KARAMANOGLU L iBRAHIM’IN SALTANATININ ILK YILLARI Elizabeth A. ZACHARIADOU Cev. M. Akif ERDOGRU Kiigik Asya ile Batr Avrupa arasindaki ticari miinasebetler, Ortagag’m sonlarinda ve ézellikle de 1291°den sonra Papa’mn kafirlerle yani Akka’dan huristiyanlani kovrmis olan Mistr ve Suriye Memtuk sultamyla ticaret yasagim koydugu zaman yogun idi, Diger taraftan, ayn tarihi devirde, Kiigtk Asya, zengin Tebriz sebrini baskent yapan ve milletleraras: ticaretin geligmesini tesvik eden iran Mogollan’nin yani Ithantler’in idaresi altmda idi, Kiigik Asya’nmn gitney kayilanmun liman schirleri, Antalya ve Alanya (Kandeloro}, Silitke (Seleukia), Kizkalesi (Korykos) ve bu zamanda hepsinden ziyade Ayas (Laiazzo) hususi nem kazand, Italya’dan tacirler, esasen Cenova ve Venedik’den, Giiney Fransa’ dan dzellikle Nimes, Marsilya ve Montpellier’den ve baska yerlerden tacitler, ticari malian miibadele etmek ve iran ve Cin’e kadar Orta Asya iglerine seyahat etmek amaciyla bu sabil limanlarina sik sik ugradilar. Buylk Levant ticaret tarihgisi Heyd tarafindan, Ig Asya’mn gitisi olarak fensmlanan Ayas, krallann Mogollar’m vassal ve ayn zamanda Kibns Kralligi ve genel olarak Latin Avrupa Devleileri’yle yakin arkadashgc buliman hiristiyan bir deviet olan Kilikya Ermeni Kralitgr’na tabiiydi.’ Ayas’da ondérdiineli yizyihin ikinei yarisinda geligen ticaret, Zibaldone da Canal olarak bilinen ticaret clkitabinda tari edilmistir. Bu gehrin pazarlarinda cok liiks mallar bulunmalctaydt: ipek, inci, giimis ve altin, vernikli esyalar, egzotik tibbi otlar, sari sabit, kafur, ginltik, mercan, insant etkileyecek sekilde gesitli baharatlar v.s., Ticaret elkitabmin meghul yazan, sadece Ayas’da Ermeni liman idarecilerinin, sik stk mahalli dlgtilerin hacmini degistirerek, bu kirli tuzaklanyyla yabanct tacirletin zarar gérmesine sebebiyet vermelerinden * Makalenin Ingilizce adi “ The Early Years of Ibrahim 1, Karamanoglu” olup, The Sweet Land of Cyprus, Papers Given at the Twenty-Fifth Jubilee Spring Symposium of Byzantine Studies, Birmingham, March 1991, Nicosia 1993, ss. 147-156°dan Turkge’ye gevrilmistir, Bu ceviriyi yaymlamama milsaade ettkleri igin Prof. Dr, Elizabeth A. Zachariedou herumefendiye, The ‘Sweet Land of Cyprus'un editérlesi Birmingham Universitesi Bizans, Osmanl ve Modern Grek Caltgmalan: Merkezi'nden Prof. Dr. Antony Bryer’e ve Kibris Araytirma Merkeai'nden Dr. G. Georgallides’e tegekkiir etmek benim igin zevkli bir gorevdir. “W, Heyd, Histoire du Commerce du Levant au Moyen-Age, Leipzig, 1886, I, ss. 72-92Elizabeth A. Zachuriadou sikayetgiydi.” Yaklagrk on bes yil sonra, Kibris’da kurulmus Bardi sirketinin miimessili Francesko Balducci Pegolotti, Ayas’m cok cesitli ticai mallar sunan zengin bir antrepo oldugunu teyit ederek, sitketinin ticari imtiyazlarm burada emniyet altima aldygint ilave etmektedir. Pegolotti, aynt zamanda, Ayas’in dnemini, Anadolu Mogol valilerinin ikametgaln olan Sivas’dan gegen ve Tebriz'e giden kervan yoluun hareket noktast olarak belirtir.’ Kibnis Kralligs, Kilikya Ermenistanr’yla yakin miinasebet iginde idi ve aym zamanda siki ticari iliskilerde bulunmaktaydh, Kibrishlar, diger malar yamisira, Avrupa silablarim, Mogollar’a sattilar.* O yillarda Kiigik Asya niifusuman cok bayak bir kismi Turk olup, bunlar Mogol idaresine gok sert bir gekilde mukavemet ediyorlards, Tirkler’in bu mukayemeti birtakam beyliklerin veya emirlikletin kurulmasma sebep oldu. Mogollar’in yeni kuraimus bu beyliklerle olan miinasebetleri umumiyetle digmanca idi. Tirk emirleri faaliyetleriyle bagumsizhk kazanmaya galigitken, Mogollar Anadolw’'yu denetimleri altumda tufmaya calisryorlardi.? Mogollar ondordiinci yiizyiln baslangicmdan beri resmen islamiyet’i Kabul etmelerine ragmen, Kiigik Asya’nm hnristiyan devietleriyie, yani Bizans Imparatorlugu, Trabzon imparatorlugu ve Kilikya Ermeni Kralligr’yla, dostane minasebetlerini muhafaza ettiler. Buna mukabil, Turk devietlerinin beyleri, bu buristiyan devletlere diigman idi ve bunlar dzetine hiicumilar tertip ediyorlard:, bu beyler, huristiyan dlkeleri fethetmeye ve netice olatak kendi topraklarim siireldi genisletmesine miisaade eden cikad'a tam bagi dindar mishimanlar olarak gorinmeye galisiyorlard,, Mogollar, muharip Tirkler’i sindirmek icin, defalarca seferler tertip ettiler, ama, zalimane tedbirletine ramen, Tirkler’i denetim altina almaya muvaffak olamadilar, Bu artlar altinda, Kiighk Asya’nm giney kayist, Kibns Kralligr'yla, ondigiineit yiizyil sonlarmda Anadolu yaylalarindan Akdeniz. sahillerine inmeye baslamg olan o bilgenin Tirkler’i arasinda, husumet bélgesi haline geldi.* Aynica, Kilikya Exmeni Krall, Tirk biicumlarmm hedefi haline geldi. Bu giiney sahilleri denetim altinda tutmaya galisan tig Tirk devleti vardh. iki * Zibaldone da Canal, manoscritto mercamtile del sec, XIV, ed, F. C. Lane, Th. B. Marston, O. Ore, Venedik, 1967, ss. 61-65, 108-110. Francesco Balducci Pegolotti, La Pratica della Mercatura, yay. A. Evans, Cambridge, Mass., 1936, 5, 28-29, 59-63, “A. P. Martinez, “Some Notes on the I-Hanid Army”, Archivum Eurasiae Medii Aevi, 6, 1986- 1988, ss, 185-186. 5 Bu konu iizerine bak. P. Witiek, The Rise of the Ottoman Empire, Londra, 1938; $. Tekin, “XIV iinet ylizyilda yazrlmis garilik tarikast gaziligin yollan adh bir eski Anadolu trkgesi ‘metni ve gaza/cihad kavramlant haklanda”, Journal of Turkish Studies, 13, 1989, ss. 139-63; Barbara Flemming, Landschaftsgeschichte von Pamphylien, Pisidien und Lykien im Spatmittelalter, Wiesbaden, 1964, ss. 34-66. * Turklere kér saglayan bu bélgenin cogzafi ozellikleri twerine bak. B. D. Shaw, “Bandit Highlands and Lowiand Peace: the Mountains of Isauria-Cilicia”, Journal of Economic and Social History of Orient, 33, 1990, ss. 199-233, 237-270. 262Karamanojiin 1. Ibrahim ‘in Saltanatunn Itk Yillare kiigitk Toke beyligi; Kibushlar’m Tekkeh” olarak bildikleri bu Teke beyi, Antalya’ya sahip olmak igin cok cabaliyordu, fkincisi, Mogol imparatorluguyla Akdeniz’ birbirine baglayan Snemli bir yol iizetinde yerlegmig bulunan état routier Hamit idi. Uimeiish de sliphesiz on énemli devlet, Kiigik Asya’nin en eski ve en giiclit devietlerinden biri olan Karaman beyligi idi. ° Atalarinin Selguktular oldugunu iddia eden Karaman beyleri, evvela, Selguktular’in eski basseluri Konya’y: zabtetmeye galistilar. Ondérdtineti yiizyin ikinci yarisinda, Teke ve Hamit beylikderinin énemi azaldi, Sadece Karaman beyligi, Mogollara mukavemet edebildi ve cihad drtisti bahanesiyle, komsusu huristiyanlarn topraklarna hiicuntlar yaparak Akdeniz, kryisina dogru genisledi. Béylece Karaman beyligi, Kiigtk Asya’nin diger muasi Tiirk devletleri arasinda niifuz kazandt ve aym zamanda askeri faaliyetlerinden dotayt bir zenginlik elde etti. Osmanlt beyliginin xakip bir devleti olarak uzun siite kaldt ve Kigk Asya dzerindeki Osmanh Ustiinligund reddetti. Karamanogullan, diger muastr Tiitk beyleri gibi, kendilerinin ve askerlerin zabtettigi her tirlti ganimetten, buyruklart altinda bulunan halk ve iilkelerden istifade etme politikasim tatbik ettiler. Mamafih, Karaman beyligi, o yillardaki Turk devletlerinin hususiyeti olan harp ekonomisine ek olarak, bir de ananevi bir ekonomi tatbik etmigti” Karamanogullan, iyi kurnbmus pazarlanin mevout oldugu eski Selguk merkezi Konya ve onun gevresini elinde initugundan dolayt, sanatda ve hatta luks madde ticaretinde tecritbeli Gnemali sayida tebaaya sahipti. Karaman beyligiyle Osmanli beyligi arasindaki temel fark bu idi: Osmanh beyligi, énce vaki olan uzun harpler neticesinde kaynaklari tamamen kurumus olan fethedilmis huristiyan topraklant tizerinde kurulmustu, Karaman ve Kibris arasindaki miicadele, oniigtincit yiizyil sonunda, Kral TI, Hemy’nin Alanya’ya asker gkardigi zamanda, Karamanogular’mn bunu geri piskiirtmesiyle, acikga baslamustir, 1360°da Kabnishlar Kizkalesi’ni, milteakip yil da ‘Antalya’yt zabtettiler. 1448’e kadar Kizkalesi’ni ellerinde tattular, ama, Antalya’y: yirmi yildan daha fazla ellerinde tutamadilar."® Huvistiyanlar arasindaki ihtilaflar, ‘Tirkler’in igini kolaylastirdt, 1384 civarnda, Venedililer, Cenovaitlar’1, Kabnis’a 7G, Moravesik, Bycantinourcica, If, Berlin, 1958, . 303 © Teke ve Hamit beylikleri dzerine bak, Barbara Flemming, dipnot 5; F. Stimer ve X. de Planhol, Encyclopedia of Istam, second edition, madde, Karaman-oghullacx ve Hamit, Karaman beyligi tzerine yine bak. §. Tekindag, islam Ansiklopedisi, madde: Karamanlilar, Cl. Cahen, “Quelques mots sur Gikari”, Wiener Zeitschrift fur die Kunde des Morgeniandss, 70, 1978, ss. 53-64, 9B. A. Zachariadou, “S’enrichir en Asie Mineure au XTVeme siécle”, Hommes et Richesses dans UEmpire Byzantin, If, Paris 1991, ss. 215-224. BA. Zachariadou, Trade and Crusade, Venetian Crete and the Emirates of Menteshe and Aydin, Venedik, 1983, s. 66-67; Fleruming, Landschaftsgeschichte , ss. 88-90. 263Elizabeth A, Zachaviadou hiicum etmis olan Tirkler’i, muhtemelen Karaman Tiirkderi’ni kiskartmakla itham ettiler.” Karamanogullarv’nin cihat yapttz ikinci hutistiyan deviet, Kilikya Ermeni Kralhigi, Mogollar’in gézde vassal bir devieti idi, Karamanogullari Mogollar'a karst kendilerini_ miidafaa etmek igin hem Mogollar’in hem de Kibnslilar'm meshur diigmani olan Misi Memiukleri"yle, dostane miinasebetler kurdular. Bu miinasebetler, ilk defa 1322’de, Karaman beyi I. ibrahim’in, Memluklardan yana Kilikya Ermeni Karathig1’na Mogollar’la miitiefiken hiicum ettigi zaman ilk defa tehlikeye girdi Memluk devletiyle Mogol devieti ittifakt ilk bakista umulmadik bir olay1 ilk defa ortaya gikard, ginkt, Ayn Calut’da Mogollar’in Memiuklar’a maglup oldugu 1260 yilindan beri, bu iki deviet arasinda derin husumnet meveuttu.? Bu ittifak, hemen belirtecegim gibi, Whanh hiiktimdar tarafindan bozulmamus, fakat Moifol devletinin ameshur askeri Komutanlarindan biri olan Anadolu’nun Mogol komutamt Coban ofa Demirtas’in politikasindan kaynaklanmasti. 1322 Aralik’inda yazilmis ve sirasiyla Tolus ve Rheims baspiskoposluklan’na gonderilmis papahga ait iki mektup, bu senenin hadiseleri hakkainda tafsilath malumat vermektedir. Papa, bu durumn, yazigmalardan ve Kilikya Ermeni Kralr’nin gonderdigi bir elgiden Ogrenmistir. Birinci mektupta, gegen yil boyunca ilg kere, komgu kafirlerce bu iilkenin (Kilikya’y1) istila edildigi anlatilmaktadir. Once, Mogol valisi Demirtag otuz bin ath ve gok sayida yaya askerle yirmi bes giim siiren bir akin yapmustir (Tartarus Damordas...magnus et potens inter Tartaros). Bunu, Kilikya’y: daha gok tahrip eden Karaman ve Turkmen beylerinin aksnlani takip etmistir ( Haramanus, Turcomanorum dominus). Nihayet, Mis sultan Kilikya’ya bicum etmig ve Ayas’1 zabtetmistir. Tkinci mektupta, énemli bir agklama bulunmaktadir, Ug miiskiman bey ig ayn yénden Kilikya’ya hiicum etti ve hiicuralarin birbirine yakin olmast sadece bir tesadiif degil, ama bir ittifakm neticesiydi. Papa, Memluk taarraziarna karst Ermenileri destekleyen ve yaklasik bir yiizyildir Ermeniler’le dost olan Mogollar’in, Karaman beyiyle yaptigi gibi, Memluk sultamyla bir ittifak yapmasindan dolay: Uziilmiistir. Karaman beyi, hiicumlarin, Demirtag’n planlanna gdre ve onun denetimi altinda yapmustir. Papa, aynt zamanda, miislimaniarn Demirtas’a yeni Peygamber Muhammed olarak (secundus a Sarracenis dicitur Machometus) hiirmet "'R, Cessi, “Venezia e i Regni di Napoli ¢ Sicilia nell’ ultimo trentenio del secolo XIV", Archivio Storico per la Sicilia Orientale, 7/1, 1911, s, 328. 5. J, Saunders, “The Mongol Defeat at Ain Jalut and the restoration of the Greek Empire”, in: Muslim and Mongols, Essays on Medieval Asia, yay. G. W. Rice, Canterbury, 1977, ss. 67- 76; yine, J, Masson Smith, “Ayn Jalut: Mamluk Success or Mongol Failure”, Harvard Journal of Asiatic Studies, 44, 1984, 5s. 307-45. ° Bu Mogol valisinin ismi Timurtag degildir. Muasir Bizans kaynaklart ve Papa’nin mektublart ‘onun Demirtag veya Demartas olarak telaffuz edildigini gostermektedir. Bak. G. Moravesik, Byzantinoturcica, I, s. 297 264Kavamanoghe 1. Hbvarkion’in Sattantatoran Tk Yillart ettiklerini ve Ermeniler’in giin be gin Demirtas’m iilkelerine yapacagi korkung hiicumn beklediklerini hatirlatmaktadir, Biitin bu felaketlere ilave olarak, Memiluk sultant Kibris Adas’na bir sefer diisiniiyordy, giimkii Kibris kralt TI. Henry, birgok Adsiyi, Kafirlerin ellerinden kurtarmak igin Ayas’a gemiler sevkederek miidahele etmisti.!* © mektuplarda kayith baz hadiscler zaten bilinmektedir, ancak bunlart birbirine bagh hadiseler olarak g6rdiigiimiizde daha anlagihr hale gelir. Ayas, 1322 baharinda, cok muhtemel 15 Nisan’da Memluklar tarafindan fethedildi.'* Muhtasar bir ‘Tiirk vokayinamesi, Demirtas’in Sis vilayeti ( Misis, Mopsouestia) twzerine 1322 Subat ayiyla baslayan Hicrt 721 yrlinda vukubulan bir istilasim zikretmekte ve béylece Papa’nm mektuplarint teyit etmektedir.'* Ayas’ zabtetmek amacryla yapilan askeri tatbikatlara Karamanoglu'nun istiraka, yeni zaferlerini muasir bir hiikiimdara bildiren bir mektubunda (fetianame) Memiuk sultant tarafindan da kaydedilmistir.'” Ne Papa ne de Memluk suliam Karamanoglu’nun ismini zikreder. Mamafih, biz, bir Tiirk Takvimi'ne gore bu kisinin bu zaman civarmda Demirtas‘la yakin miinasebetler iginde olan I, brahim oldugunu sanmaktay1z."* Demirtag’mn Tiitk beyleriyle minasebetleri gok digmanca idi, ama Karamanogullani’na kargi nisbeten yamugak ve dostane idi. Demirtag’in biitin politikasimt anlamak igin bazi aciklamalara ihtiyag vardir. Mofollar’m idaresi aluundaki Kilclik Asya, isyan etmeye gok meyil gésteren bir eyaletti, Once, itaat ettirilmis Rum Selcuk Devleti ve sonra burada kurulmus Tark beylikleri, Mogol hakimiyetine mukavemet etmistir.° Bu gartlar altmda, Anadolu Mogol valileri bagimstz davranmaya ve hatta Tebriz’den aynima temayiilleri “Aug. Coulon, Jean XXH (1316-1334), Letters secretes et curiales du Pape, relatives a ta France, extraites des Registres du Vatican, Paris, , col. 198-213, nis. 1371 ve 1572. Tarih hakkinda bak. Col. 207, not, 11, 1572 nr. tzerine yine bk. Raynaldi, Annales Ecelesiastici Caesaris S. R. B. Card, Baronii, XXIV, 1880, 181-184 (kasmi yayin). 'SM.R de Mas-Latiie, Chroniques d’Amadi et de Strambaldi lére partie, Chronique d’Amadi, Paris 1891, s. 400; yine G. Hill, A History of Cyprus, II, Cambridge, 1962, s. 277; Kilikya Menasturmin birinde istinsah edilmis bir Ermeni kolotonu, Avedis K. Sanjian’da, Colophons of Armenian Manuscripts, 1301-1480, A Source for Middle Basten History, Cambridge, Mass., 1969, ss. 64-65. 60. Turan, Istanbul um fethinden Once yazilmrs tariht talwimler, Ankara, 1954, s. 71. ‘TM. Canard, “Les relations entre les Mérenides ot les Mamelouks au XIVe sitcle”, Anneles de FInstitut d’Btades Orientales, 5, 1939-1941, ss. 53-54. " Atsiz, “Hicri 858 yrlna ait Takvim”, Selpuklu Arastirmalart Dergisi, 4, 1975, ss. 245-248, nr. 65. ' Tréne Beldiceanu-Steinher, “Notes pour Phistoire d’Alagehir (Philadelphia) au XIV siécle”, Philadelphia at autres Etudes, Byzantina Sorbonensia 4, Patis, 1984, ss. 22-29, 34-45, yine HInaloak, “The Questions of the Bmergence of the Ottoman State”, international Journal of Turkish Studies, 2, 1981-82, s. 74, 265Blizabeth A. Zachariadou gdstermeye basladilar.” Belki de bu valiler, sadece Uhanh talimatlarmm tatbik etmekle Tirder'in idare edilemeyeceklerini ve sartlann ayn bir Anadolu devietinin knrutmasm nygun oldugunu anladiar. Bu durum, Demirtas’m idaresi zamammda daha da berraklagmusur. Ben durumla ilgili bilinenleri Szetledim. {slam kaynaklan, Demirtas’m kendi politikasm tatbik etmeye basladigim ileri strmektedir. O, dint mtisamahasizik tutumunu benimsemig ve muhtemelen bu sebepten dolayl, Anadolu sakinleri tarafindan, Papa mektubuyla da teyit ettigi gibi, yeni bir peygamber olarak gortilmiistitr."” Dini misamahasizhk, 0 zamanda luristiyantarla iyi minasebetleri muhafaza etmis olan Mogollar’m politikast de¥ildi Ayrica, Tebriz’in politikasinm aksine, Demirtas diigman Memluk devietiyle iyi miinascbetlere baslamistir. Demirtag’m babast Coban, oghunun iistine bir sefer yapmis ve onu yakalayip Iihanh hikiimdannin huzuruna getirmistir. Affedilen ve Anadolu’ya tekrar tayin edilen Demirtas, bir kag yil sonra tekrar isyan etmis ve maglup olmus, neticede 1328’de kendisini idam eden Memluklar’a iltica etmek mecburiyetinde kalmustr.® islam kaynaklany, bu hadiseletin kronolojisi hakkinda gok sari degildir, Papabga ait iki mektupta mevcut matumat kesin olarak 1322 yilina yeilestirebilecegimiz Demirtas’in ilk isyanini zikretmektedir. Béylece, Demirtas’n Memluk isbirligiyle Kilikya Ermenistan’t iizerine yaphga hiicum, kendisinin verdigi isyankar bir karandir. Ruigik Asya’da Demirtas'm dint politikas, muhtemelen gogumu idam ettirdiji muasin Tiirk beyleri gibi, cok dindar bir misliman olarak goriinmek istemesinden kaynaklanmaktadir, O, Kilikya Ermeni Kraligr’na hilcum etmekle, cihad’r bagarih bir sekilde icta ettigini gostermistir. Boylece, o, bu faaliyetiyle, Tirk niifusunun destegini ® Yine Carole Hillenbrand, Encyclopedia of Islam, second edition, madde Mu'in al-Din Suleyman Parwana, ™ Sp.Viyonis, The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamtization from the Eleventh through the Fifteenth Century, Los Angeles-Londra, 1971, ss. 224-5; Ocak 1327°de Istanbul patrikliginin yayinladifi bir belge, Demirtas isyanmdan dolay: Orta Anadolu’da hukum suren kargagadan oldugu kadar, Demirtag’n ini milsamahasizhgindan da kaynaklanmistir: H. Hunger- O, Kresten, Registrum Patriarchatus Constantinopolitani, I, Viyana 1981, s, 542-44; yine bak. P. Wittek, Das Furstentum Menteshe, Istanbuler Mitteilungen, 2, istanbul, 1934, s, 63, ® X. B. Lupprian, Die Bezichungen der Palpste zu istamischen und mongolischen Herrchern in 13. Jahrhundert anhand ihres Briefwechsels, Studi e Testi 291, Vatican City 1981; yine G. Fedalto, La Chiesa Latina in Oriente, I, Verona, 1973, 88. 471-476; Uhanilerle Bizans arasindaki mtinasebetler hakkinda bok. Angeliki Laiou, Constantinopole and the Latins, The Foreign Policy of Andronicus H, 1282-1328, Cambitidge, Mass., 1972, ss. 175-177. *B, Spuler, Die Mongolen in Iran, Berlin 1968°, ss.121-7; O. Toran, Selguklular zamaninda Turkiye, istanbul, 1971, ss. 645-650; | H. Uzungargh, “Emir Coban Soldoz ve Demirtag”, Belleten, 31/124, 1967, 55. 601-646; dzellikle 622-646 sayfalar; F. Simer, “Anadolu’da Mogollar”, Seleukdu Arasturmalart Dergisi, 1, Ankara, 1969, s8. 85-92, 266Karamanogiee 1. dbrahion'in Saltanatnna tik Yelare kazanmayi diisiinmils ve Tiirk beylerini tesitsiz hale getirerek Anadolu’da kendi devletini kurmay: diiginnmits olabilir. Memluk sultantyla uzlagmasinda, Demirtas’a, muhtemelen arabulucu olarak rol oynamtg olan ibrakim Bey yardun etmigtir, Daha 1318-1319 yilarnda, Karaman stilalesinden bir kisi Tarsus havalisini mahvetmis ve yaijma etmisti.* Muhtermelen bu kigi, Memiluk sultant adina hutbe okudugunu ve sikke kestirdigini bildirmek iizere bir elgiyi Kahice'ye gondermis olan 1. fbrabim idi, yani, Forahim_agik olarak Mogol tabliyetini reddederken, Mem tahakktmind, kabul etmisti.® Gérdniige gore bu olaydan rahatsiz olan Demirtas, Karamanogullari’nt Konya’dan kovmus, ama az sonra, ithani politikasini gozardt edip ve kendi politikasin: uygulamaya karar vererck, 1322 yilindaki. miisterek askeri tatbikatla gésterildigi gibi, Karamanogullan’yla sulh etmistir.* Memluk sultant al-Nasir seleflerinin miikerreren hhiicum ettigi Kilikya Ermenistant’na karst bir ittifaki kabul etmeye kesinlikle hazirdt. Gorliniiste, Ilhaniler’le miinasebetlerini iyilestirmek ihtiyacindaydt ve Ayas’m zabti ytlinda Tebria’e bir elci génderdi.” Nasir’in saltanats halkin menfaatine yaptlan baymduhk isleri isin muazzam masraflarn yapildigt ve istafin gokca oldugu dénem olarak Kendini géstermektedir. Bu ajir harcamalar tilkesinin fakirlesmesine sebep olmugtur.”* Askerlerini memnun etmek icin Ayas’da toplanan zenginligi ele gegirmek Sultan igin kolay bir gare idi, Aym zamanda, Ayas eer iahrip edilir ona boyun eBerse ve Batt Avmupalt tacirler papania ticaret yasaumt gozard etmeye mecbur olabilitter ve Misir ve Suriye limanlarint kendi ticari mibadeleleri igin yeniden kullanabilirlerdi. RAR Parisinus Graecus 781 kodeksini ihtiva eden ve Karamanogfu fbrahim’le ilgili bir not, cok muhtemel, ayn yihn hadiscleriyle alakabdi. Bu el yazmast, John Chrysostomos Kilisesi papazinin vaazlarim igermektedir ve 939 yilnda istinsah edilmistir,” Birkag asur sonra yasamug bir kigi, 298. varakin iizerine, varaktn iist kenarmdan baslayan ve sag tarafina degin devam eden bir not yazmustr. O, Karaman’in oglu, yani Karamanoflu forahim’e ait iki hadiseyi kaydetmistir. Bu ™ “Chronique du Royaume de la Petite Arménia par le connélable Seimpud”, Recueil des Histoiriens des Croisades. Documents Arméniens, Académie des Inscriptions et Belles Lettres, I, Paris, 1869, s. 666. % 1 HL Unungarsih, Anadolu beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu devletieri, Ankara 1969, s. 9. * Cl, Huart, Les Saints des Dervishes Tourneurs, IL, Patis, 1922, s. 414. * P, Little, “Notes on Aitemi, a Mongol Mamluk”, Die Islamische Welt cwischen Mittelalter und Neuzeit, Festchrifti fur H. Roemer zum 65. Geburtstag, yay. U. Haatmann- P. Bachman, Beyrut, 1979, ss. 387-401. p. K. Hitti, History of the Arabs from the Earliest Times to the Present, London, 1960, ss. 680-681. H. Umont, Inventaire sommaire des manuscrits grecs de la Bibliotheque Nationale, 1, Paris, 1886, s. 145. 267Elizabeth A. Zachariadou beyligin tarihi hakkindaki bilgimiz yeterli idiyse de, kisa ve Onomsiz oldugundan, bu not dikkat gekmege layik degildir; ama, tarihi bilgimiz bilakis bir hayli karmasik oldngandan on incelemeye deer. Bu iki hadise Ibrahim’in Konya’da beylik payesine yiikselmesi ve kardesinin izetine askeri bir yirdyis yapmasidir. Bu askeri yirayiig “lk? olarak nitelendirilmistir, boylece en azindan ikinei bir askeri yuraytistin olduguna farzedebiliriz. Metin: Tou Karamanou heos 0 epraimes egemen eis sto Konoion amiras menoi Feuraroio 13, etous 656, Proti anafora tou epige eis ton adelton tou apano meni Martoion, to Kairiakoi imera imla tashihinden sonra: Tow Karamanou uious ho Ipraimes egenen eis sto Konton amiras meni Febrowario 13 etous 656. Prote anafora tou epege eis ton adelfon tou apano menii Martion 18, to Keriake hemera. Keriake bigimi, yani Kuriake Iehgeden dolaytdir, Cevitisi: Karamanoglu Ibrahim 676 yulinin (agageya bak) Subat ayt'nin 13'inde Konya'da bey oldu. Mart ayt'nn 18'inde, bir Pazar gid, ilk defa, erkek kardesinin tizerine yiritdil Notun sadeligi, yazarimin goziine gok 6nemili gelen hadiseleri kaydetmek isteyen muasir bir kisi oldugunu ima etmektedir, Cok sayida imla hatasmun gosterdigi gibi, fora yerine anafora kelimesinin yanhy kullaninm, Meni Martio yerine Meni Martion’wn gekim halinin yanhig kullantm ve Ten Keriake emera yerine to Keriake emera ve harf-i tarifin yanks cinsiyeti, yazarmnin iyi bir Grek dili bilgisine sahip olmadigim gosterir. Benzer dzellikli birgok Grekge notlar, yanlislar ve makbul olmayan ifade tarzlanyla dolu olarak saklanmuguir. Mamafih, harf-i tarifin yanhg Kallanim: bizim bir tahmin yapmamuza miisaade etmektedir. Mevcut notun yazari Grek asilh biri degil ama dini eitimlerinin bir pargasi olarak birazcik Grekce ogrenmis, onbesinci yilzyilm ilk yarisinda Anadolu’da yasaciklan agikca bilinen Tiirk asilli anadili Tirkge olan Grek Ortodoks dininden birisidir.°° Epege eis ion adelfon tou epano ifadesi bu tahmini destekleyebilir: bu bir Grek ifadesi degildir ve bu ifade Tiirkge “ kardesinin wzerine gitti” demektir. Cok yazik ki notin anonim yazan bize sarih malumat vermemektedit. Bir buristiyan oldugundan olay: “Sorakim 13 Subat'da Konya’da bey oldu”ya yazarak Kendi dininin kronolojik sistemini kullanmtsur, ama 0, agkca Anno Mundi yitt yazdig zaman bir yanlighk yapmustir, Cok kesin olarak ilk say1, ¢ , Karaman’m tarihi donemine gok uygun gelen bia yillik bir stire, 6.000°dir; ama ikinci says, 1, sekizdir ve * Vryouis, The Decline of Medieval Hellenism, s. 453-454; yine Hiristiyan konar gdgerler, Iréne Beldiceanu-Steinherr- N. Beldiceanu, “Deux villes de l’Anatolie Préottomane Develi et Qarahisar déaprés des documents inédits", Revue des Etudes Islamiques, 39, 1971, s. 367, not 4, yine, Turkge isimli huristiyanlar igin bak. R. C. Jennigs, “Zimmis (non-Muslims) in Early 17th Century Ottoman Judicial Records (the Sharia Court of Anatolian Kayseri)", Journal of Economic and Social History of Orient, 21, 1978, ss. 225-293. 268Kavamanogta £. thaliana Sulterseatinss i Yallart omu takip eden son sayi da ¢,, aludir, Ayrica, ortadaki sekiz saytsinin bir anlama yoktur ve yazarin hem kelimelerde hem de sayilarda imla olarak yanlslidar yaptigom gistermektedir. Mamafih, yazar stiphesiz dogru olan bin yilik bir slire igin aym rakamt kullanrus oldugundan dolayi, son alti rakammnin dogra olmast_niimktin goziikmektedir. ikinci hadisenin, yani ibrahim’in erkek katdesi dizerine yiirilmesini, yazar, yilint séylemeksizin, 18 Mart Pazar gitnd vukubuldugunu yazmistir, Not gok basit bir sekilde yazildigindan dolayi, iki hadisenin kisa bir zaman iginde oldugu, hadiseterin silsilesi ilk balusta gortinmemesine ragmen, ileri stirilebilir, Karaman beyligini idare etmig olan iki Ibrahim vardi: ilki, ondérdinci yiizyslin ilk kasminda, bilinmeyen tarihler arasinda, ve ikincisi de 1423’den 1464 yilma kadar kadar hiiktim sirmiis olamdir. Notfa ne ibrahim’in babastnin ismi ne de erkek kardesinin ismi zikredilmistir. El yazisi cok itinastz oldugundan dolayt notu tarihlemek igin bir dlgit olarak kullanilamaz. Hadiseleri tarihlemeye yardim eden tek unsur 18 Mart’a tekabill eden Pazar giintidiix. Belki bir de sondaki 6 sayist, 6’yla biten Anno Mundi’deki bir yih ima ediyordur. htemel ki, Tl. Ibrahim’le degil 1. forahimle igilidir. 11. Ibrahiavin dare etmeye basladigi stradaki vaziyet oldukga iyi bilinir. Babast Mchemmed Bey 9 Subat 1423’de Antalya surlarsmin diginda dldariimits, yerine erkek kardesi Ali halef olmustur, Ali’nin idaresi cok kisa siitmtis ve hemen sonra, herhalde ertesi yilin 13 Subat’mdan énce, If, Ibrahim Karaman beyi olmustur.?* Buna mukabil, 1. Ibrahim’im kronolojisinin yeniden incelenmesi, notla {brahim arasinda ixtibat kurmamuza miisaade etmektedir. I. Ibrahim’in kardesi ve 1314’den beri Konya’da oturan Karaman beyi Yahsi 1317-1318’de old, Eski bir Takvim’i kullanan Osmanh tarihsisi Nesti’ye gore Yahsi’nin yerine erkek kardesi Siileyman gegmistir. Ertesi yil Ibrahim Kahire’ye Memiluk sultanin hakimiyetini tamdigim bildiren bir elgi gndermistir. ibrahim’in béyle yapmis olmasi cok muhtemeldir, giinkit kendisi bir sekilde Karaman beyi ve Konya hakimi olmustur.18 Mart 1319 yi bir Pazar’a rastgelitken, 1318 yit Anno Mundi’de 6°yla biten bir yila, 6826 yilina tekabiil etmektedir. Aynica biz, ibrahim’in 13 Subat 1318’de Konya emiri oldugunu ve ertesi yi kim oldugonu bilmedigimiz erkek kardesi iizerine bir sefere qktigim tabmin etmekteyiz, Mamafih, Ibrahim’in Konya’daki ilk idarest gok kisa siirmitstiir, ciinki: daha evvel belirttigimiz gibi, Misir’la olan miinasebetlerinden rahatstz olan Demirtas, ibrahim’i Kovmustur, 1322 seferini takip eden yilda, diger bir Karamanoglu’nun, Musa’nn Konya’da hikim sirdigiinti goriiyoruz; 0, da Demirtas tarafindan °F, Samer, Karaman-oghullar, El’, s. 623; Flemming, Landschaftsgeschichte, ayn eser, ss, 121-124; |. H. Uzungaryil, “Nigde’de Karamanoglu Ali bey vakfiyesi”, Vakiflar Dergisi, 2, 1942, s. 69; G. Kiirkman, Karaman Beyi brahim b. Mehmed’in 827 H, Tarihi sikkesi iizerinde tetkik, Billten, 22, 1987, ss. 23-24, 269Elizabeth A. Zachuriadou kovulmustur.* Musa’nm yerine, Kilikya Ermenistan’: tizerine yaprlan sefere katildiktan sonra meghur olan I. ibrahim’in gegmig olmast cok muhtemeldir. O bu esnada adi gegen itlkenin kuzey smmirimda dokuz kale fethetmisti.®* Buyik bir ihtimalle kendisiyle kafitler izerinde kazandigi yeni zaferi paylashg bu Tisk’tin giicini artirmak isteyen Demirtas’m desteklemesi neticesinde Ibrahim eski niifuzunu elde etmistix, Bunu, Coban komutasmmdaki Mogol ordularinm Anadolu’ya gelmesiyle neticelenen istikrarsiz yillar takip etmistir. Coban itaatsiz oflunun isyanlarin. bastirmis ve nihayet onu Misir’a firar etmeye mecbur birakimstr. Bu dénem bittiginde ve Magtipli seyyah Ibn Battata Anadolu’yu 1331-1332’de ziyaret cttii zaman, ibrahim, Larende’ye yerlesmis ve Konya “kralliimin baskenti” olmustu.* ® Foridun Nafiz Uziuk, Anadolu Selguklulart devlett tarihi IIl, Histoire des Seldjoukides d’Asie Mineure par un anonyme, Ankara 1952, ss. 67-68. ® Canard, dipnot 17. “HL A. R. Gibb, The Travels of Ibn Battuta, ad. 1325-1354, 1, Cambridge, 1962, <.432; fbn Battuta’nin Anadolu’ya seyahat tarihi hakkmda bak. L Hrbek, “The chronology of Ibn Battuta’s Travels”, Archiv Orientaini, 30, 1962, ss. 409-486, dzellikle s. 461. 270