Sərbəst iş

Ad: İbrahim
Soyad: Hüseynov
İxtisas: Beynəlxalq münasibətlər
Fənn: AR-nin konstitusiya hüququ və hüququn əsaslar
Qrup: 132
Mövzu: Demokratiya anlayışı, əsas cəhətləri
Demokratiya xalq suverenliyi, siyasi bərabərlik və qanunun aliliyi prinsiplərinə
əsaslanan siyasi sistemdir . Sadə dillə desək, bu, son hakimiyyətin xalqın əlində
olduğu bir idarəetmə sistemidir.
Demokratiya anlayışının bəzi əsas elementləri bunlardır:
1. Xalq suverenliyi: Bu prinsip bütün qanuni siyasi hakimiyyətin xalqdan
gəldiyini bildirir. Bu o deməkdir ki, hökumət öz səlahiyyətini din, ənənə və
ya güc kimi hər hansı xarici mənbədən deyil , idarə olunanların razılığından
alır .
 İdarə olunanların razılığı: Hökumət öz səlahiyyətlərini hər hansı xarici
mənbədən deyil , xalqın razılığından alır . Buna aşağıdakılar vasitəsilə nail
olunur:
 Azad və ədalətli seçkilər: Müntəzəm seçkilər vətəndaşlara öz liderlərini və
nümayəndələrini seçmək imkanı verir.
 Referendumlar: Vətəndaşlar konkret qanunlar və ya siyasətlər üzrə birbaşa
səs verə bilərlər.
 İctimai məsləhətləşmə: Hökumətlər mühüm məsələlərlə bağlı onların rəy və
üstünlüklərini toplamaq üçün vətəndaşlarla əlaqə saxlayır.
 İştirak etmək hüququ: Vətəndaşların sosial, iqtisadi və ya dini
mənsubiyyətindən asılı olmayaraq , siyasi proseslərdə iştirak etmək hüququ
vardır . Bura daxildir:
o Söz və sərbəst toplaşma azadlığı: Vətəndaşlar repressiyadan
qorxmadan öz fikirlərini ifadə edə və hökuməti tənqid edə bilərlər.
o Etiraz etmək hüququ: Vətəndaşlar öz etirazlarını bildirmək və
dəyişiklik tələb etmək üçün dinc şəkildə toplaşa bilərlər.
o Siyasi partiyalara və birliklərə qoşulmaq hüququ: Vətəndaşlar
hökumət siyasətlərinə təsir göstərmək üçün təşkilatlana və birlikdə
işləyə bilərlər.
2. Siyasi bərabərlik: Bu prinsip bütün vətəndaşların bərabər hüquqlara malik
olduğunu və eyni qanunlara tabe olduğunu bildirir. Bu o deməkdir ki, sosial,
iqtisadi, dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin siyasi proseslərdə
iştirak etmək hüququ var .
 Bərabər hüquqlar: Bütün vətəndaşlar qanunla eyni əsas hüquq və azadlıqlara
malikdirlər. Bura daxildir:
Vətəndaş hüquqları: Yaşamaq, azadlıq, təhlükəsizlik və ayrı-seçkilikdən
müdafiə hüququ .
Siyasi hüquqlar: Seçmək, seçilmək və siyasi prosesdə iştirak etmək hüququ .
İqtisadi hüquqlar: işləmək, əmlaka sahib olmaq və təhsil almaq hüququ .
Sosial hüquqlar: sağlamlıq, təhsil və sosial təminat hüququ .
Bərabər imkanlar: Hər kəs cəmiyyətdə iştirak etmək və öz potensialına çatmaq
üçün bərabər imkanlara malik olmalıdır. Bu, aşağıdakı kimi amillərə əsaslanan
bərabərsizliklərin aradan qaldırılması deməkdir:
Gender: Qadınlar və kişilər üçün bərabər hüquq və imkanların təmin edilməsi.
İrq və etnik mənsubiyyət: ayrı-seçkiliklə mübarizə və hamı üçün inklüzivliyin
təşviq edilməsi.
Əlillik: maneələrin aradan qaldırılması və əlilliyi olan insanlara dəstək
verilməsi.
3. Qanunun aliliyi: Bu prinsip hər kəsin, o cümlədən hökumətin qanuna tabe
olduğunu bildirir . Bu o deməkdir ki, qanundan yuxarı heç kim yoxdur və hər kəs
öz əməlinə görə cavabdehdir.
4. Azad və ədalətli seçkilər: Demokratiyada liderlər müntəzəm, azad və ədalətli
seçkilər yolu ilə seçilir . Bu, hökumətin xalqı təmsil etməsini və hakimiyyətin dinc
yolla ötürülməsini təmin edir.
5. Söz və sərbəst toplaşma azadlığı: Bu azadlıqlar sağlam demokratiya üçün
vacibdir. İnsanlara öz fikirlərini bildirmək, hökuməti tənqid etmək, ictimai həyatda
iştirak etmək imkanı verirlər.
6. Müstəqil məhkəmə sistemi: Məhkəmə hakimiyyəti hakimiyyətin icra və
qanunverici qollarından müstəqil olmalıdır. Bu, qanunun ədalətli tətbiqini və
şəxslərin hüquqlarının müdafiəsini təmin edir.
7. Hesabatlılıq: Hökumət xalq qarşısında hesabat verməlidir. Bu o deməkdir ki,
vətəndaşların öz rəhbərlərini əməllərinə görə məsuliyyətə cəlb etmək hüququ
olmalıdır.
Demokratiyanın müxtəlif formaları:
 Birbaşa demokratiya: Bu, vətəndaşların qanunlar və siyasətlər üzrə səsvermə
yolu ilə qərar qəbul etmə proseslərində birbaşa iştirak etdiyi demokratiya
formasıdır .
 Nümayəndəlik demokratiyası: Bu gün demokratiyanın ən çox yayılmış
formasıdır. Bu sistemdə vətəndaşlar öz adlarından qərar qəbul etmək üçün
nümayəndələr seçirlər.
Demokratiyaya çağırışlar:
 Bərabərsizlik: Siyasi iştirak və təsir qeyri-bərabər ola bilər, bəzi qruplar
digərlərindən daha çox gücə malikdir.
 Korrupsiya: Hökumət məmurları öz səlahiyyətlərindən şəxsi maraqları üçün
sui-istifadə edə bilərlər.
 Şəffaflığın olmaması: Hökumət qərarları ictimai nəzarət olmadan bağlı
qapılar arxasında qəbul edilə bilər .
 Vətəndaş azadlıqlarının aşınması: Hökumətlər təhlükəsizlik və ya sabitlik
adı altında fərdi hüquq və azadlıqları məhdudlaşdıra bilər.
Bu çağırışlara baxmayaraq, demokratiya bütün vətəndaşların hüquq və
azadlıqlarının təmin edilməsi üçün ən qanuni və effektiv idarəetmə forması olaraq
qalır. Bu, cəmiyyətin dəyişən ehtiyaclarını ödəmək üçün daim inkişaf edən və
uyğunlaşan bir sistemdir.