AMEA İqtisadiyyat İnstitutu «ELMİ ӘSӘRLӘR» - №2- 2015

UOT 332.133.6 QURBANZADƏ A. A., i.e.n., dos.

Azərbaycan Kooperasiya Universiteti
JEL: Q 19 azercooperation@hotmail.com

ƏRZAQ-SƏNAYE KOMPLEKSİNİN DAYANIQLI İNKİŞAFININ FUNKSİONAL

TƏYİNATI

Xülasə
Məqalədə Azərbaycanın gələcək inkişafına uyğun ərzaq-sənaye kompleksinin formalaşması və
funksional strategiyasının dayanıqlığının təyinatı təhlil edilir. Ərzaq-sənaye kompleksinin ölkənin
ümumi iqtisadi inkişafına təsiri, ÜDM-nin səviyyəsində onun xüsusi çəkisinin artırılması istiqamətləri
əsaslandırılır.
Açar sözlər: ərzaq- sənaye kompleksi dayanıqlı inkişaf, funksional yanaşma, kompleks inkişaf,
idarəetmə.

GİRİŞ edilməsi önəmə gətirilmişdir. Metodoloji təyi-

Azərbaycan iqtisadiyyatının dayanıqlı in-
kişafın optimal variantlarının tərkibində ər-
zaq-sənaye kompleksinin rolu və təyinatı mü-
hüm strateji əhəmiyyət kəsb edir [7]. Yaxın
dövr ərzində ölkənin iqtisadi inkişafının hərə-
kətverici siyasətində ərzaq -sənaye komp-
leksinin elmi əsaslarla qurulması və inkişafına
ehtiyac yaranmışdır. Əsas məqsəd ondan iba-
rətdir ki, ərzaq-sənaye kompleksin mederni-
zasiyası və dayanıqlığının təyinatı ölkənin in-
novativ və ixrac yönümlü aqroemal məhsul-
larının istehsalının elmi əsaslarla idarəedil-
məsinin variantlarının müəyyənləşdirilməsidir.
Dövlət siyasətinin əsas istiqamətinə əsaslanaraq,
dayanıqlı inkişaf mərhələsinə keçən Azərbay-
canın ərzaq-sənaye kompleksinin elmi əsaslarla
tədqiqi strateji əhəmiyyətə malikdir.
Gerçəkliyin mərkəzi istiqamətlərində
Azərbaycanda ərzaq-sənaye kompleksi aqrar
iqtisadiyyatının qlobal müstəvidə mövqeyi,
gələcək inkişaf perspektivləri və nəzəri-
metodoloji əsaslarla təhlil edilməsi önə
gətirilmişdi.
Ərzaq-sənaye kompleksində metodoloji
yanaşma tərzi
Ərzaq-sənaye kompleksi dayanıqlı iqtisa-
di inkişaf strategiyasının yaradılması, funksi-
yaları və idarəedilməsi ilə fərqlənən sektorial
vahidlərinin gerçəkliyinin əsasında təhlil edi-
lir. Gerçəkliyin məqsəd və vəzifələri ”Azər-
baycan 2020: gələcəyə baxış inkişaf konsep-
siyasında ərzaq-sənaye kompleksinin təyin
natlığı baxımından ərzaq -sənaye kompleksinin
funksional təyinatının interpretasiyasına dair
elmi araşdırmalar kifayət qədər aparılmamışdır.
Bu məqsədlə ərzaq-sənaye kompleksin
modernizasiyası üçün elmi yanaşma tərzinin
nəticələrinə dair məsələlərinə aydınlıq gətiril-
mişdir. Bu önəmli çərçivə daxilində “ərzaq-
sənaye kompleksin funksional” anlayışı Azər-
baycanın dayanıqlı inkişafı kondekstində təhlil-
lərinin aparılmasına üstünlük verilmişdir.
Ərzaq-sənaye kompleksinin inkişafı və
idarəedilməsinin təhlilində sektorial baxımın-
dan çoxfunksionallığın əsasını üç sfera təşkil
edir: (1) kənd təsərrüfatının inkişafı; (2)
məhsulun texnoloji emalı və (3) ərzaq-sənaye
sahəsinə xidmət servis müəssisələri. Müasir
dövrdə sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkə-
lərdə üçüncü sferanın ÜDM-dakı payının əhə-
miyyətli artımı onu “ərzaq servis iqtisadiy-
yatı” adlanan müstəqil iqtisadi inkişaf
sahəsinə çevrilməsinə səbəb olmuşdur [6, 9 ].
Ərzaq-sənaye kompleksinin coxfunksi-
onallığının gerçəkliyinə aydınlıq gətirməklə,
onun ölkədaxili strateji mövqeyi və parametr-
lərini önəmə gətirmək olar. Metodoloji təyi-
natlığı önəmində bu, həm də onunla əlaqə-
ləndirilir ki, Azərbaycanın gələcək inkişafında
ərzaq-sənaye kompleksi fəaliyyət göstə-
rilməsinə dair dövlət siyasəti həyata keçirilir.
Müqayisəli təhlil əsasında ölkənin ərzaq-
sənaye sektorunun formalaşması baxımından
dövlət və özəl sektorlar kompleksində təyinatı
mövcuddur. Son illər ərzində milli ərzaq-

79
 «ELMİ ӘSӘRLӘR» - №2-2015 ƏRZAQ-SƏNAYE KOMPLEKSİNİN DAYANIQLI
İNKİŞAFININ FUNKSİONAL TƏYİNATI

sənaye sektoru Azərbaycanın iqtisadi inkişa-
fının başlıca sahəsinə çevrilməkdədir. Ölkə-
daxili strateji ərzaq məhsullarının rəqa-
bətədavalığının təyinatında bu sektorun
özünün yetərli dərəcədə resurs potensialına
malik olması ilə fərqlənir.
Azərbaycanın ərzaq-sənaye kompleksinin
inkişafı artıq önəmli məsələyə çevrilmişdir.
Bu siyasət yalnız lokal məzmunda deyil, həm
də regional və qlobal miqyaslarının əhatə dai-
rəsinin genişləndirilməsindən ibarətdir. Məsə-
lənin mahiyyəti onunla ölçülür ki, dövlət
tərəfindən milli ərzaq -sənaye kompleks stra-
tegiyası yaxın və orta müddətdə dayanıqlı
inkişafı iqtisadi, sosial, texniki və siyası
kondekstdə əsaslandırılmışdır. İqtisadi inkişaf
kontekstinin əsasında milli ərzaq-sənaye məh-
sullarının rəqabətədavamlı və ixrac potensiala
malik olan və ərzaq təhlükəsiszliyin təmi-
natını ehtiva edir. Əhalinin sosial ərzaq təmi-
natı kondeksti, aqrar elmi və digər humanitar
sferalarda inkişafa istiqamət verən siyasət
ölkənin dayanıqlığını təmin edən şərtlərdən
biridir. Siyasi kontekst isə milli ərzaq-sənaye
kompleks dəyərlərin ərzaq təhlükəsizliyin
diplomatiyası ilə qlobal mühitə adaptasiyasının
təşkilinin özündə birləşdirilməsidir.
Hazırkı ərzaq-sənaye inkişaf strategiyası-
nın əsasını qloballaşan iqtisadi mühitdə milli
ərzaq-sənaye sferasının şaxələnmiş struktur
sahələri ilə əlaqələndirilməsi məsələsi dövlət
tərəfindən önəmə gətirilir. Qlobal enerji layi-
hələri, maliyyə-kapital siyasəti, şaxələnmiş
istehsal sturkturun yaradılması və idarə
edilməsi və s. rasional ideyalarının tədbiqi
prosesində ərzaq-sənaye kompleksinin yara-
dılması və reallaşdırılmasının optimal səviy-
yəsində iştirak edir .
Ərzaq-sənaye kompleksin dayanıqlı inki-
şafının gələcəyə baxışı tentensiyasında funk-
sional təyinatının mühüm mövqeyi mövcud-
dur. Buraya daxildir: ərzaq təmayüllü xammal
məhsulları; məhsulun texnoloji emalı səviy-
yəsi və ölkənin dayanıqlı ərzaq-sənaye komp-
leksini təmin edilməsi (şəkil 1).

Ərzaq təmayüllü Məhsulun texnoloji emalı səviyyəsi

*bitkiçilik məhsulları * ilkin texnoloji emalı

*heyvandarlıq məhsulları * təkrar texnoloji emalı
*müxtəlif ərzaq məhsulları * tullantısız texnoloji emalı

Dayanıqlı ərzaq-sənaye kompleksinin təminatı

* taxıl emalı kompleksi

* texniki bitkilər emalı kompleksi
* ət-süd məhsulları emalı kompleksi
* müxtəlif ərzaq məhsulları emalı kompleksi
Şəkil 1 . Ərzaq-sənaye kompleksinin funksional təsnifatı
Qloballaşan ərzaq-sənaye kompleksinin  ərzaq – sənaye kompleksinin çoxfun-
funksional təyinatı ölkədə baş verən siyasi və ksional optimal səviyyəsinin təşkili və idarə
iqtisadi dəyişiklərinin gerçəkliyi ilə bağlı olunması ölkənin qlobal mühitilə inteqra-
məsələlərinin təhlillərinə daha çox diqqət yeti- siyasını təmin edə bilər;
rilməlidir. Bu gerçəklik fonunda ərzaq-səna-  aqrar-sənaye kompleksinin şaxələnməsi
ye kompleksi ölkənin hərəkətverici sahələrin- və idarədilməsinin effekti yaranır;
dən hesab olunur və təyinat təsnifatının aşa-  dayanıqlı aqrar-sənaye kompleksinin tə-
ğıdakı ideyalarını əsaslandırmaq olar: minatı rəqabət davamlı və ixrac yönümlü
məhsul istehsalının səviyyəsini artırır.
80
 AMEA İqtisadiyyat İnstitutu
Tətbiqi elmi [5] mənbələrinin nəticələri
göstərir ki, dayanıqlı inkişaf praktiki cəbhə-
dən o vaxt effekt verə bilər ki, funksional
istehsal sahələrinin ərzaq-sənaye kompleksi-
nin tamlığını təmin etsin.
Ərzaq-sənaye kompleksində infrastruktur
sahələrini inkişaf etdirilməsi önəmli məsələ-
lərdən sayılır [6]. Bu məqsədlə, son dövrlərdə
ölkənin dayanıqlı inkişafı çərçivəsində ərzaq-
sənaye kompleksin infrastrukturunda yeni
yanaşmalar formalaşmışdır. İnformasiya-tex-
nologiya, nəqliyyat, müxtəlif servis xidmət-
lərinin tədbiqi nəticəsində aqrar-sənaye
müəssisələrinin optimal inkişafının təminatında
mühüm yer tutur. İnfrastruktur öz xarakterinə
görə bir sıra sahələrini özündə birləşdirir.
Ərzaq-sənaye kompleksin funksional
təyinatına baxış
“2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Res-
publikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə eti-
barlı təminatına dair Dövlət Proqramının stra-
teji tərkib hissəsi kimi ərzaq -sənaye kom-
pleksi iqtisadi-sosial inkişafının transformasi-
yasının önəmində funksional sahələrinin opti-
mal səviyyədə yaradılmasını qarşıya məqsəd
qoymuşdur[1]. Kənd təsərrüfatı məsullarının
emalı və ixrac potensialı üçün dayanıqlı inki-
şaf modeli tələb olunur. Аzərbaycanın kənd
təsərrüfatı məhsullarının emalı və dayanıqlı
inkişaf modelində bitkiçilik ərzaq məhsul-
larının emalı sahələrinin yaradılması önəmli
sayılır. Bu baxımdan hesab edirik ki, ölkədə
ərzaq bolluğunun yaranması üçün bitkiçilik
ərzaq məhsullarının emalı kompleksinin
çoxfunksional xarakterə malik olmasını nəzə-
rə alınmaqla, ümumi emal məhsullarının
optimal səviyyəyə çatdırılmasına nail olmaq
mümkündür. Ölkənin valyuta gəlirlərinin
artması və qeyri-neft sektorunun fonunda bit-
kiçilik emalı məhsullarının rəqabətədavamlılı-
ğının təmin edilməsi problemi strateji siya-
sətinin tərkib hissəsinə çevrilməkdədir. Bu
tipdə inkişaf etdiyi ölkələrdə kənd təsərrüfatı
məhsullarının 50-60%-i elmi-tədqiqatlara əsas-
lanır və elmtutumlu məhsullarını əhatə edir.
Miqyas nisbətində elmi-tədqiqatlara əsas-
lanan innovativ ərzaq-sənaye məhsullar xarici
bazarda rəqabətədavamlı və kapital yığımlığı
ilə fərqlənir. Azərbaycanda yüksək məhsul-
81
«ELMİ ӘSӘRLӘR» - №2- 2015
darlığa malik, kommersiya yönümlü və emal
tutumlu bitkiçilik ərzaq emalı məhsullarının
elmi əsaslarla təşkili ərzaq-sənaye komp-
leksinin optimallığı miqyasında strateji əhə-
miyyət kəsb edir. Buraya daxildir, təbii
resursların kənd təsərrüfatında effektli istifadə
edilməsi; yüksək genetik məsuldarlığa malik
olan bitkilərin yetişdirilməsi; aqroemal tutumlu
məhsul istehsalın inkişaf etdirilməsi və s.
Müasir dövrdə kənd təsərrüfatının inkişaf
perspektivləri ərzaq-sənaye kompleksinin da-
yanıqlığının əsasında dəyərləndirilir. Yaxın
gələcəkdə ərzaq-sənaye sahələrinin dayanıqlı
inkişafının təminatının yaranması və qlobal
mühitin “tələb və təklif” kondeksində ixrac
potensialına çevrilməsinə stimul verəcəyi
gözlənilir. Kənd təsərrüfatı sahələrininin tex-
noloji təminatı, istehsal potensialının effekt-
liyi, məhsula təlabat, xammal resursun vəziy-
yəti baxımdan fərqli cəhətlər mövcuddur. Son
dövrlərdə ərzaq-sənaye sahəsində islahatlar
aparılır, buna müvafiq bir sıra emal strukturlar
sürətlə inkişaf edir, onun ilkin və təkrar ema-
lına kapital yatırdılır. Bununla yanaşı, emal
sənayesində əsasən istehsal gücünün artırıl-
masına, bazar imkanlarının genişləndirilmə-
sinə meyl daha artırmaqdadır. İdeya istiqamət
ondan ibarət olmalıdır ki, aqroemal müəs-
sisənin modernəşməsinə döğru çağırışlar üs-
tünlük təşkil etməlidir; yeni texnoloji avadan-
lığın və nisbətən iri istehsal güclərinin olma-
sını tələb edir.
“Azərbaycan Respublikası regionlarının
sosial-iqtisadi inkişafı üzrə II Dövlət Proq-
ramının” icrasına uyğun olaraq taxıl, üzüm və
meyvə-tərəvəz, eləcə də bir sıra texniki
bitkilərinin inkişaf etdirilməsi qarşıya məqsəd
qoyulmuşdur [2]. Ölkədə (2013-çü il) 2.9 mln.
ton taxıl, 820 min ton meyvə,152 min ton
üzüm, 116 min ton tərəvəz, 57 min ton
pambıq və s. bitkiçilik məhsulları istehsal
olunmuşdur. Əhalinin bitkiçilik ərzaq məhsul-
larına olan tələbatının daxili istehsal həcminə
görə adambaşına buğda cəmi 146.7 kq (nor-
ma-180 kq hesablanır); kartof-146.8kq (44.3
kq); tərəvəz-bostan -168.3 kq (96.1 kq);
meyvə -82.8 kq ( 46.8 kq) təşkil etmişdir [3].
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən ərzaq
məhsullarının emalı sahələri dinamik artım
 «ELMİ ӘSӘRLӘR» - №2-2015
tempinə malikdir. Bitkiçilik ərzaq məhsul-
larının emalında taxılın xüsusi çəkisi yüksək-
dir. Faktiki olaraq ölkədə 146 taxıl emalı
müəssisələri yaradılmışdır. Məhsulun 85 %-ə
qədəri illik gücü 10-30 min ton arasında olan
kiçik müəssisələr hesab olunur.
Üzüm-şərab emalının təşkili dayanıqlı in-
kişafın əsas istiqaməti kimi qəbul edilir.
Üzüm-şərab emalı üçün ölkədə 1.2 mln.ton
üzüm məhsulu istehsalı imkanları mövcuddur.
Üzüm-şərab emalının diversifikasiyası ixrac
potensialını təmin edən məhsul istehsalı üçün
effekt yaradır. Önəmin daha bir istiqaməti öl-
kədə yüksək keyfiyyətli şüşə məhsullarını
istehsal etmək üçün keyfiyyətli xammal resur-
sları vardır. Ölkədə 50-yə yaxın şərab və şərab
məhsulları istehsal olunur. İstehsal olunan
şərabların 37.4 %-i süfrə, 28.2% desert və 34.4%
isə tünd şirin növünə ayrılır. Üzüm-şərab
emalının 57.4%-i Gəncə-Qazax, 28.2%-i
Abşeron (Bakı) rayonlarında cəmləşmişdir.
Bitki yağlarının emalında texnoloji metod-
ların tətbiqi iqtisadi effekt yaradır. Pambıq və
günəbaxan yağları “Teksun Yağ Sənaye
ATSC tərəfindən istehsal olunur. Faktiki
praktikada daxili məhsulun yüksək keyfiyyəti
və beynəlxalq müqayisəli üstünlüyə malik ol-
ması, istehlak tələbatının daxili istehsal hesa-
bına ödənilməsi və ixracın artırılmasını
prioritet istiqamətlərindən birinə çevirir.
Meyvə istehsalı və onun emalı Quba –
Xaçmaz (tumlu meyvə istehsalının 60 %-i),
Şəki –Zaqatala (qərzəkli meyvə istehsalının 80
%-i ), Lənkəran-Astara (sitrus meyvənin 100%-
i) və s. rayonlarında formalaşmışdır. Meyvə
şirələri istehsalının 44.6 %-i Bakı, 35.2%-i
Gəncə, Zaqatala Qəbələ, Şəki və s. şəhərlərdə
cəmləşmişdir. Konservləşdirilmiş meyvə-tərə-
vəzin 89.7%-i Quba-Xaçmaz rayonunda
yaradılmışdır.
Azərbaycanın əlverişli təbii iqlim fəraş
tərəvəz istixana kompleksində innovativ tex-
nologiya tədbiqində iqtisadi effekt yarat-
mışdır. İstixana kompleksində ”torpaqsız”
texnologiyaya əsaslanan faraş tərəvəz key-
fiyyət və kəmiyyət baxımdan dayanıqlı isteh-
sal sahəsi kimi effektli hesab olunur. Azərbay-
canda faktiki praktikada 27 istixana kompleksi
fəaliyyət göstərir, bunun 51.8%-i Bakı və
82
ƏRZAQ-SƏNAYE KOMPLEKSİNİN DAYANIQLI
İNKİŞAFININ FUNKSİONAL TƏYİNATI
şəhərətrafı qəsəbələrdə; 22.2 %-i Abşeron rayo-
nunda yerləşir, Şəmkir, Salyan, Xaçmaz, Şamaxı,
Yevlax, Samux, Sabirabad inzibati rayonlarında
da yeni tipli istixana kompleksləri (ümümi
cəmin-26.0 %-i) tikilimişdir. Azərbaycanın ət-
süd istehsalı kompleksinin sosial və iqtisadi
inkişafı müəyyən templə formalaşır. Hazırda
ölkədə 2.8 mln. baş mal-qara, 25.2 mln. baş
quş vardır. Son 20 ildə ət istehsalı –
95.4%,süd istehsalı- 98.4%, yumurta istehsalı
isə 52% artmışdır. Ölkədə orta hesabla
adambaşına 34 kq ət, 250 kq süd 132 ədəd
yumurta istehlak olunmuşdur. Hazırda kənd
təsərrüfatının ümumi istehsal həcmində hey-
vandarlıq məhsullarının xüsusi çəkisi 48.9%-ə
çatmışdır. Faktiki olaraq ət və ət məhsulları
ilə özünü təminetmə səviyyəsi 90-92% ara-
sında dəyişilir. Heyvandarlıq məhsulları ilə
təminatda xarici ticarətdən və idxaldan asılılıq
mal-qara və quş əti üzrə 12.4 – 13.2%, süd və
süd məhsulları üzrə isə 28.7 -29.4% arasında
dəyişilir. Ərzaq-sənaye kompleksinin dinamik
inkişafı nəticəsində regionlarda ət-süd
istehsalının xüsusi çəkisi artmaqdadır. Ət-süd
istehsalında Aran regionu (ət-34.7%; süd-
38.2%); Gəncə-Qazax (ət-13.2%;süd-14.3%);
Şəki-Zaqatala (ət-12.3%; süd -14.2%) və s.
fərqlənir. Mövcud ət-süd istehsalı başlıca
olaraq daxili (yerli) xammalı əsasında
fəaliyyət göstərir. Ət-süd istehsal sahələri
Bakı, Gəncə, Sumqayıt şəhərətrafı zonalarda
optimal səviyyədə təşkil olunmuşdur. Bu
cəhətdən Bakı ət kombinatının yeni
texnologiya ilə ət istehsalı artmış və key-
fiyyət göstəriciləri arasında fərqlər dəyişil-
mişdir. Süd emalı effektində Bakı süd
kombinatı yenidən qurulmuş və hazırda ölkə
üzrə üzlü süd məhsulunun 80.2%-ni, yağın
30%-ni özündə birləşdirmişdir [8].
Ət istehsalının artırılması məqsədi ilə, iri
malqara kökəltmə komplekslərinin yaradıl-
ması tələb olunur. Bu məqsədlə Bərdə rayonu-
nun Mehdili kəndində (2 min başlıq mal-
qara), Ağcabədi rayonunu Qaravəlli kəndində
(900 başlıq mal-qara) və s. rayonlarda
kökəltmə kompleksləri yaradılmışdır. Hey-
vandarlıq ərzaq məhsullarının emalı kom-
pleksində “Milk Pro” (Bakı), ”Atena”
 AMEA İqtisadiyyat İnstitutu
(Ağcabədi), “Pal süd” (Lənkəran ) və s. emal
şəbəkələri fəaliyyət göstərir.
Dayanıqlı ərzaq-sənaye kompleksinin yeni
texnologiyalar əsasında yaradılması və inkişaf
etdirilməsi iqtisadi və istehsal-texnoloji əlaqələ-
rinin strateji fəaliyyətinə təkan verir. Аzər-
bаycаnın gələcək inkişafı modeli prizması
baxımından ərzaq-sənaye sahəsində struktur
dəyişiklikləri aparmaqla yanaşı, beynəlxalq
inteqrasiya formalarının elmi əsaslarla optimal
tətbiqinə nail olmaq tələbini qarşıya tələb qoyur.
Azərbaycanın aqrar-sənaye kompleksinin
funksional sahəsinin təyinatında rəqabət üs-
tünlüyünə malik və ixrac potensial sahələri-
nin seçilməsi önəmlidir [4]. Bu zaman regi-
onal tarazlıq, sahələrarası balans, ərzaq təh-
lükəsizlik, informasiya və s. prinsiplər əsas
götürülməlidir.
Təhlillər göstərir ki, ölkə üzrə üzüm-şərab,
pambıq emalı, meyvə-tərəvəz, balıq və ət-süd
məhsulları və s. ərzaq-sənaye sahələrinin
artırılmasının nəticəsində ixrac potensialının
diversifikasiya edilməsinə şərait yaratmaq
mümkündür. Məsələnin xarakteri ondan
ibarətdir ki, kənd təsərrüfatı və ərzaq emalı
məhsulları ixracının rəqabətədavamlılığı
modern texnologiyaları üzərində qurulmalıdır,
istehsal sahələrinin kompleks formada artırıl-
masına səy göstərilməlidir. Bu isə respub-
likada istehsal edilən kənd təsərrüfat və ərzaq
sənaye məhsulları üçün xarici bazarlara daxil
olmaq üçün sertifikatların əldə edilməsinə
yardım göstərə bilər [9].
Problemin əsas dəyərlərindən biri də
ərzaq-sənaye kompleksinin istehsal prose-
sində “elmi məhsulların” tədbiqi ölkənin
strateji maraq dairəsini əhatə edir.İnkişaf
etmiş sənaye ölkələrinin iş təcrübəsi göstərir
ki, ərzaq-sənaye məhsulların dayanıqlığının
əsasını “elmi məhsullar”ın hesabına həyata
keçirilir. Ölkəmizdə bunu həyat keçirmək
məqsədi ilə ərzaq-sənaye kompleks sahələrini
elmi-tədqiqat müəssisələri ilə birlikdə təşkil
edilməsi məqsədəuyğundur.
NƏTICƏ
 Ərzaq-sənaye kompleksinin dayanıqlığı və
ölkənin gələcək iqtisadi-sosial inkişafına təsiri
strateji əhəmiyyət kəsb edir. Dayanıqlı ərzaq-
83
«ELMİ ӘSӘRLӘR» - №2- 2015
sənaye kompleksinin funksional təminatı
baxımından, yaxın onillikdə kənd təsərrüfatı
və investisiya resurslarından effektli istifa-
dənin optimal ssenarilərinin işlənməsi və
praktiki istiqamətləri strateji əhəmiyyət kəsb
edir. Bu mühüm strateji əhəmiyyəti bir daha
dəyərləndirərək, aşağıdakı nəticə və təkliflər
müəyyən edir:
 ərzaq-sənaye kompleksinin funksional
təyinatı müasir iqtisadi baxışlar çərçivəsində
yeni metodoloji yanaşma və əsaslandırmada
interpretasiya edilməsi meyli artmışdır. Milli
ərzaq – sənaye kompleksinin funksional inkişaf
nəticələrinə dair təkliflər irəli sürülmüşdür;
 milli ərzaq-sənaye kompleksinin inteqral
şəbəkəsi ölkənin gələcək şaxələnmiş istehsal
sahələri ilə əlaqənin dayanıqlı fəaliyyəti əsas-
landırılmışdır.
 ərzaq-sənaye kompleksinin ölkənin iqtisadi-
sosial inkişafındakı təyinatı yeni istiqamətlər
əsasında təhlil olunmuş və rəqabətə davamlı,
ixracyönümlü məhsullarını emalı və çoxfun-
ksional struktur formalarının yaradılması,
perspektivləri təsbit edilərək göstərilmişdir.
ƏDƏBIYYAT SIYAHISI
1. “2008-2015 –ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə
etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı” 25
avqust, 2008 il.
2. Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-
2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət
Proqramı” 14 aprel, 2
009 il.
3. Azərbaycanın statistik göstəriciləri. ARDSK.Bakı,
2013.
4. QasımlıV.Ə.İqtisadi modernizasiya. Bakı,
2014. 295 s.
5. Haydar B. Milli Ekonomi Model. İstanbul.
2005. 354 s.
6. Особенности концепции устойчивого
развития. Москва, 2010. 110 с.
7. FAO: Report of the Global Consultation on ag-
ricultural Extension, Rome, 2011
8. A.A.Qurbanzadə. Aqrar islahatlar və dayanıqlı
ərzaq təminatının əsas prioritetləri.//Azərbaycan
Aqrar Elmi, 6 say, 2010, s.14-17
9. A.A.Qurbanzadə. Azərbaycanın ərzaq
məhsullarının beynəlxalq ticarət sisteminə
inteqrasiyasının metodiki əsasları.//Az.ETKTİ və
Tİ-nun Elmi əsərləri, 4 say, 2009, s.81-85
 «ELMİ ӘSӘRLӘR» - №2-2015 ƏRZAQ-SƏNAYE KOMPLEKSİNİN DAYANIQLI
İNKİŞAFININ FUNKSİONAL TƏYİNATI

Курбанзаде А. А. к.э.н.,
Доцент Азербайджанского Университета Кооперации

Резюме
В статье рассматривается устойчивое развитие аграрно-промышленного комплекса. Также
изучается влияние аграрно-промышленного комплекса на общее развитие экономики страны. Для
этого, на поставку продуктов питания в контексте устойчивого развития и значимости будущих
направлений введенных.
Ключевые слова: функциональная развитие, комплексная развитие, устойчивое развитие,
конструктивный подход, переработка сельскохозяйственной продукции, управление.

Gurbanzadeh A.A.
Candidate of Economic Sciences,
Associate Professor Azerbaijan Cooperation University

Abstract
The article investigates agrarian reforms, sustainable food policy in the context of the economic and
social development. As well as the agrarian reform policies analyzed in accordance with the priorities of
sustainable food supply.. For this purpose, the supply of food in the context of sustainable development
and significance of future directions introduced.
Keywords: food security, food policy, sustainable development, the constructive approach, the agro-
processing.

Daxil olub: 13.03.2015

Rəy verib: i.f.d., dos. Soltanlı İ.Q.

84