kalias? Opisz bohatera, wykorzystując informacje z fragmentu powieści.

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

AUTORZY: Ewa Horwath, Anita Żegleń

5 © Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018