5.8. Linia ugigcia belki : 125 5.8, Linia ugigcia belki W wielu zagadnieniach ocena bezpieczetistwa wedtug wzoru (5.19) musi byé uzupel- niona okregleniem odksztalceni (przemieszczen) belki. Ich wartos¢ bowiem moze w rownym stopnin co i bezpieczeristwo decydowaé 0 przydatnosci konstrukcji. ‘Wyznaczenie przemieszczen rozpoczniemy od okreslenia postaci odksztatconej osi “4 \ AB‘C’ elki zginanej w plaszezyénie rysu- nku (rys. 5.48). O$ ta, jak wiemy, pokrywa sig z warstwa obojetna, wobec czego jej krzywizna 1/e wedtug wzoru (5.16) Ie = M{x)/EJ,, jest 2widzana z lokalng wartoscia M,(x) mo- mentu gnacego. Obierajgc jako of odcietych nieodksztatcong of belki, widzimy, 2e postaé odksztatconej osi, tw. linia ugigcia, bedzie znana, jesli wyznaczymy rzedne w(x) tej osi. Z geometrii ré2niczkowej wiemy, 2e krzywizna Le lini w(x) wyrada sig wzorem Ag = wi" [1+ w'2)9/? i po podstawieniu do poprzedniej zaleznosei mamy réwnanie w”" M,(x) Caw3F = Es, @) Rys. 5.48. Okreslenie ugieé belki wiatace w formie ré¢niczkowej poszukiwana funkejg w(x) 2 obciazeniem wyrazonym przez M,(x) i sztywnoscig belki EJ,. Ta ostatnia mode byé stata lub zmienna. 'W ogromnej wiekszosci zagadnies technicznych rzedne w(x), tzw. ugigcia, sa bardzo mate w poréwnaniu z diugoscig belki, wobec cZego male sq ted katy ugigcia 9. Dla takiego przypadku, tzw. malych ugie¢, mozna w réwnaniu (a) pominaé czton w'? w stosunku do jednosci. Dzigki temu réwnanie to przybiéra uproszezona postaé on Mylo) wae (5.20) Zgodnie przy tym z umowa, wprowadzona w art. 5.2, moment M,(x) uwazamy za dodatni, ady wywoluje on naprezenia sciskajgce w gérnej czesci belki (rys. 5.5). Z taka sama do- Kladnoscia jak powyéej napiszemy, 2e kat ugigcia (mierzony w radianach) Ox tgd=w'. (5.21) Samo wyznaczenie w(x) sprowadza sig do dwukrotnego scatkowania stronami réwnania (6.20), bedacego najprostszym réwnaniem rdzniczkowym drugiego rzedu. Z matematyki wiadomo, 2e w wyniku catkowania otrzymujemy funkcje w(x) obarczona dowolng funkeja liniowa Cx+D, gdzie state catkowania C i D muszq byé okreslone z warunkéw brzego- wych (podporowych). Nalegy tu rozréznié dwa warianty. W pierwszym z nich, gdy w(x)126 5. Zginanie proste ‘okreslone jest na calej belce jedna tylko funkcja x, stale C i D wyznaczamy z warunkéw unieruchomienia belki jako calosci. I tak dla przypadku (rys. 5.48), edy EJ, = const, mamy w utwierdzonym przekroju A (x = 0) (eo =0 oF (W)eno = . (6.22) gdy2 przekrdj ten nie ulega ani przesunigciu, ani obrotowi. Jesli bowiem pominaé odksztat- cenia od naprederi stycznych (rys, 5.37), to przekroje poptzeczne zostajq prostopadie do odksztatcone} osi.” Podobnie dla belki dwupodporowej (rys. 5.7) mamy dwa warunki (reo =0 oraz (W) 1 = 0, (5.23) wystarczajgce do okreslenia dwéch stalych C i D. ‘W wariancie drugim, jak na rys. 5.10, gdy w(x) okreslone jest w kole)nych odcinkach AD, DE, ... belki réznymi funkejami w';(x), W(X), ..., calkowanie réwnania (5.20) daje odpowiednio rézne wyratenia WID)TC1, WAR)HC2, voy WAR)+CLX+Da, Wa(x)+C2x+D2,-.- ) z rétnymi stalymi catkowania C,, D,, C2, D2,... Do wyznaczenia tych stalych mamy, jak poprzednio, dwa warunki typu (5.23), a ponadto w miejscach styku D, E, ... kolejaych odeinkéw, tzw. warunki cigglosci. Te ostatnie wyrataja fakt, 2e w miejscu styku odpo- wiednie galezie linii ugigcia maja wspéina rzednq i wspéing styczna, gdy2.w"” ma wszedzie wartosé skoriczona i pochodna w’ nie moze mieé przeskokéw. Tak na przyklad w prze~ kroju D, tj, x = a, mamy Wi(a)+C, = we(ay)+C2, wildy) + Cpa +D, = w2(ay)+ C24, +D2, © i podobnie w pozostalych przekrojach Ei F. Latwo sprawdzié, 2e liczba warunkéw ciggtosci tacznie z warunkami typu (5.23) lub (5.22) jest réwna liezbie szukanych statych catkowania, Rys. 5.49, Uproszezony obraz przemieszczei punktow belki Poniewaz rzedne w(x) sa z zatozenia male, zatem % doktadnoscia do thalych wyzszego rzedu mogna przyjaé, 2¢ calkowite przemieszczenia BB’, CC’,... punktow B,C osi sq prostopadie do pierwotnej osi ABC (rys. 5.49a). Takie same przemieszczenia jak punkty (D Diugos s odksztatcone} osi AB’C’, jako lezace) w warstwie obojetne), jest rowna dlugosci pier- ‘wotnej J, Rzut linii AB’C’ na ‘of x jest nieco krotszy niz li wynosi f = f ds.cos 6, a przesunigcie AI = =I-h. Zauwatmy (rys. 5.496), 2¢ dscos # = ds [1 —-(62/2)] = ds [1—(w'?/2)]. Z taka sama wige dokladnoscia, jak prey formulowaniu (5.20), moana napisaé ‘ds cos # = ds, a wtedy f dscos ® = = fds=1i Al=0. To samo moéna udowodnié dla dowolnego punktu B osi belki.5.8 Linia_ugigcia belki . 127 osi maja punkty warstwy obojetnej, ktéra przy zgieciu belki w plaszezyénie rysunku jest do tej plaszezyzny prostopadta. Inne sq natomiast przemieszczenia punktéw le2acych poza warstwa obojetna jak punkt D (rys. 5.49b). Pomijajac wplyw naprezen stycanych, czyli zaktadajac, 2e przekroje zostaja do osi belki prostopadte, widzimy, 2e przemieszezenie DD’ punktu D ma skladowa pionowa DD” i pozioma D’D’ ‘DD" =w+ze0s0—z=, D"D! = —zsind x —20 w —2w". (5.24) Powytsze rozumowanie dowodzi, 2e znajomos¢ linii ugigcia wystarcza przy pewnych uzasadnionych uproszezeniach do okreslenia przemieszczei wszystkich punktow belki. Z tego powodu przy badaniu przemieszczeni w belkach koncentrujemy sig na okresle- niu samej tylko Jini ugigcia. Zadania 1. Wymaczyé linie ugigcia pryzmatycznej belki (trys. 5.48) 0 przekroju kolowym. Okreslié ek- stremalny kat ugigcia 8, i ekstremaine ugigcie |w.| =J, tzw. sirzatke ugiecia, Prayjaé, 2 P = 10 kN I= 1m, E=2-10° MPa, a dopuszezalne naprezenic k, = ke = 100 MPa. Rozwigzanie, Moment gnacy okreslony jest jedna tylko funkejg M,=P(-) O dziale J, tam gdzie w; = 0. Odpowiadajaca temu odcieta xy = VP S= wel = Pb (PB)? 9ES, 13. © Latwo sig przekonaé, Ze odcieta x; niewigle rozni sig od 1/2. Nawet giy 6 -> 0, wowezas x1 —r Iy/3 i x1—(1/2) = 0,081. To powoduje, ze rbtnica w,—(w),1a Jest tez niewielka i nawet w granicznym przy- padku, gdy b+ 0, wowezas |we—(Wwe=sya| < 2.5% [Wes « Spostrzezenie to wykorzystujemy i w innych przypadkach belek dwupodporowych. Jesli miano- wicie A(x) nie zmienia maku na cate} dlugosci belki, to z techniczna dokladnoseig We % W, ® W przypadku szczegbinym, gdy a = b = //2, mamy 04 = On = PP/GEL, f PP /ABEL, « (5.30) 5. Po belce (rys. 5.52) przesuwa sig cigzar P. Jakiemu polozeniu P odpowiada: a) ekstremaina strzalka, b) ekstremalny kat &? Odp. a) obliczajac z wzoru (f) dfidb, z warunku dffdb = 0 mamy 6 = 12 i faa = PP/A8ES,; b) z rys. 5.52 widaé, ze ekstremaine # jest na podporze B. Z warunku d#,/db = 0, przy czym a = | —b, mamy b = I—(/f/3) i ostatecnie (Os)mex = PI7/9 y3EI,. 6. Dobraé Srednice d stalowego watka, ktérego scheraat statyczny odpowiada rys. 5.52, aby ugigcie w przekroju C nie przekraczalo 0,5 mm i aby naprezenia byly mniejsze od k, = 100 MPa. Dane liczbowe: P = 10KN, J = 1m, a = 0,6 m, E = 2,0-10* MPa. “Odp. Mamy tu niezaleéne warunki |we| < 0,5 mm i lox] < k. Z pieewszego przy wykorzystaniu (5.29) mamy J, = 192 emt, skad d’ = 7,9¢m, z drugiego W, = 24cm, skad d¥ 2 6,2 cm. Widaé, ze postulat sztywnosci jest tu ostrzejszy i d= d’ = 7,9 cm. 7. Podporami walka z zadania 6 sq w rzeczywistosci lozyska kulkowe jednorzedowe (rys. 5.3a): ktorych luz katowy # = 0,1°. Czy takie rozwiqzanie jest prawidiowe? Odp. Tak, bo obliczone z wzordw (5.28) przy J, = 192 cm* katy #4 = 1,46-10-> rad oraz Oy = = 1,66+10-* rad sq mniejsze nit 8 = 1,75-10- rad, 8. W belce (rys. 5.52) nie zmieniajge przekroju 2wigkszono dwukrotnie wymiary a, b i jednoczes- ‘nie zmniejszono dwukrotnie site P. Jak zmienia sie naprezenia ¢, ugiecia i katy ugiecia w odpowiadaja- eych sobie punktach belki pierwotne} i wydlutonej? Odp. Napregenia o te same, ugigcia wzrosna 4 razy, katy — 2 razy. 9. Wykorzystujac wyniki zadania 4 obliczyé ugigcie przekroju C i katy ugigcia na podporach belki (rys. 5.53). © Gdy 6+ 0, wowezas (W)ea12 = —PPBIIGE,, We > —PPO/9 V3EI,.ugigcia_belki Odp. Stosujge-zasade superpozycji (? rozkladamy zadanie na trzy bedace kopia zadania 4. Z wro- réw (5.28) obliczamy koleino OY = =1,75-10-9 rad, 0 = -1,00-10-? rad, #2) = 0,94-10-? rad, a catkowity kat 6, = 00 +005-00 = 0,94-10-8 rad = 0,054°, Prey obliczeniu we stosujemy wz6r dla (011) vat/2s Bdyz przekr6j C lety na prawo od sily Py. Po przeksztalceniach otrzymujemy =1,81-10-* rad = —0,104°, Podobnie wyznaczamy By Wo = —P, a3? —4ai)/ABEJ, = —1,83-10-7 m = —1,83 mm, Edy ="const = 408 Nm? ae Rys, 5.53. Preyklad zastosowania zasady superpozycji » wykorzystujemy wz6r (5.30), sdzie a, = 1m — odcigta odpowiadajaca sile P,. Przy obliczeniu w_ a przy okresleniu w{? bierzemy wo? = (wosauts = ~Ps bsGP 46/48, = 1,37 mm, gdyz xc = 1/2, a) = 3m oraz Py = —6 KN. W wyniku We = Wh+ Wb WO? == —1,83—1,33-41,37 = 1,79 mm, a wiec wypadkowe ugigde we jest do dotu. 10. Wykorzystujac wyniki poprzednich zadafi wyznaczyé katy ugi belki (rys. 5.54). . Rozwiazanie. Po wprowadzeniu dwéch przeciwnych moment6w M3 = gl?/2 sprowadzamy za- danie do superpozycii trzech prostszych. W pierwszym z nich czeSé AB zostaje nieddksztatcona, bo Mo 20, sytuacja zaé ezeéci BC jest identyczna jak belki (rys. 5.510), wobec ezego z zadania 3 mamy ao, 9’ git EL, . Podobnie w drugim praypadku, tj. dziatania My wszy, Ze cxeié BC, w ktbrej Mi? = 0, obraca sig jako sztywna calosé o kat 4, mamy D2) = gPh[2Eh, 02 = by = gPLI6ES,, w= Uy = GP LIGES,. ja 94 i Be oraz upigcie we PIES, wi! P/2, wekorzystujemy wyniki zadania 2. Zwazy- Na koniee w trzecim przypadku, identycanym z podanym na rys. 5.51a, otrzymujemy OD = gh/24ES,, 09 = Oy = gIt/24ES,, we = Bal = qIil/24EI,, © Rownanie (5.20) jest liniowe i ma postaé w’” = (0, edzie [(x) = M,G@I/EJ,. Jesti na belke Gzialaja koleino obcigzenia f(x) i fa(x), kt6rym odpowiadaja ugigcia w; i ws, to ich lacene dzialanie FO) = fiG)+FAl2) daje ugiecte w = wi-tws, a to jest wlasnie zasada superpozyei132 ‘5. Zginanie proste @ ostateczny wynik po uwzglednieniu zwrotéw jak na rysunkach 4 = OP 402) — BO) — (ltl /12EI,)—GQIERAED) , Bc = (Gi}/24EI,) (48°+48—-1), adzie & = I/l,. Jak widaé, w takich zadaniach celowe jest postugiwanie sig szkicami odksztalcesi belki odpowiadajacych poszezegdInym obciazeniom skladowym. GIA) BE +42 -8), A eel Rys. 5.54. Praykiad wykorzystania zasady superpozycji 11. W belce (rys. 5.20a) er = ¢2 oraz El, = const, Przy jakie} wartosci stosunku ,/f, = & katy ugigcia Oc i 8p sq rowne zeru? Odp. Kat [Bc| = [Bo] = (@l3/24E,) (4$+68?—1) iz warunku Oc = 0 otrzymujemy & = ei/h = = 0,366. Wynik ma praktyczne znaczenie w konstrukcji law przyrzad6w pomiarowych,