Wyrażenia algebraiczne Ñ

Dowodzenie nierówności
metodą przekształceń równoważnych
Zadania domowe

Równoważne przekształcanie nierówności (przypomnienie)

Jeśli po jednej stronie lub po obu stronach nierówności wykonamy działania

albo przeprowadzimy redukcję wyrazów podobnych, to otrzymamy nierów-
ność równoważną danej.

Jeżeli do obu stron nierówności dodamy lub od obu stron odejmiemy tę samą
liczbę lub to samo wyrażenie, które nie zmienia dziedziny nierówności, to
otrzymamy nierówność równoważną danej.

Jeśli obie strony nierówności pomnożymy lub podzielimy przez tę samą licz-
bę dodatnią lub przez to samo wyrażenie, które nie zmienia dziedziny nie-
równości i które przyjmuje tylko wartości dodatnie dla liczb z dziedziny, to
otrzymamy nierówność równoważną danej.

Jeżeli obie strony nierówności pomnożymy lub podzielimy przez tę samą

liczbę ujemną lub przez to samo wyrażenie, które nie zmienia dziedziny
nierówności i które przyjmuje tylko wartości ujemne dla liczb z dziedziny,
oraz zmienimy zwrot nierówności na przeciwny, to otrzymamy nierówność
równoważną danej.

Jeśli obie strony nierówności są nieujemne, to podnosząc je do kwadratu,

otrzymujemy nierówność równoważną.

Jeśli obie strony nierówności są niedodatnie, to podnosząc je do kwadra-

tu i zmieniając znak nierówności na przeciwny, otrzymujemy nierówność
równoważną.

Przekształcając nierówność NIE można:

a) mnożyć lub dzielić obu stron nierówności przez wyrażenie, którego znaku
nie znamy lub które może przyjmować wartość 0;
b) podnosić do kwadratu obu stron nierówności, nie znając ich znaku.

1
 Dowodzenie nierówności metodą przekształceń równoważnych

a b
1. Udowodnij, że jeżeli ab ą 0, to ` ě 2,
b a
przy czym równość zachodzi wtedy i tylko wtedy, gdy a “ b.

2. Udowodnij, że jeżeli a ě b i c ě d, to ac ` bd ě ad ` bc.

?
3. Udowodnij, że jeżeli a i b są liczbami dodatnimi, to a ` b ě 2 ab.

4. Wykaż, że dla każdych liczb rzeczywistych a i b zachodzi nierówność

` 2 ˘2
a ´ b2 ě 4abpa ´ bq2 .

5. Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych x i y zachodzą nierówności:

a) 5x 2 ` 5y2 ě 8xy;

b) 2x 2 ` 5y2 ` 5 ě 4x ` 2y ` 4xy.

6. Wykaż, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b, c zachodzi nierówność

a2 ` b2 ` c 2 ě ab ` bc ` ca.
˙3
a3 ` b3
ˆ
a`b
7. Udowodnij, że jeżeli a ` b ą 0, to ě .
2 2

8. Udowodnij, że jeżeli a ě 0, b ě 0, c ě 0, to
abpa ` bq ` bcpb ` cq ` capc ` aq ě 6abc.

Zadania domowe
a b
9. Udowodnij, że jeżeli ab ă 0, to ` ď ´2,
b a
przy czym równość zachodzi wtedy i tylko wtedy, gdy a “ ´b.

x2 1
10. Wykaż, że dla każdej liczby rzeczywistej x zachodzi nierówność ď .
1 ` x4 2

11. Wykaż, że jeżeli a ` b ě 0, to a3 ` b3 ě a2 b ` ab2 .

Matura V 2012 (poziom rozszerzony)

12. Wykaż, że:

` ˘2
a) a2 ´ b2 ě pa ´ bq4 , jeśli ab ě 0;
` ˘2
b) a2 ´ b2 ď pa ´ bq4 , jeśli ab ď 0.

2
 Dowodzenie nierówności metodą przekształceń równoważnych

13. Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a i b zachodzą nierówności:

a) a2 ` b2 ě 2pa ` b ´ 1q;

b) a2 ` b2 ` 1 ě ab ` a ` b.

Zadania dodatkowe

14. Udowodnij, że dla dowolnych dodatnich liczb rzeczywistych x i y, takich że

x ă y , i dowolnej dodatniej liczby rzeczywistej a prawdziwa jest nierówność
x `a y
` ą 2.
y`a x
Matura V 2019 (poziom rozszerzony)

15. Udowodnij, że dla każdej liczby rzeczywistej x i dla każdej liczby rzeczywistej y
prawdziwa jest nierówność
5x 2 ` y2 ´ 4xy ` 6x ` 9 ě 0.
Matura VI 2017 (poziom rozszerzony)

16. Udowodnij, że dla dowolnych różnych liczb rzeczywistych x, y prawdziwa jest

nierówność
x 2 y2 ` 2x 2 ` 2y2 ´ 8xy ` 4 ą 0.
Matura V 2017 (poziom rozszerzony)

17. Wykaż, że dla a, b, c, d ą 0 prawdziwa jest nierówność

? ? ? ?
a ` b ¨ c ` d ě ac ` bd.
Matura VI 2016 (poziom rozszerzony)

18. Udowodnij, że dla każdej liczby rzeczywistej x prawdziwa jest nierówność

x 4 ´ x 2 ´ 2x ` 3 ą 0.
Matura V 2015 (poziom rozszerzony)

19. Udowodnij, że dla każdej liczby rzeczywistej x i każdej liczby rzeczywistej m

prawdziwa jest nierówność
20x 2 ´ 24mx ` 18m2 ě 4x ` 12m ´ 5.
Matura próbna 2015 (poziom rozszerzony)

20. Udowodnij, że dla każdej liczby rzeczywistej x i każdej liczby rzeczywistej y

prawdziwa jest nierówność
xpx ´ 1q ` ypy ´ 1q ě xy ´ 1.
Matura VI 2014 (poziom rozszerzony)

3
 Dowodzenie nierówności metodą przekształceń równoważnych

21. Udowodnij, że dla każdych dwóch liczb rzeczywistych dodatnich x, y prawdziwa

jest nierówność
x y
px ` 1q ` py ` 1q ą 2.
y x
Matura V 2014 (poziom rozszerzony)

22. Udowodnij, że dla dowolnych liczb dodatnich a, b, c i d prawdziwa jest nie-

równość
? ?
ac ` bd ď a2 ` b2 ¨ c 2 ` d2 .
Matura VI 2012 (poziom rozszerzony)
c c
4 a4 ` b4 a2 ` b2
23. Wykaż, że nierówność ě jest spełniona przez wszystkie
2 2
liczby rzeczywiste a i b .
Matura VIII 2010 (poziom rozszerzony)

24. Wykaż, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b, c, d zachodzi nierówność

a2 ` b2 ` c 2 ` d2 ě pa ` b ` cqd.

x2 ` 2
25. Udowodnij, że ? ě 2.
x2 ` 1
26. Wykaż, że jeżeli a i b są liczbami dodatnimi, to
` 2 ˘` ˘ ` ˘2
a ` b2 a4 ` b4 ě a3 ` b3 .

27. Udowodnij, że dla dowolnych liczb nieujemnych a i b zachodzi nierówność

2a4 ` 2b4 ě abpa ` bq2 .

28. Wykaż, że dla dowolnych liczb nieujemnych a i b zachodzi nierówność

a3 pb ` 1q ` b3 pa ` 1q ě a2 pb ` b2 q ` b2 pa ` a2 q.

Zadania z gwiazdką
4
29. Udowodnij, że jeżeli m ą ´1 i m ­“ 0, to m ` ě 3.
m2
30. Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a i b zachodzi nierówność
a2 ` ab ` b2 ě 3pa ` b ´ 1q.

31. Dane są liczby rzeczywiste a, b, c i d takie, że a ` d “ b ` c. Udowodnij, że

pa ´ bqpc ´ dq ` pa ´ cqpb ´ dq ` pd ´ aqpb ´ cq ě 0.