1

MODÜL 6: ÇEVRE EĞİTİMİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

(10 SORU)

ATMOSFER (HAVA KÜRE): yerküreyi saran ve onun yaşanabilir bir gezegen olmasını sağlayan, çeşitli gazlardan
oluşan gaz örtüsü.
ATMOSFERİ OLUŞTURAN GAZLAR: Azot (N), Oksijen, Argon (ar),su buharı (H2O), Karbondioksit (CO2), Metan (CH4)

HAVA: herhangi bir yerde ve zamandaki atmosfer koşullarının herhangi bir andaki kısa süreli durumu.
İKLİM: Bir yerdeki hava olaylarının uzun süreli gözlenen, uç değerler de dahil uzun ortalama değerlerine denir.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: İklim koşullarındaki uzun süreli ve yavaş gelişen değişikliklere denir.
İKLİMSEL DEĞİŞKENLİK: tüm zaman ve alan ölçeklerinde iklimin ortalama durumundaki ve standart sapmalar ile
uç olayların oluşumu gibi öteki istatistiklerindeki değişimlerdir.
ARİDİTE: Yeryüzünün herhangi bir yerindeki “KURAKLIK”. arid bölge veya kurak bölge
KURAKLIK: Bir bölgedeki uzun süreli ortalamanın altında gerçekleşen “su açığı veya yetersizliği”.

ATMOSFER
VE 1-TRAPOSFER 2-STRATOSFER 3-MEZOSFER 4-TERMOSFER
KATMANLARI

KÖPPEN İKLİM SINIFLANDIRMASI

Sıcak Subtropikal Kurak Nemli Kurak Olmayan

Orta enlem yarı Nemli Nemli Karasal
(Marmara-ege- Karasal (iç ve doğu
kurak step (İç Subtropikal akdeniz-güneydoğu (Erzurum-Kars ile İç
anadolunun orta (Karadeniz kıyı ve iç anadolunun anadolununorta- anadolunun
bölümü-Van/Iğdır kuşağı) *kurak batı ve güney kuzey bölümleri) Kuzeyinde Dar bir
bölümü) Bsk mevsimi yok Cfb-Cfa bölümleri) Csb-Csa Ds alan) Df

FİZİKSEL İKLİM SİSTEMİ

1-ATMOSFER 2-HİDROSFER 3-KRAYOSFER 4-LİTOSFER 5-BİYOSFER

(hava küre) (su küre) (buz küre) (taş küre) (yaşam küre)
 2

YER KÜRENİN HAREKETLERİ

2-REVÜLASYON 3-PRESESYON
1-ROTASYON (YALPALANMA)
*Dünyanın kendi etrafında *Dünyanın Güneşin
dönmesi *Kendi çevresinde dönerken
çevresindeki dönmesi topaç gibi yalpalaması

LEVHA TEKTONİĞİ

Transform
Diverjans Konverjans
*Yanal olarak hareket
*Levhanın uzaklaşması *Levhanın yaklaşması etmesi

MİLENKOVİTCH DÖNGÜSÜ

Presesyonundaki
Yörüngesinin Şekli :E Eksen eğikliği: T değişiklikler: P

IŞINIMSAL ZORLAMA: Yer/atmosfer sisteminin enerji dengesindeki herhangi bir değişiklik

İNSAN KAYNAKLI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SEBEBLERİ: Sera gazlarının [Karbondioksit (CO2), Metan
(CH4), Diazotmonoksit (N2O), aerosellerin ve ozon bozucu maddelerin birikimlerinin
(konsantrasyon)], arazi kullanımı, arazi kullanımı değişikliği ve ormansızlaşma
SERA ETKİSİ: atmosferdeki gazların gelen Güneş ışınımına karşı geçirgen, buna karşılık geri salınan
uzun dalga boylu yer ışınımına karşı çok daha az geçirgen olması nedeniyle, yerkürenin
beklenenden daha fazla ısınmasını sağlayan ve ısı dengesini düzenleyen doğal süreç.
KUVVETLENEN SERA ETKİSİ: Giden Uzun Dalga Boyu (GUDB) ışınımların soğuma etkinliğinin
zayıflatılması sonucu “Yerküre ortak sisteminin enerji dengesine “POZİTİF” katkıya denir.
KÜRESEL ISINMA: İnsan kaynaklı etmenlerle “Doğal Sera Etkisinin” kuvvetlenmesi sonucunda;
yeryüzünde ve atmosferin alt katmanlarında saptanan “SICAKLIK ARTIŞI”
TRANSMİSYON: Güneş enerjisinin bir bölümünün, atmosferden uzaya geri yansıması, bir
bölümünün emilip ve ısıya dönüşmesi, bir bölümünün de yeryüzüne geçmesine denir.
 3

BM İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ

Brezilya RİO kentinde Haziran 1993 yılına

BM Hükümetlerarası 21 Mart 1994 yılında
1992 yılında BM ÇEVRE
kadar 166 ülke, yürülüğe girdi. *Türkiye
Görüşme Komitesi ve KALKINMA
24 Mayıs 2004 yılında
KONFERANSI imzaya avrupa Topluluğu
(INC) sekreteryası 188.ülke olarak katıldı
açıldı imzaladı

BMİDÇS Kyoto Protokolü

Amacı "sera gazı" Kyoto Düzenekleri Uygulamaya yönelik Yasal

*Ortak Yürütme Çeçeveler "Temmuz 2001
salınımlarını 2000 yılı Türkiye 26 Ağustos
BONN Anlaşması ve Kasım
sonrası azaltmaya *Temiz kalkınma 2001 de Fas'ta MARAKEŞ 2009'da taraf oldu
yönelik *Salım Ticareti Uzlaşması" ile belirlendi

BMİDÇS Paris Anlaşması

30Kasım-13 Aralık 2015
tarihlerinde 21. Taraflar
Konferansı
Sıcaklık artış oranını 2
12 Aralık 2015'te 196
4 Kasım 2016 tarihinde Türkiye 10 Kasım 2021 derecenin altında
devlet tarfından
YÜRÜRLÜĞE girdi de taraf oldu tutmak, mümkünse 1,5
imzalandı
derecede sınırlamak

SEKTÖREL BAZLI SERA GAZI SALINIMI

%25 elektrik ve %24 %10 diğer enerji

tarım,ormancılık ve %21 sanayi %14 ulaştırma % 6 binalar
ısı üretimi diğer arazi kullanımı etkinlikleri

COĞRAFYA ÇEŞİTLERİ
SOSYAL Enerji
Ekonomi Nüfus Enerji Sanayi
COĞRAFYA coğrafyası

Hidroloji
FİZİKİ Hava ve Jeomorfo Bitki
Atmosfer ve su Ekoloji Toprak
COĞRAFYA İklim kaynakları loji örtüsü

ENERJİ VERİMLİLİĞİ: binalarda yaşam standardı ve hizmet kalitesinin, endüstriyel işletmelerde ise üretim
kalitesi ve miktarının düşüşüne yol açmadan, birim veya ürün miktarı başına enerji tüketiminin azaltılmasıdır.
 4

YEŞİL ÇATILAR VE FAYDALARI

2-Enerji ve Sağlık 6-Sosyal uyum ve
1-Kentin havasını 3-Kentsel selleri 5-Gıda
bakım maliyetlerini 4-Suyu süzerler Savunuculuğunu
soğuturlar önler güvenliğinigeliştirir
azaltır sağlar

KARBONDİOKSİT GÜBRELEMESİ: atmosferdeki birikimi Sanayi Devrimi’nden beri hızla artmakta

olan fazla CO2’nin neden olduğu fotosentez oranındaki artış.
C3 BİTKİLERİ: buğday, pirinç, pamuk, soya fasulyesi, şeker pancarı ve patatesler vb. bitkilere
denir. Karbondioksitten enerji elde ederler ve faydalanırlar. Avantaj sağlar
C4 BİTKİLERİ: mısır, şeker kamışı ve birçok tropikal çayırı. Faydası yoktur.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNDEN ETKİLENEBİLİRLİK: Bir topluluk ya da sistemin (fiziki coğrafyaya ilişkin

ve çevreyle ilgili sistemin ya da sosyoekonomik sektörün) iklim değişikliği stresinden etkilenme
ya da etkiye açık olma derecesi, gerilimi karşılama ya da yanıtlama düzeyi (duyarlılık) ve iklim
değişikliklerine uyum düzeyi ya da uyum kapasitesi arasındaki ilişki”

İNSAN SİSTEMLERİNDE UYUM: zararı azaltmak ya da iyi fırsatlardan yararlanmak için var olan
ya da beklenen iklime ve etkilerine uyarlanma sürecidir.

DOĞAL SİSTEMLERDE UYUM: güncel iklime ve etkilerine uyarlanma sürecidir.

MALADAPTASYON: artan sera gazı salımları, iklim değişikliğine karşı artan ya da değişen
etkilenebilirlik, daha adaletsiz sonuçlar ve şimdi ya da gelecekte azalan refah dâhil olmak üzere
iklimle ilgili olumsuz sonuçların riskinde artışa yol açabilecek “yanlış uyum” eylemleridir.

SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: insan ile doğa arasında denge kurarak doğal kaynakları
tüketmeden, gelecek nesillerin ihtiyaçlarının karşılanmasına imkân verecek şekilde bugünün ve
geleceğin yaşamını ve kalkınmasını programlama.
 5

SÜRDÜRÜLRBİLİR KALKINMA VE ÇEVREYE ETKİLERİ

1972 yılında 1992 yılında
1960 1987 yılında
1970 yılında Stockholm‘de 1983 te BM RİO 2000 yılında
yıllarda DDT BM İnsan "ilk defa"
"Çevre Dünya Konferansın "Bin Yılın
gibi tarım Çevresi DÇKK'da
Sorunları" Çevre ve da 178'den Zirvesi"nde
ilaçlarının Konferansınd "Sürdürüleb
uluslararası a "BM İnsan Kalkınma fazla ülke "BM Binyıl
zararlı ilir
boyuta Çevresi Komisyonu ile"GÜNDE Kalkınma
etkileri fark Kalkınma"
taşınmış Bildirisi" kuruldu M 21" kabül Hedefleri"
edilmiş tanımlandı
kabul edildi edildi

BM SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA AMAÇLARI -RİO EYLÜL 2015

SOSYAL
1-Yoksulluğa son 2-Açlığa son
EKONOMİK
3-Sağlıklı ve Kaliteli Yaşam 4-
1-İnsana Yakışır İş ve ÇEVRESEL
Nitelikli Eğitim 5-Toplumsal
Ekonomik Büyüme 2-Sanayi, 1-“Temiz Su ve Sanitasyon 2-
Cinsiyet Eşitliği 6- Erişilebilir
Yenilikçilik Ve Alt Yapı 3- İklim Eylemi 3-Sudaki Yaşam
ve Temiz Enerji 7-
Eşitsizliklerin Azaltılması 4- 4-“Karasal Yaşam
Sürdürülebilir Şehir ve
Sorunlu Üretim ve Tüketim
Toplumlar 8- Barış, Adalet ve
Güçlü Kurumlar

TÜRKİYEDE ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN İZLENMESİ

Çevre,
Sanayi Şehircilik ve
Evsel ve
Kaynaklı İklim Denizlerde Sürekli
Çevre Ulusal Hava Endüsriyel Sürekli Atık
Hava Değişikliği BütünleşikK Emisyon
İzleme Kalitesi Kirlilik Su İzleme
Kirliliğini Bakanlığı irlilik İzleme Ölçüm
Laboratuvarı İzleme Ağı İzleme Sistemi
Önleme sürekli Programı Sistemi
Programı
Yönetmeliği İzleme
Merkezi

JOHAN ROKSTRÖM ve Arkadaşları :Gezegenin Sınırlılıkları: İnsanlık İçin Güvenli Alanı Araştırmak (2009)

1-Biyolojik çeşitlilik 2-İklim değişikliği 3-Yeni kimyasallar 4-ozonun incelenmesi 5-Atmosferik aersol yükselmesi
6-Denizlerin asitlemesi 7-Biyejeokimyasal döngüler 8-Tatlı su kullanımı 9-Arazi kullanımı

DOĞRUSAL EKONOMİ: Üretim için hammaddenin doğadan elde edilmesi, üretilmesi, kullanılması ve tekrar doğaya
atılması sistemi. Bu da çevreyi kirletmekte ve kaynakları azaltmaktadır.

DÖNGÜSEL EKONOMİ: Hammadde temininden itibaren, üretim, kullanım, dönüşüm ve yeniden dönüşümü esas
almayı ifade eden üretim ve tüketim
SIFIR ATIK: Türkiye’de ilk defa 2017 yılında politika uygulanmaya başlandı. SIFIR ATIK MAVİ HAREKATI: Deniz, akarsu
ve göllerin korunması çalışması