«Қазақстан Республикасында туризмді дамыту перспективалары мен

бағыттары»

Демократова А.Н., Дауылбаев К.Б.

Анотация: Мақалада Қазақстан Республикасының туризм индустриясының қазіргі

жағдайы, туристік бәсекеге қабілеттілік проблемалары, сонымен қатар туризм
индустриясының дамуының негізгі бағыттары қарасытрылады.

Кілт сөздер: туристік сала, ішкі туризм, виза, туризм дамуы

Анотация: в статье рассматриваются современное состояние индустрии туризма

Республики Казахстан, проблемы туристской конкурентоспособности, а также
основные направления развития индустрии туризма.

Ключевые слова: туристская отрасль, внутренний туризм, виза, развитие туризма

Abstract: the article discusses the current state of the tourism industry of the Republic of
Kazakhstan, the problems of tourism competitiveness, as well as the main directions of
development of the tourism industry.

Keywords: tourism industry, domestic tourism, visa, tourism development

Қазақстан-бай тарихи және табиғи мұрасы бар ел, бұл оны әлемнің түкпір-түкпірінен
келген туристер үшін тартымды бағытқа айналдырады. Соңғы жылдары елімізде
туристік белсенділіктің өсуі байқалуда және Қазақстан Үкіметі экономиканың осы
секторын дамытуға ерекше назар аударуда.
2022 жылы Қазақстанға 8,5 млн-нан астам шетелдік туристер келді, бұл 2021 жылмен
салыстырғанда 10% - ға артық. Қазақстандағы негізгі туристік бағыттар Алматы, ел
астанасы Нұр-сұлтан, сондай-ақ Бурабай және Ыстықкөл курорттық қалалары болып
қала береді.
Қазақстан Үкіметі 2025 жылға қарай шетелдік туристер санын 10 млн адамға дейін
арттыруды жоспарлап отыр. Ол үшін туристік инфрақұрылымды дамыту, жаңа
туристік өнімдер жасау және шетелдік инвесторларды тарту жоспарлануда.
Қазақстанда ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұра нысандарының тізіміне енгізілген үш
мәдени мұра нысаны және екі табиғи мұра нысаны орналасқан. Дегенмен, туристік
индустрияның тартымдылығы әдемі табиғи ландшафттармен және тарихи көрікті
жерлермен ғана емес, сонымен қатар дамыған инфрақұрылым мен қызмет көрсетумен,
көлікке қол жетімділікпен және қауіпсіздікпен сипатталады.

Бұл мақаланың мақсаты Қазақстанның туристік саласының негізгі проблемаларын

талдау және олардың негізінде саланы дамытудың сараптамалық болжамдарын
қалыптастыру болып табылады.

2019 жылы Қазақстанда туризм саласының түрлі компаниялары ұсынатын қызметтер

көлемі 17% - ға, келушілер ағыны 14% – ға, Қазақстан бойынша сапарлардағы шетел
азаматтарының шығыстары 5,6% - ға өсті. Туристік дестинациялар дамуда,
орналастыру орындары мен мәдени-ойын-сауық нысандарының саны артып келеді.

Дүниежүзілік экономикалық форумның деректері бойынша, 2019 жылы Қазақстан

туризм саласындағы әлемдік бәсекеге қабілеттілік индексінде 140 елдің ішінен 80-ші
орынға ие болып, көрсеткішті 2017 жылмен салыстырғанда 1 позицияға жақсартты.

Егер Covid-19 пандемиясына дейін елдің жалпы туристік ағынының орта есеппен 74%-
ы ішкі туризмге тиесілі болса, 2020 жылы ішкі туризмнің үлесі 91% - құрады.(1-сурет)

1-сурет. Қазақстан Республикасының туристік ағынының динамикасы

2020 жылғы тамызда Damu RG компаниясы "еңбек дағдыларын дамыту және жұмыс
орындарын ынталандыру" жобасы шеңберінде Қазақстан Республикасының Еңбек
және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Қазақстанның болашақ туристік
секторының дамуы мен бейнесін қалыптастыру болжамына арналған үш күндік
форсайт-сессиялар өткізді. Форсайт-зерттеу әдіснамасы халықаралық еңбек ұйымы
(ХЕҰ), РФ Стратегиялық бастамалар агенттігі және "Сколково" (РФ) БММ әзірлеген
құзыреттердің технологиялық форсайты (STF) негізінде құрылған және қазақстандық
экономиканың шындығына, стандарттары мен талаптарына бейімделген.

Қазақстанның туристік саласының форситін өткізу шеңберінде 72 салалық сарапшы

саланы дамыту перспективаларына елеулі әсер ететін негізгі 10 проблеманы
айқындады.(2-сурет)

2-сурет. Қазақстанның туристік саласының дамуына барынша әсер ететін проблемалар

Туризм Қазақстан Үкіметі дамытуға көп көңіл бөлетін басым салалардың қатарына
енгізілген:

* туризмді дамытудың 10 аумағы анықталды;

* "e-visa"электрондық визалары енгізілуде;

* туристердің қауіпсіздігін арттыру және кәсіби ақпараттық сүйемелдеу бойынша

шаралар іске асырылуда;

* қазақстандық курорттарда демалу үшін демалыс уақытында 16 жасқа дейінгі

балалардың "kids go free" тегін әуе саяхаты бағдарламасы жүзеге асырылады.

-Қазақстанның туристік саласын дамытудың 2019-2025 жылдарға арналған

мемлекеттік бағдарламасында мынадай басым бағыттар айқындалды :

* Алматы өңірінің тау кластері-жылына 2,5 млн турист әлеуеті бар;

* Алакөл көлі-жылына 2 млн турист әлеуеті бар;

* Щучинск-Бурабай курорттық аймағы-жылына 2 млн турист әлеуеті бар;

* Түркістанның тарихи-мәдени туризмін дамыту-жылына 1,5 млн турист әлеуетімен;

* Астана қаласында MICE туризмін дамыту-жылына 1 млн турист әлеуеті бар;

* Маңғыстау жағажай туризмін дамыту-әлеуеті жылына 750 мың турист;

* Баянауыл курорттық аймағы-жылына 450 мың турист әлеуеті бар;

* Имантау-Шалқар курорттық аймағы-жылына 400 мың турист әлеуеті бар;

* Балқаш көлі-жылына 400 мың турист әлеуеті бар;

* "Байқоңыр" туристік аймағын ойын-сауық туристік хаб ретінде дамыту-әлеуеті

жылына 250-ден 500 мыңға дейін турист.

-Көптеген елдердің азаматтарына (ЕО-ның барлық елдерінің және ТМД-ның барлық

елдерінің азаматтарын қоса алғанда, 78 ел) Қазақстанға қысқа мерзімді сапарлар үшін
виза қажет емес. Көптеген басқа елдердің азаматтары бір реттік туристік электрондық
визаларға (e-visa) өтініш бере алады.

Электрондық виза Қазақстанға тек Алматы және Астана халықаралық әуежайлары

арқылы кіре алатын және одан шет ел азаматтары үшін жарамды. Қазақстанға
электрондық виза тек жеке виза алушы үшін ғана жарамды және оны алып жүретін
қандай да бір адамдарға (мысалы, балаларға) қолданылмайды.

Қазақстанға электрондық виза алу үшін туристік агенттіктен немесе Қазақстандағы

басқа уәкілетті тараптан жарамды шақыру хаты қажет. Шақыру хатын беру үшін
уәкілетті тарап Қазақстан Ішкі Істер Министрлігінің рұқсатын алуға тиіс.

-Туристердің қауіпсіздігін арттыру және кәсіби ақпараттық сүйемелдеу мақсатында

Алматы қаласынада туристік хаб іске қосылды.Туристік хаб Алматы тұрғындары мен
қала қонақтарына өңірдің көрікті жерлері жайлы ақпарат алу, қолжетімді сапарлар,
жол көрсеткіштер жөнінде кеңесу, естелік сыйлықтар, кәдесыйлар сатып алу,
демалысын ойдағыдай өткізу мүмкіндігін береді. Туристік хаб Балуан Шолақ атындағы
спорт сарайында орналасқан. Алматы қаласы Туризм және сыртқы байланыстар
басқармасының басшысы Мақсат Кикимовтың айтуынша, келер жылы алғаш рет 2023
жылға дейінгі туризмді дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарлама әзірленеді.
Бағдарламаның негізгі мақсаты туризмнің ІЖӨ-дегі үлесін 8 пайызға дейін жеткізу
болмақ. Бүгінде бұл көрсеткіш Алматыда 1,5 пайызды құрайды. Туристік хаб
мемлекеттік бағдарламадағы мақсаттарға қол жеткізуге септігін тигізеді.

-Kids go free-бұл Қазақстандағы ішкі туризмді ынталандыруға бағытталған отбасылық

демалыс бағдарламасы. Балалардың (2 жастан 17 жасқа дейін қоса алғанда) тегін әуе
сапарлары жөніндегі бағдарлама 2022 жылғы қаңтардан бастап Қазақстан бойынша
туристік жолдама құрамында жолаушыларды субсидиялауды ұсына отырып (ішкі
туризм бойынша сапарларды ұйымдастыруға лицензиясы бар туроператордан сатып
алынады) күшіне енді.

Жалпы, Қазақстанның саланы дамыту және ТМД елдері мен алыс шетелдерден
туристердің назарын аудару үшін үлкен әлеуеті бар. Ең бастысы-табиғатқа зиян
келтірмеу. Осыған байланысты табиғатты сақтау мен туристерді тарту арасындағы
тепе-теңдікті сақтау қажет. Сонымен қатар, туризмнің толыққанды дамуы жартылай
өлшем режимінде емес, мемлекеттің бизнесті тұрақты және жан-жақты қолдауымен
мүмкін болады.
Қолданылған әдебиеттер:
Государственная Программа развития туристской отрасли Республики Казахстан на
2019-2025 годы. http://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900000360
Всемирный экономический форум, Индекс конкурентоспособности путешествий и
туризма 2019 года. http://reports.weforum.org/travel-and-tourism-competitiveness-report-
2019/country-profiles/
https://www.advantour.com/kazakhstan/visa/e-visa.htm
https://kids.gofree.kz/
https://open-almaty.kz/kk/content/almatyda-turistik-hab-ashyldy