1.

History
The Ethiopian scholar and righteous Abba Giorgis is an Ethiopian scholar who occupies a
prominent position next to Saint Yared. Giorgis was born in the region of Wello, Borena
province from his father Hizbe Sion and his mother Emne Sion [1357 E.C]. Abba Giorgis
learned his first church teaching from his father Hizbe Sion. Later his father send him for more
education to Lake Stephen Monastery (ሀይቅ እስጢፋኖስ ገዳም) where Abba Samuel of Garma
taught him the hymns of Yared. He was also serving the fathers in the Lake Stephen Monastery
by grinding grain. The stone Abba Giorgis used to grind grain is still exist in the monastery.

Abba Giorgis start to compose hymns and write books at early age. Hereafter at the time of
Emperor Dawit Abba Giorgis start to engage in teaching of the children of the royal family, and
continued to write different books. He also played a leading role in defending the teaching of the
Church from external and internal enemies suppressing different heresies which arose at that
time.

2. Defend the church from Judaism

During the reign of Emperor Dawit, one leading Ethiopian Jew asked the Emperor for public
discussion with Christians. This Ethiopian Jew was so confident of himself, that he set the
condition that if he defeat the Orthodox Christians they had to be converted to Judaism.
Otherwise, he and the whole Jewish community would embrace the Orthodox Christianity. The
challenge was serious and alarmed the Orthodox population. Even the Emperor Dawit involved
himself in this matter, recruiting important and well versed Orthodoxy teachers to participate in
the discussion. Giorgis was unable to attend the meeting owing the sickness. Emperor Dawit
himself chaired the meeting where on one side stood the Jew alone and on the other the fathers of
the Ethiopian Orthodox Church. The floor was first given to the Jew and he began to say: "This
Eyesus Kirstos whom you call the Son of God, if he really was the Son of God. would he not
have known where they buried Lazarus because your Gospel says that when He reached Bethany
He said: 'Where have ye laid him? For God everything is clear in front of His eyes. From the
Christian side none of them was able to answer the question posed by the Jew. Until that very
moment they had not noticed the absence of Giorgis ZeGasitcha. Immediately Emperor Dawit
sent some of his dignitaries and they brought Giorgis on a bed and put him in the middle of the
meeting. Giorgis hearing the argument of the Jew said: "And I will not argue on the Gospel but
your Torah." And then he quoted similar passages from the Old Testament. Then the LORD ask
to Cain, "Where is your brother Abel?" and to our Father Abraham “Abraham, where is your
wife Sarah? At this the Jew lost his answer and kept quiet.

It was at that time that King Yeshaq intended to inaugurate a church in the region of Shewa and
Giorgis was invited to be present on this occasion. His poor health did not really allow him to go.
But the king insisted, and Giorgis was obliged to attend. During his return he died in the middle
of the journey. His students according to his wish took him to Gasitcha and buried him.

3. The Light of Ethiopia

Giorgis produced more works, possibly than any other writer in the Church of Ethiopia. For this
reason he earned the title of Light of Ethiopia. In Abba Giorgis ZeGasitcha monastery Located in
Wollo, Borena, manuscripts, which are used in the lifetime of Abba Giorgis ZeGasitcha, who
built the monastery still exist. The exact number of his books are not known. Some of the few
known books are
1. Hohite Birhan/Mesehafe Birhan- መጽሐፈ ብርሃን : This is a short praise of Holy virgin
Mariam which usually appears with the Arganon. It was arranged into 7 sections to be
used during the seven days of the week. It is accepted as being the first work of Giorgis.
The content is very similar to the Anaphora of Holy Virgin Mariam and Anketshey
Birhan.
2. Arganon - አርጋኖን : This book is known as the second work produced by Giorgis. It is
known widely among the faithful Christians who use it for morning prayer. The book of
Arganon is divided into seven sections to be used on the seven days of the week.
Emperor Dawit was so much impressed by this book and he ordered the book of Arganon
to be written in golden ink.
3. Sequokawia Dingil - ሰቆቃወ ድንግል : The Lamentation/sorrow of the Virgin
4. Wedassie Meskel - ውዳሴ መስቀል : This book from the beginning to the end it praised the
Holy Cross.
5. Mesihafe Sibhat - መጽሐፈ ስብሐት : The Book of Praising. It is a hymnal book to be
used in churches and monasteries particularly during Lent.
6. Anaphora - መጽሐፈ ቅዳሴ : It was Abuna Bertelomewos the Metropolitan. who asked
Giorgis to write anaphoras.
7. Wodassie Hawariat - ውዳሴ ሐዋርያት :
8. Se‘atati Zeme‘aliti Wezeleliti - ሰዓታት ዘመዓልት ወዘሌሊት :
9. Fikre Haimanot - ፍካሬ ሃይማኖት : Analysis of the Faith: Giorgis wrote this book
because Tewodros, Commander of the Army in the court of Emperor Dawit asked him
about the Orthodox faith and Giorgis presented this treatise in response. As the title itself
reveals. Analysis of the Faith, was written to refute certain non-Orthodox teaching of the
time. This book attracted the attention of Emperor Dawit and church scholars, and they
equated it with the works of St. John Chrysostom and st. Cyril of Alexanderia.
10. Mesihafe Mistir - መጽሐፈ ምሥጢር : Mesihafe Mistir is widely available in many
prominent churches and monasteries. The Ethiopian Church scholars use it widely. The
oldest copy of this work is found today in Debre Libanos which was discovered in a cave
in Wellamo region during King Menelik II time and later it was given to Debre Libanos
Monastery.

11. ልደቱ :- የወርቃማው ዘመን ወርቃማ ደራሲ፣

መናኝ፣ ጻድቅ፣ ሊቅ፣ የሕዝብ መምህር እና የሥነ
ምሕንድስና ባለሙያ የሆነው አባ ጊዮርጊስ
ዘጋሥጫ የተወለደው በ 1357 ዓመተ ምሕረት
በወሎ ክፍለ ሀገር በዛሬው ቦረና በጥንቱ ወለቃ
ወረዳ ሸግላ በተባለ ቦታ ነው፡፡ አባቱ ሕዝበ ጽዮን
እናቱ እምነ ጽዮን ይባላሉ፡፡ ስለ አባቱ ሕዝበ ጽዮን
ሁለት የተለያዩ ታሪኮች ይተረካሉ፡፡ የሰኔ ድርሳነ
ዑራኤል ምንባብ አባቱ በመጀመሪያ የትግራይ
በማስከተል የሰግላ /ጋሥጫ/ አገር ገዢ እንደነበር
ይወሳል፡፡ ገድሉ ደግሞ / ጠቢብ ወማእምረ
መጻሕፍት ወአቡሁኒ መፍቀሬ እግዚአብሔር
አምኁልቈ ካህናተ ደብተራ ዘውሳጤ ዓጸደ ቤተ
ንጉሥ/ አባቱም የእግዚአብሔር ወዳጅና በቤተ
መንግሥት በነበረችው ድንኳን / ሥዕል ቤት/
ከሚያገለግሉ ካህናት ወገን ነበረ ይላል፡፡ እንደ
ገድሉ ገጸ ምንባብ ትርጉም ሕዝበ ጽዮን ከንጉሡ
ሥዕል ቤት በቅዳሴ ወይም በማሕሌት
ከሚያገለግሉ ካህናት አንዱ ነው፡፡ /. . . ወእሙኒ
እም ሥዩማነ ወለቃ/ እናቱም ከወለቃ ሹማምንት
ወገን ነች ይላታል፡፡ ይኸውም የጥንቱ ወለቃ
/ የዛሬው ደቡብ ወሎ፣ ቦረና ከላላ/ ከነበሩ መኳንንት
ወገን መሆኗን ያመለክታል፡፡ የአባ ጊዮርጊስ
ወላጆች ልጅ ሳይወልዱ ለረጅም ዓመታት
ቆይተዋል፡፡ የልጅ ፍላጎታቸው እንዲሠምር
ለሰማዕቱ ቅዱስ ጊዮርጊስ ተሳሉ፡፡ ስእለታቸውም
ሥምሮ በመልአኩ ቀዱስ ዑራኤል አብሣሪነት
ወንድ ልጅ ወለዱ፡፡ ልጃቸውን ሰማዕቱ ቅዱስ
ጊዮርጊስን በመማጸን ስለወለዱ ስሙን ጊዮርጊስ
ብለው ጠሩት፡፡ ወላጆቹ የታላቁን ሰማዕት ስም
ለልጃቸው ያወጡት ወደ ፊት በዓላውያን
ነገሥታት ፊት ምስክር፣ አፅራረ አምነትን አሳፋሪ፣
ካህናትንና ምእመናት በየዘመናቱ ከሚነፍሱ
የኑፋቄና የክህደት ነፋሳት በወንጌል ብርሃን ነፃ
የሚያወጣ ሲሉ ይህን ስም እንዳወጡለት ድርሳነ
ዑራኤል እንዲህ ይተርካል፡፡ ‹‹ዘይከውን መምህረ
ኵሉ ዓለም ወበጸሎቱ ዘያድኅን አሞተ ሲኦል
ፍቁረ ድንግል ማርያም ወላዲቱ ለአማኑኤል፡፡
 ወመገሥጾሙ ለነገሥት፡፡ ወፀሮሙ ለዐላውያን
ሃይማኖት በሰይፈ ቃሎሙ ለሐዋርያት
ዘያጠፍኦሙ እም ብሔረ ኢትዮጵያ፤ ወለካህናተ
ጽድቅ ዘይመርሆሙ እምጽልመተ ኑፋቄ መንገለ
ብርሃን ቃለ ወንጌሉ ለክርስቶስ በትምህርተ
ሕጎሙ ለሐዋርያት›› ይላል፡፡
12. ትምህርት :-አባ ጊዮርጊስ የመጀመሪያ ደረጃ
መንፈሳዊ ትምህርቱን ከወላጅ አባቱ ሕዝበ ጽዮን
እንደተማረ ይገመታል፡፡ አባቱ የመጀመሪያ ደረጃ
ተምህርቱን ካስተማሩት በኋላ መዐርገ ዲቁና
እንዲቀበል ማድረጋቸውን ገድሉ ይነግረናል፡፡
ወሶበ ልህቀ ሕቀ ወሰዶ ኀበ ጳጳስ ወሴሞ ዲያቆነ፡፡
ባደገም ጊዜ ከጳጳስ ዘንድ ወሰደው ጳጳሱም
በዲቁና አሾመው ይላል ገድሉ፡፡ ዲቁና መቀበሉን
እንዲ መዓርገ ዲቁና የሰጡትን ጳጳስ ስም
አይገልጽም፡፡ ዳሩ ግን መዓርገ ዲቁናን በ 1341 ዓ.ም
ወደ ኢትዮጵያ መጥተው እስከ ዐፄ ዳዊት ዘመነ
 መንግሥት መጀመሪያ አካባቢ ከነበሩት ብፁዕ አቡነ
ሰላማ መተርጉም እንደተቀበለ ይገመታል፡፡
13. መዓርገ ዲቁና ከተቀበለ በኋላ የአባ ጊዮርጊስ
ወላጆች ለታላቅ ሐላፊነት የተመረጠውን
ልጃቸውን በዘመኑ የታወቀ የነገረ ሃይማኖት
ትምህርት ሊያስተምሩት ለሚችሉ መምህራን
መስጠት እንዳለባቸው ወሰኑ፡፡ በወቅቱ ጥልቀት
ያለው የነገረ ሃይማኖት ትምህርት ለመማር
የሚመረጠው ትምህርት ቤት ሐይቅ እስጠፋኖስ
ነበር፡፡ወደ ሐይቅ እስጢፋኖስ በዐፄ ዳዊት /1385 -

1395/ ዘመነ መንግሥት እንደገባ ገድሉ ይገልጣል፡፡

ሐይቅ እስጢፋኖስ የተለያየ ሊቃውንት
የሚገኙት፣ በብዙ መጻሕፍት የተሞላውና
ዙሪያውን በሐይቅ በመከበቡ የተማሪን ሐሳብ
ለማሰባሰብ አመቺ የሆነ ቦታ ነው፡፡ አባ ጊዮርጊስ
በሐይቅ እስጢፋኖስ ትምህርት አልገባው ብሎ
ለሰባት ዓመታት ተቀምጦ ነበር፡፡ የትምህርት ቤት
ሕይወቱም ከቅዱስ ያሬድ ይመሳሰላል፡፡ ቀዱስ
ያሬድ ትምህርት አልገባው ብሎ ሰባት ዓመት
እንደተቸገው እንደዚሁ አባ ጊዮርጊስም አብረውት
የሚማሩት ተማሪዎች ይህ ትምህርት የማይገባው
ስለ ምንድን ነው? በእርሱ ኃጢአት ነው ወይስ
በወላጆቹ? ብለው እስከ ሚጠይቁ ድረስ ትምህርት
አልገባ ብሎት ነበር፡፡ በዚያ ጊዜ የሐይቁ መምህር
የነበረው ዐቃቤ ሰዓት ሠረቀ ብርሃን ለአባቱ
‹‹ልጅህ ትምህርት አይገባውምና የቤተ መንግሥት
ነገር አስተምረው›› ብሎ መለሰው፡፡ አባቱ ሕዝበ
ጽዮን ግን ‹‹ አንድ ጊዜ ለእግዚአብሔር
ሰጥቼዋለሁ አልቀበልህም እዚያው ገዳሙን
ያገልግል›› ብሎ እንደገና ላከው፡፡በዚህ ዓይነት
መምህሩ ወደ ሐይቅ እስጢፋኖስ መልሶ ወሰደውና
በጥበብ እድ ሥራ ላይ ተመደበ፡፡ በጥበበ እድ
ባከበተው ዕውቀትም እንደ ቅዱስ ላሊበላ ከዐለት
ፈልፍሎ ቤተ ክርስቲያን ለማነጽ ችሏል፡፡ ዛሬ
ከዘመን ርዝማኔ የተነሣ ጥገና ባይደረግለትም አባ
ጊዮርጊስ ፈልፍሎ ያሠራው ዋሻ ቅኔ ማኅሌት፣
ቅድስት እና መቅደስ ያለው ቤተ ክርስቲያን ብዙ
የትሩፋት ሥራ በሠራበት በጋሥጫ ገዳም ይገኛል፡፡
የወለቃን ወንዝ ለመሻገር ያገለግል ዘንድ ከዓለት
ፈልፍሎ የሠራው ድልድይም የሥነ ምሕንድስና
ሙያው የታየበት አሻራ ነው፡፡አባ ጊዮርጊስ
ዕውቀት ስለ ተሠወረው ሁል ጊዜ በሥዕለ
ማርያም ሥር እየተንበረከከ ይጸልይ ነበር፡፡ የሐይቅ
እስጢፋኖስ ገዳምንም እህል በመፍጨት ያገለግል
ነበር፡፡ አባ ጊዮርጊስ ይፈጭበት የነበረው የድንጋይ
ወፍጮ አሁንም በገዳሙ ውስጥ ይገኛል፡፡ አንድ
ቀን እመቤታችን ተገለጠችለትና አይዞህ ዕውቀት
የተሠወረብህ ትምህርት ስለማይገባህ ሳይሆን
የእግዚአብሔር ድንቅ ሥራ እንዲገለጥ ነውና
ታገሥ አለችው፡፡ ከዚያም ጽዋዐ ልቡና
አጠጣችው፡፡ከዚህ በኋላ በሐይቅ እስጢፋኖስ
 ትምህርቱን በሚገባ ተምሮ አጠናቀቀ፡፡
በዕውቀቱም ቀድሞ የሚያውቁት ሁሉ ይደነቁበት
ጀመር፡፡
14.

15. አባ ጊዮርጊስ የያሬድንም ዜማ ተምሯል፡፡

የተማረውም ከአቡነ ሳሙኤል ዘጋርማ እንደሆነ
ገድሉ ይገልጣል፡፡ ሊቁ በዚያ መን በዐፄ ዳዊት
አማካኝነት በሰሜን ኢትዮጵያ የያረድ ድጓ ዋና
ማዕከል በሆነው በደብረ ነጎድጓድም ተሹሞ
አስተምሯል፡፡ ምክንያቱም በኢትዮጵያ የድጓ
ሊቃውንት ዝርዝር አባ ጊዮርጊስ ይጠቀሳልና፡፡
በትርጓሜ መጻሕፍትና በቅኔ የጠለቀ ዕውቀት
እንዳለውም ድርሰቶቹ ይመሰክራሉ፡፡የማስተማር
ሥራውን የጀመረው በዚያው በሐይቅ እስጢፋኖስ
መሆኑን ገድሉ በሚከተለው መልኩ ይገልጠዋል፡፡
‹‹ወአብርሃ ለቤተ ክርስቲያን እንተ ተሐንጸት
በሐይቅ ባሕር፣ ወእመ አምሃ አኀዙ ይስእሉ
አምኀቤሁ ኵሎሙ ሰብአ ሀገር ቃለ መጻሕፍት
ወትርጓሜሆሙ፣ ወኵሉ ቃለ ማሕሌት፤ በሐይቅ
የታነጸችውን ቤተክርስቲያን እንድታበራ አደረጋት
/ አደመቃት/ ፡፡ ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ከእርሱ ዘንድ
የአገሪቱ ሰው ሁሉ የመጻሕፍትን ቃል ትርጓሜና
ሁሉንም የማሕሌት ቃል ይጠይቁ ጀመር፡፡
››ከሐይቅ በኋላ በዚያ ዘምን ሸግላ በመባል ትጠራ
ወደ ነበረችው ወደ ትውልድ ሀገሩ ወደ ጋሥጫ
ተጓዘ፡፡ በዚያ ጊዜ የነገሥታቱ መቀመጫ በዚያ
የነበረ ይመስላል፡፡ ለዚህ ሦስት ምልክቶች አሉ፡፡
የመጀመሪያው በነገሥታቱ መቀመጫ አካባቢ
አብያተ ክርስቲያናት እንደሚገዙት ሁሉ
/ አክሱምን፣ ላስታን፣ ጎንደርን፣ አንኮበርንና አዲስ
አበባን በምሳሌነት ማንሣት ይቻላል፡፡/ በጋሥጫም
በዚያ ዘመን ብዙ አብያተ ክርስቲያናት ነበሩ፡፡
ሁለተኛው ደግሞ በገድሉ ላይ አባ ጊዮርጊስ ወደ
ሽግላ በመጣ ጊዜ ወደ ቤተመንግሥት እንዳስገቡት
የሚገልጥ ታሪክ መኖሩ ነው፡፡ ሦስተኛው መረጃ
ጋሥጫ የዐፄ ይስሐቅ የክረምት ጊዜ ማረፊያ
እንደነበረች ገድሉ መግለጡ ነው፡፡አባ ጊዮርጊስ
ወደ ሽግላ ሲመጣ አባቱ በጣም አርጅቶና መንኩሶ
ነበር፡፡ ስለዚህም በአባቱ እግር ተተክቶ
በቤተመንግሥት ያለችውን ሥዕል ቤት
እንዲያገለግል ወደዚያው አስገቡት፡፡ አባ ጊዮርጊስ
በቤተመንግሥቱ የንጉሡን ልጆች ከማስተማሩም
በላይ በቤተ መንግሥቱ ዙርያ ከነበሩት ሊቃውንት
መካከል አንዱ ነበር፡፡ በአንድ ወቅት ግብፃዊው
ጳጳስ አቡነ በርተሎሜዎስ ሥላሴን አንድ ገጽ
ብለው ያምናሉ፡፡ ተብለው በተከሰሱ ጊዜ ነገሩን
እንዲያጣሩ ከተመረጡት ከቄስ ሐፄ ተከሥተ
ብርሃንና ከሐይቁ መምህር ከዐቃቤ ሰዓት ዮሴፍ
ጋር አብሮ ተልኮ ነበር፡፡ እነዚህ ሦስት አበው
ጳጳሱን ካነጋገሩ በኋላ ክሱ ሐሰት መሆኑን
በማረጋገጥ ስለ ምሥጢረ ሥላሴ የሚገልጠውን
 የጳጳሱን እምነት በጽሑፍ ይዘው መጡ፡፡በቤተ
መንግሥቱ በነበረ ጊዜ የንጉሡን ልጆች ይስሐቅን፣
ቴዎፍሎስን፣ እንድርያስን፣ ሀብተ ኢየሱስን፣
ሕዝቅያስን፣ ኢዮስያስን፣ ዘርዐ ያዕቆብንና ሴት
ልጁን ዕሌኒን በምግባርና በሃይማኖት ቀርጿቸዋል፡፡
ወደ ዙፋን ከመጡት ቴዎድሮስ፣ ይስሐቅ፣ ዘርዐ
ያዕቆብና እንድርያስ በስተቀር ሌሎች ታዋቂ
አይደሉም፡፡ በእነዚህም የአባ ጊዮርጊስ የሕይወት
ፍልስፍና ተንጸባርቋል፡፡ ዘርዐ ያዕቆብ በድርሰቱ
ሲመስለው ቴዎድሮስ ደግሞ ለቅድስና ማዕረግ
በቅቶ በሕይወት መስሎታል፣ በኢትዮጵያ
ቤተክርስቲያን ቅዱስ ተብሎ ጽላት ተቀርፆለታል፣
በዓሉ ሰኔ 29 ቀን ይከበራል፡፡ ይስሐቅም በዘመኑ
ፖለቲካዊና ባህላዊ እመርታ አሳይቷል፡፡
16. ምንኵስናና ተጋድሎ:- ዐፄ ዳዊት የአባ
ጊዮርጊስን ሊቅነትና መልካም ሥነ ምግባር
በሚገባ ስላወቀ በጋብቻ ሊዛመደው ወዶ ስለ ነበር
 ልጁን እንዲያገባ ዘወትር ይጠይቀው ነበር፡፡ አባ
ጊዮርጊስ ግን በድንግልና ጸንቶ ለመኖር እንደ
ሚገልግ ከመግለጽ አልተቆጠበም ነበር፡፡ የዐፄ
ዳዊት ጥያቄ ስለበዛበት ከአካባቢው በመሸሽ ከአባ
በጸሎተ ሚካኤል መቃብር ደረሰ፡፡ አባ በጸሎተ
ሚካኤልን ከልጅነቱ ጀምሮ ይወዳቸው ስለነበር
እርሳቸው በመሠረቱት ገዳም በመልካም ሥነ
ምግባራቸው ከታወቁት የአባ ቴዎድሮስ ዘንድ
የምንኵስና ልብስ ለብሶ መነኮሰ፡፡
17. ከመነኮሰ በኋላ ወደ ሸግላ በመምጣት
‹‹ወእምድኀረዝ ኮነ አቡነ ጊዮርጊስ መምህር
ለነገሥት ወለካህናት ዘደብተራ ወለኩሉ ዐበይተ
ቤተ መንግሥት፣ ለንቡራነእድ ወለመኳንንት፣
ለመሳፍነት ወለኩሉ ተዐይነ ቤተ መንግሥት ከዚህ
በኋላ ለነገሥታትና በቤተ መንግሥቱ ለነበሩ
ካህናት እንዲሁም በቤተ መንግሥቱ ታላላቆች
ለነበሩ፣ ለንቡራነእድ ለመኳንንት፣ ለመሳፍንትና
 በቤተ መንግሥቱ ለነበሩ ባለሟሎች ሁሉ መምህር
ሆነ፡፡››
18. አባ ጊዮርጊስ በሸግላ በነበረ ጊዜ በወባ በሽታ
ታምሞ ሊሞት ደርሶ እንደ ነበር ገድሉ ይናገራል፡፡
ታምሞ በነበረ ጊዜ አንድ ሌሊት ቅዱስ ጴጥሮስና
ቅዱስ ጳውሎስ ተገልጠውለት ከእኛ ጋር ትኖር
ዘንድ ልንወስድህ መጣን አሉት፡፡ እርሱም የድርሰት
ሥራዬን ሳልሠራና እግዚአብሔርንም አብዝቼ
ሳላመሰግነው አሁን አትውሰዱኝ ሲል ለመነ፡፡
እነርሱም ልመናውን ተቀብለውት ከሕመሙ
ፈውሰውት ሔዱ፡፡ ለዚህም ይመስላል ከበሽታው
እንደ ተፈወሰ ወዲያው የድርሰት ሥራውን
የጀመረው፡፡
19. የመጀመሪያ መጽሐፉን ጽፎ እንደ ጨረሰ
ጠፍቶበት እንደ ነበር ገድሉ ይተርካል፡፡ በቤቱ
ውስጥ የነበሩትን መጻሕፍት ሁሉ እያገላበጠ
ቢፈልገውም ሊያገኘው አልቻለም፡፡ አንድ ቀን
 በቤተክርስቲያን ሌሊት በአገልግሎት ላይ እያለ
እመቤታችን ተገልጣ ‹‹ለምን አስቀድመህ
ሳትነግረኝ ጻፍክ?›› ስትል ጠየቀችው፡፡ እርሱም
‹‹አንቺን ደስ ያሰኘሁ መስሎኝ ነውና ይቅር
በይኝ›› ሲል መለሰላት፡፡ ከዚህ በኋላ የድርሰት
ሥራውን ፈቅዳለት ተሰወረች፡፡
20. የድርሰት ሥራው አባ ጊዮርጊስ በበርካታ
ሃይማኖታዊ ማኅበራዊ ጉዳዮች ላይ ተሳትፎ
እንዲኖረው አድርጓል፡፡ ይህ በጎ አገልግሎቱ
ለበርካታ ጊዜያት ለመከራ አጋልጦት ነበር፡፡
በተለይም ለተራው ሕዝብና ለመኳንንቱ
የሚሰጠው ከበሬታ አንድ አይነት በመሆኑ ይህ
አድራጎቱም በሹማምንቱ ዘንድ
አልተወደደለተም፡፡
21. በመምህርነት እንደተሾመ እቴጌዎች
/ የነገሥታት ባለቤቶች/ ቁጭ እንዳሉ ሥጋ ወደሙ
የመቀበላቸውን ልማድ ማስቀረት ፈለገ፡፡
 ‹‹የነገሥታት ንጉሥ የሆነው የክርስቶስ ሥጋና ደም
ነውና እቴጌዎቹ ወደ ቁርባኑ ቦታ መጥተው
መቀበል አለባቸው እንጂ እነርሱ ወንበር ላይ ቁጭ
ብለው ቁርባኑ ወደ እነርሱ ሊሔድ አይገባም››
ብሎ በመጽናቱ ንግሥቲቱ ወደ ካህናቱ ቀርበው
መቁረብ ጀመሩ፡፡
22. ይሁን እንጂ ንግሥቲቱ አባ ጊዮርጊስ ሥርዐተ
ቤተ ክርስቲያን ይከበር ማለቱን እንደ ድፍረት
ስለቆጠሩት ጉዳዩን ወደ ንጉሡ ዘንድ አቅርበው
ከሰሱት፡፡ ንጉሡም በጉዳዩ ውሳኔ ለመስጠት
አጣብቂኝ ውስጥ ገቡ፡፡ንጉሡ የአባ ጊዮርጊስ
ተማሪ እንደ መሆናቸውና እንደ መንፈሳዊ
ሰውነታቸው የአባ ጊዮርጊስ ውሳኔ ትክክል
እንደሆኑ ልቦናቸው ቢያውቀውም ለንግሥቲቱ
ያሳየውን አመለካት ስላልወደዱለት እርሱን የንቡረ
እድገት መዓርግ ሰጥተው ዳሞት ውስጥ ለሚገኝ
ቤተክርስቲያን አለቃ አድርገው ላኩት፡፡ ይህን
 በማድረግ ንጉሡ ጉዳዩን በፈሊጥ በፊቱም፡፡
ውሳኔው ግን ለንግሥቲቱ ፍላጎት ያደላ ነበር፡፡
23. አባ ጊዮርጊስ እና አቡነ ሳሙኤል ዘዋልድባ
የተገናኙት አባ ጊዮርጊስ ወደ ዳሞት በሚጓዝ ጊዜ
ነበር፡፡ ከዚህ በኋላ የአባ ጊዮርጊስ ዋናው ትኩረት
በድርሰቱ ላይ ሆነ፡፡ ወደ ጳጳሱ ወደ አቡነ
በርተሎሜዎስ ዘንድ በመሔድ የቅዳሴ ድርሰት
ለመድረስ እንዲፈቀድለት ከጠየቀ በኋላ የቅዳሴ
ድርሰት ማዘጋጀሩን ገድሉ ይገልጻል፡፡ ይህም
የኢትዮጵያ ቅዳሴያት ደራሲያቸው ማን ነው?
ለሚለው ጥያቄ መልስ ፍንጭ የሚሰጠን ይሆናል፡፡
ገድሉ እንደሚተርከው አንዳንድ ካህናት የአባ
ጊዮርጊስን ቅዳሴ ተቃውመው ነበር፡፡ ነገር ግን
እግዚአብሔር አርዮስን በቀጣበት መንገድ
ተጥቷቸዋል፡፡
24. አባ ጊዮርጊስ ነገረ ሃይማኖትን ጠንቅቆ
የተረዳና የሚያስረዳ ስለነበር በዘመኑ የተነሡ
 የሃይማኖት ክርክሮች ሁሉ እርሱ ከሌለ አይሳኩም
ነበር፡፡ በዚያ ጊዜ በሸዋ በይፋት ራሳቸውን ቤተ
እስራኤል እያሉ የሚጠሩ አይሁድ ነበሩ፡፡ ከአቡነ
ዜና ማርቆስ ጀምሮ ብዙ መምህራን ወደ እነዚህ
ሕዝቦች እየተሠማሩ ወንጌልን አስተምረዋል፡፡
አቡነ ዜና ማርቆስ ወደ ክርስትና ለተመለሱት ቤተ
እስራኤላውያን በእመቤታችን፣ በቅዱስ ሚካኤል፣
በአባ ኖብና በሰማዕቱ በጊርጋ ስም አራት አብያተ
ክርስቲያናትን አሠርተው ነበር፡፡ ሁለቱ
የመጀመሪያዎቹ አሁንም አሉ፡፡ ይህ ሁሉ ቢሆንም
ቤተ እስራኤላዊያኑ ሙሉ በሙሉ ወደ ክርስትና
አልተመለሱም ነበር፡፡
25. ከእነዚህ አይሁድ ማካከል አንዱ ከክርስቲያኖች
ጋር በነገረ ሃይማኖት ለመከራከር ጥሪ አቀረበ፡፡
‹‹ክርስቲያኖች ከረቱኝ ወደ እነሱ ሃይማኖት
እገባለሁ እኔ ከረታኋቸውም ወደ እኔ ሃይማኖት
ይገባሉ›› ሲል ነገሩን ጥብቅ አደርገው፡፡ ዐፄ ዳዊት
 ይህን ጉዳይ ሲሰማ በጣም ስለ ተናደደ ሊቃነ
ካህናቱን፣ ንቡራነእዱንና የመጻሕፍት ዐዋቂዎችን
ሁሉ ከየሀገሩ እንዲሰባሰቡ አዘዘ፡፡ አይሁዳዊው
በአንድ ወገን መምህራኑ በአንድ ወገን ሆነው
ክርክሩን ጀመሩ፡፡ የመጀመሪያው እድል የተሰጠው
ለአይሁዳዊው በመሆኑ ቀጥሎ ያለውን ጥያቄ
አቀረበ፡- ‹‹እናንተ የእግዚአብሔር ልጅ ነው የምትሉ
ይኸ ክርስቶስ እውነት የእግዚአብሔር ልጅ ከሆነ፣
ወደ ቢታኒያ በመጣ ጊዜ አልዓዛር የተቀበረበትን
ቦታ ሳያውቅ ቀርቶ አልዓዛርን የተ ቀበራችሁት?
ብሎ እንደ ጠየቀ በወንጌላችሁ ተጽፏል፡፡ ለዚህ
መልስ ስጡኝ፣ እኔንም ከመጽሐፈ ኦሪት
ጠቅሳችሁ ጠይቁኝ?›› ሲል የመከራከሪያ ነጥቡን
አቀረበ፡፡
26. በዚህ ጊዜ አባ ጊዮርጊስ ታሞ አልጋ ላይ ነበር፡፡
ሊቃውንቱም እንዲህ ያለው ነገር ያለ እርሱ
አይሆንምና አባ ጊዮርጊስ ይምጣ ሲሉ ለዐፄ ዳዊት
አመለከቱት፡፡ አባ ጊዮርጊስም በአልጋ ላይ እያለ
እንዲመጣ ተደረገ፡፡ ሊቁም በአልጋም ላይ ሆኖ
በጉባኤው ላይ ተገኘ፡፡ ጉባኤተኞቹ የቀረበውን
ጥያቄ ነገሩት፡፡ አባ ጊዮርጊስ የሰጠውን መልስ
ገድሉ በሚከተለው መንገድ ይገልጥልናል፡፡ ‹‹እኔ
ግን በወንጌል ሳይሆን በኦሪት እከራከርሃለሁ፡፡
የምኵራብ መጻሕፍት ሁሉ ለቤተ ክርስቲያን
የታወቁ ናቸውና፡፡ ምኵራብ ዘራች
ቤተክርስቲያንም አጨደችው፤ ምኵራብ
ፈተለችው ቤተክርስቲያን ለበሰችው፤ አዳምን
በገነት ሳለ አዳም ሆይ! ወዴት ነህ ብሎ የጠየቀው
ማነው? አብርሃምንስ ሚስትህ ሣራ ወዴት ናት
ብሎ የጠየቀው ማነው? እስቲ መልስልኝ፤
ሰይጣንንስ ከወዴት መጣህ ብሎ የጠየቀው
ማነው? እግዚአብሔር አብ አይደለምን?›› በዚህ ጊዜ
አይሁዳዊው መልስ አጥቶ ዝም አለ፡፡ ንጉሡ፣
ሊቃውንቱና መኳንንቱም እጅግ ተደሰቱ፡፡
27. አባ ጊዮርጊስ ሌላው ያጋጠመው ክርክር ቢቱ
ከተባለው ሰው ጋር ያደረገው ክርክር ነበር፡፡ ቢቱ
በምጽአት ጊዜ የሚመጣው ወልድ ብቻውን እንጅ
አብና መንፈስ ቅዱስ አይመጡም የሚል ኑፋቄ
ማስተማር ጀምሮ ነበር፡፡ ቢቱ ከዚህ ኑፋቄው
በተጨማሪ የጥንቆላ ሥራም ይሠራ ነበር፡፡ ቢቱ
በጥንቆላ ሥራው የተነሣ በቤተ መንግሥቱ
ተቀባይነት የነበረው ሰው እንደ ነበረ ገድሉ
ይናገራል፡፡ይህን መሰሉን ተግባር አጥብቆ
የተዋጋው ዘርዐ ያዕቆብ እስኪ መጣ ድረስ
ነገሥታቱ ምንም ክርስቲያኖች ቢሆኑ በዚህ መሰሉ
ስንኩል ሕፀፅ ይዋጡ ነበር፡፡
28. ተንኮለኛው ቢቱ እና አባ ጊዮርጊስ ወደ ዐፄ
ዳዊት ቀርበው በጉዳዩ ላይ መነጋገር እንደሚፈልጉ
ገለጡ፡፡ ዐፄ ዳዊትም ጳጳሱና ሊቃውንቱ ባሉበት
እንዲነጋገሩ ስለወሰነ ጳጳሱ እንዲመጡ አዘዘ፡፡
በዚህ ጊዜ ተንኮለኛው ቢቱ ከአባ ጊዮርጊስ ጋር
 ከተከራከረ እንደሚረታ ስላወቀ ንጉሡ
የአባቶቻችንን ሃይማኖት ክዷልና አትምጣ የሚል
ደብዳቤ በአባ ጊዮርጊስ ስም ጽፎ ጳጳሱን ሊጠሩ
በሔዱት መልእክተኞች እጅ ላከ፡፡ ወዲያውም
ለዐፄ ዳዊት ይህንን ነገር አሳበቀ፡፡ ዐፄ ዳዊትም
ፈጣን መልእክተኞች ልኮ የፊተኞቹ መልእክተኞች
እንዲመለሱ አደረገና ደብዳቤው ተነበበ፡፡ የቢቱ
ተንኮል ያልገባው ዐፄ ዳዊት ይህን ደብዳቤ
ሲመለከት አባ ጊዮርጊስ በደም እስኪነከር ድረስ
እንዲደበደብ አድርጎ ወደ እስር ቤት አስገባው ፡፡
ቅዱስም ዐፄ ዳዊት እስኪሞትና ልጁ ቴዎድሮስ
እስኪነግሥ ድረስ በዚያ ቆየ፡፡ ቢቱ ግን በመልአክ
ተቀስፎ ሞተ፡፡
29. በአባቱ ዙፋን በተተካ ጊዜ አባ ጊዮርጊስን
ከውኅኒ ቤት አውጥቶት በጥንቱ ቦታው
አስቀመጠው፡፡ አባ ጊዮርጊስ ግን የቤተ
መንግሥትን ነገር ለመሸሽ ስለ ፈለገ በጋሥጫ
 ከመቀመጥ ይልቅ ርቆ ጥንት ወደ ነበረበት ወደ
ዳሞት በመሔድ ማስተማር ጀመረ፡፡ ወደ ዳሞት
ሲሔድ እግረ መንገዱን ወደ ደብረ ሊባኖስ ገብቶ
የአቡነ ተክለሃይማኖትን መቃብር ተሳልሟል፡፡
በዚያ ጊዜ የደብረ ሊባኖሱ አበምኔት ዕጨጌ
ዮሐንስ ከማ /ሰባተኛው የደብረ ሊባኖስ ዕጨጌ/
እንደ ነበሩ ገድሉ ይናገራል፡፡
30. ነገር ግን በዕውቀቱ የሚቀኑበት፣ በችሎታው
የሚመቀኙት ሰዎች ነገር ሠርተው ከንጉሡ
ቴዎድሮስ ጋርም ስላጣሉት ሰው ሊኖርበት ወደ
ማይችል በረሃ እንዲጋዝ ተደረገ፡፡ አባ ጊዮርጊስ
ከዚህም ግዞት የወጣው ዐፄ ቴዎድሮስ ሲሞት
ነበር፡፡
31. የአባ ጊዮርጊስ ሌላው ተማሪ የነበረው ዐፄ
ይስሐቅ በ 1399 ዓ.ም መንግሥቱን ሲይዝ አባ
ጊዮርጊስ ከግዞት አውጥቶ ወደ ጋሥጫ መለሰው፡፡
በዚያ ጊዜ አባ ጊዮርጊስ ዕድሜው 42 ዓመት ሲሆን
 በስደትና በጤንነት መታወክ የተነሣ ጉዳት
ደርሶበት ነበር፡፡ ይሁን እንጂ ብዙውን ጊዜውን
በጾም፣ በጸሎትና በድርሰት ያውለው ነበር፡፡
32. አባ ጊዮርጊስ መከራ ያልተለየው አባት ነበር፡፡
ገድሉ እንደሚተርከው በቤተ መንግሥቱ የነበሩ
ሰዎች የርሱን መከበርና መወደድ አይፈልጉትም
ነበር፡፡ በተለይም ፍካሬ ሃይማኖት የተሰኘውን
መጽሐፍ በመጻፉ የተነሣ መከበሩ
አልተዋጠላቸውም፡፡ ስለዚህም ነገር ሠርተውም
ከዐፄ ይስሐቅም ጋር አጣሉት፡፡
33. ከዕለታት በአንድ ቀን የአባ ጊዮርጊስ በሥጋ
ዘመዱ የሚሆን አባ ጊዮርጊስ በሰውና
በእግዚአብሔር ዘንድ ያለውን ክብርና ሞገስ አይቶ
በመቅናት ወደ ንጉሡ በመሔድ በሐሰት ከሰሰው
ዐፄ ይስሐቅ አባ ጊዮርጊስን አሳስሮ ውሃ ወደ
ማይገኝበት አለታማ ቦታ አጋዘው፡፡ በዚያም
በመከራ ለብዙ ጊዜ ኖረ፡፡ በዚያ እያለ ዘወትር
 በጸሎት አብዝቶ ይተጋ ነበር፡፡ እግዚአብሔርም ዐፄ
ይስሐቅ ወደ ልቡናው እንዲመለስ አደረገ፡፡
ንጉሡም በአባ ጊዮርጊስ ላይ የፈጸመው ነገር ሁሉ
ፀፀተው፡፡ አገልጋዮቹንም ጠርቶ አባ ጊዮርጊስን
እንዲያመጡለት አዘዘ፡፡ ነገር ግን እነዚያ ተንኮል
ሠሪዎች የአባ ጊዮርጊስ መምጣት ተንኮላቸውን
ስለሚያጋልጠው አባ ጊዮርጊስ ሞቷል ብለው
አስወሩ፡፡ ይህንን ሲሰማ ዐፄ ይስሐቅ ፈጽሞ አዘነ፡፡
34. አባ ጊዮርጊስ ሞቷል እየተባለ መወራቱን ከደቀ
መዝሙሩ ስለሰማ በሕይወት የመሆሩን ዜና ጽፎ
ለዐፄ ይስሐቅ እንዲያደርስለት አውሎ ነፋስን
ላከው፡፡ አውሎ ነፉሱ ደብዳቤውን ተሸክሞ
በመሔድ ዐፄ ይስሐቅ በድንኳን ተቀምጦ ሳለ
ጉልበቱ ላይ አስቀመጠው፡፡ ንጉሡ ምትሐት
የተሠራበት ስለመሰለው ደነገጠና መኳንንቱንና
ሕዝቡን ሰብስቦ ጉዳዩን ገለጠ፡፡ ወዲያውም እሳት
አስነድዶ ቢጥለው ሊቃጠል አልቻለም፡፡ ወደ
 ውሃው ቢጨምረው አልጠፋም፡፡ በዚህ ተደንቆ
ወረቀቱን ከፍቶ አነበበው፡፡ ደብዳቤው ከአባ
ጊዮርጊስ የተላከ መሆኑን ሲያውቅ ዐፄ ይስሐቅ
ደነገጠ፡፡ አነዚያን መልእክተኞች ይዞ ወደ ወኅኒ
ጨመራቸው፡፡ አባ ጊዮርጊስንም ከግዞት ያወጡት
ዘንድ ላከ፡፡
35. አባ ጊዮርጊስ ወደ ቤተ መንግሥቱ ሲመጣ
ንጉሡ በደስታ ተቀበለው፡፡ ደብዳቤውን በማን አጅ
እንደ ላከውም ጠየቀው፡፡ አባ ጊዮርጊስም
ደብዳቤውን በሰው ሳይሆን በእግዚአብሔር ፈቃድ
በነፋስ እንደ ላከው አስረዳ፡፡
36. ዐፄ ይስሐቅ ለአባ ጊዮርጊስ ምድረ ሰዎን
የተባለውን የጳጳሳት መቀመጫ የነበረውን ሀገር
በርስትነት ሰጥቶት ነበር፡፡ ይህ ቦታና ጋሥጫ ቅርብ
ይመስላሉ፡፡ ምክንያቱም ገድለ አባ ጊዮርጊስ ስለ
ምድረ ሰዎን ሲናገር በዚያ የአባ በጸሎተ ሚካኤል
ገዳም እንዳለ ይተርካል፡፡ የአባ በጸሎተ ሚካኤል
ገዳም ያለው ከአባ ጊዮርጊስ ዘጋሥጫ ገዳም ሥር
ነው፡፡ አባ ጊዮርጊስ በግዞት በነበረ ጊዜ በራእይ
እመቤታችን ተገልጣ ዕረፍቱ በአባ በጸሎተ
ሚካኤል ገዳም እንደሚሆን እንደነገረችው ገድሉ
ይተርካል፡፡ አባ ጊዮርጊስ በምድረ ሰዎን ንጉሥ
ይስሐቅ ክረምቱን ያሳልፍበት በነበረው ቦታ ላይ
ቤተክርስቲያን ሠራ፡፡ በዚያም በማስተማርና
በጾም በጸሎት ይተጋ ነበር፡፡ በጋሥጫ እያለ ዐፄ
ይስሐቅ አስጠራው፡፡ በዚያ ጊዜ ንጉሡ የመናገሻ
ማርያምን ቤተክርስቲያን አሠርቶ ስለነበር
እንዲባርክለት ፈልጎ ነበር፡፡ አባ ጊዮርጊስ ምንም
እንኳን በዚያ ጊዜ ታምሞ የተኛም ቢሆን ወደ
ንጉሡ ተጓዘ፡፡ እዚያ ሲደርስ በጣም ተዳክሞ ነበር፡፡
ሥርዓቱን ለመፈጸምም ዐቅም አልነበረውም፡፡
ስለዚህም ንጉሥ ይስሐቅ በአልጋ ተሸክመውት
እንዲዞሩ ቤተክርስቲያኗን እንዲባርካት አደረገ፡፡
37. ቡራኬውን ከፈጸመ በኋላ ደቀመዛሙርቱን
ሰብስቦ ከሞትኩ አባቴ በጸሎተ ሚካኤል መከራ
ወደ ተቀበለባትና እኔም ቤተ ክርስቲያን ወደ
አነጽኩባት ቦታ ወስዳችሁ ቅበሩኝ ሲል አዘዛቸው፡፡
ለደቀ መዛሙርቱ የመጨረሻ የስንብት ትምህርቱን
እያስተማራቸው እነርሱም በአልጋ ተሸክመውት
ወደ ጋሥጫ እያመሩ ሳለ በመንገድ ላይ ሐምሌ
ሰባት ቀን 1426 ዓ.ም በ 69 ዓመቱ ዐረፈ፡፡
38. በገድሉም ላይ ዘመዶቹና በደቀመዛሙርቱ
መካከል የት ይቀበር በሚለው ጉዳይ ላይ ክርክር
መነሣቱናና ንጉሡ በገዳሙ እንዲቀበር መወሰኑን
ይገልጣል፡፡ ከዚህም በላይ ደግሞ ክርክሩ አልቆ
ዐፅሙ ወደ ቤተ ክርስቲያኑ እስኪገባ ድረስ በሌላ
ቦታ ዐፅሙ ዐርፎ መቆየቱን ገድሉ ጨምሮ
ይገልጣል፡፡ በመሆኑም ያረፈበት ቦታ ጉንደ መስቀል
ሳይሆን አይቀርም፡፡
39. የጻድቁ አባ ጊዮርጊስ ዘጋሥጫ በረከት
ከሁላችን ጋር ይሁን አሜን፡፡
40. ሥራዎቹ:- በርካታ የድርሰት ሥራዎችን
በማበርከት አባ ጊዮርጊስን የሚተካከል ሰው
በኢትዮጵያ ቤተክርስቲያን ውስጥ የተፈጠረ
መሆኑ ያጠራጥራል፡፡ በዚህም የተነሣ የኢትዮጵያ
ብርሃን የሚል ስያሜ ተሰጥቶታል፡፡ የመጽሐፎቹ
ብዛት በትክክል ባይታወቅም በገድሉ ውስጥ
የተጠቀሱት ዘጠኙ በሌሎች የጥናት ወረቀቶች
የሰፈሩት የሚከተሉት ናቸው፡፡
41. ሀ. አርጋኖን
42. አርጋኖን የተሰኘው መጽሐፍ ሊቁ
እመቤታችንን በቅኔ ያመሰገነበት መጽሐፍ ነው፡፡
ይህ መጽሐፍ እንደ ውዳሴ ማርያምና እርሱ
እንደጻፈው ኆኅተ ብርሃን በሰባት ቀን የተከፋፈለ
ነው፡፡ ይህ መጽሐፍ አብዛኛውን ጊዜ በነግህ ጸሎት
የሚደርስ ነው፡፡ ገዳማውያን አባቶች በስፋት
 ይገለገሉበታል / ይጸልዩበታል/ በዚህ መጽሐፍ
እምቅነት እና ይዘት የተደሰቱት ዐፄ ዳዊት
መጽሐፉ በወርቅ ቀለም እንዲጻፍ አዘው
እንደነበር ይነገራል፡፡
43. ስለ አርጋኖን ድርሰቱ እንደሚከተለው
በገድሉ ተጽፏል፡፡ ‹‹ወሰመዮ በሠለስቱ አስማት
ዘውእቶሙ አርጋኖን ውዳሴ ወመሰንቆ መዝሙር
ወእንዚራ ስብሐት፤ በሦስት ሰዎችም ሰየማቸው
እነርሱም አርጋኖነ ውዳሴ፣ መሰንቆ መዝሙርና
እንዚራ ስብሐት ይባላሉ፡፡›› ይህ አገላለጥ አርጋኖን
አንድ ሆኖ ሦስት መድብሎች ያሉት እንደሆነ
ያሳያል፡፡
44. ለ. እንዚራ ስብሐት
45. እንዚራ ስብሐት የተሰኘው መድብል
ከአርጋኖን ጋር በአንድ ጥራዝ የተዘጋጀ ሲሆን
ከ‹‹ሀ›› እስከ ‹‹ፓ›› ያሉትን ፊደላት በመክፈያነት
በመጠቆም የተዘጋጀ ነው፡፡ ‹‹ወሰመዮ ሠለስቱ
 አስማት ዘውእቶሙ አርጋኖን ውዳሴ ወመሰንቆ
መዝሙር ወእንዚራ፣ በሦስት ስሞች ሰየማቸው
እነርሱም አርጋኖን ውዳሴ፣ መሰንቆ መዝሙርና
እንዚራ ስብሐት ይባላሉ፡፡›› ይላል ገድሉ፡፡ ይህ
አገላለጥ ሁለት ነገሮችን ይጭራል፡፡ አንደኛው ስለ
አርጋኖን ይዘት ሲሆን ሁለተኛው ደግሞ ሊቁ
በዝርውና በግጥም የሚደርሳቸው መጻሕፍት
ከዜማ መሣሪያዎች ጋር ለማጣጣም ጥረት
ማድረጉን ያመላክታል፡፡
46. ሐ. ውዳሴ ሐዋርያት
47. ይህን መጽሐፍ አባ ጊዮርጊስ በእስር ቤት
ሳለ እንደጻፈው ይነገራል፡፡ በተለይ በወኅኒ ተጥሎ
ሳለ ቅዱስ ጴጥሮስና ቅዱስ ጳውሎስ እያመጡ
ያጽናኑት ስለ ነበረ ‹‹ውዳሴ ሐዋርያት››
የሚለውን መጽሐፉን ስያሜ ከግብራቸው አያይዞ
የሰጠው ነው፡፡ ይህ መጽሐፍ በሌላ አጠራሩ ገድሉ
 ይህን መጽሐፈ ፍጽሞ ብሎ እንደጠራው
ይናገራል፡፡
48. መ. ሕይወተ ማርያም
49. ከሶርያዊው ቅዱስ ኤፍሬምና
ከኢትዮጵያዊው ቅዱስ ያሬድ ለጥቆ እንደ አባ
ጊዮርጊስ ዘጋሥጫ በእመቤታችን ሕይወት ዙሪያ
በስፋት የጻፈና የተቀኘ የለም ቢባል ማጋነን
አይሆንም፡፡ ምንጮቻችንም አይጠቁሙም፡፡
በጥቅሉ ሕይወተ ማርያም ስለ ክብረ ድንግል
ከቀደምት ነቢያት ትንቢትና ምሳሌ ጀምሮ እስከ
ሐዋርያት ስብከት ድረስ የተጻፈ መጻሕፍትን
መሠረት ያደረገና የሊቁ የጽሑፍ ክሂሎት የታየበት
መጽሐፍ እንደ ሆነ ለመገመት አያዳግትም፡፡
50. ሠ. ተአምኖ ቅዱሳን
51. የዚህም መጽሐፍ ቅጂ በአሁኑ ጊዜ
አልተገኘም፡፡ ስለይዘቱ ግን ከስያሜው ተነሥቶ
ግምት መስጠት ይቻላል፡፡ መጽሐፉ ‹‹ተአምኖ
 ቅዱሳን›› ተብሎ እንደመሰየሙ የቅዱሳንን የገድል
እና የትሩፋት ሕይወት የሚያሳይ መሆኑን
መጠቆም ይቻላል፡፡ ምክንያቱም የሊቁ ሕይወት
በገድልና በትሩፋት የተመላ እንደመሆኑ የሌሎችን
ቅዱሳን ሕይወት ያሳየበት መጽሐፍ ሳይሆን
አይቀርም፡፡
52. ረ. ጸሎት ዘቤት ቤት
53. ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ እነ አልአዛር
በምእመናን ቤት በመገኘት ያስተምር እንደነበር
ሐዋርያትም ይህንን አብነት አድርገው በምእመናን
ቤት ትምህርትና ጸሎት ያደርጉ ነበር አባ
ጊዮርጊስም ይህንን ትውፊት በመጠበቅ ካህናት
በምእመናን ቤት ለማስተማርና ለማጥመቅ
በሚዘዋወሩበት ጊዜ በምእመናን ቤት
የሚጸልዩትን ጸሎት አዘጋጅቷል፡፡ ይህም መጽሐፍ
ካህናት ለማጥመቅ ለማስተማር በሚዘዋወሩበት
ጊዜ በየሰዓቱ የሚጸልዩት እና በምእመናን ቤት
 የሚያደርሱት የጸሎት መጽሐፍ ሊሆን
እንደሚችል ከስያሜው ተነሥቶ መገመት
ይቻላል፡፡
54. ሰ. ፍካሬ ሃይማኖት
55. ገድሉ ላይ እንደተጻፈውና ከመጽሐፉ ስም
መረዳት እንደሚቻለው ይህ መጽሐፍ የተዘጋጀው
የዐፄ ዳዊት ጦር አዛዥ የነበረው ቴዎድሮስ ስለ
ቀናች ሃይማኖት /ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ/ በጠየቀው
ጊዜ መልስ ይሆን ዘንድ የጻፈው መጽሐፍ ነው፡፡
ይህ መጽሐፍ ንጉሡን ዐፄ ዳዊትን በዘመኑ
የነበሩትን ሊቃውንት እጅግ ማስደሰቱን ከገድሉ
መረዳት ይቻላል፡፡
56. ሸ. ሰዓታት ዘመዓልት ወዘሌሊት
57. መጽሐፈ ሰዓታት ከስያሜው መረዳት
እንደሚቻለው የሌሊት ምስጋና የቀን ምስጋና
ተብሎ በሁለት ይከፈላል፡፡ በዚህ መጽሐፍ
ሌላኛው ስሙ ‹‹መጽሐፈ ስብሐት›› እንደሚባል
 በሊቁ ሥራ ላይ ጥናት ያደረጉት ዶ/ር ሥርገው
ሀብተ ሥላሴ ያስረዳሉ፡፡ በብራና ላይ በሚገኙ
ቅጂዎች ደግሞ ‹‹መዝሙር›› እየተባለ ይጠራል፡፡
መጽሐፈ ሰዓታት የተባለበት ምክንያት በየሰዓቱ
የሚጸለይ ምስጋና የያዘ በመሆኑ ነው፡፡
58. ቀ. ቅዳሴያት
59. አባ ጊዮርጊስ እመቤታችን ልጇን ይዛ ወደ
ግብፅ በተሰደደች ጊዜ በወርኀ ጽጌ የሚቀደስ
የእመቤታችንን ቅዳሴ መድረሱ ይነገራል፡፡ ይህ
ቅዳሴ በወርኀ ጽጌ በአንዳንድ ገዳማት ይቀደሳል፡፡
ሌሎችም ያልታተሙ ወይም በብራና የተዘጋጁ
ስድስት የቅዳሴ ቅጂዎች እንዳሉት በኢትዮጵያ
ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተክርስቲያን ትውፊትና
መንፈሳዊ ሕይወት ላይ ጥናት ያደረጉ ስዊዛዊቷ
ክርስቲን ሻዮ ያስረዳሉ፡፡
60. በ. ውዳሴ መስቀል
61. በመጽሐፉ ላይ ጥናት ያደረጉ ምሁራን
እንደሚያስረዱት መጽሐፉ ከመጀመሪያ እስከ
መጨረሻ መስቀልን የሚያወድስ ነው፡፡ የአጻጻፍ
ስልቱም ከሊቁ ሌሎች ሥራዎች ጋር ቀጥተኛ
ተዛምዶ አለው፡፡
62. ተ. ኆኅተ ብርሃን
63. በዚህ መጽሐፍ አባ ጊዮርጊስ የመጽሐፍ
ቅዱስ ምጡቅ ዕውቀቱ እንዳንጸባረቀበት
ከሥራው መረዳት ይቻላል፡፡ ለምሳሌ ሶርያዊው
ቅዱስ ኤፍሬም ትንቢተ ሕዝቅኤልን መሠረት
አድርጎ ‹‹ርኢኩ ኆኅተ በምሥራቅ ኅቱም፤
በምሥራቅ የተዘጋ በር አየሁ›› ‹‹ኆኅትሰ ድንግል
ይእቲ እንተ ወለደት ለነ መድኅነ፤ ደጂም መድኅንን
የወለደችልን ድንግል ማርያም ናት›› ብሎ
እንዳመሰገነ አባ ጊዮርጊስም በጠቀሰው ሊቅ
አደራረስ መሠረት ለድንግል ማርያም አጠር ያለ
ውዳሴ ያቀረበበት መጽሐፍ ነው፡፡
64. ይህ መጽሐፍ በሰባት ዕለታት የተከፋፈለ
ነው፡፡ በይዘቱም ከውዳሴ ማርያም አንቀጸ
ብርሃንና ቅዳሴ ማርያም ጋር ይዛመዳል፡፡
65. ቸ. መጽሐፈ ብርሃን
66. አባ ጊዮርጊስ ይህን መጽሐፍ
የእግዚአብሔርን መንገድ እና ክብረ ድንግልና
ለመግለጽ ያዘጋጀው መጽሐፍ ነው፡፡ መጽሐፉ
‹‹መጽሐፈ ብርሃን›› ብሎ የሰየመበትን ምክንያት
በገድሉ ላይ በዚህ መልኩ ተጽፎ ይነበባል፡፡
‹‹የእግዚአብሔር የምስጋናውን መንገድ አብርቶ
ያመለክታልና የእመቤታችንንም የምስጋናዋን
ጣዕም ይገልጣልና ›› ይላል፡፡ ከእርሱ በኋላ ዐፄ
ዘርዐ ያዕቆብ በዘመኑ ሥር ሰዶ የነበረውን ባዕድ
አምልኮ / አጉል እምነት/ ለመዋጋት ያዘጋጀው
መጽሐፍም ‹‹መጽሐፈ ብርሃን›› የሚል ስያሜ
እንደተሰጠው ጥናቶች ይጠቁማሉ፡፡
67. ነ. መጽሐፈ ምሥጢር
 68. ይህ መጽሐፍ የአባ ጊዮርጊስ የነገረ
ሃይማኖት ዕውቀት በስፋትና በጥልቀት
የተንጸባረቀበት መጽሐፍ ነው፡፡ መጽሐፈ
ምሥጢር የትርጓሜ ዕውቀቱ መለኪያ ነው
የሚሉም አሉ፡፡ መጽሐፉን ኢትዮጵያዊ ትምህርተ
ሃይማኖት የተንጸባረቀበትና የኢትዮጵያ ቤተ
ክርስቲያን ዐውደ ጥበብ ብለውታል፡፡
69. ምንጭ ፡- መጽሐፈ ምሥጢር
70. ደራሲ፡- አባ ጊዮርጊስ ዘጋሥጫ

አባ ጊዮርጊስ ዘጋስጭ
 Add languages
 መጣጥፍ
 ውይይት
 ለማንበብ
 አርም
 ማዘጋጀት
 ታሪኩን አሳይ

ጠቃሚ መሣሪያዎች












አባ ጊዮርጊስ ዘጋስጭ

ሊቁ አባ ጊዮርጊስ ዘጋስጭ እምዬ ማርያም

ተገልጻላቸው

በደብራቸው

ሊቅና ጻድቅ ጊዮርጊስ ሰግላዊ

የተወለዱት በ፲፫፻፶፯ ዓ.ም.

የትውልድ ቦታ ወሎ ክፍለ ሀገር በቦረና

ወረዳ ሸግላ/ሰግላ

የአባት ስም ሕዝበ ጽዮን

የእናት ስም እምነ ጽዮን

ክብረ በዓል ወር በገባ በ፯ኛው ቀን

የሚከበሩት በየኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ

ተዋሕዶ ቤተክርስቲያን
የአባ ጊዮርጊስ ዘጋስጭ
ገዳም
 ዓመታዊ ንግሥ ሐምሌ ፯

ያረፉበት ቀን ሐምሌ ፯ ቀን ፲፬፻፲፯

ዓ.ም.

ታዋቂ  ፩ኛ ኆኀተ ብርሃን

ሥራዎቻቸው  ፪ኛ መጽሐፈ አርጋኖን
የሚከተሉት  ፫ኛ ውዳሴ መስቀል
ናቸው
 ፬ኛ መጽሐፈ ብርሃን
 ፭ኛ መጽሐፈ ሰዓታት
ዘመዐልት ወሌሊት
 ፮ኛ የቅዳሴ መጽሐፍ
(ማዓዛ ቅዳሴ)
 ፯ኛ ጸሎተ ፈትቶ
 ፰ኛ ውዳሴ
ሐዋርያትና የሐዋርያት
ማኅሌት
 ፱ኛ መልክዐ ቁርባንና
የቁርባን ሥርዓት
 ፲ኛ ፍካሬ ሃይማኖት
 ፲፩ኛ መጸሐፈ
ሚሥጢር(በጣም ውድ
የሆነ መጸሐፍ
ኦሪጂናሉ በጀርመን ሀገ
ር የሚገኝ)

ኢትዮጵያዊው ሊቅና ጻድቅ አባ ጊዮርጊስ ዘጋስጭ የተወለዱት በ፲፫፻፶፯ ዓ.ም. በወሎ ክፍለ ሀገር በቦረና
ወረዳ ሸግላ/ሰግላ በተሰኘች ቦታ ነው ። አባታቸው ሕዝበ ጽዮን ከተከበሩ መምህራን ወገን የሆኑ የቤተ
መንግሥት ባለሟል ፤ መጽሐፍትን የሚያውቁ ጥበብ የተሞሉ ሲሆን የሰግላ አገረ ገዢም ነበሩ ። እናታቸው
እምነጽዮንም ከወለቃ ሹማምንት ወገን የሆኑ ደግ ሰው ነበሩ ።

ሲጀመር እናታቸው ፈሪሃ እግዚአብሔርን እያስተማሩ በጥበብና በዕውቀት አሳደጓቸው ። አባ ጊዮርጊስ

የተመረጠ የሆነ ሰማዕቱን ቅዱስ ጊዮርጊስን በመማፀን የተወለዱ ልጃቸው ስለሆኑ እንደሰማዕቱ የእውነት
ምስክር እንዲሆኑላቸው በመመኘት ስማቸውን ጊዮርጊስ ብለው ጠርተዋቸዋል ። ከተወለዱበትም ሀገር
በመነሳት ጊዮርጊስ ሰግላዊ ተብለው ሲጠሩ በጊዮርጊስ ዘጋስጭና በጊዮርጊስ ሰግላዊ መካከል ምንም ልዩነት
የለም ።
ትምህርታቸው[ለማስተካከል | ኮድ አርም]
የአባ ጊዮርጊስ አባት ሕዝበ ጽዮን በቤተ መንግሥት በንጉሡ ስዕል ቤት ከሚያገለግሉት ካህናት ጋር ይሠሩ
ስለነበር ልጃቸው በመልካም አስተዳደግና የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት በማስተማር በዕውቀት አሳድገዋቸዋል
። በድቁናም አሹመዋቸዋል ። ከዚያም በኋላ በንጉሥ ዳዊት ዘመን (፲፫፻፸፮ ፥ ፲፬፻፭) በደብረ ሐይቅ ባሕር
ወደምትገኘው የቅዱስ እስጢፋኖስ አባ እየሱስ ሞዐ ገዳምና ታዋቂ ትምህርት ቤት ወስደው ከታላቁ ዓቃቤ
ሰዓት አባ ሠረቀ ብርሃን ጉባዔ ተቀላቅለው እንዲማሩ አድርገዋል ። ይሁን እንጂ አባ ጊዮርጊስ በትምህርት
ቤቱ የሚሰጡትን የቀለም ትምህርቶች ቶሎ ለማጥናት አልቻሉም ። ወደ ኋላ የመቅረታቸው ዋናው
ምክኒያትም አባ ጊዮርጊስ ከመማሩ ይልቅ የማረካቸው በሥራ እየደከሙ የገዳሙን አባቶች መርዳትና
የብትህውናው ሕይወት መሆኑ ነው ። ጉዋደኞቻቸው በትምህርት ሲቀድሙአቸው ባዩ ጊዜ እጅግ አዘኑ ።
በጾምና ጸሎትም ወደ እግዚአብሔር ጮሁ በፍፁም ልባቸውም አምነው ብርቱ ልመናን ከእመቤታችን ሥዕል
ፊት ቁሞ በጠለቀ ተመስጦልቦና እንባን በማፍሰስ ወደ እግዚአብሔር " የአባቶቻችን አምላክ የምህረት ጌታ
ሁሉን በቃልህ የፈጠርክ ሰውንም በረቂቅ ጥበብህ የፈጠርክ አቤቱ አንተ ከልዑል ጌትነትህ ጥበብን ስጠኝ
በእውነትም አትናቀኝ እኔ ባሪያህ ነኝ የባሪያህም ልጅ ነኝና " በማለት ለመኑ ። ከዚህም በኋላ የዓለም ንግሥት
የአምላክ እናት ተገለጸችላቸው ። በነሐሴ ፳፩ ቀንም ወደርሳቸው መጣች ፣ በዕውቀትና በትምህርት
የሚተጉበትን ኃይል ሰጠቻቸው ። ከዚያም የዜማ የቅኔና የመጽሐፍትን ትርጉዋሜ ትምህርታቸውን በሚገባ
አጠናቀቁ ብዙ መጽሐፍትንም ደረሱ ።

አተዋጽዎቻቸው[ለማስተካከል | ኮድ አርም]
በዚህም በቀሰሙት ዕውቀታቸው በዜማ በኩል ከቅዱስ ያሬድ ቀጥለው የሚጠሩ አባ ጊዮርጊስ ናቸው ።
በቤተመቅደስም ዘማሪ ማኅሌታይ ተብለው ይጠራሉ ። በዚያም ዘመን ለነገሥት ፣ ለካህናት ፣ ለመኳንንት ፣
ለንቡራነእድ ፣ ለመሳፍንት ፣ ለሁሉም የቤተመንግሥት ሠራተኞች አስተማሪ ሆኑ ። በአንድ ወቅት ግብፃዊው
ጳጳስ አቡነ በርተሎሜዎስ “ሥላሴን አንድ ገጽ” ብለው ያምናሉ ተብለው በተከሰሱ ጊዜነገሩን እንዲያጣሩ
ከተመረጡት ከቄስ ሐፄ ተከሥተ ብርሃንና ከሐይቁ መምህር ከዐቃቤ ሰዓት ዮሴፍ ጋር አብሮ ተልኮ ነበር፡፡
እነዚህ ሦስት አበውጳጳሱን ካነጋገሩ በኋላ ክሱ ውሸት መሆኑን በማረጋገጥ ስለ ምሥጢረ ሥላሴ
የሚገልጠውን የጳጳሱን እምነት በጽሑፍ ይዘው መጡ፡፡ ሊቅነታቸውን የተረዱት ዓፄ ዳዊት አባ ጊዮርጊስን
ወደ ቤተመንግሥታቸው በማስገባት የስምንቱም ልጆቻቸው መምህር አድርገዋቸው ነበር ። ከእነርሱም
ውስጥ ቅዱስ የተባለው ንጉሥ ቴዎድሮስ እንዲሁም በተለያዩ ጊዜ የነገሡት ንጉሥ እንድርያስ ፣ ዓፄ
ይስሐቅ ፣ ንግሥት እሌኒ እና ዓፄ ዘርአ ያዕቆብ ይገኙበታል።

ዐፄ ዳዊት በጋብቻ እንዲዛመዱዋቸው ጥረው ነበር ነገር ግን አባ ጊዮርጊስ ራሳቸውን የመንግሥተ ሰማያት
ጃንደረባ ማድረግን ስለመረጡ በማስተማሩና በብሕትናው ጸንተው የአመክሮ ጊዜያቸውን ሲጨርሱ አቡነ
በጸሎተ ሚካኤል ገዳም ገብተው መንኩሰዋል ።
ተጋድሎዋቸው[ለማስተካከል | ኮድ አርም]
በዘመኑ ለተነሱ ለሁሉም የሃይማኖት ችግሮች አጥጋቢ መልስ በመስጠት የተዋህዶ ጠበቃ ፣ አይሁድን እና
ሌሎች መናፍቃንን በጉባዔ ያሳፈሩት ሊቅ ክፉዎችና ምቀኞች በየጊዜው እየተነሱ መከራን ያደርሱባቸውና
ይከሱዋቸው ነበር ።

በአንድ ወቅት በሸዋ ይፋት ራሳቸውን ቤተ እስራኤል እያሉ የሚጠሩ አይሁድ ነበሩ ፡፡ ከአቡነ ዜና ማርቆስ
ጀምሮ ብዙ መምህራን ወደነዚህ ሕዝቦች እየተሠማሩ ወንጌልን አስተምረዋል ፡፡ አቡነ ዜና ማርቆስ ወደ
ክርስትና ለተመለሱት ቤተ እስራኤላውያን በእመቤታችን ፣ በቅዱስ ሚካኤል ፣ በአባኖብና በሰማዕቱ በጊጋር
ስም አራት አብያተ ክርስቲያናትን አሠርተው ነበር ፡፡ ሁለቱ የመጀመሪያዎቹ አሁንም አሉ ፡፡ ይህ ሁሉ
ቢሆንም ቤተ እስራኤላውያኑ ሙሉ በሙሉ ወደ ክርስትና አልተመለሱም ነበር ፡፡ ከእነዚህ አይሁድ መካከል
አንዱ ከክርስቲያኖች ጋር በነገረ ሃይማኖት ለመከራከር ጥሪ አቀረበ ፡፡ “ክርስቲያኖች ከረቱኝ ወደነርሱ
ሃይማኖት እገባለሁእኔ ከረታኋቸውም ወደኔ ሃይማኖት ይገባሉ” ሲል ነገሩን ጥብቅ አደረገው ፡፡ ዐፄ
ዳዊት ይህን ጉዳይ ሲሰማ በጣም ስለ ተናደደ ሊቃነ ካህናቱን ፣ ንቡራነእዱንና የመጻሕፍት ዐዋቂዎችን ሁሉ
ከየሀገሩ እንዲሰባሰቡ አዘዘ፡፡አይሁዳዊው በአንድ ወገን መምህራኑ በአንድ ወገን ሆነው ክርክሩን ጀመሩ፡፡
የመጀመርያው እድል የተሰጠው ለአይሁዳዊው በመሆኑ ቀጥሎ ያለውንጥያቄ አቀረበ ፡ “እናንተ
የእግዚአብሔር ልጅ ነው የምትሉት ይሄ ክርስቶስ እውነት የእግዚአብሔር ልጅ ከሆነ፣ ወደ ቢታንያ በመጣ ጊዜ
አልዓዛር የተቀበረበትን ቦታ ሳያውቅ ቀርቶ "አልዓዛርን የት ቀበራችሁት?" ብሎ እንደጠየቀ በወንጌላችሁ
ተጽፏል፡፡ ለዚህ መልስ ስጡኝ፣እኔንም ከመጽሐፈ ኦሪቴ ጠቅሳችሁ ጠይቁኝ?” ሲል የመከራከርያ ነጥቡን
አቀረበ፡፡ በዚህ ጊዜ አባ ጊዮርጊስ ታሞ አልጋ ላይ ነበር ፡፡ ሊቃውንቱም “እንዲህያለው ነገር ያለ እርሱ
አይሆንምና አባ ጊዮርጊስ ይምጣ” ሲሉ ለዐፄ ዳዊት ጥያቄ አቀረቡ ፡፡ አባ ጊዮርጊስም በአልጋ ላይ እያለ
እንዲመጣ ተደረገ፡፡በአልጋ ላይ ሆኖም በጉባኤው ላይ ተገኘ፡፡ ጉባኤተኞቹ የቀረበውን ጥያቄ ነገሩት ፡፡ አባ
ጊዮርጊስ የሰጠውን መልስ ገድሉ በሚከተለው መንገድ ይገልጥልናል “እኔ ግን በወንጌል ሳይሆን በኦሪት
እከራከርሃለሁ፡፡ የምኩራብ መጻሕፍት ሁሉ ለቤተ ክርስቲያን የታወቁ ናቸውና ፡፡ ምኩራብ ዘራች
ቤተክርስቲያንም አጨደችው፤ ምኩራብ ፈተለችው ቤተ ክርስቲያን ለበሰችው ፤ አዳምን በገነት
ሳለ አዳም ሆይ ወዴት ነህ? ብሎ የጠየቀው ማነው? አብርሃምንስ ሚስትህ ሣራ ወዴት ናት? ብሎ የጠየቀው
ማነው? እስቲ መልስልኝ? ሰይጣንንስ ከወዴት መጣህ? ብሎ የጠየቀው ማነው? እግዚአብሔር አብ
አይደለምን?” በዚህ ጊዜ አይሁዳዊው መልስ አጥቶ ዝምአለ ፡፡ ንጉሡ ፣ ሊቃውንቱና መኳንንቱም እጅግ
ተደሰቱ፡፡

ቅዱስ አባ ጊዮርጊስ እንደ ሰማዕት ግርፋትንና እሥራትን የተቀበሉ ፣ እንደ ሊቃውንት የመናፍቃንና
የከሀድያንን ክርክር የረቱ ፣ እንደ መሐንዲስ ሐናጺ ፣ የሕግና የሥርዐት የሚስጥራትና የትርጉዋሜያት
መምህር ፣ የጸሎትና የትምህርት መጻሐፍት ደራሲ ፣ የሥርዓተ ገዳምና ማኅበረ መነኰሳት አባት እንዲሁም
ቢያንስ የአንድ ትምህርት መሥራች ሲሆኑ በግዞት በሄዱባቸውና በታሰሩባቸው ቦታዎችም ሆነ
በተሾሙባቸው እንደ ደብረዳሞ ገዳም በመሰሉ ቦታዎች ሁሉ ሲያስተምሩና ሲገስጹ ኖረዋል ። በድርሰቱም
እስካሁን በሃገራችን ተወዳዳሪ የላቸውም ። እጃቸው ከብዕር ተጨማሪ ከጠንካራ ሥራ ሳይቦዝኑ ዋሻ
ሲፈለፍሉ የውሃ ጉድጉዋድ ሲቆፍሩ ድልድይ ሲሠሩ ኖረዋል ። አንደበታቸውና ሕሊናቸው ከምስጋና
ሳያቁዋርጡ ለቤተክርስቲያን ጸሎትና ምስጋና ሥርዓት ሲተጉ ኖረው በፅድቅና በቅድስና ሕይወት እንዳጌጡ
ለተዋህዶ ኮከብ ሆነው በተወለዱ በ፷ ዓመታቸው በ፲፬፻፲፯ ዓ.ም. ሐምሌ ፯ ቀን አርፈዋል ።
ተማሪዎቻቸውም በመረረ ሐዘን ሆነው አፅማቸውን በጋስጫ ራሳቸው ፈልፍለው በእመቤታችን ቅድስት
ድንግል ማርያም ስም በሠሩት ገዳም ውስጥ አስቀምጠውታል ። በትምህርታቸው የተመሰጡት ምዕመናን
እና የቤተክርስቲያን ሊቃውንት በኛ ዘመን የተነሱት አዲሱ ዮሐንስ አፈወርቅ ሲሏቸው ዓፄ ይስሐቅ ደግሞ
መናፍቃንን ሁሉ በማሳፈራቸውና በረቂቅ ድርሰቶቻቸው የኢትዮጵያ ቄርሎስ ብለዋቸዋል ።

/ አባ ጊዮርጊስ ዘጋስጫ ማን ናቸው? //

...
የስነ ጽሑፍ ሊቅ አባ ጊዮርጊስ ዘጋስጫ የተወለደው
በ 1357 ዓ/ም በወሎ ክፍለ ሀገር በዛሬው ቦረና በጥንቱ
ወለቃ ወረዳ ሸግላ ደብረ ማኃው በሚባል ቀበሌ ነበር፡፡
አባቱም ሕዝበ ጽዮን እናቱ ደግሞ እምነ ጽዮን ይባላሉ፡፡
ስለአባቱ ሁለት ዓይነት የተለያዩ ታሪኮች እናገኛለን በድርሳነ
ዑራኤል መሠረት አባቱ ሕዝበ ጽዮን በመጀመርያ የትግራይ
ቀጥሎም የሰግላ ወይም ጋሥጫ አገረ ገዥ እንደነበረ
ያወሳል፡፡ ገድለ አባ ጊዮርጊስ ዘጋሥጫ ደግሞ አባቱ
እግዚአብሔርን የሚወዱ የካህናት ወገን ሲሆኑ ሁለቱም
እንደ ዘካርያስና ኤልሳቤጥ በሕገ እግዚአብሔር የጸኑ ደጋግ
ሰዎች ነበሩ፡፡ ይህ ማለት ከንጉሡ ሥዕል ቤት በቅዳሴ
ወይም በማሕሌት ከሚያገለግሉ ካህናት መካከል አንዱ
ነበሩ፡፡
ነገር ግን ልጅ ስላልነበራቸው ዘወትር ወደ ቤተ
እግዚአብሔር በመሄድ ከእመቤታችን ከቅድስት ድንግል
ማርያም እና ከሊቀ መላእክት ቅዱስ ዑራኤል ስዕል ሥር
ተንበርክከው እግዚአብሔር ልጅ እንዲሰጣቸው ዘወትር
ይጸልዩና ይማፀኑ ነበር፡፡ ጸሎታቸውንም ሰምቶ በመልአኩ
ዑራኤል አብሣሪነት በወርኃ ሐምሌ 7 ቀን ወንድ ልጅ ወለዱ
ልጃቸውን ሰማዕቱ ቅዱስ ጊዮርጊስን በመማጸን ስለወለዱ
ስሙን ጊዮርጊስ ብለው ጠሩት፡፡
አባ ጊዮርጊስ አድጎ ዕድሜው ለትምህርት ሲደርስ አባቱ
የመጀመርያ ደረጃ ትምህርቱን ካስተማሩት በኋላ መዐርገ
ዲቁና እንዲቀበል ማድረጋቸውን ገድሉ ይነግረናል፡፡
ከዚህም በኋላ ለላቀ የነገረ ሃይማኖት ትምህርት የተለያዩ
ሊቃውንት ወደ ሚገኙበት ወደ ሐይቅ እስጢፋኖስ ገዳም
ወሰዱት፡፡ በገዳሙ ዙርያው በሐይቅ የተከበበ በመሆኑ
ተማሪው አዕምሮውን ሰብስቦ ለመማር አመቺ ስፍራ
ሆኖለታል፡፡ አባ ጊዮርጊስ ግን በሐይቅ እስጢፋኖስ
ትምህርት አልገባው ብሎት ለሰባት ዓመታት ተቀምጦ
ነበር፡፡ ይህም የትምህርት ቤት ሕይወቱም ከቅዱስ ያሬድ
ጋር ያመሳስለዋል፡፡ይህን የተረዱት አባ ሠረቀብርሃን
እንዳይወቀሱ አባ ጊዮርጊስን ትምህርት ሊገባው
አልቻለምና የቤተመንግስት ሙያ አስተምረው ብለው ወደ
አባቱ መለሱት፡፡ አባቱም ልጁን የወለድኩት በስዕለት ነውና
ከዚህ ገዳም እያገለገለና አባቶችን እየረዳ ይኑር ብለው
ወደ ሐይቅ እስጢፋኖስ መልሰው አስገቡት፡፡ ከዚያም በኋላ
በገዳሙ በእጅ ጥበብ ሥራ ላይ ተመደበ፡፡ የጉልበት ሥራ
በመስራት ገዳሙን ያገለግልና አባቶችን ይረዳ ነበር፡፡
በጥበብ እድ ባካበተው ዕውቀትም እንደ ቅዱስ ላሊበላ
ከዓለት ፈልፍሎ ቤተክርስቲያንን አንጿል፡፡ እንዲሁም
የወለቃን ወንዝ ለመሻገር ያገለግል ዘንድ ከዓለት ፈልፍሎ
የሠራው ድልድይም የሥነ ሕንጻ ሙያውን ያሣየበት
ሥራዎቹ ናቸው፡፡
ከነዚህ የተቀደሱ ሥራዎቹ በኋላ ያለዕረፍት ሌሊቱን ሙሉ
ከቅድስት ድንግል ማርያም ስዕል ሥር እልፍ አልፍ /አስር
ሺህ/ግዜ በመስገድ ፈጣሪውን ይለምን ነበር፡፡ የሐይቅ
እስጢፋኖስ ገዳምን እህል በመፍጨትም ያገለግልም
ነበር፡፡ ነገር ግን አገልግሎት የሚያበረክትላቸው መነኮሳት
ከማመስገን ይልቅ ትምህርት የማይገባው ድንጋይ እያሉ
ይነቅፋት ጀመር፡፡ አባ ጊዮርጊስ ግን እንደነቀፉኝ
ልንቀፋቸው ሷይል የተለመደ ቅን አገልግሎቱን እየቀጠለ
ከእመቤታችን ሥዕል ስር ተደፍቶ እመቤቴ ሆይ መነኮሳቱ
በእኔ ላይ እየፈጸሙብኝ ያለውን ነቀፋና ዘለፋ ተመልክተሽ
ትምህርቴን እንዲገልፅልኝ ከልጅሽ ዘንድ ለምኚልኝ እያለ
ሲፀልይ አንድ ቀን እመቤታችን ተገለጠችለትና አይዞህ
ዕውቀት የተሠወረብህ ትምህርት ስለማይገባህ ሳይሆን
የእግዚአብሔር ድንቅ ሥራ እንዲገለጥ ነውና ታገስ
አለችው፡፡ ከዚያም ጽዋዐ ልቡናን አጠጣችው፡፡
ከዚህ በኋላ በሐይቅ እስጢኖፋስ ትምህርቱን በሚገባ
ተምሮ አጠናቀቀ በዕውቀቱም ቀድሞ የሚያውቁት ሁሉ
ይደነቁበት ጀመረ፡፡ አባ ጊዮርጊስ የያሬድን ትምህርት
በጥልቀት ከሚያውቁት ከጥቂት ሊቃውንት መካከል አንዱ
እንደነበረ ገድሉ ያስረዳል የተማረውም ከአቡነ ሳሙኤል
ዘጋማ ነው፡፡
አባ ጊዮርጊስ የቅኔም ሊቅ ነበር፡፡ ይህንንም ዕውቀቱን
የምንለካው በድርሰቶቹ ሲሆን ስለዚህም ነው በቀጥታ
ከቅዱስ ያሬድ ጀምሮ በሚወርደው የድጓ መምህራን ዝርዝር
ውስጥ ስሙ የሚጠቀሰው፡፡ በትርጓሜ መጽሐፍት የጠለቀ
ዕውቀትም እንዳለው ድርሰቶቹ ይመሰክራሉ በተለይም
መጽሐፈ ምሥጢር የሚባለው መጽሐፍ የዕውቀቱን ስፋትና
ጥልቀት አጉልቶ ያሳየበት ድንቅ መጽሐፉ ነው፡፡ ከላይ
እንደገለጥነው የተማረበት ስፍራ ሐይቅ እስጢፋኖስ
ቤተመጽሐፍቱም በብዙ መጽሐፍት የተሟላ በመሆኑ ልዩ
ልዩ መጽሐፍትን በማንበብ መንፈሳዊ እውቀቱን
አበልጽጓል፡፡ የሰፋ ዕውቀቱም በዘመኑ ከነበሩት ታላላቅ
ሊቃውንት ስለ እምነት ተጠያቂ ከነበሩት አንዱ እንዲሆን
አድርጐታል፡፡
ለምሳሌ በአጼ ዳዊት ዘመነ መንግሥት የመጣው
ግብጻዊው ጳጳስ አቡነ በርተሎሜዎስ ሥላሴን አንድ ገጽ
ይላሉ የሚል ጥርጣሬ ነበር፡፡ ይህንኑ ወሬ ንጉሡ አጼ
ዳዊት ስለሰማ ጳጳሱን አነጋገረው ነገሩን እንዲያጣሩ ሦስት
ሰዎችን ማለት ቄስ ሐፄ ተከሥተ ብርሃን፤ መምህር ዮሴፍ
ከደብረ ሐይቅ፤ አበምኔትና ካህን አባ ጊዮርጊስን መርጦ
ነበር፡፡ እነርሱም ጳጳሱ ዘንድ ሂደው ካነጋገሩዋቸው በኋላ
ክሱ ሐሰት መሆኑን በማረጋገጥ ስለ ምስጢረ ሥላሴ
የሚገልጠውን የጳጳሱን እምነቱ በጽሑፍ ይዘው መጡ አቡነ
በርተሎሜዎስ ስለ ሥላሴ ያለው እምነት የጠራና የተሟላ
እንደሆነ አረጋገጡ፡፡
የትምህርቱ ጥልቀትና የማስረዳት ችሎታው መልካም ስምን
ያተረፈለት ስለሆነ አፄ ዳዊት ስምንት ወንድ ልጆቹን
ቴዎድሮስ፣ ይስሐቅ፣ ቴዎፍሎስ፣ እንድርያስ፣ ሀብተ ኢየሱስ፤
ሕዝቅያስ፣ ኢዮስያስ፣ ዘርአ ያዕቆብ፣ እና አንዲት ሴት ልጁን
እሌኒን እንዲያስተምርለት ወደ ቤተመንግስት ወሰደው፡፡
በማስተማሩም ችሎታ በተማሪዎች ዘንድ ይታወቃል፡፡
ሁሉንም በዕውቀትና በምግባር በሐይማኖት ቀርጿቸዋል፡፡
ከነርሱም ቴዎድሮስ በአንዲት ሴት ጸንቶ የኖረ በመሆኑ
በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተክርስቲያን የቅድስና ማዕረግ
ተሰጥቶታል፡፡ መታሰቢያውም ሰኔ 29 ቀን ይከበራል፡፡ ዘርአ
ያዕቆብም በይበልጥ በስነ ጽሑፍ የመምህራን ፈለግ
ተከትሏል፡፡ እርሱም እንደመምህሩ ብዙ መጽሐፍትን ደርሶ
አባዝቶአቸዋል፡፡ ይስሐቅም በዘመኑ ፖለቲካዊና ባህላዊ
እምርታ እሳይቷል፡፡
ምንኩስናው
አጼ ዳዊት የአባ ጊዮርጊስ ማንነት በይበልጥ የተገነዘበው
በቤተ መንግስት እየኖረ ልጆቹን በሚያስተምርበት ጊዜ
ነበር፡፡ የዚያን ጊዜ አባ ጊዮርጊስ አልመነኮሰም ነበርና
ንጉሡ በመልካም ሥነ ምግባሩ ተማርኮ ስለነበር ሴት
ልጁን አጋብቶ በከፍተኛ ኃላፊነት ላይ ሊያስቀምጠው
ፈለገ፡፡ አባ ጊዮርጊስ ግን የምንኩስናን ኑሮ ስለመረጠ
ጥያቄውን አልተቀበለም፡፡ ጊዮርጊስ መምህር እያለ ወደ
ጳጳሱ አቡነ በርተሎሚዎስ ዘንድ ሄዶ ቅስናን ተቀበለ፡፡
ከዚያም አስከትሎ አባ በጸሎተ ሚካኤልን ከልጅነቱ ጀምሮ
ይወዳቸው ስለነበር እርሳቸው በመሰረቱት ገዳም በመልካም
ሥነ ምግባራቸው ከታወቁት ከአባ ቴዎድሮስ ዘንድ
የምንኩስናን ልብስ ለብሶ መነኮሰ፡፡
አባ ጊዮርጊስ የሕዝብ መምህርነቱ ከዳር እስከዳር
እየታወቀ ሄደ፡፡ በዚህም ብዙ ወዳጅም ጠላትም አፍርቷል፡፡
በተለይም ከቤተመንግስት ሰዎች ጋር ተጋጭቷል፡፡
ምክንያቱ ደግሞ ቀደም ብሎ ካህናቱ ቀድሰው ሲያቆርቡ
ንግስቲቱ ስትቆርብ ካህናቱ እርሷ የተቀመጠችበት ድረስ
ሄደው ያቆርቧት ነበር፡፡ ነገር ግን አባ ጊዮርጊስ ይህንን
ድርጊት ተቃውሞ ከሰው ይልቅ ሊከበር የሚገባው
እግዚአብሔር ነው በማለት ንግሥቲቱ ካህናቱ ድርገት
የወረዱበት ድረስ መጥታ እንድትቀበል አደረጋት፡፡ ለግዜው
ብትቀበለውም እያደር ግን እንደ መዋረድና መናቅ
ስለቆጠረችው ነገሩን በምሬት ለንጉሡ ነግራ በድፍረቱ
መቀጣት እንዳለበት አሳሰበች፡፡ አጼ ዳዊት ግን ሊያስረው
ፈልጎ ነገር ግን በደንብ ያውቀው ስለነበር ንቡረ እድ
ማዕረግ ሰጥቶ ወደ ዳሞት ላከው ይህንን በማድረግ
ጉዳዩን በብስለት ቢፈቱትም ንግሥቲቱን አላስደሰታትም፡፡
አባ ጊዮርጊስ እና አቡነ ሳሙኤል ዘዋልድባ የተገናኙት አባ
ጊዮርጊስ ወደ ዳሞት በተጓዘበት ጊዜ ነበር፡፡ ከዚህ ግዜ
በኋላ አባ ጊዮርጊስ ዋና ትኩረቱ በድርሰቱ ላይ ሆነ፡፡ በዚህ
ላይ የጳጳሱን የአቡነ በርተሎሜዎስን ፈቃድ ስለፈለገ ወደ
ጳጳሱ ዘንድ ሄደ፡፡ ጳጳሱም ተቃውሞ አልነበረውም፡፡ የቅዳሴ
ድርሰት ማዘጋጀቱን ገድሉ ይጠቅሳል፡፡ ይህም የኢትዮጵያ
ቅዳሴያት ደራስያኑ ማን ናቸው ብለን ምርምር እንድናደርግ
ይጋብዛል፡፡ ከድርሰቱ ጋር የማስተማሩን ሥራ አጣምሮ
ይሠራ ነበር፡፡ በተለይም የቤተክርስቲያንን ትምህርት
በተመለከተ እርሱ ከሌለ አይሳካም፡፡ በዚያ ጊዜ በሸዋ
በይፉት ራሳቸውን ቤተ እስራኤል እያሉ የሚጠሩ እይሁድ
ነበሩ፡፡ ከአቡነ ዜና ማርቆስ ጀምሮ ብዙ መምህራን
ወደነዚህ ሕዝቦች እየተሰማሩ ወንጌልን አስተምረዋል፡፡አቡነ
ዜና ማርቆስ ወደ ክርስትና ለተመለሱት ቤተ እስራኤላውያን
በእመቤታችን፣ በቅዱስ ሚካኤል፣ በአባ ኖብና፣ በሰማዕቱ
በጊጋር ስም አራት አብያተ ክርስቲያናትን አሠርተው ነበር፡፡
ሁለቱ አሁንም ሲኖሩ ሌሎቹ ሁለቱ ግን የሉም፡፡
ከእነዚህ አይሁድ መካከል አንዱ ከክርስቲያኖች ጋር በነገረ
ሃይማኖት ለመከራከር ጥሪ አቀረበ፡፡ "ክርስቲያኖች ከረቱኝ
ወደ እነርሱ ሃይማኖት እገባለሁ እኔ ከረታኋቸው ወደ እኔ
ሃይማኖት ይገባሉ"ሲል ነገሩን ጥብቅ አደረገው፡፡ አፄ
ዳዊት ይህን ጉዳይ ሲሰማ በጣም ስለተናደደ ሊቃነ
ካህናቱን፣ ንቡራነ እዱንና የመጻሕፍት ዐዋቂዎችን ሁሉ
ከየሀገሩ እንዲሰበሰቡ አደረገ፡፡ አይሁዳዊው በአንድ ወገን
መምህራኑ በአንድ ወገን ሆነው ክርክሩን አዘዘ፡፡
የመጀመርያው እድል የተሰጠው ለአይሁዳዊው በመሆኑ
ቀጥሎ ያለውን ጥያቄ አቀረበ "እናንተ የእግዚአብሔር ልጅ
ነው የምትሉት ይህ ክርስቶስ እውነት የእግዚአብሔር ልጅ
ከሆነ ወደ ቢታንያ በመጣ ጊዜ አልዓዛር የተቀበረበትን ቦታ
ሳያውቅ ቀርቶ አልአዛርን የት ቀበራችሁት? ብሎ እንደ
ጠየቀ በወንጌላችሁ ተጽፏል፡፡ ለዚህ መልስ ሰጡኝ እኔንም
ከመጽሐፈ ኦሪት ጠቅሳችሁ ጠይቁኝ" ሲል የመከራከርያ
ነጥቡን አቀረበ፡፡
በዚህ ጊዜ አባ ጊዮርጊስ ታሞ አልጋ ላይ ነበር፡፡
ሊቃውንቱም እንዲህ ያለው ነገር ያለ እርሱ አይሆንምና አባ
ጊዮርጊስ ይምጣ ሲሉ ለአፄ ዳዊት አመለከቱት አባ
ጊዮርጊስም በአልጋ ላይ እያለ እንዲመጣ ተደረገ፡፡ ሊቁም
በአልጋ ላይ ሆኖ በጉባኤው ተገኘ፡፡ ጉባዔተኞቹ የቀረበውን
ጥያቄ ነገሩት፡፡ አባ ጊዮርጊስም "እኔ ግን በወንጌል ሳይሆን
በኦሪት እከራከርሃለሁ የምኩራብ መጽሐፍት ሁሉ በቤተ
ክርስቲያን የታወቁ ናቸውና ምኩራብ ዘራችው
ቤተክርስቲያንም አጨደችው፡፡ ምኩራብ ፈተለችው
ቤተክርስቲያንም ለበሰችው፡፡ አዳምን በገነት ሳለ አዳም
ሆይ ወዴት ነህ ብሎ የጠየቀው ማን ነው እግዚአብሔር
አብ አይደለምን"?በዚህ ጊዜ አይሁዳዊው መልስ አጥቶ
ዝም አለ ንጉሡ ሊቃውንቱና መኳንንቱ እጅግ ተደሰቱ፡፡
አባ ጊዮርጊስ ሌላው ያጋጠመው ክርክር ቢቱ ከተባለው
ሰው ጋር ያደረገው ክርክር ነበር፡፡ ቢቱ በምጽአት ጊዜ
የሚመጣው ወልድ ብቻውን እንጂ አብና መንፈስ ቅዱስ
አይመጡም በማለት ሲያስተምር የጥንቆላ ሥራንም ይሠራ
ነበር፡፡ ይህንንም መናፍቅ ብዙ ታግሎታል፡፡ ነገር ግን ቢቱ
ለንጉሡ በጻፈው የሀሰት ደብዳቤ አባ ጊዮርጊስን
አሳስሮታል፡፡ በደም እስኪነከር ተደበደበ፡፡ ቢቱ ግን
በመልአክ ተቀስፎ ሞቷል፡፡ አባ ጊዮርጊስም ለዚህ
መናፍቅና ወደፊትም ለሚነሱት መሠል ከሀዲዎች መልስ
የሚሆን መጽሐፈ ምሥጢር የተባለውን መጽሐፍ ጽፏል፡፡
ዕረፍቱ ለአባ ጊዮርጊስ
አፄ ይስሐቅ ሌላው የአባ ጊዮርጊስ ደቀመዝሙር ከዙፋን
ላይ በወጣ ጊዜ አባ ጊዮርጊስ በደረሰበት መከራ ጤንነቱ
ተዳክሞ ነበር፡፡ ይህንንው የተረዳው አፄ ይስሐቅ ምድረ
ሰዎን የተባለውን ስፍራ ርስተ ጉልት፣ ሰጥቶት ነበር፡፡ ሰዎን
ከጋስጫ ብዙም የራቀ ስፍራ አይደለም፡፡ ስፍራውም
የጳጳሳት መቀመጫ ነበር፡፡ አባ ጊዮርጊስ በግዞት በነበረ
ጊዜ በራእዩ እመቤታችን ተገልጣ ዕረፍቱ በአባ በጸሎተ
ሚካኤል ገዳም እንደሚሆን እንደነገረችው ገድሉ ይተርካል፡፡
አባ ጊዮርጊስ በምድረ ሰዎን ንጉሥ ይስሐቅ ክረምቱን
ያሳልፍበት በነበረው ቦታ ላይ ቤተክርስቲያን ሠራ በዚያም
በማስተማርና በጾም በጸሎት ይተጋ ነበር፡፡ በጋሥጫ እያለ
አፄ ይስሐቅ እስጠራው፡፡ በዚያ ጊዜ ንጉሡ የመናገሻ
ማርያምን ቤተክርሰቲያን አሠርቶ ስለነበር እንዲባርክለት
ፈልጎ ነበር፡፡ አባ ጊዮርጊስ ምንም እንኳን በዚያ ጊዜ
ታምሞ የተኛም ቢሆን ወደ ንጉሡ ተጓዘ፡፡ እዚያ ሲደርስ
በጣም ተዳክሞ ነበር፡፡ ሥርዓቱን ለመፈጸምም ዐቅም
አልነበረውም፡፡ ስለዚህ ንጉሥ ይስሐቅ በአልጋ ተሸክመውት
እንዲዞሩ ቤተክርስቲያኗን እንዲባረክለት አደረገ፡፡
ቡራኬውን ከፈጸመ በኋላ ደቀ መዛሙርቱን ሰብስቦ ከሞትኩ
አባቴ በጸሎተ ሚካኤል መከራ ወደ ተቀበለባትና እኔም
ቤተክርስቲያን ወዳነጽኩበት ቦታ ወስዳችሁ ቅበሩኝ ሲል
አዘዛቸው፡፡ ለደቀ መዛሙርቱ የመጨረሻ የስንብት ትምህርት
እያስተማራቸው እነርሱም በአልጋ ተሸክመውት ወደ ጋሥጫ
እያመሩ ሳለ በመንገድ ላይ ሐምሌ ሰባት ቀን 1426 ዓ.ም
በ 69 ዓመቱ ዐረፈ፡፡