TS en Iso 12100-2

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN ISO 12100-2
Nisan 2006
ICS 01.040.13; 13.110
MAKİNALARDA GÜVENLİK – TEMEL KAVRAMLAR,

TASARIM İÇİN GENEL PRENSİPLER – BÖLÜM 2:
TEKNİK PRENSİPLER
Safety of machinery - Basic concepts, general principles for

design - Part 2: Technical principles
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 01.040.13; 13.110 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 12100-2/Nisan 2006
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 12100-2 (2003) standardı esas alınarak, TSE
Mühendislik Hizmetleri İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 13 Nisan 2006 tarihli
toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
− Bu standardın kabulü ile TS EN 292-2 (1996) iptal edilmiştir.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
Giriş................................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 2
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 2
4 Güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirler .............................................................................. 2
4.1 Genel ....................................................................................................................................................... 2
4.2 Geometrik faktörlerin ve fiziksel özelliklerin dikkate alınması ................................................................. 2
4.3 Makina tasarımı ile ilgili genel teknik bilgilerin dikkate alınması ............................................................. 3
4.4 Uygun teknolojinin seçilmesi ................................................................................................................... 4
4.5 Bir bileşenin diğer bileşen üzerindeki pozitif mekanik etkisi prensibinin uygulanması............................ 4
4.6 Dengenin korunması için tedbirler........................................................................................................... 4
4.7 Sürekli kullanım için tedbirler.................................................................................................................. 5
4.8 Ergonomik prensiplere uyulması ............................................................................................................. 5
4.9 Elektrik tehlikelerinin önlenmesi .............................................................................................................. 6
4.10 Pnömatik ve hidrolik donanımdan kaynaklanan tehlikelerin önlenmesi .......................................... 6
4.11 Kumanda sistemine güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirlerin uygulanması ................. 6
4.12 Güvenlik fonksiyonlarının arızalanma olasılığının en aza indirilmesi ............................................ 10
4.13 Donanımın güvenirliği ile tehlikelere maruz kalmanın sınırlanması .............................................. 11
4.14 Yükleme (besleme)/boşaltma (ayırma) işlemlerinin mekanizasyonu veya otomasyonu............... 11
4.15 Ayar ve bakım noktalarının zarar bölgesinin dışında konumlandırılması ile tehlikelere maruz
kalınmasının sınırlanması ............................................................................................................................ 12
5 Teknik koruma tedbirleri ve tamamlayıcı koruyucu tedbirler ............................................................ 12
5.1 Genel ..................................................................................................................................................... 12
5.2 Mahfazaların ve koruyucu cihazların seçilmesi ve uygulanması .......................................................... 12
5.3 Mahfazaların ve koruyucu cihazların tasarım kuralları.......................................................................... 16
5.4 Emisyonların azaltılması için tedbirler................................................................................................... 18
5.5 Tamamlayıcı koruyucu tedbirler ............................................................................................................19
6 Kullanım bilgileri .................................................................................................................................... 20
6.1 Genel kurallar .................................................................................................................................... 20
6.2 Kullanım bilgilerinin yeri ve niteliği .................................................................................................... 21
6.3 İşaretler ve uyarı cihazları ................................................................................................................. 21
6.4 İşaretlemeler, piktogramlar, yazılı uyarılar ........................................................................................ 21
6.5 Makina ile birlikte gelen dokümanlar (özellikle, talimat el kitabı) ...................................................... 22
Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın maddeleri ile AB direktiflerinin temel kuralları veya diğer
hükümleri arasındaki ilişki............................................................................................................... 24
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 25
Makinalarda güvenlik – Temel kavramlar, tasarım için genel prensipler –

Bölüm 2: Teknik prensipler
Giriş
Bu standardın temel amacı, tasarımcılara, amaçlanan kullanımları için güvenli makina tasarlamalarını
sağlamak üzere, kapsamlı bir çerçeve ve rehber oluşturmaktır. Bu standard, standard hazırlayanlar için bir
strateji de sağlamaktadır.
Makinalarda güvenlik kavramı, makinaların kullanım ömrü boyunca yeterince azaltılmış risk ile amaçlanan
fonksiyonlarını yerine getirme özelliğini kapsar.
Bu standard, aşağıdaki yapıya sahip standardlar serisinin temelini oluşturur:
- A tipi standardlar (temel güvenlik standardları) tasarım için temel kavram ve prensipler ile bütün
makinalara uygulanabilecek genel hususları verir.
- B tipi standardlar (özel güvenlik standardları) geniş çapta makinalar da kullanılan bir güvenlik unsurunu
veya bir tip korunmayı ele alır:
- B1 tipi standardlar belirli bir güvenlik unsuru (örneğin, güvenlik mesafeleri, yüzey sıcaklığı, gürültü),
- B2 tipi standardlar teknik korunma tedbirleri (örneğin, iki elle kumanda, ara kilitleme cihazları,
basınca karşı duyarlı cihazlar, mahfazalar)
üzerinedir.
- C tipi standardlar (makina güvenlik standardları) belirli bir makina veya makina grubunun ayrıntılı güvenlik
şartlarını ele alır.
Bu standard A tipi bir standarddır.
Bu standarddaki maddelerde yer alan konuların birçoğu, daha ayrıntılı olarak, diğer A tipi ve B tipi
standardlarda ele alınmaktadır.
C tipi bir standard, EN 12100 standard serisinin ikinci bölümünde yer alan bir ya da daha fazla hükümden
veya B tipi standarddan sapmalar gösterdiği takdirde, bu C tipi standarddaki hükümlerden önce gelir.
Temel terminolojinin ve genel tasarım metotlarının tasarımcılara iletilmesi için bu standard eğitim amaçlı kurs
programlarına ve el kitaplarına dâhil edilebilir.
1 Kapsam
Bu standard makina tasarımında güvenliği sağlamak üzere tasarımcılara yardımcı olunması amacıyla teknik
prensipleri kapsar.
Bu standardın, belirli bir soruna çözüm aranırken, EN ISO 12100-1 ile birlikte kullanılması amaçlanmıştır.
EN ISO 12100’ün her iki bölümü diğer dokümanlardan bağımsız olarak kullanılabilir veya diğer A tipi, B tipi
veya C tipi standardların hazırlanmasında temel alınabilir.
Bu standard evcil hayvanlara, eşyalara veya çevreye verilecek zararları dikkate almaz.
1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı
kullanılır.
EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
Safety of machinery – Electrical TS 10316 Makinalarda güvenlik - Makinaların elektrik
IEC 60204-1:
equipment of machines – Part 1: EN 60204-1 teçhizatı - Bölüm 1: Genel kurallar
1997
General requirements
Safety of machinery — Basic
EN ISO 12100- TS EN ISO
concepts, general principles for
1: 2003 12100-1*
design —Part 1: Basic
terminology.
3 Terimler ve tarifler
EN ISO 12100 serisi standardların amacı bakımından, EN ISO 12100-1’de verilen terimler ve tarifler
uygulanır.
4 Güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirler

4.1 Genel
Güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirler, risk azaltma işleminde ilk ve en önemli basamaktır.
Makinanın özelliklerinde var olan koruyucu tedbirlerin, makinanın ömrü boyunca etkin kalacağı muhtemel
olup, tecrübeler çok iyi tasarımlanmış teknik koruma tedbirlerinin başarısız olabileceğini, ihlâl edilebileceğini,
kullanım bilgilerinin uygulanamayabileceğini göstermiştir.
Güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirler, makinaya özgü ve/veya tehlikeye açık kişilerle makina
arasındaki etkileşime ilişkin tasarım özelliklerinin tehlikeden kaçınmak veya riskleri azaltmak için uygun
olarak seçilmesiyle elde edilir.
Not - Güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirlerin yetersiz kaldığı yerlerde, risk azaltma hedefine
ulaşmak üzere kullanılacak teknik koruma tedbirleri ve tamamlayıcı tedbirler, Madde 5’te verilmektedir.
4.2 Geometrik faktörlerin ve fiziksel özelliklerin dikkate alınması
4.2.1 Geometrik faktörler

Bu faktörler aşağıdakiler olabilir:
- Makina şeklinin, çalışma alanlarının ve tehlikeli bölgelerin kumanda konumundan doğrudan

görünebilmesini azamiye çıkaracak şekilde tasarımlanması (örneğin, kör noktaların azaltılması) ve
gerekli görüldüğü durumlarda insanın görme özelliklerini de hesaba katarak, özellikle güvenli
çalışmanın kullanıcının doğrudan kontrolünü gerektirdiği yerlerde, ayna gibi dolaylı görme araçlarının
seçilip yerleştirilmesi, örneğin;
- seyyar makinaların hareket ve çalışma bölgesi,
- kaldırılan yükün veya kişilerin kaldırılması için kullanılan makinanın taşıyıcı biriminin hareket bölgesi,
- elle tutulan veya elle kumanda edilen el aletleri ile işlenen malzemenin temas bölgesi,
- mekanik bileşen parçaların şekli ve göreceli konumları; örneğin, ezme ve makaslama tehlikeleri,
hareketli parçalar arasındaki boşluğun insan organlarının güvenli geçeğini kadar genişletilmesi veya
boşluğun hiçbir organın geçemeyeceği kadar daraltılması ile önlenebilir (ISO 13852, ISO 13853, ISO
13854).
1)
TSE Notu : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. ∗ işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
2
- keskin köşe ve kenarlardan ve dışarıya çıkıntı yapan parçalardan kaçınmak; parçaların kullanım
amaçlarının el verdiği ölçüde, yaralanmalara ve insan organlarının veya giyeceklerinin sıkışmasına
neden olabilecek keskin kenar, keskin açılar, pürüzlü yüzeyler, dışarıya çıkıntı yapan parçalar
makinaların erişilebilen bölümlerinde bulunmamalıdır. Özellikle, metal saç levhaların kenarları
çapaklardan temizlenmeli, kıvrılmalı veya düzeltilmeli, tuzak oluşturabilecek boruların açık uçları
kapaklarla örtülmelidir.
- makina şeklinin, uygun çalışma konumuna ve el kumandalarına (tahrik ediciler) erişilebilirliği

sağlanacak şekilde tasarımlanması.
4.2.2 Fiziksel özellikler

Aşağıdaki faktörler dikkate alınabilir, örneğin;
- tahrik edilen parçanın mekanik tehlike oluşturmaması amacıyla tahrik kuvvetinin yeterince düşük
değerlerde sınırlanması,
- hareketli parçaların kütle ve/veya hızlarının, dolayısıyla kinetik enerjilerinin, sınırlandırılması,
- emisyonunun, emisyon kaynağının özellikleri değiştirilerek sınırlandırılması,
- gürültü yayımının kaynağında azaltılması için tedbirler (ISO/TR 11688-1),
- titreşimin kaynağında azaltılması için tedbirler; örneğin, kütlelerin yerinin değiştirilmesi veya kütle
eklenmesi ve işlem parametrelerin (hareketlerin frekans ve/veya genlikleri gibi) değiştirilmesi (elle
tutulan ve elle kumanda edilen makinalar için, CR 1030-1’e bakınız),
- tehlikeli maddelerin emisyonunun azaltılması için, örneğin daha az tehlikeli maddelerin kullanılması
veya toz azaltıcı işlemler dâhil, tedbirler.
- ışıma emisyonunun azaltılması için, örneğin tehlikeli ışıma kaynaklarının kullanılmasından

kaçınılması, ışımanın gücünün makinanın doğru olarak fonksiyonunu yerine getirmesine yeterli en
düşük seviyeyle sınırlandırılması, kaynağın ışınlar hedef üzerinde yoğunlaşacak şekilde
tasımlanması, kaynak ile kullanıcı arasındaki mesafenin arttırılması veya makinanın uzaktan
çalıştırılmasının sağlanması dâhil, tedbirler.
- iyonlaştırıcı olmayan ışımanın azaltılması için tedbirler Madde 5.4.3’te verilmiştir (EN 12198-1 ve EN
12198-3).
4.3 Makina tasarımı ile ilgili genel teknik bilgilerin dikkate alınması
Genel teknik bilgiler, tasarımla ilgili teknik özelliklerden (örneğin, standardlar, yönetmelikler, hesaplama
metotları) türetilebilir. Bu bilgiler aşağıdaki hususları kapsamak için kullanılır:
a) Mekanik gerilmeler, örneğin;
- doğru hesaplama, imalât ve gerektiği yerde uygun bağlantı metotlarının (örneğin, cıvatalı
birleştirme, kaynakla birleştirme) uygulanması ile gerilmenin sınırlandırılması,
- aşırı yüklemenin önlenmesiyle gerilmenin sınırlandırılması (örneğin, eriyen tapalar, basınç
sınırlayıcı vanalar, kırılma noktaları, döndürme momenti sınırlayıcı cihazlar),
- değişken gerilme altındaki elemanların mekanik yorulmasından kaçınılması (özellikle
çevrimsel gerilmeler),
- döner elemanların statik ve dinamik dengelenmesi.
b) Malzemeler ve malzemelerin özellikleri, örneğin;
- paslanmaya, yaşlanmaya, aşınmaya ve yenmeye karşı direnç,

- sertlik, süneklik, kırılganlık,
- homojenlik,
- zehirlilik,
- alevlenebilirlik.
3
c) Aşağıdakiler için emisyon değerleri;
- gürültü,
- titreşim,
- tehlikeli maddeler,
- ışıma.
Belirli bileşenlerin veya sistemlerin güvenirliği güvenlik açısından kritik ise, gerilme değerleri uygun çalışma
katsayıları ile çarpılmalıdır.
4.4 Uygun teknolojinin seçilmesi

Bir veya daha fazla tehlike, bazı uygulamalarda kullanılacak teknolojinin seçilmesi ile ortadan kaldırılabilir
veya riskler azaltılabilir. Örneğin;
a) patlayıcı ortamlarda kullanılması amaçlanmış makinalarda;
- tamamen pnömatik veya hidrolik kumanda sitemleri ve makina tahrik edicilerin,
- “Yapısı itibariyle güvenli” elektrik donanımının (EN 50020) kullanılması,
b) çözücüler gibi işleme tâbi tutulacak özel mamullerde, sıcaklığı parlama noktasının çok altında
tutacak donanımın kullanılması,
c) yüksek gürültü seviyelerinden kaçınılması için alternatif donanımın kullanılması, örneğin;
- pnömatik yerine elektrik donanımın kullanılması,
- belirli şartlar altında mekanik kesme yerine su jetiyle kesme yapılması.
4.5 Bir bileşenin diğer bileşen üzerindeki pozitif mekanik etkisi prensibinin
uygulanması
Hareket eden bir mekanik bileşen, kaçınılmaz olarak, doğrudan temas veya rijit bir eleman vasıtasıyla, başka
bir parçayı da kendisiyle birlikte hareket ettiriyorsa, bu bileşenler pozitif bir şekilde bağlanmıştır. Buna,
elektrik devrelerinde anahtarlama cihazlarının pozitif açma işlemi örnek verilebilir (IEC 60947-1 ve ISO
14119 Madde 5.7).
Not - Bir mekanik bileşen hareket ederek başka bir bileşenin serbest hareket etmesine imkân veriyorsa
(örneğin, yer çekiminin etkisiyle, yay kuvvetiyle) ilk bileşenin diğeri üzerinde pozitif mekanik etkisi
yoktur.
4.6 Dengenin korunması için tedbirler

Belirlenmiş kullanma şartları altında güvenli olarak kullanılabilmelerini sağlamak üzere, makinalar, yeterli
dengeye sahip olacak şekilde tasarımlanmalıdır.
Hesaba katılacak faktörler aşağıdakileri içermektedir:

− Taban geometrisi,
− Yükleme dâhil ağırlık dağılımı,
− Dinamik kuvvetler; makina parçalarının, makinanın kendisinin veya makinanın üzerindeki elemanların
hareketinden kaynaklanan bu kuvvetler devirme momentine neden olabilir,
− Titreşim,
− Ağırlık merkezinin salınımı,
− Makinanın hareket ettirilmesi veya başka bir yerde yeniden kurulması durumunda taşıyıcı yüzeylerin
özellikleri (örneğin, zemin şartları, eğim),
− Dış kuvvetler (rüzgâr basıncı, elle uygulanan kuvvetler).
Denge; makinanın ömrü boyunca, taşınması, hareket ettirilmesi, tesisi, kullanımı, işletimden kaldırılması ve
sökülmesi dâhil bütün aşamalarda düşünülmelidir.
Denge için uygulanabilecek teknik koruma tedbirleri ile ilgili diğer koruyucu tedbirler Madde 5.2.6’da
verilmiştir.
4
4.7 Sürekli kullanım için tedbirler

Bir makina tasarımlanırken aşağıdaki sürekli kullanım faktörleri dikkate alınmalıdır:
− Erişilebilirlik; iş elbiseleri ve kullanılan aletlerin boyutları dâhil, ortam ölçüleri ve insan vücut ölçülerini
dikkate alarak,
− Kullanım kolaylığı, insan kabiliyetini dikkate alarak,
− Özel alet ve donanım sayısının sınırlandırılması.
4.8 Ergonomik prensiplere uyulması
4.8.1 Makina tasarımlanırken kullanıcının zihinsel veya fiziksel gerginlik ve gerilmenin azaltılması için
ergonomik prensipler dikkate alınmalıdır. Bu prensipler, temel tasarımda makinaya (otomasyon derecesi) ve
kullanıcıya görevler verilirken göz önünde tutulmalıdır.
Not - Bu husus işlemin performans ve güvenirliğini de artırır, bu suretle makinanın bütün kullanım
aşamalarında hata olasılığı düşer.
Amaçlanan kullanıcı popülâsyonda bulunabilecek vücut ölçüleri, güç ve duruş biçimleri, hareketlerin genliği,
çevrimsel işlemlerin sıklıkları dikkate alınmalıdır (ISO 10075 ve ISO 10075-2).
Kumandalar, işaretler ve veri gösterim elemanları gibi kullanıcı makina ara yüzünün bütün elemanları
kullanıcı ve makina arasında açık ve net etkileşimi sağlamak üzere kolayca anlaşılır şekilde
tasarımlanmalıdır.
(EN 614-1, ISO 6385, EN 13861 ve IEC 61310-1)
Tasarımcı, özellikle, makina tasarımının aşağıda verilen ergonomik unsurlarını dikkate almalıdır:
4.8.2 Makinanın kullanımı sırasında gerginlik yaratacak duruş ve hareketlerden kaçınılması (örneğin,
makinanın çeşitli kullanıcılara göre ayarlanması için imkânların sağlanması).
4.8.3 Makinaların (daha ziyada elle tutulan ve seyyar makinaların), harcanacak insan gücü, kumandaların
tahrik edilmesi ve el, kol, bacak anatomisi de dikkate alınarak kolaylıkla çalıştırılacak şekilde tasarımlanması.
4.8.4 Mümkün olduğu ölçüde gürültü, titreşim ve ısıl etkilerden kaçınılması (örneğin, aşırı sıcaklıklar).
4.8.5 Kullanıcının çalışma ritminin otomatik çevrim sırasıyla irtibatlanmasından kaçınılması.
4.8.6 Makinanın ve/veya mahfazalarının tasarım özellikleri ortam aydınlatmasını yetersiz kılıyorsa, çalışma
alanının ve ayarlama, kurma ve sık bakım noktalarının aydınlatılması için makinada veya makinanın
üzerinde yerel aydınlatmaların sağlanması. Risk oluşturuyorsa, titrek, göz alıcı ışıklardan, gölgelerden ve
stroboskopik etkilerden kaçınılmalıdır. Işık kaynağının ayarlanması gerekiyorsa, ışık kaynağı ayarı yapacak
kişilere risk oluşturmayacak şekilde konumlandırılmalıdır.
4.8.7 El kumandaları (tahrik ediciler), aşağıdakileri sağlayacak şekilde, seçilmeli, yerleştirilmeli ve

tanımlanmalıdır:
− El kumandaları, açıkça görünebilir, tanınabilir ve gerektiği yerde uygun şekilde işaretlenmiş olmalıdır
(Madde 5.4).
− El kumandaları, tereddütte veya zaman kaybına neden olmadan ve belirsizlik oluşturmadan güvenli
şekilde çalıştırılabilmelidir (örneğin, standard kumanda yerleşimi, kullanıcının bir makinadan benzer tipte
aynı çalışma düzenine sahip makinaya geçtiğinde hata ihtimalini azaltır).
− El kumandalarının yerleri (basmalı düğmeler) ve hareketleri (kollar ve direksiyon simitleri) fonksiyonları
ile uyumlu olmalıdır.
− El kumandalarının çalışmaları ek risk oluşturmamalıdır.
Ayrıca EN 894-3’e bakınız.
Bir kumanda çeşitli fonksiyonları yerine getirmek üzere tasarımlandığında ve imal edildiğinde (klavyelerde
olduğu gibi bire bir fonksiyon yerine getirilmiyorsa), gerçekleştirilecek fonksiyon, açıkça gösterilmeli ve bu
fonksiyon gerektiği durumlarda kullanıcı tarafından onaylanmalıdır.
5
Kumandaların yerleşimi, hareketleri ve çalıştırma direnci, yaptıkları işlere uygun olacak şekilde ergonomik
prensipler dikkate alınarak düzenlenmelidir. Kullanılması gerekli olan veya kullanımı öngörülebilen kişisel
koruyucu donanımdan (ayakkabı, eldivenler vb.) kaynaklanan kısıtlamalar dikkate alınmalıdır.
4.8.8 Göstergeler, kadranlar ve görülebilir görüntü birimleri, aşağıdakileri sağlayacak şekilde seçilmeli,
yerleştirilmeli ve tanımlanmalıdır:
− İnsanın algılama özelliklerine ve parametrelerine uygun.
− Gösterilen bilgiler kolaylıkla fark edilebilir, tanımlanabilir ve yorumlanabilir (kullanıcının ihtiyaçlarına ve
amaçlanan kullanıma uygun olarak, uzun süreli, ayırt edilebilir, açık ve anlaşılabilir).
− Kumanda, konumundaki kullanıcı tarafından kolay algılanabilir.
4.9 Elektrik tehlikelerinin önlenmesi

IEC 60204-1 makinaların elektrik donanımlarının tasarımı için genel hususları, özellikle Madde 6’da elektrik
çarpmalarına karşı korumayı, vermektedir. Belirli makinalara ilişkin kurallar için karşılık gelen IEC
standardlarına bakınız (IEC 61029, IEC 60745, IEC 60335).
4.10 Pnömatik ve hidrolik donanımdan kaynaklanan tehlikelerin önlenmesi

Makinaların pnömatik ve hidrolik donanımları, aşağıda verilenleri sağlayacak şekilde, tasarımlanmalıdır:
− Devrelerde en büyük beyan basınç değerinin aşılması mümkün olmamalıdır (örneğin, basınç sınırlayıcı
cihazlar kullanılarak).
− Basınç şokları veya yükselmeleri, basınç kayıpları veya basınç düşüşleri ya da vakum kayıpları tehlike
oluşturmamalıdır.
− Sızıntı veya bileşen arızaları nedeniyle, tehlikeli sıvılar fışkırmamamalı veya hortumlar tehlike yaratacak
şekilde kırbaç hareketi yapmamalıdır.
− Mümkün ise; makina, güç beslemesinden ayrıldığında, hava tanklarının, hava tüplerinin ve benzeri
basınç kaplarının (örneğin, gaz basınçlı akümülatörler) üzerindeki basınçlar, otomatik olarak
düşürülmelidir (Madde 5.5.4). Bu mümkün değilse; basınçlı kapların tecrit edilmesi, mahali olarak basınç
düşürülmesi ve basıncı göstermek için vasıtalar sağlanmalıdır(ISO 14118, Madde 5).
− Makinanın güç beslemesinden ayrılmasından sonra basınç altında kalan bütün elemanlar, açıkça
tanımlanmış boşaltma tertibatları ile herhangi bir ayar ve bakım faaliyetinden önce bu elemanların
basınçların düşürülmesi gerekliliğine ilişkin bir uyarı etiketi ile teçhiz edilmelidir.
Ayrıca ISO 4413 ve ISO 4414’e bakınız.
4.11 Kumanda sistemine güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirlerin

uygulanması
4.11.1 Genel
Kumanda sisteminde tasarımda alınacak güvenlik tedbirleri, bu sistemlerin güvenlikle ilişkin performansları
yeterli miktarda risk azaltması sağlayacak şekilde seçilmelidir (ISO 13849-1).
Makina kumanda sistemlerinin doğru tasarımlanması, öngörülemeyen ve potansiyel olarak tehlikeli makina
tepkilerinin önlenmesini sağlayabilir.
Tehlikeli makina tepkilerin tipik nedenleri aşağıda verilmiştir:

− Kumanda sistem mantığının uygun tasarımlanmaması veya değiştirilmesi (bilerek veya bilmeden),
− Kumanda sisteminin bir veya bir kaç bileşeninin geçici veya kalıcı hata veya arızası,
− Kumanda sisteminin güç beslemesindeki değişmeler veya arıza,
− Kumanda cihazlarının uygun seçilmemesi, tasarımlanmaması ve yerleştirilmemesi.
Tehlikeli makina tepkilerinin tipik örnekleri aşağıda verilmiştir:

− İstem dışı çalıştırma/ beklenmeyen çalışma (ISO 14118),
− Kontrolsüz hız değişikliği,
− Hareket eden parçaların durdurulamaması,
− Makinanın hareketli parçasının veya makinaya bağlanmış iş parçasının düşürülmesi veya dışarı atılması,
− Koruyucu cihazların (iptal veya arıza sonucunda) etkisiz hâle gelmesinden kaynaklanan makina
faaliyetleri.
6
Tehlikeli makina tepkilerinin önlenmesi ve güvenlik fonksiyonlarının sağlanması için, kumanda sistemi Madde
4.11 ve Madde 4.12’de verilen prensiplere ve metotlara uygun olarak tasarımlanmalıdır. Bu prensipler ve
metotlar, şartlara göre müstakil olarak veya birleştirilerek uygulanmalıdır (ISO 13849-1 ve IEC 60204-1
Madde 9 ilâ Madde 12).
Kumanda sistemleri, kullanıcının makinayla etkileşimini güvenli ve kolaylıkla sağlayacak şekilde

tasarımlanmalıdır; bu husus aşağıda verilen bir veya daha fazla çözümlemeleri gerektirir:
− Çalıştırma ve durdurma şartlarının sistematik analizi,
− Belirli işletim modları için önlemler (örneğin, normal durdurmadan sonra çalıştırma, çevrimin
kesilmesinden sonra tekrar çalıştırma, makina üzerindeki iş parçasının kaldırılması, bir makina elemanın
arızalanması durumunda makinanın bir başka parçasının çalışması),
− Kusurların açık şekilde gösterimi,
− Makinanın tehlikeli tepkisinin neden olabileceği istem dışı çalıştırma komutlarının üretilmesini engellemesi
için tedbirler (örneğin, kapaklı çalıştırma tertibatı),
− Tehlikeli makina tepkisine neden olabilecek makinanın tekrar çalışmasının önlenmesi için, korunmuş
durdurma kumandaları (örneğin, ara kilit).
Makina sistemleri, acil durdurma, koruyucu tedbirlerden kaynaklanan durdurma ve/veya tecrit ve enerjinin
boşatılması için çeşitli bölgelere ayrılabilir. Farklı bölgeler açıkça tanımlanmalı ve makinanın hangi
parçasının hangi bölgeye ait olduğu belli olmalıdır. Benzer şekilde kumanda cihazlarının (örneğin, acil
durdurma cihazı, beslemeyi ayırıcı cihazlar) ve/veya koruyucu cihazların hangi bölgelere ait oldukları da belli
olmalıdır. Dinamik etkiler için yedek pay ayrılmalıdır (örneğin, yük salınımı).
Örneğin;
− uzaktan kumanda edilenler hariç, yaya tarafından kumanda edilen seyyar makinaların hareket hızı
yürüme hızıyla uyumlu olmalıdır.
− insan taşıma araçlarının ve kişileri yerden kaldırmak için kullanılan taşıyıcı araçların hareket aralığı, hızı,
hızlanmaları ve yavaşlamaları, kullanıcı ve makinanın tepki verme süreleri de dikkate alınarak, tehlike
oluşturmayacak değerlerle sınırlandırılmalıdır.
− yük kaldırma makinalarının parçalarının hareket aralığı belirli sınırlar dâhilinde tutulmalıdır.
Makina, bağımsız olarak da kullanılabilen farklı elemanları senkronize (eş zamanlı) kullanacak şekilde
tasarımlanmışsa, kumanda sistemi senkronizasyon eksikliğinden kaynaklanan riskleri önleyecek şekilde
tasarımlanmalıdır.
4.11.2 Dâhilî güç kaynağının çalıştırılması/haricî güç kaynağının açılması

Dâhilî güç kaynağının çalıştırılması veya haricî güç kaynağının açılması, çalışan parçaların hareket etmesine
neden olmamalıdır (örneğin, içten patlamalı motorun çalıştırılması seyyar makinanın hareket etmesine
sebebiyet vermemesi, elektrik besleme şebekesine bağlantı elektrikli bir makinanın çalışan parçalarının
hareket etmesine neden olmamalıdır) (IEC 60204-1 Madde 7.5).
4.11.3 Bir mekanizmanın çalıştırılması/durdurulması

Bir mekanizmanın hareket etmeye başlaması veya hızlanması için ilk hareket, gerilim uygulanması/gerilimin
arttırılması veya akışkan basıncı uygulanması/akışkan basıncının arttırılması ile veya ikili lojik elemanlar söz
konusu olduğunda, 0 hâlinden 1 hâline geçiş ile gerçekleştirilmelidir (1 hâli en üst enerji hâlin temsil
ediyorsa).
Bir mekanizmanın durdurulması veya yavaşlatılması için ilk hareket, gerilimin kesilmesi/gerilimin düşürülmesi
veya akışkan basıncının kesilmesi/akışkan basıncının düşürülmesi ile veya ikili lojik(mantık) elemanlar söz
konusu olduğunda, 1 hâlinden 0 hâline geçiş ile gerçekleştirilmelidir (1 hâli en üst enerji halini temsil
ediyorsa).
Not - Belirli uygulamalarda (örneğin, yüksek gerilim güç kesicileri) bu prensip uygulanamaz. Bu durumda
durdurma veya yavaşlama için aynı güvenlik seviyesini elde etmek üzere, diğer tedbirler
uygulanmalıdır.
Kullanıcının, sürekli yavaşlamayı muhafaza edebilmesi için, bu prensip uygulanmadığı (örneğin, kendinden
tahrikli seyyar makinanın hidrolik frenleme tertibatı) takdirde, makina ana frenleme sisteminin arızalanması
durumunda yavaşlatmanın ve durdurmanın sağlanması için vasıtalarla teçhiz edilmelidir.
7
4.11.4 Güç kesintisinden sonra tekrar çalışma

Makinanın, makina güç kesintisinden sonra tekrar enerjili hâle gelmesi durumunda, eş zamanlı olarak tekrar
çalışmaya başlaması tehlike oluşturuyorsa, önlenmelidir ( örneğin, otonom röle, devre açıcı veya vana).
4.11.5 Güç beslemesinin kesilmesi

Makinalar, güç beslemesinin kesilmesi veya aşırı dalgalanmasından kaynaklanan tehlikeli durumları
önleyecek şekilde tasarımlanmalıdır. En az aşağıdaki kurallar sağlanmalıdır:
− Makinanın durdurma fonksiyonları, çalışır durumda kalmalıdır.
− Güvenlik amacıyla sürekli çalıştırılması gereken bütün tertibatlar, güvenliğin sürekliliğini sağlamak için
etkin bir şekilde çalışmalıdır (örneğin, kilitleme, bağlama tertibatları, soğutma veya ısıtma cihazları,
kendinden tahrikli seyyar makinaların güç destekli (hidrolik) direksiyon sistemleri).
− Potansiyel enerji nedeniyle harekete meyilli makina parçaları veya iş parçaları ve/veya yükler, güvenli
şekilde aşağıya indirilmeleri için gerekli süre kadar bulundukları konumda tutulabilmelidir.
4.11.6 Otomatik izlemenin kullanılması

Otomatik izleme ile bir bileşen veya bir eleman fonksiyonunu yerine getirebilme özelliğini yitirdiği takdirde ya
da işlem şartları tehlikeler oluşturacak şekilde değiştirildiğinde, koruyucu tedbir tarafından uygulanan
güvenlik fonksiyonu/fonksiyonları yürütülemez hâle gelmemesinin sağlanması amaçlanmaktadır.
Otomatik gözetim sistemi ya kusuru hemen tespit eder ya da güvenlik fonksiyonuna tekrar ihtiyaç
duyulmadan kusurun tespit edilmesi için periyodik kontrolleri yürütür. Her iki farklı durumda da, koruyucu
tedbir hemen başlatılabilmeli veya belirli bir durum oluşuncaya kadar geciktirilebilmelidir (örneğin, makina
çevrimin başlangıcı).
Koruyucu tedbirler, örneğin;

− tehlikeli işlemin durdurulması,
− arızadan sonraki ilk durmadan sonra bu işlemin tekrar başlamasının önlenmesi,
− alârmın başlatılması
olabilir.
4.11.7 Programlanabilir elektronik kumanda sistemleri ile gerçekleştirilen güvenlik

fonksiyonları
4.11.7.1 Genel
Programlanabilir elektronik donanım içeren bir kumanda sistemi (örneğin, programlanabilir kumandalar)
makinada güvenlik fonksiyonlarının yerine getirilmesinde kullanılabilir. Programlanabilir bir elektronik
kumanda sisteminin kullanıldığı durumda, güvenlik fonksiyonlarının özelliklerine göre sistemin performans
özellikleri göz önüne alınmalıdır.
Programlanabilir elektronik kumanda sistemi, rastgele donanım arızası olasılığı ve güvenlikle ilgili kumanda
fonksiyonlarının performansını olumsuz etkileyecek sistematik arızalarının oluşma olasılığı yeterince düşük
olacak şekilde tasarımlanmalıdır. Programlanabilir bir elektronik kumanda sisteminin izleme fonksiyonunu
gerçekleştirdiği durumda, sistemin kusur tespitindeki davranışı göz önünde tutulmalıdır (IEC 61508 standard
serisi).
Not - Hem taslak hâlindeki IEC 62061 hem de ISO 13849-1 (revizyon), ikisi de makinalarda güvenlikle ilgili,
programlanabilir elektronik kumanda sistemlerine uygulanabilecek kılavuz bilgileri sağlar.
Programlanabilir elektronik kumanda sistemleri, her güvenlik fonksiyonu için belirtilen performansın (örneğin,
IEC 61508 standard serisindeki güvenli bütünlük seviyesi “GBS”) yakalandığını temin edecek şekilde tesis
edilmeli ve doğrulanmalıdır. Doğrulama, bütün parçaların güvenlik fonksiyonun yerine getirilmesi için doğru
bir şekilde etkileştiklerinin ve istenmeyen fonksiyonların meydana gelmediğinin gösterilmesi için deneyler ve
analizlerden (örneğin, statik, dinamik analizler veya arıza analizi) oluşmaktadır.
8
4.11.7.2 Donanımla ilgili hususlar

Donanımlar (algılayıcılar, tahrik ediciler, mantık çözümleyiciler) yerine getirilecek güvenlik
fonksiyonun/fonksiyonlarının hem fonksiyonel, hem de performans özelliklerini karşılayacak şekilde, özellikle
aşağıdaki vasıtalar kullanılarak, seçilmelidir (ve/veya tasarımlanmalıdır):
− Mimarî kısıtlamalar (örneğin, sistemin yapılandırılması, sistemin kusurlara tahammül özelliği, sistemin
kusur tespitinde ki davranış şekli),
− Tehlikeli rastgele donanım arıza olasılığı uygun olan donanım ve cihazların seçilmesi (ve/veya
tasarımlanması),
− Sistematik arızalardan kaçınılması ve sistematik kusurların kontrol edilmesi için donanıma tedbir ve
tekniklerinin dâhil edilmesi.
4.11.7.3 Yazılımla ilgili hususlar

Yazılım (dâhilî işletim yazılımını -sistem yazılımı- ve uygulama yazılımı dâhil) güvenlik fonksiyonları için
performans özelliklerini karşılanacak şekilde tasarımlanmalıdır (IEC 61508-3).
4.11.7.4 Uygulama yazılımı

Kullanıcı uygulama yazılımını tekrar programlayamamalıdır. Bu husus tekrar programlanamayan hafızaya
gömülü (tümleşik) yazılımların kullanılması ile elde edilebilir (örneğin, mikro denetleyici, uygulamaya özel
tümleşik devre –ASIC-).
Uygulama, kullanıcı tarafından tekrar programlamayı gerektiriyorsa, güvenlik fonksiyonları ile ilgili yazılıma
erişim, örneğin, aşağıdakiler ile kısıtlandırılmalıdır:
− Kilitler,
− Yetkili kişiler için parolalar.
4.11.8 Elle kumandaya ilişkin prensipler
a) Elle kumanda cihazları Madde 4.8.7’de verilen ilgili ergonomik prensiplere göre tasarımlanmalı ve
konumlandırılmalıdır.
b) Her çalıştırma kumanda cihazının yanına bir durdurma cihazı yerleştirilmelidir. Çalıştırma/durdurma
fonksiyonlarının basıldığı sürece çalışan bir kumanda cihazı vasıtasıyla gerçekleştirildiği durumlarda,
basıldığı sürece çalışan kumanda cihazı, serbest bırakıldığında, durdurma komutu vermemesi bir risk
oluşturuyorsa, bağımsız bir durdurma kumanda cihazı temin edilmelidir.
c) Elle kumandalar, ihtiyaç nedeniyle belirli kumandalar dışında (bu kumandalar, acil durdurma
kumandası veya talimat girişi sağlayan kollu kumanda aleti gibi, zarar bölgesinde konumlandırılmalıdır)
zarar bölgesinin etki alanından uzakta konumlandırılmalıdır.
d) Mümkün olduğu yerlerde, kumanda cihazları ve kumanda konumları kullanıcının çalışma alanını veya
tehlike bölgesini gözlemleyecek biçimde konumlandırılmalıdır.
Üzerine binilen seyyar makinaların sürücüleri sürüş konumundan, makinanın çalıştırılması için gerekli
bütün kumanda cihazlarını, diğer konumlardan daha güvenli şekilde kumanda edilebilecek fonksiyonlar
için olanlar hariç, tahrik edebilmelidir.
İnsanları kaldırmak için tasarlanan makinalarda, kaldırma, indirme ve uygun olduğu takdirde taşıyıcının
hareket ettirilmesi için kumandalar taşıyıcının içerisinde konumlandırılmalıdır. Güvenli çalışma,
kumandaların taşıyıcı dışına yerleştirilmesini gerektiriyorsa, taşıyıcı içerisindeki kullanıcıya tehlikeli
hareketlerin önlenmesi için vasıtalar sağlanmalıdır.
e) Aynı tehlike unsurunun çeşitli kumandalar vasıtasıyla başlatılmasının mümkün olduğu durumlarda,
kumanda devresi belirli zamanda yalnızca bir kumandanın etkin olacağı şekilde düzenlenmelidir. Bu
husus özellikle diğer kumandaların yanında, kullanıcının zarar bölgesine birlikte girebileceği taşınabilir
kumanda birimi ile elle kumanda edilebilen makinalar için geçerlidir.
f) Kumanda tahrik edicileri, riskin bulunduğu durumlarda, bilinçli bir çalıştırma olmadan etkileri meydana
gelmeyecek şekilde tasarımlanmalı ve mahfaza altına alınmalıdır (ISO 9355-1 ve ISO 447).
g) Güvenli çalışmaları kullanıcının sürekli ve doğrudan kumandasına dayalı olan makina fonksiyonları
için, kumanda konumunda kullanıcının bulunmasını sağlayacak tedbirler, örneğin, kumanda
cihazlarının tasarımı ve konumlandırılması ile ilgili olanlar alınmalıdır.
h) Kablosuz kumandalar için, haberleşmenin kaybedilmesi dâhil, doğru sinyallerin alınamadığı
durumlarda otomatik durdurma gerçekleştirilmelidir (IEC 60204-1, Madde 9.2.7).
9
4.11.9 Ayarlama, veri girişi, işlem değiştirme, kusur tespiti, temizleme veya bakım için
kumanda modları
Makinanın, ayarlama, veri girişi, işlem değişikliği, kusur tespiti, temizleme veya bakımı için mahfazanın
yerinin değiştirilmesi veya sökülmesi ve/veya koruyucu cihazlarının etkisiz hâle getirilmesi gerektiği ve bu
işlemlerin amacı bakımından makinanın veya makinanın bir parçasının çalıştırılması gerektiği durumlarda,
kullanıcının güvenliği, aşağıdakileri eş zamanlı olarak gerçekleştirecek özel kumanda modu ile
sağlanmalıdır:
− Diğer bütün kumanda modlarının etkisiz hâle getirilmesi,
− Sadece onaylama cihazının, basıldığı sürece çalışan kumanda cihazının veya iki el kumanda cihazının
sürekli tahrik edilmesi hâlinde çalışmaya müsaade edilmesi,
− Tehlikeli elemanların çalışmasına yalnızca, azaltılmış risk şartlarında müsaade edilmesi (örneğin
azaltılmış hız, azaltılmış güç/kuvvet, adım adım çalıştırma, örneğin, sınırlı hareket kumanda cihazı ile).
Not - Bazı özel makinalar için, farklı koruyucu tedbirler uygun olabilir.
Bu kumanda modu aşağıdaki bir veya daha fazla tedbirle ile ilişkilendirilmelidir:
− Mümkün olduğu ölçüde zarar bölgesine erişimin kısıtlanması,
− Kullanıcının kolaylıkla erişebileceği acil durdurma kumandası,
− Kumanda edilen elemanlarının görülmesine imkân sağlayan taşınabilir kumanda birimleri (talimat girişi
sağlayan kollu kumanda aleti) ve/veya yerel kumandalar
(IEC 60204-1, Madde 9.2.4).
4.11.10 Kumanda ve işletim modlarının seçilmesi

Makina, farklı koruyu tedbirler ve/veya çalışma işlemleri (örneğin, ayarlamaya, kurmaya, bakıma, muayeneye
imkân vermek üzere) gerektiren çeşitli kumanda veya çalışma modlarında kullanılabilmesini sağlayacak
şekilde tasarımlanmış ve imal edilmiş ise, her konumda kilitlenebilecek mod seçici ile donatılmalıdır.
Seçicinin her konumu açıkça ayırt edilebilir olmalı ve yalnızca bir kumanda veya çalışma moduna imkân
vermelidir.
Seçici, makinanın belirli fonksiyonlarının bazı kullanıcı sınıfının kullanımına kısıtlayan başka bir seçme
vasıtasıyla değiştirilebilir (örneğin, sayısal olarak kumanda edilen belirli fonksiyonlar için erişim kodları).
4.11.11 Elektromanyetik uyumluluğun (EMU) sağlanması için tedbirler

Elektromanyetik uyumluluk hakkında rehber bilgiler için IEC 60204-1 Madde 4.4.5’e ve IEC 61000-6
standard serisine bakınız.
4.11.12 Kusur tespitine yardımcı olunması için teşhis sistemlerin kullanılması

Kusur tespitine yardımcı olunması için teşhis sistemleri hiçbir koruyucu tedbirin etkisi hâle getirilmesini
gerektirmeyecek şekilde kumanda sistemine dâhil edilmelidir.
Not - Bu sistemler makinanın kullanılırlığını ve sürekli kulanımı arttırırken, ayrıca bakım personelinin
tehlikelere maruz kalma riskini azaltır.
4.12 Güvenlik fonksiyonlarının arızalanma olasılığının en aza indirilmesi

Makinalarda güvenlik sadece kumanda sisteminin güvenirliğine değil, makinanın bütün parçalarının
güvenirliğine de bağlıdır.
Makinalarının güvenli olarak kullanımı için güvenlik fonksiyonlarının sürekli olarak çalışması esastır. Bu
husus aşağıdakiler ile sağlanabilir:
4.12.1 Güvenilir bileşenlerin kullanılması

“Güvenilir bileşenler” makinada tehlikeli bozukluklar oluşturulan arıza olasılığı düşük, amaçlanan kullanım
şartlarında donamının kullanımından kaynaklanan bütün bozucu etkilere ve gerilmelere, kullanım için
belirlenmiş bir süre veya çalışma sayısı için, dayanma özelliğindeki bileşenlerdir. Bileşenler yukarıda
belirtilen bütün faktörler dikkate alınarak seçilmelidir (Madde 4.13).
Not 1 - “Güvenilir bileşenler” “ İyi sınanmış bileşenler “ ile eş anlamda değildir.
10
Not 2 - Hesaba katılacak ortam şartları; örneğin, darbe, titreşim, düşük sıcaklık, ısı, nem, toz, paslandırıcı
ve/veya aşındırıcı maddeler, statik elektrik, manyetik ve elektrik alanlarıdır. Bu şartlar nedeniyle
oluşabilecek bozucu etkiler, örneğin, yalıtım hataları, kumanda sistemi elemanlarının geçici veya kalıcı
arızalanmalarına neden olabilir.
4.12.2 “Yönlendirilmiş arıza mod” bileşenlerin kullanılması

“Yönlendirilmiş arıza mod” bileşenleri veya sistemleri baskın arıza modu önceden bilinen ve bilinen bu
arızaları makinanın fonksiyonunu tehlike yaratmayacak şekilde değiştirilmesine sebebiyet vermek için
kullanılabilen bileşen veya sistemlerdir.
Not - Bazı durumlarda bu arızaların olumsuz etkilerini sınırlamak için ek tedbirlerin alınması gerekir.
Her zaman bu tip bileşenlerin kullanılması, özellikle yedeklerin bulunmadığı durumlarda, düşünülmelidir.
4.12.3 Bileşenlerin veya alt sistemlerin yedekli kullanılması

Makinanın güvenlikle ilgili parçalarının tasarımlanmasında, bir bileşen bozulduğunda bir diğer (veya diğer
bileşenler) bileşen bu bileşenin fonksiyonunu/fonksiyonlarını yerine getirmeye devam etmesinin, dolayısıyla
güvenlik fonksiyonunun çalışır halde kalmasının sağlanması için birden fazla yedek bileşen kullanılabilir.
Uygun işlemin başlatılabilmesi için, bileşen arızaları tercihen otomatik izleme (Madde 4.1.6) ile, bazı
durumlarda düzenli muayenelerle (muayene sıklığının bileşenin beklenen ömründen daha kısa olması
kaydıyla), tespit edilmelidir.
Aynı nedene bağlı arızalardan (örneğin, elektromanyetik bozucu etkiler) veya aynı hata türüne ait arızalardan
kaçınılması için çok farklı tasarım ve/veya teknolojiler kullanılabilir.
4.13 Donanımın güvenirliği ile tehlikelere maruz kalmanın sınırlanması

Makinanın bütün bileşen parçaları arttırılmış güvenirliği düzeltme (kusur giderme) gerektiren faaliyet sıklığını
azaltır, böylece tehlikelere maruz kalma riskini azaltılır.
Bu husus, güç sistemleriyle (hareketli parça) birlikte kumanda sistemlerine, makinanın güvenlik
fonksiyonlarıyla birlikte diğer fonksiyonlarına uygulanır.
Güvenirliği bilinen güvenlik açısından hassas bileşenler (örneğin, bazı algılayıcılar gibi) kullanılmalıdır.
Mahfaza ve koruyucu cihaz elemanları, arızalanmaları durumunda insanları tehlikeye maruz bırakabilecekleri
ve güvenirlikleri zayıf olduğu takdirde bu cihazlarının devre dışı bırakılmasını teşvik edeceği için, özellikle
güvenilir olmalıdır.
4.14 Yükleme (besleme)/boşaltma (ayırma) işlemlerinin mekanizasyonu veya

otomasyonu
Yükleme (besleme)/boşaltma (ayırma) işlemlerinin veya daha genel olarak taşıma işlemlerinin (iş
parçalarının, malzemelerin, maddelerin) mekanizasyon veya otomasyonu, insanlarının çalışma noktalarında
tehlikelere maruz kalmalarını azaltarak bu işlemlerden kaynaklanan riskleri sınırlandırır.
Otomasyon, örneğin, robotların, kaldırma ve hareket mekanizmalarının, hava üfleme donanımları ile elde
edilebilir. Mekanizasyon, örneğin, besleme kızakları, itme çubukları, elle çalışan endeks tablaları ile elde
edilebilir.
Otomatik besleme ve ayırma cihazları, kullanıcı kazalarının önlemesinde büyük ölçüde katkı sağlamakla
beraber kusurlar düzeltilirken tehlike yaratabilir. Bu cihazların kullanımının cihazlar ile makina parçaları veya
işlenen parça ve malzemeler arasında yeni tehlikeler (örneğin, yakalama, ezme) oluşturmamasına dikkat
edilmelidir. Bu husus sağlanamadığı takdirde uygun mahfazalar (Madde 5) temin edilmelidir.
Kendi kumanda sistemleri olan otomatik besleme ve ayırma cihazları ve ilgili makinanın kumanda sistemleri,
bütün donanımın bütün kumandalar ve işletim modlarında bütün güvenlik fonksiyonlarının
gerçekleştirildiğinin etraflı şekilde incelenmesinden sonra, birbirlerine bağlanmalıdır.
11
4.15 Ayar ve bakım noktalarının zarar bölgesinin dışında konumlandırılması ile

tehlikelere maruz kalınmasının sınırlanması
Zarar bölgelerine erişim ihtiyacı, bakım, yağlama ve ayarlama noktalarının bu bölgelerin dışında
konumlandırılması ile en aza indirilir.
5 Teknik koruma tedbirleri ve tamamlayıcı koruyucu tedbirler

5.1 Genel
Mahfazalar ve koruyucu cihazlar, güvenli tasarımdan kaynaklanan tedbirler ile, gerçekçi olarak, tehlikelerin
ortadan kaldıramadığı veya riskin azaltılamadığı yerlerde, insanları korumak için kullanılmalıdır. Ek
donanımlar içeren tamamlayıcı koruyucu tedbirlerin kullanılması gerekebilir (ISO 12100-1, Madde 5.4).
Farklı tipteki mahfaza ve koruyucu cihazlar ISO 12100-1 Madde 3.25 ve Madde 3.26’da tarif edilmektedir.
Bazı teknik koruma tedbirleri birden fazla tehlikeye maruz kalmaya karşı kullanılabilir (örneğin, mekanik
tehlikenin bulunduğu bölgeye erişimi engelleyen sabit mahfazanın, gürültü seviyesinin düşürülmesinde ve
zehirli maddelerin toplanmasında kullanılması).
5.2 Mahfazaların ve koruyucu cihazların seçilmesi ve uygulanması
5.2.1 Genel
Bu madde, temel amacı hareketli parçaların oluşturduğu tehlikelere karşı, bu parçaların (Şekil 1) niteliği ve
zarar bölgesine/bölgelerine erişim ihtiyacına göre, insanları korumak olan mahfazaların ve koruyucu
cihazların seçilmesini ve uygulanmalarını kapsar.
Belirli bir makina için teknik koruma tedbirlerinin tam olarak seçimi o makina için gerçekleştirilen risk
değerlendirmesi temel alınarak yapılmalıdır.
Belirli bir makina tipi veya tehlike bölgesi için uygun teknik koruma tedbirinin seçiminde, sabit mahfazanın
basit ve normal çalışma (herhangi bir bozukluk olmadan çalışma) sırasında kullanıcının zarar bölgesine
erişimin gerekmediği yerlerde kullanılabileceği akılda tutulmalıdır.
Sık erişim ihtiyacı arttığında, bu durum ister istemez sabit mahfazanın kullanılamayacağı sonucunu doğurur.
Bu durum alternatif koruyucu tedbirlerin kullanılmasını gerektirir (hareketli ara kilitlemeli mahfaza, algılayıcı
koruyucu donanım).
Bazı durumlarda teknik koruma tedbirlerinin birlikte kullanılması gerekebilir. Örneğin, sabit mahfaza ile
birlikte, iş parçasının makinaya yüklenmesi için mekanik yükleme (besleme) cihazı kullanıldığı, böylelikle
birincil tehlike bölgesine erişim ihtiyacının ortadan kaldırıldığı durum, bu durumda, erişilebilir ise, mekanik
yükleme (besleme) cihazı ile sabit mahfaza arasında ikincil içine çekme veya yakalama tehlikesine karşı
korunmak için bir durdurma cihazı gerekli olabilir.
Aşağıdakileri de içerebilecek çeşitli tehlikelere karşı ortak korunmada kumanda konumların veya müdahale
bölgelerinin mahfaza altına alınmasına dikkat edilmelidir:
− Düşen veya fırlatılan nesnelerden kaynaklanan tehlikeler (örneğin, nesnelerin düşmesini engelleyen bir
yapı),
− Kirlilik tehlikeleri ( örneğin, gürültüye, titreşime, ışımaya, zararlı maddelere karşı korunma),
− Ortamdan kaynaklanan tehlikeler (örneğin, ısıdan, düşük sıcaklıktan, kötü hava şartlarından korunma),
− Makinanın devrilmesi veya yuvarlanmasından kaynaklanan tehlikeler (yuvarlanma veya devrilmeyi
engelleyen yapı).
Kapalı iş istasyonlarının (örneğin, sürücü odaları ve kabinleri) tasarımında görüş, aydınlatma, atmosferik
şartlar, erişim ve duruş ile ilgili ergonomik prensipler hesaba katılmalıdır.
12
Şekil 1 – Hareketli parçaların oluşturacağı tehlikelerden korunmak için teknik koruma tedbirlerinin
seçilmesinde yaralanılacak rehber bilgiler
5.2.2 Normal çalışma esnasında tehlike bölgesine erişimin gerekmediği durumlar

Makinanın normal çalışması esnasında tehlike bölgesine erişimin gerekmediği durumlarda, teknik koruma
tedbirleri aşağıdakilerden seçilmelidir:
a) Sabit mahfazalar (ISO 14120),
b) Mahfaza kilitli veya kilitsiz ara kilitlemeli mahfaza (ISO 14119, ISO 14120 ve bu standard Madde 5.3.2.3),
c) Kendiliğinden kapanan mahfaza (ISO 14120, Madde 3.3.2),
d) Algılayıcı, koruyucu donanım, örneğin elektriğe duyarlı koruyucu donanım (IEC 61496-1, IEC 61496-2)
veya basınca duyarlı tabla (ISO 13856-1).
5.2.3 Normal çalışma esnasında tehlike bölgesine erişimin gerektiği durumlar

Makinanın normal çalışması esnasında tehlike bölgesine erişimin gerektiği durumlarda, teknik koruma
tedbirleri aşağıdakilerden seçilmelidir:
a) Mahfaza kilitli veya kilitsiz ara kilitlemeli mahfaza (ISO 14119, ISO 14120 ve bu standard Madde 5.3.2.3),
b) Algılayıcı koruyucu donanım, örneğin elektriğe duyarlı koruyucu donanım (IEC 61496-1, IEC 61496-2),
c) Ayarlanabilir mahfaza,
d) Kendiliğinden kapanan mahfaza (ISO 14120, Madde 3.3.2),
e) İki el kumanda cihazı (ISO 13851),
f) Ara kilitlemeli başlatma fonksiyonlu mahfaza (kumandalı mahfaza)(Madde 5.3.2.5).
13
5.2.4 Makinanın ayarlanması, makinaya veri girişi, işlem değişikliği, kusur tespiti, temizleme
veya bakım esnasında tehlike bölgesine erişimin gerektiği durumlar
Mümkün olduğu ölçüde makinalarda teknik koruma tedbirleri, imalât yapan personel ile birlikte makinanın
ayarlanması, makinaya veri girişi, işlem değişikliği, kusur tespiti, temizleme veya bakım yapan personelin de,
görevlerini yapmalarını engellemeden, korunmalarını sağlayacak şekilde tasarımlanmalıdır. Bu görevler, risk
değerlendirmesinde belirlenmeli ve makinanın kullanımının bir parçası olarak ele alınmalıdır (ISO 12100-1,
Madde 5.3).
Not - Makinanın güç beslemesine bağlı kalmasını gerektirmeyen işlerin (özellikle bakım ve onarım işleri)
yürütülmesi sırasında makinanın kapatılması (Madde 5.5.4, ISO 14118, Madde 4.1 ve Madde 5) güç
beslemesinden tecridi ve enerjisinin boşaltılması en yüksek seviyede koruma sağlar).
5.2.5 Algılayıcı koruyucu donanımın seçilmesi ve uygulanması1)
5.2.5.1 Seçim
Algılama fonksiyonunun dayandığı teknolojilerin çeşitliliği nedeniyle, bütün algılayıcı koruyucu donanım
tipleri, güvenlik uygulamaları için eşit derede uygun olmaktan epey uzaktır. Aşağıda verilen hususlar
tasarımcıya her uygulama için en uygun cihaz/cihazların seçilmesi için seçim kriterlerini sağlamayı
amaçlamaktadır:
Algılayıcı koruyucu cihaz tipleri aşağıdakileri içerir, örneğin;

- ışık perdeleri,
- lâzer tarayıcılar gibi tarama cihazları,
- basınca duyarlı tablalar,
- yaklaşmaya karşı koruyucu çubuk ve teller.
Algılayıcı koruyucu cihazlar aşağıdaki amaçlarla kullanılabilir:

- Yaklaşmaya karşı koruma sağlamak için,
- Olgunun algılanması için,
- Hem yaklaşmaya karşı koruma ve hem de olgunun algılanması için,
- Makinayı tekrar başlatmak için (uygulaması güç olan bir seçenektir).
Not - Bazı koruyucu donanım tipleri olgunun algılanmasına veya yaklaşmaya karşı korumaya uygun
olmayabilir.
Diğerleri ile birlikte, makinaların aşağıda verilen karakteristikleri tek başına algılayıcı koruyucu donanımın
kullanılmasını olanaksız kılar:
- Makinada, malzeme veya bileşen parçalarının dışarı fırlatmaya karşı eğilim,
- Kirleticilere karşı mahfaza kullanılması ihtiyacı (gürültü, ışıma, toz vb.),
- Makinanın düzensiz veya aşırı durma süresi,
- Çevrimin orta yerinde makinanın durdurulamaması.
5.2.5.2 Uygulama
a) Aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır:
- Algılama bölgesinin büyüklüğü, özellikleri ve konumu (bazı algılayıcı koruyucu donanım tiplerinin
konumlandırılmasının yer aldığı ISO 13855’e bakınız),
- Cihazının kusurlu durumlara verdiği tepki (elektriğe duyarlı koruyucu donanım için IEC 61496-1,
IEC 61496-2’ye bakınız),
- Yanlış algılama olasılığı,
- Algılama kabiliyeti ve zaman içerisinde bu kabiliyetindeki değişmeler (örneğin, yansıtıcı yüzeylere, diğer
suni aydınlatma kaynakları, güneş ışığı veya havadaki kirlilikler gibi farklı ortam şartlarına karşı
duyarlılık).
Not - IEC 61496-1’de elektriğe duyarlı koruyucu donanımların algılama kabiliyetleri tanımlanmaktadır.
1)
Daha ayrıntı bilgiler taslak IEC 62046’de verilmektedir.
14
b) Algılayıcı koruyucu donanım hareketli parçaya, aşağıdakileri sağlayacak şekilde entegre edilmeli ve
makinanın kumanda sistemi ile irtibatlandırılmalıdır:
- Bir insanı veya bir organını algılar algılamaz komut verilmelidir.

- Algılanan insanın kendisini veya organını geri çekmesi, kendi kendiliğine, tehlikeli makina
fonksiyonu/fonksiyonlarını tekrar başlatmamalıdır; bu nedenle algılayıcı koruyucu donanım tarafından
verilen komut yeni komut verilene kadar geçerli kalmalıdır.
- Tehlikeli makina fonksiyonu/fonksiyonları, kullanıcının, gözleyebildiği tehlike bölgesinin dışına
yerleştirilmiş bir kumanda cihazı ile, bilerek tahrik sonucu tekrar çalışmaya başlamalıdır.
- Engelleme fazları hariç, algılayıcı koruyucu cihazın algılama fonksiyonu kesintiye uğradığında, makina
çalıştırılamamalıdır.
Not - Engelleme, geçici olarak güvenlik fonksiyonu/fonksiyonlarının kumanda sisteminin güvenlikle ilişkili
parçaları tarafından otomatik olarak geçici durdurulmasıdır.
- Algılama sahasının konumu ve şekli, muhtemel sabit mahfazalarla birlikte, bir kişinin veya organının
algılanmadan tehlike bölgesine girmesini veya bulunmasını engellemelidir.
Not - Ayrıntılar için, örneğin aktif optoelektronik koruyucu cihazlarının kusurlu davranışlar için IEC 61496-1,
IEC 61496-2 dikkate alınmalıdır.
5.2.5.3 Çevrim başlatmak için kullanılan hassas koruyucu donanım için ek kurallar
Bu istisnai uygulamada, makina çevrimi, insanın veya insanın algılanan organının algılayıcı koruyucu
donanımın algılama sahasından geri çekilmesiyle, hiçbir ilâve komut olmadan başlar, bu nedenle de Madde
5.2.5.3. b)’nin ikinci şıkkında verilen genel kuraldan sapar. Makinanın güç beslemesi kapatıldığında veya
makina algılayıcı koruyucu donanımın yaklaşma tepkisi fonksiyonu ile durdurulduğunda, makina çevrimi
başlatma kumandasının bilerek tahrik edilmesi sonucunda çalışmalıdır. Algılayıcı koruyucu donanım
tarafından çevrim başlatılmasında, yalnızca IEC 61496 standard serisine uyumlu optoelektronik koruyucu
cihazlar (AOPD’ler), aşağıdakilerin sağlanması koşuluyla kullanılmalıdır:
a) Yaklaşmaya karşı koruma ve olgu algılama cihazı (IEC 61496-2) olarak kullanılan AOPD’in özelliklerinin
ihtiyacı karşılaması (özellikle: konum, en kısa mesafe (ISO 13855), algılama özelliği, güvenirlik ve
kumanda ve frenleme sisteminin izlenmesi).
b) Makinanın çevrim süresinin kısa olması ve algılama sahasının boşatılmasının ardından makinanın tekrar
çalıştırılma süresinin tek bir normal çevrim süresine eşit olacak şekilde sınırlandırılmış olması.
c) Tehlike bölgesine sadece, AOPD’nin/AOPD’lerin algılama sahasına girilerek veya ara kilitlemeli
mahfazalarının açılarak, girilmesi.
Not - Yukarıda geçen tehlike bölgesi, tehlikeli elemanlarının çalışmasının algılama sahasının boşaltılmasıya
ile başladığı, herhangi bir bölgedir.
d) Birden fazla AOPD’nin teknik koruma tedbiri olarak kullanıldığı yerlerde, sadece bir tanesinin çevrimi
tekrar başlatabilme özelliğinde olması.
e) Çevrimin otomatik olarak başlatılmasından kaynaklanan daha yüksek risk nedeniyle, AOPD ve kumanda
sisteminin ilgili parçaları normal şartlardakinden daha yüksek güvenlikte performansa uygun olmalıdır.
5.2.6 Denge için koruyucu tedbirler

Denge, ağırlık dağılımı (Madde 4.6) gibi, güvenli tasarımdan kaynaklanan tedbirler ile sağlanamıyorsa,
aşağıdakiler gibi koruyucu tedbirlerin kullanılması ile korunmalıdır:
- Bağlama (ankraj) cıvataları,
- Kilitleme tertibatları,
- Hareket sınırlayıcılar veya mekanik durdurucular,
- Hızlanma/yavaşlama sınırlayıcıları,
- Yük sınırlayıcılar,
- Denge veya devrilme sınırlarına yaklaşıldığını ikaz eden alârmlar.
15
5.2.7 Diğer koruyucu cihazlar

Makinanın sürekli olarak bir kullanıcı tarafından kumanda edilmesinin gerektiği (örneğin, seyyar makinalar,
vinçler) ve kullanıcı hatasının tehlikeli bir durum oluşturacağı yerlerde, makina, çalışmanın belirtilen sınırlar
içinde kalmasını sağlamak üzere gerekli cihazlarla teçhiz edilmelidir. Özellikle;
- kullanıcı tehlike bölgesini yeterli şekilde göremiyorsa,
- kullanıcı güvenlikle ilişkili bir parametrenin gerçek değerini bilmiyorsa (örneğin, mesafe, hız, yükün
kütlesi, eğim açısı),
- kullanıcı tarafından kumanda edilenler dışındaki işlemler tehlike oluşturabiliyorsa.
Gerekli cihazlar aşağıdakileri içerir, örneğin;

- hareket parametrelerini sınırlayan cihazlar (mesafe, açı, hız, ivmelenme),
- aşırı yüklemeyi ve momenti sınırlayıcı cihazlar,
- çarpışmaları veya diğer makinalarla girişimi engelleyen cihazlar,
- seyyar makinaların yaya kullanıcılarının ve diğer yayaların tehlikelerden korunması için cihazlar,
- döndürme momenti sınırlayıcıları, bileşenlerdeki ve sistemlerdeki aşırı gerilmenin önlenmesi için kırılma
noktaları,
- basınç ve sıcaklık sınırlayıcılar,
- kirliliklerin izlenebilmesi için cihazlar,
- kullanıcının kumanda konumunda olmaması durumunda çalışmayı önleyici cihazlar,
- dengeleyiciler yerlerinde değilse kaldırma işleminin engellenmesi için cihazlar,
- makinanın meyil üzerinde eğimini sınırlayan cihazlar,
- hareket etmeden önce bileşenlerin güvenli konumda olduklarını temin eden cihazlar.
Bu cihazlar tarafından tetiklenen, makinanın kumandasını kullanıcının elinden alan (örneğin, tehlikeli
hareketin otomatik olarak durdurulması) otomatik olarak devreye giren koruyucu tedbirler ile birlikte veya
daha önceden kullanıcının uygun harekette bulunabilmesini sağlamak üzere bir uyar sinyali olmalıdır (Madde
6.3).
5.3 Mahfazaların ve koruyucu cihazların tasarım kuralları
5.3.1 Genel kurallar

Mahfazalar ve koruyucu cihazlar, mekanik ve diğer tehlikeler dikkate alınarak, amaçlanan kullanıma uygun
olarak tasarımlanmalıdır. Mahfazalar ve koruyucu cihazlar makinanın çalışma ortamına uygun olarak,
kolaylıkla devre dışı bırakılamayacak şekilde, tasarımlanmalıdır. Bu cihazlar, devre dışı kalmanın teşvik
edilmemesi için, makinanın çalışması ve makina ömrü boyunca diğer fazları sırasında, mümkün olduğu
ölçüde, faaliyetleri en düşük seviyede etkilemelidir.
Not - Daha ayrıntılı bilgi için, ISO 14120, ISO 13849-1, ISO 13851, ISO 14119, ISO 13856-1, IEC 61496-1,
IEC 61496-2’ye bakınız.
Mahfazalar ve koruyucu cihazlar;

- sağlam yapıda olmalı,
- ek tehlike oluşturmamalı,
- kolaylıkla devre dışı bırakılamamalı ve etkisiz hâle getirilememeli,
- zarar bölgesine uygun mesafede yerleştirilmelidir (ISO 13852, ISO 13853 ve ISO 13855),
- imalât işleminin izlenebilmesine en az engel teşkil etmeli,
- mümkünse yerlerinden oynatılmadan, aletlerin yerlerine takılması veya değiştirilmesin esnasında esas
faaliyetin yürütülebilmesini ve ayrıca, bakım sırasında, yalnızca işin yapılacağı bölgeye geçişi
sağlamalıdır.
Mahfazalardaki açıklıklar için ISO 13852 ve ISO 13853’e bakınız.
5.3.2 Mahfazalar için kurallar
5.3.2.1 Mahfazaların görevleri

Mahfazaların aşağıdaki görevleri yerine getirmeleri gerebilir:
- Mahfaza tarafından çevrelenen bölgeye erişimin engellenmesi.
- Makinadan dışarı atılabilecek veya düşürülebilecek malzeme, iş parçası, talaş ve sıvılarının
korunması/tutulması ve makinanın oluşturabileceği kirliliklerin azaltılması (gürültü, ışıma, toz, duman,
gaz gibi tehlikeli maddeler).
16
Ayrıca, mahfazaların, elektrik, sıcaklık, yanma, patlama, titreşim, görünebilirlik (ISO 14120) ve kullanıcı
konumu ergonomisiyle (kullanılabilirlik, kullanıcının hareketleri, duruşu, rutin hareketler) ilgili belirli özelliklere
sahip olmaları gerekebilir.
5.3.2.2 Sabit mahfazalar için kurallar

Sabit mahfazalar yerlerine güvenli şekilde;
- kalıcı olarak (kaynak işlemi ile) tutturulmalı veya
- bağlama elemanları (vida, somun) ile, alet kullanmadan açılamayacak/yerlerinden çıkarılamayacak şekilde
tutturulmalıdır; mahfazalar, bağlama elemanları olmadan kapalı konumda kalmamalıdır (ISO 14120).
Not - Sabit mahfaza, rahat açılabilmesi için, menteşe ile bağlanabilir.
5.3.2.3 Hareketli mahfazalar için kurallar
a) Hareketi aktarma parçalarından kaynaklanan tehlikelere karşı koruma sağlayan hareketli mahfazalar:
- açık olduklarında, mümkün olduğu ölçüde, makinanın veya başka bir yapının üzerinde sabit kalmalı
(genel olarak menteşe ve kılavuzlarla) ve
- ara kilitlemeli olmalıdır ( gerekli olduğu durumda mahfaza kilitlemeli) (ISO 14119).
Şekil 1’e bakınız.
b) Aktarma parçaları dışındaki hareketli parçalardan kaynaklanan tehlikelere karşı koruma sağlayan
mahfazalar, aşağıdakileri sağlayacak şekilde tasarımlanmalı ve makinanın kumanda sistemiyle
irtibatlandırılmalıdır:
- Hareketli parçalar kullanıcının erişebileceği bir yerde ise çalıştırılamamalı ve çalışmaya başladıklarında
kullanıcı bu parçalara erişememelidir; Bu husus, gerektiği durumlarda mahfaza kilitlemeli, ara kilitlemeli
mahfazalar ile sağlanabilir.
- Mahfazalar, yalnızca, bilinçli bir eylem ile, bir alet veya anahtar kullanılması gibi, ayarlanabilmelidir.
- Mahfazalar, bileşenlerinden biri eksikse veya arızalıysa, hareketli parçaların çalıştırılmasını engellemeli
veya bu parçaları durdurmalıdır; bu husus otomatik izleme ile sağlanabilir (Madde 4.11.6).
Şekil 1 ve ISO 14119’e bakınız.
5.3.2.4 Ayarlanabilir mahfazalar için kurallar

Ayarlanabilir mahfazalar, yalnızca, tehlike bölgesi, işlevsel nedenlerle tamamen kapatılamıyorsa kullanılabilir.
Bu mahfazalar;
- belirli bir çalışma sırasında ayarları sabit kalacak şekilde tasarımlanmalıdır.
alet kullanmadan kolayca ayarlanabilmelidir.
5.3.2.5 Ara kilitlemeli başlatma fonksiyonlu mahfazalar (kumandalı mahfaza) için kurallar
Ara kilitlemeli başlatma fonksiyonlu mahfaza yalnızca aşağıdaki kurallar karşılandığı takdirde kullanılabilir:
- Ara kilitlemeli mahfazalara ilişkin bütün kurallar sağlanması (ISO 14119),
- Makinanın çevrim süresi kısa olması,
- Mahfazanın en uzun açılma süresinin önceden düşük bir değere (örneğin, çevrim süresine denk)
ayarlanması: Bu süre aşıldığı takdirde, ara kilitlemeli başlatma fonksiyonlu mahfaza kapatıldığında
tehlikeli fonksiyonlar başlatılamamalı ve makinanın tekrar çalıştırılmasından önce sıfırlama gerekli
olmalıdır.
- Makinanın boyutları ve şekli bir insanın veya organının, mahfaza kapalıyken, tehlike bölgesinde ve
tehlike bölgesi ile mahfaza arasında durmasına imkân vermemesi (ISO 14120).
- Sabit (yerinden çıkarılabilir tip) ya da hareketli diğer bütün mahfazaların ara kilitlemeli olması.
- Ara kilitlemeli başlatma fonksiyonlu mahfazanın ara kilitleme tertibatı, arızalanması hâlinde beklenmeyen
çalışma/istem dışı çalıştırmaya sebebiyet vermeyecek şekilde tasarımlanması [örneğin, konum
belirleyicilerinin sayısının artırılması ve otomatik izlemenin kullanılması (Madde 4.11.6)].
- Mahfazanın güvenli şekilde, kendi ağırlığıyla düşerek çalışmayı başlatamayacak şekilde, açık
tutulabilmesi (örneğin, yay veya karşıt ağırlıkla).
17
5.3.2.6 Mahfazalardan kaynaklanan tehlikeler

Aşağıdakilerden kaynaklanabilecek tehlikelerin önlenmesine dikkat edilmelidir:
- Mahfazanın yapısı (örneğin, keskin kenar ve köşeler, malzeme),
- Mahfazalarının hareketi (makina gücüyle çalıştırılan mahfazalar veya düşme ihtimali olan ağır
mahfazalardan kaynaklanan makaslama ve kesme bölgeleri).
5.3.3 Koruyucu cihazların teknik özellikleri

Koruyucu cihazlar, güvenlik fonksiyonunu/fonksiyonlarını doğru şekilde yerine getirmesi için seçilmeli veya
tasarımlanmalı ve kumanda sistemine bağlanmalıdır.
Koruyucu cihazlar ya uygun mamul standardını karşılayacak şekilde seçilmeli (örneğin, optoelektronik
koruyucu cihazlar için IEC 61496-2’ye bakınız) veya ISO 13849-1’de biçimlendirilen bir veya birden fazla
prensibe göre tasarımlanmalıdır.
Koruyucu cihazlar, kumanda sistemine kolay devre dışı bırakılmayacak şekilde tesis edilmeli ve
bağlanmalıdır.
5.3.4 Değişik tipte teknik koruma tedbirlerinin kullanılabilmesine ilişkin tedbirler

Makinada yapılacak işin çeşitliliği nedeniyle farklı tipte teknik koruma tedbirinin uygulanmasının zorunlu
olduğu biliniyorsa farklı tipteki teknik koruma tedbirinin makinaya takılabilmesini kolaylaştıracak tedbirler
alınmalıdır.
5.4 Emisyonların azaltılması için tedbirler
5.4.1 Genel
Madde 4.2.2’de bahsedildiği gibi emisyonun kaynağında azaltılması yeterli değilse, makina ek koruyucu
tedbirlerle teçhiz edilmelidir.
5.4.2 Gürültü
Ek koruyucu tedbirler, örneğin, aşağıdakiler olabilir:
- Mahfazalar (ISO 15567),
- Makina üzerine tutturulmuş perdeler,
- Susturucular (ISO 14163).
5.4.3 Titreşim
Örneğin, kaynak ile emisyona maruz kalan kişi arasında titreşimin yalıtılması amacıyla sönümleme
cihazlarının (sönümleyici malzeme ile montaj veya süspansiyonlu koltuklar gibi) kullanılması gibi ek
koruyucu tedbirler.
Sabit endüstriyel makinalarda titreşimin yalıtılması için alınacak tedbirler için EN 1299’a bakınız.
5.4.4 Tehlikeli maddeler

Ek koruyucu tedbirler, örneğin, aşağıdakileri içerir:
- Makinanın etrafının kaplanması (negatif basınçlı mahfaza),
- Filtreli yerel egzoz havalandırması,
- Sıvı ıslatma,
- Makinanın bulunduğu alanda özel havalandırma (hava perdeleri, kullanıcı bölmeleri).
(ISO 14123-1).
5.4.5 Işıma
Ek koruyucu tedbirler, örneğin, aşağıdakileri içerir:
- Filtreleme ve soğurma uygulanması,
- Sönümleyici perdelerin ve mahfazaların kullanılması.
18
5.5 Tamamlayıcı koruyucu tedbirler
5.5.1 Genel
Güvenli tasarımdan kaynaklanan tedbirler, teknik koruma tedbirleri (mahfazalar ve /veya koruyucu cihazların
kullanılması), makinanın amaçlanan kullanımında ve tahmin edilebilir kabul edilebilir yanlış kullanımda
uygulanması gerekli kullanım bilgileri hariç koruyucu tedbirler. Bu tedbirler, bunlarla sınırlı kalmamakla
beraber, Madde 5.5.2. ilâ Madde 5.5.6’da ele alınanları içerir.
5.5.2 Acil durdurma fonksiyonunun sağlanması için bileşenler ve elemanlar

Risk değerlendirmesini takiben, makinaya, acil ve olması yakın acil durumlardan kaçınılması için acil
durdurma fonksiyonun sağlanması için bileşenlerin ve elemanların takılması gerekiyorsa, aşağıdaki kurallar
uygulanır:
- Tahrik ediciler kolay tanınabilir, görülebilir ve erişilebilir olmalıdır.
- Tehlikeli işlem mümkün olduğu kadar kısa sürede, ek tehlike oluşturmadan, durdurulmalıdır. Bu mümkün
değilse veya risk azaltılamıyorsa, acil durdurma fonksiyonun uygulanmasının en iyi çözüm olup olmadığı
sorgulanmalıdır.
- Acil durdurma kumandası, gerektiği durumlarda, belirli teknik koruma hareketlerini tetikleyebilmeli veya
tetiklenmesine izin vermelidir.
Not - Daha ayrıntılı tedbirler için ISO 13850’e bakınız.
Acil durdurma komutunun verilmesini takiben acil durdurma tertibatının aktif çalışması bitiyorsa, durdurma
komutunun etkisi, acil durdurma tertibatı sıfırlanana kadar, devam etmelidir. Sıfırlama, yalnızca acil durdurma
komutunun başladığı yerde, yapılabilmelidir. Tertibatın sıfırlanması makinayı tekrar çalıştırmamalı, yalnızca
makinanın tekrar çalıştırılabilmesine izin vermelidir.
Acil durdurma fonksiyonunun sağlanması için elektrik bileşenlerinin ve elemanlarının tasarımlanması ve

seçilmesine ilişkin daha ayrıntılı bilgiler IEC 60204 serisi standardlarda yer almaktadır.
5.5.3 Mahsur kalan kişilerin kurtulması ve kurtarılması

Mahsur kalan kişilerin kurtulması veya kurtarılması için tedbirler, örneğin, aşağıdakileri içerebilir:
- Kullanıcının mahsur kalma tehlikesine uğrayabileceği tesislerde kaçış yolları ve sığınaklar,
- Acil durdurmadan, sonra bazı elemanlarının elle hareket ettirilmesine imkân veren tertibatlar,
- Bazı elemanlarının hareketlerinin tersine çevrilmesi için tertibatlar,
- İndirme cihazları için bağlantı noktaları,
- Mahsur kalan kullanıcıların yardım çağırabilmesi için haberleşme vasıtaları.
5.5.4 Enerjinin yalıtılması veya boşaltılması için tedbirler

Özellikle bakım ve onarım amacıyla, makinalar, aşağıdaki işlemleri takip ederek, güç
beslemesinden/beslemelerinden tecridi ve depolanmış enerjilerinin boşatılması için teknik vasıtalarla
donatılmalıdır:
- Makinanın (makinanın tanımlanmış parçasının) bütün güç beslemelerinden yalıtılması (bağlantının
kesilmesi, ayrılması),
- Yalıtılmış birimlerin yalıtıldıkları yerde kilitlenmesi (veya güvence altına alınması),
- Tehlikeye neden olabilecek herhangi bir depolanmış enerjinin boşatılması veya bu mümkün veya
uygulanabilir değilse, enerjinin kaplanarak uzak tutulması,
- Güvenli çalışma işlemleri vasıtasıyla, yukarıda a), b) ve c) şıklarına göre yapılan faaliyetlerin istenilen
etkiyi yapıp yapmadığının kontrol edilmesi.
ISO 14118, Madde 5 ve IEC 60201-1 Madde 5.5 ve Madde 5.6’ya bakınız.
5.5.5 Makinaların ve makina ağır bileşen parçalarının kolay ve güvenli taşınmalarına ilişkin
tedbirler
Elle hareket ettirilemeyen veya taşınamayan makinalar ve makinalarının bileşen parçaları, kaldırma
düzeneği vasıtasıyla taşıma için uygun bağlantı elemanları ile teçhiz edilmeli veya bağlantı elemanları ile
teçhiz edilebilme özelliğinde olmalıdır:
Bağlantı elemanları, örneğin, aşağıdakiler olabilir:

- Askılı, çengelli, mapalı gibi standard hâle getirilmiş kaldırma aksesuarları veya aksesuarların bağlanması
için açılmış delikler,
- Zeminde bağlantının mümkün olmadığı yerlerde kaldırma kancası ile otomatik kavrama için aksesuarlar,
19
- Makinalarda, forklift ile taşınabilmeleri için, kılavuz kanallar,

- Makina ile bütünleştirilmiş kaldırma düzeneği ve aksesuarı.
Çalışma sırasında yerlerinden elle sökülebilen makina parçaları güvenli şekilde yerlerinden çıkarılmaları ve
değiştirilmeleri için uygun vasıtalarla donatılmalıdır.
Madde 6.4.c), üçüncü şıkkına bakınız.
5.5.6 Makinaya güvenli erişim için tedbirler

Makinalar, çalışmaları veya ayar ve bakımlarına ilişkin bütün rutin faaliyetleri, mümkün olduğu ölçüde yer
seviyesindeki bir kişi tarafından gerçekleştirilecek şekilde tasarımlanmalıdır.
Yukarıdaki hususun mümkün olmadığı durumlarda, yukarıda bahsedilen faaliyetlerin güvenli şekilde
gerçekleştirilebilmesi için, makinalarda yerleşik, platformlar, merdivenler ve diğer güvenli erişim vasıtaları (bu
vasıtaların makinanın zarar bölgelerine erişime sebebiyet vermemelerine dikkat edilmelidir) bulunmalıdır.
Yürüme alanları, çalışma şartlarında uygulanabildiği ölçüde kaydırmaz malzemelerden imal edilmeli ve
yerden olan yüksekliğe bağlı olarak, uygun korkuluklar ile teçhiz edilmelidir.
Otomatik hâle getirilmiş büyük tesislerde, yürüme yolları, üst geçitler ve taşıyıcı köprüler gibi güvenli erişim
vasıtalarına özel itina gösterilmelidir.
Makinanın yüksekte yer alan parçalarına erişim için, düşmelere karşı, toplu güvenlik vasıtaları sağlanmalıdır
(örneğin, merdivenler için korkuluklar, basamaklı merdivenler ve platformlar ve/veya merdivenler için
güvenlik kafesleri). Ayrıca, yüksekten düşmelere karşı kişisel koruyucu donanım için bağlantı noktaları
(zorunludur) sağlanmalıdır (örneğin, insanları taşımak için kullanılan makinaların taşıyıcıları içinde veya
kumanda kabinlerinde).
Mümkün olan her durumda açıklıklar güvenli bir konumda açılmalıdır. Bu açıklıklar, istem dışı açılma
nedeniyle oluşacak tehlikeleri önleyecek şekilde tasarımlanmalıdır.
Gerekli erişim kolaylıkları (örneğin, basamaklar, el tutamakları) sağlanmalıdır. Kumanda cihazları, erişim
kolaylığı olarak kullanımları önlenecek şekilde tasarımlanmalı ve yerleştirilmelidir.
Yükleri veya insanları kaldıran makinalar sabit duraklarda duruyorsa, bu makinalar, platformun katta
olmadığı durumlarda düşmeleri engellemek üzere, ara kilitlemeli mahfazalar ile donatılmalıdır.
Ayrıntılı önlemler için ISO 14122-1, ISO 14122-2, ISO 14122-3 ve ISO 14122-4’e bakınız.
6 Kullanım bilgileri
6.1 Genel kurallar
Kullanım bilgilerinin hazırlanması makina tasarımının ayrılmaz bir parçasıdır. Kullanım bilgileri; metinler,
kelimeler, işaretler, işaretlemeler, semboller veya şemalar gibi, ayrı ayrı veya birlikte kullanıcıya bilgilerin
aktarılması için kullanılan iletişim bağlantılarını içerir. Bu bilgiler, profesyonel ve/veya profesyonel olmayan
kullanıcılara hitap edecek şekilde hazırlanırlar.
Not - Ayrıca, kullanım bilgilerinin yapılandırılması ve sunumu için IEC 62079’a bakınız.
6.1.1 Makinanın amaçlanan kullanımına ilişkin bilgiler, makinanın bütün işletim modları dikkate alınarak,
kullanıcıya sağlanmalıdır.
Kullanım bilgileri makinanın güvenli ve doğru kullanımı için gerekli bütün talimatı içermelidir.
Bu amaçla, kullanım bilgileri, artık riskler hakkında kullanıcıyı bilgilendirmeli ve uyarmalıdır.
Bu bilgiler aşağıdakileri ihtiva etmelidir:

- Eğitime ihtiyaç olup olmadığı,
- Kişisel koruyucu donanıma ihtiyaç olup olmadığı,
- Muhtemel ek mahfaza veya koruyucu cihaz ihtiyaçları ( ISO 12100-1, Şekil 1, Not 4).
20
Kullanım bilgilerinde, makinanın, tanıtımından ve tarifinden doğal olarak beklenen kullanımları hariç
tutulmamalı ve kullanıcı, makinanın, bu bilgilerde tarif edilen kullanımlarından farklı şekilde, özellikle tahmin
edilebilir kabul edilebilir yanlış kullanımlarını dikkate alarak, kullanımlarından kaynaklanan riskler hakkında
uyarılmalıdır.
6.1.2 Kullanım bilgileri, ayrı ayrı veya birlikte, makinanın, nakliyesi, montajı ve tesisi, işletmeye alınması,
kullanımı (ayarlama, programlama ve işlem değişikliği, çalıştırma, temizleme, kusur tespiti ve bakım) ve
gerekliyse işletimden kaldırılması, sökülmesi ve bertaraf edilmesini içermelidir.
6.2 Kullanım bilgilerinin yeri ve niteliği

Riske, kullanıcının bilgiye ihtiyaç duyduğu zamana ve makinanın tasarımına dayalı olarak, bilgilerin (veya
bilgilerin bir bölümünün;
- makinanın kendi üzerinde/içerisinde (Madde 6.3 ve Madde 6.4),
- makinayla birlikte gelen dokümanlarda (özellikle, talimat el kitabında, Madde 6.5),
- ambalâjının üzerinde,
- makinanın dışında kullanılan, işaret ve uyarı işaretleri gibi diğer vasıtalarla
verilip verilmemesi kararlaştırılmalıdır.
Uyarılar gibi önemli mesajlarının verilmesinin gerektiği durumlarda standardlaşmış kavramlar düşünülmelidir
(IEC 62079).
6.3 İşaretler ve uyarı cihazları

Olması yakın tehlikeli bir olayın (makinanın çalışmaya başlaması veya aşırı hızlanma gibi) haber verilmesi
için görülebilir işaretler (örneğin, yanıp sönen ışıklar) ve sesli işaretler (örneğin, sirenler) kullanılabilir.
Bu tip işaretler otomatik koruyucu tedbirler çalışmadan önce kullanıcının uyarılması için kullanılabilir (Madde
5.27, son paragraf).
Bu işaretlerin;
- tehlikeli olayın meydana gelmesinden önce verilmesi,
- muğlâk olmaması,
- kolay algılanır ve kullanılan diğer işaretlerden ayırt edilebilir olması,
- kullanıcı ve diğer kişiler tarafından açık şekilde tanınabilir olması
esastır.
Tasarımcılar, çok fazla sayıda görülebilir ve/veya sesli işaret nedeniyle, kullanıcıların uyarı cihazlarını devre
dışı bırakılmasına neden olabilecek “aşırı duyumsal yoğunluk”dan kaynaklanan riskleri dikkate almalıdır.
Not - Bu konuda kullanıcıların görüşlerinin alınması çoğu kez gereklidir.
6.4 İşaretlemeler, piktogramlar, yazılı uyarılar

Makinalarda, aşağıdakiler için, gerekli bütün işaretlemeler bulunmalıdır:
a) Net bir şekilde tanımlanabilmesi için (en az);

- imalâtçının adı ve adresi,
- seri veya tip tanıtımı,
- varsa, seri numarası.
b) Zorunlu kurallara uygunluğunu belirtmek için;

- İşaretlemeler,
- yazılı işaretler (örneğin, özellikle patlayıcı ortamlarda kullanılması amaçlanan makinalar için).
c) Makinanın güvenli kullanımı için, örneğin;

- döner parçalarının en büyük hızı,
- en büyük alet çapları,
- makinanın kendi ve sökülebilir parçalarının kütleleri (kg cinsinden),
- en büyük çalışma yükü,
- kişisel koruyucu donanımın gerekliliği,
- mahfazalarının ayarlanması için veriler,
- muayene sıklığı.
21
Makinanın üzerine doğrudan yazılan bilgiler kalıcı olmalı ve makinanın beklenen ömrü boyunca okunaklı
kalmalıdır.
Tek başına “Tehlike” ibaresinin yer aldığı işaretler ve yazılı uyarılar kullanılmalıdır.
İşaretlemeler, işaretler (özellikle bu işaretlemeler ve işaretlerin, makinanın hangi fonksiyonuna

/fonksiyonlarına ilişkili olduğu açısından) kolay anlaşılabilir, açık ve net olmalıdır. Yazılı uyarılar yerine, kolay
anlaşılabilir işaretler (piktogramlar) tercih edilmelidir.
İşaret ve piktogramlar, yalnızca, makinanın kullanılacağı toplumun kültüründe bulunuyorsa, kullanılmalıdır.
Yazılı işaretler, makinanın ilk kez kullanılacağı ülkenin dilinde/dillerinde hazırlanmalı, talep üzerine,
kullanıcılar tarafından anlaşılacak dil/dillerde kaleme alınmalıdır.
Not - Bazı ülkelerde belirli dil/dillerin kullanılması yasal zorunluluktur.
İşaretlemeler, bilinen standardlara uygun olmalıdır (ISO 2972, ISO 7000, özellikle piktogramlar, semboller ve
renkler için).
Elektrik donamlarının işaretlenmesi için IEC 60204 standard serisine bakınız.
6.5 Makina ile birlikte gelen dokümanlar (özellikle, talimat el kitabı)
6.5.1 İçerik
Talimat el kitabı veya yazılı diğer talimat (örneğin, ambalâjın üzerinde olanlar) diğerleri ile birlikte
aşağıdakileri içermelidir:
a) Makinanın taşınması, kaldırılması ve depolanmasına ilişkin bilgiler, örneğin;

- makinanın depolama şartları,
- boyutlar, kütle değeri/değerleri, ağırlık merkezinin konumu,
- taşımaya ilişkin işaretler (örneğin, kaldırma donamı için uygulama noktalarını belirlen resimler).
b) Makinanın tesisi ve işletime alınmasına ilişkin bilgiler, örneğin;

- sabitleme/bağlama ve titreşimin sönümlenmesine ilişkin kurallar,
- montaj ve tesis şartları,
- kullanım ve bakım için yer ihtiyacı,
- müsaade edilebilir ortam şartları (örneğin, sıcaklık, nem, titreşim, elektromanyetik ışıma),
- makinanın güç beslemesine bağlanmasına ilişkin talimat (özellikle elektrik aşırı yüklemelerine karşı),
- atıkların ortadan kaldırılması ve bertaraf edilmesine ilişkin tavsiyeler,
- gerekli ise, kullanıcı tarafından alınması gerekli koruyucu tedbirler; örneğin, ek teknik koruma
tedbirleri (ISO 12100-1, Şekil 1, Not 4), güvenlik mesafeleri, güvenlik işaretleri.
c) Makinaya özgü bilgiler, örneğin;

- makinanın ayrıntılı tarifi, bağlantıları, mahfazaları ve/veya koruyucu cihazlar,
- makinanın amaçlanan uygulama aralığının, yasaklanmış kullanımlar (mevcutsa) dâhil,
uygulanabildiği takdirde orijinal makina üzerindeki değişikler de dikkate alınarak, kapsamlı şekilde
anlatılması,
- şemalar (özellikle güvenlik fonksiyonlarının şematik gösterilişi),
- kullanılan ölçme metotlarına atıfta bulunularak, makinanın ürettiği gürültü, titreşim ve makinadan
yayılan ışıma, gazlara, buharlara ve tozlara ilişkin veriler,
- elektrik donanımına ilişkin teknik dokümanlar (IEC 60204 standard serisi),
- makinanın zorunlu kurallara uygunluğunu belgeleyen dokümanlar.
d) Makinanın kullanımına ilişkin bilgiler, örneğin;

- amaçlanan kullanım,
- el kumandalarının (tahrik ediciler) tarifi,
- kurma ve ayarlama,
- durdurma modları ve vasıtaları (özellikle acil durdurma),
- tasarımcı tarafından alınan koruyucu tedbirler ile ortadan kaldırılmayan riskler,
- bazı uygulamalar, bazı bağlantılar ve bu uygulamalar için gerekli belirli teknik koruma tedbirleri
nedeniyle oluşabilecek belirli riskler,
22
- tahmin edilebilir kabul edilebilir hatalı kullanımlar ve yasaklanmış kullanımlar,

- kusurun tanımlanması ve yeri, onarımı ve müdahaleden sonra tekrar çalıştırma,
- kullanılması gerekli kişisel koruyucu donamımlar ve gerekli eğitim.
e) Bakıma ilişkin bilgiler, örneğin;

- güvenlik fonksiyonlarının niteliği ve muayene sıklığı,
- belirli teknik bilgi veya belirli beceri isteyen, bu nedenle sadece ehliyetli kişiler (örneğin, bakım
personeli, uzmanlar) tarafından yapılması gerekli bakım işlemlerine ilişkin talimat,
- belirli bir beceri gerektirmeyen dolayısıyla kullanıcılar tarafından yapılabilecek bakım faaliyetlerine
(örneğin, parça değiştirilmesi) ilişkin talimat,
- bakım personelinin görevlerini etkili şekilde yapmalarını teminen teknik resimler ve şemalar.
f) İşletimden kaldırmak, söküm ve bertarafa ilişkin bilgiler
g) Acil durumlara ilişkin bilgiler, örneğin;

- kullanılan yangınla mücadele donanımın tipi,
- emisyon yayılımları veya zararlı madde/maddeler hakkında uyarılar, mümkünse, bunlarla etkileri
mücadele vasıtalarının belirtilmesi.
h) Ehliyetsiz ( e)’deki ikinci şık) ve ehliyetli kişiler (e)’deki üçüncü şık) için bakım talimatı.
6.5.2 Talimat el kitabının sunumu
a) Yazı tipi ve punto büyüklüğü mümkün olan en iyi okunaklılığı sağlamalıdır. Güvenlik uyarıları ve/veya
dikkat edilecek hususlar renklerle, sembollerle ve büyük puntolarla vurgulanmalıdır.
b) Kullanım bilgileri orijinal versiyonunda, makinanın ilk kez kullanılacağı, ülkenin dilinde/dillerinde
verilmelidir. Birden fazla dil kullanıldığı takdirde, her bir dil diğerinden kolay ayırt edilebilmeli ve tercüme
edilmiş metni ve ilgili resmi bir arada tutmak için çapa gösterilmelidir.
Not - Bazı ülkelerde belirli dil/dillerin kullanılması yasal zorunluluktur.
c) Anlamayı kolaylaştırdığı durumlarda, metinler resimlerle desteklenmelidir. Resimler (örneğin, elle

kumandaların yerlerinin bulunmasını ve tanınmasını sağlamak üzere) yazılı ayrıntılarla tamamlanmalıdır.
Resim ilişkili metinden ayrılmamalı ve sıralı bir işlem takip etmelidir.
d) Anlamayı kolaylaştırdığı durumlarda bilgilerin tablolar şeklinde verilmesine özen gösterilmelidir.
e) Özellikle çabuk tanınmaları gerekli bileşenlerin renklerle gösterilmesine dikkat edilmelidir.
f) Kullanım bilgileri uzun ve ayrıntılı ise içerik tablosu ve dizin verilmelidir.
g) Hemen işlem gerektiren güvenliğe ilişkin talimat kullanıcıya hazır halde verilmelidir.
6.5.3 Kullanım bilgilerinin hazırlanması ve kaleme alınması için tavsiyeler
a) Modele bağlı bilgiler: Bilgiler, belirli makina modeline özgü olmalıdır.

b) İletişim prensipleri: Kullanım bilgileri hazırlanırken “gör, düşün, kullan” iletişim işlemi, en sonucu elde
etmek üzere takip edilmeli ve işlemler sıralı olarak verilmelidir. “Nasıl ?” ve “Neden ?” soruları önceden
tahmin edilmeli ve bu soruların cevapları kullanım bilgilerinde verilmelidir.
c) Kullanım bilgileri, mümkün olduğu ölçüde kısa ve öz olmalı, tutarlı terimler ve birimlerle ifade edilmeli,
sıra dışı terimler açık bir şekilde açıklanmalıdır.
d) Makinanın profesyonel olmayan bir kullanıcı tarafından kullanılacağı öngörülüyorsa, talimat, profesyonel
olmayan bir kullanıcı tarafından kolay anlaşılacak şekilde yazılmalıdır. Makinanın güvenli kullanımı için
kişisel koruyucu donanımın kullanılması gerekiyorsa, bu konuda açık tavsiye, satış noktasında, göze
çarpacak şekilde, örneğin, hem makinanın hem de ambalâjının üzerinde verilmelidir.
e) Dokümanların dayanıklılığı ve kullanılırlığı: Kullanım bilgilerini içeren dokümanlar sağlam şekilde
üretilmelidir (örneğin, kullanıcılar tarafından sık alınıp kullanılmaya karşı dayanıklı olmalıdır).
Dokümanların "İleride başvurmak üzere saklayın" ibaresi ile işaretlenmesi faydalı olabilir. Kullanım
bilgilerinin elektronik ortamda (örneğin, CD, DVD) saklandığı durumlarda, hemen işlem gerektiren
güvenlikle ilgili bilgilerin, her an el altında olacak şekilde, basılı kopyaları alınmalıdır.
23
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standardın maddeleri ile AB direktiflerinin temel kuralları veya diğer
hükümleri arasındaki ilişki
Hazırlanan bu standard, 98/79/EC AB Direktifi ile değiştirilen 98/37/EC(Machinery)2)’ sayılı AB Direktifi’ndeki
(Makina Direktifi) temel gerekleri destekler.
Bu standardın maddelerine uygunluk, ilgili Direktif ve bunlarla ilgili EFTA mevzuatına uygunluğu temin eder.
Uyarı: Diğer kurallar ve diğer AB Direktifleri bu standardın kapsamına giren mamule/mamullere

uygulanabilir.
2)
TSE Notu: 98/37/EC Makina Emniyeti Yöneltmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 05.06.2002 / 24776 tarih
sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş olup; 05.12.2003 tarihine kadar
geçiş süresi öngörülmüştür.
24
Kaynaklar
[1] CR 1030-1, Hand-arm vibration – Guidelines for vibration hazards reduction – Part 1: Engineering
methods by design of machinery
[2] EN 614-1, Safety of machinery – Ergonomic design principles -Part 1: Terminology and general
principles
[3] EN 894-3, Safety of machinery – Ergonomics requirements for the design of displays and control
actuators – Part 3: Control actuators
[4] EN 1299, Mechanical vibration and shock – Vibration isolation of machines – Information for the
application of source isolation
[5] EN 12198-1, Safety of machinery – Assessment and reduction of risks arising from radiation emitted by
machinery – Part 1: General principles
[6] EN 12198-3, Safety of machinery – Assessment and reduction of risks arising from radiation emitted by
machinery – Part 3: Reduction of radiation by attenuation or screening
[7] EN 13861, Safety of machinery -Guidance for the application of ergonomics standards in the design of
machinery
[8] EN 50020, Electrical apparatus for potentially explosive atmospheres – Intrinsic safety
[9] EN 61029, Safety of transportable motor-operated electric tools
[10] IEC 60204 series, Safety of machinery – Electrical equipment of machines
[11] IEC 60335-1, Household and similar electrical appliances – Safety -Part 1: General requirements
[12] IEC 60745-1, Hand-held motor operated tools – Safety – Part 1: General requirements (EN 50144-1)
[13] IEC 60947-5-1, Low-voltage switchgear and controlgear – Part 5-1: Control circuit devices and switching
elements – Electromechanical control circuit devices
[14] IEC 61000-6 series, Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 6: Generic standards
[15] IEC 61310-1, Safety of machinery – Indication, marking and actuation – Part 1: Requirements for visual,
auditory and tactile signals
[16] IEC 61310-3:1999, Safety of machinery – Indication, marking and actuation – Part 3: Requirements for
the location and operation of actuators
[17] IEC 61496-1, Safety of machinery – Electrosensitive protective equipment – Part 1: General
requirements and tests
[18] IEC 61496-2, Safety of machinery – Electro-sensitive protective equipment – Part 2: Particular
requirements for equipment using active opto-electronic protective devices (EN 61496-2)
[19] IEC 61508 series, Functional safety of electrical/electronic/programmable electronic safety-related
systems
[20] IEC 62046 draft, Safety of machinery – Application of personnel sensing protection equipment to
machinery (PSPE)
[21] IEC 62061 draft, Safety machinery – Functional safety of electrical, electronic and programmable control
systems for machinery
[22] IEC 62079, Preparation of instructions – Structuring, content and presentation
[23] ISO 447, Machine tools – Direction of operation of controls
[24] ISO 2972, Numerical control of machines – Symbols
[25] ISO 4413, Hydraulic fluid power -General rules relating to systems
[26] ISO 4414, Pneumatic fluid power --General rules relating to systems
[27] ISO 6385, Ergonomic principles in the design of work systems
[28] ISO 7000, Graphical symbols for use on equipment -Index and synopsis
[29] ISO 9355-1, Ergonomic requirements for the design of displays and control actuators --Part 1: Human
interactions with displays and control actuators
[30] ISO 10075, Ergonomic principles related to mental work-load -General terms and definitions
[31] ISO 10075-2, Ergonomic principles related to mental workload -Part 2: Design principles
[32] ISO/TR 11688-1, Acoustics – Recommended practice for the design of low noise machinery and
equipment -Part 1: Planning (EN ISO 11688-1)
[33] ISO 13849-1:1999, Safety of machinery – Safety-related parts of control systems -Part 1: General
principles for design (EN 954-1)
[34] ISO 13850, Safety of machinery – Emergency stop – Principles for design design (EN 418:1992)2)
[35] ISO 13851, Safety of machinery – Two-hand control devices – Functional aspects and design principles
(EN 574)
[36] ISO 13852, Safety of machinery – Safety distances to prevent danger zones being reached by the upper
limbs (EN 294)
2)
Avrupa standardı ile Uluslararası standard tamamen aynı değildir.
25
[37] ISO 13853, Safety of machinery – Safety distances to prevent danger zones being reached by the lower
limbs (EN 811)
[38] ISO 13854, Safety of machinery – Minimum gaps to avoid crushing of parts of the human body (EN 349)
[39] ISO 13855, Safety of machinery – Positioning of protective equipment with respect to the approach
speeds of parts of the human body (EN 999)
[40] ISO 13856-1, Safety of machinery – Pressure-sensitive protective devices – Part 1: General principles
for design and testing of pressure-sensitive mats and pressure-sensitive floors (EN 1760-1)
[41] ISO 14118, Safety of machinery – Prevention of unexpected start-up (EN 1037)
[42] ISO 14119, Safety of machinery – Interlocking devices associated with guards -Principles for design and
selection (EN 1088)
[43] ISO 14120:2002, Safety of machinery – Guards -General requirements for the design and construction
of fixed and movable guards (EN 953)
[44] ISO 14122-1, Safety of machinery – Permanent means of access to machinery – Part 1: Choice of fixed
means of access between two levels (EN ISO 14122-1)
[45] ISO 14122-2, Safety of machinery – Permanent means of access to machinery – Part 2: Working
platforms and walkways (EN ISO 14122-2)
[46] ISO 14122-3, Safety of machinery – Permanent means of access to machinery – Part 3: Stairs,
stepladders and guard-rails (EN ISO 14122-3)
[47] ISO 14122-4, Safety of machinery – Permanent means of access to machinery – Part 4: Fixed ladders
(prEN ISO 14122-4)
[48] ISO 14123-1, Safety of machinery – Reduction of risks to health from hazardous substances emitted by
machinery -Part 1: Principles and specifications for machinery manufacturers (EN 626-1)
[49] ISO 14163, Acoustics – Guidelines for noise control by silencers
[50] ISO 15667, Acoustics – Guidelines for noise control by enclosures and cabins
26

TS en Iso 12100-2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en Iso 12100-2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

ICS 01.040.13; 13.110

MAKİNALARDA GÜVENLİK – TEMEL KAVRAMLAR,

Safety of machinery - Basic concepts, general principles for

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− Bu standardın kabulü ile TS EN 292-2 (1996) iptal edilmiştir.

Makinalarda güvenlik – Temel kavramlar, tasarım için genel prensipler –

Bu standard, aşağıdaki yapıya sahip standardlar serisinin temelini oluşturur:

Bu standard A tipi bir standarddır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

4 Güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirler

4.2 Geometrik faktörlerin ve fiziksel özelliklerin dikkate alınması

4.2.1 Geometrik faktörler

- Makina şeklinin, çalışma alanlarının ve tehlikeli bölgelerin kumanda konumundan doğrudan

- seyyar makinaların hareket ve çalışma bölgesi,

- makina şeklinin, uygun çalışma konumuna ve el kumandalarına (tahrik ediciler) erişilebilirliği

4.2.2 Fiziksel özellikler

- hareketli parçaların kütle ve/veya hızlarının, dolayısıyla kinetik enerjilerinin, sınırlandırılması,

- emisyonunun, emisyon kaynağının özellikleri değiştirilerek sınırlandırılması,

- gürültü yayımının kaynağında azaltılması için tedbirler (ISO/TR 11688-1),

- ışıma emisyonunun azaltılması için, örneğin tehlikeli ışıma kaynaklarının kullanılmasından

a) Mekanik gerilmeler, örneğin;

b) Malzemeler ve malzemelerin özellikleri, örneğin;

- paslanmaya, yaşlanmaya, aşınmaya ve yenmeye karşı direnç,

c) Aşağıdakiler için emisyon değerleri;

4.4 Uygun teknolojinin seçilmesi

a) patlayıcı ortamlarda kullanılması amaçlanmış makinalarda;

- tamamen pnömatik veya hidrolik kumanda sitemleri ve makina tahrik edicilerin,

- “Yapısı itibariyle güvenli” elektrik donanımının (EN 50020) kullanılması,

c) yüksek gürültü seviyelerinden kaçınılması için alternatif donanımın kullanılması, örneğin;

- pnömatik yerine elektrik donanımın kullanılması,

- belirli şartlar altında mekanik kesme yerine su jetiyle kesme yapılması.

4.6 Dengenin korunması için tedbirler

Hesaba katılacak faktörler aşağıdakileri içermektedir:

4.7 Sürekli kullanım için tedbirler

4.8 Ergonomik prensiplere uyulması

(EN 614-1, ISO 6385, EN 13861 ve IEC 61310-1)

4.8.5 Kullanıcının çalışma ritminin otomatik çevrim sırasıyla irtibatlanmasından kaçınılması.

4.8.7 El kumandaları (tahrik ediciler), aşağıdakileri sağlayacak şekilde, seçilmeli, yerleştirilmeli ve

Ayrıca EN 894-3’e bakınız.

4.9 Elektrik tehlikelerinin önlenmesi

4.10 Pnömatik ve hidrolik donanımdan kaynaklanan tehlikelerin önlenmesi

Ayrıca ISO 4413 ve ISO 4414’e bakınız.

4.11 Kumanda sistemine güvenli tasarımdan kaynaklanan yapısal tedbirlerin

Tehlikeli makina tepkilerin tipik nedenleri aşağıda verilmiştir:

Tehlikeli makina tepkilerinin tipik örnekleri aşağıda verilmiştir:

Kumanda sistemleri, kullanıcının makinayla etkileşimini güvenli ve kolaylıkla sağlayacak şekilde

4.11.2 Dâhilî güç kaynağının çalıştırılması/haricî güç kaynağının açılması

4.11.3 Bir mekanizmanın çalıştırılması/durdurulması

4.11.4 Güç kesintisinden sonra tekrar çalışma

4.11.5 Güç beslemesinin kesilmesi

4.11.6 Otomatik izlemenin kullanılması

Koruyucu tedbirler, örneğin;

4.11.7 Programlanabilir elektronik kumanda sistemleri ile gerçekleştirilen güvenlik

4.11.7.2 Donanımla ilgili hususlar

4.11.7.3 Yazılımla ilgili hususlar

4.11.7.4 Uygulama yazılımı

4.11.8 Elle kumandaya ilişkin prensipler