La moralistino Dinah Silveira de Queiroz Tradukis Francisco S. Wechsler Dinan SiLvetra DE QuEIROZ [DiNA SilVEJra de KejROS] naskigis en la urbo Sanpailo (1911), kaj mortis en Rio (1982). Si verkis multajn romanojn, rakontojn kaj kronikajojn. Plej popularigis du el $iaj romano} Montaraj ekfloroj (1939) kaj La murego (1952); ambait estis adaptitaj por kino kaj televido; tiun Gi lastan verkon nuntempe oni denove prezentas en la formo de televid-felietono. $i estis unu el la pioniraj aiitoroj de scienc-fikciajoj en Brazilo, Dum sia kariero, fi ricevis plurajn premiojn. Kiam oni parolas al mi pri virto, pri moralo ait malmoralo, pri kondutoj, resume pri dio, kio rilat as al bono aii malbono, mi vidas Panjon en mia menso. Ne guste Panjon. La kolon de Panjo, sian blankan kaj tremantan gorgon, dum 4i guis sian etan ekridon, kvazaii homo, kiu trinkas kafon per subtaso. Tiajn ekridojn ai eligis precipe vespere, kiam — nur ni tri estis heme — &i venis vesper- mangi, kvazait irante al balo, kun siaj robo} gaj- koloraj, malstriktaj, dekoltitaj, tiel parfumita, ke la objektoj Cirkaii si kreis propran etoseton, ili farigis pli malpezaj kaj delikataj. $i neniam Sminkis sin, sed mi ne scias, kion &i faris por akiri tiun haiit- glatecon de lavita porcelano. Sur &i, e¢ la Svito estis kvazaii malseka fenestrovitro: glita, sed ne mal- pura, Kontraste al tia beleco, mia vizago estis mi- zera topografio, plena de malebenajoj, kie mi furi- oze esploradis, kun fizika guo, subterajetojn en la poroj mallumaj kaj profundaj, ai: vukanetojn, ki- ujn mi krakigadis inter la ungoj, por mia plezuro. La ekrido de Panjo estis ia “dankegon!” al mia Patro, kiu kajoladis §in, kvazait li dependus de &i. ‘Tamen, li maskis tiun kajoladon gercante kaj trakt- ante Sin éiam kvazait knabinon. Antaii longe spi- ritisto diris ion al Panjo, kio certe naskis sian unu- an kaj apartan ekridon: — Klopodu impresi vian proksimulon. Sinjor- ino, vi posedas eksterordinaran povon super la ali- aj, sed vi tion ne scias. Vi devus konsiladi. Car... vi Dinah farigis membro de la Brazila Akademio pri Beletro en 1981. imponas, tuj unuavide. Konsilu. Viaj konsiloj nen- iam eraros. Ili devenas de via propra mediumeco... Tion Panjo ripetis, kvar aii kvin fojojn, inter amikinoj, kaj gi prosperis en Latero’, Kiam iu intencis negoci, tiu venis al nia heimo por ricevi konsilojn. En tiuj okazoj Panjo, kiu estis blonda kaj etkreska, gajne farigis pli alta, tute ri- gida, kun levita kapeto kaj diketa fingro stre¢ita Oni konsultis Panjon pri politiko, pri geedzigoj. Car éio, kion Si diris, estis saga kaj sukcesis, oni komencis sendi al si ankati devojigintojn. Foje unu riga sinjorino alportis sian filon, nekorekt- eblan drinkulon, Mi memoras, ke Panjo diris bel- egajn frazojn pri la realeco de la Diablo, pri sekv- ado de la Besto kaj pri sekvado de la Angelo.” Kaj Sine nur Klarigis al la junulo la mizeron, en kiun li dronas, sed ankaii, per teruraj vortoj, la punon venontan, Sia dika fingreto levigis minace, kaj $i tutkorpe tremis pro justa kolero, sed gia voto ne ladtigis super sian naturan tonon. La junulo kaj la sinjorino kune ploradis Paéjon ravis la prestigo, kiun li guis, kiel edzo. Kvereloj inter mastro kaj dungito, inter geedzoj, inter gepatroj kaj gefiloj, trafis nian hejmon. Panjo aiiskultis ambaii partiojn, konsilis, admonis. Kaj Pagjo, ene de sia eta negoco, sentis alflui la fidon, kiu disvastigis gis lia regno, Guste tiam Latero senpastrigis, éar mortis gia 158 1 16 pedelo, kaj la episkopo ne provizis anstataiianton. La Lateranoj iris al Sanantono’ por geedzigi aii baptigi siajn infanojn. Tamen, por siaj pregoj naii- tagaj ait rozariaj, ili Cam kalkulis pri Panjo. Su- bite, éiuj farigis pli religiemaj. $i kutimis iri al la vespera prego portante puntvualon, tiel bonodora kaj glathaiita, tiel purmiena, ke ¢iuj asertis, ke $i Sajnas kaj ja estas aiitentika sanktulino. Jen mal- vero: sanktulino ne ekridus tiele, sanktulino ne amuzigus tele. Amuzigo estas ia insulto al la malfeligaj, kaj tial Panjo ridis kaj amuzigis nur kiam ni estis solaj. Tiam, e¢ kamparano demandis ée la Latera foiro: Oni diras, ke tie ¢i vivas pastrino. Kie Si logas? Tion oni raportis al Panjo. Si ne ridis Tio malplacas al mi. — Kaj 8i aldiris: Mi neniam agis fanatike, freneze. Male, mi estas ekvi libra homo, kiu deziras helpi sian proksimulon, Se oni daiire klagos tiamaniere, mi neniam plu gvid 0 rozari-pregon Tamen, tiuvespere mi vidis Sian gorgon tremi pro plezuro: — Oni jam nomas min “pastrino”... absurdajo! Si estis trovinta sian inklinon. Kaj $i datire kon- silis, bele parolis, konsolis la homojn, kiuj perdis geamatojn. Unu fojon, je la datreveno de baptano, Panjo diris tiel belajn vortojn pri maljunago, pri forfuganta tempo, pri la bonfaroj, kiujn oni devas plenumi, antaii ol noktigos, ke la baptano petis: — Kial vi ne prezentas, éiudimanée, tian pre- dikon? Ni ne havas pedelon, kaj tiu junularo bezonas sagajn konsilojn. Ciuj trovis la ideon bonega. Oni fondis la soci- eton “Rondo de la Lateraj Gepatroj’, kies kunvenoj okazis en €ambro de la urbodomo. De malproksime venis homoj por aiiskulti Panjon paroli. Ciuj asertis, ke 81 ege bonefikas sur la animojn, ke la doléeco de Siaj vortoj konsolas la suferantojn. Pluraj homoj estis konvertitaj de &i. Mi pensas, ke Pagjo fidis Sin pli ol iun ajn. Sed mi ne povis supozi, ke Panjo estas antaiidestinita estulo, kiu venis la mondon nur por bonfari. Tiel Klare mi travidis gan manieron aktori, ke mi e¢ hontis. Kaj samtempe mi demandis min: — Kion signifas tiuj skrupuloj? Cu gi ne rekun- igas disigintajn geedzojn, ¢u $i ne konsolas vidv- inojn, éu Sine korektas e¢ la Sajne nekorekteblajn? Kia Unu tagon Panjo diris al mia Patro, dum la tagmango: — Hodiaii oni venigis al mi malfacilan kazon... Malvirtan junulon. Dungu lin. Dio donu al ni to- leremon. Li venis peti helpon de mi... kaj mi dev- as helpi. La kompatinda tiom ploris, petegis....ra- kontante sian mizeron. Li estas malfeliéulo! Revo pri gloro Sin ebriigis: — Cu vi scias, ke la kuracistoj de Sanantono ne sukcesis sanigi lin? Mi volas, ke vi helpu min. Mi opinias, ke li devas labori... éi tie, Tio ne postulos sinoferon vian, éar li diras, ke li volas labori por ni, éar monpagon mi tute ne akceptas, mi agas nur karitate! La nova dungito éajnis bela junulino. Li estis rugvanga, havis nigrajn okulojn kun longaj haroj, pasadis senbrue. Li sciis versojn parkere, kaj kelk-foje li deklamis ilin mallaiite, purigante la vendo- tablon. Eksciinte, ke mia Patro lin dungis — oni iris averti lin: — Tiu ne estas homo taiiga por labori ée res- pektinda firmao! — $i volas — respondis mia Patro. — $i ¢iam scias, kion éi faras! La nova servisto komencis labori decideme, sed suferis krizojn de angoro. En iuj noktoj li ne venis vespermangi kun ni, kiel interkonsentite. Kaj li yenis poste, kun rugaj okuloj. Multfoje Panjo enslosis sin kun li en la vizit éambron, kaj Sia egaltona voéo vundis, signis ri pro¢on. $i ankai riprogis lin antaii mia Patro, kaj eé antaii mi, tamen ridetante bonkore: Demetu la manon de la talio. Vi jam éajnas junulino, des pli tiamaniere... Sed Si sciis diri la frazon, kiun li certe deziris aiidi: Ci-urbe ekzistas neniu pli bona ol vi! Kial vi timas aliulojn? Levu la kapon... Nu! Mia Patro vigle garantiis: — En mia hejmo neniu kuragas ofendi vin. Oni nur provu! Efektive neniu kuragis. Eé la stratbuboj, kiuj sur la trotuaro fingromontris kaj ridis, laiite parolis, tuj seriozigis kaj forkuris, apenati mia Patro eka- peris ée la pordo. Kaj dumlonge la junulo ne forestis ¢e la vesper- mangoj. Dum siaj liberaj horoj, li fabrikis belajojn por Panjo. Li pentris por éi ventumilon kaj muldis, cignoforman vazon, el uzitaj malsekaj paperoj kaj glumiksajo, kaj multon ceteran. Li amikigis al mi. Li konis virinvestojn pli bone ol iu ajn. Li opiniis pri miaj roboj. Je la preghoro, li, kiu antaiie estis tiel humiligata, kaj montris malviglan rigardon, nun jam restadis proksime de Panjo, kun rozario enmane. Kiam alvenis vizitantoj dum lia éeesto, li ne tuj foriris, malkiel antaiie. Kaj li restis ée an- gulo, rigardante trankvile, simpatie. Iom post iom ankaii mi spektis lian aliigon. Malpli timema, li farigis malpli ineca. Liaj gestoj jam spegulis mem- fidon, lia konduto estis malpli ridinda. Panjo, kiu forte regis sian parolmanieron, jam forgesis, ke li estas fremdulo. Kaj &i tute libervole ridadis, per siaj guindaj kaj tremaj ekridoj. $ajne &i jam ne doktrinis lin, tio ne phu necesis. Kaj li komencis sekvadi Sin fidele, kiam li ne laboris malantaii la vendotablo. Li helpis gin hejme, akom- panis Sin al butikoj. En Latero, mi poste eksciis, certaj junulinoj, kiuj pro amindumemo malamis Panjon, jam Klacadis, kasitaj malantait fenestroj, vidante éin preterpasi: — Cu vine opinias, ke $i riparis lin... tro multe? Latero fieris pri Panjo, la ple} grava persono de Ja urbo. Multaj sentis preskaii suferon pro lia amo, kiu tendencis al komiko, Ili vidis sin pasi rapide, per firmaj, iom rigidaj paSoj, kaj lin, la junulon, malantatie, portanta giain pakajojn, ait apud si portanta sian sunombrelon, pie malfermitan, kva- zai baldakenon. Ia sentebla maltrankvilo regis la urbon. Fine, unu dimanéon, kiam Panjo predikis pri geedza feligo, pri la devoj de geedzeco, kelkaj kapoj turnigis preskait nerimarkeble al la junulo, sed malgrait tio mi perceptis la malicon, Kaj ia ab: surda sento dispremis mian esperplenan koron. Panjo estis la lasta, kiu rimarkis la pasion de éi vekitan: ‘Vidu, mi nur Klopodis plifortigi lian spiriton. Fé la patrino opiniis lin nekuracebla — &i e¢ de- iris, ke li mortu! Tion mi rajtas diri — ar Ciuj scias —, sed hodiaii li estas bonmora junulo! Pagjo malgojigadis. Unu tagon, li elversis sian maltrankvilon: — Miopinias gin pli konvena, ke li foriru. Sajne vi fine atingis vian celon, ke li pruvu, ke li povas esti deca kaj laborema, same kiel iu ajn! Ni danku Dion kaj sendu lin hejmen. Vi estas eksterordinara! — Sed — Panjo kontestis mire. — Cu vi ne vid- as, ke necesas pli da tempo... por ke oni forgesu lin? Sendi tiun junulon hejmen, nun, estus verdire peko! Peko, kiun mi ne deziras en mia konscienco. Unu vesperon la junulo rakontis dum la vesper- mango anekdoton pri kamparano, kaj Panjo rid- adis kiel neniam antaiie, levante sian kapeton, montrante sian plej ekscitan nudajon — Ia kolon dum tiu trema trilado. Mi vidis la dungiton rugigi kaj liajn okulojn ekbrili pro tiu blanka pompo. Paéjo ne ridis. Mi sentis min feliéa kaj timanta. Post tri tagoj la junulo malsanigis de gripo. Dum Panjo vizitis lin, &i diris ion, kion mi neniam ekscios. Ni aitdis la voéon de Panjo vibri laiite, furioze, elrevige. Post unu semajno li jam re- sanigis, revenis al sia laboro. $i diris al mia Patro: — Vi pravas. Konvenas, ke li reiru hejmen. 8 1 78 1 18 Je la horo de la vespermango, Panjo ordonis al la servistino: — Nur ni tri vespermangos hejme! Surtabligu tui telerojn. La sekvan tagon, je la preghoro, la junulo alvenis, timigata, sed trapugis sian vojon, okupis la kutim- an lokon apud Panjo: Foriru!... — &i diris mallaite, antaii ol ek pregi. Li aiidis — kaj foriris, e¢ ne peteginte per siaj okuloj. “iuj kapoj sekvis lin malrapide. Mi vidis lin kun la dorso al ni turnita, jam proksime de la pordo, forflui en la nokton, per sia diskreta pasado de gimnazia junulino. — Patro Nia, kiu estas en Ja ¢ielo, sanktigata estu Via Nomo. Ci-foje la voéoj akompanis sin pli firme, ol dum Ja antatiaj tago}. Li ne revenis al sia naskigurbo, kie ¢iuj lin mokis. Tiun saman nokton, forirante el Latero, bienisto ekvidis kvazati longan figuron balancig- anta de arbo. Kuraga viro, li supozis, ke temas pri rabisto, Li trovis la junulon. Oni alvokis min. An- kati mi vidis lin. Sed ne Panjo. Sub lanterna lumo, mi trovis lin pli ridinda ol tragedia, malfortika kaj pendanta kvazaii Judaso kun vizago el viola stofo. Baldati grandega homamaso éirkaiis la maljunan mangarbon, poste la homoj disiris. Mi konvinkig- is, ke la tuta Latero spiradas malstreée. Jen la pruvo! Gia sinjorino ne cedis, gia moralistino ne miskon- dutis. Ondo de trankviligo disvastigis tra la urbo. Hejme dumlonge ni ne parolis pri la afero. Ta men Panjo, perfekta kaj parfuma kiel ¢iam, dum monatoj éesigis siajn etajn ekridojn, kvankam de- post la okazajo, sen profunda konvinkigo — tion mi sciis —, $i plu konsiladis, Tamen ai surhavis, e¢ dum la vespermangoj, malhelajn robojn, fermit- ajn ée la kolo, Notoy pe LA TRADUKINTO 'Brazila urbo kun tia nomo ne ekzistas *Aludoj al la Apokalipso (Nova Testament). °Ordinara urbonomo en Brazilo, tamen éi tie temas veriajne pri fikcia urbo, ee, ON» og Me Cu vi jam aligis? 51-a Brazila Kongreso De Esperanto - BKE 36-0 Brazila Esperantista Junulara Kongreso - BEJK ‘da Infana Kongreseto de Esperanto - BIKE Universidade Federal do Amazonas - UFAM Faculdade de Ciencias Agrarias - FCA Mini Campus -22 a 26jani2016 Manaiiso - Amazonio