OLGU SUNUMU
Travma Sonrasý Stres Bozukluðu ve Sýnav
Kaygýsý için EMDR: Olgu Sunumu
EMDR for Post Travmatic Stress Disorder and Test Anxiety: A Case Report
Önder Kavakçý1, Osman Yýldýrým2, Nesim Kuðu3
1Yrd.Doç.Dr., 2Dr., 1Doç.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, Sivas
ÖZET
Travma sonrasý stres bozukluðu (TSSB) geliþmesine yol
açan etkenlerden biri de trafik kazalarýdýr ve Türkiye'de
oldukça yaygýndýr. Göz hareketleri ile duyarsýzlaþtýrma ve
yeniden iþleme (EMDR) son yýllarda özellikle travma son-
rasý stres bozukluðunda (TSSB) etkili olduðu gösterilmiþ
bir yaklaþýmdýr. Sýnav kaygýsý; öðrenciler için sýklýkla
akademik alanda performans düþüklüðü ve psikolojik
problemlerle birlikte olan önemli bir sorundur. Sýnav
kaygýsý olanlar; deðerlendirileceði zaman gerilim, endiþe
ve santral sinir sisteminin aþýrý uyarýlmasýný içeren isten-
meyen bir durum yaþarlar. Endiþe içeren tekrarlayýcý
düþünceler, kendini eleþtiren felaketleþtirici düþünceler,
fizyolojik uyarýlmýþlýk ve belirgin duygusal sýkýntý sýnav
kaygýsýna eþlik eder. Sýnavlarla ilgili olumsuz deneyimler
sýnav kaygýsýnýn oluþmasýna neden olabilmektedir. Sýnav
kaygýsýnýn tedavisi için çeþitli psikoterapi yöntemlerinin
yararlý olduðu bildirilmiþtir. Sýnav kaygýsý tedavisinde
EMDR denediðini bildiren az sayýda yayýn vardýr. Bu çalýþ-
mada trafik kazasý sonrasý TSSB geliþen ve EMDR uygu-
lanmasý sonucunda iyileþen 17 yaþýnda bir olgu sunul-
muþtur. TSSB belirtilerinin düzelmesinin ardýndan üniver-
site giriþ sýnavý ile ilgili yoðun korku ve kaygý bildiren has-
tada, bu kaygýnýn önceki olumsuz sýnav yaþantýlarý ile
iliþkili olduðu belirlenmiþ, bu yaþantýlarýna yönelik EMDR
tedavisi sonunda sýnav kaygýsý belirtilerinde belirgin
düzelme görülmüþtür.
Anahtar Sözcükler: EMDR, sýnav kaygýsý, travma sonrasý
stres bozukluðu, ergen.
(Klinik Psikiyatri 2010;13:42-47)
Bu çalýþma VI. Uluslararasý Travma Toplantýlarý'nda (11-13 Kasým Ýstanbul Armada Otel) poster bildiri olarak sunulmuþtur
42
SUMMARY
Prevalence of traffic accidents is very high in Turkey and
traffic accidents are one of the underlying reasons of
Posttraumatic Stress Disorder (PTSD). Eye Movement
Desensitization and Reprocessing (EMDR) is a new ther-
apeutic method which is effective for PTSD. Test anxiety
is a significant problem for students which leads to a
decline in academic performance and cause severe psy-
chological problems. People with test anxiety experience
undesirable symptoms like tension, worry and overstim-
ulation of the central nervous system when they are
under evaluation. Recurrent worried, self-critical and cat-
astrophic thoughts and physiologic arousal accompany
test anxiety. Negative experiences about examinations
can lead to test anxiety. Various psychoterapeutic
approaches have been reported that are beneficial in the
treatment of test anxiety. Few publications have report-
ed trial of EMDR in the treatment of test anxiety. We
describe a 17 year-old girl who had PTSD following a
traffic accident and who was treated by EMDR. After
treatment of PTSD, the girl reported intense fear and
anxiety about the university entrance examination. This
anxiety was associated with negative experiences about
previous examinations. EMDR treatment focused on
these negative experiences and significant improvement
was obtained.
Key Words: EMDR, test anxiety, post traumatic stres dis-
order, adolescent.
Makalenin geliþ tarihi: 13.05.2010, Yayýna kabul tarihi: 02.09.2010
 Travma Sonrasý Stres Bozukluðu ve Sýnav Kaygýsý için EMDR: Olgu Sunumu
GÝRÝÞ
Dünyada görülen ölüm nedenleri arasýnda trafik
kazalarý 2002 yýlýnda 11. sýradadýr, en fazla adole-
san ve genç eriþkinlerin yaralanmasýna ya da ölme-
sine neden olmaktadýr. Trafik kazalarýna baðlý
ölümler, bütün ölüm nedenleri içinde 5-29 yaþ
grubunda ikinci, 30-44 yaþ grubunda ise üçüncü
sýrada yer almaktadýr (The World Report on Traffic
Injury Prevention 2004). Türkiye'de 2007 yýlýnda
825583 trafik kazasýnda 5004 kiþi ölmüþ, 188383 kiþi
yaralanmýþtýr (Trafik Kazalarý Özeti 2007). Trafik
kazalarý sonrasýnda Travma sonrasý Stres
Bozukluðu (TSSB) oldukça yaygýndýr, Olofsson ve
ark.’nýn (2009) yakýnlarda yayýnlanan gözden
geçirmesine göre çocuk ve ergenlerde trafik kazasý
sonrasý ilk bir ayda TSS semptomlarýnýn yaygýnlýðý
%30 ve 3-6 aylýk dönemde %13 olarak bulunmuþ-
tur. Özaltýn ve ark. (2004) motorlu araç kazasý
nedeniyle hastaneye yatan 40 hastanýn takibinde
birinci ayda %20'sinde akut stres bozukluðu,
üçüncü ayda %30'unda TSSB geliþtiðini sap-
tamýþlardýr. Altýncý ayda TSSB oraný %17 oranýnda
bulunmuþtur.
Türkiye'de öðrenci ve aileleri için önemli stres kay-
naklarýndan biri de, tüm gençlik yaþamýný etkileyen
sýnav stresidir. Türkiye'de öðrenciler, tüm öðrenim
hayatlarý boyunca ve meslek edinme aþamasýnda
ulusal boyutta yapýlan birçok sýnava girmek zorun-
dadýrlar. Yayýnlarda eðer bireyin kariyer seçimini
ve gelecek fýrsatlarýný etkiliyorsa sýnavlarýn, özellik-
le stresli olabileceði belirtilmiþtir (Peleg-Popko
2004). Sýnanma aþamasýnda sýnav kaygýlý bireylerin
kaygý eþikleri daha düþüktür. Bu öðrenciler böyle
deneyimleri tehdit edici olarak algýlarlar ve sýnav
söz konusu olduðunda kendilik deðerleri daha
düþük olur. Literatürde, sýnav kaygýsý; kiþinin
deðerlendirileceði zaman gerilim, endiþe ve santral
sinir sisteminin aþýrý uyarýlmasýný içeren istenmeyen
bir durum olarak tanýmlanýr (Ergene 2003). Sýnav
kaygýsýnýn oluþumuna çeþitli faktörler katkýda
bulunabilir. Kiþinin performansýnýn deðer-
lendirilmesini içeren herhangi bir durum her
zaman bir miktar stres yaratýr, bireyin önceki
deneyimleri ve durum hakkýndaki algý ve
düþüncelerini etkileyebilen faktörler, sýnav deneyi-
mi için tepkilerini belirleyebilir (McDonald 2001).
Endiþe içeren tekrarlayýcý düþünceler, kendini
Klinik Psikiyatri 2010;13:42-47
eleþtiren felaketleþtirici düþünceler, fizyolojik
uyarýlmýþlýk ve belirgin duygusal sýkýntý sýnav
kaygýsýna eþlik eder (Sarason 1980a). Bir çalýþma-
da öðrencilerin %10'unda tedavi gerektirecek
düzeyde sýnav kaygýsý bulunmuþtur (Schaefer
2009).
Neuderth ve ark. (2009) bir gözden geçirmelerinde
sýnav kaygýsýný gidermek için sistematik duyarsý-
zlaþtýrma, beceri eðitimi, relaksasyon teknikleri,
biliþsel yeniden yapýlandýrma, imgeleme teknikleri,
dikkat eðitimi, kendini olumlu yönlendirme, çalýþ-
ma becerileri eðitimi, hipnoz, göz hareketleri ile
duyarsýzlaþtýrma ve yeniden iþleme (EMDR) gibi
yöntemler önerildiðini bildirmektedir. Bu gözden
geçirmeye göre randomize kontrollü çalýþmalarda
Biliþsel Davranýþçý Terapiler (BDT) etkinlik açýsýn-
dan öne çýkmaktadýr.
EMDR, psikodinamik, biliþsel, davranýþçý ve
danýþan merkezli yaklaþýmlar gibi çok iyi bilinen
farklý yaklaþýmlarýn öðelerini bir araya getiren bir
yöntemdir (Shapiro 2001). Pek çok çalýþma,
EMDR'nin TSSB'de etkili olduðunu göstermiþtir
(Lazrove ve ark. 1998, Scheck ve ark. 1998).
TSSB'nin tedavisinde, Travma Odaklý BDT ve
EMDR'nin diðer terapilerden üstün olduðunu
bildirilmiþtir (Bisson ve Andrew 2007). Sýnav
kaygýsýnda EMDR'nin etkisini deðerlendiren çeþitli
çalýþmalarda tutarsýz sonuçlar olduðu gibi
(Gosselin ve Matthews 1995, Baumann ve Melnyk
1994), tek seanslýk uygulama ile olumlu sonuçlar
bildiren çalýþma da vardýr (Maxfield ve Melnyk
2000a).
Bu makalede trafik kazasý sonrasý TSSB belirtileri
ile gelen bir olguda önce bu travmatik yaþantý ile
ilgili geliþen bozukluðuna yönelik EMDR çalýþmasý
yapýlmýþtýr. Ardýndan da yaþamýnda yine örseleyici
bir yaþantý ile iliþkili olduðu anlaþýlan sýnav
anksiyetesine yönelik EMDR uygulanmýþtýr. Tedavi
kazanýmlarý ve bir yýllýk izlem sonuçlarý
tartýþýlmýþtýr.
OLGU
CK 16 yaþýnda kadýn, lise 3. sýnýf öðrencisi, anne,
baba ve aðabeyi ile yaþýyor. Üç ay önce araç içi
trafik kazasý geçirmiþ, dört gün yoðun bakýmda
kalmýþ, teyze kadar deðer verdiði bir aile dostlarý da
43
Kavakçý Ö, Yýldýrým O, Kuðu N.
yaralanmýþ, uzun süre yoðun bakýmda kalmýþ ve
kurtarýlamamýþ. CK olaydan üç ay sonra; kazadan
hemen sonra baþlayan çabuk öfkelenme, sinirlilik,
kaza ile ilgili görüntüleri yeniden yaþama, olay
hakkýnda konuþmama ve çevresindekiler konuþ-
tuðunda odadan kaçma, yalnýz kalma, aðlama, ders
baþarýsýnda düþme, her an kötü þeyler olacaðý,
yakýnlarýný kaybedeceði þeklindeki TSSB belirtileri
ile baþvurdu. Kazadan sonra aracý kullanan yakýn-
larý ile görüþmemiþ, hastanede yattýðý sürece
"teyzesinin" ziyaretine, ölümü sonrasý da mezarýna
gidememiþ. Herhangi bir týbbi öyküsü ve ilaç kul-
laným öyküsü bildirilmedi.
Ýlk seansta, travma öyküsü alýndý, EMDR ile ilgili
bilgi verildi, uygulama için onayý alýndý. Trafik kaza-
sý, kaza sýrasýndaki görüntüler; araçtan çýkarýlmasý,
yakýnýnýn kaza sýrasýndaki görüntüleri, yoðun
bakým görüntüleri ve bunlarla beraber gelen
"tehlikedeyim, suçluyum, yalnýzým" þeklindeki biliþ-
leri EMDR yöntemiyle çalýþýldý. Yolculuk kendi
fikri olduðu için, "ben istemeseydim, belki böyle bir
kaza hiç olmazdý" þeklinde düþüncesi ve kendini
suçlayan biliþleri vardý. Ýki seansýn sonunda trafik
kazasýyla ilgili sýkýntýlarý oldukça azaldý, kaza ile
ilgili dalýcý görüntüler, kaçýnma davranýþlarý, yakýn-
larýna ve kendisine bir þey olacak þeklindeki
kaygýlarý kayboldu, olumsuz biliþleri yerini "artýk
geçti, geride kaldý, benim hatam deðildi" þeklindeki
biliþlere býraktý. Ýkinci seans sýrasýnda artýk kaza ile
ilgili sýkýntýlarýnýn fazla olmadýðý, ancak üniversi-
teye giriþ sýnavý ile ilgili sýkýntýlarýnýn þu anda ken-
disini daha fazla rahatsýz ettiðini belirtmesi üzerine
bu konuda çalýþýlmaya karar verildi.
Üniversiteye giriþ sýnavý için 1.5 yýlý olmasýna rað-
men bu sýnava girme konusunda yoðun endiþeleri
vardý. Öðrencilik hayatý boyunca sýnav konusunda
yaþadýðý ciddi bir sýkýntý olup olmadýðý sorulduðun-
da, ortaokul son sýnýfta Orta Öðretim Kurumlarý
Sýnavý sýrasýnda aþýrý heyecaný nedeniyle burnunun
kanadýðýný, sýnavý tamamlayamadýðýný dolayýsýyla
da sýnavda baþarýlý olamadýðýný bildirdi. Sýnavdan
haftalar önce burun kanamalarý baþlamýþ, yoðun
endiþe yaþýyormuþ. Bu sýnavla ilgili sahneler hede-
flendi ve çalýþmada altýncý sýnýfta yaþadýðý bir
anýsýný anýmsadý. Altýncý sýnýfta çalýþkan bir öðrenci
olmasýna raðmen, bir sayýsal dersten ortalama bir
not almýþ ve dersin öðretmeni "Sen nasýl böyle
44
düþük bir not alýrsýn, hiç yakýþtýramadým" diye
çýkýþmýþ ve babasýný görüþmek için çaðýrmýþ. Baba
ve hala ile görüþen öðretmeninin yanýnda zor anlar
yaþamýþ, görüþme sonrasý babasýnýn yüzündeki
ifadeyi "senden utanýyorum" der gibi bakýyordu
diye tanýmlýyor. Bu sahneyi hatýrladýðý zaman ken-
disi için "Ben utanç veren biriyim, utanç kay-
naðýyým" þeklinde biliþler tanýmlýyordu. Ertesi gün
müzik dersinde müzik öðretmeni sýnýfta enstrüman
çalabilen olup olmadýðýný sorduðunda arkadaþlarý
CK'yý göstermiþ ve keman çaldýðýný söylemiþler.
Enstrümaný yanýnda olmadýðý için istek üzerine
sýnýfta bir þarký söylemiþ. Müzik öðretmeni çok
beðenmiþ ve çok yetenekli olduðunu, mutlaka müz-
iðe yönelmesi gerektiðini söylemiþ. Hastamýz bu
öðüt karþýsýnda yoðun sýkýntý yaþamýþ, düþük not
aldýðý dersin öðretmeni ile müzik öðretmeninin
konuþtuðunu, CK'nýn sayýsal alanda bir geleceðinin
olamayacaðýný düþündüklerini, bu nedenle de müz-
iðe yönelirse en azýndan kendisini kurtarabileceðini
düþündükleri þeklinde bir inancý oluþmuþ. Bu anýyý
hatýrladýðý sýradaki kendisiyle ilgili biliþi "yetersiz-
im" þeklindeydi. Bu dersten sonraki her müzik der-
sinde öðretmeni müzik yeteneðini övmüþ, müziðe
yönelmesini öðütlemiþ ve CK her defasýnda sýkýntý
yaþamýþ.
Bu bilgilerden sonra CK ile altýncý sýnýfta düþük not
almasý, öðretmeni, babasý ve halasýyla yaþadýðý
anlar, müzik dersinde yaþadýklarý ve bunlarla ilgili
geliþtirdiði biliþleri EMDR yöntemiyle çalýþýldý.
Beþinci EMDR seansý sonrasýnda "herkes bazen
düþük not alabilir, bu onun yetersiz olduðu anlamý-
na gelmez, ben utanç kaynaðý deðilim, aksine
yetenekli, iyi biriyim, öðretmenim abartýlý
davrandý" þeklinde biliþleri oluþtu. Müzik öðret-
meni ve sayýsal dersinin öðretmeninin belki de hiç
konuþmamýþ olabileceklerini, müzik öðretmeninin
kendisini gerçekten beðendiði için övdüðünü
düþünmeye baþladý. Bu anýlarla ilgili sýkýntýsý belir-
gin olarak azalmýþtý.
Bu çalýþmanýn ardýndan OKS'de baþarýlý olarak
Anadolu lisesini kazanan aðabeyi ile ilgili kendisini
yetersiz hissettiren bir dizi anýsý çalýþýldý, bu alanda
da sýkýntýlarý azaldý. Tedavinin tamamlanmasýndan
1 yýl sonra yapýlan izleme görüþmesinde, yine
zaman zaman kaygýlarý olmasýna raðmen hem
trafik kazasý hem de sýnav anýlarý ile ilgili belirgin
Klinik Psikiyatri 2010;13:42-47
 Travma Sonrasý Stres Bozukluðu ve Sýnav Kaygýsý için EMDR: Olgu Sunumu
bir sýkýntýsýnýn olmadýðýný bildirdi. ÖSS'ye hazýrlýk
için (lise son sýnýfa geçmiþ) dershaneye gittiðini,
seviye belirleme sýnavýna rahat girdiðini, ancak
sýnavdan istediði kadar iyi bir puan alamadýðý için
üzgün olduðunu bildirdi. Sýnav öncesi ve sýnav
sýrasýnda herhangi bir sorun yaþamamýþtý.
Sýnavlarýn kendisinde herhangi bir sýkýntý yaþatma-
masýna raðmen, seviye tespit sýnavýnda iyi puan ala-
mamasý, hem de okuldaki öðretmenlerinin sýnýfa
karþý (belki de daha çok çalýþmalarý için) "bu hali-
nizle kazanamazsýnýz" yönündeki konuþmalarý
nedeniyle son günlerde motivasyonunun düþmeye
baþladýðýný bildirdi. Bu seansta sýnava çalýþma
teknikleri ve motivasyonunu nasýl koruyabileceði
konusunda biliþsel yöntemler önerildi. EMDR
çalýþmasý yapýlmadý.
TARTIÞMA
Bu çalýþmada sunulan olguda da trafik kazasý son-
rasý TSSB geliþmiþ ve iki seans EMDR uygulanmýþ
ve kazaya ait dalýcý anýlar, kaçýnma davranýþlarý, bu
anýlarla beraber gelen yoðun sýkýntýsý, öfkesi ve
kendini suçlayan düþünceleri kaybolmuþ, TSSB
tanýsý karþýlanmaz olmuþtur. EMDR'nin özellikle
TSSB'de etkinliði birçok çalýþma ile gösterilmiþtir
(Lazrove ve ark. 1998, Scheck ve ark. 1998) ve
belirtilerde birçok tedaviden daha hýzlý azalma yap-
makta (Ironsonve ark. 2002) ve daha az tedavi
seansý gerektirmektedir (van Etten ve Taylor 1998).
EMDR yaklaþýmýna göre travmatik yaþantý ile ilgili
anýlar bellekte uygun olmayan þekilde depolanýr.
Bu þekilde depolanan anýlar iþlevsel olmayan tepki-
lerin verilmesine yol açar. EMDR; deðiþmeden/-
iþlenmeden görüntü, düþünce, duyum gibi ilk hali
ile depolanmýþ travmatik anýlarýn yeniden iþlen-
mesini saðlar. Bu donmuþ haldeki verilerin bilgi
iþleme süreçlerinde yeniden harekete geçirilmesi ve
iþlenmesi ile travmatik aný uyum saðlayýcý bir
çözüme doðru hareket eder. Stres yaratan uyarana
karþý bir duyarsýzlaþtýrma ortaya çýkar ve gelecekte
daha iyi iþlevsellik gösterilebilmesi için uygun
tutum ve becerilerin yerleþtirilmesi saðlanýr
(Shapiro ve Maxfield 2002) . Bu olguda da EMDR
uygulamasý ile travmatik yaþantýlara ait anýlar ve
onlarla beraber depolanmýþ olumsuz duyum,
görüntü ve biliþler yeniden iþlenmiþ, önce duyarsý-
zlaþtýrma saðlanmýþ, ardýndan da daha iyi iþlevsellik
Klinik Psikiyatri 2010;13:42-47
gösterebileceði yeni biliþlerin yeni ve olumlu kendi-
lik inançlarýnýn yerleþmesi saðlanmýþtýr.
Ülkemizde öðrencilik yaþamýnýn birçok aþamasýnda
eleme sýnavlarý uygulanmaktadýr. Öðrenciler,
ilkokul seviyesinde seviye belirleme sýnavlarý, lise
düzeyinde ÖSS, üniversiteden sonra KPSS ve bun-
lara hazýrlýk kurslarý, kurs sýnavlarý gibi onlarca
sýnavla karþý karþýyadýr. Bu sýnavlarýn yol açtýðý
anksiyete birçok öðrencinin yaþamýný kâbusa
çevirebilmektedir. Öðrencilik yaþamýnýn bir döne-
minde bir veya birçok sýnavla ilgili örseleyici yaþan-
tý gençlerin kendileriyle ilgili olumsuz biliþler
geliþtirmelerine ve bu stresleri daha yoðun yaþa-
malarýna yol açabilir, iþlevselliklerini ileri derecede
bozabilir. DSM sisteminin tanýmladýðý ölçüde trav-
matik olmadýðý halde kiþide incinme yaratan bu
stres verici yaþantýlar, travmatik yaþantýlarda
olduðu gibi kiþinin kendisi ile ilgili inançlarýný etk-
ileyebilir ve kendileri ile ilgili olumsuz biliþler
geliþtirmesine yol açabilir. Bu olguda, stres verici
bir yaþantý hastanýn kendisi ile ilgili biliþlerini
deðiþtirmiþ, yetersiz olduðu, bu nedenle de baþarýlý
olamayacaðý þeklinde inançlara yol açmýþtýr. Bu açý-
dan hastanýn ele alýnýþý travmatik yaþantýlarýn
EMDR ile tedavisine benzerdir. Olguda olumsuz
anýlara ve onlardan kaynaklanan olumsuz biliþlere
yönelik EMDR uygulamasý hýzlý ve etkili bir tedavi
olanaðý vermiþtir.
Sýnav kaygýsýnýn oluþumunu açýklayan çeþitli mod-
eller vardýr. Bunlar; 1) Biliþsel Dikkat Modeli:
bireyin kendi kendine tekrarladýðý olumsuz
düþünceler ve altta yatan olumsuz biliþlerini içerir
(Sarason 1980, Wine 1980), 2) Biliþsel Beceri
Modeli: biliþsel etkenler ve öðrenme strateji-
lerindeki yetersizlikleri içerir (Meichenbaum ve
Butler 1980) ve 3) Sosyal Öðrenme Modeli: kendi
kendine yetebilme, sonuca yönelik beklentiler ve
motivasyonu içerir (Bandura 1977). Ayrýca vege-
tatif uyaranlar ile bedensel olarak uyarýlma sýnav
kaygýsý için sonuca etki eden bir etken olarak
tartýþýlmýþtýr (Neuderth ve ark. 2009). Sýnav kaygýsý
bir sýnavda baþarýsýz olmak ile artabilir (Hembree
1988).
Biliþsel-dikkat modelinde tanýmlanan olumsuz
biliþler olumsuz yaþantýlardan kaynaklanabilir.
EMDR yöntemi ile bu olumsuz biliþlere yol açan
anýlar iþlenebilir ve kiþinin kendisiyle ilgili olumsuz
45
Kavakçý Ö, Yýldýrým O, Kuðu N.
inançlarý deðiþtirilebilir. Biliþsel modelde taným-
lanan olumsuz iç konuþmalar deðiþtirilebilir, benlik
saygýsý arttýrýlabilir. EMDR'nin kendilik üzerinde
olumsuz etkili biliþlere ve bunlarla ilgili emosyonel
sýkýntýya neden olan travma kaynaklý anýlarýn
çözümlenmesinde etkililiði gösterilmiþtir (van
Etten ve Taylor 1998, Maxfield ve Hyer 2002b).
Ayrýca vegetatif uyarýmlarýn azaltýlmasý ve bedensel
uyarýlmalarýn azaltýlmasýna da katkýsý vardýr. Bu
nedenlerle EMDR'nin sýnav kaygýsý ile ilgili taným-
lanan tüm modeller için etkili olma olasýlýðý vardýr.
Sýnav ve benzeri her tür yarýþmada EMDR'nin per-
formansý arttýrmada etkili olabileceði ileri
sürülmüþtür. Foster ve Lendl (1995a ve 1996b),
EMDR'yi performans geliþtirme amacýyla
iþadamlarý, oyuncular, konuþmacýlar, müzisyenler
ve atletler üzerinde kullanmýþlardýr. Performans
geliþtirme amacý ile EMDR; danýþanlarýn en iyi
performanslarýný göstermeleri üzerindeki engel-
lerin ortadan kaldýrýlmasýna yönelik kullanýlmýþtýr.
Olumsuz geçmiþ anýlarýn yeniden iþlenmesi yerine,
olumlu deneyimler çalýþýlmýþ ve belleðin bu olumlu
deneyimlerle bað kurmasý saðlanmýþtýr. Olgu
KAYNAKLAR
Bandura (1977) Self-efficacy: toward a unifying theory of behav-
ioral change. Psychol Rev, 84(2):191-215.
Baumann W, Melnyk WT (1994) A controlled comparison of
eye movements and finger tapping in the treatment of test anxi-
ety. J Behav Ther Exp Psychiatry, 25(1):29-33.
Bisson J, Andrew M (2007) Psychological treatment of post-
traumatic stress disorder (PTSD). Cochrane Database Syst Rev,
18;(3):CD003388.
Ergene T (2003) Effective Interventions on test anxiety reduc-
tion: a meta-analysis. School Psychology International, 24:313-
328.
Foster S, Lendl J (1995a) Eye movement desensitization and
reprocessing: Initial application for enhancing performance in
athletes. Journal of Applied Sport Psychology, 7(Suppl.):63.
Foster S, Lendl J (1996b) Eye movement desensitization and
reprocessing: Four case studies of a new tool for executive
coaching and restoring employee performance after setbacks.
Consulting Psychology Journal, 48:155-161.
Gosselin P, Matthews WJ (1995) Eye movement desensitization
and reprocessing in the treatment of test anxiety: a study of the
effects of expectancy and eye movement. J Behav Ther Exp
Psychiatry, 26(4):331-337.
Hembree R (1988) Correlates, causes, effects, and treatment of
test anxiety. Rev Educ Res, 58(1):47-77.
Ironson G, Freund B, Strauss JL, ve ark. (2002) Comparison of
46
bildirilerinde olumlu sonuçlar alýnmasýna raðmen;
performans geliþtirme alanýnda henüz kontrollü
çalýþmalar bildirilmemiþtir. Yazarlarýn ortak
görüþü, sýnav kaygýsý üzerinde EMDR'nin perfor-
mans geliþtirme uygulamasýnýn iyi sonuçlar vere-
ceði þeklindedir.
Sonuç olarak EMDR hem TSSB'de, hem de sýnav
kaygýsý gibi önemli stres durumlarýnda kaygý azalt-
mada etkili ve kolay uygulanabilir bir tedavi olarak
görünmektedir. Türkiye'de neredeyse beþikten
mezara kadar süren sýnava girme zorunluluðu;
yaþamýn bir parçasý olan sýnanma kaygýsýný, çoðu
zaman klinik ortamlara taþýmakta ve ruh saðlýðý
çalýþanlarýný yoðun danýþan baþvurusu ile karþý
karþýya býrakmaktadýr. Özellikle sýnav kaygýsý üzer-
ine yapýlacak kontrollü çalýþmalar; hem EMDR
üzerine bilgilerimizi arttýracak, hem de birçok sýnav
kaygýsý yaþayan danýþanýn sorunu için yeni bir
saðaltým aracý olarak ortaya çýkabilecektir.
Yazýþma adresi: Dr.Önder Kavakçý, Cumhuriyet Üniversitesi
Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, okavakci@yahoo.com
two treatments for traumatic stress: A community based study of
EMDR and prolonged exposure. J Clin Psychol, 58:113-128.
Lazrove S, Triffleman E, Kite L ve ark. (1998) An open trial of
EMDR as treatment for chronic PTSD. Am J Orthopsychiatry,
68(4):601-8.
Maxfield L, Melnyk WT (2000a) Single Session Treatment of
Test Anxiety with Eye Movement Desensitization and
Reprocessing (EMDR) Int J Stress Management, 7(2):87-101.
Maxfield L, Hyer, LA (2002b) The relationship between effica-
cy and methodology in studies investigating EMDR treatment
of PTSD. J Clin Psychol, 58:23-41.
McDonald AS (2001) The prevalence and effects of test anxiety
in school children. Educational Psychology, 21:89-101.
Meichenbaum D, Butler L (1980) Toward a conceptual model
for the treatment of test anxiety: implications for research and
treatment. In: Sarason IG (ed) Test anxiety: theory, research,
and applications. Erlbaum, Hillsdale.
Neuderth S, Jabs B, Schmidtke A (2009) Strategies for reducing
test anxiety and optimizing exam preparation in German uni-
versity students: a prevention-oriented pilot project of the
University of Würzburg. J Neural Transm, 116 (6):785-790.
Olofsson E, Bunketorp O, Andersson AL (2009) Children and
adolescents injured in traffic--associated psychological conse-
quences: a literature review. Acta Paediatr, 98(1):17-22.
Özaltýn M, Kaptanoðlu C, Aksaray G (2004) Motorlu araç
Klinik Psikiyatri 2010;13:42-47
 Travma Sonrasý Stres Bozukluðu ve Sýnav Kaygýsý için EMDR: Olgu Sunumu
kazalarýndan sonra görülen akut stres bozukluðu ve travma son-
rasý stres bozukluðu Türk Psikiyatri Dergisi, 15(1):16-25.
Peleg-Popko O (2004) Differentiation and test anxiety in ado-
lescents. J Adolesc, 27:645-662.
Sarason IG (1980a) Introduction to the study of test anxiety. In
IG Sarason (Ed), Test anxiety:Theory, research, and applica-
tions (pp. 3-14). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Schaefer A, Matthess H, Pfitzer G ve ark. (2007) Mental health
and performance of medical students with high and low test anx-
iety. Psychother Psychosom Med Psychol, 57:289-297.
Scheck MM, Schaeffer JA, Gillette C (1998) Brief psychological
intervention with traumatized young women: The effi cacy of
eye movement desensitization and reprocessing. J Traumatic
Stress, 11:25-44.
Shapiro F (2001) Eye movement desensitization and reprocess-
ing: Basic principles, protocols and procedures. 2. Baský, New
York: Guilford Press.
Klinik Psikiyatri 2010;13:42-47
Shapiro F, Maxfield L (2002) Eye Movement Desensitization
and Reprocessing (EMDR): Information Processing in the
Treatment of Trauma. J Clin Psychol, 2002; 58: 933-946.
The World Report on Traffic Injury Prevention 2004. The
Fundementals, Chapter One, Geneva, 2004.
T.C.Ulaþtýrma Bakanlýðý Karayollarý Genel Müdürlüðü Trafik
Kazalarý Özeti 2007 Bakým Dairesi Baþkanlýðý Trafik Þubesi
Müdürlüðü Kasým 2008.
van Etten ML, Taylor S (1988) Comparative efficacy of treat-
ments for post-traumatic stress disorder: A meta-analysis. Clin
Psychol Psychother, 5:126-144.
Wine J (1980) Cognitive-attentional theory of test anxiety. In:
Sarason IG (Ed) Test anxiety: theory, research and applications.
Erlbaum, Hillsdale.
47