ELLIS PETERS

TRĘDOWATY
OD ŚWIĘTEGO
IDZIEGO
Przełożyła Maria Grabska
PHANTOM PRESS INTERNATIONAL GDAŃSK 1993

ROZDZIAŁ PIERWSZY
Pewnego poniedziałkowego popołudnia w październiku roku pańskiego 1139 brat
Cadfael przekroczył furtkę opactwa z niejasnym przeświadczeniem, że zanim wróci na wielki
dziedziniec, wydarzy się coś strasznego. Nie miał powodu przypuszczać, że jego nieobecność
potrwa dłużej niż godzinę. Wybierał się tylko na drugi koniec podgrodzia, do szpitala w Saint
Giles, odległego ledwie o pół mili od opactwa w Shrewsbury, jedynie zaś po to, by uzupełnić
w szpitalnej aptece zapas olejków, balsamów i maści.
W Saint Giles zużywano mnóstwo takich leków. Nawet gdy trędowatych - dla opieki
nad którymi założono szpital - było niewielu, zawsze tuliło się tam parę biednych i chorych
duszyczek, natomiast ziołowe leki Cadfaela koiły i leczyły nie tylko rany, ale i umysły.
Zwykle co trzy tygodnie Cadfael dreptał do leprozorium zaopatrzony w zestaw świeżych
specyfików. Ostatnio czynił to tym chętniej, iż brat Marek, jego nieoceniony i dotąd
nieodżałowany pomocnik w herbarium, poczuł powołanie, by przez rok służyć
nieszczęśnikom pozostającym pod patronatem świętego Egidiusza. Wizyta w Saint Giles była
więc zawsze okazją do miłych wspomnień dni, które przeminęły.
Aby bowiem wszystko było jasne, trzeba zaznaczyć, że złe przeczucia Cadfaela nie
miały nic wspólnego z doniosłymi wydarzeniami, jakich świadkiem miało być wkrótce
opactwo pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła w Shrewsbury. Nie myślał o
przygotowywanych tu zaślubinach. Żaden omen nie wieścił też czyjejś nagłej i gwałtownej
śmierci. Cadfael podejrzewał raczej, że w czasie jego nieobecności stłucze się naczynie pełne
cennego wywaru, wykipi syrop albo przepali się rynka. Bał się, że płomień z przepełnionego
drewnem piecyka sięgnie ziół, suszących się w pęczkach pod sufitem, lub też, co gorsza,
pójdzie z dymem całe herbarium.
Marek był spokojny, sumienny i zręczny. Kiedy odszedł, Cadfael za wszystkie swoje
grzechy został pokarany pomocą najbardziej roześmianego, naiwnego, nieuważnego i
niezdarnego spośród świętych młodzianów. Był to rozpieszczony, obdarzony przesadnie
pogodnym usposobieniem dziewiętnastoletni żółtodziób, który w rozwoju swojego umysłu na
zawsze chyba zatrzymał się na poziomie szczęśliwego dwunastolatka. Miał dwie lewe ręce,
za to jego zapał i wiara w siebie były niewzruszone. Uważał, że dobrymi chęciami można
zdziałać wszystko, lecz nie potrafił sobie poradzić z najmniejszym kłopotem. Efekty
własnych poczynań niezmiennie zaskakiwały go i przerażały. By dopełnić miary problemu,
jaki sobą przedstawiał, trzeba przyznać, że był najbardziej dobrodusznym i uczuciowym
człowiekiem pod słońcem. I głuchym jak pień na wszelkie nauki, nadzieja jego nigdy bowiem
nie gasła. Besztany za stłuczenie, zniszczenie, pomieszanie czy przypalenie czegoś,
przyjmował karę z nieodmiennie cichą pokorą. Przy każdym przewinieniu był pewien
przebaczenia i święcie przekonany, że podobna katastrofa już mu się nie przydarzy. Cadfael
lubił go tak samo, jak się na niego wściekał - bez miary. W końcu posępnie machał ręką na
szkody, jakich zawsze należało się spodziewać, gdy chłopiec miał wykonać polecenie bez
nadzoru. Oczywiście prócz dobroci miał on i inne zalety. W kopaniu ziemi - a jesienią była to
najważniejsza praca - nie miał sobie równych. Zagłębiał łopatę w ziemię z zapałem, z jakim
inni oddawali się modlitwom, a odwracał skibę z miłością i braterskim uczuciem, które
Cadfael wysoko u niego cenił. Broń Boże tylko, by miał sadzić tam, gdzie już skopał!
Niestety, brat Oswin miał drewniane palce.

1
 Tak więc brat Cadfael nie mógł sobie pozwolić na rozmyślania o świetnych
zaślubinach, jakie za dwa dni miały się odbyć w przy klasztornym kościele. Prawdę mówiąc -
całkowicie o nich zapomniał. Dopiero przechodząc przez podgrodzie, zauważył, że ludzie
zbierają się przed domami w luźne grupki i spoglądają wyczekująco za miasto, na drogę
prowadzącą do Londynu. Dzień był pochmurny i chłodny, w powietrzu wisiała mżawka, ale
szacowne matrony ze Shrewsbury nie miały zamiaru z tego powodu dać się pozbawić
widowiska. Tą drogą miały nadjechać oba orszaki weselne i najwyraźniej rozeszła się właśnie
wieść, że zbliżają się już do miasta. Jako że opactwo leżało za murami, spora liczba
mieszczek przeszła przez bramę i zmieszała się z ludźmi z podgrodzia. Panował ruch i zgiełk
jak w zwykły dzień targowy. Nawet żebracy zebrali się wokół bramy w świątecznym
podnieceniu. Kiedy pan na tak wielkich włościach zjeżdża, by poślubić dziedziczkę równie
rozległego majątku, można mieć nadzieję, że świetnej uroczystości towarzyszyć będą hojne
jałmużny.
Cadfael obszedł mur, otaczający targ koński, i ruszył głównym traktem. Tu domy stały
już rzadziej, a pola i zagajniki wyciągały zielone palce, by dotknąć skraju drogi. Tu także
kobiety stały przed drzwiami, chcąc choć przez chwilę popatrzeć na pannę i jej narzeczonego.
Przed dużym domostwem w połowie drogi do Saint Giles zebrał się tłumek gapiów, którzy
przez otwartą bramę z zaciekawieniem przyglądali się krzątaninie na dziedzińcu. Słudzy i
pachołkowie biegali między domem a stajnią, na podwórzu migały kolorowe kubraki w
barwach barona. Tu miał się zatrzymać pan młody ze swoją świtą, natomiast panna i jej
orszak nocowali w gościnnych komnatach opactwa. Prosta ludzka ciekawość kazała
Cadfaelowi przystanąć na chwilę wraz z innymi. Dom był duży, otoczony solidnym wałem,
za którym znajdował się ogród i sad. Należał do Rogera de Clinton, biskupa Coventry, jednak
sam właściciel rzadko się tu pojawiał. Udzielenie gościny Huonowi de Domville, który
władał ziemiami w Shropshire, Cheshire, Stafford i Leicester, było po części przyjacielską
przysługą dla opata Radulfusa, a po części politycznym ukłonem w stronę potężnego barona,
o którego łaski i protekcję warto było zabiegać w tych niepewnych czasach. Co z tego, że król
Stefan niepodzielnie władał większą połacią kraju, skoro na zachodzie jego przeciwnicy
trzymali się mocno, a wielu lordów gotowych było przejść na drugą stronę, jeśli szala fortuny
choć trochę się przechyli. Ledwie trzy tygodnie wcześniej cesarzowa Matylda wysiadła na
brzeg w Arundel, a z nią jej przyrodni brat Robert, książę Gloucester i stu czterdziestu
rycerzy. Przez źle pojętą szczodrość, a może przez podstępne rady fałszywych przyjaciół, król
pozwolił jej zająć Bristol, gdzie znalazła popleczników swej sprawy i umocniła się już na
dobre. Z tych to przyczyn ludzie rozglądali się wokół nieufnie i z zapartym tchem słuchali
nowin. Tu, na wsi, pogodna jesień dawała złudzenie spokoju, ale mogło się zdarzyć, że nim
wojna domowa dobiegnie końca, nawet biskup potrzebować będzie wpływowych
sojuszników.
Za domem biskupa droga biegła wśród drzew, pozostawiając miasto w oddali. O strzał
z łuku, na rozdrożu, widać było niski, długi dach hospicjum, chruściany płot klauzury, a za
nim nieco wyższy dach kościoła z masywną, niską sylwetką dzwonnicy. Kościółek składał się
z prezbiterium i na- wy, do której od północy przylegała niższa nawa boczna. Za nim
rozciągał się cmentarz, a w jego centrum stał drewniany krzyż. Zabudowania te nie były zbyt
widoczne z obu prowadzących do miasta dróg. Trędowaci nie mają wstępu na ludne ulice
grodów, a gdy proszą o wsparcie za murami, też muszą trzymać się na uboczu. Święty, który
im patronował, z własnej woli zaszył się na pustyni, ale oni nie mieli innego wyboru, jak
pozostawać w przymusowej izolacji.
Jasne było jednak, że i oni nie wyzbyli się zwykłej ludzkiej ciekawości, bo tak samo
jak inni tłumnie wylegli na drogę. I dlaczegóż by biedakom nie wolno było przynajmniej
popatrzeć na szczęśliwych bliźnich? Pozazdrościć im, jeśli do wyższych uczuć nie byli już
zdolni, a życzyć pomyślności w małżeństwie, jeśli pozwalała im na to wielkoduszność
charakteru? Wzdłuż płotu ustawił się szereg postaci w ciemnych szatach, nie tak żwawych jak
ich zdrowi współziomkowie, lecz równie podekscytowanych. Cadfael znał wielu z nich.
Osiedli tu już na zawsze, z pomocą swych opiekunów starając się przeżyć resztkę
nieszczęśliwego żywota najlepiej jak umieli. Kilku było nowych. Wstępowali tu pielgrzymi,
wędrujący od leprozorium do leprozorium jak kraj długi i szeroki. Zatrzymywali się na krótko
2
w ustronnym sanktuarium jakiegoś świętego o szczególnej mocy, a potem znów samotnie
ruszali w dalszą drogę. Niektórzy wlekli się o kulach lub opierali ciężko na kosturach. Stopy
mieli okaleczone przez chorobę albo okryte bolesnymi wrzodami. Ktoś poruszał się na małym
drewnianym wózku. Inne obrzmiałe ciało jak bezwładny tobół kuliło się pod płotem, a
zniekształcona twarz kryła siew cieniu kaptura. Paru z tych, co mogli się swobodnie poruszać,
zasłaniało twarze szmatami, zza których widać było tylko oczy.
Liczba pacjentów zmieniała się w miarę, jak odchodzili pielgrzymi. Porzucali to
miejsce jak każde inne, ruszając do następnego przytułku, skąd rozpościerał się widok na inną
krainę. Zwykle jednak znajdowało tu schronienie i opiekę od dwudziestu do trzydziestu
chorych. Przełożonego szpitala mianował opat. Mnisi i świeccy bracia służyli tu na własną
prośbę. Wiadomo było, że pielęgniarz w każdej chwili może zostać pacjentem, ale nigdy nie
trzeba było długo czekać na kolejnego ochotnika, który go zastąpi i się o niego zatroszczy.
Cadfael pracował tu ponad rok. Nie czuł wstrętu, a tylko wyważoną litość i szacunek, który
tak często okazywał się najlepszą zachętą i wsparciem. Co więcej, przychodził tu tak
regularnie, że jego wizyty stały się jednym ze stale wypełnianych obowiązków, podobnie jak
posługa do mszy. Opatrywał już tyle i tak strasznych ran, że nie mógłby ich spamiętać. W
poskręcanych skorupach, które leczył, odkrywał czułe serca i żywe umysły. Kiedy jeszcze
wędrował po świecie, był świadkiem wielu bitew, dotarł z krucjatą aż do Akry, Askalonu i
samej Jerozolimy. Widywał śmierć okrutniejszą niż ta, którą przynosi choroba, pogan
łagodniejszych od chrześcijan, poznał trąd, który toczy serce i wrzody na duszy gorsze od
tych, które przecinał i leczył swoimi ziołami. Nie był zbytnio zdziwiony, kiedy Marek
zdecydował się pójść jego śladem. Doskonale wiedział, że i bez jego przykładu Marek ma
wszelkie dane, by pójść jeszcze krok dalej. Cadfael znał siebie zbyt dobrze, aby chcieć zostać
księdzem, ale prawdziwego kapłana rozpoznawał od razu.
Brat Marek dojrzał go z daleka i wybiegł mu na spotkanie. Gładka twarz jaśniała
uśmiechem, niesforne włosy koloru słomy sterczały wokół tonsury. Prowadził za rękę
skrofuliczne dziecko; jasna głowina chudziutkiego chłopczyka usiana była starymi,
przysychającymi ranami. Marek odgarnął włosy, które przywarły do ostatniego jątrzącego się
jeszcze miejsca i z dumą spojrzał na swoje dzieło.
- Tak się cieszę, że przyszedłeś, Cadfaelu. Kończy mi się już balsam z pomurnika, a
patrz, jakie cuda zdziałał! Ostatnia rana prawie się już zagoiła. Opuchlizna na szyi też jest
mniejsza. Bran, chłopcze, pokaż się bratu Cadfaelowi! To on robi dla nas lekarstwa, bez niego
byś nie wyzdrowiał. No, biegnij teraz do matki i stań przy niej, żebyś nie stracił przed-
stawienia. Niedługo nadjadą.
Dziecko puściło jego dłoń i odbiegło w stronę smutnej czeredy, która w tej właśnie
chwili wcale smutna nie była. Słychać było pogawędki, podśpiewywanie, nawet śmiechy.
Marek spojrzał w ślad za swym najmłodszym podopiecznym. Patrząc na niepewne,
koślawe nóżki dziecka, potykające się z niedożywienia, wyraźnie posępniał. Chłopiec był tu
dopiero od miesiąca i wciąż jeszcze wyglądał jak szkielet.
- Ten przynajmniej nie jest nieszczęśliwy - powiedział brat Marek, jak gdyby sam był
tym zdziwiony. - Kiedy ni- kogo nie ma w pobliżu, nie odstępuje mnie na krok i ani na chwilę
nie przestaje gadać.
- Walijczyk? - spytał Cadfael, przyglądając się dziecku w zadumie. Imię musiano mu
nadać na cześć błogosławionego Brana, który pierwszy zaniósł Ewangelię do Walii.
- Jego ojciec pochodził z Walii. - Marek odwrócił się i spojrzał przyjacielowi w oczy z
żarliwą nadzieją. - Czy myślisz, że można go uleczyć? Całkowicie uleczyć? Przynajmniej
teraz ma co jeść... Kobieta tutaj umrze. Zobojętniała na wszystko. Traktuje go dobrze, ale
najszczęśliwsza jest, kiedy go nie widzi. Naprawdę wierzę, że chłopiec może jeszcze wrócić
do świata.
Albo z niego odejść, pomyślał Cadfael. Jeżeli tak wytrwale za tobą biega, przesiąknie
na wylot kościelnym kadzidłem, a opactwo ma tuż pod ręką.
- Mały jest pojętny? - zapytał.
- Bardziej niż wielu takich, którzy umieją czytać i liczyć i uczą się łaciny. Mądrzejszy
od niejednego, co odziany jest w delikatne płótno, a niańka nie spuszcza go z oka. Spróbuję
zacząć go uczyć w miarę swoich sił.
3
 Podeszli do drzwi leprozorium. Szmer podnieconych głosów narastał, a na drodze dały
się słyszeć zbliżające się szybko inne odgłosy - szczękanie uprzęży, nawoływania
sokolników, rozmowy, śmiechy, stłumione uderzenia podków na porośniętym trawą skraju
wydeptanego traktu. Zbliżał się jeden z weselnych orszaków.
- Mówią, że pierwszy ma przybyć pan młody - bąknął Marek, wchodząc z ganku do
ciemnej sieni i prowadząc Cadfaela do kąta, gdzie stała apteczna szafa. Jeden klucz do niej
miał Fulko Reynald, zarządca opactwa i przełożony szpitala. Brat Cadfael posiadał drugi.
Otworzył sakwę i zaczął z niej wykładać przyniesione specyfiki.
- Wiesz coś o nich? - spytał Marek, ulegając trawiącej go ciekawości.
- O kim? -wymamrotał Cadfael, zajęty lustracją pustych miejsc na półkach.
- Szlachetnie urodzonych, którzy przybędą, by tu się pobrać. Znam tylko ich imiona.
Wiem, że nie powinienem poświęcać im tyle uwagi - Marek zarumienił się, zawstydzony - ale
nasi biedacy, którzy na co dzień mają tylko swoje rany i kalectwo, wiedzą o nich więcej ode
mnie i Bóg jeden wie, skąd. To jest jak płomyczek, który ich ogrzewa. Jak gdyby każda
radość, o którą się otrą, pomagała im bardziej, niż ja jestem w stanie to uczynić. W końcu to
tylko wesele!
- Zaślubiny - przyświadczył Cadfael poważnie, ustawiając w rzędach słoiki maści i
flaszki balsamów z alkanny, zawilca, mięty i trędownika, którym przyświeca Wenus i
księżyc, oraz z ziaren owsa i jęczmienia. - Zaślubiny to węzeł, łączący dwa żywoty i jako taki
nie jest sprawą błahą - stwierdził, dodając gorczycę, która, choć jest zielem Marsa, w
maściach i okładach cudownie leczy najbardziej nawet złośliwe wrzody. - Każdy mężczyzna i
każda kobieta, którzy przeszli tę próbę, troszczą się o los młodych, którzy przed nią stają.
Nawet i ci, co nie doświadczyli życia w małżeńskim stadle, mogą życzyć im wszystkiego
dobrego.
Cadfael zebrał w życiu wiele rozlicznych doświadczeń, nim zamknęła się za nim
klasztorna furta, nigdy jednak nie zdecydował się na ożenek. Raz, co prawda, niemal już stał
przed ołtarzem, a więcej niż raz udało mu się w porę od tej możliwości wywinąć. Niekiedy
rozpamiętywał owe chwile i na to wspomnienie czuł jednak w sercu lekki żal.
- Baron ma słynne nazwisko, ale nie wiem o nim nic więcej, poza tym, że jak
powiadają, jest w dobrych stosunkach z królem - powiedział. - Zdaje mi się, że kiedyś znałem
starego krewniaka panny. Ale czy pochodzi z tej samej linii, tego już nie odgadnę.
- Mam nadzieję, że jest urodziwa - rzekł Marek.
- Przeor Robert z zaciekawieniem wysłuchałby twoich słów - zauważył sucho Cadfael,
zamykając drzwi szafy.
- Piękno potrafi leczyć -tłumaczył z przejęciem Marek, wcale nie zawstydzony. - Jeśli
jest młoda i śliczna, jeśli przejeżdżając uniesie głowę i uśmiechnie się do nich, jeśli się nie
wzdrygnie na ich widok, zrobi więcej dla tych moich biedaków, niż ja mogę zdziałać nożem i
okładami. Dopiero tutaj zaczynam pojmować, że łaska to coś, co można pochwycić z
przemijającego dnia i odłożyć sobie na później, by móc o tym rozmyślać. Oczywiście nie
musi to być czyjaś uroczystość weselna - dodał mniej pewnie - ale skoro to ona właśnie się
szykuje, szkoda byłoby tę okazję zmarnować.
Cadfael objął ramieniem wciąż szczupłe i wątłe barki Marka, i pociągnął go z
powrotem przez panujący w sieni półmrok do ożywionego zbiegowiska w jasnym świetle na
zewnątrz.
- Ufajmy i módlmy się - powiedział serdecznie - że sta- nie się ona źródłem łaski także
i dla pary, na cześć której to wszystko się dzieje. Z tego, co słyszę, jedno z nich już nadjeżdża.
Chodźmy popatrzeć!
Szlachetny pan młody zbliżał się wraz z orszakiem w splendorze wspaniałych barw, z
dźwiękiem rogów i cichym, nieustającym śpiewem dzwoneczków uprzęży. Kawalkada
rozciągała się na pięćdziesiąt kroków, a za nią biegli piesi słudzy, prowadząc juczne kuce i
dwie pary wielkich chartów na smyczach. Nędzna gromadka wyrzutków zebrała całą swą
odwagę i posunęła się o kilka kroków naprzód, by lepiej się przyjrzeć miękkim, przepięknie
barwionym tkaninom, jakie nigdy nie miały okrywać ich ciał. Kiedy procesja zrównała się z
chruścianym płotem, wokół rozległ się cichy, spłoszony szmer podziwu.
Na przedzie, na wielkim czarnym koniu, odzianym jak i jeździec w przepyszny
4
szkarłat i złoto, jechał tęgi, postawny mężczyzna o szerokiej piersi. Nie był szczególnie
wytworny, ale pewnie trzymał się w siodle, wysforowawszy się spory kawałek przed resztę
jeźdźców, tak by każdy na własne oczy mógł stwierdzić jego absolutne pierwszeństwo. Za
nim jechało konno trzech młodych giermków, cały czas czujnie wpatrzonych w swego pana,
jak gdyby w każdej chwili miał odwrócić się i poddać ich jakiejś ryzykownej próbie. To samo
napięcie, niemal lęk nawet, przenikało cały dwór, kredensowych, pokojowców, stajennych,
sokolników, aż po chłopców ciągniętych przez wyrywające się psy. Tylko zwierzęta - konie,
charty i jastrzębie na ramieniu sokolnika - dobrze utrzymane i zadowolone, nie zdradzały
strachu przed swoim panem.
Brat Cadfael stał wraz z Markiem u wrót na podwórze i przyglądał się z coraz większą
uwagą. Bo - choć każdy z trzech młodych giermków doskonale by się nadawał do roli pana
młodego -jasne było, że żaden z nich nie jest Huonem de Domville. Jakoś do tej pory nie
przyszło Cadfaelowi na myśl, że baron może być już nie pierwszej wiosny. Nie był to młody
kochanek, który bierze ślub w wieku odpowiednim do takiego przedsięwzięcia. W krótkiej,
gęstej brodzie więcej było srebrnych niż czarnych nitek. Spod wymyślnego biretu, włożonego
na bakier, wymykał się zwinięty pukiel siwych włosów i przebłyskiwała biegnąca od skroni
łysina. Krępe, potężne ciało wciąż było muskularne, ale w najlepszym wypadku przekroczyło
już pięćdziesiątkę, a co bardziej prawdopodobne - zbliżało się do sześćdziesiątki. Cadfael
zgadywał, że do tej pory baron pochował już jedną, jeśli nie dwie żony. Narzeczona - jak
głosiła plotka - miała ledwie kilkanaście lat i świeżo wyszła spod opieki piastunki. Cóż, takie
rzeczy się zdarzają. Takie rzeczy się robi.
Kiedy jeźdźcy zbliżyli się nieco, Cadfael poczuł, że nie może oderwać oczu od twarzy
tego człowieka. Szerokie, płaskie czoło, podwyższone przez przerzedzoną czuprynę, nie
rzucało niemal żadnego cienia na płytkie oczodoły, gdzie spoza skąpych rzęs błyskały
złośliwą inteligencją małe, czarne oczy o przenikliwym spojrzeniu. Fryzowana broda.
odsłaniała wąskie, bezlitosne usta. Była to masywna, brutal- na twarz, umięśniona jak ramię
zapaśnika, ale jakby nie do końca uformowana. Twarz, za którą nie szukało się
wyrafinowanego umysłu, jaki mieszkał w tej głowie, czyniąc jej właściciela jeszcze bardziej
imponującym człowiekiem. Taki był Huon de Domville.
Zbliżył się teraz na tyle, by widzieć, cóż to za istoty rozglądają się, wiercą i w
podnieceniu wymachują rękoma obok małego kościółka i wzdłuż kościelnego płotu. Nie
spodobało mu się to, co zobaczył. Czarne oczy, które przypominały dwie drobne śliwki
zanurzone w twardym cieście twarzy, nabiegły krwią jak rozżarzające się węgle. Choć z
drugiej strony drogi trawiaste pobocze było szersze, rozmyślnie skierował konie ku gapiom,
po to tylko, by zapędzić nieszczęśników z powrotem do ich więzienia. Rozwinął długi bicz,
który trzymał w dłoni i wywijał nim szeroko. Wątpliwe, czy kiedykolwiek dotknął nim swego
konia, zwierzęcia pełnej krwi i nieocenionej wartości, ale bicz nadawał się świetnie do
oczyszczenia drogi z trędowatych. Zaciśnięte usta otwarły się, by władczo zakrzyknąć:
- Z drogi, robactwo! Zabierajcie się razem z waszą zarazą!
Tłum zakotłował się i cofnął. Ludzie umykali pospiesznie z zasięgu bata, jeśli nie
wzroku samego pana. Wszyscy oprócz jednego. Przygarbiona zakapturzona postać, pół głowy
wyższa od całej reszty, pozostała na miejscu. Może człowiek ten nie mógł się szybko
poruszać, być może nie zrozumiał, może po prostu w ten sposób przejawiał niemy upór. Stał
wyprostowany i patrzył z napięciem przez otwory wycięte w zasłonie okrywającej twarz. W
końcu zdecydował się cofnąć o krok, nie odwracając głowy. Stąpnął ciężko na jedną nogę,
zbyt późno, by uniknąć smagnięcia biczem, jeśli rzeczywiście zamierzał go uniknąć. Cios
trafił w ramię i pierś. Okaleczona stopa powinęła się pod chorym i upadł bezwładnie na trawę.
Cadfael skoczył naprzód, ale Marek był pierwszy. Z nieartykułowanym okrzykiem
rzucił się na kolana przy wychudzonej postaci i wyciągnął ramię, żeby własnym ciałem
osłonić leżącego przed następnym ciosem. Ale Domville już ich minął, z odrazą odwróciwszy
twarz od mętów tego świata. Nie przyspieszył ani nie zwolnił; jechał nie rozglądając się na
boki, a za nim cała jego świta, choć orszak trzymał się gościńca, a część jeźdźców patrzyła w
inną stronę. Na twarzach giermków malowało się zakłopotanie i niepewność. Jadący w
środku wysoki, jasnowłosy młodzieniec od- wrócił się ku rozciągniętej na ziemi parze,
obrzucając ją przerażonym spojrzeniem niebieskich jak bławatki oczu. Je- chał tak z głową
5
wykręconą do tyłu, aż szturchańce kolegów przypomniały mu o jego obowiązkach.
Nim Marek postawił na nogi starego człowieka, orszak przesunął się dalej. Słudzy
zastygli na koniach niczym drewniane figury, odgrodzeni od świata własnym serwilizmem.
Kilka bardziej z pańska odzianych postaci, gości albo może uboższych krewnych, minęło ich
obojętnie, jak gdyby nic się nie stało. Wśród nich przebierał paciorki różańca kleryk o twarzy
świętoszka, blado uśmiechnięty i zatopiony we własnych myślach. Plotka głosiła, iż właśnie
ów Eudo de Domville, kanonik z Salisbury, udzielić miał sakramentu małżeństwa. Był to
człowiek dobrze widziany przez kościół i papieskiego legata. Od niedawna oczekiwał awansu
i przypuszczalnie miał niepłonną nadzieję na dalsze łaski zwierzchników. Przejechał wraz z
innymi, a za nim stajenni, paziowie i psy. Odprowadził ich dźwięk małych dzwoneczków
przy uzdach i strzemionach, cichnąc z wolna wśród pierwszych zabudowań podgrodzia.
Brat Marek wdrapał się na trawiastą pochyłość, obejmując ramieniem starego
trędowatego. Cadfael odsunął się i po zostawił ich samych. Marek nie bał się, że się zarazi, bo
ni gdy nawet przez chwilę nie myślał o niebezpieczeństwie wszystkie siły poświęcając swej
pracy. Nie byłby też zaskoczony i nie rzekłby słowa skargi, gdyby w końcu zaraza go
dosięgła, stawiając w rzędzie tych, którym służył. Szedł ze swym chorym towarzyszem i
mówił coś do niego łagodnie i wesoło. Obaj przyzwyczaili się już, że świat nimi gardzi, i
nieco już na to zobojętnieli. Cadfael przyglądał się im. Zauważył spokojny i mocny, choć
utykający krok starego, a także stanowczy gest, jakim lewa dłoń, wynurzając się na chwilę z
szerokiego rękawa, ujęła wyciągniętą rękę Marka i odsunęła ją na długość ramienia. Marek
przyjął tę odprawę z prostotą i szacunkiem, odwrócił się i odszedł. Cadfael spostrzegł, że w
owej dłoni, ongiś smukłej i kształtnej, brakowało wskazującego i środkowego palca, a z
serdecznego po- zostały tylko dwa człony. Skóra na kikutach była biała, pomarszczona i
sucha.
- Niezbyt szlachetny postępek - odezwał się Marek ze smętną rezygnacją, otrzepując z
habitu źdźbła trawy. - Ale strach budzi w ludziach okrucieństwo.
Cadfael wątpił, czy strach odegrał tu istotniejszą rolę. Huon de Domville nie wyglądał
na człowieka, który boi się czegokolwiek poza - być może - ogniem piekielnym. Prawdą
jednak było, że wykluczająca ludzi ze społeczeństwa zaraza piekło właśnie przywodziła na
myśl.
- Macie nowego pacjenta? - spytał, spoglądając w ślad za wysokim trędowatym, który
odszedł drogą do miejsca, skąd miał lepszy widok. - Zdaje się, że nie widziałem go tu
wcześniej.
- Nie, przyszedł tydzień, albo dwa. temu. To włóczęga, wieczny pielgrzym. Odwiedza
relikwie świętych, posuwa się o tyle, na ile pozwala mu jego stan. Mówi, że ma
siedemdziesiąt lat i ja mu wierze. Chyba nie zagrzeje tu długo miejsca. Zatrzymał się, bo
kości świętej Winifredy spoczywały tu w kościele, zanim powędrowały do opactwa. Do
miasta nie mógłby się udać. Tutaj mógł zostać.
Cadfael, który wiedział o przesławnej dziewicy rzeczy, jakich nigdy nie ośmieliłby się
zwierzyć niewinnemu druhowi, potarł w zamyśleniu wydatny brązowy nos. Przemknęło mu
przez myśl, że nawet w dalekim grobie w Gwytherin święta Winifreda mogłaby nadstawić
ucha na modlitwy biednego, srodze doświadczonego przez los człowieka.
Powiódł wzrokiem za wysoką, wyprostowaną postacią. W anonimowym całunie
ciemnego płaszcza z kapturem i zasłony z gazy, kryjącej nawet twarze ciężej
poszkodowanych, mężczyźni i kobiety, starzy i młodzi zdawali siew samotności i w sekrecie
dożywać tych krótkich lat, które im darowano. Nie było płci, wieku, barwy skóry, ojczyzny ni
wyznania. Pozostały żyjące duchy, uznane tylko przez Stwórcę. Choć nie, wcale tak nie było.
Chód, głos, postawa, tysiące rozmaitych znamion charakteru i rodu, przebijało się przez
jednakowe szaty, każdego z nich czyniąc jedynym w swoim rodzaju. Milczenie tego
człowieka robiło silne wrażenie, a jego spokój, nawet w obliczu niebezpieczeństwa, tchnął
rzadką i budzącą respekt godnością.
- Rozmawiałeś z nim?
- Tak, ale mówi niewiele. Z tego, jak mówi, sądzę, że je- go język albo wargi muszą
być uszkodzone. Słowa wypowiada powoli, trochę bełkotliwie i szybko się męczy. Ale głos
ma cichy i głęboki.
6
 - Jakie lekarstwa mu dajesz?
- Żadne, bo twierdzi, że żadnych nie potrzebuje. Nosi ze sobą własny balsam. Nikt z
nas nie widział jeszcze jego twarzy. Dlatego myślę, że musi być strasznie okaleczona.
Zauważyłeś, że jest kulawy? Stracił wszystkie palce jednej stopy, z wyjątkiem kawałka
wielkiego palucha. Chodzi w specjalnie zrobionym bucie ze sztywną podeszwą, która
zapewnia mu oparcie. Podejrzewam, że druga stopa też ucierpiała, choć może nie tak bardzo.
- Widziałem jego lewą dłoń - rzekł Cadfael.
Widywał już takie dłonie. Palce gniły tak długo, aż odpadały niczym zwiędłe liście.
Choroba powoli zżerała ciało, póki nawet z nadgarstka nie wysypały się kości. A jednak
zdawało mu się, że w tym przypadku nienasycony demon zginął z własnej żądzy. Nie było
śladu rakowatego rdzenia. Biała, pokiereszowana tkanka wokół utraconych palców była
wyschnięta i zagojona, choć wyglądała okropnie. Na grzbiecie dłoni przy każdym ruchu
wyraźnie zaznaczały się mięśnie.
- Zdradził ci, jak się nazywa?
- Powiedział, że na imię ma Łazarz - Marek uśmiechnął się. - Myślę, że sam sobie je
nadał. Ochrzcił się na nowo, pewnie gdy - zgodnie z nakazami prawa - porzucił dom i
rodzinę. To drugie narodziny, choć może godne politowania. Sam siebie trzymał do drugiego
chrztu. Nie wnikam w to. Żałuję tylko, że nie korzysta z naszej pomocy, zamiast polegać
wyłącznie na własnym leczeniu. Z pewnością cierpi od ran albo wrzodów, którym dobrze
zrobiłyby twoje maści, za- nim odejdzie od nas tak samo, jak przyszedł.
Cadfael zamyślił się, patrząc na sylwetkę stojącą bezruchu z dala od innych, na garbie
trawiastego wzgórka.
- Nie jest sparaliżowany. Ma władzę w tych członkach, które mu zostały? Czuje
gorąco i chłód? A ból? Jeśli skaleczy rękę o gwóźdź albo drzazgę w płocie, czy wie o tym?
Marek był w rozterce. Znał chorobę tylko pod postacią, jaką tu spotkał - szpetną, pełną
wrzodów i ran.
- Wiem, że poczuł smagnięcie biczem, nawet przez grubą opończę. Tak, na pewno
czuje, jak inni ludzie.
Ale ci, którzy cierpią na prawdziwy trąd - pomyślał Cadfael, wspominając widma
dawnych lat, czasów krucjaty - ci, co bieleją jak popiół, których skóra osypuje się szarymi
płatkami, w szczytowym punkcie choroby nie czują, jak inni ludzie. Kaleczą się, krwawią i
nie zdają sobie sprawy z tego, że się zranili. Podczas snu wsuwają stopę w palenisko i budzi
ich dopiero smród własnego palonego ciała. Chcą dotknąć i nie wiedzą, czy dotknęli. Nie
potrafią podnieść tego, co uchwycili. Bezużyteczne, nieczułe palce, dłonie, stopy gniją i
odpadają. Tak jak odpadły palce u rąk i nóg Łazarza. Ale ludzie ci nie chodzą, nawet chromo
jak Łazarz, nie pod- noszą się z ziemi zdecydowanym, energicznym ruchem i nie chwytają
podanego z pomocą ramienia, tak jak Łazarz chwycił ramię Marka okaleczoną ręką. Chyba,
że dopiero wtedy, gdy pożerający ich demon sam siebie wyniszczy na śmierć.
- Myślisz - spytał Marek z nadzieją - że może to nie jest prawdziwy trąd?
- O, nie! - Cadfael pokręcił głową bez wahania. - To na pewno jest trąd, co do tego nie
może być wątpliwości.
Nie dodał, że jego zdaniem wiele chorób, które tu leczyli, choć tak samo wykluczały
chorych ze świata i określano je tą samą nazwą, w rzeczywistości trądem nie były. Każdy
człowiek, u którego zauważono guzki przekształcające się we wrzody, łuszczące się blade
egzemy albo cieknące rany, zsyłany był do leprozorium. Cadfael podejrzewał, że w wielu
przypadkach choroba rozwijała się z brudu, a w wielu innych - z nędznej, nazbyt skąpej
strawy. Ze smutkiem patrzył, jak nadzieja gaśnie na twarzy przyjaciela. Brat Marek bez
wątpienia marzył o uleczeniu wszystkich, którzy do nie- go przychodzili.
Na drodze rozległ się pierwszy odległy szmer, towarzyszący zbliżaniu się do miasta
następnego orszaku. Szepty gapiów, ucichłe po butnym przejeździe Domville'a,
rozświergotały się znowu jak ożywione wróble. Grupka widzów podpełzła ku skrajowi drogi.
Wyciągali szyje w nadziei, że dojrzą narzeczoną. Przyszły pan młody pozostawił po sobie
jedynie rozczarowanie. Może panna zrobi lepsze wrażenie.
Brat Marek otrząsnął się z chwilowego przygnębienia i pociągnął Cadfaela za rękaw.
- Chodź, możesz przecież zaczekać i obejrzeć resztę.
7
 Wiem, że i beze mnie w herbarium wszystko idzie jak z płatka. Po co miałbyś od razu
uciekać?
Wspominając liczne niespodzianki, jakich nie szczędził mu brat Oswin, Cadfael
mógłby wymienić wiele przyczyn, dla których nie powinien opuszczać pracowni na zbyt
długo, ale także jeden ważki powód, by zostać.
- Przez następne pół godziny chyba nic się jeszcze nie zawali - przyznał. - Chodźmy i
stańmy przy tym twoim Łazarzu. Chciałbym mu się dyskretnie przyjrzeć.
Stary człowiek nawet nie drgnął, gdy posłyszał, że się zbliżają. Stanęli z boku, by nie
przeszkadzać mu w rozmyślaniach. Miał w sobie niewzruszony spokój eremity; jak owi
dawni ojcowie wiary szukali samotności w pustyni, tak on otaczał się nią nawet pośród ludzi.
Przewyższał ich obu o głowę. Stał prosty jak lanca i niemal tak samo chudy, tylko szerokie,
pochylone ramiona zaznaczały się pod otulającym go płaszczem. Odwrócił głowę dopiero,
gdy zrywający się wiatr przyniósł bliżej odgłosy nadjeżdżającej kompanii. Z napięciem
wpatrywał się w stronę, z której dochodził dźwięk, i wtedy Cadfael na moment dojrzał twarz
pod kapturem. Zasłonięte czoło, sądząc z kształtu czaszki, było szerokie i wyniosłe. Szorstki
niebieski gałgan krył twarz aż po kości policzkowe. W powstałej szczelinie przykuwały
wzrok oczy - wielkie, bez jednej skazy, o przejrzystych, bladych, lecz błyszczących,
szarobłękitnych tęczówkach. Jakiekolwiek potworności ukrywał, jego oczy widziały jasno i
nawykłe były do patrzenia w dal. Nie zwrócił uwagi na stojących przy nim dwóch mnichów.
Jego wzrok prześliznął się po nich, wędrując w stronę, gdzie widać już było nadjeżdżający
orszak - migoczący zlepek barw, po którym ślizgały się świetlne plamy.
Poczet był mniej ceremonialny niż świta Huona de Domville i nie tak liczny. Tym
razem nie poprzedzał go wyniosły jeździec. W zawierusze konnych pachołków, tworzących
krąg niczym zbrojna eskorta, jechały trzy osoby. Po jednej stronie ciemny, żylasty,
smagłoskóry mężczyzna około lat czterdziestu pięciu, wystrojony w ciemne, połyskujące
szaty, dosiadał dumnie lekkiego, śmigłego siwka z wyraźną domieszką krwi arabskiej. Gęste
czarne włosy wiły się pod o- zdobioną piórem czapką, a krucza broda, przystrzyżona krótko,
okalała usta o długich wargach. Miał wąską, zamkniętą w sobie twarz, delikatną i
podejrzliwą. Z drugiej strony na dereszowatej klaczy jechała dama w tych samych leciech,
chuda, wykwintna, ciemnowłosa jak jej towarzysz, o orlej przystojnej twarzy. Miała
zaciśnięte ostre usta i przenikliwe oczy ocienione brwiami, które marszczyły się nawet wtedy,
gdy wargi się uśmiechały. Nakrycie głowy niewiasty sporządzono wedle najświeższej mody,
a podróżna szata zdradzała londyński szyk. Kobieta trzymała się w siodle zgrabnie i
elegancko, ale cała jej postać tchnęła chłodem.
A w cieniu tych dwojga, niczym karzełek, jechała mała, dziecinna istotka na zbyt
wysokim dla siebie rumaku. Siedziała na nim z gracją, lecz apatycznie, niedbale trzymając
wodze. Odziana była w ciężkie zwoje przepysznych złoto- szafirowych jedwabi, które mimo
całej swej krasy zdawały się przytłaczać i krępować drobne ciało, czyniąc je podobnym do
zwłok w trumnie. Lekko zaokrąglona buzia o delikatnych rysach i wielkich chabrowych
oczach była tak blada i przygnębiona, iż można by ją wziąć raczej za twarz ładnej lalki niż
żywej kobiety. Cadfael posłyszał zaskoczone westchnienie Marka. Doprawdy, przykro było
patrzeć na młodość i świeżość tak otępiałą i smutną.
Jadący obok szlachcic poznał, co to za miejsce i kto wyszedł na drogę powitać jego
siostrzenicę. Nie starał się, jak Domville, celowo rozpędzić zarażonych, lecz skierował
wierzchowca w przeciwną stronę, odsuwając się od nich jak najdalej i odwrócił głowę, żeby
na nich nie patrzeć. Dziewczyna tak głęboko pogrążona była w swej uległej zgryzocie, że
minęłaby biedaków, nie zauważając ich nawet, gdyby nie Bran. Zachwycony chłopczyk
zapomniał się do tego stopnia, iż zbiegł ze wzgórka, żeby lepiej widzieć. Panna dostrzegła
ruch kątem oka, wzdrygnęła się i rozejrzała dokoła. Ocknęła się nagle na widok nieszczęsnej
niewinnej istoty, z którą los obszedł się jeszcze gorzej, niż z nią samą. Przez chwilę patrzyła
na chłopca z przerażonym współczuciem, a potem, widząc, że ten się do niej uśmiecha,
zdumiona uśmiechnęła się także. Trwało to tylko mgnienie oka, lecz przez tę chwilę
rozjarzyła się cała ciepłą, jasną, współczującą dobrocią. Zanim chmura na nowo zasnuła
czyste niebo, dziewczyna przechyliła się przez łęk siodła swojej ciotki i rzuciła na trawę u
stóp chłopca garść drobnych monet. Bran był tak oszołomiony, że nie schylił się nawet, żeby
8
je podnieść, tylko odprowadzał ją wzrokiem z szeroko otwartymi oczyma i buzią.
Poza panną nikt z orszaku nie poszczycił się hojnością. Czekano z tym, by zrobić
większe wrażenie w bramie opactwa, gdzie z pewnością zebrał się już tłum ożywionych
nadzieją żebraków.
Z jakiegoś tajemniczego powodu Cadfael odwrócił wzrok od dziecka, by spojrzeć na
starego Łazarza. Bran mógł napawać się widokiem pięknych, barwnych szat ludzi, którym się
w życiu lepiej powiodło, bez żalu czy zawiści. Ale dla doświadczonej starości zakazany owoc
mógł mieć gorzki smak. Łazarz nie poruszył się; odwrócił głowę w ślad za jeźdźcami, by nie
tracić z oczu prowadzącej trójki. Nawet jednego spojrzenia nie poświęcił damom i sługom,
którzy jechali z tyłu. Pomiędzy kapturem a kwefem błyszczały blade, błękitne jak lód oczy,
wpatrując się bez zmrużenia w pannę tak długo, jak długo było ją jeszcze widać. Kiedy
ostatni juczny kucyk zniknął za zakrętem rogatek, stary człowiek nadal stał bez ruchu, jak
gdyby uparty wzrok mógł go ponieść aż do bram miasta i przeniknąć mury, trzymając
przejezdnych pod czujną, nieprzerwaną strażą.
Brat Marek wolno wypuścił powietrze z płuc i odwrócił się, spoglądając na Cadfaela z
posępnym zdumieniem.
- A więc to ona? I chcą ją oddać temu mężczyźnie? Mógłby być jej dziadkiem - i to
nie miłym ani dobrodusznym. Jak coś takiego może się zdarzyć! - spojrzał na pustą drogę
zupełnie tak samo, jak jego sędziwy pacjent. - Taka młoda, taka maleńka! A widziałeś, jak
smutną miała twarz? Ten ślub nie jest po jej woli.
Cadfael milczał. Nie przychodziło mu do głowy nic, czym mógłby pocieszyć lub
pokrzepić Marka. Takie małżeństwa były chlebem powszednim, gdy w grę wchodziły ziemie,
bogactwa albo potężni sojusznicy. Panny-a często także i młodzi panicze - niewiele mieli do
powiedzenia na temat sposobu, w jaki rozporządzano ich losem. Bywały dziewczęta na tyle
przebiegłe, by dostrzec korzyść płynącą z poślubienia starego człowieka, jeśli zyskiwały przy
tym majątek. Śmierć szybko mogła uwolnić młodą kobietę od niechcianego męża,
pozostawiając jej włości i status niezależnej wdowy. Przy pewnej dozie szczęścia i sprytu
następnego małżonka mogła już wybrać sama. Ale sądząc z twarzy Ivety de Massard,
dziewczyna widziała przed sobą raczej własną śmierć niż zgon narzeczonego.
- Modlę się, by Bóg ją wspomagał! - powiedział Marek żarliwie.
- Możliwe - bąknął Cadfael bardziej do siebie niż do przyjaciela - że ma taki zamiar.
Ale możliwe też, iż Bóg ma prawo oczekiwać od ludzi niewielkiego wsparcia w załatwieniu
tej sprawy.
Na dziedzińcu biskupiej siedziby pachołkowie Huona de Domville ściągali juki z
końskich grzbietów i biegali tam i z powrotem obarczeni pościelą, zasłonami i innymi
drobnostkami, mającymi przyozdobić małżeńskie łoże. Podczaszy rozpakował już wino dla
swego pana i jego delikatnego kuzyna, kanonika Budo. Pokojowy zadbał, by napalono w
najlepszej komnacie, gdzie wśród licznych wygód czekała też miękka, ciepła szata do
przywdziania po sztywnym stroju podróżnym i futrzane kapcie, które baron nałożył, gdy
zdjęto mu długie, eleganckie buty. Domville rozparł się w wyściełanym krześle, szeroko
rozstawił tęgie uda i z zadowoleniem obracał w palcach puchar grzanego korzennego wina.
To, że orszak jego narzeczonej zbliżał się właśnie od strony Saint Giles, zdawało się go nie
obchodzić. Uważał, iż nie warto tracić czasu, wystając przy drodze tylko po to, żeby
zobaczyć, jak przejeżdża jego nowy nabytek. Młódkę i tak miał już w kieszeni, a po ślubie
dość będzie okazji, by się jej napatrzeć do woli. Przybył do Shrewsbury, aby zawrzeć
niezmiernie korzystną transakcję, i to korzystną zarówno dla niego, jak i dla wuja i opiekuna
dziewczyny. Młoda, piękna i apetyczna żonka była mile widzianą premią, ale w gruncie
rzeczy nie miało to większego znaczenia.
Joscelin Lucy oddał konia pachołkom, kopniakiem usunął z drogi kosz z obrusami i
był już jedną nogą we wrotach, gdy Simon Aquillon, najstarszy z trzech giermków w służbie
Domville'a, chwycił go za ramię.
- Dokąd to tak pilno? Wiesz dobrze, że gdy tylko wychyli pierwszy puchar, zacznie
cię wzywać wielkim głosem. Dziś twoja kolej usługiwać miłościwym panom.
Joscelin przejechał ręką po płowej czuprynie i zaśmiał się nieprzyjemnie.
- Miłościwi? Widziałeś tak samo dobrze, jak ja. Uderzyć biedaka, który nie ośmieli się
9
oddać, i powalić go, omal nie tratując na śmierć? Tak, ot, bez żadnej przewiny? Niech diabli
porwą takie miłosierdzie! Mogą zresztą wziąć także i jego, i jego wiecznie spragnioną
gardziel, nim nie zobaczę Ivety.
- Joss, ty głupcze - mitygował go pospiesznie Simon. - Rozpuszczasz ozór za głośno, a
któregoś dnia okaże się, że i za często. Wejdź mu teraz w drogę, a wygna cię do domu gołego
i bosego. Ciekawe, co powiesz ojcu, a Ivecie na pewno to nie pomoże. Tobie też nie.
Pokiwał głową nad przyjacielem z żartobliwą troską, ale go nie puszczał.
- Lepiej idź do niego - dodał. - Inaczej obedrze cię ze skóry.
Najmłodszy z trójki odwrócił się od konia, z którego właśnie zdejmował siodło, i
wyszczerzył zęby w uśmiechu.
- Och, pozwól mu rzucić okiem, kto wie, kiedy trafi mu się następna okazja? -
Przyjaźnie poklepał Joscelina po ramieniu. - Tym razem ja się pobawię w chłopca na posyłki.
Powiem mu, że jesteś zajęty: pilnujesz, by żadnej beczki z winem nie uszkodzono przy
przenoszeniu. To go ucieszy. Idź i nasyć oczy. Choć jaki z tego pożytek dla ciebie czy dla
niej...
- Zrobisz to, Guy? Dobry chłop z ciebie! Zastąpię cię, kiedy tylko zechcesz!
Joscelin z powrotem zerwał się ku bramie, lecz Simon za- rzucił mu rękę na ramię i
ruszył obok.
- Pójdę z tobą. Na razie nie będzie mnie potrzebował. Ale posłuchaj, Joss - Simon
spoważniał. - Nie wystawiaj na próbę jego cierpliwości. Wiesz, że może cię wywyższyć, jeśli
go zadowolisz. Tego pragnie i oczekuje twój ojciec, a ty jesteś głupcem, narażając całą swoją
przyszłość. Jeśli wysilisz się choć trochę, możesz wejść w jego łaski, w końcu nie jest dla nas
aż tak srogi.
Obaj wysocy, postawni młodzieńcy przeszli przez wrota i zatrzymali się w załamaniu
wału, wyglądając na podgrodzie. Simon był od Jossa o dłoń niższy i trzy lata starszy. Je- go
ponury jasnowłosy przyjaciel zagryzł nadąsane usta i wbił chmurny wzrok w ziemię.
- Moja przyszłość, powiadasz? Co więcej może mi zrobić, niż odprawić do ojca, i po
kiego diabła ja mam się tym kłopotać? Czekają na mnie dwa niezłe lenna, a tych nie może mi
odebrać. Są zresztą i inni panowie, którym mogę służyć. Znam rycerskie rzemiosło i sam
najlepiej potrafię się zatroszczyć...
Simon roześmiał się i wciąż obejmując druha, potrząsną nim kpiąco.
- Potrafisz, a jakże! Wiem, wiem, przekonałem się o tym na własnej skórze!
- Teraz, gdy cesarzowa znów jest w Anglii i lada dzień zacznie się walka o tron, wielu
panów szuka ludzi, którzy potrafią dobrze robić mieczem. Mógłbym się zaciągnąć. Lepiej
pomyśl o sobie! Masz do stracenia nie mniej niż ja. Te- raz może jesteś jego siostrzeńcem i
spadkobiercą, ale co będzie, jeśli...
Zacisnął zęby. Ciężko było powiedzieć to na głos. Ale Joscelin miał perwersyjną
ochotę wbić sobie nóż głęboko w ciało i jeszcze okręcić, by podwoić ból.
- Jeśli sprawy przybiorą inny obrót? - podjął. - Młoda żona... A jeżeli z tego związku
urodzi mu się syn? Drzwi zatrzasną ci się na nosie, stary.
Simon odrzucił głowę w tył, dotykając muru ciemnymi kędziorami, i zaśmiał się
jeszcze głośniej.
- Co takiego? Po trzydziestu latach małżeństwa z ciotką Isabel i Bóg jeden wie ilu
przygodnych wieśniaczkach? I nigdy nikt nie ujrzał ani jednego berbecia? Chłopie, jeżeli
oprócz swych wybujałych żądz mój wuj ma w sobie choć krztynę nasienia, klnę się, że sam
zjem na surowo jego latorośl! Jestem bezpieczny. Memu dziedzictwu nic nie zagraża. Mam
dwadzieścia pięć lat, a on zbliża się do sześćdziesiątki. Mogę zaczekać! - wyprostował się
nagle. - Patrz, jadą!
Ale Joscelin dojrzał już pierwsze barwne rozbłyski na drodze i znieruchomiał,
zapatrzony w dal. Orszak Godfryda Picarda nadjechał kłusem, spiesząc ku gościnnemu
opactwu. Simon poczuł, że Joss się cofa, i rozluźnił uścisk.
- Na miły Bóg, chłopcze, po co to wszystko? Ona nie jest dla ciebie! - westchnął z
rozpaczą, lecz Joss nawet go nie usłyszał.
Nadjechali. Dwa smukłe, przebiegłe i chciwe wilkołaki nie odstępowały dziewczyny.
Picardowie dumnie unosili głowy, lecz brwi mieli ściągnięte, a twarze skrzywione, jak gdyby
10
po drodze stało się coś, co zwarzyło im humory. A po- między nimi jechała ona - pobladła,
zrozpaczona, zamknięta w złotej muszli przed oczyma gawiedzi. W drobnej twarzyczce widać
było tylko oczy, zogromniałe, lecz ślepe. Patrzyły w pustkę, nie zauważając niczego, aż była
już niemal przy nim i wtedy coś - miał nadzieję, że jego bliskość i tęsknota - dotarło do niej.
Zadrżała i nie śmiejąc poruszyć głową, zwróciła tylko te wielkie oczy ku miejscu, gdzie stał.
Nie mógł odgadnąć, czy go widziała, ale był pewien, że wie, iż on tu jest, że czuje go skórą,
węchem, oddechem, jadąc tuż obok w otoczeniu swych strażników. Była zbyt mądra, by
rozglądać się wokół; ze zmartwiałej twarzy nie zniknął wy- raz rezygnacji, lecz gdy go
mijała, podniosła dłoń do policzka i przytrzymała ją tak przez chwilę, nim pozwoliła jej
opaść.
- Widzę zaiste - westchnął Simon, obejmując przyjaciela ramieniem i prowadząc z
powrotem na dziedziniec - że do tej pory nie dałeś za wygraną. Na Boga, na co ty liczysz? Za
dwa dni ona zostanie moją dostojną ciotką, panią de Domville.
Joscelin milczał. Myślał o uniesionej dłoni i w głębi serca wiedział, że jej palce
dotknęły ust. To było więcej, niż przyrzekła.
Całą klasztorną gospodę oprócz zwykłych pomieszczeń oddano Godfrydowi
Picardowi i jego weselnym gościom. Znalazłszy się w komnacie sam na sam z mężem, Agnes
Picard zwróciła się do niego z zaniepokojoną miną:
- Mimo wszystko nie podoba mi się ten jej spokój. Nie ufam jej.
Picard zbył to lekceważącym wzruszeniem ramion.
- A tam, zbytnio się przejmujesz. Porzuciła już myśl o walce. Została poskromiona.
Co może zrobić? Daniel otrzymał rozkaz nie wypuszczać jej za wrota, a Walter pilnuje drzwi
do zakrystii. Nie ma stąd innego wyjścia, chyba że znajdzie sposób, by przefrunąć nad murem
albo przeskoczyć nad potokiem. Nie zawadzi trzymać ją na oku, choćby i w czterech
ścianach, lecz z dala, żeby nie zwracać uwagi. Pewien jestem zresztą, że zbyt wysoko ją
cenisz. Ta wystraszona mysz nie ma dość odwagi, by stanąć przed ołtarzem i powiedzieć
“nie".
- Daj Boże - posępnie stwierdziła żona. - Słyszałam, że dla opata Radulfusa wiele
ważą godność i prawa opactwa. Nie uszanuje baronów, jeśli zda mu się, że ktoś te prawa
pogwałcił. Chciałabym być równie jak ty pewna jej uległości.
- Powtarzam ci, kobieto, że za dużo myślisz. Kiedy już doprowadzimy ją przed ołtarz,
wyrecytuje wszystko tak, jak się jej każe. Bez obawy!
Agnes przygryzła wargę, nadal nie przekonana do końca.
- Cóż, może i tak będzie. Daj Bóg, żebyśmy mieli już to za sobą. Odetchnę lżej, gdy te
dwa dni przeminą.
W ogrodowej pracowni Cadfaela braciszek Oswin szurał nogami, splatał duże,
pracowite, lecz niszczycielskie dłonie i spozierał baranim wzrokiem. Cadfael rozejrzał się
bacznie po chacie, pewien, że zaraz usłyszy złą nowinę. To, że chłopak sam, bez pokazywania
palcem, wiedział, że coś nabroił, trzeba już było uznać za znaczny postęp. Na oko większość
rzeczy była na swoim miejscu. Ogień na kominie tlił się spokojnie, w powietrzu nie unosił się
żaden dający się wyczuć odór, a wina w wielkich gąsiorach bulgotały sobie nieśmiało i
cichutko jak zwykle.
Brat Oswin sumiennie relacjonował swoje dokonania, starając się zrobić jak najlepsze
wrażenie, nim spadnie nań grom.
- Brat pielęgniarz zabrał swoje powidełka i proszki, a bratu przeorowi sam zaniosłem
ten lek na trawienie, który dla niego zrobiłeś. Pigułki, które zostawiłeś do suszenia, powinny
być już gotowe. Zioła na wywar utarłem na miałki proszek, żebyś miał je pod ręką jutro z
rana.
Ale... Tak, teraz nadeszła pora na złe wieści. To spojrzenie, pełne zdumionego
wyrzutu, że uczynek, podjęty z ufnością i w najlepszej wierze, obrócił się przeciw niemu.
- Ale dziwna rzecz... Nie pojmuję, jak to się mogło stać, z pewnością garnek był
pęknięty, choć nie zauważyłem żadnej rysy. Kordiał, który zostawiłeś na piecu... Cały czas
nad nim czuwałem. Jestem pewien, że zdjąłem go z ognia, gdy miał odpowiednią gęstość, a
potem utarłem go tak, jak mi kazałeś. Sam mówiłeś, że jest pilnie potrzebny dla starego brata
Franciszka, bo piersi tak go bolą. Pomyślałem, że wystudzę go szybko i wleję do butelki, żeby
11
cię wyręczyć. Zestawiłem więc garnek z komina i włożyłem do miski z zimną wodą...
- I garnek pękł - dokończył z rezygnacją Cadfael.
- Rozpadł się- przyświadczył Oswin zdumiony i rozżalony - na dwa wielkie kawały, a
cały miód z ziołami wylał się z niego do wody. Przedziwne! Wiedziałeś, że garnek był
pęknięty?
- Synu, garnek był zdrowy jak dzwon i do tego najlepszy, jaki miałem. Ale ani on, ani
żaden inny nie jest przeznaczony do tego, by brać go wprost z ognia i wsadzać do zimnej
wody. Glina nie lubi takich gwałtownych zmian, kurczy się i pęka. A skoro już o tym
mówimy - dodał Cadfael szybko - bądź pewien, że szklanym flaszkom też by się to nie
spodobało. Jeśli chcemy w nie nalać coś gorącego, musimy je najpierw ogrzać. Nigdy nie
przenoś żadnej substancji bezpośrednio z chłodu w ukrop, czy też z ukropu w chłód.
- Posprzątałem wszystko - powiedział chłopak przepraszająco. - Garnek też
wyrzuciłem. Cokolwiek byś mówił, twierdzę, że musiał mieć rysę. Ale przykro mi, że kordiał
się zmarnował, więc po wieczerzy wrócę tu i przygotuję świeży wywar.
Boże uchowaj! - pomyślał Cadfael, ale powstrzymał się od powiedzenia tego na głos.
- Nie, synu - rzekł spokojnie. - Twoim pierwszym obowiązkiem jest przestrzegać
reguły i wziąć udział w wieczornych modlitwach. Sam przyrządzę kordiał. - Musiał odtąd
bronić swych garnków przed dobrymi chęciami Oswina. - Teraz zmykaj i przygotuj się do
nieszporów.
Tak więc najnowszy wyczyn brata Oswina stał się przyczyną, dla której Cadfael
powrócił do herbarium po wieczerzy i wplątał się we wszystko, co zdarzyło się później.

ROZDZIAŁ DRUGI
Sir Godfryd Picard i jego połowica przybyli uroczyście na nieszpory. Maleńka Iveta
de Massard wyglądała pomiędzy nimi jak jagnię wiedzione na rzeź. Mocno podstarzała dama
o surowej twarzy niosła modlitewnik lady Picard, a sir Godfrydowi towarzyszył sługa. Iveta
zdjęła paradne szaty i przyszła odziana w prostą ciemną suknię, a grube warkocze okryła
namitką. Klękała i wstawała ze spuszczonymi oczyma i bladą, pozbawioną wyrazu twarzą.
Cadfael z ciekawością i współczuciem obserwował ją ze swego miejsca wśród braci i im
dłużej się przyglądał, tym bardziej się dziwił. Czy mogła być spokrewniona z rycerzem
krzyżowym, którego imię było legendą dla współczesnych, choć pewnie obecne pokolenie już
o nim zapomniało? Ledwie czterdzieści lat mija od śmierci człowieka, a nawet imię jego jest
martwe.
Po nieszporach, gdy bracia wysypali się do refektarza, Iveta wstała i ze splecionymi
dłońmi przeszła szybko do kaplicy Marii Panny. Tam upadła na kolana przed ołtarzem.
Cadfael miał wrażenie, że lady Agnes chciała ruszyć za nią, lecz mąż powstrzymał ją, kładąc
jej dłoń na ramieniu. Przeor Robert Pennant, nieodmiennie życzliwy dla wysoko urodzonych
normańskich ziomków, kłonił ku nim właśnie szlachetną siwą głowę z uprzejmym
zaproszeniem, którego nie wypadało im odrzucić. Dama rzuciła jedno ostre spojrzenie na
pochyloną postać siostrzenicy, zatopionej w żarliwej modlitwie, i kapitulując z godnością,
podążyła za przeorem, wsparta na ramieniu męża.
Cadfael w pośpiechu przełknął wieczerzę w towarzystwie współbraci. Nadal
poruszony był wydarzeniami dnia. Niestety, na te troski nie znalazłby leku wśród wszystkich
swoich ziół. Prócz tego wieczorem miała go jeszcze czekać dodatkowa praca, którą
zawdzięczał niewyczerpanym pokładom optymizmu brata Oswina.
Iveta pozostała na klęczkach, aż wszystko wokół ucichło. Potok pochlebnych
frazesów, płynący nieprzerwanie z ust przeora, zamarł w oddali. Dziewczyna odczekała
jeszcze chwilę, po czym zerwała się i podbiegła do południowych drzwi kościoła, by wyjrzeć
przez nie na klasztorny dziedziniec. Robert zaciągnął gości na wirydarz, gdzie kazał im
podziwiać ostatnie kwiaty troskliwie pielęgnowanych róż. Stali zwróceni do niej plecami,
zachodni krużganek klasztoru był pusty. Iveta zebrała w garść spódnice, a także całą odwagę.
Tylko ona jedna wiedziała, ile w tym geście było bohaterstwa, a jak mało nadziei. Niczym
spłoszona przez kota mysz wybiegła na wielkie podwórze i z rozpaczą rozejrzała się wokół.
W tym zakątku opactwa znalazła się po raz pierwszy i nie bardzo wiedziała, dokąd iść.
12
Między zabudowaniami przy- klasztornej gospody a siedzibą opata przykuła jej wzrok zieleń
plecionego żywopłotu, który ciągnął się wzdłuż wąskiej alejki, a dalej - kiwające się sennie na
wietrze liściaste głowy drzew. O tej porze roku ogrody z pewnością były już puste. Joscelin
powiedział, że tam właśnie będzie na nią czekał, a kiedy go mijała, dała mu znak, że go nie
zawiedzie. Po co to zrobiła? Czy mogło ją czekać coś lepszego od pożegnania ? A jednak
pobiegła w tamtą stronę z desperacką odwagą, którą powinna była przywołać dawno temu,
jeszcze zanim było za późno. Teraz nieodwołalnie obowiązywał ją kontrakt, niemal równie
wiążący jak samo małżeństwo. Łatwiej było opuścić grono żyjących niż nie dotrzymać takiej
umowy.
Wokół niej zamknęły się ciemne zielone ściany, pogłębiając jeszcze cień zmierzchu.
Wciągnęła głęboko powietrze i zwolniła kroku, niepewna, w którą stronę ma iść. W prawo
ścieżka biegła na tyłach gospody, obok stawów rybnych opactwa. Za drugim stawem
wypływający z młyna strumień przecinała wąska kładka, która zaprowadziła Ivetę wprost do
furtki w omszałym kamiennym murze. Kiedy ów następny mur odgrodził ją od ludzkich oczu,
poczuła się bez porównania bezpieczniej. Szła, rąbkiem spódnic roztrącając rosnące wokół
zioła, z których unosiła się fala korzennie słodkawych zapachów, które napełniały ją dziwną
otuchą i spokojem. Rozmaryn, lawenda, mięta i tymianek, i wszystkie inne rośliny gotowe już
do zimowego snu przesyciły ten ogród aromatem zwarzonym już cierpkim posmakiem
jesieni. Letnie żniwo odeszło w przeszłość.
Z niszy w murze wyciągnęła się do niej czyjaś dłoń i schwyciła jej rękę.
- Tędy, szybko - rozległ się naglący szept. - Tam w rogu jest szopa, pracownia
aptekarza. Chodź! Nikt nas nie będzie w niej szukał.
Za każdym razem, kiedy była blisko niego - a okazje te były krótkie i nieliczne - sam
jego wzrost zarazem zdumiewał ją i krzepił. Joscelin miał długie ramiona, wąskie biodra, a
jego głowa, barki i szeroka pierś wznosiły się wysoko nad jej głową. Miała uczucie, że w jego
cieniu może się schronić przed każdym niebezpieczeństwem, niczym w obronnej wieżycy.
Ale wiedziała, że tak nie jest. Wiedziała, że w rzeczywistości jej rycerz jest tak samo
bezbronny i bezsilny, jak ona. Na samą myśl o tym ogarniał ją przestrach jeszcze większy, niż
gdy rozmyślała o sobie. Raz urażony wielmoża mógł zniszczyć młodego giermka, choćby ten
był nie wiedzieć jak wysoki i silny, i szeroki w ramionach.
- Ktoś tu może przyjść - szepnęła, kurczowo czepiając się jego dłoni.
- Tak późno? Nikt nie przyjdzie. Teraz spożywają posiłek, a potem zbiorą się w sali
kapitulnej.
Objął ją ramieniem i pociągnął za sobą pod okap dachu, z którego zwieszały się
szeleszczące pęki suszonych ziół, a potem do ciepłej drewnianej szopy, gdzie na półkach
połyskiwały szklane słoje, a w ciemnościach jarzyło się maleńkie czerwone oko żaru,
przetrzymywanego w piecyku, by w każdej chwili można było rozniecić ogień na nowo.
Młodzieniec zostawił drzwi otwarte, tak jak je zastał. Lepiej nie ruszać niczego, nie zdradzać
odwiedzin nieproszonych gości.
- Przyszłaś, Iveto! Tak się bałem...
- Wiedziałeś przecież, że przyjdę!
- ... bałem się, że będą śledzić każdy twój ruch, że nawet na chwilę nie spuszczą cię z
oka. Słuchaj, nie mamy wiele czasu. To niepodobna, nie wolno wydać cię w ręce tego starego
lubieżnika. Jutro, jeśli mi ufasz, jeśli chcesz ze mną odejść, przyjdź tu o tej samej godzinie.
- O, Boże! -jęknęła głucho. - Dla czego łudzimy się, że może być jakaś ucieczka?
- Ależ jest, musi być! - upierał się gorąco. - Jeśli na- prawdę chcesz tego! Jeśli mnie
kochasz...
- Jeśli cię kocham!
Rzuciła mu się w objęcia, z całych sił przyciskając do siebie wątłymi ramionami to
twarde młode ciało, którego nawet nie mogła do końca objąć.
W tej właśnie chwili sylwetka Cadfaela, który w błogiej nieświadomości nadszedł
cicho starannie przystrzyżoną trawiastą alejką, przesłoniła otwarte drzwi. Braciszek zakonny
był zaskoczony o wiele bardziej od młodych, a sądząc z ich twarzy - o wiele mniej straszny
niż ktoś, za kogo w pierwszej chwili go wzięli. Iveta odsunęła się w tył i cofała do- póty,
dopóki jej plecy nie oparły się o drewnianą ścianę szopy. Chłopak stał bez ruchu przy
13
palenisku. Oboje starali się odzyskać kontenans z wdziękiem, który co najmniej w połowie
wypływał z desperacji.
- Proszę wybaczyć - powiedział Cadfael spokojnie. - Nie wiedziałem, że czekają tu na
mnie pacjenci. Pojmuję, iż to brat pielęgniarz skierował was do mnie, szlachetni państwo.
Wiedział, że będę pracował w herbarium aż do komplety.
Gdyby przemówił do nich po walijsku, efekt byłby za- pewne ten sam. Desperacja
jednak często wyostrza zdolność pojmowania i przy odrobinie szczęścia mogli jeszcze
skorzystać z wymówki, którą im w pośpiechu podsunął. Albowiem Cadfael usłyszał coś,
czego oni nie słyszeli - szelest szat na ścieżce za domem i zbliżające się gniewnie szybkie
kobiece kroki. Stanął koło piecyka, uderzając krzesiwem o krzemień, by zaświecić oliwną
lampkę, gdy w drzwiach ukazała się wysoka postać Agnes Picard. Powiało mrozem. Ciemne
brwi lady Picard ściągnięte były w srogą poziomą krechę.
Cadfael zapalił i ustawił kaganek, po czym odwrócił się, by do małego pudełka
nałożyć podsuszonych przez brata Oswina pigułek - małych, białych placuszków z
wiatropędnego proszku, zlepionego klejem skrobiowym. Ta czynność pozwoliła mu
beztrosko odwrócić się tyłem do stojącej w wejściu kobiety, choć doskonale wiedział o jej
obecności. Kiedy stało się jasne, że żadne z dwojga młodych nie jest w stanie wydusić z
siebie rozsądnego słowa, mówił dalej za siebie i za nich:
- Zapewne męcząca podróż - rzekł swobodnie, nakrywając pudełko wieczkiem -
przyprawiła cię, pani, o ból głowy. Bardzo mądrze, że udałaś się po radę do brata Edmunda.
Bólu głowy nie wolno lekceważyć. W przeciwnym razie odbiera sen, którego tobie, pani,
potrzeba. Zaraz sporządzę odpowiedni napitek. Ten młody rycerz nie będzie miał mi za złe,
jeżeli jego pan zaczeka kilka chwil na swój lek.
Joscelin tymczasem odzyskał przytomność umysłu. Przezornie odwrócony bokiem do
budzącej postrach zjawy w drzwiach, zapewnił ochoczo, iż z przyjemnością poczeka, aż lady
Iveta otrzyma wszystko, czego jej trzeba. Cadfael sięgnął na półkę po niewielką czarkę i z
rzędu stojących za nią butelek wybrał jedną. Właśnie nalewał jej zawartość do czarki, gdy
rozległ się za nim głos spokojny, lecz zimny i ostry jak najlepsza damasceńska stal.
- Iveto!
Cała trójka odwróciła się, z dużym powodzeniem udając niewinne zaskoczenie. Agnes
wkroczyła do szopy, podejrzliwie mrużąc oczy.
- Co ty tutaj robisz? Wszędzie cię szukałam. Czekamy na ciebie z wieczerzą!
- Wasza szlachetna siostrzenica, pani - odezwał się Cadfael, ubiegając dziewczynę,
cokolwiek zamierzała powiedzieć - cierpi na zwyczajną po trudach podróży przypadłość i brat
pielęgniarz słusznie uczynił, kierując ją do mnie po lek.
Wręczył czarkę Ivecie, która przyjęła ją jak ktoś pogrążony we śnie. Twarz miała
zastygłą i białą jak kreda i tylko strach i rozpacz wyzierały z udręczonych oczu.
- Wypij to teraz, pani, nim pójdziesz na wieczerzę. Nie obawiaj się, ów lek z
pewnością ci nie zaszkodzi.
Bo i nie mógł zaszkodzić, czy bolała ją głowa, czy też nie. Było to jedno z najlepszych
win Cadfaela. Każdego roku robił go tylko parę butelek, które chował dla swoich ulubieńców.
Zakonnik z satysfakcją odnotował lekkie zaskoczenie i podziw, które zamigotały w oczach
dziewczyny, choć zgasły równie szybko, jak się pojawiły. Oddała mu pusty pucharek i
podziękowała bledziutkim uśmiechem. Na Joscelina w ogóle nie odważyła się spojrzeć.
- Wdzięczna ci jestem, bracie - rzekła ledwie dosłyszalnym głosem - za twoją dobroć.
A odwracając się do majaczącej w półmroku, bacznie obserwującej ją kobiety, dodała:
- Przykro mi, że kazałam ci czekać, ciotko. Jestem gotowa.
Agnes Picard nie odezwała się ani słowem, odstąpiła tylko na bok, lodowatym gestem
wskazując siostrzenicy, że ma wyjść pierwsza. Odprowadziła ją do drzwi gniewnym
wzrokiem, a nim sama wyszła, rzuciła jeszcze młodemu mężczyźnie długie, przenikliwe
spojrzenie, w którym czaiły się wszelkie możliwe groźby. Być może zachowano pozory, lecz
z pewnością Agnes Picard nie dała się zwieść im nawet na jedną chwilę.
Narzeczona i jej cerber odeszły, szelest szat ucichł na ścieżce. Przez długą chwilę
dwóch pozostałych w chacie mężczyzn patrzyło na siebie bezradnie w milczeniu. Potem
Joscelin wypuścił wreszcie wstrzymywany oddech w przeciągłym jęku i rzucił się na ławę
14
pod ścianą.
- Ta wiedźma powinna w tej chwili spaść z mostku, po którym idzie, i utonąć w
stawie! Ale nic nigdy nie dzieje się tak, jak powinno! Nie sądź, bracie, żem ci nie jest
wdzięczny za dobrą wolę i twoje dla nas staranie, lecz mam obawy, iż wszystko na próżno.
Myślę, że jędza od pewnego już czasu mnie podejrzewała. Znajdzie sposób, bym za to
zapłacił.
- Możliwe, że w tym przypadku ma rację -przyznał uczciwie Cadfael. - Niech Bóg
przebaczy mi te kłamstwa!
- Nie skłamałeś! Jeżeli nawet nie boli jej głowa, dolega jej coś znacznie gorszego: ból
serca! - Młodzieniec gwałtownie przejechał palcami przez strzechę jasnych włosów i na
powrót oparł głowę o ścianę. - Co jej dałeś?
Wiedziony nagłym impulsem, Cadfael ponownie napełnił kubek i podał go młodemu
giermkowi.
- Proszę. Tego rodzaju napitek zapewne ci nie zaszkodzi. Bóg jeden wie, czyś na
niego zasłużył, ale wstrzymam się z sądem, póki cię lepiej nie poznam.
Brwi Joscelina, wyraźne jak skrzydła ptaka i o wiele ciemniejsze od włosów, uniosły
się z uznaniem, gdy poczuł smak wina. Czoło i policzki młodzieńca pokrywała ciemno- złota
opalenizna, zwyczajna u kogoś, kto większość czasu spędza w siodle, lecz dość rzadka u ludzi
o równie jasnej cerze. Oczy, które spoglądały nieufnie na Cadfaela znad krawędzi kubka, były
promiennie błękitne, takie, jak je zapamiętał z Saint Giles. Przywodziły na myśl bławatki w
łanie pszenicy. Chłopak nie wyglądał na oszusta czy uwodziciela, przypominał raczej
wyrośniętego uczniaka, uczciwego, niecierpliwego, bystrego na swój sposób i raczej niezbyt
mądrego. Spryt i mądrość niekoniecznie muszą chodzić w parze.
- To najlepsze lekarstwo, jakiego kiedykolwiek dane mi- było skosztować -
powiedział, ujęty i rozbrojony. - Byłeś dla nas, bracie, niezwykle hojny i szybko zrozumiałeś,
co się dzieje. A przecież nic o nas nie wiesz i nigdy nas nie widziałeś.
- Widziałem już was oboje - poprawił go Cadfael. Zaczął odmierzać do moździerza
porcje ziół, zbawiennych dla chorych płuc. Sięgnął po niewielki miech, by rozdmuchać
uśpiony żar w piecyku. - Przed kompletą muszę jeszcze sporządzić syrop - powiedział. - Nie
będziesz chyba miał mi za złe, jeżeli rozpocznę pracę?
- Przeszkadzam ci, wybacz. Nazbyt już długo zaprzątam ci głowę.
Zwlekał jednak z odejściem. Za bardzo był przepełniony troskami, chciał je zrzucić z
serca, a nie mógł ich podzielić z nikim innym prócz tego cierpliwego przygodnego
znajomego, którego zapewne nie miał już nigdy ujrzeć.
- Czy mógłbym zostać tu jeszcze chwilę?
- Oczywiście, jeśli masz czas, by zostać. Bo przecież służysz Huonowi de Domvilee, a
rzekłbym, iż to wymagający pan. Widziałem cię, gdy przejeżdżałeś przez Saint Giles. Pannę
też widziałem.
- Byłeś tam? Ten stary człowiek... czy aby nie doznał szwanku?
Poczciwy chłopak, naprawdę go to obeszło. Mając wyżej oczu własnych zmartwień,
był jeszcze zdolny odczuwać oburzenie na widok obrazy cudzej godności.
- Ani na ciele, ani na umyśle. Tacy jak on żyją w poniżeniu, które przekracza wszelkie
upokorzenia. Nie przejął się ciosem barona. Był ponad to.
Joscelin otrząsnął się z własnych zgryzot na tyle, by poczuć ciekawość.
- Byłeś wśród nich... wśród tych ludzi? Czy... Wybacz, nie chciałbym cię urazić, ale
czy nie boisz się przebywać z nimi? Czy zaraza nie przejmuje cię strachem? Nieraz myślałem,
że KTOŚ przecież się o nich troszczy. Wiem, że muszą żyć na uboczu, lecz zarazem nie mogą
być zupełnie od- cięci od ludzi.
- Strach ma to do siebie - powiedział Cadfael z namysłem - że do niczego nie
prowadzi. W potrzebie zapomina się o nim. Czy wzdragałbyś się ująć rękę trędowatego,
gdyby jemu lub tobie mogło to ocalić życie? Wątpię. Najpierw byś ją schwycił, a później
dopiero się zastanawiał. Wtedy zaś trwożne myśli byłyby już tylko próżną stratą czasu. Nie
musisz dziś usługiwać swemu panu przy stole, prawda? Zostań więc i opowiedz mi o sobie,
jeśli taki masz zamiar. W najgorszym razie winien mi jesteś przeprosiny. W najlepszym -
wyjaśnienie, dlaczego wdarłeś się tu bez zaproszenia.
15
 Mówił tak, choć wcale nie był gniewny na młodego intruza. Joscelin machinalnie
wziął od niego miechy i zaczął podsycać ożywający na palenisku ogień.
- Ma nas trzech - rzekł młodzieniec w zadumie. - Dziś służy mu do wieczerzy Simon,
Simon Aquillon, syn jego siostry. Trzeci to Guy Fitz-John, on też ma służbę. Nie muszę
jeszcze wracać. Ty mnie nie znasz i pewnie masz wątpliwości, czy dobrze zrobiłeś, starając
się nam pomóc. Nie chciałbym, byś myślał o mnie źle. Bo pewien jestem, że o Ivecie możesz
myśleć tylko dobrze.
Na wspomnienie dziewczyny jego oblicze znów się za- chmurzyło. Spojrzał posępnie
w rozniecony przez siebie jasny płomień.
- Ona jest... - Przez chwilę walczył z własnym uczuciem, aż wreszcie wybuchnął
gwałtownie: - Nie, nie jest doskonałością, jakże mogłaby być! Od kiedy skończyła dziesiątą
wiosnę życia, strzeże jej tych dwoje! Jeśli byłeś w Saint Giles, widziałeś ich. Obstąpili ją,
pochwycili w kleszcze, jak dwa smoki. Jej doskonałość zbyt długo była zgniatana, by
zachować kształt. Lecz gdyby była wolna, odzyskałaby prawdziwy charakter, stałaby się
szlachetna i dzielna, jak jej przodkowie. I wtedy nie dbałbym o to - zwrócił na Cadfaela
oślepiająco błękitne roziskrzone oczy - że odda rękę komu innemu, nie mnie. Nie - dodał po
chwili. - Byłbym skłamał. Cierpiałbym srodze, ale zniósłbym to i mimo wszystko był- bym
zadowolony. Tylko tego podłego kupczenia jej osobą, tej hańby nie zniosę!
- Pilnuj miecha! Dobrze, już możesz wyjąć, ogień jest dostatecznie duży. Połóż go
tam, na kamieniu. Zuch chłopak! Proponuję ci uczciwą zamianę - imię za imię. Ja mam na
imię Cadfael, jestem Walijczykiem i mnichem tego zakonu, a urodziłem się w Trefriw. -
Cadfael wcierał miód i naparstek octu w sproszkowane zioła, ogrzewając garnek nad ogniem.
- A ty kim jesteś?
- Nazywam się Joscelin Lucy. Moim ojcem jest sir Alan Lucy, pan na dwóch zamkach
w dziedzinie Hereford. Gdy miałem czternaście lat, zostałem paziem Domville'a. Jak każe
zwyczaj, ojciec wysłał mnie z domu, bym na wielkim dworze uczył się rycerskiego rzemiosła.
Nie mogę rzec, by mój pan był człowiekiem, któremu ciężko służyć. Ja sam nie mam powodu
się uskarżać. Ale jego dzierżawcy i poddani, i ci, nad którymi sprawuje sądy... - Zawahał się.
- Znam sztukę pisania, czytam nawet po łacinie. Byłem w szkole u mnichów, a to
człowiekowi zostaje. Nie twierdzę, że mój pan jest gorszy niż inni mu podobni, ale Bóg
widzi, że nie jest i lepszy. Winienem był prosić ojca, by przeniósł mnie na inny dwór, ale...
Ale właśnie wtedy Domvilee stanął w konkury, jeśli użyć tego zbyt górnego słowa, do
ręki dziedziczki Massardów. Ale chłopak ujrzał ją i wpadł w zachwyt, i wyżej uszu zadurzył
się w tej drobnej, subtelnej, dziewiczej istotce strzeżonej przez dwa smoki. Jego pan miał
wstęp wszędzie tam, gdzie była ona, a to oznaczało, że mieli tam wstęp także i jego
giermkowie, choćby dzieliła ich od niej przepaść.
- Zostając z nim - ciągnął młodzieniec, krzywiąc się na myśl o swoim beznadziejnie
zagmatwanym położeniu - mogłem ją przynajmniej widywać. Gdybym od niego odszedł, jak
mógłbym się do niej zbliżyć? Więc zostałem. I robię wszystko, by służyć mu uczciwie, bo tak
ślubowałem. Ale... och, bracie, czy to sprawiedliwe? Czy słuszne? Na miłość Boską, ona jest
taka młoda, ona drży przed nim, a mimo to widzę jasno, że życie z nim będzie dla niej
odmianą na lepsze po tym, które pędzi teraz. Nie jest szczęśliwa i nie szczęścia może
oczekiwać w małżeństwie. A ja ją kocham! Ale to nie ma znaczenia. O wiele bardziej liczy
się JEJ szczęście,
- Hmm... - mruknął nieco sceptycznie Cadfael i zamieszał wrzącą zawartość garnka,
która bulgocząc z cicha, zaczynała już napełniać szopę słodkim aromatem, od którego kręciło
się w głowach. - Tak samo klnie się zapewne niejeden kochanek, przez cały czas mając na
oku głównie własne dobro. Jak sądzę, za chwilę powiesz, że chcesz umrzeć dla niej.
Joscelin niespodziewanie rozpłynął się cały w łobuzerskim uśmiechu.
- Cóż, tak bardzo się znów do śmierci nie palę! Wolał- bym żyć dla niej, jeśliby była
po temu okazja. Lecz jeżeli pytasz, czy zrobiłbym wszystko, co w mojej mocy, by dać jej
wolność poślubienia mężczyzny, którego sama wybierze, odpowiem: tak, zrobiłbym to. Bo
ten związek nie jest po jej myśli, obawia się go i brzydzi, a zmusza się ją do niego zupełnie
wbrew jej woli!
Nie musiał tego podkreślać. Jeden rzut oka na twarz i po- stać dziewczyny powiedział
16
Cadfaelowi to samo.
- A ci, co powinni najbardziej jej strzec - ciągnął chłopak - i pracować dla jej dobra,
posługują się nią jedynie dla własnej korzyści. Jej matka, która była siostrą Picarda, zmarła,
wydając ją na świat, a ojciec - gdy Iveta miała dziesiąty rok. Przekazano ją pod opiekę wuja,
najbliższego krewnego, w czym nie ma nic złego, jeśli krewny jest taki, jaki być powinien! O,
nie jestem tak ślepy, by nie widzieć, że jak świat światem, wszędzie zdarzają się
opiekunowie, chcący wy- ciągnąć nadmierne korzyści ze swych podopiecznych, miast z
pomocą własnych środków powiększać ich majętność. Plądrują ziemie, zamiast je wzbogacić
dla przyszłego dobra prawowitej dziedziczki. Powiadam ci, bracie, Iveta została sprzedana
memu panu za jego wpływy i poważanie u króla, za karierę, jaką można robić w jego cieniu,
choć sama przecie warta jest więcej. Ma niezmierzone ziemie. Jest jedyną, ostatnią z rodu
Massardów i wnosi w posagu wielki splendor. A zda mi się, że targ, jakiego dobili poza jej
plecami, oznacza podział tego szlachetnego lenna. Ogromna połać jej ziem zostanie w ręku
Picarda, a to, co wniesie Domville'owi, będzie bezlitośnie wykorzystywane przez wiele lat,
nim w końcu zostanie mu przekazane. Umowa jest bardzo korzystna dla obu stron, lecz
krzywda Ivety woła o pomstę do nieba.
I każde słowo mogło zaiste być prawdą. Bywało tak, gdy osierocone dziecko
dziedziczyło wielki majątek. Nawet, jeśli sierotą był chłopiec, myślał Cadfael, jeśli był młody
i nie miał nikogo, kto by go chronił, żeniono go, aby uzyskać dogodny dla opiekuna sojusz,
połączyć ziemie nadające się do uprawy czy pognębić rywala. Robiono to równie szybko i
bezwzględnie, jak w przypadku dziewczyny. A z dziewczyną sprawa była tym prostsza i tym
mniej odezwałoby się głosów protestu. Nie, nikt znaczniejszy, od barona po króla, nie
ruszyłby palcem, by odmienić los Ivety. Tylko nierozważny, w gorącej wodzie kąpany
młodzik, taki jak ten tu, gotów był położyć na szali swoje i jej bezpieczeństwo.
Cadfael nie pytał, o czym szeptali, gdy przyłapał ich splecionych w uścisku.
Jakkolwiek stroskany i gniewny, młody Lucy wciąż chował w zanadrzu nikłą, utajoną
nadzieję. To widać było jak na dłoni. Lepiej nie pytać, nie dopuścić, by ją zwierzył, nawet
gdyby sam chciał. Ale było coś, czego Cadfael musiał się dowiedzieć. Ostatnia dziedziczka
Massardów, powiedział chłopak.
- Jak miał na imię jej ojciec? - spytał, rozcierając gęstniejący syrop. Przed kompletą
będzie już mógł go wystudzić.
- Hamon Fitz-Guimar de Massard.
Imię ojca rycerza wypowiedziane zostało z namaszczeniem i dumą. Jak widać, byli
jednak wśród młodych i tacy, których nauczono należnego szacunku dla wielkich imion,
choćby dawno już pogrzebanych.
- Jej dziad był tym Guimarem de Massard, który zdobywał Jerozolimę - mówił
Joscelin - a potem został pojmany w bitwie pod Askalonem i umarł z ran. Iveta ma jego
szyszak i miecz. Fatymidzi odesłali je po jego śmierci. Czci je jak święte relikwie.
Rzeczywiście, poganie uczynili tak w hołdzie dla dzielnego przeciwnika. Proszono ich
również o zwrot ciała z miejsca tymczasowego pochówku i prośba ta spotkała się z dwornym
przyjęciem. Lecz wynikłe w tym czasie niesnaski między przywódcami krucjaty kosztowały
ich utratę portu w Askalonie. Pertraktacje o wydanie ciała paladyna zostały przerwane, a
potem zapomniane. Rycerscy nieprzyjaciele urządzili mu godny pogrzeb i tam już pozostał.
Wszystko to działo się bardzo dawno temu, wiele lat przedtem, nim tych dwoje młodych
przyszło na świat.
- Pamiętam - rzekł Cadfael.
- To hańba, że ostatnia dziedziczka tak wielkiego rodu ma zostać w podobny sposób
wykorzystana i unieszczęśliwiona!
- To prawda - przyznał Cadfael, unosząc garnek z ognia i stawiając go na
zastępującym podłogę klepisku.
- I tak dalej nie może być - ciągnął Joscelin, zapalając się coraz bardziej. - Tak się nie
godzi! Powstał z ciężkim westchnieniem.
- Muszę wracać - powiedział. - Nie ma na to rady. Przebiegł wzrokiem rzędy butelek i
słoi oraz zwisające
Z pułapu pęki ziół, czyniące z tej niepozornej szopy miejsce nieograniczonych

17
możliwości.
- Czy wśród tych wszystkich cudów - zapytał - masz coś, co mógłbym dolać mu do
kielicha? Jemu lub Picardowi, za jedno mi, komu. Usunięcie ze świata któregokolwiek z nich
czyni Ivetę wolną. A świat staje się tym piękniejszy.
- Jeżeli mówisz poważnie - rzekł Cadfael z naciskiem - twoja dusza jest w
niebezpieczeństwie, chłopcze. A jeśli to próżny żart, zasłużyłeś na potężnego prztyczka w
ucho. Gdybyś nie był tak wysoki, sam mógłbym się o to pokusić.
Nagły uśmiech rozbłysnął i znikł w jednej chwili, smętny, lecz ciepły.
- Mogę się nachylić - zaproponował młodzieniec.
- Wiesz równie dobrze jak ja, dziecko, że nie ważyłbyś się na postępek tak brudny jak
skrytobójstwo. Sam sobie czynisz ogromną krzywdę, nadużywając słów.
- Nie ważyłbym się? - powtórzył Joscelin bez uśmiechu. - Nie wiesz nawet, bracie, jak
dalece ryzykowałbym własną duszę, byle tylko ochronić Ivetę.
Cadfael rozmyślał o tym podczas całej mszy, a potem jeszcze przez ostatnie ciche pół
godziny, który to czas spędził w łaźni, nim położył się spać. Oczywiście, nie można było
zrobić nic więcej, jak tylko surowo przywołać chłopca do porządku; powiedzieć mu szczerze
i stanowczo, iż musi porzucić owe czarne myśli, z których nigdy nic dobrego nie wynika. Dla
tego, kto przeznaczony był do rycerskiego stanu, dostępne były tylko rycerskie sposoby.
Honor nakazywał wyrzec się wszystkich innych. Cały kłopot w tym, że chłopak istotnie
przejawiał zdrowy rozsądek, dowodząc, iż byłby głupcem, wyzywając swego pana na
uczciwą walkę, jak każe obyczaj. Domville nie wziąłby nawet poważnie podobnej
impertynencji, a po prostu wyrzuciłby giermka ze swego domu i na tym sprawę zakończył. A
wtedy jak zdołałby on pomóc Ivecie?
Cadfael był nie mniej poruszony od Joscelina Lucy. Albowiem chodziło tu o wnuczkę
Guimara de Massard, pozbawioną rodziny z wyjątkiem tych dwojga, którzy obstąpili ją jak
nieubłagani strażnicy. Jak można było pozostawić własnemu losowi ostatnią z Massardów?
Jak mogli tkwić w bezczynności ci, co znali jej dziada i czcili jego pamięć? Tym samym
byłoby porzucić na polu bitwy towarzysza rannego i osaczonego przez wrogów.
Brat Oswin przysunął się do niego nieśmiało.
- Czy syrop jest już gotowy, bracie? Narobiłem szkód, pozwól mi spróbować je
naprawić. Wstanę jutro wcześniej i przeleję go do butelek. Przysporzyłem ci dodatkowej
pracy, winienem ci więc wyrękę.
Przysporzył więcej pracy i zgryzot, niż mógłby podejrzewać, za to teraz przynajmniej
przypomniał Cadfaelowi o jego podstawowym obowiązku, poza - rzecz jasna
-przestrzeganiem wymogów reguły.
- Nie, nie - odparł pospiesznie Cadfael. - Wywar jest do- skonały, przez noc wystygnie
i zgęstnieje, a po prymie będzie czas na to, by przelać go do flaszek. Jutro twoja kolej na
czytanie, musisz trzymać się ściśle obrządku, zajmij się więc wyłącznie Pismem.
I zostaw mój syrop w spokoju, dokończył w myślach, udając się do swojej celi na
modlitwę. Z nagłą jasnością uzmysłowił sobie, jak bardzo podobne były duże ręce brata
Oswina do rąk Joscelina Lucy; i jak jedne z tych dłoni obracały w perzynę wszystko, czego
dotknęły, drugie zaś, mimo swej wielkości, poruszały się delikatnie i zwinnie - czy to
trzymały wodze nakrapianego siwka, miecz albo włócznię, czy też obejmowały wiotkie ciało
smutnej dziewczyny.
Czy popchnięte do czynu z równą zręcznością dokonałyby mordu?
Następnego ranka Cadfael wstał na długo przed prymą i poszedł rozlać do flaszek
swoje wczorajsze dzieło, a potem zaniósł miarkę bratu Edmundowi w infirmerii. Dzień wstał
mglisty i ciepły, bez wiatru. W nieruchomym powietrzu dźwięki zdawały się stłumione, a
ruchy łagodniejsze. Wielki dziedziniec przedstawiał zwykły obraz codziennych zajęć,
przewidzianych na czas między prymą a rannym posiłkiem. Była więc pierwsza msza dla
świeckich sług i poddanych opactwa, potem druga msza, a po niej zebranie kapituły, skrócone
dziś i przeprowadzone wyjątkowo szybko, jako że było jeszcze wiele pracy przy
przygotowaniach do jutrzejszych zaślubin. Dlatego też wolny czas do sumy o dziesiątej
wydłużał się znacznie. Cadfael skorzystał z tej okazji, by wrócić do herbarium i wyznaczyć
Oswinowi na popołudnie te zwykłe zadania, których realizacji nie stała na przeszkodzie
18
niszczycielska gorliwość. Jesień była do tego dobrą porą. Ziemię po uprzątnięciu plonów
trzeba było przekopać i przygotować na nadchodzące mrozy.
Cadfael znalazł się z powrotem na wielkim dziedzińcu przed dziesiątą, gdy bracia,
nowicjusze, goście i mieszczanie zaczynali się właśnie schodzić na sumę. W drzwiach
gospody ukazali się Picardowie. Wciśnięta między wuja a ciotkę Iveta robiła wrażenie
przygaszonej i opuszczonej, lecz za- razem - choć było to może tylko złudzenie - opanowanej
i stanowczej, jak gdyby nikły powiew rozproszył ciężki opar jej rozpaczy, dając sercu
przynajmniej nadzieję na cud. O krok za nią szła starszawa służka o obliczu równie srogim,
jak sama Agnes Picard. Dziewczę otoczone było więc przezornie ze wszystkich stron.
Państwo szli wolnym krokiem ku południowym drzwiom klasztoru w towarzystwie
brata Denisa, szpitalnika, gdy nobliwa cisza zakłócona została nagle wściekłym łoskotem
podków w bramie opactwa. Na dziedziniec wjechał galopem jeździec na nakrapianym siwku.
Pędził na oślep, omal nie tratując furtiana. Słudzy rozpierzchli się niczym kury umykające
przed lisem. Jeździec zadarł konia, którego kopyta ślizgały się na nierównym mokrym bruku,
rzucił mu wodze na szyję i z rozwianą płową czupryną, i gorejącymi oczyma zeskoczył na
ziemię, zagradzając drogę Picardowi. Z rozstawionymi nogami i wysuniętą do przodu brodą
młody człowiek stał się ucieleśnieniem furii.
- Mój panie, twoją to sprawką, co mi uczyniono! Wygnany ze służby, przepędzony
bez powodu ni winy, oto zostałem z niczym prócz konia i sakwy przy siodle i kazano mi
opuścić ten gród przed wieczorem! W jednej chwili, nie dawszy mi rzec słowa w swej
obronie! Wiem ja dobrze, komu zawdzięczam tę łaskę. To ty, ty oskarżyłeś mnie przed moim
panem i sprawiłeś, że przegnano mnie jak psa! Ale nim jeszcze zostawię za sobą Shrewsbury,
zapłacisz mi, panie, za tę przysługę na ubitej ziemi!

ROZDZIAŁ TRZECI
Ów niespodziany najazd był jak kamień wrzucony w sam środek spokojnego stawu.
Wzburzone kręgi rozbiegły się we wszystkie strony, uderzając w bramę, gospodę i klasztor.
Brat Denis niepewnie zamrugał oczyma. Nie wiedział, kim jest ten wielki i bardzo
rozgniewany młody człowiek. Pragnął nade wszystko przywrócić spokój na dziedzińcu, lecz
nie miał najmniejszego pojęcia, jak się do tego zabrać. Picard, znalazłszy się niemal pierś w
pierś z rosłym przeciwnikiem o posępnej twarzy, najpierw oblał się rumieńcem, a potem
zbladł z narastającej wściekłości. Do przodu iść nie mógł, w bok nie chciał, a nawet gdyby
spłoszona czereda sług nie tłoczyła się tuż za jego plecami, nie cofnąłby się ani o cal. Jego
żona spiorunowała wzrokiem intruza i błyskawicznym ruchem chwyciła za ramię Ivetę, która
wyrwała się do przodu z cichym, rozpaczliwym okrzykiem. Przygnębienie i martwota prysły.
Przez jedną chwilę lica dziewczyny pałały gorączkowym podnieceniem, podobnie jak
strzaskany lód odbija światło i rozsiewa błyski. Na tę jedną chwilę zapomniała o wszystkim
prócz swojego chłopca, porzucając wszelkie pozory, chciała skoczyć ku niemu i objąć go
ramionami, lecz ciotka bez pardonu szarpnęła ją ku sobie i żelaznymi palcami przygniotła do
swego kościstego, okrytego ciemną szatą boku. Czy zadziałała wpojona przez lata uległość,
czy też nagle obudził się rozsądek, dość, że dziewczyna skuliła się i ucichła. Jej twarz gorzała
nadal, nie bólem, lecz dziwnym światłem. Cadfael spojrzał na nią i nie mógł już oderwać
wzroku. Zaprawdę, żadna młoda dzierlatka świeżo odebrana piastunce nie powinna być
narażona na takie cierpienia.
Później wiele razy przypominał sobie tę scenę. W tej krótkiej chwili przykuło jego
uwagę zderzenie rozhukanej, nierozważnej młodości Joscelina Lucy i dojrzałego z wiekiem
wyrafinowania Godfryda Picarda. Walka nie była tak nierówna, jak można się było
spodziewać. Chłopak przeszedł sam siebie, a do tego był niezaprzeczenie człowiekiem
rycerskiego stanu, synem dumnego, choć niezbyt majętnego rodu.
- Nie mogę nalegać, abyś stawał tutaj - powiedział czysto i donośnie. W jego głosie
dźwięczał gniew, jak gdyby chciał nim dosięgnąć przeciwnika w szrankach. - Wyzywam cię,
byś podał czas i miejsce, gdzie się będziemy potykać, aż Bóg nas rozsądzi. Obraziłeś moją
cześć. Za twoją to namową zostałem wygnany. Oddaj mi więc sprawiedliwość i stań do walki
po tym, coś mi uczynił.
19
 - Bezczelny hultaj! - Picard pogardliwie splunął pod nogi giermka. - Raczej spuszczę
na ciebie moje psy, niż pozwolę ci na honor skrzyżowania ze mną mieczy. Jeśli zwolniono cię
za bezrozumne zdradzieckie knowania, podła kanalio, to słuszną dostałeś odprawę. Bądź
wdzięczny swemu panu, że nie kazał cię obić, nim pokazał ci drzwi. Zaiste, tanim kosztem
udało ci się wywinąć! Uważaj, byś nie ściągnął na siebie gorszej kary niż ta, którą już
poniosłeś. A teraz zejdź mi z drogi i ruszaj do domu, jak ci kazano.
- O, nie! - wycedził przez zęby Joscelin. - Nie, dopóki nie powiem tego, co mam do
powiedzenia, i to w obecności wszystkich tych świadków. Nie odejdę też dlatego, że mi
kazano. Czy Houon de Domvilee włada ziemią, po której stąpam, lub powietrzem, którym
oddycham? Może zatrzymać swe łaski, są inne dwory, nie mniej godne niż jego. Ale biegać
do niego z nikczemnymi pomówieniami, oczerniać moje imię, czy to był uczciwy postępek?
Picard wydał nieartykułowany ryk gniewu i zniecierpliwienia. Odwrócił się i
rozkazująco strzeliwszy palcami, wezwał pachołków. Sześciu tęgich, uzbrojonych chłopów,
na których wąsatych twarzach wypisana była historia wielu bójek, wystąpiło butnie z obu
stron swego pana i ustawiło się półkolem.
- Zabierzcie tego łachmytę sprzed moich oczu! Rzeka jest blisko, wrzućcie go do niej,
żeby ochłodził łeb w błocie!
Kobiety cofnęły się, głośno szeleszcząc spódnicami. Agnes i jej służebna chwyciły
Ivetę za oba przeguby i pociągnęły ją w tył. Zbrojni pachołkowie zbliżali się uśmiechnięci,
lecz czujni, i Joscelin zmuszony był ustąpić kilka kroków, by nie dać się otoczyć.
- Stójcie! - krzyknął ostrzegawczo, mierząc ich gniewnym wzrokiem. - Niechaj tchórz
sam spełni groźbę, bo jeśli któryś z was dotknie mnie choć palcem, poleje się krew!
Chłopak zapomniał się do tego stopnia, że porwał za rękojeść i wysunął miecz na
kilka cali z pochwy. Cadfael uznał, iż czas najwyższy interweniować, nim młodzik sam
wtrąci się w beznadziejne położenie. Rzucił się naprzód w tej samej chwili, w której i brat
Denis skoczył, by rozdzielić zwaśnionych. Z klasztornego budynku wyłoniła się tyczkowata,
wyniośle wzburzona postać przeora Roberta, zaś od strony komnat opata szybkim, cichym
krokiem zbliżał się sam Radulfus, równie wysoki, lecz nieporównanie większy, wzbudzający
postrach - jastrzębia twarz, bystre oczy, chłodne opanowanie pokrywające gniew.
- Panowie, panowie! - Robert rozpostarł długie, arystokratyczne dłonie. - Wielką ujmę
czynicie zarówno sobie, jak temu domostwu! Hańbą jest chwytać za broń i grozić przemocą w
tych murach!
Pachołkowie z wyraźną ulgą schowali się w tłumie. Picard wciąż kipiał, lecz zdołał się
opanować. Joscelin wepchnął klingę pospiesznie z powrotem do pochwy, ale oddychał ciężko
i nie starał się poskromić wściekłości. Był człowiekiem, którego niełatwo ugłaskać, a jeszcze
trudniej uciszyć. Obrócił się na pięcie i spotkał się oko w oko z opatem, który dotarł właśnie
na miejsce sporu i stał bez słowa, wyniosły, ciemnowłosy, spokojnie przyglądając się
skłóconym stronom. Zapadła cisza.
- W murach tego opactwa - rzekł w końcu Radulfus, nie podnosząc głosu - nie
wszczyna się awantur. Nie mówię, że nigdy nie padło tu gniewne słowo. Jesteśmy tylko
ludźmi. Sir Godfrydzie, na tej ziemi trzymaj swoje sługi w ryzach. A ty, młody człowieku,
jeżeli raz jeszcze dotkniesz miecza, spędzisz noc w celi pokutników.
Joscelin skłonił głowę i ugiął kolano, choć gest ten mógł się był wydać opatowi nieco
przesadzony.
- Błagam o wybaczenie, czcigodny opacie! - rzekł. - Napadnięty czy nie, zawiniłem.
Uznanie własnej winy wcale nie umniejszyło jego wzburzenia. Uważny obserwator
mógłby nawet pomyśleć, iż chłopak rozważa, czy nie korzystniej byłoby ponownie zakłócić
porządek i dać się zamknąć w klasztornej celi. Zamki można wyłamać, świeckich braciszków
przekupić lub wystrychnąć na dudka - tak, możliwości są spore! Prostolinijny charakter nie
pozwalał mu jednak obrażać tych, którzy mu nic nie zawinili.
- Zdaję się na waszą łaskę, ojcze - dokończył.
- Widzę zatem, iż rozumiemy się wzajem. Teraz chciałbym wiedzieć, cóż to za spór
narusza spokój tych murów?
Joscelin i Picard zaczęli mówić równocześnie, ale Lucy tym razem rozsądnie wycofał
się, dając pierwszeństwo starszemu. Stał, gryząc zacięte usta, i patrzył uważnie w twarz opata,
20
podczas gdy Picard pogardliwie odsunął go na bok, czego się mógł zresztą spodziewać.
- Ojcze, ten zuchwały giermek został przez swego pana wydalony ze służby jako
niedbalec i grubianin. Ma do mnie żal, iż to ja udzieliłem owej rady lordowi de Domvilee i
istotnie, czułem się w obowiązku to zrobić. Albowiem ten zarozumiały młokos narzucał swe
towarzystwo mojej siostrzenicy i na wiele różnych sposobów odbierał nam spokój. Zjawił się
tu, by wszcząć ze mną bójkę, żywiąc urazę o swoje w pełni usprawiedliwione zwolnienie. Ma
tylko to, na co zasłużył, lecz nie chce przyjąć nauczki w pokorze. Ot, i wszystko - zakończył
lekceważąco.
Cadfael przez cały czas zastanawiał się, jakim cudem udało się młodzianowi zmilczeć,
powstrzymać potok swych żalów i tylko wpatrywać się z szacunkiem w oblicze Radulfusa,
czekając, aż ten udzieli mu głosu. Być może w ciągu tych kilku chwil zdążył docenić zdrowy
rozsądek i uczciwość opata. Nie ulega wątpliwości, że się opanował. Zrozumiał, iż nie osądzą
go, nim nie zostanie wysłuchany. Warto było dołożyć starań i poskromić uczucia, by móc
obyczajnie przeprowadzić swą obronę.
- I cóż, młodzieńcze? - spytał Radulfus. Na jego twarzy daremnie by szukać uśmiechu.
Pozostała niewzruszonym obliczem bezstronnego sędziego. Ale coś w jego głosie dawało
nadzieję na pobłażliwość.
- Ojcze opacie - zaczął Joscelin. - Wszyscy, którzy należymy do tych dwóch dworów,
przybyliśmy tu, by ujrzeć zawarcie małżeństwa. Widziałeś pannę młodą?
Pannę na długo przedtem pospiesznie usunięto sprzed ludzkich oczu.
- Niedawno dopiero odebrano ją piastunce - ciągnął chłopak. - Mój pan, a raczej ten,
co był moim panem, dobiega sześćdziesiątki. Dziewczę, od ośmiu lat sierota, pozostawało
pod opieką wuja. Ma wielkie ziemie, którymi jej wuj zarządza od lat.
Picard, przewidując ten niespodziewany zwrot w opowiadaniu, uniósł się gniewem i
chciał coś wtrącić, lecz opat zmarszczył brwi i uciszył go ruchem ręki. Picard poddał się
niechętnie.
- Ojcze, błagam cię o ratunek dla Ivety de Massard! - Joscelin, raz dopuszczony do
głosu, nie myślał już się cofnąć. - Ojcze, dziedzina, której ona jest panią, obejmuje cztery
hrabstwa i pięćdziesiąt wsi. To książęce lenno. Opiekun i narzeczony podzielili się nim,
rozszarpali je, a panna została sprzedana wbrew swojej woli... och, Boże miły, ograbiono ją
nawet z woli, a więc bez jej zgody! Moim jedynym przestępstwem jest to, że ją kocham i chcę
ją wyrwać z tego więzienia!...
Cadfael przysunął się blisko, żeby dobrze słyszeć, ale dalsza część tej przemowy
utonęła w powodzi oburzonych okrzyków, ponad które wyraźnie wybijał się głos Agnes
Picard. Potrafiła zagłuszyć każdego oponenta i nawet Joscelin nie mógł jej przekrzyczeć.
Pośród tego zamieszania w bramie rozległ się stukot końskich kopyt i na dziedziniec
wkroczył oddział jezdnych pod wodzą królewskiego urzędnika, w liczbie zaś dostatecznie
dużej, by przyciągnąć tak oczy, jak i uszy. Prośby Joscelina i protesty Picarda urwały się
nagle. Oczy wszystkich zwróciły się ku bramie.
Na czele jechał Huon de Domvilee. Mięśnie twarzy miał stężałe jak muskuły
zapaśnika, czarne, bystre oczy błyszczały złośliwie. Tuż za nim ukazał się Gilbert Prestcote,
mianowany przez króla Stefana szeryf Shropshire. Był to chudy, żylasty rycerz w średnim
wieku, o brwiach i nosie sokoła. Jego czarną, rozwidloną brodę znaczyły już nitki siwizny. Za
plecami miał sierżanta i zbrojny oddział, liczący siedmiu lub ośmiu ludzi. Kazał im zatrzymać
się w bramie i gdy zsiedli z koni, sam poszedł ich śladem.
- Oto i on! - ryknął Domville, błyszczącymi oczyma zdając się przewiercać Joscelina,
który stał zdumiony z otwartymi ustami. - Oto i ten szubrawiec! Czyż nie mówiłem, że nim
wyjedzie, wzniecać będzie zamęt wszędzie, gdzie to tylko możliwe? Łap go, szeryfie!
Schwytaj łotra i wtrąć go do lochu!
Domville z takim natężeniem wpatrywał się w swoją ofiarę, iż nie od razu zauważył,
że wśród obecnych jest i sam opat. Gdy poniewczasie wzrok jego padł na milczącą, surową
postać zakonnika, zsiadł pośpiesznie z konia i skłonił się lekko.
- Za waszym przyzwoleniem, wielebny ojcze! Mamy tu do załatwienia pewną męską
sprawę i ubolewam doprawdy, że ten nieokrzesany młokos wdarł się z nią aż na wasze
podwórze.
21
 - Kłopot, jaki dotychczas nam sprawił - odparł Radulfus chłodno - nie wydaje się aż
tak znaczny, by trzeba nam było szeryfa wraz z sierżantem. Zgaduję, iż jeśli ten młodzieniec
dopuścił się obrazy, miał ku temu swoje powody. Macie prawo, baronie, zwolnić go ze
służby. Dalsze jednak prześladowania zdają się być cokolwiek przesadne. Chyba że macie
przeciw niemu i inne zarzuty? - opat zerknął na Prestcote'a, oczekując odpowiedzi.
- Zaiste, są i inne - rzekł szeryf. - Ten oto lord Domvilee powiedział mi, że w czasie,
gdy giermkowi kazano spakować się i odjechać, z domu jego pana zginęła rzecz wielkiej
wartości i szukano jej długo, lecz na próżno. Są więc podstawy do podejrzeń, iż ten człowiek
skradł ją z urazy do swego pana i w zemście za odprawę. O to się go oskarża.
Joscelin patrzył na niego z szyderczym zdumieniem, nawet nie gniewny, a tym
bardziej nie przestraszony.
- Ja ukradłem? - zakrzyknął z bezbrzeżną pogardą. - Nie skalałbym się dotknięciem
najmniejszej rzeczy, która należy do niego. Z własnej woli nie wyniósłbym na butach nawet
ziarnka pyłu z jego dziedzińca. Rzekł mi: “odejdź!" i tak też zrobiłem, opuściłem jego dom,
nie zatrzymując się nawet na tak długo, by zabrać wszystko, co należało do mnie. A to, co
wziąłem, jest tutaj: na moim ciele i w sakwie przy siodle.
Opat przerwał mu uniesieniem ręki.
- Baronie, cóż to za cenna rzecz zginęła z waszego domostwa? Jakiej była wielkości i
kiedy zniknęła?
- Ślubny podarek, który przeznaczyłem dla mej narzeczonej - odparł baron. -
Naszyjnik ze złota i pereł. Wyjęty ze szkatuły mieścił się w dłoni mężczyzny. Zamierzałem
wręczyć go pannie dziś po mszy, lecz kiedy poszedłem po niego do komnaty i zajrzałem do
puzdra, okazało się próżne. Myślę, iż było to około godziny temu. Straciliśmy sporo czasu
szukając go, choć pusta szkatułka powinna była nam uzmysłowić, że nie został zgubiony, a
skradziony. A prócz tego mąciciela, którego wygnałem z ważkich przyczyn, choć się tu tak
buntuje, nikt inny nie opuścił mego dworu. Oskarżam go o rabunek i dopilnuję, by prawu
stało się zadość.
- Ale czy ów młodzieniec widział naszyjnik i wiedział, gdzie go szukać? - zagadnął
opat.
- Wiedziałem, ojcze - wtrącił potwierdzająco Joscelin. - Wszyscy trzej giermkowie
wiedzieli o nim.
W bramie ukazywało się coraz więcej jezdnych. Część z nich należała do świty
Domville'a, która pozostała w tyle. W ich liczbie byli też Simon i Guy z minami takimi, jak
gdyby wstydzili się pokazać, nie mówiąc już o wzięciu udziału w całym zajściu. Wyraźnie
nieszczęśliwi, zerkali niepewnie zza pleców innych.
- Ale nie dotknąłem go - ciągnął Joscelin stanowczo. - Opuściłem dom tak, jak tu
stoję. Możecie mnie pojmać i obedrzeć do naga, jeśli taka wasza wola, nie znajdziecie jednej
nitki, która nie byłaby moja. Tam jest mój koń i moje sakwy, pokażcie, cokolwiek
znajdziecie, a przewielebny opat niech będzie świadkiem. O, nie! - dorzucił zaciekle, widząc,
jak Domvilee rusza w kierunku siwego konia. - Nie ty, mój panie! Nie pozwolę, by ręka
oszczercy grzebała w moich rzeczach. Niech zrobi to bezstronny sędzia. Ojcze opacie, apeluję
do twojej sprawiedliwości!
- Tak będzie uczciwie - przyznał opat. - Robercie, czy zrobisz, co trzeba?
Przeor przyjął prośbę godnym skinieniem głowy, i z namaszczeniem przemierzył
dziedziniec, by przystąpić do wyznaczonego zadania. Dwóch ludzi Prestcote'a odwiązało
sakwy, a gdy koń, zaniepokojony natłokiem ludzi, zaczął się boczyć nerwowo, Simon
impulsywnie zsunął się z siodła i podbiegł, by ująć wodze i uspokoić przestraszonego siwka.
Otwarte sakwy położono na kamiennym bruku dziedzińca. Przeor Robert zanurzył dłonie w
pierwszej z nich i zaczął wyciągać niewymyślne sztuki odzieży i ekwipunku, które
rozgniewany właściciel bezceremonialnie upchnął do torby ledwie godzinę wcześniej.
Prestcote stał obok i przyglądał się, jak jego sierżant z powagą odbiera z rąk przeora pomięte
w ataku furii lniane koszule, nogawice, kubraki, buty, zapasowe części uprzęży, rękawice...
Przeor przesunął ręką we wnętrzu pierwszej sakwy na znak, że jest pusta. Pochylił się
nad drugą. Joscelin stał, rozstawiwszy długie kształtne nogi, niewielką uwagą darząc całą
procedurę. Z jego przystojnej, opalonej twarzy nie znikał arogancki uśmiech. Choć było
22
niemal pewne, pomyślał, obserwując go, Cadfael, że kiedy wróci do domu, usłyszy od matki
parę gorzkich słów na temat sposobu, w jaki traktował uszyte przez nią koszule. O ile wróci
do domu...
A jeśli wróci? Co wtedy z dziewczyną, którą pośpiesznie odciągnięto stąd i zamknięto
gdzieś pod czujnym dozorem starej służki? Jako świadek w tej sprawie zdawała się nie
istnieć. Nikt nie spytał jej, co wie lub o czym myśli. Nie była osobą, a tylko kosztownym
towarem.
Druga sakwa zawierała zgniecioną w bezkształtny kłąb strojną świąteczną szatę,
rozmaite paski i rapcie, błękitną kapuzę, jeszcze kilka koszul, parę miękkich butów i
wyjściowe nogawice, także błękitne. Oku kochającej matki nie mogła umknąć jasna karnacja
i niebieskie oczy jej latorośli. I, dziw nad dziwy, w torbie była jeszcze spięta klamrą księga w
cienkiej, rzeźbionej drewnianej oprawie - modlitewnik młodego człowieka. Mówił przecież,
że jest piśmienny.
Na końcu przeor wyjął niewielki zwitek cienkiego lnu i zaczął rozwijać go na dłoni.
Uniósł zdziwioną i pełną aprobaty twarz.
- To srebrny medalion w kształcie muszli. Ktokolwiek go posiadał, odbył pielgrzymkę
do sanktuarium świętego Jakuba w Compostelli.
- Należy do mojego ojca - wyjaśnił Joscelin.
- I to już wszystko. Ta sakwa jest także pusta.
Nagle Domvilee rzucił się naprzód z triumfalnym okrzykiem.
- A to co? W tym zawiniątku jest jeszcze coś! Widziałem, jak błysnęło!
Pociągnął za zwisający rąbek tkaniny, nieomal wyrywając ją z rąk przeora. Srebrny
medalion upadł na ziemię, zwitek rozwinął się jeszcze o parę cali, coś zaiskrzyło się i
wypadło z niego, rozwijając się w powietrzu jak złocisty wąż i legło, tworząc na bruku u stóp
Joscelina kopczyk misternych złotych ogniwek i bladych pereł.
Chłopak był tak oszołomiony, że nie mógł wydobyć słowa. Stał i wpatrywał się w
delikatny klejnot, który wydał na niego wyrok. W końcu podniósł wzrok i napotkał napięte
spojrzenia otaczających go ludzi: nie skrywane zadowolenie Domville'a, posępną satysfakcję
szeryfa, powściągliwy smutek opata i nieme potępienie we wszystkich innych oczach.
Szarpnął się gwałtownie, budząc się z otępiałego bezruchu i rozdzierająco krzyknął, że to nie
on zabrał naszyjnik, nie on go tam włożył. Krzyknął tylko raz i umilkł, zdawszy sobie sprawę
z bezużyteczności wszelkich zaprzeczeń. Przez głowę przemknęła mu szalona myśl, by
walczyć o swą rację, ale napotkał surowe, pełne rozczarowania spojrzenie opata i odsunął od
siebie ten pomysł. Nie tutaj! Przyrzekł przecież nie kalać tego miejsca szczękiem broni.
Zatem teraz mógł jedynie się poddać. Kiedy znajdzie się za bramą - o, to już całkiem inna
sprawa, a im pewniejsi będą jego uległości, tym mniej zadadzą sobie trudu, by ograniczyć mu
swobodę ruchów. Nie stawiał więc oporu i milczał, gdy sierżant i jego ludzie otoczyli go
ciasnym kręgiem.
Odebrali mu miecz i sztylet i ujęli go za oba ramiona. Było ich wielu, a on tylko jeden.
Ponieważ zdawał się porzucić myśl o walce, wiązanie go uznali za zbyteczne. Domvilee stał
obok z uśmiechem triumfu na wargach, zbyt dumny, by schylić się po swoją własność. Simon
pospieszył naprzód, wypuszczając z rąk wodze siwego ogiera, podniósł z ziemi naszyjnik i
podał go swemu panu. Prostując się obrzucił Joscelina zaciekawionym i pełnym wątpliwości
spojrzeniem, ale nie rzekł słowa. Na twarzach Picardów widać było jawne, złośliwe
ukontentowanie. Przeszkoda została usunięta z ich drogi, a jeśli Domvilee dopnie swego,
także i czyjejkolwiek drogi, na zawsze. Taka kradzież, wokół której dodatkowo ciągnął się
odór szalbierczej zdrady, nawet jeśli giermek został już zwolniony ze służby, mogła go
kosztować utratę głowy.
- Żądam, by wymierzono mu najwyższą karę przewidzianą prawem - rzekł Domville,
utkwiwszy w szeryfie rozkazujące spojrzenie.
- To już sprawa sądu - odparł krótko Prestcote i zwrócił się do sierżanta: -
Odprowadźcie go do zamku. Muszę jeszcze zamienić parę słów z sir Godfrydem Picardem i
jego wielebnością opatem. Dogonię was.
Więzień dał się prowadzić jak owca. Jasne włosy opadły mu na czoło, ramiona
zwisały bezwolnie w uścisku dwóch krzepkich pachołków. Braciszkowie, goście i słudzy
23
rozstępowali się, by zrobić mu przejście, a w ślad za pochodem postępowała spłoszona cisza.
Brat Cadfael wytrzeszczył oczy, również oszołomiony jak inni. Doprawdy, trudno
było poznać tego hardego młodzika, który tak niedawno wjechał pełnym galopem na główny
dziedziniec, czy też zuchwałego kochanka, co wdarł się na terytorium wroga, planując
desperacką ucieczkę z dziewczyną zbyt zastraszoną, by śmiała sięgnąć po to, czego pragnęło
jej serce. Cadfael nie mógł uwierzyć w tę nagłą przemianę. Kierując się impulsem, pośpieszył
ku bramie, by nie tracić z oczu smutnej procesji. Kiedy mijał Simona Aquillona, posłyszał,
jak ten pyta: “Czy pozwolisz, bym zabrał jego siwka do naszej stajni, panie? Nie możemy
zostawić na łaskę losu biednego zwierzaka, on przecież nie zrobił nic złego." Z jego tonu nie
dało się jasno wywnioskować, czy uważa, że pan biednego zwierzaka zrobił coś złego, ale
Cadfael w to wątpił. Z pewnością nie był jedynym, który nie do końca uwierzył w tę kradzież.
Joscelin i jego eskorta docierali już do mostu, gdy Cadfael wypadł na podgrodzie i
popędził za nimi. Shrewsburiańskie wzgórze, jego wieżyce i dachy domów, wieńczące
zębatym grzebieniem długą linię muru, lśniły kapryśnie nad wezbraną wodą Severn w
promieniach słońca z trudem przedzierających się przez wilgotne powietrze. W dali po prawej
stronie widniała wymogła bryła zamku, do którego lochów strażnicy prowadzili teraz więźnia.
Od połowy lata kraj nękały ulewne deszcze i spływająca z Walii powódź spiętrzyła wody tak,
iż zalały dolne partie wysepek. Najbliższy odcinek mostu był zwodzony i w razie potrzeby
mógł odciąć dostęp do miasta. Teraz jednak opuszczony w dół, tętnił ruchem i gwarem,
zwożono bowiem ostatnie zbiory - owoce i korzonki na paszę, składane skrzętnie w
spichlerzach na zimę. Więźnia i jego eskortę poprzedzało trzech jeźdźców, trzech innych
jechało z tyłu, ale Joscelin i ci, co go wiedli, szli pieszo - niezbyt szybko, bo nikt przy
zdrowych zmysłach nie pragnąłby przybliżyć chwili, gdy zatrzasną się za nim drzwi lochu;
ale też i niezbyt Wolno, bo ilekroć chłopak zostawał w tyle, poganiano go szorstkim
kuksańcem. Wozy i piesza ciżba mieszczuchów usunęły się z drogi na bok, ludzie
przystawali, żeby popatrzeć. Niektórych tak dalece ponosiła ciekawość, że zwierali szpaler
tuż za aresztantem, zagradzając drogę jezdnym.
Pomiędzy miastem a królewskim szeryfem hrabstwa częstokroć dochodziło do spięć,
tak więc sierżant Prestcote'a nie chciał uciekać się do gróźb czy dobywać bata na mieszczan,
którzy nie raz już dali dowód, że potrafią się boleśnie odgryźć. Kiedy zatem więzień
przeszedł już zwężającą się bramę w wieży zwodzonego mostu, a gapie zaczęli tłoczyć się za
nim, zamykając drogę, tylnej straży nie pozostało nic innego jak grzecznie nawoływać, by
tłum się rozstąpił.
Przejście między nimi a podsądnym otwierało się z wolna. Cadfael prześliznął się
obok koni, by dołączyć do ciekawskich w bramie, i dzięki temu dostrzegł choć część tego, co
się stało.
Joscelin, wciąż ociągając się zwodniczo, dotarł do korony centralnego zwornika
mostu, gdzie balustrada sięgała ledwie po pas. Udał, że się potyka, i prowadząca trójka
łuczników oddaliła się od niego o kolejny jard, nie zdając sobie z tego sprawy. Z lewej strony
mostu stał wóz i cała grupa zbliżyła się do prawej krawędzi mostu, aby go ominąć. Kiedy
znaleźli się pod murem, Joscelin nagle napiął złudnie dotąd zwiotczałe mięśnie smukłego
ciała, zakręcił młyńca trzymającymi go strażnikami i odrzucił ich w prawo, zwalając z nóg,
nim zorientowali się, co się dzieje. Szarpnięciem uwolnił ręce, przeskoczył rozciągniętego na
ziemi przeciwnika i sięgnął parapetu. Ktoś z tyłu desperacko wczepił się w jego stopę już w
powietrzu, lecz chłopak silnym kopniakiem posłał go na ziemię. Zanim ktokolwiek inny
zdążył go tknąć, dał potężnego susa przez balustradę, nogami naprzód skoczył w sam środek
spienionego nurtu i zniknął wszystkim z oczu.
Zrobione to zostało po mistrzowsku i Cadfael, który na to patrzył, nie posiadał się z
radości. Bez żadnego uchwytnego powodu nagle w duchu uzyskał pewność, że Joscelin Lucy
nigdy nie położył ręki na złocie Domville'a, że to opowieść Agnes o spotkaniu w herbarium i
skarga Picarda sprawiły, że konkurent do ręki dziewczyny poczuł się zagrożony. To one stały
się przyczyną zwolnienia giermka ze służby, pomyślanego tak, by można go było ścigać pod
fałszywym zarzutem kradzieży i wtrącić do więzienia, gdzie nie będzie już zawadą dla
dalekosiężnych planów. Nie mogli dopuścić, by pozostał na wolności. Musiał zniknąć.
I zniknął, zniknął w pięknym stylu, lecz wtedy, gdy sam zechciał. Cadfael z zapartym
24
tchem przechylał się przez poręcz mostu, jak i dziesiątki innych podnieconych gapiów.
Wokół huczał gwar, wśród obojętnych głosów trafiały się i buntownicze okrzyki. Wielu
skądinąd praworządnych obywateli jawnie się radowało, gdy jakikolwiek więzień zdołał ujść
z rąk szeryfa.
Sierżant, na którym ciążyła odpowiedzialność za ucieczkę więźnia, rzucił się do
działania, rycząc wściekle. Wykrzykiwał rozkazy, przeganiał swych ludzi tam i z powrotem.
Dwóch konnych pchnął galopem na brzeg rzeki pod murami miasta, trzech z tylnej straży
zawrócił na stronę opacką, by byli gotowi ująć uciekiniera, gdy ten spróbuje wyjść na
którykolwiek brzeg. Ale oba patrole musiały zatoczyć łuk, podczas gdy Severn, szybsza od
nich, beznamiętnie toczyła swe wody naprzód, unosząc niewidocznego zbiega. Wśród
piechurów, którzy pozostali na moście, byli dwaj łucznicy. Na rozkaz sierżanta napięli łuki,
torując sobie drogę ku krawędzi mostu przez ciżbę ciekawskich i spychając na bok tych,
którzy im przeszkadzali.
- Strzelajcie - wrzasnął sierżant - gdy tylko się wynurzy! Próbujcie go zranić, a jeśli
będziecie musieli, zabijcie go!
Minuty upływały. Jeźdźcy dotarli na brzeg i gnali w dół na złamanie karku, a na
gładkiej powierzchni wody nadal ani przez mgnienie oka nie pojawiła się płowa czupryna.
- Zginął! -jęknął ktoś głośno, a kilka kobiet westchnęło boleśnie.
- Nie! - krzyknął jakiś obdarty dzieciak, rozpłaszczony na brzuchu na parapecie mostu.
-Patrzcie tam! Pomyka jak wydra!
Daleko w dole rzeki wynurzyła się na chwilę jasna, ociekająca wodą głowa Joscelina.
Strzała świsnęła w powietrzu, chybiając ledwie o stopę. Powierzchnię nurtu zmarszczyły
połyskujące kręgi. Ale chłopak był już pod wodą, a gdy znowu wypłynął, by zaczerpnąć
powietrza, był niemal poza zasięgiem łuczników. Następny bełt wpadł w rzekę o spory
kawałek za nim. Chłopak pozostał w głównym nurcie, teraz już doskonale widoczny,
pozwalając się nieść rzece. W wodzie wyraźnie czuł się równie pewnie, jak na suchym lądzie.
Wysiłki łuczników wzbudzały szyderczą wesołość wśród miejskiej dzieciarni, a przynajmniej
tej, która znajdowała się w bezpiecznej odległości od rozwścieczonych pachołków. Stłumione
śmiechy rozległy się jednak wszędzie, gdy nad wodą ukazało się długie ramię, zuchwale
machające z oddali na pożegnanie.
Jeźdźcy cwałowali wzdłuż brzegów, a zbieg z każdą chwilą oddalał się coraz bardziej.
Dwóch ludzi przedzierało się ścieżką pod murami miejskimi i winnicą opata, trzech
wysforowało się nieco dalej wysokim przeciwległym brzegiem, gdzie na polach zwanych
Gaye rozciągały się klasztorne warzywniki i sady. Jednak nadzieja, że schwytają Joscelina
Lucy, była nie większa niż ta, że uda im się dogonić mknące głównym nurtem opadłe liście.
Severn płynęła cicho, bez plusku, ale z zawrotną szybkością.
Wyciągali szyje, starając się dojrzeć płową głowę, nie większą teraz od strzępka
piany, wzburzonej przez przypadkowy wir. Była już ledwie widoczna, a w następnej chwili
zniknęła w ogóle. Znów zanurkował, pomyślał wpatrzony w dal Cadfael. Chciał się upewnić,
iż nikt nie zobaczy, w którą stronę płynie i na który brzeg wyjdzie. Minął już winnice i po
lewej ręce miał wyniosłe mury zamku, a poniżej nieuprawną ziemię, porośniętą niskimi
drzewami. Z prawej, tuż za sadem, las schodził aż na brzeg rzeki. Trudno było wątpić, co
wybierze, lecz nie chciał się pokazać do chwili, gdy będzie już bezpiecznie ukryty wśród
drzew. Cadfael z namysłem znalazł miejsce, które zdało mu się najlepszą osłoną. Przez
moment miał wrażenie, że widzi nie tyle sylwetkę człowieka, co chwilowe drgnienie
zwisających nad rzeką gałęzi i przelotny błysk wody, gdy Joscelin wywindował się na brzeg i
zniknął w lesie.
Nie pozostało już nic więcej do zrobienia ani do zobaczenia. Cadfael przypomniał
sobie o zaniedbanych obowiązkach i pospieszył z powrotem ku bramie opactwa, zostawiając
za sobą uradowanych łobuziaków i miotających przekleństwa strażników. Skromny pożytek
byłby teraz z rozmyślań, jak da sobie radę chłopak pozbawiony broni i konia, bez pieniędzy i
suchego odzienia, gdy z pewnością już za chwilę ruszy za nim pogoń i rozesłane zostaną listy
gończe. Najlepiej by zrobił, gdyby kryjąc się przed ludzkim okiem, postarał się jeszcze przed
zmierzchem znaleźć jak najdalej od Shrewsbury - pieszo czy jak Bóg da. Znając chłopaka,
Cadfael bardzo jednak wątpił, czy zrobi on coś równie rozsądnego.
25
 Brat Cadfael nie zdziwił się zbytnio, gdy się okazało, że nowiny dotarły do opactwa
przed nim. Był już niemal przy bramie, kiedy wypadł z niej Gilbert Prestcote z twarzą jak
gradowa chmura. Reszta oddziału gnała za nim, aż się kurzyło. Szeryf nie żywił osobistych
uraz do Joscelina Lucy, a sądząc z jego zachowania w całej tej sprawie - także i szczególnego
szacunku dla Huona de Domvilee, lecz nieudolność jego sierżanta kłuła go jak cierń. Pewne
było, że jeśli więzień nie zostanie wkrótce ponownie schwytany, pechowych strażników
czekają ciężkie czasy.
Kiedy kurz opadł, furtian wyjrzał za nimi ostrożnie i w zadziwieniu pokiwał głową do
nadchodzącego Cadfaela.
- A więc złodziej w końcu im umknął! Nie wróżę mu nic dobrego, szeryf rzucił za
chłopcem całą drużynę. Pieszo nie zdoła prześcignąć ich koni! A jego własny rumak jest już
pewnie w stajniach biskupa, dokąd zabrał go ten drugi giermek.
Odjechali więc - Huon de Domvilee, Simon Aquillon, Guy Fitz-John, pachołkowie i
reszta, a jeśli wieść o ucieczce teraz dopiero sięgnęła bram opactwa, odjechali w głębokim
przekonaniu, że złoczyńca jest już bezpiecznie zamknięty pod strażą.
- Kto przyniósł nowinę? - spytał Cadfael. - Prędko się uwinął. Nie czekał chyba, by
obejrzeć wszystko do końca.
- Dwóch świeckich braciszków wracało właśnie z Gaye z ostatnimi koszami
zimowych jabłek. Widzieli, jak skakał, i przybiegli, wykrzykując z daleka. Ale i ty niewiele
się spóźniłeś.
Zatem jak dotąd plotka jeszcze nie poniosła się dalej. Mnóstwo ludzi - braci, sług i
gości - miotało się w podnieceniu po wielkim dziedzińcu, snując najróżniejsze
przypuszczenia. Część pognała na brzeg rzeki w nadziei, że coś jeszcze zobaczą. Gniew
Huona de Domvilee, kiedy dosięgną go wieści, wyładuje się więc gdzie indziej. Tu Cadfael
mógł za to obserwować Godfryda i Agnes Picard, pochłoniętych w drzwiach gospody cichą,
acz gorączkową rozmową w cztery oczy. Twarze mieli napięte i czujne, i mierzyli się
wzrokiem, w którym znać było zarówno niepokój, jak i wyrachowanie. Wypadki potoczyły
się w kierunku, który z pewnością ich nie zadowalał. Pragnęli ujrzeć kłopotliwego
młodzieńca za solidnymi sztabami drzwi zamkowego lochu, a jeśliby Domville zechciał
folgować swej złości - zagrożonego katowskim mieczem.
Nigdzie nie było śladu Ivety. Bez wątpienia zamknięto ją gdzieś pod strażą czujnego
cerbera Agnes. Nie ukazała się też w ciągu następnych kilku godzin, choć jej wuja i ciotkę
kilkakrotnie widziano, jak zdecydowanym krokiem krążyli tam i z powrotem między
gospodą, kwaterą opata i bramą. Picard wyjechał konno i nie było go prawie godzinę. Udał
się zapewne do domu biskupa na konferencję z Domville'em. Cadfael przez większość
popołudnia bił się z własnymi myślami, zapomniawszy o zwykłym baczeniu na poczynania
Oswina. W pewnej chwili odkrył ze zdumieniem, iż jego pomocnik, pozostawiony sam sobie,
niczego nie rozlał, nie spalił, nie wyrwał przez pomyłkę żadnej cennej rośliny i niczego nie
stłukł. Mógł to być oczywiście dowód szczególnej Boskiej opatrzności, a mogła też być
nagana za to, iż dotąd zbyt natrętnie patrzył na ręce swemu uczniowi.
Problem, który go trapił, łatwo było określić, lecz trudniej rozwiązać. Czy powinien
pójść do opata Radulfusa i opowiedzieć mu to, czego był świadkiem i w czym brał udział
poprzedniego wieczoru? Wkraczanie w sprawy ludzi całkiem mu obcych na tak wątłej i
przypadkowej podstawie, choćby w jak najlepszych zamiarach, mogło być niebezpieczne.
Skądże miał wiedzieć, czy ów tak na pozór wiarygodny młodzieniec nie jest łowcą posagów,
który dla własnej korzyści umyślił namówić dziewczynę na wspólną ucieczkę. Z pewnością
zaś był na tyle przystojny, by bez trudu ją uwieść. Cadfael starał się patrzeć na zamieszane w
sprawę osoby ze wszystkich możliwych stron, jedno wszakże mu się nie udało: nie potrafił
dostrzec w Picardach ni krzty czułości, czy sympatii do Ivety.
Problem rozwiązał się sam, gdy późnym popołudniem opat Radulfus przysłał po
niego. Cadfael usłuchał wezwania, snując ostrożne domysły i wyciągając jeszcze bardziej
ostrożne wnioski. Stwierdził filozoficznie, że grzech kłamstwa tak łatwo nie bywa
odpuszczony, nawet gdy popełnia, siego w dobrej intencji. Zresztą byłby głupcem, nie
doceniając Agnes Picard, mimo iż poza oportunistycznym wylaniem oliwy na bardzo
wzburzone wody nie zrobił dotąd nic, by stanąć jej na drodze.
26
 - Skarżono mi się na ciebie, bracie Cadfaelu - powiedział opat, powoli odwracając się
od pulpitu do pisania. Jego głos, chłodny i ostry jak zawsze, był nieskazitelnie uprzejmy, a
twarz nieprzenikniona. - O, imię nie padło, ale trudno mi przypuszczać, że zakonnik, który
późnym wieczorem po posiłku wciąż jeszcze pracował w herbarium, okazał się kimś innym,
nie tobą.
- To ja tam byłem - powiedział szybko Cadfael. Z Radulfusem dało się rozmawiać
tylko w jeden sposób: szczerze i otwarcie.
- W towarzystwie lady Ivety i tego młodego człowieka, którego ludzie szeryfa szukają
teraz w chaszczach nad rzeką? I maczałeś palce w tej podejrzanej schadzce?
- Nic podobnego - odparł Cadfael. - Natknąłem się na nich we własnej pracowni, ku
mojej i ich konsternacji. To samo, chwilę później, przydarzyło się lady Picard. Przyznali, że
robiłem dobrą minę do złej gry. Mało brakowało, by rozszalała się tam nawałnica.
Powiedzmy, że wypuściłem w niebo jedną lub dwie strzały, żeby rozpędzić chmury.
- Jedną wersję - rzekł opat spokojnie - słyszałem od sir Godfryda, a on z pewnością
powtarzał to, co powiedziała mu żona. Chciałbym usłyszeć twoją.
Cadfael opowiedział zdarzenie ze wszystkimi szczegółami, jakie mógł sobie
przypomnieć. Dla siebie zachował tylko nierozważne stwierdzenie Joscelina, że nie cofnie się
przed morderstwem. Gorącokrwiste młokosy często mówią rzeczy, którym zaprzecza i twarz,
i charakter. Gdy skończył, Radulfus spojrzał na niego przeciągle, marszcząc brew, i zadumał
się.
- To, że mijasz się z prawdą, bracie Cadfaelu, pozostawię twemu spowiednikowi. Lecz
czy doprawdy wierzysz, że dziewczyna boi się swego wuja? Że zmusza się ją do kroku
nienawistnego jej sercu? Słyszałem, co mówił obwiniony. Ale sam zyskałby wiele, gdyby
zniechęcił ją do planowanego dla niej związku i przeciągnął na swoją stronę. Jego pobudki
mogą być tak obmierzłe, jak zwykle, gdy w grę wchodzi chciwość. Miłe oblicze nie
gwarantuje nadobnego ducha. Może i tak być, że wuj chce dla niej dobrze i grzechem byłoby
obalić jego plany.
- Jest jedna rzecz - powiedział Cadfael, starannie dobierając słowa - która kłopocze
mnie najbardziej. Panna nigdy nie pokazuje się sama, zawsze w asyście krewniaków, którzy z
obu stron bronią do niej dostępu. Prawie się nie odzywa, bo zawsze ktoś mówi za nią. W
duszy byłbym kontent, gdybyś ty, ojcze, choć raz swobodnie pomówił z nią na osobności, bez
świadków, i wysłuchał, co powie nie przymuszona.
Opat zastanowił się przez chwilę.
- Wiele jest prawdy w tym, co mówisz - przyznał poważnie. - Być może otacza ją
tylko nadmierna troskliwość, lecz, i jej własne zdanie winno być wysłuchane. Chyba
powinienem sam złożyć wizytę w gospodzie i zobaczyć, czy uda mi się rozmówić z nią sam
na sam. Bo, szczerze mówiąc, bracie, sir Godfryd zapewnia mnie, iż ów giermek, towarzysząc
swemu panu, nadużył sposobności widywania się z panną, która dotąd na nic się nie
uskarżała. Potajemnie zalecał się do niej i zawrócił jej w głowie umizgami i pochlebstwami.
Jeśli istotnie to wszystko jest prawdą, wydarzenia dzisiejszego ranka mogły otworzyć jej oczy
i skłonić do zmiany zdania.
Z zachowania i słów opata nie dało się wyczytać, czy bez zastrzeżeń przyjmuje za
prawdę oskarżenie o kradzież i świadectwo swoich własnych oczu. Nazbyt był jednak
przenikliwy, by nie rozważyć i innych możliwości.
- Zamierzałem - powiedział - zaprosić pana młodego wraz z jego krewniakiem oraz
Godfryda Picarda, by zjedli dziś ze mną wieczerzę. Mam zatem sposobność zanieść
zaproszenie. Czemuż by nie pójść zaraz?
Właściwie, czemu by nie? Cadfael wyszedł z opatem w mglisty, kończący się już
jesienny dzień, umiarkowanie kontent z rozmowy. W żyłach Radulfusa płynęła krew nie
mniej błękitna od krwi barona. Wyznawał on surową zasadę, iż obowiązkiem młodych jest
poddać się przewodnictwu tych, którym Bóg dał nad nimi władzę; lecz nie był ślepy na częste
przypadki, gdy tak uprzywilejowani rodzice zapominali, że kierując losem swych dzieci,
powinni mieć na względzie ich dobro. Wystarczy, by opat choć na chwilę znalazł się sam z
Ivetą, a na pewno zdobędzie jej zaufanie. Dziewczyna nie przepuści takiej szansy. Na tej
ziemi on był panem. Jeśliby wyciągnął nad nią swą rękę, mógł ją ochronić nawet przed
27
królami.
Przeszli przez ogród opata na wielki dziedziniec i skierowali się w stronę gospody.
Cadfael już miał pożegnać się i wrócić do herbarium, gdy nagle obaj zatrzymali się jak wryci.
Na kamiennej ławce pod ścianą refektarza siedziała Iveta. Opuszczone oczy pilnie
wpatrywały się w trzymany na kolanach modlitewnik, zaś przymglone słoneczne promienie
lśniły matowo na jej ciemnozłotych włosach. Widok ten zaprzeczył wszystkiemu, co o niej
powiedziano: była sama, siedziała sobie na otwartym powietrzu, czytając cicho, a w zasięgu
wzroku nie widać było nikogo z domowników jej wuja.
Radulfus przystanął na chwilę i spojrzał, po czym obrócił się i ruszył wprost do
miejsca, w którym siedziała. Zapewne posłyszała szelest jego habitu, szedł bowiem cicho.
Podniosła wzrok i zobaczył twarz beznamiętną i nieruchomą jak lód. Skórę miała tak białą, że
trudno byłoby orzec, czy jest bledsza niż zwykle, ale gdy ujrzała nadchodzącego opata,
uśmiechnęła się, przynajmniej wargami, i powstała, by złożyć przed nim wdzięczny ukłon.
Cadfael podsunął się bliżej. Z trudem mógł uwierzyć własnym oczom, a nie rozumiał
zupełnie nic.
- Córko - odezwał się łagodnie Radulfus - rad jestem, iż widzę cię w spokoju ducha.
Bałem się, że wypadki dzisiejszego ranka przyprawiły cię o smutek i wzburzenie, gdy
rozważając tak ważną zmianę w swym losie, potrzebujesz ciszy i czasu do rozmyślań. Sądzę,
iż lepiej myślałaś o tym młodym człowieku, niż na to zasłużył, i nie byłaś przygotowana na
takie odkrycie. Z pewnością cię to przygnębiło.
Uniosła gładką, poważną twarzyczkę i spojrzała na niego bez zmrużenia powiek
spokojnymi, choć pustymi oczyma.
- Tak, ojcze - powiedziała. - Nigdy nie posądzałam go o nic złego. Ale teraz
odsunęłam już od siebie zwątpienie, znam swoją powinność.
Mówiła bardzo cicho, lecz całkiem wyraźnie i stanowczo.
- I w duchu jesteś gotowa na jutrzejszy sakrament? Ja też mam obowiązki, moje
dziecko, względem wszystkich, którzy przybywają tu pod moją opiekę. Każdy ma do mnie
dostęp. Jeśli jest cokolwiek, co chcesz mi powiedzieć, mów śmiało, a nie znajdzie się nikt, kto
by temu zapobiegł lub przeszkodził. Wysłucham cię chętnym sercem. Twoje szczęście, twój
spokój są także i moją sprawą, póki jesteś pod moim dachem i modlić się za nie będę, kiedy
już nas opuścisz.
- Wierzę w to - odparła - i dziękuję. Ale w duchu jestem pewna, ojcze, i zadowolona.
Jasno widzę drogę przed sobą. Już nie dam się z niej zwieść.
Opat popatrzył na nią długo i uważnie, a ona oddała mu spojrzenie bez mrugnięcia
okiem. Blady, rezolutny uśmiech nie niknął z jej warg. Radulfus zdecydował się wyłożyć
wszystko otwarcie, bo ta okazja mogła być ostatnią.
- Rozumiem dobrze, że to małżeństwo, jakie masz jutro zawrzeć, jest po myśli twego
wuja i ciotki, dogadza im rangą i fortuną. Ale czy ty także go pragniesz, córko? Czy godzisz
się na nie ze swej własnej woli?
Ogromne, szafirowe jak fiołki oczy otwarły się jeszcze szerzej, niewinnie zadumane
wargi rozchyliły się i dziewczyna powiedziała z prostotą:
- Tak, oczywiście, ojcze. Rzecz jasna, że z własnej woli. Robię to, o czym wiem, że
jest słuszne i właściwe, i co powinnam zrobić, i chcę tego całym sercem.

ROZDZIAŁ CZWARTY
Simon Aquillon skorzystał z wolnej godzinki, kiedy to jego wuj odsypiał tak obiad,
jak i atak furii, i pospiesznie wymknął się przez ogród z posiadłości biskupa. Minął stajnie i
sad i przez furtkę w murze przedostał się do rzadkiego zagajnika, który okalał podgrodzie.
Świadkowie twierdzili, że Joscelin zniknął im z oczu daleko w dole rzeki. Musiał wyjść na
brzeg w pobliżu miejsca, gdzie go ostatnio widziano. Wybrał więc zapewne prawy brzeg,
dalszy od zamku. Po cóż by miał leźć prosto w gniazdo nieprzyjaciela, nawet jeśli łatwiej
było się tam ukryć. Ziemie graniczące z opactwem poniżej Gaye z pewnością były bardziej
gościnne.
Nadal poszukiwano zbiega, ale czyniono to metodycznie, bez pośpiechu. Przede
wszystkim wystawiono straże na wszystkich gościńcach, które rozchodziły się z miasta.
28
Pomiędzy nimi krążyły konne patrole, tworząc pierścień, przez który Joscelin nie miał
wielkich szans się przedrzeć. Kiedy to zostało już zrobione, można sobie było pozwolić na
powolne i dokładne przetrząsanie terenu wewnątrz pierścienia. Zbieg nie miał konia ni broni,
ani też żadnych środków, by je zdobyć. Dowiedziawszy się o jego ucieczce, Domvilee kazał
wyprowadzić siwka ze wspólnej stajni, dokąd wcześniej zabrał go Simon. Zamknął go osobno
w obawie, że jego właściciel zaryzykuje nocne włamanie, aby odzyskać konia i spróbować
umknąć. Ponowne ujęcie ściganego zdawało się być tylko kwestią czasu.
Simon zapuścił się głęboko w las, nim uznał, że dotarł już w okolice miejsca, gdzie
Joscelin wyszedł na brzeg. Tu, z dala od miasta, bór był gęsty, poszycie obfite, a na dodatek
znalazł dwa strumienie spływające do rzeki. Joss i tak był mokry od stóp do głów. Mógł więc
śmiało udać się w dalszą drogę korytem jednego z nich, na wypadek gdyby tropiący go ludzie
mieli ze sobą psy. Simon ruszył w głąb lasu z biegiem drugiego strumienia. Zatrzymywał się
nasłuchując, lecz wokół było cicho, tylko od czasu do czasu odzywał się ptak. Stał chwilę,
nastawiwszy uszu, a potem zagwizdał taneczną melodię, której ich nauczył kapelan
Domville'a. Człowiek ten miał prawdziwy dar do muzyki i świeckie pieśni układał z równą
łatwością, co kościelne.
Simon oddalał się coraz bardziej od rzeki, w przystankach pogwizdując swoje hasło
rozpoznawcze. Uszedł tak ze ćwierć mili, nim wreszcie doczekał się odpowiedzi. Gęste krzaki
na prawo od ścieżki zaszeleściły, czyjaś ręka wysunęła się z nich, rozgarniając gałęzie i
Simon dostrzegł błysk wyglądających zza krzaka czujnych oczu.
- Joss? - szepnął ostrożnie. Nawet jeśli pościg jeszcze tu nie dotarł, jakiś wścibski
wieśniak zbierający chrust mógł narobić krzyku i zepsuć wszystko. Ale wśród drzew nadal
trwała niczym nie zakłócona cisza.
- Simon? - dobiegło go nieufne pytanie. -Wysłali cię na przynętę? Nawet nie
dotknąłem tego przeklętego złota!
- Ani przez chwilę w to nie wierzyłem. Cicho, nie pokazuj się! - Simon przysunął się
bliżej, by móc porozumiewać się szeptem. - Jestem tu sam. Szukałem cię. Nie możesz
nocować pod gołym niebem cały mokry po rzecznej kąpieli. Twój koń stoi w stajni
zamkniętej na cztery spusty i na razie nie dam rady go wydostać. A wszystkie drogi są
zastawione. Będziesz musiał przesiedzieć w ukryciu dzień lub dwa, aż im się znudzi i nie
będą już tacy dokładni. On też przestanie się dopominać o twoją głowę, gdy dzień jutrzejszy
będzie miał już za sobą.
Krzak zatrząsł się z oburzenia, wyrażając gwałtowny sprzeciw. Pojutrze będzie za
późno, wszystko przepadnie.
- Bóg mi świadkiem - wycedził Joscelin przez zęby - ja nie przestanę łaknąć jego krwi.
Jeśli wydadzą ją za niego, zawsze jeszcze mogę uczynić ją wdową.
- Cicho, głupcze, nie wygaduj takich rzeczy! A gdyby ktoś cię usłyszał? Mnie możesz
się nie obawiać, zrobię wszystko, żeby ci pomóc, ale... Zamilknij wreszcie i daj mi pomyśleć!
- Sam sobie jakoś poradzę. - Mokry i umorusany Joscelin wyprostował się ostrożnie w
swojej kryjówce. Przylepione do czaszki jasne włosy wysychały na skroniach, unosząc się
miękkimi, żółtymi piórkami. - Dobry z ciebie chłop, Simon, ale radzę ci, żebyś głupio dla
mnie nie ryzykował.
- A co chcesz, żebym zrobił? - zirytował się Simon. - Stał z boku i przyglądał się, jak
cię zabierają? Słuchaj: teraz najlepsza kryjówka, miejsce, w którym nie przyjdzie im na myśl
cię szukać, to obejście biskupa. Ma się rozumieć nie dwór, stajnie czy dziedziniec. Ale to
jedyna posiadłość, którą pościg na pewno ominie. Wszystkie inne stodoły i stajnie
przeszukają od polepy po dach. W kącie ogrodu, obok furty, przez którą wyszedłem, jest
szopa. Przechowują w niej siano z łąki za domem. Będzie ci tam w miarę sucho, a ja
mógłbym przynieść ci coś do jedzenia. Furtkę w murze da się zamknąć kołkiem, nikt z
zewnątrz nie wejdzie. A potem, jeśli uda mi się jakoś wyprowadzić twojego Briara... Co
powiesz?
Brzmiało to całkiem rozsądnie i Joscelin zgodził się z zapałem i wdzięcznością. Nie
zdradził tylko, że na razie nie potrzebuje żadnego konia, bo nigdzie się nie wybiera, dopóki
albo nie znajdzie sposobu, by ocalić Ivetę, albo próbując tego dokonać, nie straci za jednym
zamachem nadziei, serca, a prawdopodobnie i życia.
29
 - Jesteś mi prawdziwym druhem i nigdy ci tego nie zapomnę. Ale uważaj na siebie,
wystarczy, że już jeden z nas wpadł w tarapaty. Słuchaj! - Chwycił przyjaciela za przegub
ręki i potrząsnął nim gorączkowo. - Jeśli sprawy potoczą się źle, jeśli mnie wytropią i ujmą,
pamiętaj, ty o niczym nie wiesz. Sam się tam ukryłem. Zaprzyj się mnie, daję ci na to swoje
błogosławieństwo. Jeżeli znajdą jedzenie czy jakiekolwiek inne podejrzane rzeczy, powiem,
że ukradłem. Ty masz się w to nie mieszać. Obiecaj! Zapadłbym się chyba ze wstydu pod
ziemię, gdybym rzucił na ciebie cień.
- Nie złapią cię - powiedział Simon stanowczo.
- Nie, ale mimo wszystko obiecaj!
- Och, dobrze, skoro się tak upierasz. Zostawię cię na pożarcie. No, może
przynajmniej będę się biedził, jak cię z tego wyciągnąć. Dbam o całość swojej skóry tak samo
jak inni, a tak czy inaczej zawsze na nią uważam. A teraz chodź, póki jest jeszcze spokojnie i
nikt mnie nie szuka.
Droga powrotna minęła szybciej, bo skierowali się wprost na tyły biskupiego ogrodu,
cały czas pozostając pod osłoną krzewów. Raz czy dwa idący przodem Simon gwizdał
cichutko i Joscelin zapadał wówczas w zarośla. Po chwili Simon odwoływał alarm -
wywołany łopotem skrzydeł zrywającego się do lotu ptaka czy chrobotem przemykających po
suchej ściółce leśnych zwierząt. Furta w murze była uchylona, tak jak ją zostawił. Podszedł
pierwszy, otworzył ją szerzej i ostrożnie rozejrzał się dookoła, po czym ruchem ręki
przywołał Joscelina. Chłopak z pełnym wdzięczności westchnieniem wśliznął się do środka,
słysząc za sobą cichy trzask zamykanej bramki i chrzęst kołka w skoblu. Do muru tulił się
niski drewniany składzik na paszę. W środku pachniało wysuszoną trawą, a spod stóp unosił
się drobny pył, który łechtał i wiercił w nosie.
- Nikt tu nawet nie zajrzy - rzekł półgłosem Simon. - W stajniach na dziedzińcu siana
jest pod dostatkiem. Będzie ci tu ciepło i zacisznie. Siedź cicho i nigdzie nie odchodź.
Wieczerzam dziś z wujem u opata, ale przedtem przyniosę ci coś do picia i kawał mięsiwa. W
tym sianie wyschniesz do rana na pieprz.
- To królewska komnata - rzekł Joscelin wylewnie i uścisnął dłoń przyjaciela z
serdeczną wdzięcznością. - Nie zapomnę ci tego. Cokolwiek się stanie, wiem, dzięki Bogu, że
jest ktoś, kto nie wierzy, że jestem złodziejem, choć jeden druh, na którym mogę polegać. Ale
pamiętaj, jeśli już do tego dojdzie, wolę utonąć sam, niż wciągnąć cię za sobą w błoto.
- Zostaw pomyślność Simona - rzekł Simon z poufałym uśmieszkiem - temu, kto
zadba o nią najlepiej. Myśl o własnej skórze, ja sam zatroszczę się o moją. A teraz zmykam!
Za chwilę będzie ryczał jak tur, żebym pomógł mu ubrać się na nieszpory. To cena, jaką płaci
za wieczerzę z opatem.
Tak więc na nabożeństwie zobaczył Cadfael Huona de Domvilee, godnie
przyodzianego do opackiego stołu w czernie i soczyste szkarłaty. U jego boku trwało
niewzruszone wcielenie powagi i ascezy - kanonik Eudo, młodsze wydanie przeora Roberta,
przygotowujące się do chwały niebieskiej, lecz zarazem czujnym okiem baczące na korzyści
doczesne. Pół kroku z tyłu widać było kędzierzawą głowę młodego Aquillona. Ogorzałą,
szczerą twarz roztropnego osiłka wydarzenia dnia przyodziały w niezwyczajną powagę.
Przyszli też Picardowie, ale nie było ani panny młodej, ani starszawej służki. Cadfael
przed wieczorem widział Ivetę jeszcze dwukrotnie, lecz znów obstąpioną z obu stron przez
strażników. Nadal nosiła się ze spokojem i opanowaniem, twarz wciąż miała bladą, lecz
dumną i zdecydowaną. Tylko ten jeden raz, stwierdził w zadumie Cadfael, była naprawdę
sama, nie pilnowana, mogła bez strachu mówić, co jej leży na sercu. I przemówiła,
zaprzeczając wszelkim oczekiwaniom. Tego już nie dało się pominąć. Uwierzyła w podłość
Joscelina Lucy i odebrała mu swe łaski ze stanowczością, do której zdawała się być
niezdolna. Pogodziła się już ze swym małżeństwem i postanowiła przez nie przejść,
odsuwając w niepamięć piękny sen, który rozwiał się przy gorzkim przebudzeniu.
Cadfael uznał, że jest zbyt naiwna i stanowczo zbyt łatwo dała się przekonać. Czyż nie
mówiła Biblia, jak w sakwie małego Beniamina ukryto puchar, by tym łacniej go ująć? I czyż
od tego czasu nie posługiwano się po wielekroć tym samym fortelem? Ale dziewczyna była
jeszcze bardzo młoda i zapewne tak prostolinijna w miłości, iż niewiele zachodu trzeba było,
by nazbyt gwałtowny afekt obrócić w niechęć. Niestety, w tak podejrzanych sprawach cały
30
kłopot polegał na tym, iż mogą okazać się prawdą.
Patrzył, jak goście idą po nieszporach do komnat opata, a Agnes Picard wraca do
gospody. Nie miał żadnego pola do działania, nic tu nie dało się zrobić. Cadfael udał się na
wieczerzę do refektarza, a potem na głośne czytanie w sali kapitulnej, ale z jakiegoś powodu
stracił zarówno apetyt, jak i zdolność koncentracji.
Wieczerza u opata z pewnością była świetna, lecz goście nie zabawili do późna. Po
komplecie Cadfael poszedł zamknąć pracownię przed udaniem się na spoczynek, a kiedy
wracał do dormitorium, w świetle latarni przy bramie dojrzał, jak Domvilee i jego giermek
dosiadają koni, by udać się do domu biskupa. Picard żegnał się z nimi. Kanonik Eudo
najwyraźniej został na noc u opata, chcąc się upewnić, czy wszystko jest już gotowe do
jutrzejszej uroczystości.
Sądząc z rozlegających się na dziedzińcu ożywionych głosów, mieli już nieco w
czubach, choć z pewnością nie pili zbyt wiele. Radulfus sam nie pił i do szklanic kazał lać
tyle, ile uważał za słuszne i stosowne, lecz nic ponadto. Ostre żółte światło wyraźnie rysowało
kontury. Baron był wulgarny i nazbyt sobie pobłażał, lecz wciąż żelazną ręką dzierżył swój
trzos, ziemie, ciało i umysł. Nikt nie ważyłby się rzec, iż nie jest on wielkim i znacznym
człowiekiem. Picard był mniejszy pod każdym względem. Przemyślność tego zdolnego,
fałszywego, ciemnowłosego człowieka doskonale uzupełniała brutalną siłę Domville'a.
Razem stanowili potęgę, której mało kto mógłby się oprzeć. Młody człowiek cierpliwie stał
obok, gotów na każde skinienie, lecz w gruncie rzeczy obojętny. Myślami musiał błądzić
gdzieś indziej, choć zrównoważona natura nie dała tego po sobie poznać.
Rzec by można, iż wypatruje chwili, gdy nareszcie rzuci się na posłanie.
Cadfael patrzył z ukrycia, jak giermek przytrzymuje strzemię swemu panu i nieomal
słyszał jego stłumione ziewnięcie. Po chwili młodzieniec sam też dosiadł konia, lekko i z
werwą, i dogonił barona, zręcznie trzymając wodze jedną ręką. Był trzeźwy jak głaz.
Przypuszczalnie zdawał sobie sprawę, że odpowiedzialność za dostarczenie swego
chlebodawcy do domu i łoża stawia go w delikatnej sytuacji. Picard odszedł, machając ręką
na pożegnanie. Dwa konie stępa minęły bramę, a miarowy stukot ich kopyt na wyboistej
podmiejskiej drodze cichł w oddali, aż wreszcie umilkł zupełnie.
Podgrodzie pogrążone było w mroku, lecz z bezksiężycowego nieba sączyła się
poświata licznych gwiazd. Po kilku mglistych dniach niebo przeczyściło się, a kryształowe
powietrze kąsało zapowiedzią bliskich mrozów. Gdzieniegdzie w oknie paliła się świeca.
Przed domem biskupa, gdzie podtrzymujące wrota słupy cofnięte były od traktu, przydrożne
drzewa rzucały zielone cienie na skrzydła bramy.
Dwaj jeźdźcy nadjechali lekkim kłusem i na krótko przystanęli na gościńcu przed
bramą. Ich głosy, choć zniżone, niosły się wyraźnie w głuchej ciszy panującej dokoła.
- Idź do domu, Simonie - rzucił Domvilee. - Mam ochotę przewietrzyć się trochę.
Powiedz pachołkom, żeby też szli spać.
- A twoi pokojowi, panie?
- Odpraw ich. Dzisiaj nie będą już mi potrzebni. Niech przyjdą rano, godzinę po
prymie, chyba, że wcześniej ich wezwę. Powiedz im, że to rozkaz.
Młodzieniec skłonił się bez słowa na znak, że zrozumiał. Jego ruch był niemal
niedostrzegalny w zastygłym mroku. Ukryty w cieniu człowiek, maskujący swoją bezprawną
obecność tak blisko miasta całkowitym bezruchem, posłyszał lekki szelest płaszcza i brzęk
uprzęży, gdy koń się poruszył. Potem Simon posłusznie zawrócił i wjechał na dziedziniec, a
Domville zaciął konia i ruszył w kierunku Saint Giles - najpierw stępa, potem przechodząc w
szybki i zdecydowany kłus.
Cień na skraju drogi drgnął i długimi, bezgłośnymi, nierównymi krokami podążył za
baronem. Jak na kalekę z jedną stopą zniekształconą przez chorobę, poruszał się z
zadziwiającą szybkością, choć wkrótce zabrakło mu sił. Dopóki jednak mógł złowić uchem
równy tętent kopyt, szedł uparcie przed siebie. Minął opustoszałe podgrodzie, potem
hospicjum i kościół, aż wyszedł za granice miasta. W pewnej chwili cichnący stopniowo
odgłos urwał się nagle. To jeździec skręcił z gościńca na porośniętą trawą ścieżkę. Kaleka
ocenił odległość i kierunek i już bez pośpiechu dotarł aż do tego miejsca drogi.
Na prawo od traktu grunt opadał w kierunku potoku Meole i jego odnogi. Góra zbocza
31
porośnięta była pojedynczymi drzewami i z rzadka rozsianymi zagajnikami.
Niżej, w dolinie, las gęstniał. Pomiędzy drzewami wiodła w dół ścieżka,
wystarczająco szeroka i równa, by można nią było jechać także i nocą, zwłaszcza gdy
świeciły gwiazdy, a połowa liści opadła już z drzew. Tą właśnie ścieżką udał się Huon de
Domvilee; ale teraz, wśród nocy, nie było go już ani widać, ani słychać.
Stary człowiek zawrócił i wolnym krokiem ruszył z powrotem do Saint Giles, gdzie
jego towarzysze dawno już spali w hospicjum. Tylko on błąkał się jeszcze bezsennie. Nie
wszedł do środka, choć drzwi nigdy nie zamykano na klucz, na wypadek gdyby jakiś
nieszczęśnik szukał tu schronienia przed nocnym chłodem. Przed świtem zapowiadał się
mróz, ale powietrze było czyste i pachniało słodko, i miało w sobie tę nieskalaną ciszę, która
sprzyja samotnym rozmyślaniom. Starzec nie był zresztą wrażliwy na chłód. Za płotem, w
narożu cmentarnego muru, leżała wielka sterta wyschniętej trawy, zgrabionej ze zbocza
pomiędzy szpitalem a drogą po ostatnich sianokosach. Za dzień lub dwa miała zostać
przeniesiona do spichlerza i tam przechowywana na paszę i ściółkę dla zwierząt. Starzec
owinął się płaszczem i usiadł na sianie, moszcząc sobie ciepłe i miękkie siedzisko.
Zawieszoną u pasa kołatkę położył obok siebie na ziemi. O tej porze nie było tu żywego
ducha, którego trzeba by ostrzec przed natknięciem się na trędowatego.
Nie spał. Siedział prosto z uniesioną głową, zaś ręce, splecione razem, opuścił
swobodnie na kolana, tak że kaleka lewa dłoń spoczęła w zdrowej prawej. Żadne inne
stworzenie tej nocy nie było tak spokojne.
Joscelin zdołał zdrzemnąć się chwilę na sianie. Odzienie na nim wyschło, zaś Simon
zgodnie z obietnicą przyniósł mu chleb, mięsiwo i wino. Wiele już nocy zdarzyło mu się
spędzić mniej wygodnie; tym razem jednak to umysł nie mógł zaznać ukojenia. Simonowi
łatwo było spokojnie mówić, że za dzień lub dwa wyprowadzi ze stajni siwego ogiera, bo
przecież zwierzę potrzebuje ruchu, i w ten sposób umożliwi druhowi ucieczkę, gdy pościg
osłabnie na sile, jak to zwykle bywa. Cóż z tego? Za dzień, nie mówiąc o dwóch, Iveta
zostanie złożona w ofierze. Ucieczki bez niej Joscelin w ogóle nie brał pod uwagę. Bardzo to
ładnie ze strony Simona, że wyszukał mu to schronienie i bez wątpienia rozsądnie, iż radzi
mu, by został tutaj, póki nie będzie mógł się bezpiecznie wymknąć. Rada zaiste życzliwa i
Joscelin był mu wdzięczny, lecz nie miał najmniejszego zamiaru się nią kierować.
Wytchnienie było mu potrzebne, ale jeśli przed dziewiątą rano nie podejmie stanowczych
kroków, wszystko będzie tylko próżną stratą czasu.
Był sam i w każdej chwili mógł zostać ujęty lub zabity. Nie miał broni, nie miał nawet
w głowie żadnego jasnego planu, a pozostało mu ledwie kilka godzin.
Wniosek był prosty: siedząc tu nic nie zdziała, a jeśli ma wyruszyć, lepiej będzie, jeśli
zrobi to pod osłoną ciemności. Wiedział doskonale, że nawet gdyby miał sztylet i zdołał
niepostrzeżenie zakraść się do sypialni Domville'a, i tak nie będzie w stanie wykorzystać tej
przewagi. Łatwo było zapalczywie gardłować o zabijaniu, ale brat Cadfael miał rację:
młodzieniec nie potrafiłby tego zrobić. Nie nocą, nie z zasadzki. Mógł jeszcze wyzwać barona
na uczciwą walkę, ale pewne było, iż ten roześmieje mu się w nos, a potem odda na powrót w
ręce szeryfa. Nie z tchórzostwa, przyznał w duchu Joscelin. Mało było rzeczy na tym świecie,
których Domvilee się bał; i niewielu przeciwników, którzy byli mu w stanie zagrozić. Nieźle
władam mieczem, pomyślał bezstronnie chłopak, ale mimo swych lat baron mógłby mnie
posiekać i zjeść na obiad. Nie, odrzuci wyzwanie z pogardy, nie ze strachu.
Chyba że... Chyba że zdołałbym go wytargać za brodę na oczach opata, kanonika i
gości, spoliczkować go, publicznie wystawić na śmieszność, którą publicznie musiałby
zmazać krwią. Wtedy mógłby zlekceważyć szeryfa i prawo, mógłby zapomnieć, że chciał
mnie zniszczyć powoli i podstępnie; będzie już pragnął tylko ujrzeć moje serce nadziane na
swoją klingę. Zapomni o Ivecie, kontrakcie ślubnym i całym Bożym świecie, póki nie zmyje
hańby. A co więcej, jeśli uda mi się go doprowadzić do tego stanu, będzie skrupulatny aż do
przesady, da mi czas na odpoczynek, miecz długością równy swojemu; zabije mnie honorowo
i według wszelkich prawideł. Trzeba mu oddać tę sprawiedliwość: mieczem walczył
uczciwie, nawet jeśli rzucając kłamliwe oskarżenia poparte fałszywymi dowodami, podobne
skrupuły uważa za zbędne.
A kto wie... kto wie? Może, mając za sobą modlitwy Ivety i cały ciężar swojej
32
krzywdy - bo przecież postąpił ze mną haniebnie - może zdołam go pokonać? Wówczas, jeśli
mnie nawet powieszą za kradzież, której nie popełniłem, ona będzie bezpieczna.
Prawdę rzekłszy, o takiej możliwości starał się wiele nie myśleć, i to nie tylko ze
względu na siebie. Ivetę należało chronić nie jedynie przed tym karygodnym zamęściem, a
przed opiekunami, co jak jemioła na drzewie żerują na niej i jej dziedzictwie i z równą ochotą
zechcą ją sprzedać następnemu chętnemu, jaki się nadarzy. Ale nawet zwłoka oznaczała
ratunek. Sytuacja może się zmienić. Picard może umrzeć. Byle przetrwać jutro!
Jeśli ma czegokolwiek dokonać, musi się stąd wydostać i jakoś dotrzeć do opactwa.
To tam się wszystko rozegra. Przez podgrodzie nie da rady; na drodze będą patrole, a w
bramie i drzwiach kościoła straże - to pewne. Ziemie opactwa otaczał z trzech stron wysoki
mur graniczny. Z czwartej strony ogrody oblewał silny nurt potoku Meole, przez który jednak
można się było przedostać - brodem albo wpław. Joscelinowi woda nie była straszna. Jeśli
zdołałby przemknąć się przez podgrodzie, mógłby zejść w dolinę, a potem wracać wzdłuż
strumienia do granic opactwa. Były tam zarośla i gaje, w których mógłby się ukryć. A szeryf i
tak będzie go szukał najpierw w dole rzeki.
Z głośnym szelestem odwrócił się w kopie siana. Pył załaskotał go w nozdrza i
Joscelin nerwowo stłumił kichnięcie. Piękny widok musi sobą przedstawiać, on, który chce
sprowokować i wyzwać królewskiego barona! Trudno, to jedyna nadzieja. A żeby ją
zachować, musi stąd iść i przedrzeć się przez podgrodzie w dolinę, póki jest jeszcze ciemno.
Z najlepszymi życzeniami dla Simona, który życzy mu tak dobrze, że chce, żeby siedział tu
jak mysz pod miotłą, póki nie- bezpieczeństwo nie minie.
Nie wiedział, która jest godzina, ale kiedy uchylił drzwi szopy i wyjrzał do ogrodu,
wokół panował nieprzenikniony mrok. Co gorsza, było zupełnie cicho. Szelest wiatru w
krzakach mógłby ukryć nieostrożny krok. A kiedy Joscelin wychynął z czterech ścian swego
schronienia, nawet ciemność nieco się rozświetliła. Jednak wszędzie był spokój i cisza, a
zresztą młodzieniec nie miał innego wyjścia. Odsunął rygiel, prześliznął się przez furtkę i
dotykając palcami muru, ruszył wokoło biskupiego ogrodu. Wąski pas drzew i ścieżka
dzieląca posiadłość od sąsiada doprowadziły go na skraj podgrodzia. Zatrzymał się.
Nasłuchiwał chwilę, ale wciąż było cicho. Na drodze, na otwartej przestrzeni, ciemność
bladła. Do świtu musiało być bliżej, niżby sobie życzył. Powinien się spieszyć.
Leciutko przemknął przez gościniec i był już niemal na porośniętym trawą poboczu,
kiedy spod stopy wyprysnął mu kamyk z krótkim ostrym zgrzytnięciem. W pobliżu miasta
ktoś zawołał głośno, odpowiedział mu inny stłumiony krzyk i nagle dał się słyszeć odgłos
stóp, pędzących w jego kierunku. Strażnicy wciąż patrolowali drogi wychodzące z miasta.
Joscelin rzucił się przed siebie stromym zboczem opadającym ku młynówce. Tuż nad sobą
posłyszał nawoływania i szczupakiem wskoczył w zarośla. Ta droga jednak też była odcięta.
Poniżej dwóch ludzi przetrząsających teren pomiędzy drogami wspinało się ku niemu w
pośpiechu.
Żaden z nich jeszcze go nie zauważył. Pozostała mu ostatnia szansa: odsądzić się od
ścigających możliwie jak najdalej, a to oznaczało, że musi wrócić na drogę. Tylko tam mógł
mieć nadzieję, że im umknie. Szybko wygramolił się z powrotem i skrajem gościńca pognał
w stronę Saint Giles. Z tyłu doleciały go głosy tych z doliny nawołujących do towarzyszy i w
odpowiedzi krzyk: “Do góry! Tędy zmyka!"
Tych dwóch z gościńca biegło za nim, ale od początku zostali sporo w tyle. Był
pewien, że zdąży im uciec i ukryć się jeszcze przed rogatkami, jakie na pewno ustawiono na
każdej drodze. Ale już w następnej chwili posłyszał dźwięk, od którego serce mu zamarło:
niespodziewany tętent kopyt wyskakujących z murawy na twardą powierzchnię drogi. Dwaj
strażnicy z dolin byli konno.
- Za nim! Jest na drodze, dogońcie go! - ryknął jeden z pieszych.
Jeźdźcy przeszli w kłus i Joscelin nie mógł już dłużej się łudzić, że im umknie, ani też
że zdoła wywieść w pole całą czwórkę, jeśli zejdzie tu z drogi. Był już niedaleko Saint Giles i
biegł bez wytchnienia, wypatrując za jakąkolwiek kryjówką, ale na próżno. Po lewej stronie
porośnięte trawą zbocze wznosiło się lekko do chruścianego płotu i muru cmentarza. Za
plecami słyszał już triumfalne okrzyki ścigających, choć odległość wciąż jeszcze była spora.
Na krótką chwilę zniknął im z oczu za zakrętem drogi.
33
 Z mroku pod murem doleciał cichy, choć naglący głos:
- Chodź tu! Szybko!
Joscelin instynktownie rzucił się w kierunku głosu, potknął się i zatoczył na trawiasty
stok, chwytając wyciągnięte ku niemu długie ramię. Z ziemi podniosła się chuda, wysoka
postać w szerokiej ciemnej opończy i teraz pospiesznie wygrzebywała jamę w stogu siana,
zwalonego w załamaniu muru.
- Tutaj! - przemówił głos, równie bezkształtny jak twarz. -Schowaj się tu!
Joscelin wskoczył w stóg głową naprzód i gorączkowo nasunął na siebie suche łodygi.
Poczuł, jak starzec siada z powrotem, rozpościera płaszcz i opiera się o stertę siana. Przez
płaszcz, szaty i warstwę źdźbeł czuł jego plecy, wyprostowane i kościste. Tak, to był stary
człowiek i bez wątpienia mężczyzna. Cichy, przytłumiony głos mógł należeć do
kogokolwiek, ale ramiona, mocno oparte o niego, były równie szerokie jak jego własne. Jedna
dłoń sięgnęła do tyłu i ścisnęła go za kolano przez szeleszczące źdźbła, nakazując spokój, i
Joscelin natychmiast posłusznie znieruchomiał. Człowiek, który go ukrył, miał w sobie jakiś
szczególny własny spokój, równowagę, której dobroczynny wpływ przyniósł ulgę sercu i
rozgorączkowanej głowie młodzieńca.
Nadjeżdżali. Słyszał zbliżający się tętent, słyszał, jak raptownie wstrzymany koń
przysiada na zadzie, a jego kopyta ślizgają się na żwirze. Pomyślał, że na pewno spostrzegli
człowieka pod murem; rozwidniło się już na tyle, a przed nimi leżała prosta jak strzelił i
zapewne pusta droga. Posłyszał, że jeden zsiada z konia, i wstrzymał oddech,
przeświadczony, że za chwilę wejdzie na zbocze.
- Nieczysty! - zawołał ostrzegawczo starzec i głośno uderzył kołatką o drewniany
pierścień. Zaległa niepewna cisza. Strażnik nie podszedł bliżej.
Niżej, na gościńcu, ten drugi roześmiał się:
- Musiałby być szalony, żeby zamienić nawet loch na leprozorium! - Podniósł głos,
przyjmując, że schorowany starzec musi być również przygłuchy: - Hej, ty tam! Ścigamy
złoczyńcę oskarżonego o kradzież! Biegł w tę stronę. Nie widziałeś go?
- Nie - odpowiedział stary. Słowa, stłumione woalem, artykułował powoli, jak gdyby
mówienie sprawiało mu ból. Przy pewnej jednak dozie trudu i cierpliwości odpowiedział
wyraźnie: - Nie widziałem żadnego złodzieja.
- Jak długo tu siedzisz? Może widziałeś, że ktoś tędy przechodził?
- Od wieczora - odparł z wysiłkiem starzec. A nikt tędy nie przechodził.
Po odgłosach Joscelin mógł się domyślić, że w tej właśnie chwili pojawiła się zziajana
dwójka pieszych. Strażnicy naradzali się cicho.
- Musiał zboczyć pomiędzy drzewa i zawrócić - rzekł któryś. - Zawróćcie i idźcie
prawą stroną drogi. My pojedziemy dalej do zapory, żeby się upewnić, czy nie prześliznął się
dalej nie zauważony, a potem będziemy wracać lewą stroną.
Na nowo brzęknęła uprząż, uderzyły kopyta i konie pokłusowały naprzód. Piesi
najwyraźniej zawrócili w las, rozgarniając po drodze krzaki w poszukiwaniu zbiega. Zapadła
długa cisza, którą Joscelin bał się przerwać.
- Rozprostuj kości i leż spokojnie - odezwał siew końcu stary, nie odwracając głowy. -
Nie możemy się jeszcze stąd ruszyć.
- Mam ważną sprawę do załatwienia - Joscelin nachylił się do osłoniętego kapturem
ucha, żeby starzec go słyszał. - Bóg widzi, że wdzięczny ci jestem całym sercem za ratunek,
ale przed świtem muszę się dostać do opactwa, inaczej wolność, którą pomogłeś mi
zachować, okaże się tego niewarta. Jest coś, co muszę zrobić przez wzgląd na inną osobę.
- Co to takiego? - zapytał spokojnie starzec.
- Zapobiec, jeśli będę mógł, małżeństwu, jakie dziś ma być zawarte.
- O! - ozwał się cierpliwy, niezmordowany głos. - Dlaczego? I jakim sposobem? Nie
możesz się jeszcze ruszać, oni tu wrócą i będą mi się przyglądać. Muszą zobaczyć to samo, co
przedtem. Trędowatego starucha, który wolał spędzić noc w towarzystwie gwiazd niż pod
dachem - nic więcej.
Trawa zaszeleściła; mógł to być bardzo lekki ruch albo westchnienie.
- Rozumiesz, co tu zaszło, chłopcze? Boisz się trądu?
- Nie - odpowiedział Joscelin, po czym zawahał się i zmienił zdanie. - Tak! To znaczy
34
bałem się albo przynajmniej myślałem, że się boję. Nie wiem. Wiem tylko, że bardziej się
boję, że nie uda mi się zrobić tego, co muszę.
- Mamy czas - rzekł starzec. -Jeśli chcesz mi o tym opowiedzieć, słucham.
Tylko przed kimś takim, napotkanym przypadkowo, a wzbudzającym instynktowne
zaufanie, mógł Joscelin zrzucić cały ciężar, który nosił na sercu. Nagle wydało mu się
najnaturalniejszą rzeczą, że powinien się zwierzyć, nie tając niczego, opowiedzieć o swojej
nieszczęśliwej miłości, o krzywdzie, jaką mu wyrządzono, i większych jeszcze krzywdach,
jakie wyrządzono Ivecie. Musiał przerwać w samym środku historii, bo czujna dłoń
szturchnęła go w kolano. Zamilkł i trwał bez ruchu, gdy dwaj jezdni przejeżdżali obok,
wracając do miasta. A gdy odjechali i w dali na drodze ucichło echo końskich kopyt, podjął
opowieść, tak jak gdyby wątek wcale nie został przerwany.
- Więc zamierzałeś schować się gdzieś przy klasztorze - zadumał się stary, gdy
Joscelin skończył. - I wyskoczyć znienacka, by wyzwać twego dawnego pana na pojedynek,
starając się tak go obrazić, by nie mógł odrzucić wyzwania bez ujmy na honorze?
- Nie widzę innego sposobu - odrzekł Joscelin, choć sposób ten, tak zwięźle
streszczony przez Łazarza, nie wydawał mu się najlepszy.
- W takim razie nie ma pośpiechu - stwierdził Łazarz. - Kiedy dzień wstanie, kołatka,
kaptur i zasłony uczynią cię równie bezimiennym i pozbawionym oblicza, jak my wszyscy.
Jedną rzecz ci powiem: Huon de Domville nie spędził tej nocy we własnym łożu. Przejechał
tędy i skręcił w prawo od drogi. Byłem tu przez cały czas. Jeszcze nie wrócił, chyba że zna
inną drogę. Myślę jednak, że musi wracać tym samym traktem, więc póki nas tu nie minie,
możemy być spokojni: pan młody nie zjawi się przed ołtarzem. Możemy go wypatrywać na
zmianę. Jeżeli wróci! A może wcale nie wróci?
Była to najdziwniejsza noc w życiu Joscelina; i najdziwniejszy świt. Wraz z
pierwszym brzaskiem pojawiła się mgiełka i legła wielkimi płatami w dolinie za drogą, a
słońce ledwo przez nią przezierało. Lecz Huon de Domvilee nie nadjechał, śpiesząc z
powrotem w stronę dworu biskupa.
- Zostań w ukryciu - powiedział w końcu Łazarz - dopóki nie wrócę.
Wstał i zniknął w hospicjum. Wrócił po niedługim czasie, niosąc płaszcz z kapturem,
podobny do tego, jaki miał na sobie i lniane błękitne płótno na twarz.
- Możesz wyjść i włóż to na siebie. Chyba, że boisz się nosić szaty po zmarłym? Leży
tu na cmentarzu. Odchodząc zostawiają swój przyodziewek, jest tego sporo w szpitalu.
Bieliznę mnisi palą, wierzchnie szaty czyszczą najlepiej, jak potrafią. Musiał być z niego
wielki chłop, płaszcz będzie dla ciebie dość obszerny.
Joscelin robił, co mu kazano - jak dziecko albo człowiek zagubiony w niezrozumiałym
śnie. Nagle przestało mu się wydawać dziwne, że otworzył swoje serce przed trędowatym, że
przyjął płaszcz chorego, który mógł go osłonić i dał się wprowadzić do przytułku tych
nieszczęśników, nie odczuwając przy tym strachu ni odrazy. Wyciągnięto do niego pomocną
rękę, uchwycił się więc jej z serdeczną wdzięcznością. Nie pytał nawet, jak zdoła ukryć się
wśród pacjentów. Ich liczbę z pewnością znano, a on był zbyt wysoki, by nie rzucać się w
oczy. Może Łazarz zdążył już szepnąć słówko tu i ówdzie, a może biedacy czuli
instynktownie, gdy ktoś z nich potrzebował pomocy, dość że schowali go między sobą. Kiedy
zebrali się w kościele na prymę, wszyscy ci mężczyźni i kobiety manewrowali tak zręcznie,
że roztopił się wśród nich, zniknął.
Wokół widział okaleczonych i zniekształconych na wszelkie sposoby ludzi. Poczuł
nagle, jak z potężną siłą ogarnia go nieznana mu dotąd pokora. Od dawna już nie chłonął tak
całą duszą słów liturgii, nie był tak ściśle zespolony z bliźnimi u stóp ołtarza.
Wartę na drodze przekazał Łazarz małemu Branowi. Chłopiec wiedział dokładnie, jak
wygląda człowiek, którego trzeba wypatrywać. W każdej czynności wyręczali Joscelina inni,
a on sam nie był w stanie ani się opierać, ani w jakikolwiek sposób odwdzięczyć; mógł
jedynie kłonić żarliwie głowę, schowany wśród towarzyszy, i z całej duszy dziękować Bogu
za otrzymaną łaskę. I tak też czynił.

ROZDZIAŁ PIĄTY
Ivetę zbudzono wcześnie, gdyż przygotowanie jej miało być długie i pracochłonne.
35
Agnes i Madlen wykąpały ją, ubrały i ustroiły klejnotami. Potem gęste włosy dziewczyny
zostały odrzucone w górę, splecione w tuzin lśniących war- koczy, omotane filigranową
siateczką i upięte w złocistą koronę, połyskującą od drogich kamieni. Spod niej spływał na
ramiona i szyję welon ze złotych nici, opierający się na sztywnych błyszczących haftach
paradnej szaty. Iveta poddawała się tym wszystkim zabiegom bez słowa i z kamienną twarzą,
tak bladą, że w porównaniu z nią wisiory z kości słoniowej wydawały się ciemne i pospolite.
Obracała się posłusznie na każde skinienie, gdy kazano - pochylała głowę, robiła wszystko,
czego od niej żądano. Kiedy już była gotowa, kobiety ustawiły ją na środku komnaty i surowo
zakazały się jej ruszać w obawie, by cały ów przepych nie doznał uszczerbku. W sukni, której
każdy fałd ułożony był po mistrzowsku, wyglądała jak świątecznie przebrana figura świętej z
kościelnej kaplicy. Bez jednej skargi stała, gdzie ją postawiono, przez cały czas, gdy reszta
domowników stroiła się nie mniej okazale.
Do komnaty wkroczył wuj; zmrużył oczy, obszedł dziewczynę wkoło z krytycznym
grymasem na twarzy, poprawił fałdy welonu, tak że już nawet o włos nie odchylały się od
założonej symetrii, a następnie wyraził swoje zadowolenie. Po chwili przyszedł kanonik
Eudo, gładki i świątobliwy, pochwalił nie tyle jej urodę i godny wygląd, co zaszczyt, jaki
spływał na nią z tą świetną partią, i podkreślił, jak bardzo winna być wdzięczna swym
opiekunom za to, iż zapewnili jej równie szczęśliwy los. Goście wchodzili, podziwiali,
zazdrościli i wychodzili, by zająć miejsca w kościele.
O godzinie dziesiątej, kiedy to w zwykłe dni odprawiano sumę, za plecami panny
młodej uformował się orszak i wspartą na ramieniu Picarda dziewczynę przeprowadzono do
wielkiej sieni klasztornej gospody, gdzie miała oczekiwać na przybycie narzeczonego.
Tę drobiazgowo przygotowaną ceremonię, która do tej pory toczyła się bez zarzutu,
zmącił jeden tylko drobny szczegół: nieobecność narzeczonego.
Przez pierwsze dziesięć minut nawet Picard nie odważył się mruknąć, nie mówiąc już
o zniecierpliwieniu. Huon de Domvilee sam stanowił dla siebie prawa i chociaż ten związek
był dla niego niezaprzeczenie korzystny, baron uważał go za ustępstwo ze swej strony.
Niepunktualność świadczyła o złych manierach, ale nikt nie wątpił, że szlachcic przybędzie.
Ale kiedy upłynęło kolejne dziesięć minut, a w bramie wciąż nie pojawiał się weselny orszak
i nie było też słychać, by ktoś jechał przez podgrodzie, wokół panny młodej zaczęły rozlegać
się szmery, pomruki, niepewne szuranie nogami, a w końcu wyraźne szepty. Coraz głośniej
wyrażane zdziwienie wyrwało wreszcie z lodowatej zadumy stojącą z przodu dziewczynę.
Odetchnęła głęboko, zdumiona, lecz nie dała poznać, co czuje. Tylko krew zaczęła z
powrotem krążyć w jej twarzy i barwić zaciśnięte wargi, czyniąc je podobne delikatnym
płatkom róży.
Kanonik Eudo, sunąc z godnością, wynurzył się z kościoła, choć całe dostojeństwo nie
zdołało zatrzeć jego podniecenia. Półgłosem zamienił kilka słów z Picardem, którego
ściągnięte niepokojem brwi zdawały się ciemnieć z każdą chwilą.
Cadfael w ostatniej chwili nadbiegł pospiesznie z ogrodu, by zająć miejsce wśród
braci. Zerknął na pannę młodą i nie mógł już oderwać wzroku od tej maleńkiej, złotej figurki.
Zdawała się być całkiem nierzeczywista, ale drobna dziecięca twarzyczka ożywała wśród
pozłoty, a w chabrowych oczach coraz śmielej błyskały iskierki, przedzierając się z
posępnych cieni w światło dnia.
Ona też była jedną z pierwszych, co posłyszeli pospieszny tętent kopyt na
podmiejskim gościńcu i spojrzała w bok, nie śmiejąc odwrócić głowy. W bramę wpadł
Aquillon odziany w zdobne świąteczne szaty. Niemal w biegu zeskoczył z konia, rzucił
wodze odźwiernemu, wielkimi krokami przemierzył dziedziniec i zatrzymał siew progu
gospody, wyraźnie poruszony.
- Panie, błagam o wybaczenie! Coś musiało się stać i nie wiemy, jak...
Ruchem ręki przywołał kanonika i trzy głowy nachyliły się ku sobie. Przyskoczyła i
Agnes, nastawiając uszu i marszcząc brwi. Ale wieść i tak już się rozniosła. Opat i przeor
wyszli z kościoła. Przystanęli w pewnym oddaleniu, z godnością, lecz i widocznym
niezadowoleniem. Nie sposób było dłużej ich ignorować.
- Zeszłego wieczora, gdyśmy stąd wyszli, by wrócić do domu - Simon podniósł głos,
żeby wszyscy mogli go słyszeć - zrobiłem, co mi kazał, jakżebym mógł się z nim spierać?
36
Rzekł, iż ma chętkę na małą przejażdżkę, a mnie polecił iść do dworu i dopilnować, by
domownicy poszli już spać. Nie chciał, by mu usługiwano tej nocy i aż do rana, póki kogoś
nie wezwie. Tak też zrobiłem! Jakże inaczej? Pewien byłem, że kiedy pokojowy zajrzy rano
do jego komnaty, zastanie go w łożu. Sam dziś zaspałem i sługa dobudził mnie w dobre pół
godziny po prymie. Wtedy też usłyszałem, że barona nie ma. W ogóle nie wrócił na noc, bo
łoże było nietknięte.
Wszyscy wokół zamilkli, wpatrując się z napięciem w skonsternowaną grupkę na
progu gospody.
- Wielebny ojcze - Simon z pośpiesznym ukłonem zwrócił się do opata - wielce się
obawiamy, iż coś złego stało się memu panu. Nie było go w domu przez całą noc, odkąd mnie
odesłał i zwolnił pokojowych. Niechybnie stawiłby się tu na czas, gdyby był wolny i w
dobrym zdrowiu. Boję się, że jest ranny, może spadł z konia... Nocne przejażdżki nie są
bezpieczne, ale jego wola jest dla nas prawem. Niekiedy wystarczy przecież tylko kamień,
który utkwi w podkowie, albo lisia jama...
- Zostawił cię u wrót dworu? - spytał Radulfus. A odjechał?
- Tak, w stronę Saint Giles. Nie wiem jaką drogą, ani dokąd udał się potem, jeśli zaiste
miał w myśli jakiś cel. Nie rzekł mi nic.
- Najpierw - stwierdził sucho Radulfus - trzeba rozesłać ludzi po drogach, by go
wypatrywali i pytali o niego.
- Tak też zrobiliśmy, ojcze, lecz na próżno. Przełożony szpitala go nie widział, więc
jechaliśmy dalej gościńcem. Nic to nie dało. Nim podejmiemy dalsze kroki, chciałem, jak
dobry obyczaj każe, przynieść tu wieści. Mówiłem już z jednym z ludzi szeryfa, dowódcą
oddziału, który przetrząsa lasy w pogoni za zbiegłym więźniem. Człowiek ów obiecał mi, iż
będzie pilnie wypatrywał jakiegokolwiek śladu mego pana. Posłał też pachołka, by ten
powiadomił szeryfa. Rozumiesz chyba, ojcze, że nie śmiałem zbyt pochopnie podnosić
wrzawy, ani też wtrącać się w to, cokolwiek czyni mój pan. Myślę jednak, że pora już zacząć
usilne poszukiwania. Baron może gdzieś leżeć raniony i niezdolny powstać.
- Też tak myślę - rzekł opat stanowczo i zwrócił się dwornie do Agnes Picard, która,
cała zamieniona w słuch, stała u boku męża, jedną dłoń zaciskając zaborczo na złocistym
rękawie Ivety. - Pani, ufam, iż to zamieszanie nie potrwa długo i znajdziemy lorda Domville,
całego i zdrowego, a zatrzymanego tylko przez jakąś błahą przyczynę. Ale dobrze by było,
gdybyś zabrała siostrzenicę do swych komnat i tam pozwoliła jej spocząć, podczas gdy
szlachetni panowie i bracia naszego zakonu, jeśli taka będzie ich wola, udadzą się na
poszukiwanie pana młodego.
Agnes skinęła głową i skwapliwie pociągnęła dziewczynę za sobą, znikając za
drzwiami. Przez cały ten czas Iveta nie rzekła ni słowa.
Wszyscy mężczyźni spomiędzy weselnych gości, pachołkowie i pazie z biskupiego
dworu dosiedli koni i odjechali, wspomagani przez zbrojny oddział z zamku. Za nimi zdążali
piechotą co młodsi bracia i nowicjusze, a nawet jeden z małych scholarzy, który bystrym
uchem pochwycił nowiny i wymknął się, nim ktokolwiek zdążył go zawrócić do szkolnej
ławy. Srodze mógł później odpokutować wagary, lecz widać uważał, że warto zaryzykować.
Jeźdźcy skierowali się przez podgrodzie do miejsca, gdzie Domvilee rozstał się ze
swoim giermkiem i odjechał w stronę Saint Giles. Tam droga się rozwidlała, podzielili się
więc na dwie grupy i jęli przeczesywać pobocza obu traktów. Piesi od razu rozsypali się po
bezdrożach. Jedni ruszyli przez las z biegiem rzeki, inni okrążyli staw przy młynie, chcąc
zejść w dolinę Meole, a stamtąd iść w górę strumienia przez łąki i zagajniki.
Do tej właśnie grupy przyłączył się Cadfael. Rozstawili się długim szeregiem po obu
stronach strumienia, by objąć tak szeroką połać ziemi, jak to tylko możliwe, a następnie
zaczęli się przedzierać pod górę, poczynając od granic opactwa. W tej lesistej krainie konny
mógł poruszać się tylko otwartymi łęgami albo wydeptanymi ścieżkami, zaś szukanie
zaginionego na drodze tuż pod miastem nie miało wiele sensu, skoro wyruszył spod własnych
drzwi. Bracia szli więc szybko, aż zostawili za sobą klasztorne zabudowania i przecięli dolinę
tuż pod przytułkiem. Za nimi widniała nad zaroślami krępa wieżyczka kościoła, skrajem
niecki biegła droga. Stąd posuwali się już wolniej i uważniej, oddalając się od siebie, by
sprawdzić większy obszar. Znali tu każdą ścieżkę i natrafiwszy na którąś, zapuszczali się w
37
nią, by niczego nie przeoczyć. Druga grupa z przeciwnej strony podgrodzia robiła pewnie to
samo i zbadała mniej więcej takiż sam odcinek, ale jak dotąd nie rozległ się żaden okrzyk,
który by miał nakierować czy też odwołać obławę.
Byli już pewnie z pół mili za Saint Giles. Nachylone ku strudze uprawne pola i
rzadkie, porozrzucane gaje przeszły tu w gęsty las. Teren od drogi opadał tu urwiście i przez
czas jakiś, nim zbocze nie stało się łagodniejsze, poszukujący nie natrafili na żadną idącą od
gościńca ścieżkę. W końcu dobrnęli do szerokiej, porośniętej trawą przesieki. Obszerny,
gładki pas ubitego mchu, zwężający się lekko w głębinach lasu, ciągnął się od drogi w
kierunku południowo-zachodnim. Dwukrotnie przecinał zakola potoku, który tu był wąski i
kamienisty, a potem niknął w oddali. Cadfael przypomniał sobie, że wiódł on aż do obrzeży
Długiego Lasu, odległego stąd o parę mil.
Ledwie zagłębili się w ten zielony trakt, gdy z przeciwka nadbiegł w niesłychanym
podnieceniu mały uczniak, który wyprzedził ich znacznie, z zapałem zataczając szerokie
kręgi. Chłopiec machał rękami, wskazując kępę drzew za sobą.
- Tam, na polanie, pasie się koń! - wołał. - Ma siodło, uzdę i wszystko, a jeźdźca nie
widać!
Odwrócił się na pięcie i pognał z powrotem, a reszta za nim. Ścieżka, często widać
używana, była przejrzysta, a z obu stron strzegły jej gęsto rosnące drzewa. Nieco dalej
rozszerzała się w niewielką zachwaszczoną polankę i po niej to właśnie dreptał ze spokojem
wysoki czarny ogier Huona de Domvilee, pogodnie wyskubując trawę spod drzew. Znalazłszy
się nagle w tak licznym towarzystwie, podniósł łagodny, zdziwiony wzrok. Cała uprząż była
w nienagannym porządku, ale po jeźdźcu nie został nawet ślad.
- Gdyby był blisko własnej stajni - tłumaczył podekscytowany malec, dumnie ujmując
wodze - wróciłby sam i ostrzegł ludzi, że coś się stało. Ale nie zna tej okolicy, więc kiedy
otrząsnął się już z przestrachu, zaczął się błąkać po lesie.
Brzmiało to rozsądnie i chłopiec nalegał, żeby iść dalej. Ale dalej mogli natknąć się na
coś, czego dziecko żadną miarą widzieć nie powinno. Cadfael zerknął na pielęgniarza, brata
Edmunda, który szedł obok niego, i w jego oczach dostrzegł tę samą myśl. Jeżeli koń i
jeździec rozstali się w sposób gwałtowny, a najpierw znaleziono konia, można było
przypuszczać, że zła przygoda spotkała Huona de Domvilee w drodze do domu. Skoro zaś
przeleżał całą noc pod gołym niebem, sprawy wyglądały źle. Ten twardy zdecydowany
człowiek nie stałby się bezradny jak dziecko z powodu błahej kontuzji.
- Spłoszony koń rzuca się do przodu, nie w tył - ciągnął ze swadą pęczniejący z dumy
malec - czyż nie? Dlaczego nie idziemy dalej?
- Ty - powiedział Cadfael - dostąpisz nie lada zaszczytu. Zabierzesz zwierzę do dworu
biskupa i powiesz ludziom, których tam zastaniesz, gdzie je znalazłeś. Potem wracaj do lekcji.
Jeśli ułożysz sobie dość barwną opowieść, może uda ci się wywinąć spod rózgi.
Na twarzy chłopca pojawił się najpierw zawód, potem bunt, który zaowocował
głośnym protestem.
- Hop! - szybko zakomenderował Cadfael, ucinając dalsze wywody. - Możesz na nim
pojechać. Oprzyj tu nogę... o, świetnie!
Zakonnik zgiął dłoń i wywindował małego na siodło, nim ten zdążył rozstrzygnąć, czy
ma się cieszyć, czy smucić. Ale gra mięśni pod skórą szlachetnego zwierzęcia zrobiła swoje.
Twarz dziecka rozjaśniła się z zachwytu. Chłopiec dumnie uchwycił wodze, zignorował
strzemiona, które były dla niego o wiele za długie, dźgnął piętami aksamitne boki i
cmoknięciem popędził swego wierzchowca z taką miną, jak gdyby był to dla niego chleb
powszedni.
Patrzyli za nim dość długo, by mieć pewność, że da sobie radę i zrobi to, co mu
kazano. Wreszcie odwrócili się i ruszyli dalej. Polana skończyła się i drzewa znów zamknęły
się wokół ścieżki. Tu i ówdzie, w miejscach, gdzie trawa była rzadsza, a grunt miękki, widać
było ślady końskich kopyt. Uszli może następne ćwierć mili, gdy idący na przedzie brat
Edmund zatrzymał się nagle.
- Jest tutaj.
Masywne, potężne ciało leżało rozciągnięte na plecach. Głowa opierała się o korzenie
wielkiego dębu, a ramiona rozrzucone były bezwładnie na boki. Drzewa rosły tu gęsto i
38
głęboki cień wchłonął jaskrawe barwy szat barona. Skierowana ku górze twarz wyzierała z
zielonego, splamionego krwią mroku. Wysadzone z orbit, zaczerwienione oczy były otwarte.
Zdawać się mogło, że brutalna mięsistość tej twarzy stopniała, ściekła jak wosk palącej się
świecy. Dobrze, że malca odesłano z powrotem, nim biegnąc przed nimi, natknąłby się na tę
scenę, która łatwo mogła skazić niewinny umysł zbyt wczesnym poznaniem zła.
Cadfael odsunął Edmunda, podszedł bliżej i ukląkł przy nieruchomym ciele. Po chwili
pielęgniarz poszedł w jego ślady i przykucnął z drugiej strony. Nawykł odprowadzać starych
ludzi w ich ostatnią podróż, ale czuła opieka i grono przyjaciół czyniły śmierć lżejszą, tu zaś
miał do czynienia z gwałtownym przerwaniem pełnego jeszcze sił żywota, które go
zdumiewało i odstraszało. Idący z tyłu dwaj nowicjusze i świecki braciszek zbliżyli się także i
stali w milczeniu.
- Nie żyje? - spytał lękliwie brat Edmund, uświadamiając sobie od razu, że pytanie
jego jest co najmniej naiwne.
- Od kilku godzin. Zmarł chyba o świcie. Stygnie, lecz nie jest jeszcze całkiem zimny.
Cadfael uniósł na dłoni bezwładną głowę i poczuł pod palcami lepką krzepnącą krew.
Z tyłu głowy, nad lewym uchem, rozlewał się po łysinie nieregularny siniec, poprzecinany
wieloma zadrapaniami, które przestały już krwawić i zasychały powoli. W miejscu, gdzie
spoczywała głowa, i powyżej pień dębu znaczyły rozmazane ślady upadku. Cadfael delikatnie
obmacał okolice siniaka. Czaszka nie uginała się pod naciskiem, była więc chyba nietknięta.
- Spadł z konia w pełnym pędzie - zaryzykował stwierdzenie przyglądający się jego
czynnościom Edmund - i uderzył o pień tego dębu. Czy taki wstrząs mógł go zabić?
- Mógł - odparł z roztargnieniem Cadfael. Nie czuł się jeszcze na siłach jasno
stwierdzić, że nie to było przyczyną śmierci.
- Albo, jeżeli leżał tu bez zmysłów, nocny chłód...
- Nie spędził tu całej nocy - przerwał Cadfael. - Trawa pod ciałem jest wilgotna od
rosy. Zresztą sam widzisz, że został zrzucony w tył, a nie do przodu.
Istotnie, ciało leżało ukośnie na ścieżce zwrócone nogami ku nim, gdy nadeszli tu od
potoku, głowa zaś opierała się o drzewo z prawej strony.
- To było nad ranem - ciągnął Cadfael. - Baron potoczył się do tyłu. Na pewno wracał
do domu. Ścieżka jest łatwa, przynajmniej dla kogoś, kto ją zna. Powiedziałbym zresztą, że
już dniało, bo musiał jechać szybko, skoro spadł z takim impetem.
- Koń stanął dęba - podpowiedział Edmund. - Zerwało mu się spod nóg jakieś nocne
żyjątko, spłoszył się i...
- Możliwe. - Cadfael pieczołowicie ułożył głowę Domville'a na ziemi. Rozbita łysina
spoczęła pod obdartą i zakrwawioną szramą na pniu. - Tylko, patrz, obcasami zrył głęboko
trawę jak gdyby w konwulsjach.
Wstał, zostawiając zwłoki tam, gdzie leżały, i zaczął przemierzać ścieżkę,
przyglądając się jej pod różnymi kątami. Jeden z nowicjuszy przytomnie zawrócił i pobiegł na
spotkanie ludzi szeryfa, którzy niechybnie wyruszyli z dworu biskupa, gdy tylko malec
przyniósł nowiny. Potrzebne były nosze, choćby prowizoryczne, aby odnieść zmarłego do
miasta. Cadfael cofnął się po własnych śladach o kilkanaście jardów i wracając do miejsca,
gdzie leżało ciało, z wielką uwagą przypatrywał się drzewom po obu stronach ścieżki.
Zadzierał przy tym wysoko głowę, jako że sam był dość mizernej postury. Edmund
przyglądał mu się, niewiele rozumiejąc.
- Czego właściwie szukasz?
Czegokolwiek szukał, znalazł to w końcu. O jakieś cztery kroki od nóg martwego
barona zatrzymał się i najpierw zbadał wzrokiem pień drzewa z prawej, wysoko nad swoją
głową, a potem przeniósł to samo uważne spojrzenie na przeciwległą stronę ścieżki.
- Chodź i popatrz. Chodźcie wszyscy, poświadczycie, że mówię prawdę.
Na obu pniach, na tej samej wysokości, delikatna kora przecięta została cienką,
wyraźną szramą.
- Ktoś rozciągnął między drzewami powróz tak, by trafił on w szyję człowieka
średniej postury na wysokim wierzchowcu. Zresztą i na wysokości piersi wysadziłby go z
siodła. Myślę, że było już dość jasno, by po tak równym dukcie jechać kłusem. A jechał
szybko: patrzcie, jak daleko go odrzuciło. Na pewno ma ślad na szyi.
39
 Lękliwie i w ciszy podreptali za nim z powrotem do ciała. Kiedy już odchylił kołnierz
i obnażył gardło barona, patrzyli tylko ze zgrozą, nie mogąc dobyć głosu. Albowiem na
smagłej, nalanej pod brodą szyi ujrzeli nie tylko purpurową pręgę po linie. Widniał tam
wyraźnie siny odcisk dwóch zaciśniętych ludzkich dłoni, których kciuki, złożone razem,
zmiażdżyły znajdującą się wewnątrz chrząstkę, zostawiając na grdyce wielką, nierówną
plamę.
Wciąż jeszcze stali i wytrzeszczali oczy w trwożnym milczeniu, gdy na trakcie dały
się słyszeć zbliżające się nawoływania, spośród których wybijał się głos szeryfa. Zapowiedź
nieszczęścia rozniosła się już, lecz o całej jego grozie wiedziało na razie tylko tych paru
mnichów.
Cadfael naciągnął kołnierz na widomy dowód zbrodni i wraz z towarzyszami odwrócił
się, by powitać Gilberta Prestcote'a i jego drużynę.
Kiedy szeryf obejrzał już wszystko, co Cadfael miał mu do pokazania, przyniesiono
nosze i złożono na nich barona, okrywając mu twarz połą płaszcza. W miejscu, skąd go
zabrano, naprędce wetknięto związany z patyków krzyżyk, by w razie potrzeby można je było
odnaleźć i jeszcze raz przeszukać. Ciało zmarłego odniesiono nie do dworu biskupa, lecz do
opactwa, gdzie miało zostać złożone w cmentarnej kaplicy i przysposobione do godnego
pochówku przez tych samych mnichów od świętego Piotra i Pawła, którzy mieli być
świadkami jego zaślubin.
Mały Bran, który bez szpitalnego płaszcza wyglądał tak samo, jak każdy łobuziak z
podgrodzia, powrócił z ostrożnej zwiadowczej wyprawy na gościniec.
- Znaleźli go - zameldował dwóm wysokim mężczyznom o osłoniętych twarzach,
którzy siedzieli razem pod murem cmentarza, postawiwszy na ziemi kołatki. - Widziałem, jak
nieśli go z lasu. Minęli jego dom. Bałem się iść dalej.
- Żywego czy martwego? - dobiegł spod spłowiałego kwefu powolny, beznamiętny
głos Łazarza. Chłopiec zetknął się już ze śmiercią, nie musieli przed nim udawać.
- Twarz miał zakrytą - rzekł Bran i przysiadł obok nich. W milczeniu nieznajomego, o
którym wszyscy wiedzieli, że jest młody i zdrowy, wyczuwał napięcie i zastanawiał się,
dlaczego tamten drży.
- Ani słowa - skwitował spokojnie Łazarz. - Masz teraz trochę czasu. Ona też.
Pachołkowie złożyli nosze na wielkim dziedzińcu opactwa i zaraz ze wszystkich stron
zbiegli się ciekawscy - w pośpiechu i z wielkim gwarem, który urwał się nagle, jak ucięty
nożem. Ludzie, wytrzeszczając oczy, zastygli wokół mar, szerokim, pełnym poszanowania
kręgiem. Do środka wszedł tylko szeryf ze swymi ludźmi i opat Radulfus, który nadszedł
wnet, dostojny jak zwykle. Z gospody wypadł Picard z błyskiem upartej nadziei w oku i
zamarł, ujrzawszy owinięte płaszczem zwłoki o zakrytej twarzy. Za nim trwożnie wysunęły
się kobiety. Mała złota figurka poruszała się, jak gdyby nie mogła udźwignąć ciężaru swych
ozdób, lecz zbliżyła się, nie odwracając oczu. Nie było już wątpliwości. Choć zaiste straszna,
ta śmierć była dla niej wybawieniem. Dlaczego, dlaczego wczoraj zaparła się samej siebie?
- Czcigodny ojcze - odezwał się Prestcote - przynosimy nader złe wieści. Znaleźliśmy
lorda Domville'a, jednakże w takim właśnie stanie. Ci oto bracia twego zakonu naszli go, jak
leżał, wysadzony z siodła, na leśnej ścieżce wiodącej w stronę Beistan. Jego koń zdrów i cały
pasł się nie opodal i teraz jest już w stajni, zaś baron uderzył głową w pień dębu i nie żyje.
Ojcze, czy przyjmiesz go tutaj i zatroszczysz się o jego ciało i duszę, póki rodzina nie poczyni
stosownych przygotowań? Siostrzeniec zmarłego przybył tu wraz z jego świtą, a kanonik to
też jego krewny.
Simon w milczeniu przestąpił z nogi na nogę. Opuścił głowę i głośno przełknął ślinę,
wpatrując się w ciało na noszach.
- Nieszczęśliwie zmienił się dzień, co miał być dniem wesela - rzekł Radulfus
poważnie. - Nasz smutek i współczucie będą towarzyszyć wszystkim, których ten zgon okrył
żałobą. Tak długo, jak długo zechcą, niech przyjmą naszą gościnę i służby naszego zakonu.
Nadszedł czas ciszy i modlitwy. Śmierć obecna jest obok nas każdego dnia żywota. Wypada,
byśmy wspomnieli o jej bliskości - nie jak o groźbie, lecz doświadczeniu, przez które każdy z
nas musi przejść w drodze ku wiekuistej łasce. Nic więcej rzec tu nie można. Lepiej w
milczeniu przyjąć wolę Bożą.
40
 - Z całym szacunkiem, ojcze - odezwał się Picard głosem ostrym jak stal, choć
grzecznym i pełnym uszanowania.
Cadfael starał się wyczytać coś z jego twarzy, lecz bez większego powodzenia: był w
niej naturalnie żal, rozczarowanie i gniew, ale chwilami przebłyskiwało też zimne
wyrachowanie.
- Z całym szacunkiem, powtarzam, ale czy mamy biernie przyjąć, że taka jest istotnie
wola Boża? Baron znał okolicę, miał tu dworek myśliwski pod Długim Lasem. Szmat życia
spędził w siodle, dniem czy nocą, bez żadnej złej przygody. Mamy teraz uwierzyć, że nagle,
w wigilię własnego ślubu, zabrakło mu sił czy rozwagi, skoro obaj wiemy dobrze, iż odjechał
stąd nie znużony i trzeźwy? Rzekł giermkowi, że chce się przewietrzyć przed snem. Z
pewnością więc to właśnie zamierzał zrobić. A oto mamy go tu martwego, człowieka w
kwiecie wieku i pełni męskich sił! Nie, ja w to nie uwierzę! W tej sprawie diabeł maczał palce
i nie mam zamiaru poprzestać na tym, co dotąd wiemy.
Prestcote najwyraźniej celowo zwlekał z podaniem wszystkich nowin, chcąc
sprawdzić, czy ktoś ze słuchaczy nie zdradzi ulgi na wieść, że zgon może być poczytany za
nieszczęśliwy wypadek. Jeżeli tak było i jeśli rzeczywiście coś odkrył, gdy zmrużonymi
oczyma badał krąg zaskoczonych twarzy, to powiodło mu się lepiej niż Cadfaelowi, który
rozglądał się wokół w tym samym celu. Na żadnym obliczu nie dostrzegł cienia winy ani
strachu, a tylko stosowną do chwili boleść i zdumienie.
- Nie powiedziałem, że jego śmierć była przypadkowa - rzekł bez ogródek szeryf. -
Nawet upadek z konia nie był przypadkiem. lina, rozpięta między drzewami, trafiła go, w
szyję i zrzuciła z siodła. Ale to nie upadek go zabił. Ktokolwiek zastawił na niego pułapkę,
pozostał na miejscu, by dokończyć dzieła, gdy baron leżał bez czucia. Śmierć zadały mu dwie
męskie dłonie, zaciśnięte na krtani.
Krąg gapiów zakołysał się, jak gdyby szarpnął nim porywisty wicher, a z wszystkich
piersi wyrwało się słyszalne westchnienie. Opat podniósł głowę i spojrzał na szeryfa.
- Twierdzisz, że to zabójstwo?
- Najzimniejsze i najprzemyślniejsze, jakie kiedykolwiek popełniono.
- I wiemy, kto je popełnił! - Picard wychylił się do przodu z triumfalnym, złośliwym
okrzykiem, prędkim jak skrzesana iskra. - Czyż nie mówiłem? To robota tego złodziejaszka,
którego baron wyrzucił ze służby. Zemścił się szatańsko, mordując swego pana. Któżby inny?
Kto inny miałby powód to zrobić? To Joscelin Lucy!
Zza pleców Picarda wystrzeliła nagle świetlista złota smuga i oto stała przed nim
Iveta, wczorajsze ofiarne jagnię, zmienione niespodzianie w syczącą dziką kocicę. Przejrzyste
chabrowe oczy błyszczały jak dwa ametysty. Podniosła głos - brzmiał teraz wyzywająco,
triumfalnie, wręcz urągliwie, gdy krzyczała:
- To fałsz! Wiesz o tym, wszyscy o tym wiecie, że to nie może być prawda!
Zapomnieliście już? Ze wszystkich ludzi on właśnie na pewno jest niewinny! Od dwóch dni
siedzi w lochu shrewsburiańskiego zamku pod zarzutem równie fałszywym jak ten! I dzięki
Bogu za to! Sam strażnik więzienny będzie świadkiem, że Joscelin nie mógł popełnić
morderstwa!
Cadfael poczuł się nagle tak, jak gdyby ktoś zdzielił go obuchem w łeb. Stał
oszołomiony, stopniowo pojmując wszystko, co wynikło z jej słów. Nietrudno było teraz
odgadnąć przyczyny jej spokojnego zdecydowania we wczorajszej rozmowie z opatem.
Zamknęli ją bezpiecznie w czterech ścianach, z dala od jakichkolwiek wieści o ucieczce
Joscelina, które mogły być dla niej radością i źródłem otuchy. Teraz, gdy jej spokój został
zbudzony, obrócą prawdę przeciw niej i cisną jej w twarz. Tak też się stało. Rzucili się na nią
oboje, choć siłą głosu i zawziętością mąż ustępował żonie.
- Głupia dziewczyno, on nie jest w więzieniu! Wyrwał się, nim przeprowadzili go
przez most, jest wolny i chce się mścić!
- Był złodziejem, a teraz jest jak ścigany zwierz w lesie. To on zamordował twego
narzeczonego. I będzie za to wisiał!
Cały blask, ożywienie uciekło z jej twarzy. Przez chwilę stała jak wryta i tylko jej
wargi ułożyły się w nieme, rozpaczliwe “Nie!". Potem policzki zbladły jej jak śnieg.
Przyłożyła dłoń do serca i upadła jak postrzelony ptak, mała, nieszczęsna kupka złocistych
41
łaszków.
Natychmiast z ważną miną nadbiegła służka Madlen i wszystkie kobiety stłoczyły się
nad drobnym, bezwładnym ciałem. Picard wydał okrzyk raczej zniecierpliwienia niż troski,
pochylił się nad Ivetą i zaczął ją ciągnąć za przegub dłoni, chcąc postawić dziewczynę na
nogi. Przysparzała im tylko wstydu, należało ją jak najszybciej ukryć w jakimś kącie, w myśl
zasady “co z oczu, to i z myśli". Cadfael uznał, że pora interweniować, nim dziewczynę
zaduszą spódnicami albo wyrwą jej dłoń z nadgarstka. Zdecydowanie wkroczył w środek
zbiegowiska i rozpostarł szeroko ramiona, odgarniając gapiów.
- Spokojnie, dajcie jej oddychać! Zemdlała, nie podnoście jej jeszcze!
Brat Edmund, doświadczony w podobnych przypadkach sekundował mu dzielnie z
drugiej strony i w obecności opata gościom nie wypadało odrzucić wiedzy i pomocy tych,
którzy dbali o chorych w klasztorze. Nawet Agnes odsunęła się zimno i uważnie patrząc, jak
Cadfael klęka przy Ivecie i podtrzymując jej głowę ramieniem, układa wygodnie rozrzucone
ręce.
- Niech ktoś zwinie płaszcz, żeby jej podłożyć pod głowę! I gdzie jest brat Oswin?
Simon zrzucił płaszcz i złożył go w namiastkę poduszki. Oswin pospiesznie wybiegł z
grupki zagapionych nowicjuszy.
- Idź i przynieś mi z półki przy drzwiach flaszeczkę octu z miętą i szczawiem, a także
butelkę wywaru z gorzkich ziół. I pospiesz się!
Cadfael delikatnie ułożył głowę dziewczyny na podsuniętej przez Simona poduszce,
ujął jej przeguby i zaczął je delikatnie nacierać. Twarz miała wyostrzoną, sinobiałą jak lód.
Oswin wrócił równie prędko, jak się oddalił, i przyniósł właściwe lekarstwa. Była jeszcze
nadzieja, że coś z niego wyrośnie. Brat Edmund przykląkł z drugiej strony i podsunął Ivecie
pod nos flaszeczkę z octem, ostrym i żrącym od mięty i szczawiu. Nozdrza dziewczyny
drgnęły. Podobny do kaszlu skurcz przebiegł drobną pierś i napięte do ostateczności linie
policzków i brody stopniowo złagodniały. Nad jej głową wuj, pozbywszy się kłopotu na rzecz
medyków, perorował ze zdwojoną energią:
- Czy ktoś mógłby jeszcze wątpić? Umknął bez broni i nie miał jak jej zdobyć. Jedynie
człowiek pozbawiony innych środków zabija gołymi rękoma. To tęgi, silny chłop, zdolny, by
to uczynić. Nikt inny nie żywił uraz do Huona. Ale on miał powód, by go nienawidzić, i to
poważny powód, zrobił więc wszystko, żeby się zemścić. I zemścił się śmiertelnie! Teraz
trzeba go ścigać jak wściekłego psa, a nawet zabić, gdy tylko się pokaże, bo jest
niebezpieczny dla każdego, kto się zbliży. To sprawa gardłowa.
- Moi ludzie w tej chwili szukają go w lasach i sadach - rzekł krótko Prestcote. - Robią
to od chwili, gdy straż doniosła, że widziano mężczyznę, który tej nocy wkradł się na
podgrodzie. Było jeszcze ciemno i widzieli go tylko przez chwilę, zresztą osobiście wątpię,
czy to był Lucy. Bardziej prawdopodobne, że jakiś młodzik cichaczem plądrował podwórza i
kurniki pod osłoną mroku. Obława trwa i będzie trwała, aż go złapiemy. Wszyscy, których
mogłem odesłać, biorą już w niej udział.
- Weź moich ludzi - zaofiarował się ochoczo Picard. - I ludzi Huona także. Naszą
powinnością jest teraz ująć jego mordercę. Nie wątpisz chyba, że Joscelin Lucy jest jego
mordercą?
- Zdaje się to oczywiste. Wszystkie ślady wskazują na czyn popełniony z wściekłej
nienawiści. Nie znamy nikogo innego, kto byłby jego wrogiem.
Cadfael bez pośpiechu zajmował się Ivetą i słuchał tego, co działo się obok; półsłówek
i wyważonego milczenia opata, mściwych nalegań Picarda i odmierzonych zdań szeryfa,
wydającego dyspozycje odnośnie dalszych, wzmożonych poszukiwań. Ramiona prawa
zamykały się wokół Joscelina Lucy. Właśnie dostrzegł, że blady rumieniec zaczyna wracać na
twarz Ivety. Powieki zatrzepotały lekko, rzucając na policzki rozchwiany cień długich,
ciemnozłotych rzęs. Chabrowe oczy otwarły się i spojrzały na niego z półprzytomną zgrozą.
Wargi się rozchyliły. Niby mimochodem położył na nich palec i zamknął oczy na krótko.
Zrozumiała, bardziej z trwogi o bezpieczeństwo Joscelina niż o własne. Powieki, poznaczone
żyłkami jak leśne dzwonki, zamknęły się z powrotem i tak pozostały. Wyglądała, jak gdyby
jeszcze nie wróciły jej zmysły, choć wracało już życie.
- Zaczyna dochodzić do siebie. Możemy ją teraz zabrać. Wstał z kolan i wziął ją na
42
ręce, zanim Picard, Simon czy ktokolwiek inny zdołałby go uprzedzić.
- Kiedy odzyska przytomność, powinna leżeć spokojnie przez parę godzin. To było
ciężkie omdlenie.
Jakże była drobniutka; był pewien, że jej szaty ważyły więcej niż ona. A jednak to
delikatne stworzenie zdobyło się na ów heroiczny akt buntu w obronie Joscelina, ona, tak
pokorna i cicha, gdy chodziło o nią samą. Nawet oskarżenie o kradzież i cela w zamkowym
lochu zdawały się być jej pociechą, gdy mogły osłonić przed o wiele gorszym zarzutem
mężobójstwa. Teraz, kiedy wróciły jej zmysły i pamięć, rozdarta będzie między trwogą o jego
życie, bo zabójstwo istotnie było sprawą gardłową, a nadzieją na jego ucieczkę, skoro dotąd
był wciąż na wolności. Nadzieja pojawiała się i wymykała Ivecie de Massard.
- Pani, jeśli zechcesz wskazać mi drogę...
Agnes zgarnęła odświętne spódnice i pospieszyła przed nim do swoich komnat w
gospodzie. Nie można było powiedzieć, stwierdził w duchu Cadfael, że nie niepokoiła się o
siostrzenicę. I nic dziwnego, bo siostrzenica stanowiła znaczniejszą część jej majątku, a o to
Agnes Picard umiała, się dobrze troszczyć. Ale wśród uczuć, jakie żywiła do Ivety,
przeważały rozczarowanie i zniecierpliwienie. O tej porze dziewczyna miała już być
bezpiecznie wydana za mąż, jak zyskownie sprzedany towar. Cóż, wciąż jeszcze mogła
znaleźć kupca, nadal stał za nią cały splendor tytułów i ziem jej ojca, włącznie z mieczem i
hełmem paladyna Giumara de Massard, rycersko zwróconymi przez egipskich Fatymidów -
prawdopodobnie jedynymi częściami jej dziedzictwa, których Picard nie zagarnął.
- Tu możesz ją położyć. - Sądząc ze spojrzeń, jakie na niego rzucała spod zmrużonych
powiek, Agnes nie zapomniała, że był tym samym mnichem, na którego nie całkiem zgodne z
prawdą wymówki skarżyła się przed opatem. To zresztą nie miało już znaczenia, skoro
Joscelin Lucy był zwierzyną w śmiertelnym pościgu i przestał zagrażać spokojowi jej ducha. -
Czy trzeba coś dla niej zrobić?
Iveta legła na nakrytym łożu, westchnęła, ale nie ruszała się. W tych wszystkich
ozdobach wyglądała jak odlana przez złotnika.
- Gdybyś była tak dobra, pani, i znalazła mi niewielką czarkę na dozę tego wywaru z
ziół. Powinna go zażyć, kiedy wróci do przytomności. To dobry, gorzki, ożywczy środek,
zapobiegający dalszym omdleniom. I sądzę, że w tej komnacie powinno być nieco cieplej.
Wystarczy mały piecyk na węgiel drzewny.
Agnes nie miała innego wyjścia, jak potraktować poważnie jego zalecenia. Zlecił jej
dość zajęć, by pozbyć się jej z komnaty przynajmniej na pięć minut. Dworki czekały w sieni.
Rzuciła się, żeby zagnać je do pracy.
Iveta otwarła oczy. Ten sam zakonnik! Poznała jego głos i zerknęła na niego
ukradkiem, aby się upewnić. Zaczęła mówić, chociaż łzy dławiły ją w gardle. Ale on nachylił
się nad nią, on słyszał.
- Nie powiedzieli mi! Mówili, że za kradzież mogą go skazać nawet na śmierć...
- Wiem - wtrącił Cadfael i umilkł.
- Mówili... że jeśli nie spiszę się bardzo dobrze, nie powiem tego, co trzeba, nie zatrę
podejrzeń... Huon zaprowadzi go na szubienicę...
- Tak... Cicho, maleńka, nie płacz! Wiem!
- Ale jeżeli dobrze się spiszę, puszczą go wolno...
Tak, była gotowa sprzedać samą siebie - ciało, duszę i wszystkie nadzieje, byleby go
ocalić. Ona też zdolna była do męstwa.
- Pomóż mu! - Ogromne oczy podobne do przekwitłych chabrów wlepione były w
twarz Cadfaela, a mała rączka, drobna jak u ptaka, zacisnęła się na jego dłoni kurczowym
ptasim uściskiem. - On nie ukradł ani nie zabił... wiem o tym!
- Gdybym tylko mógł! - wyszeptał Cadfael i nachylił się by ją zasłonić, bo w drzwiach
stała Agnes. W mgnieniu oka Iveta znów leżała biernie i nieruchomo z zamkniętymi oczyma.
Pusta dłoń spoczywała bezwładnie jak przedtem. Dopiero po kilku minutach otwarła oczy i
spojrzała na nich. Słabym, niepewnym głosem odpowiedziała na szorstkie, choć tchnące
szczerym niepokojem pytania Agnes o samopoczucie, po czym wypiła gorzki aromatyczny
wywar, który podał jej Cadfael.
- Powinna zostać sama w ciszy i spokoju - powiedział wychodząc. Chciał jej
43
zapewnić, na ile był w stanie, samotność, której potrzebowała; uwolnić ją od towarzystwa
ludzi, których sama obecność była dla niej udręką. - Będzie teraz spała. Takie omdlenie jest
równie wyczerpujące jak wielki wysiłek. Jeżeli opat zezwoli, zajrzę do niej przed nieszporami
i przyniosę syrop, który zapewni jej spokojną noc.
Przynajmniej tyle mogli dla niej zrobić. Mieli ją w swojej mocy, nie mogła im uciec i
jak na razie cała sprawa na tym się kończyła. Domvilee nie żył, pole było otwarte dla innych
zalotników. To nie było ułaskawienie, ledwie odroczenie wyroku. Czas do namysłu nad
okolicznościami tej gwałtownej śmierci i losem młodego pechowca, którego nią obciążono.
Pozostało jeszcze wiele pytań, których nikt dotąd nie za- dał, nie mówiąc już o
odpowiedziach, których nikt nie znał.
Około południa jeden ze zbrojnych pachołków, przetrząsających gaje i ogrody za
domami w północnej części podgrodzia, stanął przed sierżantem i powiedział stanowczo:
- Został tylko jeden ogród, któregośmy jeszcze nie przeszukali i zdaje mi się, że nie
byłoby źle, gdybyśmy rzucili nań okiem. Ogród samego biskupa de Clinton!
Zakrzyczano go zaraz, że szaleństwem byłoby chronić się w paszczy lwa, ale on
żarliwie bronił swego pomysłu.
- Wcale nie takim szaleństwem! Przypuśćmy, że ten chłopak słucha teraz, jak
wykpiwacie samą myśl o tym. Ależ by się uśmiał, gdyby właśnie tam się zaszył, choć wy
uważacie to za niemożliwe. Mógł być na tyle sprytny, żeby ukryć się w jedynym miejscu,
które z góry wykluczyliście z rachuby. I nie zapominajcie, że jest tam jego koń. W tej całej
bieganinie kto będzie pamiętał, żeby zamknąć stajnię?
Sierżant uznał, że te argumenty warto wziąć pod uwagę, i zarządził przeszukanie
biskupich ogrodów, stodół, stajni, sadu i całej ziemi w obrębie murów. We właściwym czasie
dotarli i do szopy na siano na tyłach posiadłości. Nie znaleźli Joscelina Lucy, ale natrafili na
oczywisty dowód, że ktoś spędził noc na sianie i poza wyraźnie odciśniętym śladem
wysokiego, smukłego ciała zostawił po sobie skórkę z chleba i ogryzek jabłka. Joscelin Lucy
znał to miejsce, a furta w murze nie była zamknięta na skobel. Nikt nie miał żadnych
wątpliwości, kim był tajemniczy gość.
Tak więc człowiek, który nalegał na przeszukanie ogrodu, choć ominęła go nagroda za
schwytanie zbiega, otrzymał pochwałę od oficera i ogólnie rzecz biorąc mógł być zadowolony
z wyników przedsięwzięcia.

ROZDZIAŁ SZÓSTY
Nagie ciało Huona de Domville leżało pod lnianym całunem w pogrzebowej kaplicy, a
dokoła niego stali kręgiem: opat Radulfus, przeor, szeryf hrabstwa, Simon - siostrzeniec i
giermek zmarłego, sir Godfryd Picard, który spodziewał się o tej porze być już jego wujem, i
brat Cadfael.
Aquillon nie zdążył jeszcze zdjąć płaszcza i rękawic po nużących porannych
poszukiwaniach. Wyglądał mizernie i był wyraźnie zgnębiony. Nic dziwnego, skoro cała
odpowiedzialność spadła teraz na niego, jako najbliższego krewniaka zmarłego barona. Picard
gryzł czarne kędzierzawe pasmo własnej brody, rozmyślając o poniesionych stratach, i biedził
się, jak wyjść z zyskiem z tej nowej sytuacji. Zaś opat spokojnie i z uwagą przysłuchiwał się
wywodom brata Cadfaela.
Opat, jako dostojnik Kościoła, był człekiem światowym. Doświadczenie miał rozległe,
lecz nie aż tak, by obejmowało te przejawy gwałtu, które dla Cadfaela - byłego żeglarza i
żołnierza - były kiedyś codziennością. Radulfus, co rzadko się zdarza wśród ludzi uczonych,
znał niedostatki swojej wiedzy i chętnie słuchał pouczeń. Dbał w pierwszym rzędzie o całość
i honor swojego klasztoru i w tym celu stosował tylko nieskażoną sprawiedliwość. Co się zaś
tyczy przeora Roberta, jego normańskie sympatie kazały mu wrzeć gniewem, skoro to
właśnie normański wielmoża usunięty został z tego świata ręką mordercy. Na swój sposób
przeor pałał żądzą zemsty równie mocno jak Picard.
- Urazy czaszki - mówił Cadfael, podtrzymując dłonią świeżo umytą i uczesaną głowę
zmarłego - same w sobie nie zagroziłyby życiu. Ale upadek ogłuszył go i pozbawił
możliwości obrony. A teraz patrzcie... - zsunął całun z potężnie sklepionej piersi i barków
trupa. - Spadł na wznak i uderzył głową w drzewo. Nogi i ręce rozrzucone miał bezwładnie.
44
 Takim go widział szlachetny pan Prestcote, a także brat Edmund i kilku nowicjuszy z
naszego klasztoru. Wtedy, gdy był odziany, nie dostrzegłem tego, co widzę teraz. Spójrzcie
tu, na wewnętrzną stronę ramion. Widzicie te okrągłe sińce na ciele? Wyobraźcie sobie teraz
te ręce rozpostarte na ziemi i zastanówcie się, co go przygniotło, gdy leżał tak bez zmysłów.
To napastnik klęczał mu na ramionach, dłońmi sięgając do gardła.
- Dlaczego się nie ocknął? - spytał posępnie opat, wodząc wzrokiem za grubym,
brązowym palcem Cadfaela, wskazującym ślady mordu.
- Próbował - Cadfael opowiedział o głębokich bruzdach, jakie zostawiły na mchu
obcasy butów Domville'a. - Właściwie walczyło tylko jego ciało, podobnie jak rannym, gdy
uchodzą zeń siły, wstrząsają konwulsje. Baron był nieprzytomny, nie mógł się zmagać z
zabójcą. A ten miał silne ręce, silne i zdecydowane. Spójrzcie tu, gdzie oba kciuki zostały
wciśnięte w krtań. Jabłko Adama jest zupełnie zmiażdżone.
Dla Cadfaela była to jak dotąd pierwsza sposobność, by przyjrzeć się dokładnie
śmiertelnym obrażeniom. Pod krótko przyciętą brodą ciemnoczerwoną linią znaczył się ślad
po powrozie, obmyty teraz z krwi. Wyraźnie widać było czarne sińce, pozostawione przez
dłonie dusiciela.
- Mamy tu wszelkie dowody, że napastnik opętany był szałem zemsty - stwierdził z
ponurą miną Prestcote.
- Albo bardzo przestraszony - łagodnie sprzeciwił się Cadfael. -Wytrącony z
równowagi przez własny czyn, czyn do niego niepodobny, przerastający go, a podjęty bez
zastanowienia.
- Być może mówicie o tym samym człowieku - zauważył rozsądnie Radulfus. - Czy to
ciało może nam o nim coś jeszcze powiedzieć?
Mogło, jak się wydaje. Z lewej strony szyi Domville'a, w miejscu, gdzie zaciśnięte
były środkowe palce prawej dłoni mordercy, o czym świadczył ciemny ślad, siniec przecięty
był krótką, wgłębioną ranką, jak gdyby został weń wtłuczony kamień o ostrych brzegach.
Cadfael przez chwilę przyglądał się w ciszy drobnemu, nieistotnemu zranieniu i doszedł do
wniosku, że być może jest ono bardzo istotne.
- Małe, ostre cięcie - dumał, pochylając się niżej - i przy nim to wgłębienie. Człowiek,
który to zrobił, na środkowym albo serdecznym palcu prawej ręki miał pierścień. Pierścień z
dużym kamieniem, głęboko wrzynającym się w ciało. Raczej luźny, skoro przy uścisku
przekręcił się częściowo do środka. Tak, na pewno na środkowym palcu. Za luźny na
serdecznym przełożyłby na środkowy. Nie przychodzi mi na myśl żaden inny sposób, w jaki
mogła powstać taka rana.
Spojrzał na wpatrzone w niego z napięciem twarze.
- Czy młody Lucy nosił taki pierścień? Picard w odpowiedzi wzruszył tylko
ramionami. Po chwili zastanowienia Simon powiedział:
- Nie przypominam sobie, abym kiedykolwiek dostrzegł jakiś pierścień. Ale nie mogę
też stwierdzić z całą pewnością, że nigdy żadnego nie nosił. Zapytam Guya, może on coś wie.
- Trzeba to sprawdzić - rzekł szeryf. - Czy jest coś jeszcze, co da się tu odczytać?
- Nic mi nie przychodzi do głowy. Poza faktem, że warto by się zastanowić, gdzie i w
jakiej sprawie jeździł ten człowiek, że o tej porze znalazł się na leśnej ścieżce.
- Nie znamy dokładnej pory - zauważył Prestcote.
- Nie, to prawda. Nie sposób stwierdzić, od jak dawna człowiek nie żyje, z
dokładnością większą niż do kilku godzin. W każdym razie mech pod ciałem był wilgotny.
Ale jest tu coś jeszcze. Wszystkie znaki wskazują... hm, właściwie nie powinniśmy im ufać
zbyt pochopnie, powiedzmy raczej, że zdają się wskazywać, iż wracał do domu, kiedy wpadł
w pułapkę. Tak więc ktokolwiek ją zastawił, a potem go zabił, wiedział, dokąd pojechał i jaką
drogą miał wracać.
- Albo pojechał wieczorem za nim i dostosował do tego swój plan - powiedział szeryf.
- Jesteśmy już pewni, iż ów Lucy dostał się do szopy w biskupim ogrodzie i tam się ukrył, ale
po zmierzchu poszedł dalej i równie dobrze mógł śledzić poczynania swego pana, cały czas
myśląc o zemście. Wiedział, że Domvilee będzie wieczerzał w opactwie, bo wszyscy o tym
wiedzieli. Nietrudno mu było zaczekać w ukryciu na jego powrót, a gdy ujrzał, że baron,
zwolniwszy giermka, odjeżdża samotnie, uznał to za doskonałą sposobność do odwetu. Nie
45
ma wątpliwości, że Lucy jest tym, kogo szukamy.
Na tym rozmowa się zakończyła. Szeryf wrócił do swojej obławy, przekonany, iż
słuszność jest po jego stronie. Trudno go było winić, bo w świetle faktów sprawa
przedstawiała się kiepsko. Huona de Domvilee pozostawiono trosce brata Edmunda i jego
pomocników, zaś trumnę zamówiono u Martina Bellecote'a, miejskiego mistrza ciesielskiego,
bo czy baron miał zostać pochowany tu, czy gdzie indziej, na tę ostatnią podróż trzeba go
było wyposażyć w solidną i odpowiednio okazałą trumnę. Ciało ujawniło już wszystkie
tajemnice i można je było zostawić w spokoju.
Przynajmniej tak sądził brat Cadfael do czasu, gdy przebierając w pracowni ziarna
fasoli na przyszłoroczny zasiew, relacjonował Oswinowi wszystkie okoliczności śmierci i
samego śledztwa. Oswin słuchał z wypiekami na twarzy, a na końcu powiedział dość
nieoczekiwanie:
- To dziwne, że nocą, w końcu października, jechał bez nakrycia głowy. I na dodatek
był łysy!
Cadfael znieruchomiał, wpatrując się ze zdumieniem w chłopca ponad garścią fasoli.
- Coś ty powiedział?
- No, jakże to, żeby stary człowiek jechał nocą bez czapki...
Trafił dokładnie w samo sedno tego, co Cadfael przeoczył. Domvilee nie odjechał
spod bramy opactwa z gołą głową - to pewne. Cadfael widział go na własne oczy. Miał na
sobie szykowny purpurowy biret ze złotą frędzlą, zmyślnie upięty w rodzaj kapelusza.
Cadfael nie zauważył jego braku, nie pomyślał o tym, by odszukać go w miejscu, gdzie leżało
ciało.
- Synu - powiedział serdecznie - nigdy cię nie doceniałem. Przypomnij mi o tym,
kiedy znów będę wtykał nos do twojej pracy, bo sobie na to zasłużyłem. On miał na sobie
biret, a ja powinienem się postarać go znaleźć.
Wymknął się bez pytania o zezwolenie, woląc uznać poranne słowa opata za pretekst
do dalszej wędrówki w tej samej sprawie. Miejsce wypadku oznaczone było naprędce
skleconym krzyżem, jeśli się więc pospieszy, zdąży przed nieszporami.
Na mchu pod dębem wciąż jeszcze odciśnięty był niewyraźny ślad ciała, choć źdźbła
trawy zaczynały się już podnosić. Cadfael z nosem przy ziemi przeszukał ścieżkę, obszedł
drzewa po obu jej stronach i byłby odszedł z niczym, gdyby nagle nie wyjrzało słońce. Jasny
promień, który przebił gałęzie drzew, wskazał mu nareszcie to, czego szukał, kiedy sącząc się
przez gęste poszycie, wyłuskał z niego błysk złotej taśmy, zdobiącej czapkę barona. Zrzucona
z głowy właściciela, gdy ten spadał z konia, uwięzła w kępie krzewów o trzy jardy od traktu.
Cadfael podniósł ją. Solidnie ułożona w rodzaj zawoju materia nie straciła fasonu, jeden
koniec nadal opadał z fantazją na ramię, a w fałdach ciemnoszkarłatnego jedwabiu jaśniał
błękitny bukiecik. Gdzieś w czasie nocnej przejażdżki Huon de Domvilee dodał do swych
ozdób garść wiotkich, prostych łodyżek o podłużnych jasnozielonych listkach i
przypominających drobne gwiazdki kwiatach, lazurowych jak pogodne niebo nawet teraz, po
całym dniu, kiedy tak leżały porzucone.
Cadfael wyplątał bukiecik z fałd czapki i przyjrzał się mu ze zdumieniem. Roślina ta
miała wielu pospolitszych kuzynów, lecz sama trafiała się niezmiernie rzadko. Znał ją dobrze,
mimo iż trudno ją było znaleźć nawet w cienistych lasach Walii, gdzie czasem ją widywał.
Nie słyszał dotąd, by tu, w Anglii, ktokolwiek się na nią natknął, zaś zbierając nasiona na
proszki i nalewki przeciw kamicy i kolce, musiał się zadowalać pomniejszymi krewnymi tego
rzadkiego ziela. Co zatem, zastanawiał się, patrząc na późne, zgniecione już nieco kwiatki, co
zatem robi w tej okolicy kiść pnącego nawrotu? Domville z pewnością nie miał jej ze sobą,
gdy opuszczał opactwo.
Szkoda, że nie miał już czasu, by pójść dalej. Musiał wracać, jeśli chciał jeszcze
zajrzeć do Ivety i zdążyć na nieszpory. Doprawdy, zaczynał być coraz bardziej ciekaw
nocnych peregrynacji Domville'a. Picard napomknął coś chyba o myśliwskim dworku barona
koło Długiego Lasu. Ta ścieżka mogła być najkrótszą doń drogą z podgrodzia. Co prawda
dworek mógł leżeć gdziekolwiek w promieniu kilku mil przy granicy lasów, ale warto było
zbadać drogę, którą podążał baron tamtej nocy. Nie dziś. Dziś było to już wykluczone.
Cadfael schował w zanadrze biret i kiść błękitnych kwiatów i ruszył w drogę
46
powrotną. Wiedział, że wraz z odpowiednim wyjaśnieniem powinien wręczyć szeryfowi
jedno i drugie, ale wcale nie był pewien, czy to zrobi. Biret owszem, nie dodawał nic do tego,
co już wiedziano. Natomiast ten maleńki pęczek więdnącego piękna mówił bardzo wiele.
Domvilee był tam, gdzie rosła ta roślinka, a w całym hrabstwie mogło być najwyżej jedno
takie miejsce. W Gwynedd, skąd pochodziło to ziele, Cadfael wiedział tylko o trzech. Był
zaskoczony, znalazłszy tu nawet jedno. A Prestcote był człowiekiem prawym i uczciwym,
lecz nie lubił odstępować od raz powziętych przekonań, zdecydował zaś już, że Joscelin jest
winny. Któż inny mógłby chcieć śmierci barona? Cadfael nie miał tej pewności. Nie dał się
zwieść próżnym gadkom o zabijaniu. Są ludzie zdolni do skrytobójstwa i tacy, którzy nie są
do niego zdolni, i trudno byłoby Cadfaela przekonać, że jest inaczej. Każdego człowieka
można doprowadzić do tego, że zabije, ale nie każdy zabija z zasadzki, i nożem w plecy, liną
rozciągniętą na trakcie.
Sumiennie wrócił do klasztoru, oddał czapkę sierżantowi, którego Prestcote zostawił
przy bramie, i poszedł do pracowni po makowy syrop dla Ivety.
Tym razem nie dane mu było zostać z nią sam na sam choćby przez chwilę. Madlen,
najwyraźniej na polecenie Agnes, stała nad nimi, nastawiając uszu i nie spuszczając z nich
wzroku. Wszystko, co mógł dać dziewczynie, to lek, który przyniósł, i zapewnienie, że jest po
jej stronie, wyrażone samą jego obecnością. Mogli jedynie wymienić spojrzenia i domyślać
się ich treści. No i mógł jeszcze zapewnić jej sen, długi i mocny, podczas gdy on będzie
rozmyślał, jak jej pomóc. Jej i Joscelinowi Lucy. Nie byłaby wdzięczna wspólnikowi, który
odtrąciłby jej ukochanego. Za jego życie chciała przecież oddać całe swe przyszłe szczęście.
Cadfael poszedł na nieszpory z pęczkiem więdnących kwiatów nadal ukrytym w
habicie.
Przez cały dzień brata Marka trapiło mgliste wrażenie, że nie panuje nad swoją
trzódką z hospicjum. Pojawiło się podczas prymy, kiedy to wszyscy mieszkańcy przytułku z
wyjątkiem najmłodszych brzdąców przybyli razem do kościoła. Po prawdzie Marek nigdy ich
nie liczył. Jeśli ktoś czuł się gorzej lub był w podlejszym niż zwykle humorze, mógł zostać w
domu i nikt go do niczego nie zmuszał. Tak więc liczba chorych mogła się zmieniać, a co
więcej, nawet w czasie krótkiego porannego obrządku całe zgromadzenie bezustannie się
przemieszczało, bo byli tacy, którzy musieli się ruszać, by ulżyć swemu cierpieniu. Tym, co
prześladowało Marka, nie był niedobór, a raczej nieokreślony nadmiar, jakiś niedosyt światła
w kościele, które i tak było przyćmione i skąpe. Wśród jego podopiecznych było sześciu czy
siedmiu wysokich mężczyzn, ale znał ich ruchy, sposób chodzenia, drobne potknięcia i gesty,
które pozwalały mu ich rozpoznać nawet wtedy, gdy twarze mieli zakryte.
Raz czy dwa podczas mszy miał wrażenie, że widzi dumną zakapturzoną głowę i
osłoniętą twarz, która wydaje mu się obca, ale za każdym razem gubiła mu się gdzieś w
tłumie. Aż do końca nie zaświtała mu myśl, że gubi mu się dlatego, iż jego kalekie owieczki
rozstawiają się tak, by intruz stał się niewidzialny.
Słowo “intruz" brzmiało zbyt mocno w miejscu, gdzie drzwi były otwarte dla
wszystkich. Gdyby jednak przybysz istotnie był trędowatym, który wybrał to miejsce na
kolejny przystanek w nie kończącej się tułaczce, uczyniłby to jawnie, nie dając powodu dla
owych dziwacznych przetasowań. Z drugiej jednak strony, jakiż zdrowy człowiek, nie będąc
szaleńcem, zechciałby się tu ukryć? Musiałby zaiste być gotów na wszystko.
Marek niemal już przekonał sam siebie, że coś mu się przywidziało, ale kiedy
rozdzielał chleb, owsiankę i piwo na śniadanie - znów nie licząc, bo któż liczy to, co daje się
biednym? - nim skończył, wiedział już, że jego zapasy zostały uszczuplone bardziej, niż się
spodziewał. Któreś z jego dziatek wzięło kęs i dla nadprogramowych ust.
Wiedział, rzecz jasna, że ludzie szeryfa przeszukują las i ogrody między Saint Giles a
miastem i jeszcze przed południem dotarła do niego wieść o śmierci Huona de Donwille.
Odosobnienie hospicjum nigdy nie było zaporą dla nowin. Cokolwiek zdarzyło się w mieście
czy opactwie, od razu było szeroko omawiane w przytułku. Tym razem były to najdrobniejsze
szczegóły zgonu barona oraz listu gończego, rozesłanego za zbiegłym giermkiem jako jego
zabójcą. Ale brat Marek był zapracowany i nie miał czasu na plotki. Przede wszystkim od
rana zajmował się chorymi i dopiero gdy zmienił ostatni opatrunek i nasmarował ostatnią ranę
kojącą maścią, przypomniał sobie o dziwnym zjawisku, które go dręczyło. Nawet jednak
47
wtedy czekały na niego inne zajęcia - zapisanie darów złożonych dla szpitala, sformowanie
grupy sprawniejszych chorych, którzy mieli się udać do Sutton po opał na zimę (prawo to
przyznał hospicjum zmarły pan Sutton, a jego syn je uszanował), pomoc w przyrządzeniu
południowego posiłku, sprawdzanie rachunków przełożonego szpitala i kilkanaście innych
spraw. Wreszcie po południu miał nieco czasu na obowiązki podjęte z własnej woli, takie jak
głośne czytanie mszy jednemu staruszkowi, zbyt już słabemu, by dźwignąć się z łoża, czy
lekcja z małym Branem. Lekcje te, będące zresztą na poły zabawą, nie kosztowały go wiele
wysiłku, bo dzieciak uczył się równie łatwo, jak oddychał - zupełnie jak gdyby żądzę wiedzy
wyssał z mlekiem matki.
Marek sklecił dla niego niewielki pulpit, odpowiedniej wielkości dla chudziutkiego
ośmiolatka. Tego dnia przygotował dla niego zdjęty z własnego pulpitu arkusz starego
spranego welinu, poznaczony liniami po piśmie. Szkoła mieściła się w ciasnym kącie
przedsionka, pod wąskim oknem, z którego padało światło. Czasem, kiedy na pergaminie
zostawało trochę miejsca, zużywali je na gry rysunkowe, w których Bran przeważnie
wygrywał. Arkusz można było przecież oczyścić i użyć jeszcze raz, i znowu, póki nie zaczęły
prześwitywać w nim dziury.
Marek wyszedł więc, by odszukać swego ucznia. Dzień był jasny, lecz słoneczne
światło było blade i przymglone. Wielu chorych rozeszło się z kołatkami po gościńcach, gdzie
pokornie trzymając się na uboczu, prosili przechodniów o wsparcie. Łazarz siedział jak
zwykle pod cmentarnym murem - wysoki, prosty, z głową dumnie uniesioną pod kapturem i
welonem. Bran przylgnął doń, opierając się wygodnie o uda mężczyzny. Uniesione w górę
rozczapierzone dłonie omotane miał pajęczyną z grubej nici, której jeden koniec trzymał w
zębach. Ręce starszego też tkwiły w siatce. Grali w starą grę, zwaną kocią kołyską. Chłopiec
co chwila parskał radosnym śmiechem przez zaciśnięte na sznurku zęby. Radość brała i
otucha, gdy się patrzyło na starość z młodością w tak doskonałej harmonii, więc Marek
zawahał się, nie chcąc przerywać zabawy. Już miał się wycofać po cichu, kiedy chłopczyk go
dostrzegł i wypuścił nić z ust.
- Już idę, bracie Marku! - zawołał pospiesznie. - Poczekaj na mnie!
Wyplątał palce z siatki, rzucił słówko na pożegnanie swemu towarzyszowi, który bez
słowa wziął się do zwijania nitki, i co tchu pobiegł za zakonnikiem. Wsunął rączkę w dłoń
Marka i powędrował z nim w stronę drzwi.
- Umilaliśmy sobie czekanie, aż będziesz miał czas dla mnie - powiedział.
- Jesteś pewien, że nie chcesz się bawić, póki jest ładna pogoda? Przecież nie musisz
już wracać. Przez całą zimę możemy się uczyć wieczorami przy ogniu.
- Och, nie, chcę ci pokazać, jak ładnie piszę litery, których mnie nauczyłeś.
Niemal wepchnął Marka do sieni. Już był w swojej ławie i z dumną miną wygładzał
na pulpicie świeży arkusz welinu, a Marek wciąż nie zdawał sobie sprawy z tego, czego przed
chwilą był świadkiem. Dopiero na widok drobnej, chudej rączyny chwytającej za pióro
doznał nagłego objawienia. Wciągnął głośno powietrze tak raptownie, że Bran uniósł szybko
głowę, przekonany, że robi coś albo bardzo źle, albo nadspodziewanie dobrze. Marek
pospieszył więc go pochwalić i uspokoić.
Ale jak mógł dać się tak omamić? Wzrost się zgadzał, wyprostowana postawa,
szerokość ramion pod płaszczem - wszystko było takie, jak powinno. Tyle tylko, że ręce, z
których Bran zdjął nicianą plecionkę, miały wszystkie palce, były gładkie, szczupłe i
kształtne. Te ręce należały do młodego człowieka.
Tak czy owak, Marek ni słowem nie wspomniał o tym, co odkrył, przełożonemu
szpitala czy komukolwiek innemu.
Nie starał się też przydybać nieproszonego gościa. Tym, co zrobiło na nim największe
wrażenie i sprawiło, że powstrzymał się od jakichkolwiek działań, była życzliwość, z jaką
społeczność otwarła się na przyjęcie uciekiniera - który z pewnością niewiele o sobie rzekł, a
zgoła niczego nie tłumaczył - i zamknęła wokół niego w cichej solidarności dzielonego
wspólnie nieszczęścia. Nie ośmieliłby się lekką ręką niweczyć tego porywu ani też
kwestionować słuszności ich osądu.
Z zapadnięciem zmroku tropiciele wrócili z bezowocnej wyprawy. Guy, najmniej
chyba chętny jej uczestnik, wpadł do dzielonej z Simonem komnaty, zrzucił buty i legł na
48
wznak na łożu z gwałtownym westchnieniem ulgi.
- Szczęściarz z ciebie, że zdołałeś się wymigać od tej katorgi! Godziny babrania się w
błocie, zaglądania do świńskich koryt i przeganiania liniejących kur! Przysiągłbym, że cały
cuchnę gnojem! Kanonik przybiegł z kościoła jak oparzony i powyganiał nas na dwór, ale
jego zapał nie sięgał tak daleko, żeby sam się zgłosił do brudnej roboty. Wrócił do modłów.
Oby się na coś przydały duszy starego!
- I co, ani śladu Jossa? - Simon zaciekawiony zatrzymał się z jedną ręką w rękawie
najlepszego kaftana.
- Gdybym go widział, nie wyglądałbym tak, jak wyglądam, a przede wszystkim
trzymałbym język za zębami. - Guy ziewnął potężnie i wygodnie wyciągnął długie nogi. -
Nie, nigdzie ani śladu. Szeryf otoczył miasto kordonem, przez który mysz się nie przeciśnie, a
jutro planuje wolno posuwać się dalej na północ. Jeśli i to zawiedzie, następnego dnia ruszą w
kierunku potoku. Powiadam ci, zawzięli się, żeby go złapać. Słyszałeś, że przetrząsali nawet
to obejście? I odkryli, że ktoś nocował w szopie przy ogrodzeniu?
Simon wdział kaftan do końca, marszcząc brwi w zadumie.
- Słyszałem. Ale zdaje mi się, że ślad już dawno ostygł. Jeżeli to był on.
- Myślisz, że jest już daleko? Powinniśmy przynajmniej odemknąć stajnię starego na
noc. Albo przenieść Briara pod strzechę na dziedzińcu. Nawet mała szansa jest lepsza niż
żadna.
- Gdybyśmy choć wiedzieli, gdzie on się podziewa... Właśnie myślałem, że trzeba by
wyprowadzić biednego zwierzaka na światło dzienne i trochę go rozruszać. Kto wie, jeśli Joss
się dowie, że na nim jeżdżę, może sam się zgłosi?
- Widzę, że nie bardziej wierzysz w to oskarżenie niż ja - zauważył Guy i podniósł
rozczochraną głowę, by zmierzyć przyjaciela przenikliwym spojrzeniem. - Ani w tę
śmierdzącą sprawę z naszyjnikiem w sakwie! Chciałbym wiedzieć, który to parszywy pies
dostał rozkaz, żeby go tam schować! A może stary sam się tym zajął, co o tym sądzisz? Jak
długo go znałem, nigdy się nie bał ubrudzić sobie rąk.
Guy był na dworze barona od dwunastu lat. Wzięty z domu ojca, zaczynał jako paź i
nawet zdołał rozwinąć w sobie pewnego rodzaju sympatię dla swego wspaniałego pana, który
jednak jakoś nigdy nie miał okazji dać mu odczuć swej wspaniałomyślności.
- Tak czy owak, podły wybrał sposób, żeby się z nim rozprawić - ciągnął. - Mimo
wszystko zastanawiam się... Jeżeli Joss był zaślepiony gniewem, a miał powody być, nie
ręczyłbym własną duszą, że go nie zabił. Nawet w ten sposób!
- A ja bym ręczył - powiedział stanowczo Simon.
- Ach, ty! - Guy podniósł się ospale i klepnął druha w ramię. - Gdzie inni snują
przypuszczenia, tam ty masz pewność! Uważaj, żebyś któregoś dnia nie wpędził się w
kłopoty przez nadmierną łatwowierność. Niechże na ciebie spojrzę - dodał, poprawiając
kołnierz odświętnego płaszcza Simona, tak by leżał bez zarzutu. - Bardzoś dziś wytworny.
Dokąd to się wybierasz?
- Tylko do opactwa, do Picardów. Zwykła grzeczność, teraz, gdy największy zgiełk
już się przewalił i kurz osiadł. Omal nie weszli do jego rodziny, trzeba im pozwolić wziąć
udział w żałobie. Nic mnie nie kosztuje, jeśli zwrócę się o radę do starszego człowieka, póki
mój wuj nie spocznie w grobie. Poza tym muszę wysłać listy do ciotki w klasztorze we
Wroxhall i do paru dalszych kuzynów. Eudo może je naskrobać, wreszcie się do czegoś
przyda. Ma odpowiedni kwiecisty styl.
- Ostrzegam cię - Guy zwlókł się leniwie i podszedł do drzwi, żeby zażądać gorącej
wody do mycia. - Gdy tylko Eudo spotka się z szeryfem, pogonią cię wraz z innymi na
jutrzejszą nagonkę. Uparli się, żeby go powiesić.
- Zawsze mogę szukać po swojemu, tak jak ty - odparł Simon i wyszedł w odwiedziny
do człowieka, który omal nie został jego krewniakiem i roił sobie, iż tego wieczora będzie już
miał należne krewniakowi prawa.
Iveta leżała w łóżku. Makowy wywar brata Cadfaela stał odmierzony i gotowy pod
ręką, a obietnica, że przyniesie jej spokojny sen, stanowiła maleńkie, ciepłe źródło otuchy.
Ale na razie nie chciała jeszcze spać. Była wreszcie sama i czerpała z tego pewną bierną
przyjemność, choć wiedziała, że Madlen jest tuż za drzwiami. Przez wszystkie te tygodnie tak
49
rzadko zostawiali ją samą. Ich nachalna obecność była jak cień, który zasłaniał jej słońce.
Tylko wczoraj, śledząc ją z oddali, na parę nędznych minut wypuścili ją na dwór - w miejsce,
gdzie mogła zostać zauważona i zagadnięta, tak aby mogła udzielić właściwych odpowiedzi i
zademonstrować ufny spokój i pogodzenie się z nienawistnym losem. A przez cały ten czas
wiedzieli, że Joss nie został wtrącony do lochu, że jest na wolności, nawet jeżeli była to
wolność ściganego zbiega.
Ale z tym już koniec. Więcej nie da się oszukać. Przynajmniej dwóch rzeczy mogła
się uchwycić: on nie został ujęty, a ona nie wyszła za mąż.
Posłyszała, że ktoś chwyta za klamkę, i aż skuliła się w środku, nieruchomiejąc ze
strachu. Ale kiedy drzwi się otwarły i ukazała się w nich Agnes, miała twarz prawie
dobrotliwą, a głos niemal tkliwy - z pewnością na użytek kogoś, kto stał za nią. Iveta patrzyła
w osłupieniu na tę niespodziewaną przemianę.
- Nie śpisz jeszcze, dziecko? Przyszedł dobry przyjaciel i pyta o ciebie. Może wejść na
chwilkę? Nie jesteś zanadto zmęczona?
Gość już wszedł. Był to Simon, przyodziany w najlepsze szaty i najlepsze maniery -
specjalnie dla wuja i ciotki. A jego najlepsze maniery musiały zrobić nie lada wrażenie, skoro
pozwolono mu z nią zostać sam na sam. Agnes wycofała się z życzliwym uśmiechem,
zarezerwowanym dla najlepszej widowni.
- Tylko parę minut. Nie powinna się dziś zbytnio wysilać.
Wyszła i drzwi się za nią zamknęły. W tej samej chwili z małej, chłopięcej twarzy
Simona zniknął czujny wyraz. Podszedł do łoża, przysunął sobie stołek i usiadł obok Ivety.
Dziewczyna z zadowoleniem uniosła się na poduszkach. Gęste złote włosy opadły na lnianą
koszulę.
- Ostrożnie! - uprzedził ją, kładąc palec na ustach. - Mów cicho, twoja stróżka może
podsłuchiwać pod drzwiami. Wpuszczono mnie tylko na chwilę, bym złożył ci uszanowanie i
zapytał, jak się masz. Bóg mi świadkiem, litość brała, gdy patrzyłem, jaka jesteś wstrząśnięta.
Nie powiedzieli ci, że umknął z rąk straży?
Potrząsnęła głową, nie wiedząc, jak wypowiedzieć cisnące się na usta pytania.
- Och, Simon, czy są jakieś wieści? Chyba nie...
- Ani dobrych, ani złych - odparł szybko tym samym cichym i pospiesznym szeptem. -
Nic się nie zmieniło. Wciąż jest na wolności i, da Bóg, będzie. Wiem, że będą go szukać. Ale
ja też - dodał znacząco i ujął małą rączkę, która wyciągnęła się ku niemu. - Odwagi! Szukali
cały dzień i co?
Ani widu, ani słychu. Kto wie, może od dawna jest już kordonem. Jest silny, śmiały...
- Zbyt śmiały! -wtrąciła ze smutkiem.
- ... i wciąż ma przyjaciół, choćby nie wiem o co chcieli go oskarżyć! Przyjaciół,
którzy nie wierzą w jego winę.
- Och, Simon, nie wiesz, ile to dla mnie znaczy!
- Chciałbym móc zdziałać więcej dla ciebie i dla Jossa Na razie się nie martw, musisz
być cierpliwa i czekać. Jedno zagrożenie cię ominęło. Teraz, jeśli tylko Joss nadal będzie
wolny, nic cię nie pogania. Możesz czekać.
- Naprawdę nie wierzysz, że ukradł? Ani że zabił? - spytała błagalnie.
- Wiem, że tego nie zrobił - rzekł Simon z tą pewnością siebie, o którą żartobliwie
obwiniał go Guy. - Jedynym przestępstwem, jakiego się dopuścił, było pokochanie kogoś, kto
nie był dla niego. Tak, wiem - dodał szybko, widząc, że dziewczyna rumieni się i odwraca
głowę. - Wybacz, jeśli cię zawstydziłem, ale Joss jest mi druhem i rozmawiał ze mną jak z
druhem. Więc wiem także i o tym.
Obejrzał się niepewnie przez ramię i uśmiechnął do niej pocieszająco.
- Twoja ciotka pewnie już zaczyna się krzywić. Muszę iść. Ale pamiętaj, Joss nie jest
sam.
- Będę pamiętać - obiecała żarliwie. - I dziękuję za to Bogu i tobie, Simonie.
Przyjdziesz znowu, kiedy będziesz miał chwilę czasu? Nawet sobie nie wyobrażasz, jaka to
dla mnie ulga.
- Przyjdę - zapewnił i pochylił się spiesznie, by ucałować jej dłoń. - A teraz dobrej
nocy! Śpij smacznie i niczego się nie bój.
50
 Był już w drodze do drzwi, gdy otwarła je Agnes, życzliwie uśmiechnięta i wciąż
czujna. Ten młody człowiek był siostrzeńcem Huona de Domville i należał mu się szacunek,
jakim cieszył się jego wuj za życia. Ale Ivety nie wolno spuścić z oka, póki się jej dobrze nie
wyda za mąż i pozbiera profitów.
Drzwi się zamknęły. Teraz, z lżejszym sercem, Iveta czuła, że będzie mogła zasnąć.
Wypiła wywar brata Cadfaela, gęsty i słodki od miodu, a potem zdmuchnęła świecę.
Kiedy Madlen podejrzliwie zajrzała do komnaty, Iveta spała już głęboko.
Po komplecie Cadfael poprosił opata o posłuchanie w jego kancelarii. Pora była dobra
na poważne rozmowy. Dzień pełen napięć i niezwykłych zdarzeń skończył się wreszcie,
nadchodząca noc niosła wytęskniony spokój.
- Ojcze - mówił Cadfael - powiedziałem ci wszystko, co mi o tej sprawie wiadomo,
poza jedną rzeczą. Jak wiesz, znam się nieco na ziołach. W czapce, którą przyniosłem dziś po
południu i oddałem szeryfowi, znalazłem ziele niezwykle rzadkie, nawet w Walii, gdzie
można je napotkać. Tu nigdy go nie widziałem. A jednak Huon de Domvilee ostatniej swej
nocy na ziemskim padole był tam, gdzie ono rośnie. Otóż myślę, ojcze, iż ta okoliczność ma
wielką wagę. Pragnę odnaleźć to miejsce i ustalić, w jakim celu zmarły się tam udał w wilię
swojego ślubu. Sądzę, że może to mieć znaczenie dla odkrycia okoliczności zgonu i jego
sprawcy.
Trzymał w dłoni maleńki, zmięty bukiecik; przyschnięty pęczek cienkich łodyżek,
smukłych zielonych listków i więdnących kwietnych gwiazdek, nadal zadziwiająco
błękitnych.
- Pokaż - rzekł opat i przyjrzał się bukiecikowi ze zdumieniem. - Twierdzisz, że
możesz powiedzieć, gdzie coś takiego rośnie, a gdzie nie?
- Rośnie w niewielu, bardzo niewielu miejscach, gdzie na powierzchnię ziemi
wychodzą kredowe albo wapienne skały. Jeszcze nigdy nie widziałem go w Anglii.
- I dzięki temu uważasz, że jesteś w stanie stwierdzić, gdzie nasz nieboszczyk spędził
noc?
- Znam drogę, którą wracał. Tą samą drogą na pewno odjechał, pozostawiwszy
giermka u bramy. Chciałbym, jeśli mi zezwolisz, pójść dalej i odnaleźć ten kwiat. Wierzę, że
ludzkie życie - nieświadome niczego poza młodością, szaleństwem i gniewem - może zależeć
od tej drobnej roślinki.
- Takie rzeczy zdarzały się już wielekroć - stwierdził opat. - Naszym celem jest
sprawiedliwość, a w ręku Boga jest miłosierdzie. Daję ci pozwolenie, bracie Cadfaelu, byś
szedł tym tropem tak długo, jak to będzie konieczne. Ufam ci.
- Bóg widzi, że to doceniam - rzekł Cadfael szczerze. - A ja, ojcze, ufam i będę ufał
tobie. Cokolwiek znajdę, przełożę ci bez zwłoki.
- Nie szeryfowi? - spytał Radulfus z uśmiechem.
- O, tak. Ale za twoim pośrednictwem, ojcze.
Potem brat Cadfael udał się do dormitorium i spał jak niewinne dziecię w kolebce,
póki dzwony nie zadzwoniły na jutrznię.

ROZDZIAŁ SIÓDMY
Kiedy następnego ranka Cadfael wyszedł z kościoła po prymie, Prestcote był już w
terenie, od nowa prowadząc obławę na północnych rubieżach podgrodzia. Tego dnia chciał
przeczesać wielki trzymilowy łuk - powoli i tak dokładnie, że z sieci wyśliznąć by się mógł
jedynie zając lub łasica. Szeryf był zdecydowany tym razem ująć zbiega i miał powody
sądzić, iż ów nie przekradł się jeszcze przez kordon, który w ciągu nocy jeszcze zacieśniono.
Picard wyruszył także w asyście wszystkich dworzan, a kanonik Eudo zapewne był w domu
biskupa, zaganiając do tejże samej przymusowej pracy ludzi Domville'a. I choć niektórzy nie
byli tym zachwyceni, to jednak łowiecki zapał ma w sobie coś zaraźliwego, coś, co sprawia,
że większość z nich runęłaby przed siebie z bojowym okrzykiem, gdyby tylko zwąchali
ofiarę.
Nie po raz pierwszy Cadfael szczerze żałował, że nie ma w Shrewsbury Hugona
Beringara, by nieco wstrzymał tempo poczynań Prestcote'a. Zastępca szeryfa miał sporo oleju
w głowie i zdrową świadomość, iż nie jest wszechwiedzący. Co więcej, nigdy nie przyjmował
51
bezkrytycznie tego, co innym zdawało się oczywiste. Ale Hugo Beringar był na północy
hrabstwa w swoim majątku zwanym Maesbury i z całą pewnością nie zamierzał ruszyć się
stamtąd przed upływem kilku tygodni. Jego żona na dniach spodziewała się pierwszego
dziecka, a to dla każdego młodego mężczyzny wstrząsające przeżycie. Nie ma rady, tę sprawę
trzeba będzie rozwikłać pod przewodnictwem Gilberta Prestcote'a. I tak, przyznał w duchu
uczciwie Cadfael, mamy więcej szczęście niż niejedno hrabstwo. Prestcote to człek
szlachetny i uczciwy, nawet jeżeli zbyt pochopnie wyciąga wnioski i wyraża osądy, i nie
wgląda głębiej poza to, co oczywiste. Niemniej jednak, jeśli mu się przedstawi prawdę, którą
da się udowodnić, zaakceptuje ją. Dowody - oto czego nam teraz potrzeba.
Najpierw jednak Cadfael włożył nieco zachodu w wyznaczenie Oswinowi zadań na
cały dzień. Ledwie tydzień wcześniej znalazłby mu dość roboty przy zwykłym kopaniu i
innych pracach polowych - i modliłby się żarliwie, żeby wielki nieudacznik nie zdążył nawet
postawić nogi w pracowni. Ale dziś, poza jesiennym przycinaniem drzewek, zlecił mu
sporządzenie maści dla infirmerii, a na dodatek powierzył jego pieczy gąsiory z winem, które
właśnie zaczęło fermentować. Maść robili już wspólnie i wtedy Cadfael szczegółowo
wyjaśnił chłopcu cały proces. Tym razem wielkodusznie powstrzymał się od powtarzania
wszystkiego krok po kroku, zadowalając się jedynie bardzo skromną i ogólną rekapitulacją.
- Zostawiam pracownię w twoich rękach - rzekł poważnie. - Mam do ciebie pełne
zaufanie.
-I niech Bóg odpuści mi to kłamstwo - mruknął pod nosem, znalazłszy się dość
daleko, by chłopak go nie usłyszał - i zmieni je w prawdę. Albo przynajmniej poczyta mi je za
zasługę, nie grzech. Oswinie, mój chłopcze, jeśli nieraz przysporzyłem ci zgryzot, teraz masz
szansę rozwinąć skrzydła. Postaraj się jej nie zmarnować!
Teraz miał do dyspozycji cały dzień. Postanowił zacząć od miejsca, w którym zginął
Domville. Wybrał drogę na przełaj, najkrótszą i nieco ekstrawagancką trasę, którą wypuszczał
się czasem w swoich własnych sekretnych sprawach. W miejscu, gdzie potok Meole
podchodził pod granice pól i ogrodów opactwa, można go było przejść w bród - jeśli
oczywiście nie było akurat przyboru i jeśli się dobrze znało dno, a Cadfael znał je jak własną
kieszeń. W ten sposób za niewielką cenę zmoczenia habitu powyżej kolan nie musiał
nadkładać drogi wijącym się gościńcem, a jeśli woda wlewała mu się do sandałów, to
przecież równie swobodnie się z nich wylewała. Kiedy w klasztorze kończyło się zebranie
kapituły, Cadfael był już na leśnej ścieżce i posuwał się naprzód raźnym krokiem.
Znał tę część traktu. Przebiegała dokładnie po cięciwie szerokiego zakola strumienia.
Zbliżał się teraz do następnego brodu, który prowadził na zewnątrz rzecznej pętli, a potem
dalej przez lasy i pola w kierunku na Sutton i Beistan, w rzadko zaludnione okolice nie opodal
wielkiej połaci Długiego Lasu. Cadfael wątpił, by Domvilee jechał daleko, czy też, by miał
spędzić noc pod gołym niebem. Był to, co prawda, człowiek twardy; zniósłby bez trudu nawet
i gorsze warunki, ale cenił wygody, gdy mógł sobie na nie pozwolić.
W Sutton Strange lasy ustąpiły miejsca uprawnym polom. Cadfael zamienił parę słów
z kmieciem, którego dziecko wyleczył kiedyś ze skórnej egzemy. Był ciekaw, czy wieść o
śmierci Domville'a dotarła już do wioski. Dotarła, jak się okazało, i w promieniu wielu mil
była najczęściej powtarzaną plotką. Mieszkańcy wsi oczekiwali, że lada dzień ludzie szeryfa
zaczną przetrząsać ich chaty i stodoły.
- Słyszałem, że miał dwór myśliwski gdzieś w tej okolicy - rzekł Cadfael. - Podobno
na skraju lasu, ale las ciągnie się dziesięć mil. Wiesz może, gdzie to jest?
- A, to będzie ten dom za Beistan - powiedział wieśniak, opierając się wygodnie o
płot. - Ma prawo do łowów w Długim Lesie, ale bywa tu rzadko. Trzyma tam tylko
miejscowego rządcę i jego matkę, starszą już kobietę, która zajmuje się domem, kiedy nie ma
w nim gości. A zwykle nie ma. Baron woli polować gdzie indziej... wolał, chciałem rzec.
Widzi mi się, że tym razem ktoś na niego zastawił sidła.
- I zrobił to bardzo dokładnie - rzekł Cadfael z powagą. - Którędy mam iść? Przez
wioskę w Beistan?
- Właśnie tak. Przetnij starą drogę i idź dalej przez wzgórza. Sam zobaczysz, ścieżka
biegnie cały czas prosto i zanim jeszcze ujrzysz dom, będziesz już na skraju lasu.
Cadfael ruszył dalej bez zwłoki. W Beistan wyszedł na gościniec, przeciął go i ruszył
52
ścieżką, która rzeczywiście biegła prosto jak strzelił. Minął parę z rzadka rozsianych domostw
i znalazł się na wyboistym wrzosowisku pomiędzy dwoma łagodnie nachylonymi wzgórzami,
tu i ówdzie znaczonymi kępką drzew. O milę dalej ścieżka znów z trudem przeciskała się
przez las. Tam, gdzie spod ziemi wystawała lita skała, miała ona kredowobiałą barwę, a na
otwartych polanach drapały Cadfaela po kostkach sterczące sztywno gałązki wrzosu. Już od
dawna nie zapuścił się tak daleko i gdy- by nie powaga sprawy, ta przechadzka byłaby dla
niego źródłem nieskażonej radości.
Dwór barona odnalazł się całkiem niespodziewanie. Drzewa rozstąpiły się nagle i
Cadfael zobaczył niskie kamienne ogrodzenie, a za nim krępy, drewniany podmurowany
budynek. Za domem mur obsiadły liczne przybudówki. Wśród białych szorstkich kamieni
rosły przeróżne dzikie zioła - rozchodnik, chmielnik, bluszcz i lnica, którą zwą “pantofelkiem
Matki Boskiej". Teraz, gdy prawie wszystkie kwiaty opadły, Cadfael rozpoznał roślinki po
kroju liści. Za murem stało kilka drzew owocowych, starych i zdziczałych, jak gdyby ktoś
kiedyś założył tu ogród, który teraz niszczał w zapomnieniu. Być może któryś z przodków
Domville'a chciał stworzyć na tym urokliwym odludziu mały dom dla swojej rodziny.
Starzejący się bezdzietny baron nie znalazł dla niego użytku poza sezonem łowieckim, a
nawet wtedy wolał inne, bogate lasy w swoich rozległych włościach.
Cadfael wszedł do środka przez otwarte wrota. Jego wzrok natychmiast przykuł krzak
janowca w kącie muru przy bramie. Bo był to niewątpliwie janowiec, ale mimo
późnojesiennej pory cały okryty był kwieciem, a kwiatki te - rzadko rozsiane gwiazdeczki -
nie były złociste, lecz lazurowoniebieskie. Zdumiony podszedł bliżej i wtedy dostrzegł, że
ziemia pod krzewem i trzy dolne warstwy kamieni w murze okryte są pnączem, którego
proste odnogi zdobią długie, wąskie listki. Roślina sięgała korzeni janowca i czepiając się
jego gałęzi wypuszczała w górę długie, wiotkie pędy, z których wychylały się ku światu
ostatnie kiście jaśniejącego błękitu.
Znalazł więc wreszcie swój pnący nawrót i znalazł też miejsce, gdzie Huon de
Domvilee spędził ostatnią noc w życiu.
- Szukasz kogoś, bracie?
Głos, który dobiegł zza pleców Cadfaela, pełen był szacunku, niemal uniżoności, a
jednak brzmiała w nim również nutka przywodząca na myśl dobrze wyostrzony nóż.
Zakonnik odwrócił się szybko i spojrzał na nieznajomego. Znalazł w nim te same dwoiste
cechy. Mężczyzna musiał wyjść z szopy pod tylną ścianą muru. Miał około trzydziestu pięciu
lat, był przystojny i dobrze zbudowany, odziany w samodział, choć nosił się z godnością
zatrącającą wręcz o pychę. Jego oczy, przejrzyste i twarde jak kamyki pod prześwietloną
słońcem wodą strumienia, spoglądały równie płynnie i zwodniczo. Ładna, ogorzała twarz
mogła budzić sympatię, ale w pewności siebie tego człowieka czaił się niepokój, a w
uprzejmości - źdźbło nieprzyjaźni.
- Czy to ty zarządzasz tym domem dla Huona de Domville? - zagaił ostrożnie Cadfael.
- Tak, ja - odparł mężczyzna.
- W takim razie to do ciebie mam sprawę - ciągnął dobrodusznie Cadfael. - Choć
pewnie niepotrzebnie się fatygowałem. Cała okolica trąbi już o tym, że twój pan zginął z ręki
mordercy i spoczywa teraz w opactwie świętego Piotra i Pawła w Shrewsbury, skąd właśnie
przychodzę.
- Słyszeliśmy o tym wczoraj - rzekł rządca i słysząc ów wiarygodny powód
niespodziewanych odwiedzin, nieco się rozluźnił, choć nie tak bardzo, jak można by się było
spodziewać. Z jego twarzy nie znikła czujność, a w głosie wciąż słychać było rezerwę. - Mój
kuzyn przyniósł nowiny, wracając z targu w mieście.
- A z dworu twojego pana nie było tutaj nikogo? Nie dostałeś żadnych poleceń?
Myślałem, że może kanonik pchnął gońca, żeby cię zawiadomić. Zresztą, rozumiesz chyba,
jakie tam wciąż jeszcze zamieszanie i konsternacja. Na pewno porozumieją się z zarządcami
wszystkich jego dóbr, kiedy wreszcie opanują ten zamęt.
- Najpierw będą chcieli schwytać zabójcę, ot co - stwierdził mężczyzna i zwilżył wargi
językiem. Zagadkowe oczy spojrzały na Cadfaela z ukosa. - Kiedy rodzina uzna za stosowne,
powiadomi mnie. A tymczasem nadal jestem w jego służbie, póki kto inny tego nie
potwierdzi lub nie wyrzuci mnie za drzwi. Będę dbał o jego dobytek i trzodę, jak dotąd, i
53
przekażę je jego spadkobiercy w należytym stanie. Możesz im to ode mnie powiedzieć,
bracie. Niech będą spokojni, o ten dom nie muszą się martwić.
Zmrużył na chwilę oczy i zadumał się.
- Rzekłeś więc, że to morderstwo? Czy to pewne?
- Pewne - potwierdził Cadfael. - Zdaje się, że wyjechał po wieczerzy i został
zaskoczony w drodze powrotnej. Znaleźliśmy go na ścieżce biegnącej w tym kierunku. Kiedy
posłyszałem, że ten folwark należy do niego, myślałem, że może był tutaj.
- Nie było go tu - odparł rządca stanowczo.
- W ogóle, odkąd przybył do Shrewsbury trzy dni temu?
- W ogóle.
- A któryś z jego sług albo giermków?
- Nikogo.
- Więc nie lokował tu weselnych gości... Sam zajmujesz się gospodarstwem?
- Doglądam ziemi, bydła i zbiorów, a moja matka troszczy się o dom. Jeśli tu czasami
polował, przywoził kucharzy, pokojowych i całą resztę. Ale od ostatniego razu minęły już
ponad cztery lata.
Teraz już łgał gładko i swobodnie. Bo przecież niebieskie kwiatki rosły właśnie tutaj i
pewnie nigdzie indziej w całym hrabstwie. Dlaczego z taką determinacją zaprzeczał
odwiedzinom Domville'a? Prawda, że nawet rozsądny człowiek może się spłoszyć, gdy
ścigają mordercę, ale ten tu nie wyglądał na kogoś, kogo łatwo przestraszyć. A jednak
wyraźnie postanowił, że żadna nić nie będzie łączyć mieszkańców tego domu z zabójstwem
Domville'a.
- Nie dostali jeszcze w ręce mordercy?
Nie, Cadfael się nie przesłyszał. Rządca byłby zadowolony, gdyby zbieg został
schwytany, obława odwołana, winny na cztery spusty zamknięty w lochu, a śledztwo
umorzone.
- Jeszcze nie. Ścigają go w wielkiej sile. No, cóż - mnich westchnął - właściwie
powinienem już wracać, ale prawdę rzekłszy, nie spieszy mi się. Dzień jest piękny, a długi,
zdrowy spacer to czysta przyjemność. Może znalazłaby się szklaneczka piwa i ławka, na
której mógłbym przysiąść, nim ruszę z powrotem?
Oczekiwał, że próba wejścia do domu spotka się z niechęcią, jeśli już nie oględną
odmową, ale młody człowiek najwyraźniej zmienił zdanie i zdecydował, że lepiej będzie
wpuścić go do środka. Dlaczego? Żeby sam zobaczył, że nie ma tu nikogo obcego i nic do
ukrycia. Jakikolwiek był motyw tej zmiany, Cadfael skwapliwie przyjął zaproszenie i podążył
za gospodarzem przez otwarte drzwi.
Sień była ciemna i cicha, unosił się w niej miękki zapach drewna. Z tylnej izby
wybiegła niska, ruchliwa staruszka, odziana prosto i schludnie, i przystanęła zaskoczona, jeśli
nie wręcz spłoszona widokiem obcego. Syn pospiesznie i z nieco podejrzanym naciskiem
przedstawił jej gościa.
- Pozwól, bracie. Możemy przecież rozsiąść się wygodnie. Bardzo rzadko mamy tutaj
gości, dla których godziłoby się robić użytek z wielkiej izby. Matko, przyniesiesz nam po
szklaneczce? Ten oto dobry braciszek ma przed sobą długą drogę powrotną.
Izba była jasna, przestronna i urządzona nadspodziewanie wygodnie. Usiedli razem
nad piwem i owsianymi placuszkami, które przyniosła stara gospodyni, i gawędzili o
pogodzie, o nadchodzącej zimie, a nawet o pożałowania godnym stanie kraju, rozdartego
wojną między królem Stefanem a cesarzową Matyldą. Jak dotąd w Shropshire panował pokój,
ale wszędzie w podzielonym kraju pokój był rzeczą w najwyższym stopniu niepewną.
Cesarzowa wykorzystała szansę, połączyła się w Bristolu ze swoim przyrodnim bratem,
Richardem z Gloucester, i właśnie zbierała posiłki. Pod jej chorągwie ściągnęli z wojskami
Brian Fitz-Count, kasztelan Wailingford, Miles, konstabl Gloucester, i wielu innych. Krążyły
pogłoski, że miastu Worcester w każdej chwili grozi napaść z Gloucester. Rozmówcy zgodnie
wyrazili nadzieję, że zawierucha ominie ich z daleka, a może nawet całkiem oszczędzi
Worcester.
Ale przez cały czas tej zajmującej pogawędki zmysły Cadfaela były czujnie
wyostrzone. Chyba jednak rządca popełnił błąd, zapraszając go, by sam mógł sprawdzić, że
54
dom jest pusty, dobrze utrzymany i nie dzieje się w nim nic podejrzanego. Albowiem to z
pewnością nie stara matka wniosła do izby mglistą, ledwie wyczuwalną woń pachnideł. A
osoba, która ich używała, odeszła stąd niedawno, bo delikatny aromat rozwiałby się po kilku
dniach. Wyczulony na kwiatowe esencje nos Cadfaela rozpoznał zapach jaśminu.
Nic więcej nie dało się tu już odkryć. Cadfael wstał, żeby się pożegnać i podziękować
za gościnę. Gospodarz skwapliwie odprowadził go do wrót, po to zapewne, by sprawdzić, czy
mnich wróci wprost do opactwa. Czysty przypadek sprawił, że gdy stanęli w drzwiach, stara
kobieta wychodziła właśnie ze stajni na podwórze. Zanim się spostrzegła, wrota stajni
rozchyliły się szeroko. Rządca podskoczył je zamknąć i z rozmachem założył rygiel, nie był
jednak dość szybki.
Cadfael nie zdradził się, że widział więcej, niż powinien. Wesoło pożegnał się przy
bramie, obok krzaka janowca kwitnącego niebiesko miast złociście, i raźnym krokiem ruszył
z powrotem tą samą ścieżką, którą przybył.
W stajni stał koń, który z pewnością nie miał na tyle mocnej budowy, by udźwignąć
ciężar Huona de Domville, ani nie byłby też w stanie wytrzymać trudu całodziennych łowów,
niosąc w siodle kogoś z jego świty. Mnich zdołał dostrzec drobny, delikatny biały łeb i
wścibski pyszczek, który starał się wyjrzeć na zewnątrz. Z wygiętej w łuk szyi spływała
spleciona w warkocze grzywa, zaś na wewnętrznej stronie rozkolebanych wrót wisiała lekka
bogato zdobiona uzda. Tak piękny mały dzianet mógł nosić tylko kobietę, a cenna, wytworna
uprząż też była zdecydowanie damska. Jednakże Cadfael gotów byłby przysiąc, iż owej damy
już we dworze nie było. Pojawił się przecież bez ostrzeżenia; nie mieliby czasu jej ukryć.
Wprowadzono go do domu właśnie po to, żeby zobaczył, że nie ma w nim nikogo poza
zwykłymi mieszkańcami.
Ale dlaczego, jakkolwiek zrozumiałą odrazą mogła napełniać ją myśl, że oto zostanie
wyciągnięta z kryjówki i ukazana ludzkim oczom jako osoba powiązana ze zgonem
Domville'a, a może nawet podejrzana o udział w zbrodni, dlaczego zostawiła wierzchowca i
zdecydowała się odejść pieszo? I dokąd mogła pójść w tym pustkowiu?
Cadfael nie wrócił wprost do opactwa, lecz szedł dalej zieloną ścieżką, aż
zaprowadziła go na podgrodzie, a potem do domu biskupa. Na wielkim podwórcu, gdzie
zwykle panował zgiełk i krzątanina, tego dnia było niezwykle cicho, bo nawet stajenni i
wszyscy zdatniejsi słudzy zostali wcieleni do obławy jako naganiacze, a teraz buszowali
gdzieś głęboko w lasach. We dworze zostali tylko starcy, co Cadfaelowi było bardzo na rękę.
Najstarsi słudzy znali sekrety swego pana, nawet jeśli się do tego nie przyznawali, zaś pod
nieobecność wszędobylskiej i wścibskiej młodzieży łatwiej było zadzierzgnąć jakąś bliższą
znajomość.
Odszukał podkomorzego, który - jak się zdawało - spędził wiele lat w służbie u
barona; a co więcej, miał na tyle zdrowego rozsądku, by nie starać się taić prawdy, skoro jego
pana i tak nie było już wśród żywych. Nie musiał się go obawiać, zaś całkowita szczerość
mogła zaskarbić mu wdzięczność szeryfa. Nadchodził nieunikniony okres bezkrólewia, a
potem - rządy nowego pana. Sług nikt nie podejrzewał o zbrodnię; nie mieli się czego bać, po
co więc ukrywać coś, co mogłoby okazać się ważne?
Podkomorzy był człowiekiem statecznym i siwowłosym, dobrze już po
sześćdziesiątce. Jego spojrzenie mówiło o braku złudzeń, zaś obejście cechowała owa pełna
rezerwy i rezygnacji godność, tak częsta u starych sług. Na imię miał Arnulf. Bez wahania
udzielał wyjaśnień szeryfowi i zamierzał równie szczerze odpowiadać na wszelkie inne
pytania, które Cadfael czy ktokolwiek inny chciał mu zadać. Wraz ze śmiercią barona
skończyła się pewna epoka. Teraz musiał albo nagiąć się do nowych rządów, albo odejść ze
służby i spędzić resztę życia na przypiecku. Jednakże pytania, które padło zaraz na wstępie,
Arnulf z pewnością się nie spodziewał.
- Twój pan miał opinię człowieka nie stroniącego od kobiet. Powiedz, czy miał
kochankę na tyle ważną, a może nową dzierlatkę, w której się tak zadurzył, że nie mógł bez
niej wytrzymać nawet przez te kilka dni, kiedy to miał pojąć za żonę dziedziczkę Massardów?
Stary otwarł szeroko usta, słysząc tak bezpośrednie słowa z ust mnicha w
benedyktyńskim habicie. Po namyśle do- szedł jednak chyba do wniosku, że nie ma w tym nic
aż tak niezwykłego i wyraźnie się odprężył. Życiowe doświadczenie pozwoliło im znaleźć
55
wspólny język.
- Bracie, nie wiem, jak na to wpadłeś, ale zaiste, jest taka kobieta. Różne bywają
niewiasty. Ja sam nigdy jakoś nie miałem do nich szczęścia, zresztą dość miałem zmartwień,
bym się prosił o więcej. Ale on nie mógł się bez nich obejść. Przychodziły i odchodziły, kto
by je tam zliczył. Ale ta jest inna. Ta była stale, niczym żona. Jak stara koszula albo para
butów, ułożona i wygodna. Ktoś, do kogo nie trzeba wygłaszać wielkich słów, wabić i
pochlebiać. Zawsze miałem wrażenie - Arnulf potarł w zadumie brodę kościstymi palcami -
że dokądkolwiek jechał, ona była gdzieś blisko. Nie wiedziałem, że tu też ją sprowadzi.
Zresztą w tych sprawach nie posługiwał się mną. Pomagałem mu wkładać koszule i spodnie,
ściągałem z nóg buty, kiedy powracał z łowów, i sypiałem pod drzwiami, żeby podać mu
wina, jeśli w nocy zawoła. Ale z kobietami - nie. Od tego byli inni. A co do niej... tu nikt
nawet o niej nie wspomniał. Sam byłem zdziwiony.
- A koń? Niewielki śnieżnobiały dzianet, sądząc z tego, co widziałem, piękna klacz
hiszpańskiej krwi. Na drzwiach stajni wisiała wysadzana klejnotami uprząż.
- Rzeczywiście! - przyznał zaskoczony Arnulf. - Kupił ją dla niej. Właściwie nawet
tego nie powinienem wiedzieć. Gdzie ją widziałeś?
Cadfael powiedział mu.
- Kobiety nie było. Zostawiła konia i zapach perfum, ale sama zniknęła.
- Cóż - powiedział rzeczowo Arnulf - myślę, że wolała nie być wplątana w
morderstwo. Jeśli tam była, a znaleźli go, jak mówią, na tej ścieżce, to musiał do niej
zmierzać, kiedy odesłał młodego Simona i odjechał samotnie. Pewnie się przestraszyła i
uznała, że lepiej zniknąć.
- Ma tam bardzo lojalnych służących - rzekł Cadfael sucho. - Wychodzą ze skóry,
żeby przekonać mnie i cały świat, że jej noga nigdy tam nie postała. Śmiem twierdzić, iż do
tej pory ów młody człowiek ukrył już konia w bezpiecznym miejscu.
Poniewczasie przyszło mu na myśl, że mógł to zrobić również ze względu na siebie,
nie tylko na ową kobietę. Jeśli spędziła tam cały czas w oczekiwaniu na wizytę swego pana i
opiekuna, nie było wykluczone, iż umilała sobie te chwile w towarzystwie młodszego,
przystojniejszego, sympatyczniejszego mężczyzny, który akurat był pod ręką. A on z kolei
miał powody się obawiać, że związek wyjdzie na jaw, co rzucałoby na niego podejrzenie, iż
pozbył się swego pana przez miłość do jego kobiety, z zazdrości i nienawiści. Stąd do
rozważań, czy rzeczywiście go zabił, był tylko mały krok. Powiedzmy, że Domville przybył
owej nocy po tym, jak młody człowiek został obdarzony łaskami damy, tak iż uważał ją już
za swoją zdobycz. Powiedzmy, że przyłapany na gorącym uczynku został z miejsca
wyrzucony za drzwi i błąkał się w żalu i smętnych rozmyślaniach, aż uświadomił sobie, że
baron będzie wracał samotnie do domu. Jeśliby mord został dokonany z dala od dworu, w
pobliżu Shrewsbury, zabójcą mógł zostać okrzyknięty każdy. To było możliwe. Tak się
mogło zdarzyć. Wiele tu mogła wyjaśnić kobieta. Cadfael żałował, że nie wie o niej więcej.
- Zastanawia mnie, dokąd mogła pójść pieszo na tym bezludziu, skoro zostawiła
wierzchowca?
Zastanawiał się również, dlaczego zdecydowała się odejść pieszo, ale nie powiedział
tego na głos. To był już bardziej zawiły problem.
- Dom, w którym zwykle ją trzymał, jej dom, rzec by można - jest daleko stąd, w
Cheshire. - Arnulf zadumał się i wyraźnie wytężył umysł, przypominając sobie fakty
zapomniane i nieważne od dawna. - Ale spotkał ją właśnie tu, w tej okolicy. Piękna
wieśniaczka. Była wtedy młodą dziewczyną, dwadzieścia albo i więcej lat temu. O tak,
więcej. Mówiono o niej Avice z Thornbury i podobno jej ojciec był wiejskim kołodziejem.
Jeżeli dobrze pamiętam, byli to wolni ludzie, nie poddani.
Wiejscy rzemieślnicy przeważnie bywali wolnymi ludźmi, ale warsztat przykuwał ich
do miejsca, w którym żyli, równie mocno jak pańszczyźnianych chłopów.
- Na pewno ma tu jeszcze rodzinę - ciągnął Arnulf. - Czy to daleko stąd? Nie znam
tych stron.
- Nie - odparł Cadfael, zaczynając wiele rozumieć. - Niedaleko. Można tam zajść na
piechotę.
W drodze powrotnej miał o czym rozmyślać. Nieuchwytna kobieta intrygowała go
56
coraz bardziej. Jeśli od ponad dwudziestu lat była cierpliwą i wierną Domville'owi kochanką,
zadomowioną tak trwale, że cichym posłuszeństwem zasłużyła sobie niemal na szacunek
należny ślubnej małżonce, musiała mieć teraz około czterdziestki. Była więc nieco starsza od
zarządcy folwarku w Długim Lesie, choć bez wątpienia miała jeszcze dość wdzięku i urody,
by go oczarować, jeśli tylko zechciała. Tak, tamten mężczyzna mógł dać się omotać zazdrości
i pożądaniu, mógł nawet poczuć się uprawniony do tego, by usunąć z drogi bezlitosnego
starca, którego była własnością. Ale jej wiek wskazywał jeszcze na co innego: teraz, gdy
Domvilee nie żył, niewiasta tak już posunięta w leciech nie mogła liczyć na nowy, równie
korzystny związek. Może przemyślawszy to sobie, wspomniała rodzinny dom, odległy o
niespełna milę. Tam mogła zniknąć i ukrywać się tak długo, jak było to potrzebne. Tylko
dlaczego, dlaczego zostawiła cennego konia, swoją własność, dar swego pana? Do Thornbury
mogła przecież tak samo dotrzeć wierzchem, jak na nogach.
Dzień dobiegał końca. Cadfael wracał, by zdążyć na nieszpory i obejrzeć dzieło
zniszczenia (lub też geniuszu), jakiego pod jego nieobecność dokonał brat Oswin. Ale jutro -
jutro musi ją odnaleźć!
Tymczasem w Saint Giles dwóch młodych mężczyzn głowiło się nad własnymi
problemami. Brat Marek ostatecznie już doszedł do wniosku, że jego wysoki podopieczny,
łudząco podobny do Łazarza we wszystkim poza liczbą palców u rąk, jest w rzeczywistości
zbiegłym giermkiem, ściganym przez szeryfa tak zawzięcie i tak licznymi siłami. Gnębił go
więc pewien złożony dylemat moralny.
Marek słyszał historię rzekomej kradzieży naszyjnika panny młodej, lecz potraktował
ją równie ostrożnie jak Cadfael. Zbyt wielu ludzi, w rozmaitych okolicznościach,
doprowadzono do ruiny i śmierci, podrzucając po prostu precjoza do ich bagażu. Był to
najłatwiejszy sposób pozbycia się wroga i Marek zwyczajnie w to nie wierzył. Obejrzawszy
Huona de Domville, nie był też skłonny wydać kogokolwiek na pastwę jego złości, która
mogła okazać się zabójcza.
Ale morderstwo to całkiem inna sprawa. Bez trudu dałby wiarę, że człowiek tak
bardzo skrzywdzony, zwłaszcza gdy oskarżenie w istocie było fałszywe, mógł posunąć się do
ostateczności, ulegając żądzy zemsty, nawet jeśli była ona sprzeczna z jego naturą. Po czyjej
tedy stronie leżała słuszność? Zasadzka i mord na nieprzytomnej ofierze wstrząsnęły głęboko
nierycerskim, pokornym sercem Marka. Podobnego bestialstwa nikt nie miał prawa
sankcjonować. Rozterka doprowadzała go do rozpaczy, a nie mógł zrzucić jej brzemienia na
cudze barki. Tylko on znał tajemnicę.
Myślał o tym, by zwrócić się wprost do intruza i poprosić go o szczerą rozmowę, ale
musiałby znaleźć ustronne miejsce, o jakie trudno było w tej zamkniętej społeczności. Póki
zaś nie był przekonany o winie zbiega, nie mógł ryzykować, że ściągnie na niego uwagę.
Każdy człowiek winien być uznawany za niewinnego, dopóki nie znajdą się dowody jego
winy. Tym bardziej ten, przeciwko któremu wytoczono już złośliwe, nie potwierdzone
zarzuty, które dźwięczały głucho jak fałszywy pieniądz.
Jeśli znajdę sposobność, by zostać z nim sam na sam, postanowił Marek, pomówię z
nim otwarcie i wtedy wyciągnę wnioski. Póki zaś nie nadarzy się taka okazja lub jeśli wcale
się nie nadarzy, będę go obserwował, śledził jego kroki i przeciwstawię się mu, gdyby
zamierzał coś złego, a jeśli nie - gotów będę stanąć w jego obronie. I może da Bóg, że za
moim pośrednictwem prawda, jaka by nie była, wyjdzie na jaw.
Przedmiot trosk Marka siedział wraz z Łazarzem przy drodze do brodu pod Atcham -
w pewnym oddaleniu, choć w zasięgu wzroku od głównego gościńca. Co prawda jeden z nich
miał pełne prawo potrząsnąć żebraczą miseczką, lecz nie prosili przechodniów o wsparcie, a
kołatek używali tylko wtedy, gdy jakaś dobroczynnie nastrojona duszyczka zdradzała chęć
podejścia zbyt blisko. Skrzyżowawszy nogi, rozsiedli się wygodnie na wyblakłej jesiennej
trawie pod drzewami. Nietrudno zgadnąć, o czym rozmawiali.
- W tym stroju - mówił Łazarz - możesz przejść przez kordon i swobodnie się oddalić.
Nie uwierzą, że ktokolwiek byłby tak odważny lub tak szalony, by spacerować w szacie po
zmarłym trędowatym. Sami też nie mają na tyle odwagi lub szaleństwa, aby ryzykować, że
cię dotkną, chcąc to sprawdzić.
Dla Łazarza była to bardzo długa przemowa i na koniec kaleki język odmówił mu
57
posłuszeństwa, jak gdyby zmęczony wysiłkiem.
- Co, mam wiać, ratując własną skórę, i zostawić ją tu w niewoli? Nie ruszę się stąd -
odparował zaciekle Joscelin - póki ona jest wciąż we władzy wuja, który grabi jej majątek i
sprzeda ją komuś jeszcze gorszemu niż Domvilee, jeśli tylko cena będzie odpowiednia! Jaki
pożytek byłby z mojej wolności, gdybym ją porzucił w potrzebie?
- Prawdę powiedziawszy - ozwał się powolny głos - myślę, że chcesz mieć tę pannę
dla siebie. Czy cię obraziłem?
- Ani trochę! -wykrzyknął Joscelin. - Pragnę jej dla siebie, jak nigdy nie pragnąłem i
nie będę pragnął nikogo na tym wielkim świecie. I pragnąłbym jej tak samo, gdyby nie miała
swych ziem, ba! - butów na nogach, żeby po nich chodzić! Pożądałbym jej nawet wtedy,
gdyby była tym, za co teraz uchodzę, a ty - niech Bóg cię wspomoże - naprawdę jesteś. Ale
mimo to byłbym zadowolony... nie, spokojny, widząc ją bezpieczną u boku wartościowego
opiekuna, otoczoną szacunkiem, jaki się jej należy, i wolną, by decydować o swym losie. To
jasne, że będę się starał ją zdobyć! Ale mógłbym ją utracić na rzecz lepszego mężczyzny i nie
rzekłbym słowa skargi. O nie, nie obrażasz mnie! Cały aż płonę z tęsknoty za nią!
- I cóż możesz dla niej zrobić jako ścigany zbieg? Czy jest wśród nich ktokolwiek,
komu mógłbyś zaufać?
- Jest Simon - Joscelin uśmiechnął się ciepło. - On nie wierzy, że jestem złoczyńcą.
Sam mnie ukrywał. Martwi mnie, że odszedłem stamtąd bez słowa. Jeśli zdołałbym przekazać
mu wiadomość, mógłby nawet z nią porozmawiać i poprosić, by się ze mną spotkała, jak
wtedy. Teraz, kiedy stary nie żyje - choć jak to się mogło stać? - może nie będą jej tak
bezustannie śledzić. Simon mógłby wyprowadzić mi konia...
- A dokąd - spytał urywany, mozolny głos - zabrałbyś tę biedną, opuszczoną pannę,
gdybyś wykradł ją opiekunom?
- Myślałem nad tym. Zawiózłbym ją do Białych Sióstr w Brewood i poprosiłbym o
schronienie dla niej, póki jej sprawy nie zostaną zbadane i rozstrzygnięte w korzystny dla niej
sposób. Jeżeli trzeba będzie, dotrę aż do króla. To człowiek szlachetny, dopilnuje, by oddano
jej sprawiedliwość. Z początku - wypalił otwarcie chłopak - chciałem ją zabrać do mojej
matki. Ale mówiono by, że chcę zagarnąć jej majątek, a tego bym nie zniósł. Po ojcu dostanę
dwie porządne wsie. Niepotrzebne mi cudze ziemie, nic nikomu nie jestem winien i nie dam
się poniżać. Jeżeli mnie zechce, będę dziękował jej i Bogu i będę szczęśliwym człowiekiem.
Ale bardziej zależy mi na tym, żeby ona była szczęśliwa.
Łazarz sięgnął po kołatkę, bo nie opodal jakiś tęgi, przysadzisty jeździec wstrzymał
konia i skręcił w ich kierunku. Słysząc drewniany stukot, uśmiechnął się tylko z oddali i
rzucił im monetę. Łazarz schylił się po nią ze słowami podzięki, a mężczyzna pomachał ręką
na pożegnanie i odjechał.
- Są jeszcze dobrzy ludzie - mruknął pod nosem Łazarz.
- Są, i dzięki za to Bogu! - przytaknął Joscelin z rzadką u niego pokorą. - Sam wiele
im zawdzięczam. Już dawno chciałem się zapytać - dodał po chwili z wahaniem - czy miałeś
żonę i dzieci?
Milczenie Łazarza nigdy nie było czymś niezwykłym ani kłopotliwym, tym razem
jednak milczał dłużej niż zwykle.
- Miałem żonę - powiedział w końcu. - Od lat już nie żyje. Miałem też syna. Bóg go
oszczędził, mój cień nigdy na nim nie spoczął.
Joscelin był zaskoczony i zgorszony.
- Jak możesz w ogóle tak mówić! Wcale nie uważam cię za cień. Twój syn powinien
być dumny ze swego ojca!
Starzec odwrócił głowę i zmierzył towarzysza długim, przenikliwym spojrzeniem.
- Nie wiedział o tym - rzekł krótko. - Nie wiń go, był wtedy dzieckiem w kolebce. To
ja podjąłem decyzję.
Joscelin był młody, bezpośredni i niezbyt okrzesany, ale konieczność nauczyła go już
odróżniać obszary, na które nie wolno mu się było zapuszczać, i rzeczy, którym nie powinien
się dziwić. Patrząc wstecz, sam był zdumiony, jak wiele się nauczył w czasie tych dwóch dni
spędzonych pośród wyrzutków.
- Jest też pytanie, którego ty nigdy mi nie zadałeś - powiedział.
58
 - I teraz też go nie zadam - odrzekł Łazarz. - Ty o to mnie nie pytałeś, a skoro w takim
przypadku jedyne, co człowiek może odpowiedzieć, to “nie", jakiż sens w ogóle pytać?
W klasztornej kostnicy, po nieszporach, Huon de Domville został złożony do trumny
w obecności przeora Roberta, kanonika Eudo, Godfryda Picarda i dwóch giermków zmarłego.
Picard i dwaj młodzieńcy wracali prosto z całodziennej bezowocnej obławy, zmęczeni i
poirytowani. Nie zdążyli nawet jeszcze zdjąć płaszczy i rękawic. Mimo podjętych trudów, nie
mogli się również pochwalić ujęciem złoczyńcy, choć czy żałował tego ktokolwiek z
obecnych poza Picardem i kanonikiem, pozostawało sprawą wątpliwą.
W chłodnym przeciągu świece na ołtarzu i u stóp katafalku migotały lekko, a wielkie
cienie zgromadzonych chwiały się na ścianach. Wąska, biała dłoń przeora ujęła kropidło i
delikatnie strząsnęła parę kropel święconej wody na ciało zmarłego. Światło świec błysnęło w
kropelkach, zamieniając je w iskry zapalające się i gasnące w powietrzu. Kanonik Budo
uczynił to samo, po czym rozejrzał się za drugim krewniakiem i wręczył kropidło Simonowi,
który pospiesznie zdarł rękawice, żeby je przyjąć. Stanął, spoglądając posępnie na zwłoki
wuja, rzucił na nie bukiet pachnących ziół i skropił je wodą święconą.
- Sądziłem, że oddam mu tę przysługę dopiero za wiele lat - powiedział, odwracając
się, by podać kropidło Picardowi, i wycofał się z powrotem w cień.
Kilka kropel wody spadło z zielonych frędzli na grzbiet dłoni Simona i Picard,
zapatrzony w ich lot, zobaczył, że młody człowiek otrząsa je, jak gdyby zaskoczony ich
chłodem. Było coś fascynującego w sposobie, w jaki światło świec wydobywało każdy
najdrobniejszy szczegół tych posługujących rąk, odciętych u przegubów ciemnymi rękawami.
Tyle tych oderwanych dłoni poruszało się, żyjąc własnym życiem - blade plamy w
wszechobecnym mroku. Od białych, smukłych palców przeora Roberta do gładkich,
smagłych rąk Guya, ostatniego z ministrantów, odtańczyły po kolei swój rytualny taniec,
przykuwając wszystkie oczy. Dopiero, gdy ostatnia posługa została już oddana, ludzie
podnieśli wzrok, z ulgą odnajdując kolor ludzkiego ciała także i w napiętych, poważnych
twarzach. Zdawać się mogło, że każdy z nich odetchnął głęboko jak pływak, wynurzający się
na powierzchnię.
I już było po wszystkim. Piątka żałobników rozdzieliła się: przeor poszedł odmówić
krótkie modły za zmarłego przed wieczerzą, kanonik udał się do komnat opata, zaś dwaj
młodzieńcy musieli odprowadzić konie do biskupich stajni i zatroszczyć się dla nich o
zgrzebło, żłób i obrok, nim sami mogli się najeść i odpocząć. Picard pożegnał się z nimi
zdawkowo i wycofał się do gospody, gdzie zaciągnął Agnes do ich komnaty i zatrzasnął
drzwi przed nosem służbie, nawet tej najbardziej zaufanej. Miał jej do powierzenia bardzo
ważną sprawę, a ta nie była przeznaczona dla postronnych uszu.
Bran uprosił Marka, żeby pozwolił mu zabrać kawałki zużytego welinu, odcięte z
arkusza, na którym ćwiczył litery podczas lekcji. Udało mu się przekonać nauczyciela, że są
mu potrzebne, choć Marek nawet nie domyślał się, po co. Wieczorem, kiedy dawno już
powinien spać, chłopiec przekradł się przez dormitorium do łóżka Joscelina ze swoją
zdobyczą i wyszeptał mu do ucha swój sekret.
- Łazarz mówił mi, że chcesz wysłać wiadomość. Czy to prawda, że umiesz czytać i
pisać?
Chłopiec żywił nabożną niemal cześć dla ludzi, których palce posiadały ową wiedzę
tajemną. Przytulił się blisko do Joscelina, żeby być słyszanym i sam słyszeć słowa,
wypowiadane najcichszym z szeptów.
- Rano możesz skorzystać z kałamarza brata Marka, nikt nie zwraca uwagi na jego
pulpit. Jeśli potrafisz napisać wiadomość, zaniosę ją, tylko powiedz mi, gdzie. Nie spostrzegą
mnie. Tyle tylko, że nawet najlepszy kawałek nie jest za duży, więc wiadomość będzie
musiała być krótka.
Noc była chłodna. Joscelin okrył swoim płaszczem drobne, chore ciałko i przygarnął
je ramieniem.
- Jesteś wspaniałym, rycerskim sprzymierzeńcem i jeśli kiedyś zostanę rycerzem,
zrobię cię swoim giermkiem. Nauczysz się łaciny i rachunków, i innych rzeczy, zbyt mądrych
na moją głowę. A na razie myślę, że moja umiejętność pisania wystarczy. Gdzie twój
pergamin? - Poczuł, jak mały wciska mu w dłoń wąski, lecz dość długi skrawek welinu. -
59
Doskonały! W dwudziestu słowach można wiele powiedzieć. Dzięki ci, jesteś
najsprytniejszym malcem na świecie!
Głowina, z której dzięki Markowym kompresom z pomurnika znikały już ostatnie
schnące rany wywołane niedożywieniem i brudem, wtuliła się wygodnie w ramię Joscelina,
anektując je całkowicie. Młodzieniec uczuł ogarniającą go falę pobłażliwej tkliwości z nutką
rozbawienia.
- Mogę dostać się aż do mostu, jeżeli będę szedł opłotkami - dobiegł go senny,
chełpliwy głos Brana. - Gdybym miał czapkę, poszedłbym i do miasta. Zajdę, gdzie tylko
każesz...
- Czy twoja matka nie niepokoi się o ciebie? - szepnął malcowi do ucha. Wiedział, że
kobietę przestał obchodzić świat, czekała tylko na chwilę, w której go opuści. Nawet syna z
ulgą powierzyła opiece świętego Idziego, patrona chorych i opuszczonych.
- Nie, mama śpi...
Jej ruchliwe i radosne dziecko, przed którym podnieta nauki i drobne intrygi przyjaźni
otwierały świat, jaki dla niej się właśnie zamykał, także prawie już spało.
- No to chodź tutaj, przytul się i śpij już. Zwiń się w kłębek, przy mnie będzie ci
cieplej.
Przekręcił się trochę, żeby wiercąca się buzia znalazła wreszcie dobre miejsce w
zgięciu jego ramion. Sam był zaskoczony, że taką radość sprawia mu ta miła komitywa.
Dziecko dawno już zasnęło, a on leżał z otwartymi oczyma i zastanawiał się nad tym, że tyle
zainteresowania i energii potrafi poświęcić komuś innemu, choć jego życie jest zagrożone, że
tyle myśli poświęca, by uchronić tę małą porzuconą duszyczkę od niebezpieczeństw, które na
niego ściągnęła własna nierozwaga, a może zły los. Tak, napisze list, spróbuje znaleźć
sposób, by podać go Simonowi, ale nie będzie w to mieszał niewinnego stworzenia, które
leżało teraz w jego objęciach.
W końcu sam też zasnął i spał całą noc, od czasu do czasu przewracając się z boku na
bok, kiedy czynił to jego sublokator. A gdzieś tam czuwał Łazarz, wpatrując się w noc,
dawno już odsunąwszy od siebie potrzebę snu.

ROZDZIAŁ ÓSMY
Joscelin wstał przed świtem, uważając, by nie zbudzić swego towarzysza, który spał z
rozrzuconymi szeroko ramionkami, promieniując ciepłem i spokojem. Otulił dziecko
obszernym płaszczem, bo noc była chłodna, a poza tym i tak nie ośmieliłby się w nim pójść
do miasta, choć i bez płaszcza ryzyko było z pewnością równie wielkie. Musiał się starać, by
nikt go nie dostrzegł i pocieszać się myślą, że poprzedniego dnia ścigający przetrząsnęli
wszystkie zakamarki na północnym podgrodziu, w którym zbieg miałby choć cień szansy
ukrycia się - a co za tym idzie (przynajmniej taką miał nadzieję), dziś będą szukać gdzie
indziej.
Na palcach przekradł się przez sień i wziął z Markowego pulpitu kałamarz i pióro. Nie
mógł czekać, aż się rozwidni, światła też nie chciał zapalać, ale w kościele przed ołtarzem
płonęła wieczna lampka - słaba, lecz dla młodych oczu wystarczająca, by skreślić parę słów.
Joscelin już wcześniej ułożył w myśli treść listu i gryzmolił go teraz na kawałku welinu, jeśli
niezbyt schludnie, to w każdym razie czytelnie. Pióro było tępe i zostawiało kleksy, ale nie
miał noża, żeby je naostrzyć. Choć skórę i kończyny miał zdrowe, upodobnił się już całkiem
do swoich towarzyszy; nie posiadał na własność nic oprócz koszuli na grzbiecie.
Simonie, przez przyjaźń dla mnie zrób, o co cię proszę: ukryj Briara nad potokiem po
przeciwnej stronie opactwa i powiedz Ivecie, żeby przyszła po nieszporach do herbarium.
To musiało wystarczyć, trzeba było tylko jeszcze znaleźć sposób, by list na pewno
dotarł do adresata. W przeciwnym wypadku Joscelin musiałby zrezygnować, bo napisał już
imię przyjaciela. Żałował teraz odruchu, który go do tego popchnął. Nie mógł ryzykować, że
narazi druha na kłopoty, jeśli list wpadnie w niepowołane ręce. Niestety, nie miał czym
odciąć nieszczęsnego imienia. Musiał je zostawić albo zatrzymać list i zaprzepaścić jedyną
szansę, jaką zdołał znaleźć. Tak więc, starając się dotrzeć do właściwego człowieka, musiał
teraz być podwójnie czujny i przezorny.
Kiedy wyszedł, na dworze panował taki sam półmrok i cisza, jak wtedy, gdy wymykał
60
się z kryjówki w ogrodzie biskupa. Ostrożnie okrążył hospicjum i ruszył w kierunku miasta,
trzymając się w pewnej odległości od gościńca, pod osłoną drzew i zarośli. Dotarłszy do
pierwszych domów, za którymi ciągnęły się podwórza i sady, musiał odsunąć się jeszcze dalej
od drogi, ale miał dość czasu, by niczego nie robić pochopnie. Wiedział, że w biskupim
dworze nikt nie drgnie przed brzaskiem i nikt nie opuści zagrody, póki całkiem się nie
rozwidni, a panowie nie posilą się śniadaniem. Odkrył wąską, ocienioną drzewami ścieżkę,
która wybiegała na podgrodzie za granicznym murem biskupa. Zawahał się. Musiałby wspiąć
się na drzewo, żeby zajrzeć przez mur, a jeśli tak, powinien znaleźć miejsce, z którego
roztaczał się widok na tyle dobry, aby móc rozpoznać znajome sylwetki i obserwować ruch w
stajniach.
Starannie wybrał sobie stanowisko w koronie dębu. Wyciągnął się na gałęzi pokrytej
listowiem dostatecznie jeszcze gęstym, by go ukryć, z której równocześnie mógł rozglądać się
w obie strony, a w razie potrzeby - łatwo i szybko zeskoczyć na ziemię. Teraz pozostało mu
jedynie czekać, bo świt znaczył się dopiero blednącą linią na wschodzie. Straci śniadanie, ale
za to nikt dzisiaj nie będzie musiał dla niego kraść.
W końcu nadszedł brzask, nie spiesząc się nawet na minutę. Domostwo, mur
graniczny, stajnie, obory i spichrze stopniowo wyłaniały się z ciemności, nabierając kształtu,
barw i życia. Senni słudzy, piekarze, stajenni i dziewki od krów zaczynali krzątać się wokół
swoich zajęć - zrazu ślamazarnie, potem coraz żwawiej. W drzwiach piekarni pojawiły się
tace pełne świeżych bochnów, a kuchcikowie wnosili je do dworu. Upłynęło jeszcze trochę
czasu i pojawili się szlachetnie urodzeni. Najpierw ukazał się kanonik Eudo, spieszący na
drugą poranną mszę. Potem niezbyt ochoczo wyszli Simon i Guy, pogrążeni w jakiejś
poważnej rozmowie. Pachołkowie wyprowadzali ze stajni większość koni. Najwyraźniej
dzisiejszy pościg został już zarządzony i właśnie się do niego sposobiono.
Nareszcie wszyscy wraz ze zrezygnowanym i ponurym Guyem siedli na koń, wysypali
się za bramę i ruszyli przez podgrodzie ku miastu. Tylko Simon nie przyłączył się do nich.
Stał na schodkach prowadzących na ganek, patrzył w ślad za nimi i wyraźnie na coś czekał.
Prywatna stajnia biskupa znajdowała się za węgłem, ale Joscelin pochwycił uchem
dochodzący stamtąd lekki i żwawy stukot końskich kopyt, a po chwili ujrzał, jak jego Briar,
srebrzysty w popielate łatki, w podskokach wypada na podwórze, ciągnąc za sobą spoconego
z wysiłku pachołka. Simon zszedł im na spotkanie, pogładził lśniącą szyję zwierzęcia i na
chwilę pieszczotliwie przytrzymał w dłoniach jasnoszary łeb. Joscelin poczuł, że serce mu
taje. W całym tym młynie przyjaciel miał czas pomyśleć o zamkniętym w stajni rumaku i
wypuścić go, żeby zażył ruchu. Simon powiedział coś do stajennego i wszedł z powrotem do
domu. Z tej odległości Joscelin nie słyszał słów, ale gest, jakim Simon wskazał na konia i
bramę, mówił wyraźnie: “Osiodłaj go i wyprowadź".
Joscelin odczekał trochę, by upewnić się, że stajenny to właśnie ma zamiar zrobić, a
potem zeskoczył z drzewa i ostrożnie, kryjąc się za krzakami, przemknął wokół ogrodzenia aż
do miejsca, z którego mógł obserwować bramę. Wkrótce ich zobaczył. Briar brykał
niecierpliwie, gotowy do biegu. Sługa ospale wyprowadził go za wrota i przywiązał do
wbitego w mur pierścienia obok pieńka, używanego niekiedy do wsiadania na konia. Tam go
zostawił, by czekał na swojego jeźdźca.
Nie mogło być lepiej. Kiedy tylko sługa zniknął za bramą i stukając na bruku
chodakami, oddalił się w stronę stajni,
Joscelin wyskoczył z ukrycia i pobiegł wzdłuż muru, żeby przytulić i uspokoić
zdumione i zachwycone zwierzę. Nie było czasu do stracenia. Joscelin zaklął, widząc dwóch
konnych nadjeżdżających przez podgrodzie. Odwrócił się tyłem i stał nieruchomo, trzymając
uzdę, aż go minęli, jak gdyby był pachołkiem czekającym na swego pana. Dzięki tej
wymuszonej zwłoce Briar poczuł się pewniej i stał teraz cicho jak zaczarowany, podczas gdy
Joscelin pospiesznie wplątywał skrawek pergaminu w srebrną grzywę.
Jeźdźcy odjechali i przez chwilę droga była pusta. Joscelin na siłę oderwał się od
swego ulubieńca, jak spłoszony zając pognał z powrotem w zarośla i biegł bez zatrzymania,
aż odsadził się spory kawał w kierunku Saint Giles.
Zadanie zostało wykonane. Nie mógł czekać, by sprawdzić efekt swoich poczynań, bo
było już całkiem jasno, a na drogach zaczynał się ruch. Lepiej było jak najszybciej ukryć się
61
w szacie trędowatego. Była to jego tarcza, potężna jak żadna inna, bo nikt z własnej woli nie
zbliżał się do zarażonych. Modlił się tylko, żeby Simon znalazł list - musiał przecież już po
krótkiej przejażdżce zauważyć splątaną grzywę! - i postąpił według jego wskazówek. Plan był
o tyle bezpieczny, pomyślał Joscelin, że jeśli o umówionej godzinie dotrze do zagajnika
naprzeciw klasztornych pól i nie znajdzie tam Briara, może się jeszcze wycofać. Będzie to
oznaczało, że jego prośba wpadła w cudze ręce lub też że nikt jej nie zauważył. Wtedy się
wycofa i spróbuje innego sposobu, ale nie podda się, nigdy się nie podda, dopóki Iveta nie
znajdzie się w dobrych rękach, traktowana odpowiednio do jej stanu.
Tymczasem aż do wieczora tego decydującego dnia musiał pozostać w Saint Giles,
układny i niewidoczny, ze wszystkich sił unikając ryzyka, że ściągnie na siebie uwagę.
Zatrzymał się w lasku na granicy szpitalnych gruntów i rozejrzał wokół, zanim
odważył się ruszyć dalej. Teraz, w dziennym świetle, bez płaszcza czuł się jak nagi. Z
krzaków wychylił się mały człowieczek, ściskający pod pachą kłąb ciemnej odzieży, która
ciągnęła się za nim po ziemi. Drugim ramieniem objął uda Joscelina i odezwał się szeptem z
gorzką wymówką w głosie:
- Nie zbudziłeś mnie! Poszedłeś, a mnie zostawiłeś! Jak mogłeś!
Zdumiony i ujęty, Joscelin przykucnął i serdecznie przytulił chłopczyka.
- Obudziłem się, a ty spałeś tak smacznie, że nie miałem sumienia przerywać tego snu.
Wiem, że spisałbyś się równie dobrze jak ja, a nawet lepiej. Nie sądzisz chyba, że ci nie
ufam?
Bran szorstkim ruchem zarzucił na niego opończę.
- Załóż to! A tu masz zasłonę na twarz... Jak chciałeś bez nich dostać się do szpitala?
Mały przyniósł też ze sobą pajdę chleba, mającą zastąpić przyjacielowi śniadanie.
Joscelin przełamał ją i większą część oddał dziecku, wyrwany już całkowicie ze swych
poważnych rozmyślań. Przepełniała go niezmierna czułość i dzika ochota do śmiechu.
- Co ja bym zrobił bez ciebie, mój giermku? Sam widzisz, że nie powinno się mnie
wypuszczać bez opiekuna. Za to oddaję ci się we władanie na cały dzisiejszy dzień...
oczywiście z wyjątkiem tego czasu, kiedy będziesz się uczył z bratem Markiem. Sam
zdecydujesz, co będziemy robili, a ja będę cię słuchał.
Posłusznie okrył się otrzymanym płaszczem, a potem, zanim jeszcze zarzucił na twarz
lniane płótno, zjedli razem chleb - w ciszy i z dużą przyjemnością. Kiedy skończyli, ujęli się
za ręce i ceremonialnym krokiem, z powagą, wyszli spośród drzew, kierując się ku
zabudowaniom szpitala.
Simon dojechał na niesfornym koniu prawie do bramy opactwa, zanim spostrzegł
splątaną grzywę. Kiedy wyciągnął rękę, żeby zbadać przyczynę, klnąc w duchu niedbałych
stajennych, poczuł pod palcami szorstki zwitek welinu. Zwolnił do stępa, co koniowi niezbyt
przypadło do gustu. Wysupłał zwitek i rozwinął go zaciekawiony.
Niezbyt wprawne pismo Joscelina, utrudnione jeszcze przez słabe światło i
nieposłuszne pióro, przycięte do innej ręki, dało się jednak odczytać. Simon pospiesznie ukrył
zwitek w garści i rozejrzał się dookoła, poniewczasie szukając znaku, który mógłby mu
wyjaśnić, jakim cudem znalazła się tu owa niespodziewana przesyłka i gdzie też się może
podziewać nieuchwytny nadawca. Teraz już mógł być wszędzie. Jedynym sposobem, żeby się
z nim porozumieć lub spotkać, było spełnienie jego prośby - przygotowanie sceny, na której z
pewnością się pojawi.
Simon ostrożnie wsunął arkusik do sakiewki u pasa i ruszył dalej pogrążony w
myślach. Za bramą opactwa, przy moście na Severn, zbierały się oddziały szeryfa. Klasztorny
dziedziniec kipiał zwykłą codzienną krzątaniną. Świeccy bracia maszerowali do ogrodów na
Gaye, doglądali spichrzy i bydła. Brat Edmund krążył między herbarium a swoimi
pacjentami, zaś brat Oswald, skarbnik, rozdzielał jałmużnę nielicznym żebrakom przy bramie.
Simon statecznie przejechał pod sklepieniem bramy i oddał Briara stajennemu. W gospodzie
poprosił Godfryda Picarda o rozmowę i został natychmiast przyjęty.
Iveta siedziała z Madlen w swojej komnacie i machinalnie wyszywała zdobną
powłoczkę na poduszkę. Jeśli zechciała, mogła teraz wychodzić z domu, to prawda, ale za
bramę jej nie wypuszczano. Spróbowała raz, z duszą na ramieniu, i została zawrócona przez
jednego z pachołków wuja - grzecznie, lecz z uśmieszkiem, od którego policzki spłonęły jej
62
rumieńcem. A jakiż pożytek ze spacerów w obrębie murów? Kiedy indziej może i byłyby
przyjemne, ale teraz Joscelin był Bóg wie gdzie, a ona nie wiedziała, jak się z nim
porozumieć. Lepiej już siedzieć tu, gdzie siedzi, trzymać język za zębami i czekać na powiew
wolności, na słówko od niego. Miała przyjaciela, choć dawno go nie widziała; był nim ów
zakonnik, który już raz powstrzymał burzę, a drugim razem tak serdecznie przywrócił ją do
życia. I był jeszcze Simon. Simon był lojalny, nie wierzył w oskarżenia rzucane na Joscelina.
Jeśli tylko nadarzy się okazja, Simon im pomoże.
Iveta odłożyła igłę i zamarła w bezruchu. Z sąsiedniej komnaty doleciało ją ledwie
dosłyszalne echo podniesionych głosów. Nawet wewnętrzne mury były tu grube, tłumiły
dźwięki; Madlen na pewno nie dosłyszała nic, co mogłoby wzbudzić jej zainteresowanie.
Dlatego Iveta nie dała nic poznać po sobie. Tak, nie myliła się. Jej wuj kłócił się z kimś.
Poznała to raczej po gwałtownej zawziętości w jego głosie, niż po jego natężeniu. Wręcz
przeciwnie: wuj mówił przyciszonym głosem i słów nie sposób było rozróżnić. Jego
rozmówca był młodszy i mniej ostrożny. Bronił się zaciekle, zaskoczony i oburzony, jak
gdyby spadł na niego grom z jasnego nieba. Wciąż nie było słychać słów, zaledwie strużkę
dźwięku, dwa głosy ścierające się w zajadłym sporze. Nagle Iveta pochwyciła w drugim
głosie nutkę, która pozwoliła jej go rozpoznać. Zmartwiła się. Co mogło zajść między
Simonem a wujem? Bo to na pewno był Simon. Czyżby wuj podejrzewał o spisek każdego
młodego człowieka, który się do niej zbliżył? Wiedziała aż za dobrze, że jest dla niego
skarbem, którego będzie strzegł. Potrafił zrobić użytek z jej majątku i urodzenia, ciążących jej
jak kamień młyński na szyi; przekuć je na brzęczącą monetę. A jednak ledwie wczoraj
przyjmowano tu Simona z honorami, zaś ciotka Agnes rozpływała się w uśmiechach.
Madlen niewzruszona siedziała nad lnianym czepcem, który szyła dla siebie i zdawała
się niczego nie słyszeć. Uszy miała starcze i lekko już przygłuche, słyszała szmer rozmowy,
to wszystko.
Potem nawet to ucichło. Trzasnęły drzwi. Ivecie wydało się, że w sąsiedniej komnacie
znów słyszy pomruk, pospieszny i cichy. Ktoś krótko i stanowczo zapukał, po czym drzwi do
jej komnaty otwarły się i pewnym krokiem wszedł Simon. Iveta nie wiedziała, co począć;
siedziała tylko i patrzyła jak zamurowana, ale on wiedział, jak się zachować.
- Dzień dobry, Iveto! - powiedział beztrosko. Zwracając się do dworki, dodał: -
Zostawcie nas na chwilę, pani Madlen!
Madlen miała świeżo w pamięci uśmiechy i gesty Agnes, dla niej wciąż był
uprzywilejowanym gościem. Zabrała swoje szycie, skłoniła się z pobłażliwym uśmiechem na
twarzy, zupełnie jak ostatnim razem, i wyszła z komnaty.
Zaledwie drzwi się za nią zamknęły, Simon już przyklęknął obok Ivety i nachylił się
ku niej. Zmuszał się do spokoju, lecz twarz mu płonęła, oddychał ciężko, a nozdrza drgały mu
z podniecenia.
- Posłuchaj, Iveto, bo drugi raz mnie już do ciebie nie wpuszczą... jeśli służka powie
im, że jestem tutaj, wyrzucą mnie za drzwi... Mam dla ciebie wiadomość od Jossa!
Chciała pytać, zmartwiona i niespokojna, ale położył jej palec na ustach i ciągnął dalej
cicho i gwałtownie:
- Chce, żebyś przyszła do ogrodu zielarza dziś po nieszporach. Ja zaś mam uwiązać
mu konia po drugiej stronie potoku. Nie zawiedź go, jak i ja go nie zawiodę. Zapamiętasz?
Skinęła głową. Zdziwienie, radość i przestrach, pomieszane razem, w pierwszej chwili
odebrały jej mowę.
- Tak, tak! Och, Simonie, zrobiłabym wszystko! Niech cię Bóg błogosławi, że
pozostałeś mu wierny! Ale ty... Co się stało? Dlaczego zwrócili się przeciw tobie?
- Dlatego, że wstawiałem się za Jossem. Powiedziałem im, że nie jest złodziejem ani
mordercą i że w końcu dowiodę jego niewinności, a wtedy będą musieli odwołać wszystko,
co przeciw niemu wygadywali. Wyrzucili mnie i więcej mnie tu nie zobaczą. Mam jego list...
popatrz!
Pochwyciła pismo. Przeczytała je, drżąc, i przycisnęła do piersi skrawek pergaminu
jak świętą relikwię. Potem jednak niechętnie oddała go Simonowi i zacisnęła na nim jego
dłoń.
- Zatrzymaj list... tu mogliby go znaleźć. Zrobię, co każe, i dziękuję ci tysiąckrotnie za
63
twoją dobroć. Ale przykro mi, że przysporzyliśmy ci zmartwień...
- Zmartwień, jakich zmartwień? - szeptał żarliwie. - Nic o nie nie dbam, bylem tylko
miał twoją życzliwość.
- Zawsze, przez całe życie... więcej niż życzliwość! Byłeś dla mnie taki dobry, co ja
bym zrobiła bez ciebie? Jeżeli się stąd wyrwiemy... jeżeli zdołamy... odnajdziemy cię.
Będziesz zawsze naszym najdroższym przyjacielem!
Próbował ją uciszyć, ale czepiała się jego ręki, starając się dotykiem wyrazić
wdzięczność, dla której nie potrafiła znaleźć odpowiednich słów. Skrzywił się ostrzegawczo i
szybko cofnął rękę. W jednej chwili zerwał się i odskoczył od niej, w samą porę, bo za
drzwiami rozległy się kroki i czyjaś ręka ujęła za klamkę. “Ogród zielarza!" - powtórzył
szeptem i dostrzegł potwierdzający błysk jej oczu, w których determinacja mieszała się z
przerażeniem.
- Cieszę się, że tak szybko wróciłaś do zdrowia - mówił głośno i ceremonialnie, kiedy
otworzyły się drzwi. - Nie mogłem odjechać, nie złożywszy ci wyrazów szacunku, pani.
Do komnaty stanowczym krokiem wszedł Picard. Jego wąska, wrażliwa twarz była
zimna jak lód, a głos jeszcze zimniejszy, choć wyrachowanie uprzejmy.
- Wciąż tutaj, panie Aquillon? Nasza siostrzenica odpoczywa i nie należy jej
niepokoić. Myślałem zresztą, że spieszysz się wrócić do domu i przygotować do wyjazdu.
Zobowiązałeś się dołączyć dzisiaj do ludzi szeryfa. Myślałem, że masz zamiar dotrzymać
słowa.
- Wypełnię swoją powinność - rzekł krótko Simon - ale nie na koniu mojego druha!
Bądź pewien, mój panie, że na czas stawię się pod rozkazy szeryfa.
Za plecami Picarda pojawiła się Agnes. Usta miała zaciśnięte, w przymrużonych
oczach błyskała podejrzliwość. Simon skłonił się nisko Ivecie, sztywno i formalnie Agnes, po
czym wymaszerował z pokoju. Dwie głowy odwróciły się za nim, w posępnym milczeniu
odprowadzając go wzrokiem aż do wyjścia, a gdy zniknął, z tą samą zimną wrogością
obróciły z powrotem, żeby się przyjrzeć Ivecie. Dziewczyna potulnie pochyliła głowę nad
haftem, chcąc ukryć zdradziecki uśmiech, którego nie mogła powstrzymać. Milczała.
Zagęszczona cisza przedłużała się, aż w końcu wyszli, zamykając za sobą drzwi. Chyba nic
nie podejrzewali. Czy kiedykolwiek sama z siebie wykazała jakąkolwiek chęć czynu? Nie
wiedzieli, nie mogli nawet przypuszczać, do czego była teraz zdolna dla Joscelina.
Tuż po posiłku brat Cadfael wyruszył w drogę na mule wypożyczonym z klasztornych
stajni i w czasie, gdy Iveta otrzymała wiadomość od Joscelina, minął już Beistan i był właśnie
w lesie, niedaleko myśliwskiego dworku barona. Do wioski Thornbury nie trzeba było jechać
tym samym szlakiem, zboczył więc w prawo, kierując się na zachód obrzeżami Długiego
Lasu. Wieś odległa była od dworu niewiele ponad milę, wciąż jeszcze pozostawało dla niego
tajemnicą, dlaczego owa kobieta porzuciła dobrego konia i postanowiła odejść pieszo.
W miarę jak Cadfael zbliżał się do osady, las był coraz rzadszy, aż w końcu ustąpił
miejsca słonecznej niecce, pociętej pasami zielonych łąk i ornych pól, szerokich i zadbanych.
Wokół niej tu i ówdzie rozrzucone były świeże poręby, wydarte lasom pod uprawę przez co
bardziej przedsiębiorczych młodszych synów. Zaś w samym środku niecki tłoczyły się niskie
drewniane domy. Z kominów unosiły się warkocze sinego dymu, a wszystko otulał jak welon
zapach żywicznego drewna. Mała, biedna, położona na odludziu osada, miejsce w sam raz dla
tych, co się pracy nie boją. Ale było tu dość opału i dość zwierzyny; Cadfael podejrzewał, że
kłusownictwo musiało być w okolicy rozpowszechnionym zajęciem. Rosło tu też mnóstwo
różnych drzew, przydatnych w kołodziejskim rzemiośle: wiąz, niezbędny na piasty, dąb o
silnych włóknach, rozszczepiany na twarde szprychy; wreszcie giętki, sprężysty jesion, z
którego robi się zakrzywione segmenty obręczy - wszystkie były pod ręką. Cadfael zatrzymał
muła przy pierwszej chacie. Na podwórzu kobieta karmiła kury, spytał ją o kołodzieja.
- Potrzebny wam Ulger? - zagadnęła, opierając się pulchnym ramieniem o płot i
przyglądając mu się z przyjacielskim zaciekawieniem. - Gospodarzy akurat na drugim końcu
wsi, za stawem. Na prawo od drogi zobaczycie sągi drewna. Ma tam wóz, co mu robi nowe
koło, na pewno nad tym siedzi.
Cadfael podziękował i pojechał dalej. Za stawem, w którym plotkowały i chlapały się
kaczki, zobaczył pocięte, poskładane w sągi drewno, a tuż za nim warsztat w wykopanej w
64
ziemi piwnicy, hojnie wyposażony w narzędzia i materiał. Wyżej była izba i stryszek, a na
podwórzu przed domem stał podparty drągiem wóz bez jednego koła. Na ziemi walały się
jego pęknięte połówki, kilka połamanych szprych i żelazna obręcz, której zapewne można
było użyć powtórnie. Nowa wiązowa piasta, już z pozatykanymi szprychami, leżała na trawie
jak gwiazda, a kołodziej, krępy mężczyzna lat około czterdziestu pięciu, muskularny i
brodaty, ociosywał właśnie toporem wzdłuż włókien zakrzywiony kawałek jesionu na obręcz.
- Szczęść Boże przy pracy! - Cadfael zatrzymał muła i zsunął się na ziemię. - Pewnie
wy jesteście Ulger, a ja właśnie do Ulgera. Tyle tylko, że szukałem człeka starszego od was.
Kołodziej wstał i odłożył topór. Poruszał się swobodnie niczym król na włościach.
Spojrzał na swego gościa z życzliwym zaciekawieniem. Twarz miał okrągłą i dobroduszną,
ale nie pozbawioną odrobiny wyniosłości.
- Mój ojciec, świeć Panie nad jego duszą, też miał na imię Ulger i też był kołodziejem
dla tej i paru innych wiosek tu dookoła. Pewnie to jego macie na myśli. Ano spoczywa w
pokoju, zmarło mu się już kilka lat temu. Mnie przypadły warsztat i fach. - Zmierzył gościa
bystrym spojrzeniem i dodał: - A wy musicie być od benedyktynów w Shrewsbury. Dochodzą
do nas wieści, tędy albo owędy.
- My mamy kłopoty, a wy o nich wiecie - przytaknął Cadfael. Zarzucił lejce na
sztachetę w płocie, otrzepał habit i przeciągnął się po męczącej podróży. - Powiem wam całą
prawdę, jak i mnie by powiedziano. Huon de Domvilee został zamordowany rankiem w dzień
swego ślubu, a we dworze niedaleko stąd trzymał sobie niewiastę. Właśnie wracał od niej,
kiedy zaskoczyła go śmierć. Niewiasty tej zaś już we dworze nie ma. Zwano ją Avice z
Thornbury, córką tego Ulgera, co musiał być i waszym ojcem. W tych stronach baron ją
znalazł i zabrał ze sobą. Myślę, że nie mówię wam nic, czego byście już nie wiedzieli?
Odczekał chwilę, ale nie doczekał się odpowiedzi. Kołodziej mierzył go wzrokiem z
twarzą stwardniałą nagle i zastygłą mimo całej wrodzonej jej otwartości, i milczał.
- Żadną miarą nie zamierzam i nie chcę - podjął Cadfael - sprowadzić na waszą siostrę
żadnego niebezpieczeństwa. Jednak możliwe, iż wie ona coś, co powinna wiedzieć
sprawiedliwość. I to nie tylko, by karać, ale i by ocalić niewinnego. Chcę jedynie z nią
porozmawiać. Zostawiła w dworze barona swego konia, bo pewien jestem, że należał do niej.
Odeszła pieszo. Sądzę, że przyszła tutaj, do swojej rodziny.
- Wiele lat temu - odezwał się Ulger po dłuższym milczeniu - miałem siostrę. I wiele
lat upłynęło od czasu, gdy ja i moja rodzina byliśmy krewniakami Avice z Thornbury.
- Rozumiem - powiedział Cadfael. - Ale co by się nie rzekło, krew to krew. Przyszła
do was?
Ulger przyglądał mu się ponuro, aż w końcu się zdecydował.
- Przyszła.
- Dwa dni temu? Po tym, jak ze Shrewsbury nadeszła wieść, że Huona de Domvilee
znaleziono martwego?
- Dwa dni temu. Przyszła już pod wieczór. Nie, wtedy jeszcze wieść do nas nie
dotarła. Ale dotarła do niej.
- Jeżeli jest u was - rzekł zakonnik - muszę z nią pomówić.
Spojrzał w kierunku domu, z którego wyszła hoża, ładna kobieta i zaraz zniknęła z
powrotem. W kącie podwórza może czternastoletni chłopak wykańczał uciosane dębowe
szprychy do mniejszego koła. Żona i syn Ulgera. Wokół domu nie zauważył śladu innej
kobiety.
- Nie ma jej tutaj - powiedział Ulger. A nie przywitano by jej z radością w tym domu.
Widzieliśmy ją tylko raz albo dwa, od kiedy postanowiła iść na miłośnicę do normanskiego
barona1, na hańbę dla rodziny i narodu. Powiedziałem jej, kiedy przyszła, że zrobię dla niej
wszystko, co mężczyzna winien zrobić dla swej siostry, z wyjątkiem jednego - nie wpuszczę
jej do domu, który porzuciła dawno temu dla pieniędzy i lekkiego życia. Nie była zmieniona
ani zrozpaczona. Zresztą oceńcie sami, kiedy ją spotkacie, bo ja już sam nie wiem, co mam o

1 W okresie, w którym dzieje się ta opowieść, nadal mocno zaznaczał się antagonizm między normańskimi
najeźdźcami, którzy przybyli do Anglii z Wilhelmem Zdobywcą, a saksońską ludnością, jaka osiadła tam o wiele
wcześniej. Zaś w Walii i Szkocji wciąż jeszcze utrzymywali się Celtowie, wyparci poprzednio z Anglii przez
Saksonów i Anglów. (przyp. tł.).
65
niej myśleć. Powiedziała spokojnie i grzecznie, że ode mnie i mojej rodziny nie chce nic
prócz trzech rzeczy: żebym pożyczył jej mojego podjezdka, dał prostą wiejską suknię zamiast
jej strojnych szat i żeby mój syn poświęcił jej parę godzin - odprowadził ją tam, dokąd się
wybiera i przywiódł konia z powrotem. Miała przed sobą jeszcze trzy mile drogi, a jej piękne
buciki nie nadawały się na taką podróż.
- I te trzy rzeczy jej daliście? - rzekł Cadfael zdziwiony.
- Dałem. Zdjęła te piękne suknie tu u mnie w warsztacie i włożyła starą kieckę mojej
żony. Zdjęła też pierścienie z palców i złoty łańcuch z szyi i dała je mojej kobiecie.
Powiedziała, że jej nie będą już potrzebne, a tak może spłacą choć część jej długu wobec nas.
I tylko tyle się dowiedziałem, bo nie pytałem o nic.
- Nawet o to, dokąd jedzie?
- Nawet o to. Ale tego dowiedziałem się od syna, kiedy wrócił.
- No i dokąd pojechała?
- Do miejsca zwanego Brodem Godrica, w lesie na zachód stąd.
Cadfael przypomniał sobie nagle, że zna to miejsce. W Brodzie Godrica był bowiem
maleńki klasztor sióstr benedyktynek, podlegający opactwu w Polesworth. Avice udała się
więc w potrzebie do najbliższego żeńskiego klasztoru, by pod osłoną potężnego i
szanowanego opactwa znaleźć schronienie do czasu, gdy morderca Huona de Domville
zostanie wykryty, jego śmierć pomszczona, a kochanka zapomniana. Całkiem możliwe, że w
tej bezpiecznej przystani chętnie będzie mówiła o wszystkim, co wie o tej sprawie, pod
warunkiem, że nic nie zagrozi jej nietykalności.
Tak rozmyślając, podziękował Ulgerowi za pomoc, dosiadł swego wierzchowca i
ruszył do Brodu Godrica. Bardzo logiczne pociągnięcie dla kobiety, która chce uniknąć
rozgłosu, zwłaszcza jeśli obawia się, że zostanie wmieszana w głośny skandal i pogmatwaną
pajęczynę zbrodni.
A jednak... A jednak zostawiła pysznego rumaka i poszła piechotą. A jednak zamieniła
strojne szaty na suknię z samodziału i zdjęła z rąk pierścienie, żeby spłacić część długu wobec
rodziny, którą opuściła wiele lat temu...
Klasztor w Brodzie Godrica znajdował się w niskim, solidnie zbudowanym budynku
na obszernej polanie. Obok stała drewniana kapliczka, a kamienny mur biegł wokół
wypielęgnowanego warzywniaka i sadu owocowego, w którym drzewa okryte były zaledwie
połową zżółkłych liści. Za murkiem, na świeżo skopanej grządce, stała nowicjuszka w
średnim już wieku, o przyjemnie zaokrąglonych kształtach, i sadziła kapustę na wiosnę.
Cadfael przyjrzał się jej, skręcając wolno ku bramie i zsiadając z muła. Jego oko, wyczulone
na wszelkie przejawy pracowitości i znajomości rzeczy, wysoko oceniało pewność i
oszczędność jej ruchów. Benedyktyńskie mniszki, podobnie jak zakonnicy, pracę rąk miały w
poważaniu i wymagały od siebie równej żarliwości w uprawie roli, jak w modlitwie. Ta
kobieta ze zdrowym rumieńcem na policzkach oddawała się swej pracy niczym dobra,
zadowolona z siebie gospodyni. Szeroką stopą ugniatała ziemię wokół sadzonek i
otrzepywała brud z rąk ze spokojną radością. Była pulchna, niewysoka, a jej twarz, choć
okrągła i pełna, miała jednak wyraźnie zaznaczone rysy, zdecydowany podbródek i stanowcze
usta.
Kiedy spostrzegła Cadfaela i jego muła, wyprostowała się powoli, precyzyjnie
wyliczonym ruchem rasowego ogrodnika, i podniosła na niego bystre ciemne oczy pod
kpiarsko uniesionymi brwiami - bardzo mądre oczy, które zmierzyły go od kaptura po sandały
jednym szybkim spojrzeniem.
Zostawiła swoją robotę i niespiesznie podeszła ku niemu.
- Pochwalony, bracie! - przywitała go wesoło. - Czy któraś z nas może ci być
pomocna?
- Niech Bóg błogosławi ten dom! - odpowiedział ceremonialnie Cadfael. - Chciałbym
rozmawiać z damą, która niedawno schroniła się w tym klasztorze. A przynajmniej tak
wnioskuję z tego, co mi powiedziano. Zwą ją Avice z Thornbury. Czy możesz mnie do niej
zaprowadzić, siostro?
- Bez trudu - na ogorzałym policzku kobiety na krótką chwilę pojawił się dołeczek, jak
gdyby składał tylko powitalny ukłon. Uroda w swej najbardziej dojrzałej i statecznej postaci
66
zajaśniała przez moment i zgasła. Nowicjuszka znów była poważna i skromna jak przedtem. -
Jeżeli szukasz Avice z Thornbury - powiedziała - właśnie ją znalazłeś. To imię należy do
mnie.
Siedzieli naprzeciw siebie przy małym stoliku w ciemnej rozmównicy - benedyktyński
mnich i kandydatka na benedyktyńską mniszkę, mierząc się nawzajem oczyma z żywym
zainteresowaniem. Przełożona zezwoliła im na rozmowę i wyszła, zamykając za sobą drzwi.
Prawdę powiedziawszy, w zachowaniu nowicjuszki tyle było dostojeństwa i pewności siebie,
że zdawać się mogło dziwne, iż musi kogokolwiek prosić o pozwolenie, by móc pomówić ze
swoim gościem, a jeszcze dziwniejsze - że czyniła to z tak ujmującą pokorą. Ale Cadfael
doszedł już do wniosku, że w obcowaniu z tą kobietą nie będzie końca niespodziankom.
Gdzież się podział spodziewany wizerunek kochanki normańskiego barona, zepsutej,
rozkapryszonej, utrzymywanej dla jej urody? Taka istota wszelkimi siłami starałaby się
zachować swe wdzięki za pomocą barwiczki, maści i tajemnych zaklęć. Morzyłaby się
głodem, żeby nie utyć, ćwiczyłaby wciąż od nowa taneczne ruchy. Niewiasta, którą miał
przed sobą, ze spokojem przeszła w wiek średni, nie próbowała ukryć zarysowujących się na
twarzy i szyi zmarszczek, pozwoliła, by siwizna przyprószyła jej włosy. Wciąż jednak była
energiczna i pełna życia i miała taką pozostać do śmierci. Pewna siebie, nie odczuwała
potrzeby udawania, iż jest kimś innym niż w rzeczywistości była. I właśnie taka, jaka była,
utrzymała przy sobie Huona de Domville przez dwadzieścia lat.
- Tak - odparła bez wahania na pytanie Cadfaela. - Byłam w myśliwskim dworku
Huona. Zawsze chciał mnie mieć blisko siebie, gdziekolwiek się udawał. Wiele razy
przemierzyłam wzdłuż i wszerz całą jego dziedzinę.
Głos miała niski i miły. Tchnął spokojem, jak i cała jej osoba, gdy mówiła o swej
przeszłości niczym otoczona powszechnym szacunkiem wdowa, która po śmierci męża
wspomina ciche, rodzinne uczucie, zwyczajne i pozbawione uniesień.
- I posłyszawszy o jego śmierci - mówił Cadfael - uznałaś, że lepiej wycofać się ze
sceny? Doniesiono ci, że to było morderstwo?
- Już po południu tego samego dnia wszyscy o tym wiedzieli - stwierdziła. - Nie
przyłożyłam do tego ręki, nie wiedziałam też, kto mógł coś takiego zrobić. Nie bałam się, jeśli
to masz na myśli bracie. Nigdy jeszcze niczego nie zrobiłam ze strachu.
Powiedziała to zupełnie prosto i rzeczowo, a on uwierzył jej bez zastrzeżeń. Gotów
byłby pójść jeszcze dalej i przysiąc, że w całym swoim życiu nawet nie doświadczyła strachu.
Samo to słowo pobrzmiewało w jej ustach tonem łagodnego zaciekawienia -jak gdyby
zanurzała dłoń w świeżo zestrzyżoną wełnę, chcąc zbadać jej grubość i miękkość.
- Nie, to nie strach. Raczej niechęć do mieszania się w sprawę, której towarzyszy
rozgłos. Żyłam na uboczu przez ponad dwadzieścia lat. Stać się tematem plotek - to było coś,
czego nie mogłam strawić. A kiedy coś się skończyło, po co zwlekać? Nie mogłam
przywrócić mu życia. Ta sprawa została zamknięta. Mam czterdzieści pięć lat i pewne
życiowe doświadczenie. Zdaje mi się - patrzyła na niego spokojnie, a w jej policzku znów
pojawił się i zniknął dołeczek - że podobnie jak ty, bracie. Bo mam wrażenie, że nie
zaskoczyłam cię tak, jak się spodziewałam.
- Co do tego - rzekł Cadfael - nie znam chyba człowieka, którego byś nie zaskoczyła.
Ale owszem, wiele bywałem w świecie, zanim przywdziałem habit. Czy bardzo się mylę,
przypuszczając, iż właśnie ten twój dar, to, że wciąż wszystkich zaskakujesz, w pierwszym
rzędzie przykuł uwagę Domville'a?
- Może mi nie uwierzysz - Avice wyprostowała się z westchnieniem i złożyła gładkie,
pulchne ręce na zaokrąglonym brzuchu - ale już nie pamiętam. Wiem jedno: miałam dość
rozumu i tupetu, żeby wziąć co najlepsze z tego, co życie ofiarowało dziewczynie mego stanu
- i zapłacić za to bez zmrużenia oka. Wciąż mam dość rozumu i tupetu, by wykorzystać te
możliwości, jakie ma kobieta w moim wieku i z moją przeszłością.
Powiedziała mu o wiele więcej, niż było w tych słowach, i wiedziała, że zrozumiał.
Błyskawicznie wyczuła koniec pewnej kariery. Była teraz za stara, żeby odnieść sukces w
kolejnym związku, za mądra, by go szukać; być może nawet zbyt lojalna, by takowy
rozważać po tylu wspólnych latach. Musiała znaleźć nowe ujście dla swoich możliwości i
energii. Z jej przeszłością było już za późno, żeby się zastanawiać nad normalnym
67
małżeństwem. Co pozostaje takiej kobiecie?
- Nie mylisz się - powiedziała swobodnie. - Dobrze wykorzystałam czas, kiedy
czekałam na Huona, a czekałam często, całe długie tygodnie. Biegle czytam i liczę. Umiem
wiele rzeczy. Muszę teraz posłużyć się tym, co wiem, i zrobić użytek z tego, co potrafię. Moja
uroda przeminęła, nigdy zresztą nie była wielka. Nie znajdę teraz nikogo, kto zechce za nią
zapłacić. Huonowi odpowiadałam, był do mnie przyzwyczajony. Byłam dla niego
wytchnieniem, gdy inne kobiety drażniły go lub męczyły.
- Kochałaś go? - spytał Cadfael. Odnosiła się do niego tak otwarcie, że podobne
pytanie nie było nietaktem. Rozważała je przez chwilę w myślach.
- Nie, nie można powiedzieć, że go kochałam, zresztą nie tego chciał. Po tych
wszystkich latach z pewnością łączyła nas sympatia, nawyk, zakorzeniony głęboko w nas
obojgu, który nikogo nie ranił. Czasem nawet nie brał mnie do łoża - ciągnęła w zamyśleniu
przyszła zakonnica. - Siedzieliśmy po prostu i piliśmy wino, nauczył mnie grać w szachy,
więc graliśmy razem i słuchaliśmy minstreli. Albo siedzieliśmy po dwóch stronach kominka,
ja z haftem, on z kielichem wina. Czasami nie całowaliśmy się ani nie dotykali, choć spaliśmy
obok siebie w tym samym łożu.
Jak stary, żonaty szlachcic i jego miła, stara, prosta połowica. Ale to już się skończyło,
a ona nie była kimś, kto zamyka oczy na realia. Szczerze żałowała zmarłego towarzysza,
nawet gdy równocześnie zakasywała rękawy z myślą o nowym, odmiennym przedsięwzięciu.
Taka energia i inteligencja nie przepada, znajduje sobie nowy kanał, którym może popłynąć.
Możliwości, jakie daje młodość, skończyły się, ale były przecież inne sposoby.
- A jednak przyszedł do ciebie w przeddzień swego ślubu.
Nie powiedział na głos tego, o czym myślał: że narzeczona była młodziutka, śliczna,
uległa i miała wielki majątek.
- Tak, przyszedł. Był to pierwszy raz, odkąd przybyliśmy do Shrewsbury i, jak się
okazało, ostatni. Ślub... Małżeństwo to kwestia interesów, nieprawdaż? Tak samo jak
konkubinat. Miłość... cóż, to zupełnie inna sprawa i ani z jednym, ani z drugim nie ma wiele
wspólnego. Owszem, oczekiwałam go. Moja pozycja w żaden sposób by się nie zmieniła, sam
rozumiesz.
Cadfael rozumiał. Kochanka o dwudziestoletnim stażu nie zostałaby odsunięta na bok
przez młodszą od siebie o blisko trzydzieści lat dziedziczkę, kupioną tak samo jak ona. Żyły
w dwóch różnych światach, a mieszkanka każdego z nich miała swoją własną rację bytu.
- Przyjechał sam?
- Tak, sam.
- O której godzinie odjechał?
Teraz docierał do sedna sprawy. Bo ta czcigodna metresa z pewnością nie maczała
palców w zgonie swego pana, ani też nie zdradzała go z jego zarządcą, tym zazdrosnym,
oddanym i podejrzliwym człowiekiem, który był jej sprzymierzeńcem, bo tak mu kazała
długoletnia, zasłużona lojalność. Ta kobieta stała mocno obiema nogami na ziemi, a stykając
się z ludźmi, których takie, a nie inne zrządzenie losu uczyniło jej sługami, szanowała ich,
więc i oni musieli ją szanować.
Zastanawiała się głęboko.
- Było po szóstej. Nie jestem pewna, ile po szóstej, ale rozwidniało się.
Odprowadziłam go do wrót i pamiętam, że można już było rozróżnić kolory, więc pewnie
zbliżało się wpół do siódmej. Poszłam narwać nawrotu - w tym roku kwitł dłużej niż zwykle -
i zatknęłam mu bukiecik do czapki.
- Więcej niż kwadrans po szóstej -dumał Cadfael. – Wobec tego do miejsca, gdzie
został zaskoczony i zabity, dotarł nie wcześniej, niż na kwadrans przed prymą, a pewnie
nawet później.
- Tu musisz mi, bracie, wybaczyć, ale nie wiem, gdzie to się stało. Jeśli zaś idzie o
porę jego odjazdu, nie powiem ci nic ponad to, że od szóstej upłynęła mniej więcej trzecia
część godziny.
Co najmniej kwadrans, nawet jeśli w tym oświetleniu jechał o wiele za szybko, zanim
dotarł do zastawionej pułapki. ile czasu mogło zająć morderstwo? Najskromniej licząc,
dziesięć minut. Nie, zabójca nie odszedł stamtąd wcześniej niż za kwadrans siódma, a
68
prawdopodobnie znacznie później.
Pozostało do zadania jeszcze jedno zasadnicze pytanie. Wiele innych, które trapiły go,
zanim ją poznał, i po licznych błędnych przypuszczeniach wyjaśniły się same, okazało się
zbędnymi. Na przykład: dlaczego zostawiła cały swój dobytek, konia w stajni, nawet swoje
pierścionki, czemu wyzbyła się wszystkiego, co zyskała przez takie życie? Z początku myślał,
że w pośpiechu i trwodze chciała się ukryć; bez zastanowienia odrzuciła od siebie wszystko,
co mogło ją łączyć z Huonem de Domvilee. Potem, kiedy zobaczył ją w habicie postulantki,
myślał nawet, że naznaczyła sobie pokutę, poczuła, że musi oddać wszystko, nim wstąpi do
klasztoru, aby tam spędzić drugą połowę życia, żałując za grzechy pierwszej. Teraz mógł w
pełni docenić śmieszność podobnych przypuszczeń. Avice z Thornbury nie żałowała niczego.
Jak nigdy się nie bała, tak z pewnością nigdy niczego się nie wstydziła. Zawarła układ i
dotrzymała go, dopóki żył jej pan. Teraz z powrotem należała do siebie i mogła sobą
rozporządzać, jak chciała.
Odłożyła na bok swoje stroje, jak stary wiarus, powracając do domu, odkłada
bezużyteczną już broń, a pozostałe mu jeszcze siły wkłada w gospodarstwo. To właśnie robiła
teraz Avice. Jej poletkiem stał się klasztorny folwark. Można sobie było wyobrazić, jak
zakasuje rękawy i doprowadza go do rozkwitu. Cadfael już teraz lekko współczuł garstce
sióstr, do których gołębnika sfrunęła ta nieszkodliwa na pozór sokolica. Dajcie jej trzy, cztery
lata, a zostanie tu matką przełożoną. Dajcie jej dziesięć, a będzie przeoryszą w Polesworth i
dalej będzie tak samo umacniała stabilność i dobre imię zakonu, jak mnożyć jego majątek.
Bardzo możliwe, iż po śmierci zostanie obwołana świętą.
Sam zdążył się już upewnić o jej szczerości i prawdomówności. Miała jednak prawo
wiedzieć, że być może nie uda jej się uniknąć rozgłosu, jeśli zechce spełnić swój moralny
obowiązek.
- Rozumiesz zapewne - uprzedził ją - że szeryf może zażądać, abyś złożyła
świadectwo, kiedy podejrzany o tę zbrodnię stanie przed trybunałem, i że życie niewinnego
człowieka może zależeć od tego, czy sąd ci uwierzy. Czy staniesz przed nimi i powtórzysz to,
co mówiłaś mnie?
- W całym swoim życiu - powiedziała Avice z Thornbury - udało mi się ustrzec
przynajmniej od jednego grzechu. Nie, powinnam raczej rzec, iż nigdy mnie do niego nie
kusiło. Nie kłamię i nie udaję. Powiem całą prawdę, kiedykolwiek tego zażądasz.
- Zatem została jeszcze tylko jedna sprawa i być może zdołasz rzucić na nią światło.
Nie wiem, czy słyszałaś, że Huon de Domvilee odprawił giermka, nim przyjechał do ciebie.
Nikt z jego ludzi nie przyznał się, iż wiedział, gdzie może być baron. A jednak albo ten, kto
go zaskoczył i zabił, jechał za nim dość długo, by upewnić się, że wróci tą samą drogą, albo
też - co bardziej prawdopodobne - wiedział, dokąd zmierza. Ktokolwiek zaś o tym wiedział,
wiedział również, że jesteś w myśliwskim dworku. Mówiłaś, że utrzymywaliście swój
związek w tajemnicy, ale ktoś przecież musiał o tym wiedzieć.
- Przede wszystkim nigdy nie podróżował bez eskorty - zauważyła rzeczowo. -
Przypuszczam, że ten i ów spośród starych sług Huona zdawał sobie sprawę, że zawsze
jestem w pobliżu, ale co do miejsca... któż mógł znać je lepiej od człowieka, który mnie tu
przywiózł na jego rozkaz, dwa dni wcześniej, nim cały orszak przybył do Shrewsbury?
Zawsze powierzał mnie opiece zaufanego człowieka. Zawsze tylko jednego, bo i po cóż
dopuszczać do tajemnicy więcej osób? Przez trzy ostatnie lata był to jeden i ten sam
mężczyzna.
- Muszę znać jego imię - rzekł Cadfael.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY
Rankiem szeryf skierował pościg do pobliskich lasów na południowym brzegu Meole.
Ludzie rozstawili się jak myśliwi w nagonce; tak że żaden z nich nie tracił z oczu sąsiadów, a
wszyscy razem powoli i metodycznie posuwali się naprzód. Jednak wszelkie ich trudy spełzły
na niczym. Nikt w popłochu nie wyskoczył z krzaków, nikt też, kogo ujrzeli, nie był ani
trochę podobny do Joscelina Lucy. Dotarłszy wreszcie do kordonu strzegącego granic miasta,
obława zawróciła, by odetchnąć i nieco się posilić. Trędowaci z Saint Giles wylegli tłumnie z
przytułka, przyglądając się ich poczynaniom z nakazanej odległości. Gilbert Prestcote nie był
69
zadowolony i na wszelkie pytania odpowiadał coraz bardziej lakonicznie. Ale byli też tacy,
którym humor wyraźnie dopisywał.
- Joss pewnie już dawno siedzi w domu, z dala od tego wszystkiego - powiedział z
nadzieją Guy, kiedy razem z Simonem zsiadali z koni na biskupim podwórcu, by zjeść
pospieszny obiad. - Choć wiele bym dał za to, żebyśmy mogli być pewni! Pościg za nim
sprawiłby mi nawet uciechę, gdybym się nie obawiał, że go znajdziemy. Bez żalu patrzyłbym,
jak twarz Picarda szarzeje coraz bardziej, a gdyby jego koń stąpnął i zrzucił go, byłbym
uszczęśliwiony. Szeryf ma obowiązki, od których się nie wykręci, ale Picarda nic do tego nie
zmusza. Powinność to co innego, ale taka zawziętość to już całkiem odmienna rzecz.
- On naprawdę wierzy, że Joss zabił staruszka - wzruszył ramionami Simon. - Nic
dziwnego, że uwziął się na niego. Jego plany spełzły na niczym, a to człowiek, który będzie
się mścił do końca. Czy dasz wiarę, że zwrócił się przeciwko mnie? Odezwałem się nie w
porę i rzekłem mu prosto z mostu, że według mnie Joss nie popełnił ani kradzieży, ani
zabójstwa, a on rzucił się na mnie jak wściekły. Od tej pory nie jestem już mile widzianym
gościem u niego i jego damy.
- Co ty powiesz? - Guy zamrugał i ze zdumieniem rozdziawił usta. - A wiesz, że kiedy
ruszymy znów po obiedzie, masz jechać w rzędzie tuż obok niego? Miej go na oku, chłopie, i
nie odwracaj się tyłem, bo kto wie, czy diabeł go nie podkusi, skoro jest na ciebie zły. Nie
dałbym grosza za jego charakterek, a tam, gdzie jedziemy, las jest o wiele gęstszy!
Paplał półżartem, dając w ten sposób ujście poczuciu ulgi, że jego druh i towarzysz
wciąż jeszcze jest na wolności. Całą uwagę zaś skupił na zawartości miski, bo rześkie
październikowe powietrze przyprawiało zdrowego, młodego człowieka o nieposkromiony
apetyt.
- Sądząc po tym, jak na mnie spojrzał, kiedy wyprosił mnie z komnat Ivety - przyznał
posępnie Simon - kto wie, czy nie masz słuszności! Będę go trzymał na oku, a najlepiej
zostawię go w tyle. Po zmroku każdy z nas może wracać swoją drogą. Postaram się go
wyprzedzić tak, by nie groził mi jego miecz. Tak czy owak - dodał, uśmiechając się lekko do
siebie - mam coś ważnego do załatwienia przed nieszporami. Dopilnuję, żeby tam nie wszedł
mi w paradę.
Odsunął się od stołu, najedzony po uszy.
- Dokąd cię tym razem przydzielili?
- Do sierżantów szeryfa, chyba za moje grzechy! - Guy skrzywił się niemiłosiernie i
wyszczerzył zęby w uśmiechu.
- Czy to możliwe, żeby ktoś podejrzewał, że nie wkładam całego serca w tę sprawę?
Cóż, nawet jeśli przymknę oko, a oni nie przyłapią mnie na tym, mogę być spokojny, odwalą
robotę za mnie. Szeryf to porządny człowiek, ale mierżą go już te kłopoty. Ma na głowie
zabitego wielmożę, a na dodatek król Stefan coraz częściej zerka w tę stronę. Nic dziwnego,
że zrobił się cierpki jak piołun. - Guy odepchnął ławę, na której siedział, i przeciągnął się z
głębokim westchnieniem.
- Gotowy? Możemy jechać? Będę najszczęśliwszym człowiekiem na świecie, kiedy
wieczorem wrócimy do domu z pustymi rękoma.
Wyszli razem i ruszyli w dolinę poniżej Saint Giles, gdzie sznur tropicieli formował
się, by znów powoli i uparcie ruszyć przez lasy i splątane gaje, tym razem na południe.
Z wierzchołka wzgórza, które wznosiło się nad szeroką doliną po południowej stronie
gościńca, formującej się i odjeżdżającej nagonce przyglądało się dwóch wysokich, okutanych
w płaszcze mężczyzn. W dali na łąkach widać było wyraźnie równą linię jezdnych, nim
uparcie posuwając się naprzód, nie zagłębiła się w las. Każdy jeździec pilnował swojego
sąsiada z prawej, każdy utrzymywał należytą odległość. W powietrzu unosiła się delikatna
mgiełka, lecz gdy przesączyło się przez nią słońce, a obława wjechała między drzewa, odzież
i uprząż migała pośród liści jak drobne jasne pyłki, które błyskały nagle i znikały, i pojawiały
się, by znów zniknąć. Obława przemieszczała się z wolna na południe, a usadowieni na
wzgórzu obserwatorzy równie wolno obracali się, aby nie tracić jej z oczu.
- Będą szli w tym kierunku aż do zamku - zawyrokował Łazarz i obejrzał się na
opustoszałe pola, z których wyruszyła pogoń. Były teraz bezludne i ciche; ruch, gwar, gra
kolorów - wszystko zniknęło. W przymglonych promieniach słońca lśniły już tylko dwie
70
srebrne nitki - bliżej młynówka, prócz młyna zasilająca także i opackie stawy, a dalej sam
potok Meole, płynący tu nierównym, kamienistym korytem i dziwnie wąski w porównaniu z
własnym spęczniałym nurtem zaledwie o milę dalej, za klasztornym ogrodem. W płytkiej
odnodze strumienia taplały się gęsi, a wyżej, w skalnym zagłębieniu koryta, łowiło ryby
dziecko, spoglądając ku nim od czasu do czasu.
- Dobrze się składa - rzucił Joscelin i westchnął głęboko w zadumie. - Szeryf opróżnił
dolinę ze wszystkich zbrojnych i rzucił ich w pościg za mną. Nie wrócą wcześniej niż o
zmierzchu, to pewne. A nawet, gdy wrócą, będą znużeni i zniechęceni. Nie mogło być lepiej.
- A konie zdrożone -wtrącił sucho Łazarz, zwracając na towarzysza błyszczące bystre
oczy. Brak twarzy przestał już peszyć Joscelina. Te oczy i głos wystarczały, by rozpoznać
przyjaciela.
- Tak - przyznał młodzieniec i o tym też myślałem.
- Nie będą mieli wiele koni na zmianę, zważywszy że puścił w pogoń niemal
wszystkich swoich ludzi i wykorzystał prawie każdego wierzchowca.
- Owszem.
Bran przekoziołkował w dół po trawiastym stoku, pewnym szczupakiem wskoczył
między nich i złapał obu mężczyzn za ręce. Nie przeszkadzało mu bynajmniej, że jednej z
tych rąk brakuje dwóch i pół palca. Chłopczyk z każdym dniem nabierał ciała, sterczące kręgi
szyjne przestały już być widoczne, a gęste jasne włoski porastały ślady dawnych ran na
mądrej głowinie.
- Pojechali - oznajmił zwięźle. - Co teraz robimy?
- My? - zdziwił się Joscelin. - Myślałem, że już czas na twoje lekcje z bratem
Markiem. A może masz dziś wakacje?
- Brat Marek powiedział, że ma coś do zrobienia.
Ton głosu malca świadczył wyraźnie, że argument ten nie trafił mu do przekonania, bo
z doświadczenia wiedział, że brat Marek przestaje pracować dopiero wtedy, gdy zasypia.
Bran byłby zapewne nawet obrażony, iż został odsunięty, gdyby nie miał w rezerwie dwóch
innych świetnych kompanów.
- Powiedziałeś, że dziś będziesz robić, co tylko zechcę - przypomniał stanowczo
chłopczyk.
- I będę - zgodził się Joscelin - aż do wieczora. Wieczorem ja też mam coś do
załatwienia. Wykorzystajmy ten czas. Co chciałbyś robić?
- Powiedziałeś - zauważył Bran - że mógłbyś wyrzeźbić mi konika ze szczapy na opał,
gdybyś miał nóż.
- Mógłbym, niedowiarku, i może wystrugałbym też jakiś skromny podarek dla twojej
matki, jeśli znalazłbym odpowiedni gatunek drewna. Ale co do noża, wątpię, czy pożyczą
nam go w kuchni, a nie śmiałbym tknąć tych, które brat Marek używa do ostrzenia piór. Są
warte więcej niż moja skóra - dodał Joscelin lekko i zesztywniał na myśl, jak niewiele zaiste
będzie warta jego skóra, jeśli pościg wróci zbyt prędko. Nic nie szkodzi, te kilka godzin
należało do Brana.
- Mam nóż - pochwalił się chłopczyk. - Jest ostry, moja mama patroszyła nim ryby,
kiedy byłem malutki. Chodź, poszukamy jakiegoś drewienka.
Zbierając chrust, znieśli z lasu potężne brzemiona, składzik opału był pełen i bez
uszczerbku można było wziąć zeń gładki, pozbawiony sęków pieniek, żeby zrobić zabawkę.
Bran uścisnął obie trzymane ręce, ale stary człowiek delikatnie uwolnił swoją okaleczoną
dłoń. Wzrokiem wciąż przebiegał korony drzew w dole, gdzie ucichły już nawet szmery i
chroboty, znaczące trasę obławy.
- Tylko raz widziałem sir Godfryda Picarda - rzekł w zamyśleniu. - Który był w
szeregu, kiedy odjeżdżali? Joscelin obejrzał się zdziwiony.
- Czwarty, licząc od nas. Szczupły i ciemnowłosy, w czarnordzawych szatach i
jaskrawoczerwonej czapce z piórem.
- A, ten... - Łazarz nawet nie odwrócił głowy, nadal przepatrując uważnie głąb lasu.
-Zauważyłem czerwone nakrycie głowy. Łatwy znak rozpoznawczy.
Odsunął się jeszcze o parę jardów od gościńca i usiadł na trawie, opierając się plecami
o drzewo. Nie podniósł wzroku, kiedy przynaglany niecierpliwie przez Brana Joscelin ruszył
71
za chłopcem. Zostawili go więc w samotności, którą przedkładał nade wszystko.
Brat Marek rzeczywiście był tego dnia zajęty, choć jego praca mogła poczekać
sposobniejszej pory, jako że polegała na sprawdzaniu rachunków Fulko Reynalda. Marek był
skrupulatny i księgi prowadził na bieżąco. Naprawdę chodziło mu o to, by wziąć się za coś,
co pozwoliłoby mu udawać pogrążonego w pracy na odkrytym ganku, gdzie miał najwięcej
światła, a skąd mógł bacznie i skrycie obserwować poczynania swego tajemniczego gościa.
Zauważył już, że młody człowiek, który nie był trędowaty, zniknął na czas prymy i śniadania,
a później, jak gdyby nigdy nic pojawił się, trzymając za rękę małego Brana. Chłopczyk
wyraźnie polubił nowego towarzysza. Szli razem, a malec w wesołych podskokach próbował
nadążyć za długimi krokami, które tak usilnie, choć niedoskonale naśladowały utykanie
Łazarza. Mężczyzna pochylał głowę z uwagą i delikatnie trzymał w dużej dłoni rączkę
dziecka. Patrząc na to, Marek zaczynał wierzyć intuicyjnie, choć może wbrew logice, że ktoś
tak łagodny, tak hojnie szafujący swoim czasem i zainteresowaniem nie może być złodziejem
ani mordercą. Od samego początku trudno mu było uwierzyć w kradzież, a im dłużej
przyglądał się swemu ukrywającemu się podopiecznemu - bo teraz już bez trudu wyławiał go
spośród innych - tym bardziej absurdalne wydawało mu się przypuszczenie, iż ów młody
człowiek zamordował dla zemsty. Gdyby tak było, w swoim obecnym przebraniu, potrząsając
pracowicie kołatką, dawno już przedostałby się przez kordon i wyrwał na wolność. Nie,
trzymała go tutaj jakaś ważna sprawa, sprawa mogąca bardziej jeszcze zagrażać jego życiu,
zanim nie trafi się sposób, by ją szczęśliwie zakończyć.
Mimo to zbieg ciążył mu na sumieniu. Nikt inny go nie rozpoznał, nikt nie był
odpowiedzialny za niego, a w razie gdyby przyszło do najgorszego - za ukrywanie go i
milczenie. Więc Marek trwał na warcie, obserwował młodzieńca przez cały dzień, odkąd ten
wrócił z samowolnej wyprawy. I jak dotąd chłopak ułatwiał mu zadanie. Przez cały ranek nie
odstępował Brana i trzymał się w pobliżu szpitala. Pomagał układać chrust, wraz z innymi
zniósł ostatni pokos trawy z poboczy gościńca, potem bawił się z Branem w rysowanki na
skrawku wyschniętej gliny w zagłębieniu, w którym w czasie deszczu zbierała się woda.
Gładką, litą glinę można było wyrównać za każdym razem, kiedy gra kończyła się ze
śmiechem i okrzykami. Nie, młody, pogrążony po uszy w kłopotach człowiek, który tak łatwo
naginał się do wymagań małego synka nędzarki, nie mógł być przecież zły. Tak więc
obowiązek nadzoru, jaki narzucił sobie Marek, coraz bardziej przeobrażał się w obowiązek
ochrony i protekcji.
Widział, jak Joscelin i Łazarz przechodzą przez drogę, by ze wzniesienia nad doliną
obserwować popołudniowy wymarsz obławy. Widział, jak Joscelin wraca, a chłopczyk u jego
boku tańczy i szczebiocze, i wyraźnie się czegoś domaga. Teraz obaj siedzieli pod kościelnym
murem, pochłonięci struganiem czegoś z kawałka drewna, przyniesionego ze składziku na
opał. Wystarczyło, by postąpił parę kroków od drzwi, a już widział jasną, pokrytą delikatnym
puchem główkę Brana, pochyloną nad parą dużych zręcznych dłoni, które majstrowały coś z
zapałem. Od czasu do czasu dolatywał go radosny śmiech. Coś, co przybierało tam kształt,
było źródłem tej radości. Marek dziękował Bogu za wszystko, cokolwiek mogło dać szczęście
biednemu wyrzutkowi. Czuł, że sercem stoi po stronie tego, kto przyniósł ze sobą to
błogosławieństwo.
Marek nie był jednak wolny od ludzkich ułomności, więc zżerała go ciekawość, cóż to
za cudeńka powstają pod murem kościoła. Po około godzinie poddał się i poszedł zobaczyć.
Bran przywitał go radosnym okrzykiem i pomachał w jego kierunku wystruganym z drewna
konikiem. Choć toporny i pozbawiony szczegółów, był to jednak niewątpliwie ognisty rumak,
wysoki na półtorej dłoni. Osłonięta kapturem i woalem głowa rzeźbiarza pochylała się już nad
następnym dziełem, wydobywając z kolejnego klocka coraz wyraźniejszy zarys postaci
dziecka. Szczere błękitne oczy zerknęły na moment w górę, przyjrzały się chłopcu, po czym
znów utkwiły w kawałku drewna, trzymanym w dwóch zdrowych, ogorzałych dłoniach -
gładkich i młodych. Zbieg najwyraźniej zapomniał już o ostrożności.
Brat Marek wrócił na swój punkt obserwacyjny, utwierdzony w poczuciu solidarności,
dla którego nie znajdował logicznego uzasadnienia. Mała drewniana główka, już pełna życia,
choć dopiero twarz zaczynała nabierać kształtu, ujęła go ponad wszelkie wyobrażenie...
I tak minęło popołudnie. Ściemniało się coraz szybciej, aż w końcu twórcza praca
72
przestała być możliwa. Marek nie rozróżniał już cyfr, które i tak zapisane były bezbłędnie, i
był pewien, że Joscelin Lucy - bo czemuż nie miał go nazywać jego własnym imieniem? -
skończył już albo odłożył pracę nad podobizną Brana. W chwili, kiedy w przytułku zapalono
lampy, chłopczyk, popiskując radośnie z podniecenia, wpadł do środka, żeby się pochwalić.
- Patrz, bracie Marku, to ja! Patrz, mój przyjaciel to zrobił!
I rzeczywiście, to był on. Szorstki, wybrzuszony tu i ówdzie przez nieposłuszny sęk,
któremu nóż nie dał rady, ale za to zadziorny i uśmiechnięty - jak żywy. Niestety, twórca
dzieła ulotnił się gdzieś.
- Biegnij - powiedział Marek. - Biegnij prędziutko i pokaż to swojej matce. Miała dziś
ciężki dzień, daj jej tę figurkę, na pewno się ucieszy. Idź, sam zobaczysz, że jej się spodoba!
Bran rozpromienił się, kiwnął głową i pobiegł. Od kiedy zaczął jadać regularnie i
przybrał trochę ciała, nawet nóżki stawiał już pewniej i zgrabniej.
Kiedy tylko chłopczyk zniknął, Marek wstał od pulpitu. Na dworze zmierzchało, ale
wciąż było widno. Do nieszporów została jeszcze prawie godzina. Miejsce pod kościelnym
murem było puste, wysoka, prosta postać szła ku drodze w dół zbocza, bez pośpiechu, jak
ktoś, kto zażywa wieczornego spaceru. Zatrzymała się na poboczu, rozejrzała po
opustoszałym trakcie, przeszła na drugą stronę i ześliznęła się w dół, gdzie wciąż samotnie i
dumnie siedział Łazarz.
Marek porzucił swój pulpit i trzymając się w bezpiecznej odległości, poszedł za nim.
Pod Łazarzowym drzewem panowała cisza. Potem w cieniu poruszyły się sylwetki
dwóch mężczyzn i padło zaledwie parę słów - widać tych dwóch rozumiało się bez zbędnego
gadania. Z ciemności, w której zniknęła zakapturzona postać, wynurzyła się inna, wyraźnie
widoczna na tle bladego nieba - wysoki, smukły młodzieniec, bez płaszcza, w prostej, ciemnej
odzieży, która wtapiała się w mrok. Schylił się znów pod drzewo. Marek doszedł do wniosku,
że chłopak nachylał się nad podaną mu ręką, skoro policzek do nadstawienia nie istniał. Z
pewnością jednak złożony na niej pocałunek wyrażał cześć mierzoną więzami krwi.
Szpitalna opończa pozostała pod drzewem. Widać Joscelin nie chciał wlec za sobą
cienia Saint Giles, jakimkolwiek przeciwnościom miał dzisiaj stawić czoła. Wyzuty więc ze
wszystkiego prócz tego, kim był, i tego, co miał na grzbiecie, ruszył w dolinę lekkim, długim
krokiem. Pół godziny przed nieszporami na otwartej przestrzeni wciąż jeszcze było
niebezpiecznie jasno.
Brat Marek, zdecydowany dopełnić swej powinności, ostrożnie ominął szerokim
łukiem drzewo, pod którym siedział starzec i ruszył za Joscelinem. U stóp wzgórza płynęła
młynówka, którą Lucy przesadził jednym sprężystym susem, zaś Marek trwożniej i nie tak
zgrabnie. Dalej znów świetliste błyski migotały w kamienistym korycie potoku i tym razem
Marek zmoczył sobie sandały. W półmroku nie widział wyraźnie, ale zdołał się wdrapać na
przeciwległy brzeg, nie czyniąc sobie większej szkody. Podreptał przez łąkę, starając się nie
tracić z oczu wysokiej sylwetki.
W połowie drogi między dnem doliny a klasztornym ogrodem Joscelin skręcił od
strumienia ku skrajowi lasu, między kępy drzew, które dochodziły do łęgów. Marek szedł
ufnie za nim, przemykając się od drzewa do drzewa. Jego oczy przyzwyczaiły się do
zapadającego zmroku i teraz zdawało mu się, że blednąca zorza, wolna jeszcze od wieczornej
mgiełki, z niezmienioną siłą jaśnieje w przezroczystym powietrzu. Z prawej strony, na tle
ostatnich różowiejących smug zachodu, widział wyraźnie bryłę opactwa, dachy, wieże i mur
nad strumieniem, łagodne wzniesienie uprawnych pól, a dalej murki i żywopłoty okalające
ogrody.
Nadszedł zmierzch. Nawet na otwartej przestrzeni barwy zalśniły po raz ostatni, zanim
mrok spłukał je wszystkie, po- zostawiając różne odcienie szarości. wśród drzew przyczaiły
się głębokie cienie, lecz Marek, prześlizgując się ostrożnie od krzaka do krzaka, wciąż mógł
odróżnić ten jeden ruchomy cień. Z lasu dobiegł cichy szelest, jak gdyby coś wierciło się
niespokojnie. Potem rozległo się stłumione nerwowe rżenie, uciszone, jak się zdawało,
pospieszną pieszczotą. Ktoś wyszeptał coś ciszej od szemrzących liści i ta sama dłoń po-
klepała delikatnie silny sprężysty kark. W tych dźwiękach radość i nadzieja były tak czytelne,
jak gdyby Marek słyszał wypowiedziane słowa.
Ukryty wśród drzew zakonnik dojrzał o kilka jardów od siebie majaczące jaśniejszą
73
plamą głowę i szyję srebrzystosiwego wierzchowca - maści niezbyt odpowiedniej na nocną
eskapadę. Ktoś nadal wierzył w zbiega i sprowadził tu jego konia. Co teraz miało się zdarzyć?
Ale zanim cokolwiek się zdarzyło, przez dolinę popłynął odległy, lecz czysty głos
dzwonu wzywającego na nieszpory.
Mniej więcej o tej samej godzinie brat Cadfael też spostrzegł nagle siwego rumaka i
powstrzymał muła, żeby go nie spłoszyć, podczas gdy sam zachodził w głowę, co to ma
znaczyć.
Nie spieszył się zbytnio z powrotem z Brodu Godrica. W każdej chwili mógł złożyć
dokładne sprawozdanie ze swych poczynań, a siostra przełożona okazała się równie gościnna,
co rozmowna. Rzadko widywano tu obcych, a zakonna sukienka Cadfaela była dla niego
wystarczającą rekomendacją. Przełożonej nie było więc pilno pożegnać gościa, nim nie
dowiedziała się wszystkiego o niedoszłym weselisku w opactwie i wszystkich zatrważających
wypadkach, które nastąpiły potem. Cadfael nie widział też powodu, by miał nie przyjąć
szklaneczki wina, skoro go częstowano. Tak więc w drogę powrotną wyruszył nieco później,
niż zamierzał.
Kiedy odjeżdżał, Avice z Thornbury wciąż jeszcze pracowała w ogrodzie, udeptując
ziemię wokół sadzonek z niezmiennym zadowoleniem i wigorem, tym bardziej, iż robota była
na ukończeniu. Z tą samą ukierunkowaną energią miała się odtąd wspinać po szczeblach
klasztornej hierarchii, równie uczciwa i prostolinijna, jak ambitna, lecz bezlitosna dla mniej
doskonałych sióstr, płaszczących się przed nią w chęci dorównania jej rozumem, siłą i
doświadczeniem. Wesoło pomachała mu dłonią na pożegnanie; dołeczek w policzku
zarysował się i znów zniknął. Cadfael zadumał się nad niezmywalną urodą tej twarzy. Jadąc
rozmyślał, czy będzie zmuszona ukrywać tę kobiecość, mogącą nawet biskupów wprawiać w
zakłopotanie, czy też przeciwnie, nie stanie się ona w jej rękach potężną bronią. Tak czy
owak, nie mógł nie darzyć jej szacunkiem. Co więcej, jej świadectwo, dane z tą rzucającą się
w oczy bezpośredniością, było niepodważalne.
Jechał bez postojów, ale i bez pośpiechu, pozwalając zwierzęciu poruszać się własnym
tempem. Około nieszporów przemierzał właśnie trawiastą ścieżkę nie opodal miejsca, gdzie
zginął Huon de Domville. Rozpoznał mijany dąb, a w kilka minut później, gdy między
drzewami zaczęła już prześwitywać jaśniejsza plama łąk, posłyszał na prawo od siebie
szelest, przemieszczający się równolegle z nim. Ostrożność nakazała mu się zatrzymać.
Znieruchomiał, wytężając słuch. Coś szeleściło nadal, najwyraźniej nie zamierzając się
ukrywać. Było to pokrzepiające, więc Cadfael cicho ruszył dalej, wciąż nasłuchując. Tu i tam,
gdzie zarośla były rzadsze, dostrzegał majaczącą srebrzyście sylwetkę zwierzęcia, które
posuwało się wraz z nim. Smukły rumak, jakby stworzony do galopu, blady jak widmo,
wyzierał spomiędzy gałęzi. Według Pisma Świętego, pomyślał sobie Cadfael, na siwym koniu
jeździ Śmierć. Tym razem jednak Śmierć musiała zsiąść gdzieś po drodze. Kosztowne siodło
było puste, a wodze zwieszały się luźno z końskiego karku.
Cadfael zsunął się z muła i prowadząc go za sobą, jął się zbliżać do nieziemskiego
zjawiska, przemawiając doń pieszczotliwie. Siwek, który z początku zdawał się łaknąć
towarzystwa, na widok człowieka przestraszył się i skoczył w zarośla. Cadfael szedł za nim
cierpliwie, ale ilekroć się zbliżył, koń odsuwał się, utrzymując niezmienioną odległość i
wiodąc go coraz głębiej w las. Po południu przeszła tędy obława, zaś niedawno przez
zagajnik wracali zwolnieni ze służby jeźdźcy. Być może któryś z nich wyleciał z siodła i nie
zdoławszy pochwycić spłoszonego konia, wrócił do domu pieszo. A może...
Niespodziewanie siwek ukazał się w całej krasie na niewielkiej polance, dość jasnej,
gdyż sączyło się na nią blade światło gwiazd. Pochylił łeb, żeby skubnąć mchu, ale kiedy
Cadfael się zbliżył, koń potrząsnął grzywą, uderzył kopytami i zniknął w lesie. Tym razem
mnich zrezygnował z pościgu.
W małym trawiastym kole spoczywał na wznak człowiek.
Kędzierzawa broda wskazywała w niebo, długie, czarne włosy rozsypały się wokół
głowy. Ręce miał rozpostarte i wygięte jak szpony - jedna wczepiła się w trawę, druga sięgała
ku górze. Obok głowy leżał w trawie zdobiony biret; w ciemności majaczyło zatknięte weń
białe pióro. A o kilka jardów od bezwładnej prawicy połyskiwał metalicznie długi cienki
przedmiot. Cadfael sięgnął po niego, zaciekawiony. Natrafił na rękojeść, a potem smukłe
74
ostrze, dłuższe od męskiej dłoni. Przeciągnął po nim palcem. Nie było zakrwawione, więc
zostawił je tam, gdzie leżało. W dziennym świetle więcej mogło wyjaśnić. Teraz, po ciemku,
Cadfael niewiele mógł zdziałać. Próbował wyczuć puls lub bicie serca, lecz na próżno. Ukląkł
przy leżącym i nachylił się nad jego twarzą, starając się nie zasłaniać i tak skąpego światła.
Nawet w mroku widział ściągnięte rysy, oczy wysadzone z orbit i otwarte usta, z których
wystawał pogryziony język. Podobnie jak Huon de Domvilee, Godfryd Picard został
zaskoczony w drodze powrotnej do domu - i nie przeżył tego spotkania.
Cadfael zostawił wszystko tak, jak znalazł, siwego półkrwi araba porzucił na pastwę
losu i ruszył w stronę opactwa najszybszym kłusem, do jakiego mógł zmusić zgorszonego
muła.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY
Iveta miała cały dzień na uspokojenie nerwów i przy- wdzianie fałszywej maski.
Konieczność jest najlepszym nauczycielem, a do wieczora musiała wydać się wszystkim
osobą, której nie warto pilnować, skoro i tak straż nie przepuści jej przez bramę. Dokąd
zresztą miałaby pójść? Jej ukochany ukrywał się w obawie o własne życie, jedyny przyjaciel
stracił łaski opiekunów, nawet zakonnika, który był dla niej miły, nie widziano w opactwie od
samego rana. Dokąd miała się udać, do kogo się uciec? Wszyscy ją opuścili.
Grała więc tę rolę przez cały dzień, tym staranniej i bardziej przekonywająco, im
tęskniej jej zbuntowane serce wyczekiwało wieczoru. Po południu zaczęła się skarżyć na ból
głowy i głośno medytować na temat zbawiennego wpływu świeżego powietrza w ogrodzie.
Madlen potrzebna była przy naprawie ciotczynej sukni, w której pruł się srebrny haft, więc
Agnes, skrzywiwszy pogardliwie usta, pozwoliła jej wyjść samej. Jakichże kłopotów miałoby
przysporzyć to bezwolne stworzenie?
Iveta wyszła powoli i apatycznie, a na wypadek, gdyby ją ktoś obserwował,
posiedziała trochę na kamiennej ławce w ogrodzie kwiatowym. Kiedy była już pewna, że nie
jest śledzona, wyśliznęła się zręcznie za pleciony żywopłot i po wąskiej kładce przeszła do
ogrodu zielarza. Drzwi do szopy były otwarte i ktoś krzątał się w środku. Dziewczyna zaczęła
wierzyć w powodzenie swojego planu. Brat Cadfael na pewno miał pomocnika. Leki mogły
być przecież potrzebne i pod jego nieobecność. Ktoś musiał wiedzieć, gdzie je znaleźć i jak
dawkować, nawet jeśli nie dorównywał Cadfaelowi doświadczeniem i wiedzą.
Brat Oswin zbierał właśnie pozostałości trzech glinianych miseczek używanych do
sortowania nasion i na odgłos kroków na progu wzdrygnął się przerażony. Miseczki były
pierwszą rzeczą, jaką stłukł od trzech dni, a ponieważ było ich dużo i wszystkie do siebie
podobne, miał nadzieję cichaczem pozbyć się skorup i zataić cały wypadek. Odwrócił się
nerwowo i zamarł na widok nieoczekiwanego zjawiska, które stanęło w drzwiach. Otwarł
szeroko oczy i usta, czerwieniąc się po same uszy. Sporną kwestią pozostawało jedynie, kto
spłonął głębszym rumieńcem: Oswin czy dziewczyna.
- Przepraszam, jeśli przeszkadzam - powiedziała Iveta nieśmiało. - Chciałam tylko
zapytać... dwa dni temu, kiedy źle się czułam, brat Cadfael dał mi wywar na sen. Mówił, że
zrobiony jest z maku. Czy wiesz może, który to?
Oswin przełknął ślinę, z zapałem pokiwał głową i odzyskał głos.
- Tak, to ten wywar, o tu, w tej butelce. Brata Cadfaela dziś nie ma, ale z pewnością...
jeżeli mógłbym być ci pomocny.. . Cadfael z pewnością życzyłby sobie, żebym dał ci, pani,
czego tylko zapragniesz.
- Więc mogę dostać jeszcze porcję tego wywaru? Chyba wieczorem będzie mi
potrzebny...
Nie było to kłamstwo, ale było to celowe przemilczenie i Iveta rumieniła się coraz
bardziej, gdy słomianowłosy młodzik, okrągły i niewinny jak świeżo wyklute kurczę, z taką
ufnością ofiarowywał jej swe usługi.
- Może wzięłabym podwójną dawkę? Na dwie noce? Pamiętam, ile kazał mi zażyć.
Braciszek Oswin był tak oszołomiony, że z radością podarowałby jej nawet wszystkie
zgromadzone zapasy. Dłonie drżały mu nieco, kiedy napełniał flaszeczkę i zatykał ją korkiem,
a kiedy dziewczyna równie nieśmiało wyciągnęła rękę po lek, przypomniał sobie o nakazach
reguły i spuścił wzrok - niestety, o wiele za późno, by ocalić spokój ducha.
75
 Rozstali się nader pospiesznie. Dziewczyna wyszeptała podziękowanie, oglądając się
niespokojnie za siebie, jak gdyby ktoś ją śledził, i ukryła flaszeczkę w rękawie dużo zręczniej,
niż obchodził się z nią Oswin. Ręce i nogi chłopca odmłodniały o parę lat, wykazując
wszelkie objawy dziecięcej nieporadności, lecz mimo to spojrzenie, jakim obdarzyła go na
pożegnanie, sprawiło, iż poczuł się nagle wysoki, silny i zwycięski. Stał zamyślony w
drzwiach i patrzył, jak biegła przez kładkę, zastanawiając się równocześnie, czy nie nazbyt
pochopnie odkrył u siebie zakonne powołanie. Przed złożeniem ostatnich ślubów mógłby się
jeszcze wycofać...
Tym razem nie spuszczał z niej oczu, póki nie znikła między rzędami strzyżonych
krzewów. Tkwił tak jeszcze przez parę minut, pogrążony w zadumie. Każdy stan ma swoje
wady, skonstatował ze smutkiem. Czy w klasztorze, czy poza nim, nie można mieć
wszystkiego.
Iveta pędem dopadła kamiennej ławeczki i siedziała na niej, osłonięta przed wiatrem, z
apatyczną miną i złożonymi na kolanach rękoma. Kiedy Madlen przyszła po nią, podniosła
się potulnie i podreptała za służką do gospody, gdzie bez entuzjazmu zaczęła haftować
kawałek płótna. Służył jej za tarczę od wielu tygodni, choć igłą nie władała tak zręcznie, by
musiała w nocy pruć to, co w dzień zrobiła, jak pewna dama Penelopa, o której słyszała od
wędrownego żonglera w ojcowskim domu - dawno, dawno temu.
Czekała prawie do nieszporów, aż zaczęło się ściemniać. Agnes włożyła świeżo
naprawioną suknię, a Madlen upięła jej włosy na wieczór. W czasie gdy sir Godfryd z ponurą
determinacją ścigał zbiegłego mordercę, jego żonie wypadało demonstrować religijną
żarliwość, uczęszczać na większość nabożeństw i utrzymywać dobrą opinię w oczach opata,
przeora i braci.
- Czas, żebyś zaczęła się ubierać, moja panno - warknęła ciotka, oglądając się przez
obciągnięte srebrnolitą materią ramię.
Iveta opuściła ręce na kolana - z pozoru bezsilnie, choć w rzeczywistości z całej siły
przyciskała dłoń do ukrytej w rękawie flaszeczki.
- Chyba dzisiaj nie pójdę. Źle spałam i głowa mi ciąży. Jeśli wytłumaczysz mnie, pani,
przed opatem, zjem wieczerzę z Madlen i położę się wcześniej.
Jeśli miałaby zostać w domu, Madlen naturalnie zostanie przy niej na straży, ale na to
Iveta była przygotowana.
Agnes wzruszyła ramionami z pogardliwą miną na gładkiej twarzy.
- Bardzoś słaba ostatnio. Zostań, jeśli chcesz. Madlen przygotuje ci mleko z miodem.
Udało się. Ciotka wyszła niczego nie podejrzewając. Służka nakryła mały stolik w
komnacie Ivety i przyniosła chleb, mięso i dzban mleka z miodem i winem, wprost
wymarzony, by dolać do niego gęsty, słodki syrop makowy brata Cadfaela. Zanim usiadła,
nawracała trzy razy, dziewczyna miała więc dość czasu, by odlać kubek nieszkodliwego
napoju i zastąpić go zawartością flaszeczki, a nawet, żeby dokładnie wymieszać roztwór.
Rozgrzebała jedzenie na misie, wypiła swoje mleko i z satysfakcją patrzyła, jak Madlen doi
resztę, aż się jej uszy trzęsą. Służka nie jadła wiele, co tylko wspomogło działanie syropu.
Wyniosła naczynie do kuchni i już nie wróciła. Iveta rozgorączkowana odczekała prawie
dziesięć minut, a potem poszła na zwiady. Zastała dworkę rozpartą na ławie w kącie kuchni i
chrapiącą w najlepsze.
Nie wracała po płaszcz i buty, lecz tak jak stała, w cienkich ciżemkach wybiegła w
gęstniejący na dziedzińcu zmierzch, niczym ścigany zając. Prawie na ślepo pomknęła ciemną
zieloną aleją i namacawszy poręcz mostku, przedostała się nad połyskującą w mroku srebrną
nitkę młynówki. Po wygwieżdżonym niebie wciąż jeszcze snuła się mgiełka, lecz spoza niej
lśniła blada poświata. Powietrze było świeże, zimne, uderzało do głowy jak wino. Z kościoła
dochodziły powolne, żarliwe śpiewy. Och, dzięki Bogu! Dzięki Bogu i dzięki Simonowi!
Jedyny wierny przyjaciel...
Joscelin czekał oparty o ścianę w cieniu pod szerokim okapem pracowni zielarza.
Wyciągnął ręce i przygarnął ją do piersi, a ona namiętnie oplotła go szczupłymi ramionami.
Stali tak dłuższą chwilę bez słowa, wstrzymując oddech, rozpaczliwie przytuleni do siebie.
Wokół było zupełnie cicho, jak gdyby młynówka, strumień i sama rzeka zatrzymała się w
biegu, wiatr ustał, a rośliny nagle zamarły.
76
 A potem wróciła rzeczywistość, zmiatając wszystko, nawet pierwsze, więznące w
gardle słowa miłości.
- Och, Joss, nareszcie!
- Kochanie, moje kochanie... Ciszej, chodź szybko! Tędy... Łap się mnie!
Chwyciła go posłusznie za rękę i pobiegła za nim w ciemności. Nie wracali tą samą
drogą. Młynówka została z tyłu, teraz musieli przedostać się przez potok. Wyszli z
zamkniętego ogrodu na skraj uprawnych pól, świeżo zaoranych, które opadały w dół ku
Meole. Tuż za płotem Joss zatrzymał się na moment, wpatrując się w pusty mrok.
Nasłuchiwał jakiegokolwiek odgłosu, ale wszystko milczało.
- Jak się tu dostałeś? - szepnęła w kierunku jego ucha. - Jak dasz sobie radę... ze
mną?...
- Ciszej! Na dole w miedzy mam Briara. Simon nic ci nie mówił?
- Ale szeryf obstawił wszystkie drogi - wyszeptała, dygocząc.
- W lesie? W ciemności? Przedrzemy się.
Przygarnął ją ramieniem i zaczęli schodzić w dół, kryjąc się w cieniu żywopłotu.
Nagle zamarli w pół kroku. Ciszę przerwało głośne, rozdrażnione rżenie. Niżej nad
strumieniem krzaki zatrzeszczały gwałtownie, dobiegł z nich odgłos kopyt i męski głos.
Rozległy się spłoszone nawoływania i z zarośli wypadł Briar, ciągnąc za sobą jakiegoś
człowieka. W mroku tańczyło kilka niewyraźnych sylwetek, które usiłując nie dać się
stratować, próbowały schwytać i uspokoić boczącego się konia.
Zbrojni ludzie, ludzie szeryfa, zagradzali im drogę ku wolności. Ucieczka tędy była
już niemożliwa, Briar przepadł. Joscelin obrócił się bez słowa, pociągając za sobą Ivetę, i pod
osłoną krzewów zaczął wściekle wspinać się z powrotem.
- Kościół - syknął w odpowiedzi na jej przerażone pytania. - Drzwi do zakrystii.
Nawet jeśli nieszpory jeszcze się nie skończyły, wierni stali w chórze. Mieli szansę
wśliznąć się niepostrzeżenie do nie oświetlonej nawy wielkiego kościoła, a potem wymknąć
się na zewnątrz przez zachodnie odrzwia - jedyne, które wychodziły poza klasztorny mur, a
które zamykano tylko w czasie wojny lub oblężenia. Nadzieja była nikła, ale w najgorszym
razie pozostawał jeszcze azyl w świętym przybytku.
Zdradził ich szybki ruch. W dole, nad wodą, obok prychającego i boczącego się Briara
ktoś zawołał:
- Tam, biegnie z powrotem do ogrodu! Teraz już go mamy! Za nim!
Ktoś się zaśmiał i kilka sylwetek bez pośpiechu ruszyło w górę po zboczu. Byli już
pewni, że zbieg im nie ujdzie.
Joscelin i Iveta, trzymając się za ręce, biegli przez ogród zielarza, przez kładkę i aleję
między czarnymi, równymi rzędami żywopłotów, aż na groźną, otwartą połać wielkiego
dziedzińca. Nie mieli wyboru, została im tylko ta droga. Gęstniejące ciemności chłonęły
twarze i postacie, ale nie mogły ukryć pospiesznych ruchów. Nie zdołali dotrzeć do klasztoru.
Na drodze stał uzbrojony mężczyzna. Zbiegowie pobiegli ku bramie, gdzie paliły się zatknięte
w mur pochodnie, ale w tym samym kierunku rzuciło się też dwóch pachołków. Z ogrodu
spokojnie wyłaniali się zadowoleni z siebie prześladowcy. W migoczącym świetle pochodni
zamajaczyła rozanielona twarz ich przywódcy. Był to ten sam domyślny, a może tylko dobrze
poinformowany człowiek, który podsunął sierżantowi myśl o przeszukiwaniu zagrody
biskupa i otrzymał za to nagrodę. Tym razem znów mu się poszczęściło. Szeryf z gromadą
ludzi przetrząsał lasy, a oto pozostała garstka wytropiła i ujęła przestępcę.
Joscelin pociągnął Ivetę w kąt przy ścianie gospody, gdzie kamienne schodki
prowadziły do wejścia, i zasłonił ją swoim ciałem. Był bez broni, ale pachołkowie zbliżali się
wolno i ostrożnie, póki krąg nie zwarł się ciasno. Nie odrywając oczu od prześladowców, Joss
odezwał się przez ramię ze śmiertelną powagą:
- Zostaw mnie, kochana, wejdź do środka. Nikt cię nie tknie, nikt nie ośmieli się
stanąć ci na drodze.
- Nie! - szepnęła odruchowo. - Nie zostawię cię!
Ale natychmiast zrozumiała, że w ostatniej, rozpaczliwej próbie ucieczki będzie mu
tylko zawadą, więc z cichym szlochem weszła po schodach na próg, jak jej kazał. Tam się
zatrzymała - na tyle daleko, by nie przeszkadzać i dać mu swobodę ruchów, a dość blisko, by
77
- cokolwiek miało go spotkać - podzielić jego los: obojętne, czy niósł zagładę, czy ocalenie.
Nawet jednak ten moment wahania przykuł jego uwagę. Odwrócił gwałtownie głowę.
- Na miłość Boską, idź! - zawołał.
Zbrojni wykorzystali okazję i w jednej chwili otoczyli go z trzech stron, jak psy
spuszczone ze smyczy. Lecz i tak zwycięstwo nad bezbronnym człowiekiem nie miało im
przyjść łatwo.
Dotąd wszystko przebiegało w osłupiałej ciszy. Nagle zerwał się chaotyczny gwar:
sierżant pokrzykiwał na swych podkomendnych, odźwierni, nowicjusze i świeccy bracia
zbiegali się zewsząd, by sprawdzić, co się dzieje. Słychać było pytania, odpowiedzi; wrzawę,
zdolną umarłego postawić na nogi. Pierwszy, który rzucił się na Joscelina, albo przeceniał
własne siły, albo nie docenił przeciwnika, bo nadział się wprost na potężny cios pięścią, który
odrzucił go w tył, na dwóch towarzyszy, zwalając ich przy okazji z nóg. Lecz równocześnie z
drugiej strony dwóch innych ludzi szarpało już Joscelina za odzież. I chociaż chłopak wbił z
rozmachem łokieć w brzuch tego, który go trzymał za kaftan, aż pachołek zgiął się wpół, to
jednak drugi napastnik zdążył pochwycić zwisający koniec jego kapuzy i okręcić go wokół
dłoni, zacieśniając uścisk tak, żeby przydusić ofiarę i zmusić ją do poddania. Joscelin targnął
się do przodu. Nie zdołał się uwolnić, ale materiał rozdarł się na tyle, by chłopak mógł złapać
oddech. Z wściekłym okrzykiem kopnął na oślep w tył, w goleń. Mężczyzna puścił go i
odskoczył, pocierając obolałą nogę. Joscelin wykorzystał tę chwilę i dał nura za nim, sięgając
po jego sztylet. Rękojeść sama wskoczyła mu do ręki. Gładko jak po maśle wyciągnął nóż i
zatoczył nim krąg wokół siebie. Ostrze błysnęło w świetle pochodni.
- Teraz chodźcie! Tanio życia nie sprzedam, zapłacicie krwią!
- Sam się prosi! - zawył sierżant. - Dalej, na niego! Niech jego krew spadnie na jego
głowę!
Szczękały dobywane miecze, pół tuzina błyskawic rozjarzyło się i zgasło w mroku.
Gwar ucichł, gapie wstrzymali oddech. I w tej ciszy z kościoła wysypali się mnisi, zaskoczeni
przy końcu nieszporów głośną awanturą, tak niecodzienną w ich spokojnej enklawie. Przez
dziedziniec jak grom przetoczył się gniewny głos, donośny i władczy:
- Stać! Niech nikt nie waży się uderzyć!
Wszyscy zamarli na miejscach, tylko twarze zwróciły się nieśmiało i ostrożnie w
stronę, skąd dobiegł głos. Opat Radulfus, tak zwykle powściągliwy, surowy, lecz opanowany,
stał na skraju pola bitwy i w czerwonym świetle pochodni wyglądał jak anioł zagłady w dzień
Sądu. Oczy gorzały mu w ostrej, zimnej jak lód twarzy. W porównaniu z nim stojący tuż obok
przeor, mimo wielkopańskiej godności i wyniosłej postawy Normana, wyglądał blado i
nieistotnie. Z tyłu za nimi tłoczyli się bracia, wytrzeszczając oczy w oczekiwaniu, aż
błyskawice uderzą.
Nogi odmówiły Ivecie posłuszeństwa. Klapnęła bezsilnie na najwyższy schodek i
oparła głowę na kolanach z obezwładniającą ulgą. Opat tu jest, nie będzie zabijania, nie,
jeszcze nie teraz, teraz tylko prawo, a jeśli śmierć, to w majestacie prawa. Teraz pomału, po
kroczku, i nie patrzeć za daleko. Modliła się żarliwie, bez słów, błagała o cud.
Kiedy już udało jej się opanować wstrząsające całym ciałem drżenie i znów unieść
głowę, dziedziniec zdawał się być wypełniony ludźmi, a gdy się rozejrzała, zobaczyła, że
wciąż napływają nowi. Przybył Gilbert Prestcote - właśnie zsiadł z konia pod sklepieniem
bramy. Uczestnicy obławy, powracający na własną rękę do domu, nadjeżdżali pojedynczo i
parami, zdumieni i zaskoczeni tym, co tu zastali, przetrząsną- wszy wprzódy całą okolicę.
Chwilę trwało, nim przy pełzającym świetle szeryf rozpoznał w przypartym do muru
człowieku podejrzanego o morderstwo i kradzież, za którym bezowocnie uganiał się dwa dni
po lasach. Pospiesznie zbliżył się wielkimi krokami.
- Miłościwy opacie, cóż to ma znaczyć? Ścigany przez nas rozbójnik tu, pod twoim
dachem? Co tu się dzieje?
- Tego właśnie staram się dociec - odparł kwaśno Radulfus. - Zaiste, znalazł się pod
moim dachem i pod moją jurysdykcją. Za waszym pozwoleniem, sir Gilbercie, mam więc
prawo w sprawie tej bezwstydnej awantury - powiódł w krąg po twarzach zbrojnych
błyszczącymi oczyma. - Schowajcie broń, wszyscy. Nie pozwolę, by na mojej ziemi błyskała
stal i komukolwiek czyniono gwałt. - To samo przenikliwe spojrzenie spoczęło na Joscelinie,
78
przyczajonym w kącie ze sztyletem w garści. - Zda mi się, młody człowieku, że raz już
miałem ci to sposobność mówić. Ostrzegałem także, że w tym domu jest cela pokutna i że
znajdziesz się w niej, jeśli choć raz jeszcze dotkniesz tu miecza. Co masz na swoją obronę?
Joscelin rozpostarł ramiona, ukazując, że nie ma przy sobie pochwy sztyletu ni
miecza. Odzyskał już oddech na tyle, by odezwać się żywo:
- Nie przyniosłem broni pod twój dach, ojcze. Patrz, jaki tłum mnie otacza!
Pożyczyłem sobie, co mi wpadło w rękę, nie żeby odebrać komuś życie, ale by bronić swego.
Życia i wolności! Bo wbrew temu, co ci o mnie powiedzą, nie kradłem i nie mordowałem, i
będę to powtarzał przed tobą czy kimkolwiek innym, póki mi tchu starczy!
Tchu zaczynało mu właśnie brakować, częściowo z wysiłku, częściowo zaś dlatego, że
dławił go gniew.
- Czy chcesz, żebym ulegle poddawał głowę pod stryczek, kiedy nie zrobiłem nic
złego?
- Chcę, żebyś ze mną i tymi świeckimi władzami rozmawiał nieco pokorniej -
powiedział oschle opat - i poddał się prawu. Oddaj sztylet, sam widzisz, że teraz na nic ci on.
Joscelin z ponurą miną przez dłuższą chwilę wpatrywał się weń wrogo. Potem nagle
wyciągnął broń rękojeścią w stronę jej właściciela, który ujął ją ostrożnie, z wyraźną ulgą
wsunął na powrót do pochwy i wycofał się z kręgu.
- Ojcze - to było wyzwanie, nie prośba - oto zdaje się na twoją łaskę, sprawiedliwości
zaś twej ufam bardziej niż prawu. Znajduję się w miejscu, które tobie podlega, i zrobiłem, coś
kazał. Zanim oddasz mnie szeryfowi, przesłuchaj mnie ze wszystkiego, cokolwiek czyniłem,
a ja przysięgam, że opowiem ci całą prawdę. To jest, co się tyczy moich własnych uczynków
- dodał pospiesznie i stanowczo, bo ludzi, którym tyle zawdzięczał, nie miał zamiaru w to
wciągać.
Opat spojrzał na Gilberta Prestcote'a, a ten w odpowiedzi uśmiechnął się pobłażliwie.
Teraz już nie ma po co się spieszyć. Zbieg został ujęty i drugi raz nie umknie. Prawo zaś nie
ucierpi, jeśli podporządkuje się zwierzchniej władzy opata.
- Z przyjemnością uczynię zadość twemu życzeniu, ojcze, z tym że nie zrzeknę się
roszczeń do tego człowieka. Oskarżony jest o kradzież i mord, a ja mam obowiązek
przytrzymać go w lochu i doprowadzić przed oblicza sędziów. I tak też zrobię - chyba że tu i
teraz przedłoży nam obu dostateczny dowód swej niewinności. Niechaj wszystko się dzieje
jawnie i sprawiedliwie. Przesłuchaj go, jeśli chcesz; to, co powie, mnie także się przyda.
Lepiej będzie, jeśli zamknę go pewien jego winy, a twoje wątpliwości, jeśli masz takowe,
nareszcie się rozwieją.
Iveta już się podniosła. Niespokojnie przyglądała się twarzom, kapryśnie zmiennym w
chybotliwym świetle. W bramie wciąż pojawiali się jeźdźcy i na widok tej sceny otwierali
szeroko usta ze zdumienia. W tłumie dostrzegła świeżo przybyłego Simona, równie
zdziwionego i zaskoczonego, jak reszta. Za nim stał tak samo osłupiały Guy. Nie każdy tu
więc był wrogiem. Kiedy ponad ramieniem przeora Roberta napotkała ostre spojrzenie
czarnych oczu Agnes, która też wyszła z nieszporów, nie spuściła wzroku, tym razem za
bardzo wyparła się dawnej siebie, by mogła się jeszcze cofać. Tym razem to nie ona czuła się
niepewnie, nie jej oczy, pełne otwartej wrogości, wędrowały ku bramie, ilekroć ktoś się
zjawił, i rozczarowane podążały z powrotem ku ukochanemu. Agnes czekała, miała nadzieję,
że mąż wreszcie wróci i narzuci wszystkim swój autorytet, który pod jego nieobecność
wyślizgiwał jej się z rąk. Bała się tego, co może się stać, nim nie wróci jej małżonek, by
wszystkim pokierować.
Iveta zaczęła schodzić ze stopni, na które przedtem wdrapała się po omacku na prośbę
Joscelina. Szła bardzo powoli, stopień po stopniu, jak gdyby bała się zburzyć napiętą ciszę na
dole.
- Bez wątpienia zdajesz sobie sprawę - rzekł Radulfus, patrząc na Joscelina z miną
nadal poważną, choć już nie tak wzburzoną - że prawo cię poszukuje, odkąd po zatrzymaniu
uciekłeś, skacząc do rzeki. Powiedziałeś, że szczerze wyjawisz swoje czyny. Gdzie się
ukrywałeś przez cały ten czas?
Przysiągł i teraz musiał dotrzymać słowa.
- Pod płaszczem i welonem trędowatego- powiedział bez ogródek - w przytułku Saint
79
Giles.
Przez wielki dziedziniec przeleciał głośny szmer, niemal westchnienie. Zarówno
goście, jak bracia z zabobonnym Mnichem wpatrywali się w człowieka, który nie zawahał się
szukać azylu w takim miejscu. Opat nie szemrał i nie wzdychał, z powagą przyjął odpowiedź,
ani na chwilę nie spuszczając oczu z twarzy młodzieńca.
- Sądzę, że z trudem przyszłoby ci znaleźć tam schronienie bez pomocy. Kim był ten,
który podał ci rękę?
- Powiedziałem, że się tam ukryłem - odparł spokojnie Lucy. - Nie mówiłem, że
prosiłem o pomoc, ani też, że ją otrzymałem. Odpowiadam za swoje czyny, nie czyny moich
bliźnich.
- Tak - powiedział opat z namysłem. - Zdaje się, że jednak byli jacyś bliźni. Wątpię na
przykład, czy zdecydowałbyś się ukryć we dworze swego pana - a wszystko przemawia za
tym, że przez czas jakiś tak było - gdybyś nie miał druha, który by cię osłaniał. Poza tym, jeśli
pamiętam, ten siwek, którego właśnie wyprowadzają z ogrodu - stoi tam pod strażą, całkiem
jak ty - jest tym samym koniem, którego dosiadałeś, kiedy się poprzednio widzieliśmy.
Wykradłeś go bez pomocy? Wątpię.
Iveta zerknęła ponad ramieniem Joscelina w miejsce, gdzie stał Simon, i spostrzegła,
że cofa się krok w tył, w głębszy cień. Niepotrzebnie się martwił. Joscelin nie puścił pary z
ust. Bez zmrużenia powiek wytrzymał taksujące spojrzenie opata, a potem nagle, choć jeszcze
niezbyt pewnie, uśmiechnął się.
- Pytaj mnie o moje własne czyny - powtórzył.
- Zdaje się - przerwał gwałtownie szeryf - że potrzebny nam tu ktoś odpowiedzialny za
szpital. Ukrywanie zbiegłego mordercy to poważna sprawa.
Od strony ogrodu, spomiędzy tylnych rzędów tłumu, wybił się niespodzianie
melancholijny, pełen dezaprobaty głos:
- Ojcze, jeśli pozwolisz, będę mówił za braci z Saint Giles, bo tam właśnie służę.
Wszystkie głowy obróciły się jak na komendę, a wszystkie oczy rozszerzyły się ze
zdumienia na widok drobnej, pożałowania godnej figurki, zbliżającej się potulnie, by stanąć
przed Radulfusem. Twarz brata Marka umazana była błotem, zmierzwioną tonsurę zdobił
zwisający pęd jakiegoś wodnego zielska, zaś z habitu, przylepionego do ciała w ciężkich,
mokrych fałdach, przy każdym kroku ciekły strumienie wody. Wyglądał śmiesznie, a mimo to
brudna, rozgorączkowana twarz i pełne oddania szare oczy miały w sobie jakiś oberwańczy
majestat, i jeśli nawet w ciżbie dało się zauważyć na poły histeryczne uśmiechy albo
posłyszeć zdławione chichoty, Radulfus się nie śmiał.
- Bracie Marku! Cóż to ma znaczyć?
- Bardzo długo trwało, zanim znalazłem bród - odparł Marek tonem
usprawiedliwienia. - Przepraszam, że przychodzę tak późno. Nie miałem konia, który by mnie
przeniósł, a pływać nie umiem. Dwa razy musiałem się cofnąć, raz się przewróciłem, ale za
trzecim razem znalazłem wreszcie płytsze miejsce. W dziennym świetle nie trwałoby to tak
długo.
- Wybaczamy ci spóźnienie - rzekł Radulfus z powagą, lecz mimo całego opanowania
w jego głosie i twarzy, trudno było wciąż być pewnym, że się nie uśmiecha. - Zdaje się, że
miałeś powody przypuszczać, że będziesz tu potrzebny, bo jeśli masz nam zamiar wyjaśnić,
jakim sposobem zbieg znalazł schronienie w szpitalu, przybywasz w samą porę. Czy
wiedziałeś, że ów młody człowiek tam przebywa?
- Tak, ojcze - odpowiedział Marek otwarcie. - Wiedziałem.
- To ty go tam wprowadziłeś i ukryłeś?
- Nie, ojcze. Ale tego dnia podczas prymy zorientowałem się, że mamy o jednego
towarzysza więcej.
- I nie rzekłeś słowa? Zgodziłeś się na to?
- Tak, ojcze, to prawda. Z początku nie wiedziałem, kim jest, nie zawsze też mogłem
odróżnić go od innych, bo nosił zasłonę na twarzy. Ojcze, nie do mnie należy życie
człowieka, bym miał je poddawać pod sąd jakikolwiek prócz Bożego. Dlatego milczałem.
Jeśli postąpiłem źle, ty mnie osądź.
- A czy wiesz - spytał spokojnie opat - kto wprowadził tego młodzieńca do hospicjum?
80
 - Nie wiem, ojcze. Nie wiem nawet, czy ktokolwiek go wprowadził. Mogę snuć
przypuszczenia, ale nie wiem. Ale gdybym nawet wiedział - przyznał Marek z pokorną
otwartością - nie wyznałbym ci jego imienia. Nie mam prawa wydać lub oskarżyć
kogokolwiek poza sobą.
- Wy dwaj jesteście do siebie podobni - stwierdził opat sucho. - Ale wypada, byś nam
jeszcze powiedział, w jaki sposób doszło do tego, żeś przeszedł w bród potok Meole, ścigając,
jak rozumiem - o ile cokolwiek z tego jeszcze rozumiem! - tego młodego uciekiniera, który
był na tyle rozumny, żeby na taką przeprawę zaopatrzyć się w wierzchowca. Czy
rzeczywiście go śledziłeś?
- Tak, ojcze. Bo wiedziałem, że mogę zostać pociągnięty do odpowiedzialności za
udzielenie schronienia komuś, kto w rzeczywistości nie jest tak niewinny i dobry, za jakiego
go uważałem, choć Bóg mi świadkiem, że miałem ku temu powody. Tak więc przez cały
dzień obserwowałem go. Nawet na chwilę nie spuściłem go z oka. A kiedy o zmierzchu
odrzucił szpitalne odzienie, poszedłem za nim. Widziałem, jak odnalazł swego konia,
uwiązanego w gaju nad potokiem, i widziałem, jak się przeprawia. Byłem w wodzie, kiedy
usłyszałem, że go ścigają. Mogę zaświadczyć o wszystkim, co dzisiaj robił, i nie było w tym
nic złego.
- A tego dnia, kiedy do was przybył? - spytał ostro szeryf. - Kiedy po raz pierwszy
pojawił się wśród trędowatych? O której godzinie?
Brat Marek, niezachwiany w swej lojalności, utkwił wzrok w twarzy opata, szukając
w niej wskazówek. Radulfus skinął poważnie głową na znak, iż ten chce usłyszeć odpowiedź.
- Tak jak mówiłem, dwa dni temu podczas prymy - rzekł Marek - zauważyłem go po
raz pierwszy. Ale w tym czasie miał już szpitalną opończę i welon, który osłaniał mu twarz, i
zachowaniem nie odróżniał się od innych. Sądzę więc, że będąc tak dobrze przygotowanym,
musiał już ukrywać się u nas co najmniej od kwadransa, jeśli nie pół godziny.
- Słyszałem - zadumany opat zwrócił się do Prestcote'a - że tego samego ranka twoja
straż na podgrodziu, mój panie, spłoszyła zająca i zgubiła go w okolicach Saint Giles. O
której go widzieli?
- Zameldowali mi - odrzekł z namysłem szeryf - że dostrzegli uciekającego człowieka
na więcej niż pół godziny przed prymą, a stracili go z oczu właśnie koło Saint Giles.
Iveta zeszła o stopień niżej. Czuła się jak pogrążona we śnie, dziwnym śnie,
biegnącym jakby dwiema ścieżkami: jedna napawała ją przerażeniem, zaś druga -
nieokiełznaną nadzieją. Głosy, które słyszała, nie były wrogie. Na szczęście wuja wciąż nie
było; nie zjawił się, by rzucić na przeciwną szalę swą zaciekłą nieprzyjaźń i upartą, tępą
złość.
Stała teraz o dwa stopnie nad Joscelinem. Wyciągnąwszy rękę, mogła pogładzić
rozwichrzoną jasną czuprynę, ale bała się rozproszyć jego skupioną uwagę, więc nie dotykała
go. Kątem oka wciąż patrzyła, czy w bramie nie ukaże się najgorszy wróg. Dlatego też ona
pierwsza spostrzegła powrót Cadfaela - bo tylko ona i Agnes patrzyły w stronę bramy.
Mały muł nie miał nic przeciwko temu, żeby cały dzień dreptać sobie powoli, ale gdy
na sam koniec zmuszono go do galopu, poczuł się urażony. Swoje niezadowolenie
zamanifestował, zatrzymując się w bramie i żadną miarą nie dając się skłonić, by postąpił
choć o krok naprzód. Zaś brat Cadfael, któremu aż dotąd udawało się zmusić zwierzę do
pewne- go wysiłku, oniemiał ze zdumienia, gdy tylko zobaczył rozgrywającą się na
dziedzińcu scenę. Iveta zauważyła, że szybko przebiega wzrokiem po niespokojnych
twarzach, i wyobraziła sobie, jak musi nastawiać uszu, chcąc pochwycić wypowiadane słowa.
Zobaczył Joscelina, który spięty do skoku stał u stóp schodów, szeryfa i opata, patrzących na
siebie posępnie, i umorusaną postać młodego braciszka, którego głos w uszach Ivety brzmiał
jak słodkie pienia anioła z niższego chóru - jednego z tych, które zstępując na ziemię,
przepraszałyby, że przeszkadzają, a przed którymi żaden grzesznik nie odczuwa lęku.
Cadfael cicho zsiadł pospiesznie z muła, powierzył go opiece odźwiernego i stanął za
plecami gapiów, wciąż nie zauważony przez nikogo. Iveta uczuła, że z tajemnych przyczyn
wstępuje w nią odwaga i zeszła jeszcze o jeden stopień w dół.
- Wynika z tego, młodzieńcze - mówił rzeczowo Radulfus - że znalazłeś się w
hospicjum co najmniej kwadrans, a może nawet pół godziny przed prymą.
81
 - Do... zdobyłem płaszcz na krótko przedtem, nim wszedłem do kościoła - Joscelin
zagapił się nieco i teraz już uważniej dobierał słowa.
- I pouczono cię, jak się masz zachowywać?
- Byłem już na prymie, znam liturgię.
- Być może, ktoś jednak musiał choć w paru zdaniach wyłożyć ci cały porządek dnia
w Saint Giles - nastawał łagodnie opat.
- Potrafię obserwować ludzi i naśladować ich nie gorzej, niż ktokolwiek inny.
- Dowiedliśmy już, ojcze - przerwał niecierpliwie Prestcote - że był tam na długo
przed siódmą rano. Ale nie znamy sposobu, by odgadnąć godzinę śmierci lorda Domville'a.
Cadfael zdążył tymczasem zorientować się w sytuacji. Odkrywszy, iż ani uprzejme
prośby, ani próby przepchnięcia się nie docierają do zasłuchanej ciżby, energicznie puścił w
ruch łokcie i utorował sobie drogę aż na sam przód. I zanim ktokolwiek zdążył się odezwać,
puszczając kwestię czasu w niepamięć, Cadfael, który docierał już do pierwszego rzędu
gapiów, zawołał głośno:
- To prawda, mój panie, ale jest sposób, by się dowiedzieć, kiedy ostatni raz widziano
go żywego i zdrowego. Na ten okrzyk ludzie się rozstąpili, a Cadfael wydostał się wreszcie z
tłumu i stanął przed szeryfem i opatem, którzy jak na komendę odwrócili się w stronę intruza,
marszcząc brwi.
- Brat Cadfael! Masz coś do powiedzenia w tej sprawie, bracie?
- Otóż... - zaczął Cadfael, lecz przerwał, spozierając z troską na dygoczącą figurkę
Marka. Uczynił wysiłek, żeby zebrać myśli i zmartwiony potrząsnął głową. - Ależ, ojcze, czy
nie byłoby dobrze, żeby brat Marek zmienił ten mokry habit i napił się czegoś gorącego,
zanim zaziębi się na śmierć?
Radulfus przyjął tę wymówkę ze skruchą.
- Masz całkowitą słuszność powinienem był go odesłać od razu. Wszelkie dalsze
wyjaśnienia, jeśli takowe okażą się potrzebne, może spokojnie złożyć, gdy przestanie
szczękać zębami. Dalej, bracie, przebierz się w suche rzeczy, idź do kuchni i niech brat Piotr
zrobi ci mleka z miodem. No, biegnij już!
- Chciałbym mu jeszcze zadać jedno pytanie, nim pójdzie - wtrącił Cadfael spiesznie. -
Czy dobrze słyszałem, bracie, że śledziłeś tego chłopca i przyszedłeś za nim aż tutaj? Cały
czas miałeś go na oku?
- Od samego rana - rzekł Marek - nie spuściłem go z oka na dłużej niż pięć minut.
Opuścił przytułek dopiero jakąś godzinę temu, a ja przybiegłem tu za nim. Czy to ma
znaczenie?
Pytanie kierował do brata Cadfaela, bo nie wiedział dokładnie, o czym ów myśli, ale
zadowolone kiwnięcie głową starczyło mu za pochwałę.
- Dobrze, zmykaj! Świetnie się spisałeś.
Marek skłonił się przed opatem i z ulgą wymknął się do kuchni, zostawiając za sobą
mokre ślady. Skoro Cadfael powiedział, że spisał się świetnie, i on był kontent.
- Teraz - odezwał się Radulfus - może nam wyjaśnisz, co miałeś na myśli, mówiąc, że
potrafisz określić, kiedy po raz ostatni widziano lorda Domville'a żywego i w dobrym
zdrowiu.
- Wykryłem i odnalazłem świadka - rzekł Cadfael - który na pierwsze żądanie szeryfa
potwierdzi, iż Huon de Domville spędził ostatnią noc przed śmiercią w swoim myśliwskim
dworze i że odjechał stamtąd dopiero rankiem, niecałe pół godziny po szóstej. A także, że gdy
wsiadał na konia, by powrócić do swej siedziby na podgrodziu, cieszył się doskonałym
zdrowiem. Ścieżka, na której go znaleźliśmy, wiedzie wprost z owego dworku. Zaś świadek,
ośmielę się twierdzić, jest wiarygodny.
- Jeśli to, co mówisz, jest pewne - rzekł po chwili Prestcote - jest to rzecz wielkiej
wagi. Kim jest ów świadek! Zdradź nam jego imię!
- Nie jego, a jej - sprostował Cadfael. - To kobieta. Huon de Domvilee spędził ostatnią
noc przed śmiercią u swej wieloletniej kochanki, niejakiej Avice z Thornbury.
Wstrząs, który przeszedł przez szeregi cnotliwych braci, podobny był letniemu
szkwałowi, jaki gnie ku ziemi łany dojrzałej pszenicy. Głośne westchnienie oburzenia
wyrwało się z wielu piersi, a habity zaszeleściły jak suche łodygi. Żeby w przeddzień ślubu
82
uciekać do innej kobiety! I to na dodatek po wieczerzy z opatem! Dla tych, którzy
poprzysięgli celibat, nawet widok narzeczonej, młodej i ślicznej, był niepokojący. Ale
utrzymanka, odwiedzana w wigilię sakramentu małżeństwa, to pogwałcenie czystości i
wierności małżeńskiej!
Szeryf należał do świata pozbawionego tych złudzeń. Dla niego postępek ten był
bardziej zrozumiały niż oburzający. Także opat, usłyszawszy słowa Cadfaela, nie zmieszał się
zbytnio. Mógł sam nie doświadczyć cielesnych uniesień, lecz długi żywot i mądrość umysłu
nie pozwalały mu przymykać oczu na fakt, że istnieją. Tak więc wzmianka o Avice nie
wstrząsnęła nim.
- Zapewne przypominasz sobie, ojcze - ciągnął Cadfael, skupiwszy na sobie uwagę
wszystkich obecnych - że pokazywałem ci błękitne kwiaty janowca, jakie miał na czapce, gdy
go odnaleziono. Kwiat ten odnalazłem koło myśliwskiego dworku, rośnie tam i potwierdza
zeznanie tej kobiety. Sama zatknęła mu w czapkę bukiecik, kiedy ją opuszczał. Z dworu do
miejsca, gdzie wpadł w zasadzkę i zginął, jest ponad dwie mile. Twoi ludzie, sir Gilbercie,
sami zaświadczyli, że wypłoszyli młodego Lucy'ego z kryjówki ponad pół godziny przed
prymą. Dlatego też nie może on być człowiekiem, który zastawił pułapkę na Huona de
Domville i zabił go. W czasie gdy strażnicy ścigali go przez podgrodzie aż do przytułku,
baron mógł mieć za sobą najwyżej pół mili.
Iveta zeszła z ostatniego schodka, stanęła u boku Joscelina i wsunęła rękę w jego dłoń.
Ścisnął ją kurczowo, nieświadom, że sprawia jej ból, i wciągnął powietrze w płuca tak
głęboko, iż zdawało jej się, że wraz z nim zaczerpnął nowego życia dla siebie i dla niej.
Agnes wciąż zerkała ku bramie, wyciągając szyję, ale ten, kogo szukała, nadal się nie
pojawiał. Rysy miała ściągnięte złością, zastygłe, lecz nie odezwała się ani słowem. Iveta
spodziewała się raczej wybuchu niedowierzania, sądziła, że ciotka podda w wątpliwość słowa
brata Cadfaela i tej kobiety, a nawet świadectwo ludzi szeryfa. Ludzie często nie potrafią
dokładnie określić czasu, łatwo więc o spór, gdy półgodzinna różnica może zdecydować o
wszystkim. Ale Agnes milczała, nie dając poznać trawiącego ją gniewu i niepewności.
Radulfus wymienił z szeryfem długie i znaczące spojrzenie, po czym znów zwrócił się
do Joscelina.
- Przyrzekłeś mi, że będziesz mówił prawdę. Zadam ci teraz pytanie, którego dotąd nie
zadałem. Czy odegrałeś jakąkolwiek rolę w zabójstwie Huona de Domvilee?
- Nie - odparł Joscelin stanowczo.
- Pozostaje więc zarzut, który on sam wniósł przeciwko tobie. Czy go okradłeś?
- Nie! - W jego głosie przebijała wzgarda, której nie zdołał opanować.
Radulfus odwrócił się znów do szeryfa. W kącikach ust błąkał mu się blady
uśmieszek.
- Co się tyczy zarzutu morderstwa, brat Cadfael zaprowadzi cię do tej kobiety, byś z
nią pomówił, i sam osądzisz, czy można jej ufać. Jeśli zaś chodzi o twoich własnych ludzi, nie
ma chyba potrzeby kwestionować ich prawdomówności. Wydaje mi się, że w tej sprawie
należy uznać, że jest niewinny.
- Jeśli to wszystko prawda - zgodził się skwapliwie Prestcote - nie może być
mordercą. Sam przesłucham tę kobietę. Czy wciąż jest w myśliwskim dworku? - zapytał
Cadfaela.
- Nie - odparł zakonnik nie bez pewnej uciechy na myśl, jakie poruszenie wywoła jego
odpowiedź. - Jest teraz u sióstr benedyktynek w Brodzie Godrica, gdzie wstąpiła do nowicjatu
i zamierza złożyć wszystkie śluby.
Tym razem nawet Radulfus zamrugał oczyma, stanowiło to nie lada osiągnięcie, w
porównaniu z którym przyprawienie całego zakonu o wstrząs było niczym.
- Oceniasz, że jest wiarygodnym świadkiem? - spytał łagodnie, w ułamku sekundy
odzyskawszy kontrolę nad sobą, podczas gdy patrycjuszowski nos przeora Roberta wciąż był
siny i skrzywiony z oburzenia, a szeregi braci za jego plecami nadal falowały.
- To jest jasne jak słońce, ojcze. Szeryf sam to osądzi. Jestem przekonany, że jaka by
nie była, z pewnością nie udaje i nie kłamie.
Wiedział, że opowie im, nie ukrywając niczego, całą historię swego życia, którego się
nie wstydziła, i że jedyne, co mogą wobec niej odczuć, to podziw. Prestcote, jako człowiek
83
praktyczny, na pewno doceni jej klasę.
- Szlachetny szeryfie i ty, ojcze - podjął - możemy więc przyjąć, iż, o ile
przesłuchawszy panią Avice uznacie jej świadectwo za prawdziwe, uznacie również, że
Joscelin Lucy jest całkowicie niewinny zbrodni popełnionej na Huonie de Domvilee?
- To oczywiste - powiedział bez wahania Prestcote. - W takim przypadku zarzut musi
upaść.
- Zatem - słuchajcie mnie uważnie! - musicie także przyznać, że dziś był on pod stałą
obserwacją brata Marka, jak rzekł nam sam Marek, i nie czynił niczego, za co można by go
winić.
Opat przyjrzał mu się uważnie.
- To także musimy przyznać. Zdaje mi się, bracie, iż masz jakiś szczególny powód, by
tak usilnie zwracać na to naszą uwagę. Czy coś się stało?
- Tak, ojcze. Coś, o czym winienem był powiedzieć wam od razu, gdybym zaraz po
przyjeździe nie natrafił na równie poważną sprawę. Szczęśliwy, kto może powiedzieć, że dziś
przez cały czas był z nim uczciwy człowiek, który stanie mu za świadka, iż nie uczynił nic
złego. Bo raz jeszcze popełniono zbrodnię w lasach koło Saint Giles. Mniej niż godzinę temu,
wracając do domu, przypadkiem spostrzegłem puszczonego samopas konia. Nie mogłem go
złapać i szedłem za nim, aż trafiłem na polanę, na której leżał i nadal leży martwy człowiek
-jak mi się zdaje, uduszony podobnie jak tamten. Mogę was zaprowadzić w to miejsce.
W zaległej wokół śmiertelnej ciszy Cadfael powoli obrócił się ku Agnes, która stała
skamieniała z trwogi.
- Pani, z bólem przynoszę ci te wieści, ale to pewne, mimo że było ciemno, a koń też
należał do niego...

ROZDZIAŁ JEDENASTY
Na moment wszyscy zamarli. Agnes stała zesztywniała i pobladła, jak zamieniona w
słup soli. Potem nagle ożyła. Z rozdzierającym krzykiem gniewu i żałości, z łopotem spódnic,
okręciła się w miejscu i nie bacząc na szeryfa, opata, siostrzenicę i całą resztę, rzuciła się
między wystraszonych braciszków, którzy pospiesznie ustępowali jej z drogi. Joscelina Lucy
nie zaszczyciła nawet spojrzeniem. Istniał dla niej jeden i tylko jeden człowiek i na nim
wyładowała swą furię.
- Ty!... Ty! Gdzie jesteś, tchórzu, morderco, pokaż się i spójrz mi w twarz! Ty, ty,
Simonie Aquillon, to ty zabiłeś mojego męża!
Gapie pierzchali przed jej roziskrzonym wzrokiem i uniesionym do ciosu ramieniem.
- Chodź tu, przeklęty morderco, i spojrzyj mi w oczy! Słyszysz?!
Słychać ją było bez wątpienia na całym podgrodziu, gdzie zapewne niejeden żegnał
się z zabobonną trwogą, myśląc, iż to demon ściga jakiegoś arcygrzesznika. Simon zaś stał
jak wmurowany, zbyt osłupiały, żeby cofnąć się choć o krok. Bez słowa, z otwartymi ze
zdumienia ustami patrzył, jak wreszcie zatrzymała się przed nim wyzywająco. W świetle
pochodni jej czarne, zogromniałe oczy jarzyły się czerwonym blaskiem. Stojący obok Guy
spozierał bezradnie to na jedno, to na drugie, aż w końcu wycofał się chyłkiem z tego pola
walki na śmierć i życie.
- Ty go zabiłeś! Nikt inny poza tobą nie mógł tego zrobić. Odjechałeś tuż za nim, w
obławie byłeś tuż obok niego, przecież wiem, słyszałam, jak was ustawiali. Ej, Fitz-John,
powiedz im wszystkim, niech się dowiedzą! Za kim jechał ten człowiek?
- Zaraz za sir Godfrydem - przyznał Guy oszołomiony.- Ale...
- Właśnie, zaraz za nim! A w drodze powrotnej, w tym gęstym lesie, łatwo mu było
napaść go znienacka. Późno wróciłeś do domu, Simonie Aquillon, i cichaczem. A postarałeś
się, żeby mój mąż już nigdy nie wrócił!
Szeryf i opat, przerażeni i zdumieni jak wszyscy, przysunęli się bliżej, chcąc
dokładnie widzieć całe zajście, jak dotąd jednak nie próbowali interweniować. Ta kobieta
postradała zmysły. To właśnie wyjąkał Simon, kiedy wreszcie odzyskał głos, z trudem
przełykając ślinę i nadal nie mogąc złapać tchu.
- Na miłość Boską, cóż zrobiłem, żeby mnie tak oczerniać? Nie jestem winny jego
śmierci i w ogóle nic o niej nie wiem... Ostatnim razem widziałem sir Godfryda trzy godziny
84
temu, żył wtedy i przeszukiwał las tak jak my wszyscy. Ta nieszczęsna dama oszalała z
żałości i rzuca się na pierwszego...
- Na ciebie! - krzyknęła. - I choćby was było tysiąc, ciebie wywlekłabym z tłumu! Bo
ty to zrobiłeś! Wiesz o tym równie dobrze, jak ja! Na nic nie zda się zaprzeczać!
Simon odwrócił się z rozpaczą do szeryfa i opata, rozkładając bezradnie ręce.
- Po co, dlaczegóż miałbym nawet myśleć o zabiciu człowieka, który był mi
przyjacielem? Z którym nigdy się nie poróżniłem? Co miałoby mnie pchnąć do takiego
czynu? Sami widzicie, że oszalała.
- Sam wiesz, że się z nim pokłóciłeś! - rozwrzeszczała się wściekle Agnes. -
Dlaczego? Dlaczego? Jeszcze masz czelność pytać? Dlatego, że podejrzewał - a nawet był
pewien - że zabiłeś swego pana i wuja!
Potok oskarżeń płynął coraz zacieklej, tym razem jednak Simon wciągnął gwałtownie
powietrze, zbladł jak ściana i znieruchomiał. Po chwili z głośnym westchnieniem otrząsnął się
z osłupienia i żarliwie zaczął się bronić.
- Jakże to? Przecież wszyscy wiedzą, że mój wuj mnie odprawił, zwolnił całą asystę i
odjechał samotnie. Poszedłem spać, jak mi kazał. Spałem długo i obudzili mnie dopiero,
kiedy wyszło na jaw, że nie wrócił...
Agnes zmiotła jego wyjaśnienia pogardliwym machnięciem ręki.
- Tak, poszedłeś do łoża, nie wątpię... i opuściłeś je znowu, by wykraść się w nocy i
zastawić pułapkę. Bez trudu wyszedłeś i wróciłeś nie zauważony, gdy już dokonałeś
ohydnego dzieła. Można wyjść z domu i wejść doń nie tylko przez frontowe drzwi, któżby
zresztą śmiał cię pytać, dokąd idziesz? Kto miał wszystkie klucze? Kto poza tobą mógł
zyskać na śmierci starego? I nie tylko dziedzicząc po nim, o nie! Jeśli masz czelność,
zaprzecz tu, przed wszystkimi, że przyszedłeś do mego męża wieczorem tegoż dnia, kiedy
przyniesiono ciało, przyszedłeś, zanim twój wuj zdążył ostygnąć, żeby układać się z nami, że
zastąpisz go przy ołtarzu, odziedziczysz narzeczoną, splendor i całą resztę. Zaprzecz temu, a
ja tego dowiodę! Moja dworka też przy tym była!
Simon z obłędem w oczach rozejrzał się po wpatrzonych w niego twarzach.
- Czemużbym nie miał uczciwie prosić o rękę Ivety? - zaprotestował. - Majątkiem
bym jej dorównał i nikt nie poniósłby ujmy. Poważam ją i szanuję. A sir Godfryd mnie nie
odrzucił. Zgodziłem się czekać i być cierpliwy. Przyjął moje oświadczyny.
Ręka Ivety wyciągnęła się i zacisnęła konwulsyjnie na dłoni Joscelina. Z
niedowierzaniem rozpamiętywała owe dwa spotkania, kiedy to Simon wydawał się jej
jedynym przyjacielem, jaki pozostał jej na świecie, kiedy obiecywał jej pomoc, a Joscelinowi
lojalność. Pierwszemu spotkaniu patronowała uśmiechnięta i łaskawa Agnes, z błogością
witając pomyślny obrót koła fortuny. Drugie... tak, drugie zaiste było inne, Simon sam
skarżył się, że został wzgardzony i odepchnięty, opowiadał, w jaki sposób do tego doszło. Co
tam się stało, dlaczego wszystko się zmieniło?
- Przyjął, owszem - wychrypiała Agnes łamiącym się z nienawiści głosem. - Bo wtedy
miał cię jeszcze za uczciwego człowieka. Ale szyja Huona była posiniaczona i podrapana -
tak powiedział ten mnich i mój mąż to słyszał, ty też to słyszałeś - posiniaczona i podrapana
pierścieniem, który morderca miał na prawej ręce. A od kiedy to usłyszałeś, czy ktoś widział
cię jeszcze bez rękawic? Nosisz je w dzień i w nocy! Ale mój mąż był wczoraj przy tym, jak
składano do trumny ciało lorda Domville'a, i tam już musiałeś, prawda łajdaku? - musiałeś je
wreszcie zdjąć, zanim wziąłeś kropidło. A potem podałeś je memu panu, nikomu innemu! O,
nie, nie ujrzał pierścienia, schowałeś go, gdy tylko mnich o nim wspomniał, ale widział białą
smugę na palcu i kwadratowy ślad po kamieniu. Wtedy sobie przypomniał, że nosiłeś
pierścień, właśnie taki pierścień! I był na tyle głupi, że powiedział ci otwarcie, co widział i co
o tym myśli. Nie chciał się zadawać z człowiekiem, którego uważał za mordercę!
A więc to tak. To taki był powód niespodziewanej odmiany. Ale nie dlatego, myślała
Iveta, którą przejścia ostatnich dni przedwcześnie uczyniły dojrzałą kobietą, nie dlatego że
Godfryd Picard poczuł odrazę do mordercy, którego przedtem przez myśl mu nie przeszło
podejrzewać. Nie, nawet jeśli się czegoś domyślał, bał się przede wszystkim, że podejrzenie
padnie i na niego. Gdyby czuł się w tym względzie całkowicie bezpieczny, bardzo łatwo
pogodziłby się ze zbrodnią. A Joscelin nadal byłby ścigany, mogliby go złapać, złapać i
85
powiesić... A jej nadal pozwalano by rozpaczliwie wierzyć, że na całym świecie ma tylko
jednego przyjaciela - Simona Aquillona! Przysięgał przecież, że popadł w niełaskę, bo
opowiedział się po stronie Joscelina! I może nawet - gdyby minęło dość czasu, by ból osłabł -
może udałoby mu się postawić na swoim! Iveta z drżeniem przytuliła się do ukochanego.
- Mówiłam mu, błagałam go - biadała Agnes - żeby zerwał wszystkie więzy z takim
człowiekiem. Wiedziałeś aż za dobrze, że może poczuć się w obowiązku wyjawić to, co
podejrzewa, nawet jeśli nie ma dowodów. Postarałeś się, żeby umilkł na zawsze. Ale mnie nie
wziąłeś pod uwagę!
- Kobieto, jesteś chyba szalona! - krzyknął załamującym się głosem Simon, chwytając
ją za ramiona. - Jak mogłem zastawić sidła na mego wuja, skoro nie wiedziałem, dokąd
pojechał i w jakich zamiarach, a tym bardziej, jaką ścieżyną będzie wracał? Nie miałem
pojęcia, że miał w tym hrabstwie kochankę, która wabiła go na nocne schadzki!
- Jest ktoś - odezwał się Cadfael, który dotąd nie wtrącał się do tego pojedynku - kto
powie ci w oczy, że kłamiesz, Simonie Aquillon, że wiedziałeś tak dobrze, jak nikt. Avice z
Thornbury - a sądzę, że potwierdzi to dwoje innych świadków, skoro tylko dowiedzą się, że
nic jej nie grozi i nie żąda, żeby milczeli - ta kobieta zaświadczy, że to właśnie ty, a nikt inny,
eskortowałeś ją w tajemnicy wszędzie, dokądkolwiek posyłał ją jej pan. To ty przywiozłeś ją
do leśnego dworu. Znałeś prowadzącą do niego drogę, bo już nią jechałeś. Huon de Domvilee
miał zawsze tylko jednego powiernika w sprawach alkowy, a od trzech lat byłeś nim właśnie
ty.
Wraz z dymem smolnych łuczyw poszybował daleko głośny okrzyk Agnes, w którym
ból mieszał się z triumfem. Potrząsnęła wyciągniętą ręką:
- Przeszukajcie go! Sami się przekonacie! Musi mieć pierścień przy sobie, nie
zostawiłby go przecież, żeby kto inny go znalazł i zrozumiał. Na pewno go znajdziecie, a po
cóż by go ukrywał, jeśliby nie zostawił śladu na ciele swej ofiary?
Na znak dany przez szeryfa zbrojni cicho obstąpili dwójkę przeciwników, zamykając
ich w ciasnym kręgu skórzanych kaftanów, nabijanych stalowymi płytkami. Simon zbyt wiele
uwagi poświęcił wrogowi, którego miał przed sobą, aby zwrócić uwagę na straż za plecami.
Zniecierpliwiony, burknął coś gniewnie i obrócił się na pięcie, chcąc odejść.
- Nie muszę dalej wysłuchiwać tych obelg - rzucił nienaturalnie podniesionym głosem
i dopiero wtedy dostrzegł otaczający go mur zbrojnych ludzi. Zwarty szereg odcinał mu drogę
do bramy. Był w potrzasku.
Szeryf podszedł do niego wolnym, miarowym krokiem.
- Zdejm rękawice! - rozkazał.
Nie tu nie piękny to widok, gdy człowiek przestaje panować nad sobą, ucieka na
oślep, otoczony szarpie się jak dziki zwierz, a schwytany i obezwładniony, miota wściekłe
obelgi. Przez wzgląd na opata pachołkowie wywlekli go najpierw za bramę, starając się nie
czynić mu krzywdy, i dopiero tam się z nim rozprawili. Simon splótł ręce, usiłował ich
powstrzymać, ale w końcu zdarli mu rękawice i wtedy blada obrączka na środkowym palcu
zajaśniała jak śnieg na świeżo zoranym polu. Z dala było widać ślad oprawnego kamienia.
Klął i wyrywał się obmacującym go rękom, brodę rozpaczliwie przycisnął do piersi, aż
musieli siłą odchylić mu głowę do tyłu. Wtedy wyciągnęli mu spod koszuli zawieszony na
szyi pierścień.
Kiedy czterech strażników popędziło Simona do zamkowego lochu, bacząc pilnie, by
im nie uciekł, na klasztornym dziedzińcu zaległa posępna, głucha cisza. Joscelin, roztrzęsiony
i oszołomiony, tulił w ramionach Ivetę. Słaniał się na nogach z wielkiej, instynktownej ulgi.
To wszystko stało się zbyt szybko; nie dotarło do niego jeszcze, jak niecnie został
wykorzystany. Agnes, wyprostowana jak struna, odprowadzała swojego wroga pełnym
nienawiści wzrokiem. Dopiero kiedy zniknął jej z oczu, nagle jakby osłabła; objęła rękoma
głowę i zaczęła głośno płakać z nieutulonego, niepohamowanego żalu. Któż by przypuszczał,
że tak kochała swojego nieznośnego męża?
Furia wygasła. Kobieta opuściła głowę i powoli, jak we śnie, przeszła między
rozstępującymi się rzędami podnieconych gapiów. Spojrzała jeszcze na nich ze stopni u
wejścia do gospody, minęła wyciągniętą rękę Ivety, jak gdyby dziewczyna w ogóle nie
istniała, a potem zniknęła w drzwiach.
86
 - Później będzie nam mogła wszystko swobodnie opowiedzieć - rzekł równym,
poważnym głosem opat. - Musimy mieć jej zeznanie. Co do jej męża - ten już nic nie powie.
Czy mamy wszczynać śledztwo, skoro i tak nie żyje?
- Jeśli o mój sąd chodzi, to zbędne - stwierdził sucho Prestcote i zwrócił się do
pozostałych na miejscu strażników. - Sierżancie, jeszcze zanim wyruszycie po ciało,
powiedzcie no, skąd wam przyszło na myśl, żeby tak pilnie strzec brodu na strudze, podczas
gdy my szukaliśmy zbiega w lesie? Do moich uszu nie dotarły żadne pogłoski, że szykuje się
napad na ten klasztor.
- Kiedy już wyruszyliście całą kupą, panie - rzekł sierżant - ten oto Jehan przyszedł do
mnie i powiada, że skoro giermek uwziął się na panienkę, może spróbować szczęścia i
porwać ją akurat wtedy, kiedy zostało nas tu tak niewielu - sierżant skinął na sprytnego
pachołka, który już wcześniej otrzymał nagrodę za trafny pomysł, w pełni potwierdzony przez
dalsze wydarzenia. Teraz, gdy wszystko stanęło na głowie, a były patron wylądował w
więzieniu, pachołek nie wydawał się już tak pewny siebie, ale robił dobrą minę do złej gry. -
To on powiedział, że jeśli ten młodzik ma choć trochę rozumu, schowa się właśnie w
ogrodach swego pana, pamiętacie? I kiedy przeszukiwaliśmy ogród, okazało się, że
rzeczywiście tam był, chociaż zdołał się nam wywinąć. Pomyśleliśmy, że tym razem może
nam się udać, więc zaciągnęliśmy wartę w tajemnicy przed wszystkimi.
- Przyjacielu - zaczął Prestcote, mierząc pachołka cokolwiek złowieszczym wzrokiem
- zdawać by się mogło, że niebiosa dyktują ci, co należy robić, choć podejrzewam, iż to raczej
piekło maczało w tym palce. Kiedy Aquillon podsunął ci myśl, aby szukać zbiega na gruntach
biskupa? O której godzinie?
Jehan miał dość zdrowego rozsądku, by niczego nie taić, chociaż nie palił się do
wyjaśnień.
- Mój panie, to było po tym, jak przyniesiono do opactwa ciało lorda Domville'a. Pan
Aquillon napomknął mi o tym, kiedy wrócił do domu. Powiedział, że jeśli go schwytamy,
mogę sobie przypisać zasługę, że nie zależy mu na rozgłosie.
Joscelin objął głowę rękoma i potrząsnął nią, rozpaczliwie usiłując cokolwiek
zrozumieć.
- Ależ... to przecież on mi pomógł... Sam odnalazł mnie w lesie, z dobrej woli ukrył...
- Z bardzo złej woli! - wtrącił się Cadfael. - Synu, dałeś mu nie tylko wymarzoną
sposobność, by mógł przed czasem odziedziczyć majątek wuja, ale także, by dodał do niego
mienie i rękę tej damy. Skrzywdzony, urażony i pałający gniewem, byłeś dla niego idealnym
kozłem ofiarnym. Pierwszym i jedynym, o którym wszyscy myśleli, kiedy baron zginął w
zasadzce. Ale żeby on mógł przeprowadzić swój plan, ty musiałeś być wolny, bezpiecznie
ukryty - do czasu, gdy zbrodnia stała się faktem. Dopiero potem mógł skierować pościg
twoim śladem, pomóc im w schwytaniu cię. Opuszczając kryjówkę, pokrzyżowałeś mu plany
i wywinąłeś się od stryczka.
- Więc dzisiaj... - Joscelin nie mógł się pogodzić z tą wyrafinowaną zdradą. Ściągnął
brwi, jak gdyby głowa miała mu pęknąć. - Chcesz powiedzieć, że dziś z zimną krwią zastawił
na mnie pułapkę? Miałem go za jedynego przyjaciela, prosiłem go o pomoc...
- Jak? - spytał ostro Cadfael. - Jak przekazałeś mu wiadomość?
Joscelin zrelacjonował fakty, pomijając udział Łazarza, Brana i innych, którzy
naprawdę mu pomogli. Pewnie kiedyś będzie mógł opowiedzieć to Ivecie, może nawet bratu
Cadfaelowi, ale nie tu, nie teraz.
- A więc wiedział tylko, że ukrywasz się gdzieś w pobliżu, ale nie wiedział, gdzie? Nie
mógł posłać po ciebie swojego łatwowiernego pomocnika, mógł tylko czekać, aż sam
wpadniesz w ręce straży, a ty dołożyłeś starań, żeby mu to ułatwić. Przekazał twoją prośbę tej
pannie i dopilnował, by koń czekał w umówionym miejscu - inaczej przecież nie dostałbyś się
do ogrodu, gdzie mogli cię schwytać, prawda? Potem wystarczyło szepnąć słówko Jehanowi.
Z pewnością nie zależało mu na tym, aby rozgłaszać swój udział w tej sprawie - dodał
Cadfael kwaśno - skoro rzekoma lojalność wobec ciebie była dla niego najlepszą
rekomendacją u damy. A kiedy byś już sobie spokojnie wisiał - wypalił bez ogródek, bo
prostoduszny chłopak wciąż wzdragał się uwierzyć w okrutną intrygę zaufanego druha -
wątpię, czy Godfryd Picard miałby skrupuły, swatając swoją siostrzenicę z mordercą -
87
mordercą, który znalazł się poza wszelkim podejrzeniem. Bał się jedynie, że sam naraża
swoje dobre imię, jeśli wręcz nie nadstawia głowy pod sznur.
- Mów, Jehan - odezwał się szeryf ze smętnym uśmiechem - czy to Aquillon wskazał
ci drogę po nagrodę i awans?
- Dziś rano - przyznał nieostrożnie Jehan - poddał mi myśl...
- Dziś rano! Zanim jeszcze wyruszyliśmy! A ty nie pisnąłeś słowa ani mnie, ani
sierżantowi, żeby nikt ci nie sprzątnął sprzed nosa zdobyczy! Na jakiś czas pożegnaj się z
myślą o awansie, człowieku. Ciesz się, że nie dostałeś batów!
Jehan istotnie uważał, że udało mu się wywinąć z tej śliskiej sprawy tanim kosztem,
toteż ulotnił się spiesznie.
- Lepiej zrobimy, jeśli ruszymy po ciało - szeryf rzeczowo skierował rozmowę ku
sprawom najpilniejszym. - Poprowadzisz nas, bracie? Pojedziemy konno i weźmiemy ze sobą
luzaka na ostatnią podróż Godfryda Picarda.
Pół tuzina zbrojnych wyruszyło z bramy opactwa, a wraz z nimi Cadfael, zachwycony,
że znów ma pod sobą pięknego, rączego rumaka zamiast skromnego muła. Radulfus patrzył
za nim przez chwilę, a potem odwrócił się i beznamiętnie, jak gdyby nic nie zaszło, kazał
zdumionym i poruszonym braciom się rozejść.
- Kiedy już odzyskacie spokój ducha, umyjcie ręce i idźcie do refektarza na wieczerzę.
Reguła nie przestała dziś obowiązywać. Zgiełk tego świata ma umacniać nas w powołaniu, a
nie poddawać je próbie. Szaleństwo i złość ludzka nie jest w stanie zagrozić łasce Bożej.
Mnisi rozeszli się posłusznie. Napotkawszy wzrok opata, przeor Robert także skłonił
głowę i podążył za resztą. Opat z filozoficznym uśmiechem przyjrzał się parze młodych ludzi
wciąż trzymających się za ręce i wpatrzonych w niego niezdecydowanie. Wyglądali jak na
wpół rozbudzone ze snu dzieci, niepewne, co z zapamiętanych scen jest jawą, a co tylko
przywidzeniem. Straszny to był sen, rzeczywistość chyba nie mogła okazać się gorsza.
- Sądzę, synu - odezwał się opat - że nie musisz się troskać oskarżeniem, jakie wniósł
przeciw tobie twój pan. W tych okolicznościach żaden rozsądny człowiek nie uwierzy w ową
rzekomą kradzież, a Prestcote jest rozsądnym człowiekiem. Można się co najwyżej
zastanawiać - dodał w zadumie - czy to Aquillon podrzucił ci naszyjnik do sakwy, do
zawiniątka z medalionem świętego Jakuba.
- Wątpię, ojcze - Joscelin wciąż był lojalny wobec towarzysza, który tak bardzo go
skrzywdził. - Bo nie chce mi się wierzyć, żeby myślał o zbrodni, zanim nie zostałem wygnany
i oczerniony... i nim nie uciekłem z rąk straży. Jak rzekł brat Cadfael, trafiła mu się i okazja, i
kozioł ofiarny. Myślę raczej, że to sam baron jął się tej niecnej roboty. Ale teraz nie martwię
się o siebie, ojcze, lecz o Ivetę.
Chłopak zwilżył wargi językiem, szukając w myśli najtrafniejszych słów. Opat stał
nieporuszony i milczał. Nie starał mu się pomóc. Za to Iveta patrzyła na niego z
przestrachem, jak gdyby obawiała się, że wiedziony szlachetnością lub głupotą zrezygnuje z
niej, choć uważała, że zdobył uczciwe prawo do jej ręki.
- Ojcze, ta panna była perfidnie wykorzystywana przez swoich opiekunów. Teraz jej
wuj nie żyje, zaś ciotce król nie zezwoli zarządzać tak wielkim majątkiem, nawet gdyby
istotnie była ku temu odpowiednią osobą. Proszę cię, ojcze, żebyś od dziś wziął ją pod swoją
opiekę. Wiem, że przy tobie będzie traktowana z szacunkiem i szczęśliwa, jak na to zasługuje.
Jeśli zwrócisz się z tym do króla, na pewno ci nie odmówi.
Radulfus milczał przez chwilę z ironicznym uśmieszkiem na wąskich wargach.
Czekał.
- I to wszystko? - zapytał. - Dla siebie o nic nie prosisz?
- O nic! - odrzekł Joscelin z ową gwałtowną pokorą, która robiła wrażenie tego, czym
w istocie była: rycerskiej buty.
- Ale ja za to mam prośbę - odezwała się głośno Iveta, mocno ściskając tę dłoń, która
tak łatwo się jej wyrzekła. - Chciałabym, ojcze, żebyś spojrzał łaskawie na Joscelina i jego
wyznaczył mi na opiekuna, bo ja go kocham i on kocha mnie. Jeśli przyjmiesz mnie pod
swoją opiekę, we wszystkim ci będę posłuszna, ale nie rozstanę się z nim i nigdy nie
pokocham ani nie poślubię nikogo innego.
- Chodźcie - rzekł opat z powstrzymywanym uśmiechem. - Powinniśmy siąść we
88
trójkę u mnie przy wieczerzy i pomyśleć o planach na przyszłość. Najlepiej, co prawda,
rozmyśla się po mszy, ale gorący posiłek i kielich wina wcale nie będą gorsze.
Przed kompletą oddział szeryfa przywiózł do opactwa ciało Godfryda Picarda.
Położono go w kostnicy i przyniesiono świece, żeby zbadać jego obrażenia. Sztylet,
znaleziony nie opodal w trawie, gdzie natknął się na niego Cadfael, nie nosił śladów krwi.
Włożono go więc na powrót do pochwy przy pasie, który zdjęto ze zwłok. Prawdę rzekłszy,
nikt nie zastanawiał się zbytnio nad trafem, który sprawił, że broń porzucono, zanim jej użyto.
Picard nie żył, jego zabójca, który miał już na sumieniu jedną ofiarę - swego wuja,
siedział pod kluczem w zamku Shrewsbury. Jeśli w tej sprawie zaszły jakieś dziwne
okoliczności, zauważył je tylko Cadfael i przez pewien czas czuł, że nie jest bliższy ich
wyjaśnienia, niż jego towarzysze - gdyby którykolwiek z nich zadał sobie trochę trudu, aby
bliżej im się przyjrzeć. Picard zginął uduszony gołymi rękoma, chociaż miał ze sobą sztylet i
dość czasu, by go wyciągnąć. Dobył go, ale nie zadał ciosu. A przecież jeśli ktoś zabija
gołymi rękoma, znaczy to zwykle, że nie ma innej broni.
Noc była cicha. Świece paliły się równo, rzucając na siną twarz, pogryziony język i
obnażone gardło zmarłego światło na tyle ostre, by można było przyjrzeć się szczegółom.
Cadfael długo i dokładnie badał ślady mocnych palców, które wydusiły z sir Godfryda
ostatnie tchnienie, ale milczał. Nikt go o nic nie pytał. Na wszystkie pytania szeryf znalazł już
zadowalające odpowiedzi.
- Musimy jutro zabrać ze sobą klacz, żeby wywabić z lasu jego konia - odezwał się
Prestcote, naciągając całun z powrotem na twarz Picarda. - To świetny wierzchowiec. Jeśli
wdowa zechce go sprzedać, w Shrewsbury dostanie za niego niezłą cenę.
Zakończywszy swoje czynności, Cadfael pożegnał się i udał na poszukiwanie Marka.
Znalazł go przy kominie, zaróżowionego i odmienionego nie do poznania w suchym odzieniu
i po obfitej wieczerzy. Właśnie wybierał się do Saint Giles, gdzie czekały na niego zwykłe
obowiązki.
- Poczekaj na mnie chwilę - powiedział Cadfael - dotrzymam ci towarzystwa. Mam
tam pewną sprawę.
Chciał jeszcze zajrzeć do dwojga młodych, którzy, jak się okazało, gdy po pewnym
czasie natrafił wreszcie na nich w komnacie opata, nie potrzebowali już jego pomocy.
Znaleźli sobie potężniejszego patrona i właśnie toczyli z nim rozmowę, której wylewność
przynajmniej w części była skutkiem dobrego wina, jakim ich uraczono po koszmarnych
przeżyciach i nieoczekiwanym wybawieniu. Tak więc Cadfael pogratulował im tylko, przyjął
ich gorące wyrazy wdzięczności i wymienił rozbawione spojrzenie z opatem, życząc
wszystkim dobrej nocy, po czym pozostawił ich, by dalej toczyli naradę, której przebieg
wydawał się być zadowalający, ale miał też wpłynąć na życie tych, którzy nie byli na niej
obecni.
Ta dwójka dzieciaków o gorących sercach chciała się teraz odwdzięczyć wszystkim,
którzy w potrzebie przyszli im z pomocą. Byli bardzo młodzi, bardzo wrażliwi, impulsywni, a
teraz, kiedy byli szczęśliwi, rwali się do działania. Opat będzie musiał zapewne na jakiś czas
przykrócić im cugli. Ją umieścić w jakimś porządnym klasztorze albo w którymś z dworów w
jej dziedzinie, pod okiem cnotliwej damy. Chłopakowi trzeba się będzie dyskretnie przyjrzeć.
Teraz, oczyszczony z zarzutów i skazy na honorze, mógł sam za siebie ręczyć i sam
decydować o swoich dalszych losach. Radulfus nie będzie się starał ich rozłączyć. Był zbyt
mądry, by starać się rozdzielić to, co związał Bóg i jego aniołowie.
Tymczasem jednak byli też inni, którymi należało się zająć, i sprawa, którą trzeba było
załatwić jeszcze tego wieczoru, jeśli to, co odkrył Cadfael, miało się potwierdzić.
Marek czekał na niego przy ogniu, zadowolony i podekscytowany. Nie zdarzyło mu
się jeszcze tak długo wygrzewać, odkąd wstąpił do nowicjatu. Warto było skąpać się w
potoku.
- Wszystko w porządku? - spytał z nadzieją w głosie, kiedy szli przez pogrążone w
ciemnościach podgrodzie.
- Jak najlepszym - odparł Cadfael tak ciepło, że Marek westchnął z radością i ulgą i
nie zadawał już więcej pytań.
- Tej malutkiej damie, dla której parę dni temu wzywałeś Boskiej pomocy, będzie się
89
odtąd wiodło znakomicie - mówił Cadfael wesoło. - Opat już tego dopilnuje. Idę do przytułku,
bo chciałbym pogawędzić z tym twoim włóczęgą Łazarzem, w razie, gdybym następnym
razem miał go już nie zastać. Sam wiesz, jak to jest. Przychodzi dzień, kiedy wyciągają głowy
na wiatr, zaczynają się wiercić, a potem nagle podnoszą kotwicę i już ich nie ma.
- Zastanawiałem się - wyznał Marek - czy nie dałoby się go namówić, żeby został.
Przywiązał się do Brana, a matka chłopca długo już nie pożyje. Odwróciła się już zupełnie od
świata. O nie, nie od syna, ale czuje, że mały ją przerósł. Ma swoich własnych świętych
opiekunów - wyjaśnił nieśmiało człowiek, który sam nie zdając sobie z tego sprawy, był
właśnie jednym z owych świętych. - Matka jest przekonana, że niebiosa go chronią.
Na ziemi też jest parę osób zainteresowanych tą kwestią, pomyślał Cadfael. Tam, w
komnacie opata, para młodych ludzi, którym z wdzięczności rozwiązały się języki,
opowiedziała całą historię, niczego nie tając. Joscelin miał umysł otwarty, lecz był stały w
uczuciach, zaś Iveta w podzięce za jego ocalenie gotowa była przygarnąć do serca i na zawsze
zatrzymać przy sobie każdego, możnego czy ubogiego, chorego czy zdrowego, kto był dobry
dla Joscelina.
Łazarz siedział cicho na szpitalnym ganku, oparłszy plecy o ścianę. Nogi skrzyżowane
na ławce, jak to czynią niewierni na wschodzie. Lewym ramieniem cierpliwie obejmował
Brana, który spał niespokojnie, zwinięty w kłębek, tuląc do piersi drewnianego konika.
Zawieszona nad drzwiami do sieni lampka rzucała wątłe żółte światło na jego chudziutkie
kończyny, kręte jasne włoski i buzię poznaczoną smugami od łez. Kiedy Cadfael i Marek
weszli na ganek, chłopczyk obudził się i niezbyt przytomnie wyjrzał na świat. Długie ramię
Łazarza cofnęło się bezszelestnie i mały niezgrabnie zsunął się z ławki.
- A cóż to, Bran? - fuknął na niego zaniepokojony Marek. - Dlaczego o tej porze
jeszcze nie jesteś w łóżku?
Chłopczyk objął go mocno na poły z ulgą, na poły z urazą.
- Obaj sobie poszliście! - spomiędzy fałd nowego, przydużego kaftana rozległ się
oskarżycielski głosik. - Zostawiliście mnie samego. Nie wiedziałem, gdzie jesteście... Co bym
zrobił, gdybyś nie wrócił? On nie przyszedł...
- Przyjdzie, zobaczysz - Marek przygarnął do siebie chłopca i ujął wyciągniętą ku
niemu rączkę. Druga zajęta była szukaniem porzuconego na chwilę drewnianego konika,
którego zaraz pochwyciła zazdrośnie. - Chodź do łóżka, to ci opowiem. Twój przyjaciel jest
cały i zdrowy i nie musi się już dłużej ukrywać. Wszystkie krzywdy zostały naprawione. Dziś
usłyszysz tę historię ode mnie, a on sam na pewno opowie ci ją jeszcze raz, kiedy się
spotkacie. A spotkacie się, obiecuję.
- Powiedział, że będę jego giermkiem, jeśli zostanie pasowany na rycerza, i że nauczę
się czytać po łacinie i liczyć - przypomniał stanowczo Bran obu swym opiekunom; temu,
którego trzymał za rękę, i temu nieobecnemu, po czym sennie pozwolił się zaprowadzić do
drzwi. Marek obejrzał się jeszcze, lecz na potakujące skinienie Cadfaela zabrał dziecko do
domu.
Łazarz nawet nie drgnął, gdy Cadfael usiadł obok niego. Milczał. Zdziwienie, strach i
nadzieja wypaliły siew nim już dawno, przynajmniej w odniesieniu do jego własnej osoby.
Bystre, szaroniebieskie oczy wpatrywały się w nocne niebo, które zaczynało się
zmieniać jak wody w strumieniu. Wystrzępione, cienkie pasmo chmur wędrowało na zachód
z lekką bryzą, choć tu, na ziemi, nawet liście się nie kołysały.
- Słyszałeś, co Marek mówił chłopcu - rzekł Cadfael, opierając się wygodnie o ścianę.
- To prawda i Bogu za to dzięki. Sprawiedliwości stało się zadość. Morderca Huona de
Domvilee został ujęty, a jego wina nie podlega kwestii. Sprawa zakończona. Trudno wzywać
litości, kiedy nie ma skruchy, a nikt się jej nie dopatrzył. Ten człowiek nie tylko zabił swego
wuja, lecz także zdradził i wykorzystał przyjaciela, który mu zaufał, i bezwstydnie oszukał
skrzywdzoną i opuszczoną dziewczynę. Ale już po wszystkim. Nie musisz się więcej
martwić.
Siedzący obok niego człowiek milczał. Nie spytał o nic. Słuchał. Cadfael mówił więc
dalej:
- Dziewczynie już nic nie grozi. Król z pewnością mianuje naszego opata jej nowym
opiekunem. Radulfus jest surowy i dumny, ale to człowiek i serce ma ludzkie. Panna nie ma
90
się czego obawiać. Nawet o ukochanego, który jest niezbyt zasobny w dobra doczesne, nie
musi się już kłopotać. Jej szczęście, jej wola, nie będą już lekceważone, jak gdyby nie miały
znaczenia.
Łazarz poruszył się pod obszerną opończą i spojrzał na Cadfaela. Spod zasłony
doleciał jego stłumiony, niski głos, troskliwie formułujący urywane słowa:
- Mówisz tylko o Domville'u. A co z drugim morderstwem?
- Jakim drugim morderstwem? - spytał niewinnie Cadfael.
- Jakąś godzinę temu widziałem wśród drzew pochodnie. Szli po Godfryda Picarda.
Wiem, że nie żyje. Czy to również zostało przypisane temu człowiekowi?
- Aquillon będzie sądzony za zabójstwo wuja - rzekł Cadfael - na które jest dość
dowodów. Po co szukać dalej? Jeśli ktoś przez pomyłkę zapisze na jego rachunek śmierć
Picarda, w czym zmieni to jego los? Ale nie będą go o to oskarżać. To zresztą niemożliwe.
Godfryd Picard nie został zamordowany.
- Skąd wiesz? - Łazarz mówił obojętnie, lecz widać było, że chętnie da się oświecić.
- Nie zastawiono na niego zasadzki. Kiedy ginął, był w pełni władz ciała i umysłu, a
że okazały się niedostateczne... To nie było morderstwo. Ktoś zatrzymał go na drodze i
wyzwał na pojedynek. Miał sztylet, a jego przeciwnik tylko gołe ręce. Myślał pewnie, że
zwycięstwo przyjdzie mu łatwo - zbrojny przeciwko bezbronnemu, mężczyzna w kwiecie
wieku naprzeciw siedemdziesięcioletniego starca. Miał tylko tyle czasu, by sięgnąć po broń.
Przeciwnik wyrwał mu sztylet i odrzucił na bok, nie zwrócił go przeciw niemu. Wystarczyły
ręce. Picard nie docenił wagi, jaką ma sprawiedliwa pomsta.
- Zatem waśń między tymi dwoma musiała mieć ważne przyczyny - odezwał się
Łazarz po dłuższym milczeniu.
- Bardzo ważne i stare jak świat. Haniebną krzywdę niewiasty. Ale panna została
pomszczona i ocalona. Niebiosa rzadko się mylą.
Znów zaległa między nimi cisza, lecz tym razem lekko i miękko, jak dziewczęcy
welon opadający na ziemię albo ćma, która bezszelestnie leci z ciemności ku światłu. Oczy
starego człowieka znów wpatrzyły się w wolny, stateczny pochód rozwianych chmur u
szczytu nieba, w ich wędrówkę na wschód. Światło gwiazd sączyło się przez nie na ziemię
leżącą w mroku. Cadfaelowi zdawało się przez chwilę, że za szorstkim, spłowiałym,
błękitnym gałganem widzi leciutki, spokojny uśmiech.
- Skoro tak wiele odgadłeś z wypadków tego dnia - powiedział w końcu Łazarz - czyż
inni o tym nie wiedzą?
- Nikt inny nie widział tego, co ja widziałem - rzekł otwarcie Cadfael - i nie zobaczy.
Ślady się zatrą. Nikt o tym nie myśli. Nikt o nic nie pyta. Tylko ja wiem. Nikt poza mną i
właścicielem tych rąk, które zwyciężyły w walce, nigdy nie będzie wiedział, że jedna z nich,
lewa, miała tylko dwa i pół palca.
W fałdach ciemnych szat coś się poruszyło i błysnęły sponad nich jasne jak lód oczy.
Spod płaszcza wynurzyły się dwie dłonie i uniosły do światła. Prawa była zdrowa, długa i
kształtna, w lewej brakowało palca wskazującego, środkowego i górnego członu serdecznego.
Skóra na kikutach była wygojona, zbielała i sucha.
- Skoro wyczytałeś tak wiele z tych marnych przesłanek, bracie - powiedział cichy,
powolny głos - postąpmy razem jeszcze krok dalej i zdradź mi jego imię, bo sądzę, że je
znasz.
- I ja tak sądzę - rzekł Cadfael. - Na imię mu Guimar de Massard.
Noc wisiała nieruchomo nad podgrodziem, doliną Meole i lasem, w którym ongiś na
próżno błąkali się ludzie szeryfa; gdzie znikła między drzewami czerwona czapka Picarda, a
para bystrych oczu śledziła ją z dala, układając w pamięci drogę, którą będzie powracać.
Wyżej, jakby na przekór bezruchowi ziemi, niebo ulatywało w górę, podobnie jak zwiewne,
kruche życie ludzkie frunie przez niezmienny nurt istnienia, aż w końcu wtapia się w
nieznane.
- Czy powinienem znać to imię? - prawie niedosłyszalnie zapytał Łazarz.
- Panie, ja także zdobywałem Jerozolimę. Miałem dwadzieścia lat, kiedy miasto
upadło. Widziałem, jak sforsowałeś bramę. Walczyłem w Askalonie, gdy uderzyli na nas
egipscy Fatymidzi - i doprawdy, nie zawaham się rzec, iż po rzezi, jaką w Jeruzalem
91
zgotowaliśmy tym, co wyznawali Proroka, zasłużyli na więcej szczęścia w walce z nami, niźli
niebiosa im dały. Ale Guimar de Massard nigdy nie splamił się bezmyślnym gwałtem czy
nierycerskim uczynkiem. Dlaczego przepadłeś bez wieści po tym boju? Dlaczego kazałeś
nam, cośmy cię tak czcili, i żonie, i synowi, tu, w Anglii, płakać po twoim zgonie? Czy
ktokolwiek z nas aż tak wobec ciebie zawinił?
- W czym zawinili mi żona i syn, bym na ich barki składał brzemię, jakie spadło na
mnie? - Słowa łamały się ze wzruszenia w okaleczonych ustach. - Bracie, przecież żądasz
odpowiedzi, które już znasz.
Tak, Cadfael znał odpowiedź. Guimar de Massard, ranny w bitwie pod Askalonem,
dostał się do niewoli i tam dowiedział się od saraceńskich lekarzy, którzy się nim zajęli, że
jest zarażony trądem.
- Mają wspaniałych medyków - Łazarz znów mówił cicho i spokojnie. - Mądrzejszych
niż tutejsi. Któż mógłby lepiej rozpoznać pierwsze złowieszcze objawy? Powiedzieli mi
prawdę i spełnili moją prośbę: ogłosili, że umarłem z ran. Zrobili nawet więcej - zawieźli
mnie do pustelni, gdzie mogłem żyć ze swymi nieprzyjaciółmi, skoro umarłem dla druhów. I
toczyłem ten bój, jak przedtem tyle innych. Mój szyszak i miecz odesłali do Jeruzalem.
Prosiłem o to.
- Ma je do dzisiaj. Są dla niej cenniejsze niż złoto. Twoja śmierć nie poszła w
niepamięć - rzekł Cadfael. - Zawsze uważałem, że najlepsi z Saracenów postępują bardziej po
chrześcijańsku niż wielu nas, chrześcijan.
- Przekonałem się, że ci, co mnie pojmali, są rycerscy i dworni. Przez długie lata tej
pokuty okazywali mi szacunek i pomoc we wszystkim.
Więzy prawego ducha są równie silne, jak więzy krwi, pomyślał Cadfael. To
powinowactwo przenika gałęzie rodów, granice królestw, a nawet nieprzekraczalne,
zdawałoby się, podziały religijne. Zapewne Guimar de Massard duchem był bliższy
fatymidzkim kalifom niż Boemundowi, Baldwinowi i Tankredowi, wydzierającym sobie
wzajemnie swoje zdobycze, jak rozkapryszone dzieci.
- Jak długo szedłeś do domu?
To była daleka droga, bardzo daleka; na okaleczonych stopach, z kołatką na cały
dobytek, znad Śródziemnego Morza do Anglii.
- Osiem lat. Wyruszyłem, kiedy do pustelni dotarła opowieść angielskiego jeńca o
śmierci mego syna. Mówili, że została sierota, dziewczynka, którą zajęli się krewni zmarłej
matki. Oprócz mnie dziecko nie miało nikogo.
Tak więc opuścił celę, w której schronił się na długie lata, przywdział zasłonę na twarz
i opończę i z żebraczą miseczką wyruszył w tę nie kończącą się pielgrzymkę do Anglii, aby z
bezpiecznej odległości sam sprawdzić, czy jego wnuczka włada swą dziedziną i korzysta z
dobrodziejstw losu. Zamiast tego przekonał się, że jej sprawy przybrały nader zły obrót, więc
wziął je we własne kalekie ręce, naprostował i zwrócił jej wolność.
- Ma teraz to, co jej się prawnie należy - zauważył Cadfael - lecz mimo wszystko
myślę, że z radością oddałaby mienie i zaszczyty za jednego żywego krewniaka.
Odpowiedziało mu długie, chłodne milczenie, jak gdyby zapuścił się na zakazany
teren. Nie zrażony, ciągnął uparcie:
- Zakażenie wygasło, zapewne już przed wielu laty. Nie zaprzeczaj, znam te objawy.
Bóg cię doświadczył, widać miał swoje powody, ale z równie ważnych przyczyn cofnął
karzącą rękę. Sam o tym wiesz. Nie jesteś już zagrożeniem dla nikogo. I choć przez te
wszystkie lata nazywałeś się innym imieniem, wciąż jesteś Guimarem de Massard. Jeśli twoja
wnuczka jest dumna, że ma chociaż twój miecz, o ile większą czcią i miłością będzie darzyć
ciebie? Dlaczego chcesz ją pozbawić prawdziwej opieki i podpory? A siebie - radości, jaką
sprawi ci widok jej szczęścia? A choćby i tego, że sam oddasz ją za żonę człowiekowi, który,
jak sądzę, przypadł ci do serca?
- Bracie - Guimar de Massard potrząsnął zakapturzoną głową - mówisz o sprawach,
których nie rozumiesz. Ja jestem już martwy. Zostaw w spokoju moje szczątki, mój grób i
moją legendę.
- A przecież był pewien Łazarz - Cadfael z duszą na ramieniu posunął się jeszcze dalej
- który wstał z grobu ku radości swych sióstr.
92
 Znów długa cisza. Cały świat, jak okiem sięgnąć, zamarł w bezruchu, tylko strzępy
chmur wciąż żeglowały po niebie. Potem spomiędzy fałd płaszcza uniosła się prawa, zdrowa
ręka starca i odrzuciła kaptur.
- Czy to ten widok - zapytał - sprawił im taką radość?
Szarpnął welon i odsłonił to, co zostało z jego twarzy - potworną ruinę, pozbawioną
niemal całkowicie warg i jednego policzka, o nozdrzach, które rozpadły siew ziejące szare
dziury. Tylko błyszczące życiem oczy przypominały paladyna spod Jerozolimy i Askalonu.
Cadfael umilkł.
Łazarz z powrotem ukrył za zasłoną spustoszoną twarz. Cisza i słodycz tej nocy
powróciły, jak gdyby ukradkiem.
- Nigdy więcej nie próbuj odsuwać tego kamienia - rzekł łagodnie niski, cierpliwy
głos. - Dobrze mi pod nim. Pozwól mi spoczywać w pokoju.
- Wobec tego muszę ci powiedzieć - podjął po dłuższym milczeniu Cadfael - że
chłopak wyśpiewywał hymny pochwalne na twoją cześć, a ona cały czas błagała go, żeby ją
zaprowadził do ciebie, skoro ty nie możesz przyjść do niej. Chce ci osobiście podziękować za
dobroć, jaką mu okazałeś. A ponieważ on jej niczego nie potrafi odmówić, pewno rano tu
będą.
- Zrozumieją - powiedział spokojnie Łazarz - że nie można polegać na trędowatych
włóczęgach, co to nigdzie długo miejsca nie zagrzeją. Mamy dusze niepoprawnych
wędrowców. Przychodzi czas i wiatr niesie nas po drogach jak kurz. Błąkamy się od relikwii
do relikwii w nadziei na cud, sami podobni raczej do zmurszałych szczątków... Powiedz im,
że tak będzie mi dobrze.
Spuścił nogi z ławki, powoli i ostrożnie ze względu na ich stan i dyskretnie obciągnął
szatę, żeby ukryć pod nią zniekształcone stopy.
- Bo zmarłym - dodał - już zawsze jest dobrze.
Wstał, a Cadfael wraz z nim.
- Pomódl się czasem za mnie, bracie.
Odwrócił się i wszedł do środka, nie mówiąc już nic więcej, nie odwracając się nawet.
Obcas przy bucie, który nosił na kalekiej stopie, stukał głośno na płytach posadzki, a na
dzielących je deskach dudnił głucho. Cadfael zszedł z ganku i stanął pod powolną procesją
chmur, które nie płynęły, lecz kroczyły z rozwagą ku jakiemuś celowi po wytyczonej drodze,
niespiesznie i nieubłaganie - jak śmierć.
To prawda - myślał, wracając w ciemnościach do opactwa. - Zmarłym już na pewno
jest dobrze. Za to dziecku tylko czynem mogą wyrazić swą wdzięczność. Zmarły sam sobie
urządził pogrzeb, teraz muszą pomyśleć o żywym. Kto wie? Kto wie, może skrofuliczne
dziecko żebraczki, odkarmione, wychowane i otoczone opieką naprawdę pewnego dnia
zostanie paziem, a potem giermkiem sir Joscelina Lucy? Dziwniejsze rzeczy już się zdarzały
na tym najdziwniejszym, najokrutniejszym i najcudowniejszym ze światów!
Następnego ranka po mszy Iveta i Joscelin za zgodą opata przybyli do Saint Giles,
radzi nieba przychylić wszystkim nieszczęśnikom, a dwóm z nich w szczególności. Dziecka
nie trzeba było długo szukać. Za to trędowaty starzec, którego zwano Łazarzem, zniknął w
nocy bez słowa pożegnania, nie mówiąc nikomu, dokąd zmierza. Szukano go na wszystkich
drogach wychodzących ze Shrewsbury, rozesłano też gońców do każdego sanktuarium w
obrębie trzech hrabstw, lecz bez skutku. Jakimi sekretnymi ścieżkami zdołał im się wymknąć
na kalekich nogach - tego nikt się nigdy nie dowie. Pewne jest jednak, że już więcej nie
pojawił się w Shrewsbury.

93