ΓΕΛΙΟ – ΧΙΟΥΜΟΡ – ΣΑΤΙΡΑ

Γέλιο είναι η αυθόρμητη έκφραση χαράς ή η αντίδραση σε κάτι αστείο, η οποία εκδηλώνεται
με συσπάσεις των μυών του προσώπου και συνοδεύεται από ηχηρές εκπνοές.
Χιούμορ είναι ένας πνευματώδης αστεϊσμός που στόχο έχει να προκαλέσει το γέλιο.
Σάτιρα είναι ένα λογοτεχνικό είδος που διακωμωδεί με σκωπτικό τρόπο τα δημόσια και
ιδιωτικά ήθη και τα κακώς κείμενα μιας κοινωνίας.

Παράγοντες που διαμορφώνουν την αισθητική του γέλιου και του χιούμορ
 η ύπαρξη (ή έλλειψη) αισθητικής αγωγής στην οικογένεια και το σχολείο
 η ποιότητα των θεαμάτων και των αναγνωσμάτων (ΜΜΕ, διαδίκτυο, τέχνη, βιβλία)
 το επίπεδο των συναναστροφών
 η ιδιοσυγκρασία και τα μέσα έκφρασης του καθενός (οξυδέρκεια, πρωτοτυπία, τάση
μιμητισμού)

Η αξία του γέλιου

 ακονίζει το μυαλό ώστε το αστείο να γίνει κατανοητό

 ενεργοποιεί τη φαντασία
 ξεχωρίζει το σοβαρό από το σοβαροφανές
 απομυθοποιεί πτυχές ενός ζητήματος που φαίνονται απροσπέλαστες
 μειώνει το άγχος, τονώνει την αισιοδοξία
 συντελεί στην ευκολότερη προσέγγιση των ανθρώπων, εφόσον καταργεί τις κοινωνικές
τυπικότητες
 ωφελεί την υγεία μας (αυξάνει την πρόσληψη οξυγόνου, χαλαρώνει τους μυς, βελτιώνει την
κυκλοφορία του αίματος)
 αποκαλύπτει τα συναισθήματα ή αποκρύπτει συναισθηματικά προβλήματα (πχ κατάθλιψη)
 αποτελεί μέσο καλλιτεχνικής δημιουργίας (σάτιρα, κωμωδία, θεατρική επιθεώρηση, σκίτσο)

Η αξία του χιούμορ

Το χιούμορ είναι εγγενές χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ευφυΐας και έκφανση της
αισιόδοξης πλευράς της ανθρώπινης φύσης. Συναντάται σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης
ιστορίας. Αποτελεί έναν ψυχολογικό μηχανισμό άμυνας απέναντι στα προβλήματα της ζωής,
προσφέροντας τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ευθυμήσουν και να αποσυμπιεστούν από
τις πιέσεις της καθημερινότητας.
Αναλυτικότερα:
 προϋποθέτει ευρηματικότητα, φαντασία, ετοιμολογία, ικανότητα ελεύθερης έκφρασης και
αμφισβήτησης
 επιτρέπει τη διαφυγή από τη μονοτονία της καθημερινότητας, προσφέροντας στους
ανθρώπους τη δυνατότητα να γελάσουν και ανανεώνοντας την αισιοδοξία, την ευδιαθεσία και
το κουράγιο τους
 λειτουργεί θετικά τόσο για την ψυχολογική όσο και για τη σωματική υγεία του ατόμου, καθώς
μέσω του γέλιου και της συναισθηματικής εκτόνωσης, επιτρέπει την αποφόρτιση εσωτερικών
εντάσεων και τη μείωση του επιζήμιου για την υγεία άγχους
 βοηθά τα άτομα να κοινωνικοποιηθούν και να καλλιεργήσουν φιλικούς δεσμούς μεταξύ τους,
μέσα από τη σταδιακή απόκτηση ενός προσωπικού κώδικα επικοινωνίας που βασίζεται στις
κοινές εμπειρίες της παρέας
 επισφραγίζει με αλληλεγγύη και αποδοχή μια ώριμη διαπροσωπική σχέση ανάμεσα σε άτομα
που γνωρίζονται καλά

Το χιούμορ ως μορφή αυτοσαρκασμού (διακωμώδησης του ίδιου μας του εαυτού):

 προϋποθέτει ένα επίπεδο αυτογνωσίας και δηλώνει τη διάθεση να σταθεί κάποιος κριτικά,
αλλά και με αυτοπεποίθηση, απέναντι στα προσωπικά του ελαττώματα
 λειτουργεί ευεργετικά στην ψυχολογία του ατόμου, αλλά και στη διαμόρφωση της
προσωπικότητάς του, εφόσον του επιτρέπει να αποδεχτεί τον εαυτό του και τους άλλους
ανθρώπους
 καθιστά τον αυτοέλεγχο μέσω της χιουμοριστικής διάθεσης λιγότερο επώδυνη διαδικασία.

Το χιούμορ ως κριτική της κοινωνικής πραγματικότητας:

 αντικρίζει τις καταστάσεις μέσα από μια απρόσμενη οπτική γωνία και αναδεικνύει τις αστείες
πτυχές τους, προσφέροντας ήπια εκτόνωση της έντασης ή της αγανάκτησης

Σάτιρα
Μια ιδιαίτερη μορφή χιούμορ είναι η σάτιρα η οποία είναι ουσιαστικά μια μορφή δημόσιας
κριτικής, που αγγίζει τα όρια της καυστικής διακωμώδησης ή και γελοιοποίησης των
δημοσίων λειτουργών και διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στην εξέλιξη της κοινωνίας ήδη
από την αρχαιότητα.
Μέσω της σάτιρας στηλιτεύονται τα κακώς κείμενα της πολιτικοκοινωνικής ζωής, ασκείται
δριμύς έλεγχος των δημοσίων προσώπων και προσφέρεται ηθική ικανοποίηση στους πολίτες
ότι συμμετέχουν στη διαχείριση των κοινών. Η ανατρεπτική δύναμη του κωμικού στοιχείου
είναι όπλο εναντίον του αυταρχισμού και του δογματισμού, γι’αυτό και περιστέλλεται
σε απολυταρχικά καθεστώτα. Επομένως η σάτιρα από τη μια στηλιτεύει τα λάθη στη σφαίρα
του δημοσίου βίου και από την άλλη επιφέρει μία ήπια συναισθηματική αποφόρτιση των
πολιτών.
Αν η σάτιρα θέλει να οδηγήσει σε κοινωνικοπολιτικές βελτιώσεις, οφείλει να
είναι εποικοδομητική, ειδάλλως καταλήγει κακόβουλη κριτική που οδηγεί σε προκλητική και
προσβλητική συμπεριφορά σε βάρος άλλων.

Το γέλιο και το χιούμορ στη σχολική ζωή

Το γέλιο και το χιούμορ, υπό την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιούνται για στιγμιαία
αποφόρτιση και συνδέονται με την παιδαγωγική πράξη, συγκαταλέγονται στα θετικά στοιχεία
της εκπαιδευτικής διαδικασίας γιατί:
 διαμορφώνουν ευχάριστο κλίμα, απαραίτητο για τη διαδικασία της μάθησης, διακόπτοντας
προσωρινά την αίσθηση της ρουτίνας.
 ενισχύουν τη μεταδοτικότητα του εκπαιδευτικού και συσχετίζουν τις γνώσεις με ευχάριστο
τρόπο
 συσφίγγουν τις σχέσεις διδασκόντων και διδασκομένων, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις
για δημιουργικό διάλογο και μόρφωση των νέων σε ένα αντιαυταρχικό περιβάλλον
 αποφορτίζουν το κλίμα της σχολικής αίθουσας και μειώνουν το κλίμα του ανταγωνισμού
μεταξύ των συμμαθητών
 καθίστανται αβλαβή μέσα παρατήρησης και σωφρονισμού αρκεί να μην πάρουν τη μορφή
ειρωνείας ή προσβολής.
 καλλιεργούν την ευφυΐα και την αισθητική αγωγή