1

NFT
NFT POLSKA PREZENTUJE

EDUKACJA
przewodnik wprowadzający w świat nft

1
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane wykorzystywanie całości lub fragmentu
niniejszego ebooka w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź to-

warowymi ich właścicieli.

Autor dołożył wszelkich starań, by zawarte w tym ebooku informacje były kompletne
i rzetelne. Nie bierze jednak żadnej odpowiedzialności za ich wykorzystanie ani za
związane z tym ewentualne naruszenie praw autorskich czy patentowych.
NFT Polska nie ponosi żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wyko-
rzystania informacji zawartych w ebooku.

Autor: Michał ‘mcarbon’ Węgiel

Współautorzy: Eryk ‘Whipe’ Jaśkiewicz i Kevin ‘Valentino’ Ośmiński
Korekta: Michał ‘mcarbon’ Węgiel
Projekt okładki i grafik: Kevin ‘Valentino’ Ośmiński
Łamanie: Kevin ‘Valentino’ Ośmiński

Wydanie 1, czerwiec 2022

Wydawca:
NFT Polska
Strona: nftpolska.net
Discord: discord.gg/nftpolska
Twitter: twitter.com/nftpolska_
Youtube: youtube.com/c/NFTPolska
E-mail: kontakt@nftpolska.net

Copyright by NFT Poland Limited, 2022

Text copyright by Michał Węgiel, 2022

2
 Słowa wstępu
W web3 nie ma ekspertów.

Branża ta jest bardzo młoda, dynamiczna i pełna nieodkrytych możliwości. Mówi się, że fun-
damentem każdej branży są ludzie. W odróżnieniu do wielu z nich, Web3 stanowi przestrzeń,
w której KAŻDY może być twórcą, stając się zarazem powodem do jej dalszego rozwoju. Przycią-
ga ona tym samym ludzi z nieskończenie wielu środowisk – artystów, programistów, przedsiębi-
orców, inwestorów, muzyków, producentów filmowych, pisarzy, fotografów, itd.

Różnorodność ta sprawia, że użytkowników przestrzeni web3 należy dzielić na tych bardziej i tych
mniej doświadczonych. Obie strony są jednak równie wartościowe. Mianowicie, każda osoba
może posiadać wiedzę i umiejętności, których nie posiada inna. Ich wspólna wymiana wpły-
wa korzystnie nie tylko na rozwój obu stron, ale również na to, nad czym owe osoby pracują.
Współpraca oraz wymiana wiedzy i doświadczeń staje się więc esencjalnym czynnikiem wpływa-
jącym na rozwój web3.

Wejście w świat NFT nie należy do łatwych zadań. W przypadku polskiego rynku, głównym
powodem jest brak materiałów edukacyjnych, stworzonych przez osoby aktywnie działające
w tej przestrzeni. Tworząc NFT Polska, kierowaliśmy się wizją stworzenia miejsca na polskiej
scenie, w którym osoby zainteresowane web3 i technologią NFT, będą nie tylko mogły otrzy-
mać darmowe wsparcie edukacyjne i możliwości dalszego rozwoju, ale przede wszystkim, mieć
dostęp do społeczności innych entuzjastów owych tematów w naszym kraju.

Niniejszy ebook nie powstał w celu zaprezentowania naszej wiedzy. Jest on zbiorem informac-
ji, do których sami chcielibyśmy mieć dostęp zaczynając swoją przygodę z NFT. Wierzymy, że
początkującym pomoże postawić pierwsze kroki w świecie NFT, zrozumieć jego znaczenie i po-
tencjał, zaś zaawansowanym, odświeży pewne informacje, i a nuż, poszerzy perspektywę.

Kierując się duchem web3, treść ebooka określamy dynamiczną. Zależy nam, żeby cały twór
rozwijał się wraz z rozwojem NFT Polska i jej społeczności. Z uwagi na to, będzie on stale aktual-
izowany o treści sugerowane przez naszą społeczność.

Z tego miejsca chcielibyśmy też podziękować Agnieszce ‘UnicornX’ Jaworskiej, Pawłowi ‘Cha-
roooon’ Słotwińskiemu i Jasiowi ‘maxisfine‘ Wojoczek za wkład w treść ebooka, a także całej
społeczności NFT Polska za cierpliwość i bycie najlepszą społecznością w przestrzeni NFT.

NFT Polska

3
 Spis treści
1. Wstęp 5
1.1. Zacznijmy od początku: Web1 -> web3 5
1.2. Jakie zmiany wprowadza web3? 6
1.3. Podsumowanie 9

2. NFT 10
2.1. Czym jest NFT? 10
2.2. Niewymienialny token? 10
2.3. Różnica między „obrazkiem” a NFT 10
2.4. Dlaczego NFT zyskały na popularności? 11
2.5. W jakim celu wydawać tak duże pieniądze na cyfrowe „obrazki”? 11
2.6. NFT a środowisko naturalne 12

3. Utility 15
3.1. Utility, rodzaje NFT i ich znaczenie 15
3.2. Najpopularniejsze mechanizmy NFT 20
3.3. Metaverse 21

4. Zakup pierwszego NFT 24

4.1. Gdzie kupić kryptowaluty? 24
4.2. Gdzie trzymać kryptowaluty? 25
4.3. Obsługa marketów OpenSea i Magic Eden 26

5. Gaz i dodatkowe opłaty 27
5.1. Czym jest gaz w NFT? 27
5.2. Gas Wars 28
5.3. Dodatkowe opłaty 29

6. Bezpieczeństwo 30
6.1. Podstawy bezpieczeństwa 30
6.2. W jaki sposób można zostać oszukanym? 32
6.3. Czym jest rug pull i jak go rozpoznać? 32
6.4. Zarządzanie portfelami 34

7. Rady dla początkujących 35

8. Narzędzia NFT 36
8.1. Narzędzia na blockchainie Ethereum 36
8.2. Narzędzia na blockchainie Solana 38

9. Źródła 39
9.1. Media społecznościowe platformy NFT Polska i twórców ebooka 39
9.2. Polecane źródła edukacji o NFT & Web3 39
9.3. Influencerzy 40

10. Następny krok 41

11. Słownik NFT 42

4
 Wstęp
Zacznijmy od początku: Web1 -> Web3.
Jesteśmy obecnie świadkami globalnego ruchu technologicznego określanego mianem
przejścia web2 do web3. Innymi słowy, jest to kolejna faza Internetu, której główną ideą
jest oddanie sieci w ręce twórców. Jej fundamentem jest technologia blockchain, kryp-
towaluty i tokeny kryptograficzne, które umożliwiają maksymalną decentralizację włas-
ności platform czy aplikacji internetowych, na których umieszczane są treści, a co za tym
idzie, wytwarzana wartość pozostaje w posiadaniu twórców, a nie dystrybutorów i innych
pośredników. Tym samym, w web3, użytkownicy mogą już nie tylko czytać i dodawać
treści, ale także je „posiadać”.

Aby lepiej zrozumieć przełom rozwoju Internetu, który niesie ze sobą web3, kluczowa
jest znajomość cech jego poprzednich generacji – web1 i web2.

Za oficjalną datę powstania Internetu uznaje się 1 stycznia 1983 roku. To właśnie w tym
roku Defense Data Network i ARPANET zmieniły swój standard na Transfer Control
Protocol / Internetwork Protocol (TCP/IP), który umożliwiał komunikowanie się różnych
rodzajów komputerów w różnych sieciach. Panowanie web1 datuje się jednak na lata
1990-2004. Był to okres, w którym Internet miał dość ascetyczną formę tj. strony nie były
interaktywne i umożliwiały jedynie ich przeglądanie i „czytanie”.

W Web2, w którym funkcjonujemy obecnie, użytkownicy stali się twórcami – obecnie

każdy z nas może nie tylko konsumować treści, ale także w coraz prostszy sposób je
tworzyć. Nie potrzebujemy w tym celu wiedzy programistycznej, jak i omijamy koniecz-
ność tworzenia własnych aplikacji internetowych. Web2 umożliwia nam swobodną ko-
munikację w dobrze znanych mediach społecznościowych takich jak Meta (Facebook),
Instagram, YouTube czy TikTok. To dzięki niemu w bardzo prosty sposób możemy komu-
nikować się z ludźmi na całym świecie, tworzyć kontent i udostępniać go innym. Jednak
jak możemy zauważyć, nie zawsze tak było.

Widzimy zatem, że doświadczyliśmy głębokiej zmiany w technologii i podejściu między

web1 a web2, co przełożyło się znacząco na sposób naszej komunikacji, prowadze-
nia biznesu czy samego stylu życia. Mimo to, budowa i sposób działania sieci, z którą
mamy obecnie do czynienia, są dalekie od założeń web1 – zdecentralizowany, otwarty
i demokratyczny Internet. Web3 ma pomóc powrócić do pierwotnej wizji funkcjonowa-
nia świata wirtualnego. W jaki sposób?

5
Jakie zmiany wprowadza web3?
Web3 i zdecentralizowany system oparty na technologii blockchain powstały w opozycji
do skostniałego systemu bazującego na monopolu władzy i zasobów gigantów techno-
logicznych takich jak Google, Amazon, Meta (Facebook) czy Apple, którzy mają całkowitą
kontrolę nad obecnym rynkiem pod wieloma względami, np. ekonomicznymi, reklamy
czy dostępu i przepływu (wrażliwych) danych, i wielu innych. Podobnie jak Bitcoin po-
wstał w opozycji do systemu bankowego, tak Ethereum do software’u technologicznych
gigantów.

Nazywana niegdyś Bitcoinem 2.0, Ethereum jest platformą, która choć zbudowana na
technologii blockchain, znacząco wykracza poza obecnie potoczne rozumienie krypto-
walut. Owszem, posiada ona swoją własną kryptowalutę, jednak przede wszystkim, sieć
ta jest zdecentralizowana i tak samo jak blockchain - Open Source. Umożliwia to między
innymi bezpośredni transfer danych pomiędzy siecią komputerów rozproszonych po
całym świecie. Jednocześnie, z uwagi na otwarty kod źródłowy, Ethereum staje się pew-
nego rodzaju „piaskownicą” dla programistów, umożliwiając im legalne, nieodpłatne
modyfikowanie i rozpowszechnianie kodu.

W takich warunkach, każda innowacja musi zostać zbudowana jedynie raz, żeby dotrzeć
do szerszego grona odbiorców. Owe rozwiązanie nie tylko znacząco oszczędza czas
i pieniądze programistom, ale również zostawia więcej przestrzeni na wprowadzanie
kolejnych innowacji. Skutkiem tego jest bardzo dynamiczny rozwój sieci Ethereum, zaś w
przypadku technologii blockchain, otwarty kod źródłowy sprawił, że otrzymała ona tytuł
jednej z najszybciej rozwijających się technologii w historii.

Kombinacja powyższych cech sieci pozwala również na budowę tzw. zdecentralizowanych

6
aplikacji (dApps) oraz wytwarzanie dowolnej liczby tokenów kryptograficznych. To właśnie
te drugie zwiastują kluczową zmianę w dotychczasowej strukturze Internetu. Mianowicie,
wspomniane tokeny są wymagane do komunikacji z siecią, czyli wysyłania transakcji.
Umożliwiają przesyłanie wartości w sposób zdecentralizowany i w większości przypad-
ków, nieograniczony. Z uwagi na bycie aktywami i środkami wymiany samymi w sobie,
są zarazem inwestycją. Każdy posiadacz takiego tokena może nie tylko rozwijać web3
i zarabiać na swoim zaangażowaniu, ale również wykorzystywać go jako głos w procesie
podejmowania decyzji dotyczących kierunku rozwoju, finansowania, nagród i przyszłości
zdecentralizowanych projektów (DAO). W końcowym rozrachunku, tokeny stają się nie
tylko zachętą dla każdej osoby, która chce uczestniczyć w tworzeniu i zarządzaniu siecią,
ale również główną siłą napędową, która przyczynia się do rozwoju projektów opartych
na oddolnej pracy programistów.

Istotny jest natomiast fakt, że Ethereum, choć największym, nie jest jedynym projektem
o takich zaletach. Mianowicie, coraz więcej programistów idzie w ślady giganta, wdraża-
jąc swoje projekty w zdecentralizowanych sieciach. Wszystkie z nich łączy ta sama idea
– umożliwić użytkownikom wgląd w działanie platform, a tym samym, zwiększyć przej-
rzystość funkcjonowania Internetu, jak i również wyeliminować globalne awarie, które
notorycznie zdarzają się serwerom największych serwisów i platform społecznościo-
wych. „Zagorzali fani Web3 twierdzą, że rozproszone działanie sieci uniemożliwi cen-
zurę, a docelowym skutkiem tej generacji Internetu będzie całkowite wyeliminowanie
globalnych gigantów technologicznych.”

Jednym z czołowych aspektów Web3 ma być również sztuczna inteligencja (AI) i uczenie
maszynowe.

Pomimo powyższego, web3 nie będzie się specjalnie różnić od obecnego Internetu,
a jedynie usprawniać jego funkcjonowanie. Podstawowym problemem jaki będzie roz-
wiązywać jest kwestia „posiadania” treści. Na skutek naszego przyzwyczajenia do obec-
nej formy Internetu, mogłoby nam się wydawać, że taki problem w ogóle nie istnieje.
Jednak, jeśli zastanowimy się nad tym bardziej, w web2 nie posiadamy treści, które
tworzymy. Jest to na skutek ogólnego braku implementacji prawa własności w Interne-
cie.

7
Zanim przejdziemy dalej, warto zwizualizować ten problem:

Jak możemy zauważyć, w Internecie znajdziemy wiele odpowiedników prawdziwego ży-

cia, a powyższe to tylko niektóre z nich. Tym czego natomiast brakuje w strukturze Inter-
netu to prawo własności.

Wszystkie treści, które umieszczamy w sieci nie są naszą własnością, a platform, na

których się znajdują. Mianowicie, Internet to szereg platform i aplikacji, na których
zakładamy swoje konto, otrzymujemy login i profil, jednak nie stajemy się właścicielem
żadnego z nich. Jeśli np. Twitter uzna, że złamaliśmy warunki korzystania z serwisu, nasze
konto zostanie zablokowane. Musimy tym samym ufać danej instytucji, że nasze dane są
przechowywane bezpiecznie, jak i że dostęp do naszego konta nie zostanie nam ode-
brany.

Z pomocą przychodzą tokeny NFT, które przenoszą własność danych na twórcę. Zdecen-
tralizowane aplikacje i tokeny kryptograficzne mają zagwarantować bardziej sprawiedli-
wy, bezpieczniejszy system i przede wszystkim, być odpowiedzią na śledzenie i zapisy-
wanie danych bez zgody użytkownika.

Odchodząc od kwestii technicznych, do których wrócimy w dalszej części ebooka, wizu-

alnie zmiana ta będzie funkcjonować w oparciu o portfele kryptograficzne, które dzięki
bazowaniu na blockchainie, umożliwiają stworzenie tzw. Universal Decentralised Digital
Profile. Jest to wizja, w której loginy zostają wyparte przez cyfrowe portfele. Te zaś,
umożliwiając bezpieczne przechowywanie cyfrowego kapitału, stają się zdecentralizowa-
nym, uniwersalnym profilem w internecie. W takiej przyszłości, serwisy nie gromadzą

8
gromadzą już treści wstawianych przez twórcę, a jedynie wyświetlają zawartość pod-
piętego do serwisu portfela, na który twórca może zamieścić dowolne treści, bez ogra-
niczeń. Owe treści, wraz z ich zamieszczeniem, trafiają na blockchain, umożliwiając po-
twierdzenie ich autentyczności i właściciela. Nie można ich podrobić ani ukraść. Dodat-
kowo, dzięki powyższemu, twórca ma możliwość budowania własnej marki. Wstawiane
przez niego treści nie są porozrzucane po wielu różnych, pośredniczących platformach,
a skondensowane w jednym, w pełni należącym do niego miejscu. Wszystkie jego cy-
frowe twory, w tym zdjęcia, filmy, posty etc. są jego własnością i składają się na uniwer-
salne, cyfrowe portfolio – wirtualną tożsamość składającą się na cyfrowe „ja” w interne-
cie.

Podsumowanie
Zmiana ta poruszyła globalne marki (Gucci, Balenciaga, Nike), gigantów technologi-
cznych (Amazon, Apple, Facebook), celebrytów (Paris Hilton, Rihanna), muzyków (Snoop
Dogg), fanów, artystów, zwolenników NFT, technologii blockchain czy kryptowalut na
całym świecie.

Uważa się, że ruch ten przyciągnął najznakomitsze i najzdolniejsze umysły. Web3 to

poniekąd mindset. Tu społeczność jest na pierwszym miejscu, liczy się prawdziwa wła-
sność cyfrowa i króluje gospodarka twórców.

Dzięki tej nowej technologii możemy wyjść poza koło „bogaci się bogacą” i bazując
na nowych fundamentach i wartościach tworzyć nowy porządek świata dla przyszłych
pokoleń.

Aktualnie doświadczamy kolejnego skoku innowacyjnych rozwiązań i tylko od naszej

kreatywności zależy, co z tym zrobimy. Web3 daje ogromne możliwości budowania
zaangażowanych społeczności i projektów, które mogą zmienić nasz świat pod każdym
względem.

Powyższa treść uwzględnia fragmenty autorstwa Agnieszki Jaworskiej, pochodzące

z bloga braveunicorns.com.

9
 NFT
Czym jest nft?
NFT (non-fungible token) to „niewymienialny” token kryptograficzny funkcjonujący
w oparciu o architekturę blockchain - technologię służącą do przesyłania i przechowywa-
nia informacji o transakcjach internetowych składających się na zdecentralizowaną bazę
danych.

Niewymienialny token?
Każdy token NFT jest indywidualnym zasobem cyfrowym, czyli zawiera informacje, dzięki
którym jest niepowtarzalny - nie posiada odpowiednika w innych przedmiotach bądź
walutach, a zatem ma unikalną wartość, nie jest równy innemu tokenowi NFT oraz nie
może zostać skopiowany.

Z tego też względu, NFT to innymi słowy aktywa kryptograficzne. W odróżnieniu do kryp-
towalut czy walut, które są wymienialne jak np. bitcoin (BTC), którego można wymienić
na innego bitcoina, czy złotówkę (PLN) na inną złotówkę, ponieważ w obu przypadkach
są one sobie równe, tak w przypadku NFT ich wartość jest jedyna w swoim rodzaju. Do
każdego NFT można dołączyć dane określające co dokładnie się posiada, a tym samym
NFT wskazują na unikalne aktywa.

Różnica między „obrazkiem” a nft

NFT nie może zostać skopiowane, dzięki temu, że jest umieszczone na blockchainie,
technologii umożliwiającej zidentyfikowanie prawowitego właściciela. Innymi słowy,
wszystko co dzieje się na blockchainie jest jawne i trwale zapisane. Prawo własności
jest w przestrzeni NFT określone jako (‘proof of ownership’) i przypisane do każde-
go właściciela, podobnie jak akt własności u notariusza. Obalony zostaje tym samym
powszechny żart o „screenshotowaniu” czy zapisywaniu czyjegoś NFT. Posiadanie NFT
w takiej postaci nie zmienia faktu, że jego prawowity właściciel jest jedyną osobą, która
ma dostęp do tego co dane NFT oferuje.

Idąc krok dalej, NFT to inteligentny kontrakt, który „ślepe” zaufanie zastępuje wery-
fikacją umowy poprzez sieć peer-to-peer. Takiej umowy nie można zmienić w żaden
sposób bez zgody wszystkich stron. Wyobraź sobie sytuację, w której podczas huraganu
zniszczony zostaje Twój dom oraz placówka, w której znajdowały się wszystkie informa-
cje dotyczące prawa własności nieruchomości. W jaki sposób udowodnisz, że posiadasz
daną ziemię? Z pomocą zjawia się NFT, które będąc inteligentnym kontraktem, świadczy
o Twoim byciu właścicielem danej ziemi. Owe informacje są nie tylko przechowywane

10
w internecie, ale też w pełni bezpieczne zważywszy na bycie przechowywanymi naraz na
kilku komputerach (węzłach) w sieci. Dzięki temu, o ile można przekonać jedną osobę
do zmiany dokumentów, o tyle nie można sfałszować danych przechowywanych w zde-
centralizowanej sieci p2p.

Dodatkowo, zaskakujący może być fakt, że choć tokeny NFT zyskały na popularności
dopiero w ostatnich latach, w życiu codziennym od dawna stosujemy ich pochodne
- kody QR, które np. mogą zawierać dane uprawniające nas do wstępu na wydarzenie
kulturowe lub lot samolotem. Różnica między kodami QR a NFT jest jednak taka, że
te pierwsze nie są przechowywane na blockchainie, a więc będąc przesłanymi na inne
urządzenie lub „skopiowanymi” ze zdjęcia wrzuconego do internetu, dalej mogą zo-
stać użyte przez jakąkolwiek inną osobę, która ma dostęp do takiego kodu. Co prawda,
w przypadku biletów lotniczych wymagana jest weryfikacja dokumentem tożsamości,
ale już wchodząc na teren wydarzeń kulturowych mało kiedy zostaniemy poproszeni
o okazanie takiego dowodu.

Dlaczego nft zyskały na popularności?

Jak już zostało to wspomniane, problemy rozwiązywane poprzez wdrożenie tokenów
kryptograficznych dotyczą ogólnych zagadnień związanych z własnością cyfrową
i prawem własności. Ponieważ łańcuchy bloków (blockchain) są publicznie dostępnymi
i niezmiennymi cyfrowymi księgami, pozwalają na przeglądanie i uzyskiwanie dostępu
do wszystkich informacji związanych z konkretnym NFT. Owe informacje uwzględniają
twórcę tokena, osobę, która go zakupiła, to kiedy został utworzony i wszystkie inne jego
wartości. Przejrzystość związana z posiadaniem określonego cyfrowego kapitału całko-
wicie zachwiała całym światem biznesu i innowacji, ponieważ poziom przejrzystości kon-
kretnych informacji w odniesieniu do zasobów cyfrowych nigdy nie był tak przejrzysty,
jak w tej chwili dzięki NFT.

W jakim celu wydawać tak duże pieniądze na cyfrowe „obrazki”?

Jak już wiadomo, do każdego niewymienialnego tokena można przypisać dowolne dane
określające czym on dokładnie jest i jakie ma zastosowanie. Z tego powodu, jesteśmy
właśnie świadkami powstawania nowej fali twórców, których cyfrowe dobra są warte in-
westycji. Oznacza to, że powodów do zakupu NFT jest tyle ile korzyści z ich posiadania,
a te są zależne jedynie od kreatywności twórców. Przyjrzyjmy się kilku z nim:

1. Posiadając NFT, mamy do niego prawa, które są ściśle określone przez

twórcę. Możemy je sprzedać, przenieść czy wykorzystać jako grafikę na produk-
tach materialnych, również tych, z którym czerpiemy zyski. W przypadku nadania
przez twórcę pełnych praw do posiadanego NFT, możemy z nim zrobić co chce-
my.

11
 2. NFT możemy ustawić jako zdjęcie profilowe. Staje się on częścią osobistej
marki; elementem, z którym jesteśmy utożsamiani i który reprezentuje nasz cy-
frowy profil (cyfrowe „ja”) w internecie. Takie profilowe przedstawia również
przynależność do danej społeczności (grupy osób posiadających to samo NFT),
potencjalne zainteresowania, status finansowy, a w przypadku droższych NFT,
może stanowić pewnego rodzaju CV i certyfikat wiedzy i umiejętności – auto-
rytet.

3. NFT może oferować tzw. utilities, czyli zastosowania w prawdziwym ży-

ciu i online. Uwzględniają one między innymi wstęp na wydarzenia kulturowe,
dostęp do złożonych i zaawansowanych materiałów edukacyjnych czy pasywny
przychód. Więcej o utilities w dalszej części ebooka.

4. Dzięki NFT mamy dostęp do określonej społeczności osób, które łączy

wspólna pasja lub zainteresowania. Taka przynależność pozwala między innymi
na networking, nawiązywanie znajomości, edukację i wspieranie wspólnej idei.

Nft a środowisko naturalne

Poniższa treść powstała w oparciu o artykuł IYOPS z 2021 zatytułowany „Energy Con-
sumption: Cryptocurrency vs Traditional Banks” autorstwa Olivii Eugenia.

Jeśli czytasz ten ebook, zapewne nie jest Ci obcy temat negatywnego wpływu kryp-
towalut i NFT na środowisko naturalne. Media na całym świecie obrały ten aspekt jako
główną broń przeciwko rozwojowi całej technologii blockchain, a skutki tych działań
widać gołym okiem. Wiele osób, bazując jedynie na informacjach przedstawianych
w komercyjnych mediach, uznaje kryptowaluty i NFT za niepotrzebne i skrajnie szkod-
liwe. Taka opinia zniechęca również kolejne osoby do zgłębienia swojej wiedzy. Pozos-
taje pytanie, czy owa technologia rzeczywiście jest tak szkodliwa oraz jak wygląda jej
przyszłość?

Blockchain
Kryptowaluty funkcjonują w oparciu o proces zwany kopaniem kryptowalut. Proces ten
uwzględnia przechowywanie transakcji w łańcuchu bloków i wymaga znacznej mocy
obliczeniowej, która wiąże się z dużym zużyciem energii elektrycznej, ale też tej pocho-
dzącej z innych źródeł, takich jak węgiel i gaz. Do powyższego dochodzi również aspekt
energii zużywanej na konserwację i zabezpieczanie kryptowalut.

Według badań naukowców, wydobywanie samego Bitcoin’a zużywa od 60 do 125TWh

energii rocznie, co odpowiada za około 0,6% światowej energii elektrycznej. Wynik ten

12
Jeśli do tych informacji dodamy fakt, że na rynku istnieje wiele innych kryptowalut, jak
i niektóre z nich wymagają większej mocy obliczeniowej niż inne, zauważymy, że branża
kryptowalut, a tym samym i technologia blockchain, zużywa znaczne ilości energii. Do
tego dochodzi ciągły rozwój całego ekosystemu i rosnąca adaptacja, co skutkuje stale
przybywającą liczbą nowych użytkowników. To natomiast wiąże się ze wzrostem wyma-
ganej mocy obliczeniowej, a tym samym, zużywanej energii.

Tradycyjne banki
Przyjrzyjmy się jednak dotychczas znanemu systemowi. Tak samo jak kryptowaluty, tra-
dycyjne banki również zużywają ogromne ilości energii w celu przeprowadzania wirtual-
nych i fizycznych transakcji.

Transakcje wirtualne obejmują serwer centralny i zabezpieczenia cyfrowe, zaś transakcje

fizyczne - oddziały i bankomaty. Ponadto, tradycyjne banki funkcjonują w oparciu o walu-
ty fizyczne, których wyrób wiąże się z koniecznością zużycia wielu materiałów, takich jak
metale, bawełna czy atrament.

Całkowite roczne zużycie energii przez tradycyjne banki wynosi około 26 TWh na obsługę
serwerów, 26 TWh na bankomaty i 87 TWh sumując energię zużywaną łącznie przez po-
nad 600 tys. oddziałów bankowych na całym świecie.

Konkluzja
Ponieważ zużycie energii w tradycyjnej bankowości ma przed sobą wyraźną trajek-
torię, sprawa kryptowalut i NFT wydaje się znacznie bardziej obiecująca. Techno-
logia blockchain, a co za tym idzie, kryptowaluty i NFT to przede wszystkim nowa
branża, która wciąż się rozwija. Oczekuje się, że jej rozwój będzie wiązał się z wykorzy-
staniem energooszczędnych rozwiązań. W roku 2020 ponad 200 firm i osób fizycznych
uruchomiło porozumienie Crypto Climate Accord, którego celem jest dekarbonizacja
globalnego przemysłu kryptograficznego i przejście do zerowej emisji gazów cieplar-
nianych netto do 2030 r., głównie poprzez przejście na odnawialne źródła energii. Do-
datkowo, aż 70% górników Bitcoin’a wykorzystuje jako źródło zasilania energię odnawial-
ną, taką jak energia wiatrowa, słoneczna i wodna.

Z uwagi na mechanizm proof-of-work, Bitcoin konsumuje obecnie ogromne nakłady

energii, jednak zadając pytanie czy przyszłość NFT jest zagrożona, należy spojrzeć na
omawiany temat z perspektywy samego rynku NFT, nie krypto. Przyszłość blockchainów
takich jak Ethereum należy do mechanizmu proof-of-stake. Na ten moment, Ethereum
konsumuje monstrualne ilości energii porównywalne do zużycia energii przez wszystkie
możliwe instrumenty na terenie krajów takich jak Holandia. Ethereum 2.0 – nowa aktu-
alizacja blockchainu Ethereum będzie zużywała aż o 99,95% mniej energii niż dotych--

13
czas, co automatycznie obala tezę o jej nieprzyjaznej dla środowiska przyszłości. Jest to
bardzo obiecujący przypadek dla samych NFT, z uwagi na to, że Ethereum plasuje się na
pierwszym miejscu najczęściej używanych blockchainów na rynku NFT.

Przykładem mechanizmu proof-of-stake może natomiast już pochwalić się blockchain

Solana (drugi najpopularniejszy blockchain na rynku NFT), której model bazując na
mechanizmie proof-of-stake wykorzystuje jedynie 0.00051kWh co transakcję. Zużycie
to jest porównywalne do dwóch prób wyszukania jakichkolwiek informacji używając
wyszukiwarki Google.

14
 Utility
Utility, rodzaje nft i ich znaczenie
Jak już zostało to wspomniane, do NFT najczęściej dołączamy unikalne dane określa-
jące co dokładnie posiada się jako jego właściciel. Jest to tzw. „utility”, które w wolnym
tłumaczeniu oznacza zastosowanie danego NFT. Taki token kryptograficzny może np.
generować inny token (pasywny przychód) lub służyć jako bilet wstępu na wydarzenie.
Jego użyteczność jest wprawdzie zależna wyłącznie od kreatywności twórców. Skut-
kiem tego jest rynek pełny wielu rodzajów NFT, których zastosowanie różni się od siebie
w zależności od grupy docelowej, do której dane NFT są kierowane.

Co ważne, NFT jest na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Potencjał technologii jest dalej
odkrywany, a przestrzeń na innowację jaką dysponuje, stale się powiększa. Dodając do
tego równoległy rozwój nie tylko całej technologii blockchain, ale również globalnej
infrastruktury na świecie, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że wraz z rozwo-
jem obu technologii, powstawać będą coraz to inne rodzaje NFT i tokenów kryptogra-
ficznych ogółem, a wraz z nimi, nowe zastosowania.

Do obecnie wykorzystywanych i potencjalnie przyszłych typów i wariantów NFT należą:

• Przedmioty kolekcjonerskie
• Cyfrowe dzieła sztuki i fotografia
• Muzyka i media
• Gry
• Memy
• Bilety na wydarzenia
• Tożsamość
• Nazwy domen
• Fizyczne aktywa
• SBT

Aby lepiej zrozumieć znaczenie tych NFT i poznać przykładowe typy zastosowań jakie
oferują i jakie mogą oferować, poniżej znajdziesz krótkie rozwinięcie każdego z nich.

Część z wymienionych poniżej typów NFT zawiera wybiórcze fragmenty inspirowane

książką „The NFT Mania – An Introductory Guide” autorstwa Soh Wan Wei.

15
Przedmioty kolekcjonerskie
Przykładem jednego z najpopularniejszych NFT tego typu są Cryptokitties. Z po-
wodu ich ogromnej popularności w 2017 roku, popyt spowodował przeciążenie
sieci Ethereum. Są one niczym innym jak wirtualnymi kotami, których unikalne
cechy uczyniły je sławnymi i pomogły zyskać rzeszę fanów.

Jedną z najważniejszych zalet posiadania przedmiotów kolekcjonerskich w for-

mie cyfrowej nad formą fizyczną, takimi jak karta Pokémon lub rzadka moneta,
jest to, że jak już zostało wspomniane, każdy NFT zawiera unikalne informacje,
dzięki którym można go łatwo odróżnić od innych NFT. Każdy taki przedmiot
można powiązać z pierwotnym emitentem, powstrzymując produkcję i obieg
fałszywych przedmiotów kolekcjonerskich.

Z łatwością można też zweryfikować czy osoba podająca się za posiadacza,

naprawdę nim jest. Ponadto, posiadanie kolekcjonerskiego przedmiotu w cy-
frowej postaci może m.in. oferować dostęp do zamkniętej społeczności innych
kolekcjonerów tej samej kolekcji NFT.

Nie zapominajmy też o zaletach wolnego rynku i popularności NFT samych

w sobie. Posiadając cyfrową „kolekcjonerkę” mamy dostęp do ogromnego ryn-
ku, w którym dużo łatwiejsze jest pozyskanie kupca lub osoby chętnej do wymi-
any NFT, bądź też sprzedanie NFT ze sporym zyskiem.

Cyfrowe dzieła sztuki i fotografia

Innym popularnym wykorzystaniem NFT jest sztuka sama w sobie. Najpopularniej-
sze tokeny to programowalne dzieła sztuki i fotografie – unikalne połączenie
kreatywności i technologii. Artyści mogą wykorzystywać inteligentne kontrakty
do generowania obrazów opartych na sieciach blockchain.

Sprzedając swoje cyfrowe dzieła bezpośrednio odbiorcom z całego świata, ar-

tyści mogą zachować większą część swoich przychodów ze sprzedaży niż gdyby
sprzedawali je za pośrednictwem domu aukcyjnego lub galerii.

Artysta może również nałożyć opłaty licencyjne na swoje kolekcje. Pozwala to

na otrzymywanie przychodów ze sprzedaży za każdym razem, kiedy jego dzieło
zostanie sprzedane nowemu właścicielowi na rynku wtórnym.

Użytkownicy zakupując NFT automatycznie „rejestrują” swoją własność. Mogą

też dowiedzieć się o historii dzieła sztuki lub zdjęcia, w tym o jego poprzednich
właścicielach i cenach, po których zostało ono wcześniej sprzedane.

16
Do potencjalnie przyszłych zastosowań NFT w tej dziedzinie można uwzględ-
nić możliwość zarejestrowania na blockchainie praw do zakupionego fizycznego
dzieła sztuki. Wyobraźmy sobie galerię, w której każdy obraz ma swój cyfrowy
odpowiednik w formie NFT. Chcąc kupić obraz, nie płacimy za niego fizycznie,
lecz zakupujemy przypisany do niego NFT. To NFT staje się naszym cyfrowym
dowodem zakupu i prawem własności. Pakujemy fizyczny obraz i zabieramy go
ze sobą.

Muzyka i media
Branża muzyczna i medialna również eksperymentuje z NFT. Skutkiem tego są
NFT w formie audio i wideo.

Podczas gdy artyści czerpią korzyści z możliwości bezpośredniej komunikacji z fa-

nami, przyciągania nowych odbiorców i zarobku ze sprzedanych NFT, słuchacze
czerpią korzyści z wysokiej jakości doświadczenia i jego ekskluzywności.

Wzrost popularności muzyki w postaci niewymiennych tokenów może zapewnić

obiecujące możliwości rozwiązania problemów związanych z piractwem muzycz-
nym i pośrednikami. Dodatkowo, może być bronią w walce z wytwórniami muzycz-
nymi, które swoimi kontraktami wyzyskują artystów.

Gry
Jednym z największych wygranych technologii NFT jest branża gier. Dzięki tech-
nologii blockchain, rynek gamingowy został wzbogacony o nową gałąź zwaną
grami p2e (play-to-earn). Jak sama nazwa wskazuje, są to gry, w które grając
możemy jednocześnie zarabiać.

Gry tego typu cechują się złożoną tokenomią, a więc i zarabianie na nich jest
coraz częściej powiązane z niewymiennymi tokenami, które mogą reprezentować
elementy z gry - postacie, przedmioty, a nawet tereny mapy. Gracze mogą nie
tylko stać się właścicielami owych elementów, ale również czerpać z nich zyski,
np. budując kasyna w niektórych wirtualnych światach, takich jak Axie Infinity czy
The Sandbox. Mogą również sprzedawać na rynku wtórnym określone cyfrowe
przedmioty nabyte podczas grania, takie jak stroje, skórki do broni i gotówka.

Pomimo ogromnej popularności gier p2e, są one na bardzo wczesnym etapie roz-
woju, a tym samym poziom wykorzystania ich potencjału jest wprawdzie znikomy.
Największym problemem obecnych gier p2e jest ich ubogi gameplay. Niemniej
jednak, w najbliższych latach z pewnością będziemy świadkami rewolucji branży.

17
Memy
W ostatnich latach, coraz częściej jesteśmy świadkami sprzedaży znanych memów
jako NFT. Z uwagi na ich ogromne znaczenie w popkulturze, zjawisko to można
zaklasyfikować jako jedno z najważniejszych dotychczasowo osiągnięć tej tech-
nologii.

Poprzez ową sprzedaż, twórcy memów demonstrują jednocześnie wiarę w tech-

nologię i zaangażowanie w jej rozwój. Zważywszy na fakt, że „memiarze” są
swojego rodzaju prekursorami kultury internetu, którą znamy dzisiaj, ich decyzja
o rozszerzeniu swojej działalności o NFT podkreśla potencjał technologii i sprzyja
zwiększeniu jej adopcji.

Bilety na wydarzenia
Bilety na wydarzenia to kolejny intrygujący dodatek do dostępnych odmian NFT.
Uczestnicy koncertów, festiwali muzycznych i innych wydarzeń kulturowych mogą
korzystać z NFT jako bilet wstępu, potwierdzając przy tym swoją tożsamość
i prawo do udziału w wydarzeniu.

Organizatorzy wydarzeń mogą stworzyć określoną liczbę biletów NFT na wybranej

platformie blockchain. Klienci mogą następnie kupować bilety i przechowywać je
w swoich cyfrowych portfelach, dostępnych za pośrednictwem urządzeń mobil-
nych. Takie bilety nie mogą zostać podrobione, skopiowane lub przechwycone,
w odróżnieniu do kodów QR.

Tożsamość
Funkcja tego typu NFT jest taka sama jak w przypadku NFT-biletów na wydarze-
nia. Mogą być używane jako unikalne identyfikatory, zapewniając niezawodną
pomoc systemom zarządzania tożsamością. Na dzień dzisiejszy, certyfikaty i li-
cencje to ich najczęstsze zastosowania.

Zastosowanie NFT w takiej postaci umożliwia przechowywanie dowodów

tożsamości w formie cyfrowej, bez obaw o ich kradzież lub utratę. Z tego względu,
w przypadku przyszłej zwiększonej adaptacji NFT, będą one mogły być wykorzy-
stywane do potwierdzania i uwierzytelniania danych osobowych, zmieniając tym
samym standardy identyfikowania osób na świecie.

Nazwy domen
Odpowiedź na pytanie: „Jakie są rodzaje NFT?” również obejmuje nazwy do-
men, które szczególnie w maju 2022 roku stały się niezwykle popularne.

18
Fizyczne aktywa
Na chwilę obecną nie ma wielu typów NFT, które można wykorzystać jako to-
keny w świecie rzeczywistym, jednak postęp w dziedzinie NFT pozwala na to
w pewnych sytuacjach.

Na przykład, wiele inicjatyw związanych z NFT koncentruje się obecnie na to-

kenizacji nieruchomości oraz przedmiotów luksusowych. Te mają pozwalić na
zakup samochodu lub domu z większą swobodą.

W rezultacie, NFT które odzwierciedlają rzeczywiste aktywa, mogą korzystać

z zalet kryptograficznego dowodu własności.

SBT
Najnowszym dowodem na ciągły rozwój idei stojącej za NFT jest stworzony przez
Vitalika Buterina koncept na tzw. Soulbound Tokens (SBT).

Soulbound tokens (SBT) to nietransferowalne, publicznie weryfikowalne tokeny

kryptograficzne. Dzięki braku możliwości sprzedaży lub wysłania poza portfel
użytkownika, pozwalają na identyfikację właściciela. Otwierają tym samym per-
spektywy na pożyczki bez zabezpieczenia, podpisywanie prostych umów, cy-
frowe certyfikaty ukończenia studiów, czy stanowienie podstawy dla zdecentral-
izowanego społeczeństwa.

Koncept ten pokazuje, że wiele z powyższych wizji na przyszłe zastosowania NFT

może okazać się prawdą. Tokenem, który to umożliwi nie będzie jednak NFT
a SBT.

19
Najpopularniejsze mechanizmy nft
Pomimo różnorodności cech wymienionych typów NFT, wiele z nich bazuje na tych sa-
mych mechanizmach. Podział kilku najpopularniejszych z nich przedstawia się następu-
jąco:

Staking – utility polegające na zablokowaniu danego NFT w celu generowania

tokenów. Innymi słowy, jest to pasywny przychód. Wynagrodzenie ze stakowa-
nego NFT jest zależne od projektu, jego tokenomii i rynkowej wartości ge-
nerowanych tokenów. Wygenerowane tokeny posiadacze mogą między innymi
wymienić na fizyczną walutę, wykorzystać do ulepszenia atrybutów swojego NFT,
nabycia innych NFT projektu i oferowanych przez niego fizycznych produktów.
Warto mieć też na uwadze, że nie jest to utility oferowane przez każdy projekt.

Airdrop – bardzo powszechne pojęcie w świecie krypto, którego znaczenie jest

takie samo w świecie NFT. Polega na wysłaniu przez twórców projektu darmowe-
go NFT, na portfel spełniający określone warunki. Dla przykładu, wszyscy posia-
dacze BAYC (Bored Ape Yacht Club) otrzymali w postaci aidropu NFT (Serum),
dzięki któremu mogli stworzyć kolejne NFT - MAYC (Mutant Ape Yacht Club).

Burning – tak jak sama nazwa wskazuje, burning polega na spaleniu NFT. Ko-
rzyści otrzymane ze spalenia są zależne od twórców projektu. Korzystając z tego
utility należy wiedzieć, że spalenie NFT jest równoznaczne z jego zniszczeniem
– NFT zostaje wysłane na adres, z pozycji którego niemożliwe jest dokonywanie
transakcji, co ostatecznie usuwa NFT z łańcucha bloków. Jedyną pozostałością
po takim NFT jest historia transakcji prowadząca do jego spalenia.

Breeding – jest to stworzenie kolejnego NFT poprzez interakcję kilku innych. Dla
sprecyzowania, posiadając dwie sztuki NFT (np. dwa dinozaury), poprzez ich in-
terakcję można otrzymać dodatkowe NFT (np. dziecko-dinozaur). Zastosowanie
takiego NFT może różnić się od tych, które umożliwiły jego powstanie.

Więcej na temat utilities znajdziesz w filmie na kanale NFT Polska, w którym dowiesz
się na temat podstawowych zastosowań NFT.

20
Metaverse
Poza powyższymi, bardzo popularnym jest jeszcze jedno zastosowanie NFT, na temat
którego warto poświęcić oddzielną sekcję. Jest to utility, do którego dostęp najczęściej
oferowany jest w przypadku długoterminowych projektów, zarazem jest to jeden
z głównych terminów utożsamianych z NFT, jak i często z nim mylony. Mowa oczywiście
o Metaverse.

Autorem poniższej treści jest Agnieszka Jaworska, znana na platformie NFT Polska
jako UnicornX. Określa się jako kreatywny lider, innowator, strateg i filozof, który działa
niezależnie i w Brave Unicorns. Blog: braveunicorns.com. Treść w oryginale.

Na całym świecie toczy się wielka dyskusja, o tym czym naprawdę jest metawers. Dołączy-
li do niej najznakomitsi filozofowie (David Chalmers), giganci technologiczni, globalne
marki, celebryci, muzycy fani i twórcy na całym świecie. Dobrze jest wiedzieć, że to nie
tylko Facebook/Meta, który na fali globalnego szumu przeszedł rebranding, ale globalny
ruch napędzany rozwojem web3, blockchainu i NFT.

Obecnie jest wiele ścieżek, którymi możemy pójść, ponieważ jesteśmy na początku
podróży do stworzenia tego nowego świata, który ukształtuje całą naszą rzeczywistość
i przyszłe pokolenia. To ekscytujący czas, aby być tu na Ziemi właśnie teraz!

Metawers nie jest utopijną wizją. To doświadczenie ‘Reality+’, wzbogaconej rzeczy-

wistości.

Dla wielu ‘digi-sapiens’ fascynacja wirtualnymi światami znana jest od dziesięcioleci. Po

raz pierwszy termin ‘metaverse’ został użyty przez Neala Stephensona w jego powieści
‘Snow Crash’, Zamieć z 1992 roku jako odzwierciedlenie zachowań w społecznościach
internetowych.

Ready Player One, wyreżyserowany przez Stevena Spielberga, jest doskonałym

przykładem tego, czego nie chcemy doświadczać jako kolektyw entuzjastów metawersu.
W tym przykładzie metawers jest rządzony przez system korporacji.

Wielu postrzega doświadczenie w metawersie podobnie do gier, prawdopodobnie

dzięki szumowi takich platform cyfrowych, jak Fortnite, Roblox czy Zepeto. Jednak to
doświadczenie nie definiuje metawersu.

21
Jest wiele warstw, aby zrozumieć, czym naprawdę jest metawers.

1. Żyjemy na fali ruchu technologicznego, przejścia z Web2 do Web3, gdzie

Internet jest immersyjnym doświadczeniem (3D). Dzięki technologii VR/AR
podłączamy się do ekosystemu/platformy cyfrowej. To doświadczenie stanie się
coraz łatwiejsze wraz z rozwojem nowych technologii i miniaturyzacji różnego
rodzaju urządzeń.

2. Metawerse jest silnie powiązany z poczuciem obecności, bycia w chwili obec-

nej (tu i teraz), którego wspólnie mogą doświadczyć różni ludzie na całym świecie
(rodzina, przyjaciele, współpracownicy, fani, klienci) podczas swoich aktywności
(praca, edukacja, wydarzenia, styl życia i wiele innych).

3. Metawerse jest napędzany przez ludzi, dla których prawdziwa cyfrowa włas-
ność (‘true digital ownership’), ekonomia twórców (‘creators economy’), społe-
czność (‘community first’), fan i zabawa są na pierwszym miejscu.

4. Tematy Metawersu przez duże ‘M’ obejmują: immersyjny Internet, AR/VR, sztucz-
ną inteligencję, ‘AI’, niewymienialne tokeny ‘NFTs’, technologię blockchain,
kryptowaluty, cyfrową modę (‘digital fashion’), avatary, haptyczność, 5G, decen-
tralizację (...)

5. Jest jeden metawers czy są metawersy? Ten pierwszy nie ma (jeszcze) pełnej
definicji w żadnym słowniku (!). Metawersy możemy do pewnego stopnia eks-
plorować poprzez platformy (Roblox, Sandbox, Fortnite), modę (Balenciaga,
Nike, Gucci), przemysł muzyczny (Snoop Dogg), kosmetyczny (SK-II).

6. Metawers ma ogromne niewykorzystane możliwości dla wszystkich… marek,

branż, ludzi, artystów.

7. Metawers to sposób myślenia. ‘Web2’ mindset nie jest w stanie stworzyć

doświadczenia ‘Web3’. To przejście z 2D do 3D, immersyjnego Internetu.

8. Metawers nie jest pojedynczym wirtualnym światem, ale systemem immersyj-

nych światów wirtualnych (Decentraland, Horizon Worlds).

Czy przyszłość w wirtualnej rzeczywistości (VR) to prawdziwy świat?

Z mojego punktu widzenia (szczególnie w czasie obowiązywania lockdownów, społecz-
nego dystansu) jest to obecnie integralna część doświadczenia w świecie rzeczywistym,
REALITY+ tzw. wzbogacona rzeczywistość.

22
Tam ludzie chętnie spędzają czas, spotykają się, odkrywają swój potencjał (edukacja,
praca, sztuka) w zdecentralizowanym ekosystemie (‘decentralized ecosystem’) opar-
tym na prawdziwym posiadaniu (‘true digital ownership’), zaangażowaniu społeczno-
ści (‘community first’) i zabawie, jednocześnie tworząc cyfrowe zasoby (‘digital assets’)
z dużą łatwością i przy wsparciu kryptowalut, transakcji NFT i blockchain.

Ten „przyszły świat” istnieje już teraz do pewnego stopnia, szczególnie w USA, Chinach
czy Korei i wkrótce stanie się głównym nurtem.

Jest wielu gigantów z branży technologicznej: Microsoft, Apple, Meta, Amazon, luksu-
sowej mody: Balmain, Gucci, Burberry, Louis Vuitton, Dolce & Gabbana, Adidas, Nike,
marek globalnych i lifestylowych, branża gier, startupy i wiele innych graczy czy inwe-
storów, wszyscy pracują już za kulisami, aby zapewnić najlepszy następny krok w meta-
wersie.

Czy nam się to podoba czy nie wkroczyliśmy już w nową erę i jesteśmy na etapie tworze-
nia nowej rzeczywistości, Reality+ dla nas i przyszłych pokoleń. Dobrze jest więc zacząć
śnić tą nową rzeczywistość.

23
 Zakup pierwszego NFT
Gdzie kupić kryptowaluty?
Zakup kryptowalut potrzebnych do nabycia NFT to proces wymagający posiadania kon-
ta na jednej z giełd kryptowalutowych dostępnych w Twoim kraju lub za granicą, jeśli
posiadasz kartę umożliwiającą wymianę walut, np. Revolut. Weź pod uwagę, że przy
zakładaniu konta na jednej z giełd kryptowalutowych musisz przejść proces KYC (Know
Your Customer). W skrócie, musisz potwierdzić swoją tożsamość używając do tego do-
wodu osobistego, prawa jazdy lub paszportu.

Do najpopularniejszych giełd kryptowalutowych należą:

• Binance
• Coinbase
• Crypto.com
• Zonda

Proces zakładania konta na giełdzie i zakupu kryptowalut, wbrew pozorom jest bardzo
prosty i w zależności od wybranej giełdy, szczegółowo opisany na jej oficjalnie stronie.
W pierwszej kolejności, będziesz potrzebować konta na jednej z giełd wymienionych
poniżej.

• Jak założyć konto na Binance?

• Jak założyć konto na Coinbase?
• Jak założyć konto na Crypto.com?
• Jak założyć konto na Zonda?

Jeżeli Twoje konto zostało już założone, nadszedł czas, żeby zakupić swoje pierwsze
kryptowaluty. W sekcji poniżej znajdziesz oficjalne poradniki, w których dowiesz się
w jaki sposób możesz to zrobić.

• Jak zakupić kryptowaluty na Binance?

• Jak zakupić kryptowaluty na Coinbase?
• Jak zakupić kryptowaluty na Crypto.com?
• Jak zakupić kryptowaluty na Zondzie?

Po zakupie kryptowalut, najrozsądniejszym rozwiązaniem jest przelanie środków z giełdy

na swój portfel kryptowalutowy.

24
Gdzie trzymać kryptowaluty?
Trzymanie kryptowalut na giełdach nie należy do najbezpieczniejszych opcji z uwagi
na potencjalne ataki hakerskie. „Giełda kryptowalut to pośrednik, bank nowego typu,
który daje Ci skrytkę, ale to on kontroluje Twoje klucze prywatne. Bądźmy więc ostrożni
z przechowywaniem tam funduszy. Opróżnienie skarbca przechowującego tysiące bit-
coinów to marzenie każdego utalentowanego hakera.” Twoje środki są najlepiej zabez-
pieczone na przeznaczonym do tego portfelu kryptowalutowym. Do dwóch najpopu-
larniejszych portfeli wykorzystywanych w przestrzeni NFT należą:

1. Metamask (www.metamask.io) - najpopularniejszy portfel wspierający kryp-

towaluty i NFT na blockchainie Ethereum, jego natywną kryptowalutą jest ETH
(najczęściej używany na markecie OpenSea)

2. Phantom (www.phantom.app) - najpopularniejszy portfel wspierający kryp-

towaluty i NFT na ekosystemie Solana, jego natywną kryptowalutą jest SOL (naj-
częściej używany na markecie Magic Eden)

Do używania obu portfeli potrzebujesz wtyczki do przeglądarki Google Chrome lub

Firefox (Phantom obsługuje również Edge), którą znajdziesz na oficjalnych stronach
wymienionych powyżej.

Podczas zakładania konta otrzymasz tzw. Secret Recovery Phrase (Seed Phrase). Jest to
ciąg 12-24 słów, niezbędny w przypadku odzyskiwania konta lub logowania się na swój
portfel na innym urządzeniu. Pamiętaj, żeby zapisać go w bezpiecznym miejscu (np. na
kartce).

Jak przesłać kryptowaluty na portfel?

Aby dowiedzieć się jak przesłać kryptowaluty na portfel, skorzystaj z oficjalnego porad-
nika adekwatnie do założonej przez Ciebie giełdy.

• Przesyłanie kryptowalut za pomocą Binance

• Przesyłanie kryptowalut za pomocą Coinbase
• Przesyłanie kryptowalut za pomocą Crypto.com
• Przesyłanie kryptowalut za pomocą Zonda

Czym jest adres portfela i jak go znaleźć?

Każdy portfel kryptowalutowy posiada swój publiczny adres (klucz publiczny), który
funkcjonuje jak normalny adres fizyczny, email lub numer rachunku bankowego.

25
W celu znalezienia adresu portfela, otwórz portfel (używając wtyczki) i zaloguj się. Kliknij
w nazwę Twojego portfela (domyślnie Account 1 lub Wallet 1) w celu skopiowania jego
adresu.

Obsługa marketów opensea i magic eden

W tej sekcji nauczysz się podstaw poruszania po dwóch najpopularniejszych market-
place’ach (rynkach wtórnych) w przestrzeni NFT – OpenSea (Ethereum) i Magic Eden
(Solana).

W celu usprawnienia nauki, przygotowaliśmy dla Ciebie dwa poradniki, dzięki którym
poznasz interfejs obu platform i wszystkie dostępne na nich zakładki, a także dowiesz się
jak przeprowadzać na nich transakcje, takie jak kupowanie i sprzedawanie NFT.

OpenSea (Ethereum)
Kliknij, aby odtworzyć

Magic Eden (Solana)

Kliknij, aby odtworzyć

26
 Gaz i dodatkowe opłaty
Transakcje na sieci Solana cechują się bardzo małymi opłatami za gaz. Z tego względu,
poniższa treść powstała w oparciu o blockchain Ethereum, choć wiele z przedstawionych
definicji jest uniwersalnych.

Czym jest gaz w nft?

Opłaty za gaz to płatności, które użytkownicy uiszczają za dokonywanie transakcji na
blockchainie Ethereum. Gaz służy do kompensowania Górnikom energii obliczeniowej
i zasobów zużywanych na walidację transakcji oraz włączanie icsh do łańcucha bloków.
Innymi słowy, opłaty za gaz są odzwierciedleniem ilości mocy obliczeniowej wymaganej
do zarejestrowania transakcji w sieci blockchain Ethereum.

Opłaty za gaz są wyrażone w gwei, podstawowej jednostce eteru (ETH), czyli natyw-
nego tokena sieci Ethereum, gdzie 1 Gwei = 0.000000001 ETH. Ceny gazu są zależne
od złożoności transakcji i ruchu w owej sieci. Z tego względu, transakcja wymagająca
większej mocy obliczeniowej wiąże się z wyższymi opłatami, tak samo jak dokonywanie
transakcji podczas dużego ruchu w sieci.

Opłaty za gaz można porównać do usługi przewozu ładunków ciężarówką, gdzie towa-
rem są transakcje. Im cięższy towar transportowany z punktu A do B, tym więcej paliwa
lub gazu zostanie zużyte. Naturalnie, jeśli droga jest zatłoczona, ciężarówki zużywają
więcej paliwa, aby dotrzeć do celu.

27
Choć początkowo opłaty za gaz mogą wydawać się bardzo skomplikowane, w rzeczy-
wistości są intuicyjne, a wszelka teoria z nimi związana jest łatwa do przyswojenia już
po pierwszych transakcjach. Kluczowym wsparciem podczas dokonywania transakcji jest
odgórna automatyzacja opłat za gaz, dzięki której wszystkie wartości w oknie dialogowym
transakcji są automatycznie dostosowywane do cen gazu w danej chwili. Użytkownik ma
możliwość wyboru pomiędzy trzema trybami – „low”, „market” i „aggressive”. Każdy
z nich odnosi się do innego priority fee i max base fee, a co za tym idzie, finalnej opłaty
za transakcję i czasu potrzebnego do jej sfinalizowania, gdzie „low” jest najtańszą lecz
najwolniejszą opcją.

Ze względu na powyższe, podczas dokonywania transakcji warto mieć na uwadze jej typ
i cel. Jeżeli nie śpieszy nam się z transakcją, np. kiedy wystawiamy na sprzedaż NFT ko-
lekcji o umiarkowanym na dany moment popycie, najkorzystniejszym będzie ustawienie
trybu „low”. Analogicznie, kupując na rynku wtórnym NFT projektu o dużym popycie
w momencie zakupu, w celu zabezpieczenia transakcji, koniecznym może okazać się tryb
„aggressive”.

Jeżeli zastanawiasz się, dlaczego „koniecznym”, wyobraź sobie sytuację na rynku wtór-
nym, w której dwie osoby kupują dokładnie to samo NFT w jednakowym czasie. Oczy-
wistym jest, że tylko jedna z nich dokona sukcesywnego zakupu. To właśnie wtedy
ilość gazu poświęcona na transakcję ma największe znaczenie, ponieważ zakup zostanie
sfinalizowany u osoby, której oferta była bardziej opłacalna dla Górnika, czyli która ofe-
rowała większe wynagrodzenie. Powstaje zatem pytanie, czym skutkuje taka transakcja
dla osoby, która przegrała owe starcie? Niestety, taka osoba bezzwrotnie traci pieniądze
poświęcone na gaz. Niezależnie od finalnego rezultatu, każda rozpoczęta transakcja wy-
musza na sieci blockchain jej przetworzenie.

Porada: Jeżeli nie śpieszy Ci się z zakupem danego NFT, wyczekaj momentu, w którym
opłaty za gaz są najmniejsze.

Gas wars
Gas wars to termin odnoszący się do kolosalnego wzrostu cen gazu w danym momencie.
Zjawisko to występuje najczęściej podczas etapu mintowania projektu, kiedy popyt na
daną kolekcję jest największy.

Nagły przyrost liczby transakcji wymusza zwiększenie mocy obliczeniowej w celu ich
sukcesywnego zrealizowania. Ukończenie każdej pojedynczej transakcji w takich warun-
kach wiąże się ze zużyciem większej ilości energii, a co za tym idzie, większymi opłata-
mi za gaz. Ponadto, priorytet mają transakcje z jak najwyżej ustawionym limitem gazu
względem pozostałych, ponieważ to one będą bardziej opłacalne dla Górników do zre-

28
alizowania w pierwszej kolejności. Jak można się domyślić, to właśnie z tego względu,
podczas gas wars, każdy nabywca starając się o sukcesywne dokonanie swojej transakcji
w jak najkrótszym czasie, zachęca pozostałych do ustalania coraz to wyższych cen gazu.
W wielu przypadkach, ceny gazu podczas gas wars mogą przekroczyć nawet wartość
kupowanego NFT.

Dodatkowe opłaty
Na rynku NFT, poza opłatami za gaz, dochodzą również koszty związane ze sprzedażą
NFT. Do takich opłat należą:

1. Service fee – opłata serwisowa na rynku wtórnym. W przypadku najpopu-

larniejszej platformy, OpenSea, wynosi ona 2.5%. Procent ten jest odliczany od
kwoty za jaką sprzedaliśmy dane NFT.

2. Royalty fee – opłata licencyjna dla twórcy danego NFT. W zależności od kolek-
cji, opłata może wynosić od 0% do 10%. Ten procent również jest odliczany od
kwoty za jaką sprzedaliśmy dane NFT.

3. Account initialisation fee – opłata za inicjalizację konta. Wymagana jest jed-

norazowo na portfel podczas pierwszego wystawienia NFT na sprzedaż i wynosi
około trzykrotność ceny gazu w danej chwili. Od kwietnia 2022 roku OpenSea
nie wymaga opłaty za inicjalizację.

4. Item approval fee – opłata za danie OpenSea (lub innej platformie) dostępu
do sprzedawanego NFT, jeśli został wymintowany poprzez niestandardowy in-
teligentny kontrakt (poza rynkiem wtórnym). Opłata ta jest jednorazowa na ko-
lekcję, a więc wystawiając oddzielnie na sprzedaż więcej jak jedno NFT danej
kolekcji, płacimy tylko raz.

29
 Bezpieczeństwo
Podstawy bezpieczeństwa
Środowisko NFT jest nadal na bardzo wczesnym etapie rozwoju, w związku z czym po-
siada wiele luk w swoich zabezpieczeniach. Pomimo ich ciągłego usprawniania, wraz
z rozwojem technologii i wzrostem jej popularności, częstotliwość występowania ataków
hakerskich i prób oszustwa będzie tylko coraz większa. Z tego względu, esencjalna jest
znajomość podstaw bezpieczeństwa, a co za tym idzie, kwestii dotyczących bezpiecz-
nego poruszania się w przestrzeni NFT i web3. To dzięki nim, nie narazisz się na poten-
cjalne nieprzyjemności związane z atakami hakerskimi i próbami oszustwa.

Zalecane działania:

1. Zakładając konto na cyfrowym portfelu, otrzymasz Secret Recovery Phrase.

Zapisz je, np. na kartce i schowaj w bezpiecznym miejscu.

2. Swój cyfrowy portfel najlepiej zachowaj anonimowym i nie chwal się jego
zawartością. Innymi słowy - nie kuś losu.

3. Pod żadnym pozorem nie udostępniaj swojego Secret Recovery Phrase.

4. Regularnie zmieniaj hasła do ważnych kont takich jak cyfrowy portfel.

5. Regularnie odpinaj podłączone do portfela serwisy i strony internetowe:

30
6. Traktuj WSZYSTKIE wiadomości i linki wysyłane prywatnie przez nieznajomych/
boty/projekty na platformach społecznościowych i Discordzie jako próby oszus-
twa. Dodatkowo, wyłącz na Discordzie opcję otrzymania prywatnych wiadomości
od nieznajomych. W tym celu, z pozycji Discorda wejdź w ustawienia -> prywat-
ność i bezpieczeństwo -> znajdź zakładkę dotyczącą otrzymywania wiadomości
i wyłącz otrzymywanie prywatnych wiadomości od użytkowników serwerów.

7. Normą w przestrzeni NFT jest, że głównym źródłem wszelkich informacji do-

tyczących danego projektu jest jego oficjalny profil na Twitterze. Autentyczność
profilu rozpoznasz najczęściej po liczbie obserwujących i zaangażowaniu użyt-
kowników w jego posty. Z tego względu, upewniaj się, że strony internetowe,
profile na mediach społecznościowych i serwery Discord projektów, z którymi
wchodzisz w interakcję są oficjalne. Tym samym nie szukaj projektów z pozycji
wyszukiwarki Google czy mediów społecznościowych takich jak Instagram i Tik-
Tok.

8. Uważaj na fałszywe kopie serwerów projektów. Popularnym zabiegiem jest

wstawianie w komentarzach na Twitterze zaproszeń do serwerów projektów, które
choć wyglądają 1:1 jak oryginalny serwer, są nieoficjalne, a wszystkie wstawiane
na nich linki są próbą oszustwa. Najnowszym zabiegiem jest również przechwy-
tywanie przez oszustów tymczasowych zaproszeń do serwerów, dlatego po
dołączeniu na serwer z nieoficjalnych źródeł, np. z kanału shill-area, upewnij się,
że serwer jest oficjalny.

9. Podczas mintu kieruj się tylko informacjami przedstawianymi przez moder-

ację na kanale z ogłoszeniami. Nie mintuj z żadnych linków wstawianych au-
tomatycznie przez boty i manualnie przez zwykłych użytkowników, na który-
mkolwiek z kanałów na serwerze, niezależnie od jakości projektu. Im większa
jego popularność, tym wyższe prawdopodobieństwo obecności oszustów. Tym
samym, wchodź na wszelkie strony dotyczące projektu (OS, oficjalna strona, me-
dia społecznościowe itd.) tylko przez kanał z oficjalnymi linkami.

10. Jeśli posiadasz na swoim cyfrowym portfelu wartościowe NFT lub spory ka-
pitał w kryptowalutach, rozważ zakup hardware portfela (tzw. cold wallet), np.
Ledger lub Trezor.

31
W jaki sposób można zostać oszukanym?
Podczas gdy blockchainy, takie jak Ethereum, są prawie niemożliwe do zhakowania
dzięki kryptografii, hakerzy i eksploatatorzy wykorzystują jego słabe punkty, których nad-
zór jest bardziej problematyczny. Przede wszystkim tyczy się to linków zawierających
złośliwe oprogramowanie lub automatyzację strony, która uwzględnia aktywację portfe-
la i prośbę o podanie Secret Recovery Phrase. Obecnie jednak głównym winowajcą są
prywatne, niezweryfikowane kontrakty, których podpisanie wiąże się z daniem pełnego
dostępu do zawartości cyfrowego portfela. Tym samym, kradzież NFT jest zazwyczaj
wynikiem błędu popełnionego przez daną osobę.

Do najczęściej spotykanych powodów kradzieży NFT z portfela należą:

• Udostępnienie Secret Recovery Phrase

• Wejście w nieznany link pochodzący z niezaufanego źródła
• Ściągniecie nieznanego pliku
• Udostępnienie ekranu
• Podłączenie portfela do strony internetowej zawierającej złośliwe
oprogramowanie
• Wejście w interakcję z podejrzanym NFT zairdropowanym na portfel

Czym jest rug pull i jak go rozpoznać?

Rug pull jest formą oszustwa polegającą na zebraniu funduszy ze sprzedanego projektu,
a następnie kradzieży tych środków poprzez „zniknięcie” z rynku, czy też zaprzestanie
pracy nad projektem. Dowiedz się jakie działania ze strony projektu lub jego twórców
sygnalizują, że jest on potencjalnym rug pullem:

1. Niezdoxxowany team – bycie zdoxxowanym w internecie odnosi się do jaw-

nego przedstawienia o sobie podstawowych informacji, które zazwyczaj uwzględ-
niają zdjęcie, imię, nazwisko, zawód, itp. W przypadku twórców projektu, powin-
ny to być informacje, które przede wszystkim udowadniają, że za projektem stoi
prawdziwa osoba.

2. Dysproporcje w liczbach – przykładowo, jeżeli dany projekt posiada na

Twitterze 5,000 obserwujących, zaś jego Discord posiada ich 100,000, można
zauważyć, że nie jest to naturalny stosunek liczb. Najprawdopodobniej, serwer
Discord projektu jest sztucznie zapełniony botami. To samo tyczy się stosunku
polubień postów do liczby obserwujących.

32
 3. Nienaturalny wskaźnik zaangażowania – przykładowo, jeżeli dany projekt
posiada na Twitterze 2,000 obserwujących, zaś jego posty mają po kilkanaście
tysięcy polubień, a komentarze są słabej jakości, możemy być pewni, że projekt
kupuje sztuczne zaangażowanie na social mediach. Ma to na celu uplasowanie
projektu na wysokiej pozycji w rankingach udostępnianych przez różne platformy
NFT, które uwzględniają zaangażowanie na social mediach.

4. Projekt bazuje na trendzie – jak można się domyślić, ambitni artyści i twór-
cy, chcąc stworzyć coś co będzie godnie reprezentowało ich długoterminowo
i pozwoli na pełne wyrażenie artystycznej wizji, nie stworzą swojego projektu w
oparciu o popularny typ grafiki lub taki, który bezpośrednio referuje do inne-
go artysty. Oryginalność, w przypadku długoterminowych projektów NFT, jest
równie ważna co w przypadku startupów w prawdziwym życiu.

5. Nieprofesjonalne zachowanie w stosunku do potencjalnych klientów – tak

samo jak w prawdziwym życiu, twórcy projektów/startupów powinni zachowywać
się profesjonalnie, m.in. nie stosować wulgaryzmów.

6. Duży napływ płatnych influencerów – u źródła web3 są społeczności bu-

dowane organicznie. Pozyskiwanie nowych członków społeczności poprzez
opłaconych influencerów równa się nagabywaniu i pokazuje, że twórcom projek-
tu w pierwszej kolejności zależy na pozyskaniu klientów / konsumentów.

7. Używanie Instagrama i TikToka jako główna platforma do marketingu –

dowodzi o małej wiedzy twórców na temat web3 i NFT.

8. Promowanie projektu poprzez wykorzystywanie naprzemiennie kilku tych

samych sneak-peeków – większość kolekcji składa się z 3,000-10,000 sztuk.
Wykorzystywanie ciągle tych samych grafik może oznaczać, że grafika jest kradzi-
ona.

9. Nieprofesjonalnie wykonana strona internetowa.

W przestrzeni krypto i NFT funkcjonują również tzw. Degen playe. Są to inwestycje cechu-
jące się wysokim ryzykiem. Projekty tego typu mogą, ale nie muszą, funkcjonować jako
„all-in-one” – być rug pull’ami, „odhaczając” przy tym większość powyższych sygnałów,
a dodatkowo zawierając złośliwe oprogramowanie na swoich stronach do mintowania.

33
Zarządzanie portfelami
Powyższe i pozostałe informacje zawarte w tym dziale sprowadzają się m.in. do jednej
kwestii – umiejętnego zarządzania portfelami. Jest to umiejętność, której posiadanie
może nie raz uchronić Cię przed nieszczęśliwym zdarzeniem.

34
 Rady dla początkujących
Z uwagi na ideę stojącą za NFT Polska, dział ten będzie stopniowo rozbudowywany od-
powiedziami na pytania zadawanymi najczęściej przez początkujących członków społec-
zności NFT Polska.

35
 Narzędzia NFT
W celu bycia o krok do przodu w przestrzeni NFT, wiele osób korzysta z narzędzi, które
pomagają sprawniej analizować rynek, odkrywać zawczasu rosnące projekty oraz namie-
rzać wyjątkowe okazje. Do takich narzędzi należą m.in. strony internetowe, rozszerzenia
do przeglądarek czy pełnoprawne aplikacje. Poniżej przedstawiamy Ci listę zawierającą
wszystkie najpopularniejsze narzędzia warte uwagi. Większość z nich jest darmowa, lecz
może zawierać płatny dostęp do poszczególnych rozszerzeń.

Narzędzia dla blockchainu ethereum

Analityka rynku i projektów NFT w postaci rankingów:

• flips.finance – najlepsze kolekcje NFT uszeregowane według całodobowe-

go wolumenu, ceny minimalnej, liczby aktualnie wystawionych na sprzedaż NFT
oraz stosunku posiadaczy danego NFT do podaży.
• coniun.io – rozbudowana platforma przedstawiająca m.in. nadchodzące pro-
jekty i działania popularnych inwestorów, a także umożliwiająca sprawdzanie rza-
dkości NFT danych projektów.
• app.watchtower.cc – narzędzie umożliwiające śledzenie i filtrowanie wiado-
mości ze świata NFT. Platforma udostępnia również szczegółowe analityki pro-
jektów NFT i umożliwia snipowanie.

Analityka rynku kryptowalut i NFT dashboardów:

• dune.xyz – największa platforma statystyczna w przestrzeni NFT pozwalająca

na obserwację wolumenu, ilości aktywnych traderów, a także aktualnej sytuacji
na rynku NFT w całości za darmo.
• nansen.ai – jedna z najpopularniejszych i najlepiej funkcjonujących platform
analitycznych w przestrzeni NFT pozwalająca m.in. na obserwację portfeli „wielo-
rybów”.

Nadchodzące projekty NFT:

• mintyscore.com – ranking nadchodzących projektów uporządkowany według

potencjału wyprzedania kolekcji.

36
Mint scanners (analityka mintujących projektów w czasie rzeczywistym):

• whatsminting.live – projekty uporządkowane według wolumenu. Uwzględ-

nione są m.in. takie informacje jak cena gazu za jaką klienci nabywają dane NFT,
co pomaga ocenić poziom FOMO względem danego projektu. Strona posia-
da również Discorda, na którym bot wrzuca ogłoszenia o trendujących mintach.
Kanał z botem można podpiąć pod swój serwer.
• nftgo.io – użyteczna zakładka „Whales” z mintującymi projektami uporząd-
kowanymi według liczby „wielorybów”, którzy kupili dany projekt.

Floor sweeping tools (narzędzia umożliwiające zakup kilku NFT naraz w celu zaosz-
czędzenia na opłatach na gaz):

• gem.xyz*
• genie.xyz

Rozbudowane, płatne narzędzia funkcjonujące jako „all-in-one” – oferują rozbu-

dowane statystyki o obecnych i nadchodzących projektach, pozwalając na odkrywanie,
śledzenie i analizowanie trendów w przestrzeni NFT. Dają w czasie rzeczywistym dostęp
do takich danych jak ceny i wolumen projektów NFT, a także współczynnik zaangażowa-
nia społeczności na mediach społecznościowych. Umożliwiają śledzenie własnego por-
tfolio, portfeli inwestorów z dużym kapitałem oraz snipowanie.

• icy.tools*
• moby.gg*
• nftscoring.com*
• compass.art

Sniping tools – narzędzia wspomagające jak najszybszy zakup NFT o określonej randze,
atrybutach i cenie.

• blockprobe.io – rozbudowane narzędzie funkcjonujące również jako mint

scanner. Umożliwia analizę rynku w czasie rzeczywistym i dokonanie bezpośred-
niego zakupu z pozycji strony. Zawiera intuicyjne wykresy.

• nftnerds.ai* – powiadomienia z opcją automatycznego zakupu, kiedy NFT

spełnia ustawione kryteria.

37
 • Sunspot.gg* – powiadomienia na komputer, telefon i serwer Discord kiedy
NFT spełnia ustawione kryteria. Do takich kryteriów należy m.in. kolekcja, typ
transakcji (sprzedaż lub wystawienie na sprzedaż), cena, atrybuty. Narzędzie
również sprawdza się doskonale do sygnalizowania, kiedy floor price wybranej
kolekcji przekroczy ustaloną dolną lub górną granicę.

Kalkulator break-even – narzędzia pozwalające na kalkulacje ceny, za którą możemy

wystawić dane NFT, żeby wyjść z niego na poziomie break-even (na zero).

• derisk.tools
• nftinit.com/nft-profit-calculator

Narzędzia dla blockchainu solana

Narzędzia analityczne:

• solsniper.xyz – wykresy projektów z cenami, wolumenem i listingami.

• hellomoon.io – rozbudowane dane, takie jak wolumen na rynku (z podziałem
na marketplace), ilość dziennych mintów, a także informacje o trendach.
• solanafloor.com – jedno z najpopularniejszych narzędzi do analizy rynku NFT
na blockchainie Solana.

Rarity tools – narzędzia do sprawdzania rzadkości i rangi danego NFT, a także nadcho-
dzących projektów.

• howrare.is
• moonrank.app
• solrarity – kanał discord, z pozycji którego można sprawdzić rzadkość danego
NFT już kilka minut od wymintowania projektu.

Inne

• famousfoxes.com/tokenmarket – market pozwalający na zakup/sprzedaż to-

kenów WL.
• viewsolana.com – narzędzie umożliwiające śledzenie transakcji powiązanych
z osobami o dużym kapitale.
• nfteyez.global – cyfrowa galeria NFT..

38
 Źródła
Media społecznościowe platformy nft polska i twórców ebooka

NFT Polska Kevin ‘Valentino’ Ośmiński

Twitter: @nftpolska_ Twitter: @valentino_nft
Youtube: NFTPolska Youtube: VALENTINO
Instagram: @nftpolskaofficial

Eryk ‘Whipe’ Jaśkiewicz Michał ‘mcarbon’ Węgiel

Twitter: @whipenft Twitter: @mcarbon_nft
Youtube: NFT Polska

Polecane źródła edukacji o nft & web3

Brett Malinowski
• analizy rynku i projektów
• pomoc związana z tworzeniem projektów NFT
• kreatywne filmy na nieszablonowe tematy

Twitter: @thebrettway
YouTube: Brett Malinowski

NFT Verse
• analizy rynku i projektów
• wiadomości ze świata NFT i Web3

Twitter: @NFTverse_
YouTube: NFT Verse

The Parallax
• analizy rynku i projektów
• wiadomości ze świata NFT i web3

Twitter: @patrickdang
YouTube: The Parallax

39
Giancarlo Buys Tokens
• analizy rynku i projektów
• wiadomości ze świata NFT i web3
• kreatywne filmy na nieszablonowe tematy

Twitter: @GiancarloChaux
YouTube: Giancarlo buys tokens

Sajad
• analizy rynku i projektów
• strategie na zarabianie na rynku NFT

Twitter: @SajadNFT
YouTube: Sajad

Inlfuencerzy
• Loopify
• gmoney
• 6529
• Zeneca
• Pranksy
• NFTLlama
• sneakyninjapants
• Farokh
• richerd

40
 Następny krok
Koniec…czy może początek? Jeśli przeczytałeś/aś ten ebook i zastanawiasz się nad kolej-
nym krokiem, wiedz, że jest to idealna pora, żeby zacząć prawdziwą przygodę.

Jak już wiesz, web3 skupia się na społecznościach, zaś te są najlepsze, gdy zbudowane
organicznie i w oparciu o wspólny cel – edukację i rozwój. Dlatego, wskakuj na Dis-
cord NFT Polska i doświadcz największej polskiej społeczności entuzjastów NFT i web3
w Polsce.

Dołącz na Discord NFT Polska

41
 Słownik NFT
────── A ──────
Airdrop – dystrybucja kryptowalut lub NFT, które użytkownik otrzymuje za darmo na swój portfel kryp-
towalutowy; zazwyczaj za wykonanie jakiegoś zadania lub posiadanie danego NFT w swoim portfelu.
Altcoin – alternatywne kryptowaluty, stworzone jako alternatywa dla Bitcoina i innych altcoinów; do naj-
bardziej znanych należą m. in. Ethereum, Cardano czy Ripple.
ATH (ang. All-Time High) – najwyższa wartość rynkowa jaką osiągnęła dane aktywo, np. kryptowaluta lub
NFT.
ATL (ang. All-Time Low) – najniższa wartość rynkowa, jaką osiągnęła dane aktywo, np. kryptowaluta lub
NFT.
────── B ──────
Bear Market (pol. rynek niedźwiedzia) – okres, w którym dany rynek finansowy znajduje się w fazie spad-
kowej.
Blockchain – technologia służąca do przesyłania i przechowywania informacji o transakcjach internetowych
składających się na zdecentralizowaną bazę danych; na blockchainie wszystkie transakcje są jawne i na
stałe zapisane w sieci.
Bluechip – aktywa, których wartość przekracza średnią wartość aktyw na danym rynku; są postrzegane
jako aktywa główne; na rynku NFT jest to tytuł nadawany projektom z długoterminowym potencjałem,
których wartość utrzymuje się poza ogólnymi wahaniami rynku i tym, które dzięki mocnym fundamentom
generują pewny zwrot z zainwestowanego kapitału.
BUIDL – transliteracja angielskiego słowa „build” (pol. budować); używane w kontekście budowania pro-
jektu.
Bull Market (alt. hossa, pol. rynek byka) – okres, w którym dany rynek finansowy znajduje się w fazie wzro-
stowej; podczas bull marketu duża część projektów NFT osiąga kolosalne wzrosty z uwagi na tzw. „hype”
i „FOMO”, aniżeli fundamenty danego projektu NFT.
────── C ──────
Centralizacja – sieć zależna od centralnego organu (np. banku), który określa, zarządza i reguluje wszystko
tak, jak uważa za stosowne.
Circulating supply (pol. podaż obiegowa) – całkowita liczba monet w obiegu.
────── D ──────
DAO (ang. Decentralised Autonomous Organisation) – organizacja zarządzana w sposób demokratyczny
– poprzez głosowanie wszystkich zainteresowanych udziałowców.
DApp – zdecentralizowana aplikacja.
Decentralizacja – sieć niezależna od centralnego organu; użytkownicy zdecentralizowanej sieci zarządzają
nią i decydują o jej rozwoju.
DeFi (ang. Decentralised Finances) – system finansowy działający na inteligentnych kontraktach w block-
chainie, którego głównym celem jest usunięcie pośredników finansowych.
Diamond Hand – osoba z wysoką tolerancją na ryzyko; typ inwestora, który nie wpada w panikę i nie
sprzedaje swoich aktywów podczas dużych wahań cen.

42
Digital currency (pol. waluta cyfrowa) – dowolna waluta, pieniądze lub aktywa w formie elektronicznej,
czyt. niematerialnej; do waluty cyfrowej należy m.in. waluta wirtualna, kryptowaluta i cyfrowa waluta banku
centralnego; w przypadku tej ostatniej, podobnie jak inne waluty fiat, jest regulowana przez władze cen-
tralne, a zatem podlega odpowiednim standardom.
Dip – krótkoterminowy spadek ceny, np. kryptowaluty lub NFT.
DYOR (ang. Do Your Own Research) – informacja o tym, żeby przed dokonaniem inwestycji zapoznać się
bliżej z jej szczegółami.
────── E ──────
ERC – akronim Ethereum Request for Comment; typ standardu używanego do tworzenia i wystawiania
smart kontraktów na Ethereum.
ERC-20 – standard tokenów wymienialnych; umożliwia swobodną wymianę oraz dokonywanie operacji na
tokenach; każdy wygenerowany token posiada to samo id, a co za tym idzie można go wymienić na inny
dowolny token, ponieważ każdy z nich posiada te same własności.
ERC-721 – protokół umożliwiający wytworzenie tokenów niewymienialnych, zwyczajowo zwanych NFT;
żartobliwie nazywany tabelką z obrazkiem; wykorzystywany do tworzenia unikalnych (pod względem ID
i własności) tokenów kryptograficznych.
ERC-721A – zmodyfikowany standard umożliwiający zaoszczędzenie gazu przy transakcjach.
ERC-1155 – jest standardem tworzenia zarówno tokenów wymienialnych (ERC-20), jak i niewymiennych
(ERC-721) w tym samym smart kontrakcie.
────── F ──────
Fiat – rodzaj waluty, która jest regulowana przez rząd; należą do niej waluty powszechnie używane, zarówno
w formie gotówkowej, jak i bezgotówkowej (złotówki, funty, dolary, euro, itp.)
Floor price (pol. cena minimalna) – określa najniższą cenę za jaką można nabyć NFT danej kolekcji; odnosi
się do najtaniej wystawionego NFT w danej chwili.
FOMO (ang. Fear Of Missing Out) – strach przed przegapieniem okazji.
Frakcjonowane NFT – funkcjonuje jak normalne NFT, z taką różnicą, że nabywca staje się posiadaczem
jego części, np. 10% danego NFT.
FUD (ang. Fear, Uncertainty and Doubt) – zwrot odnoszący się do ogólnego pesymizmu w stosunku do
konkretnego aktywa lub rynku; również strategia polegająca na wpływaniu na percepcję konsumentów
poprzez rozpowszechnianie negatywnych, wątpliwych lub fałszywych informacji w celu wzbudzenia stra-
chu.
────── G ──────
Gas fees – opłaty na rzecz sieci blockchain, związane są z realizacją transakcji (inteligentnych kontraktów);
w sieci Ethereum wysokość opłat za gaz jest zależna od obciążenia sieci (liczby transakcji wykonywanych
w danej chwili) oraz mocy obliczeniowej potrzebnej do wykonania transakcji.
Gas limit – maksymalna kwota jaką nabywca jest skłonny zapłacić w celu sfinalizowania transakcji.
Gas wars – patrz „gas wars” w dziale „Gaz, kontrakty i dodatkowe opłaty”.
Genesis block – pierwszy w historii blok danej kryptowaluty utworzony w sieci blockchain.
Genesis NFT – pierwsza w historii kolekcja danego projektu NFT utworzona w sieci blockchain.
GM – skrót od Good Morning.
GN – skrót od Good Night.

43
Gwei – podstawowa jednostka eteru (ETH), natywnego tokena sieci Ethereum; 1 Gwei = 0.000000001
ETH.
────── H ──────
Hard fork – jest to podział blockchaina na wiele gałęzi, z których każda ma swoje własne, niekompatybilne
ze sobą zasady.
Hardware wallet – fizyczny portfel kryptograficzny, np. Ledger lub Trezor; umożliwia przechowywanie
aktyw poza internetem, chroniąc tym samym jego zawartość przed potencjalnymi atakami hakerskimi; to
tak samo jak w przypadku przechowywania plików na internetowej chmurze a przenośnym dysku, z taką
różnicą, że w przypadku kradzieży fizycznego portfela, dostęp do niego dalej będzie możliwy jedynie po-
przez podanie Secret Recovery Phrase.
Hash rate – miara całkowitej mocy obliczeniowej sieci blockchain; również miara szybkości, z jaką maszyny
wydobywające kryptowaluty wykonują obliczenia.
HODL – transliteracja angielskiego słowa „hold” (pol. trzymać); zazwyczaj używane jako komunikat o tym,
że zawzięcie trzyma się dane NFT / kryptowalutę niezależnie od jej stanu, z nadzieją na wzrost wartości.
────── K ──────
Kryptowaluta – rodzaj waluty cyfrowej opartej na kryptografii asymetrycznej (szyfrowaniu); nie ma ona
fizycznej formy, istnieje tylko jako kod zapisany w pamięci komputera.
────── L ──────
Launchpad – platforma pośrednicząca w zakładaniu projektu NFT.
LFG (ang. Let’s Fu*king Go) – zwrot wyrażający ekscytację, np. w związku z premierą jakiegoś projektu NFT.
List – w wolnym tłumaczeniu „wystawić na sprzedaż”; przeciwieństwem jest „delist” oznaczające „wyco-
fać ze sprzedaży”.
Long term – wskaźnik długoterminowy.
────── M ──────
Market Cap – określa całkowitą wartość rynkową kryptowaluty.
Meta – ogólnie uzgodniona przez społeczność strategia; trend wynikający ze zwiększonego popytu na
dany rodzaj projektów, skutkujący zwiększoną częstotliwością powstawania projektów wpasowujących się
w dany typ; np. projekty o określonej estetyce wizualnej, typie utility, czy też schemacie budowania.
Metadata – rdzeń NFT; dokument zawierający nazwę NFT, jego opis i linki do hostowanych plików gra-
ficznych, audio, wideo, itd.; całość jest zawarta w kontrakcie i przechowywana na blockchainie.
Miner – osoba dążąca do zweryfikowania transakcji i umieszczenia jej w blockchainie, za co otrzymuje
wynagrodzenie; wykorzystuje w tym celu moc obliczeniową swojego komputera.
Mining – proces wydobywania kryptowalut.
Mining farm – magazyn lub duże centrum danych, pełne Górników wydobywających kryptowaluty.
Mining pool – zgrupowanie kilku Górników, którzy gromadzą swoją moc obliczeniową w celu maksyma-
lizacji nagrody.
Mining rig – urządzenie przystosowane do wydobywania kryptowalut.
Mint/minting – zdarzenie, podczas którego NFT staje się częścią blockchaina; proces sprzedaży NFT za
pośrednictwem, np. oficjalnej strony internetowej projektu; dopiero po wymintowaniu, NFT kolekcji zo-
staje wprowadzone na rynek wtórny.

44
────── N ──────
NFT 1/1 – unikalna sztuka danej kolekcji NFT, która na skutek nieposiadania wspólnych atrybutów
względem pozostałych, znacząco się wyróżnia; wartość takiego NFT jest znacznie większa od pozostałych.
NGMI (ang. Not Gonna Make It) – zwrot wyrażający pesymistyczne nastawienie względem przyszłości
projektu NFT bądź kryptowaluty; najczęściej stosowany jako alternatywa do słów „nie wzbogacisz się”.
────── O ──────
OG – tytuł nadawany osobom, które wspierały projekt od samego początku, czy też były pierwszymi oso-
bami na Discordzie projektu; również, nadawany w celu wyróżnienia osób, które znacząco przysłużyły się
do rozwoju projektu.
Opór – termin stosowany w analizie technicznej, określający górną granicę ceny, która służy jako granica
oporu, przy której cena ma tendencję do odbijania się w dół. Jednakże, gdy opór zostaje przełamany,
następuje wzrost ceny.
────── P ──────
Pair – para, w której można handlować daną kryptowalutą; na przykład, jeśli mówimy o parze XML/BTC,
możliwe jest kupno Stellara (XML) za Bitcoina (BTC) lub wymiana/sprzedaż Stellara z powrotem za Bitcoina.
Paperhands – osoba z niską tolerancją na ryzyko; typ inwestora, który łatwo wpada w panikę i sprzedaje
swoje aktywa po jak najniższej cenie, najczęściej zaniżając cenę minimalną.
Pełny węzeł – każdy komputer na stałe podłączony do sieci blockchain i w pełni z nią zsynchronizowany;
pełne węzły obsługują sieć bezpłatnie i przechowują wszystkie dane blockchain, poczynając od bloku
genesis.
Portfel kryptowalutowy – cyfrowy portfel służący do przechowywania NFT i kryptowalut; wykorzystywany
między innymi do interakcji ze zdecentralizowanymi aplikacjami; przykładami najpopularniejszych portfeli
kryptowalutowych jest Metamask i Phantom (najczęściej używane w środowisku NFT) oraz Ledger (najpo-
pularniejszy fizyczny portfel kryptowalutowy).
Portfolio – zbiór wszystkich NFT lub kryptowalut, które inwestor posiada w swoim cyfrowym portfelu.
Private key (pol. klucz prywatny) – klucz kryptograficzny funkcjonujący jako PIN, którego posiadacz ma
dostęp do portfela. Klucze prywatne są wykorzystywane do podpisywania transakcji i odszyfrowywania
danych.
Projekt PFP (ang. Profile Picture) – projekt, którego art jest stworzony z myślą o byciu używanym jako
zdjęcie profilowe w web3.
Public key (pol. klucz publiczny) – adres publiczny jest kryptograficznym skrótem klucza publicznego,
który pozwala użytkownikowi użyć go jako adresu do żądania zapłaty.
────── R ──────
Reveal – etap „odkrywania” zawartości wymintowanego NFT; popularnym zabiegiem marketingowym
podczas premiery projektu NFT jest mintowanie sztuk kolekcji bez możliwości sprawdzenia jej zawartości
(wszystkie wymintowane sztuki wyglądają tak samo); odkrycie zawartości następuje dla wszystkich sztuk
kolekcji w tym samym czasie, ustalonym przez twórcę projektu, np. 24h po premierze.
Roadmap – plan rozwoju projektu; wykorzystywane przez projekty do transparentnego przedstawienia
odbiorcom kolejnych kroków rozwoju projektu.
Rug Pull – forma oszustwa polegająca na zebraniu funduszy ze sprzedanego projektu, a następnie
kradzieży tych środków poprzez „zniknięcie” z rynku, czy też zaprzestanie pracy nad projektem.

45
────── S ──────
Satoshi (SATS) – najmniejsza jednostka Bitcoina; 1 SATS = 0,00000001 BTC.
Secondary Market (pol. rynek wtórny) – platforma, na której umieszczane są kolekcje postmintowe,
np. OpenSea; rynki wtórne działają na zasadach wolnego rynku.
Short-term – wskaźnik krótkoterminowy.
Shi*coin – kryptowaluta uważana za niegodną zaufania lub bezwartościową.
Sieć kryptowalutowa – wirtualna sieć płatności, w której kryptowaluty mogą być wydobywane lub wyko-
rzystywane do przyjmowania i wysyłania płatności za pośrednictwem portfeli kryptowalutowych.
Smart Contract – inteligentna umowa; elektroniczna umowa wyrażona w kodzie źródłowym w bazie
danych blockchain; zestaw określonych zasad w cyfrowej formie.
Stablecoin – moneta, której wartość wspierana jest przez aktywa, w celu nadania jej większej stabilności.
Support (pol. wsparcie) – termin używany w analizie technicznej, określający dolną granicę ceny danego
aktywa, przy której jego wartość ma tendencję do odbijania w górę; w przypadku przełamania wsparcia,
częstym zjawiskiem jest silny spadek ceny.
────── T ──────
Testnet – wersja beta (testowa) kodu blockchain.
Ticker – skrót nazwy kryptowaluty, np. BTC - Bitcoin, ETH - Ethereum, LTC - Litecoin.
Tokenomia – proces tworzenia tokenów i nadawania im określonych wartości na podstawie aktywów,
które reprezentują.
Total supply – całkowita liczba monet danej kryptowaluty w obiegu.
Tx – transakcja.
────── V ──────
Volume (pol. wolumen) – wskaźnik ilości obrotów daną walutą; najczęściej podawany w okresie 24 go-
dzin.
────── W ──────
Węzeł – komputer podłączony do sieci kryptowalutowej, który kontroluje i bierze udział w realizacji
transakcji.
Whale (pol. wieloryb) – inwestor dysponujący ogromnym kapitałem. Ci inwestorzy/firmy inwestycyjne są
w stanie zakręcić i tym samym manipulować ceną wybranej kryptowaluty. Mniej znane altcoiny są częstym
celem, gdzie manipulacja jest łatwiejsza.
Whitepaper – oficjalny dokument, zawierający usystematyzowane i szczegółowe informacje dotyczące
danego projektu NFT.
WGMI / WAGMI (ang. We Gonna Make It / We Are Gonna Make It) – zwrot wyrażający optymistyczne na-
stawienie względem przyszłości projektu NFT bądź kryptowaluty; najczęściej stosowany jako alternatywa
do słów „będziemy się bogacić”.

46