Department of Education

SCHOOLS DIVISION OF LAOAG CITY

Laoag City

WHOLE BRAIN LEARNING SYSTEM

OUTCOME-BASED EDUCATION

GRADE
SCIENCE
3

2
LEARNING QUARTER

MODULE WEEK 1

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 0

 MODIUL ITI SCIENCE 3

MAIKADUA A KUARTER
UMUNA A LAWAS

Dagiti Nabiag ken ti Aglawlawda

(Tattao - Sense Organs)

Development Team
Writer: Marites Q. Daquioag
Editors/ Reviewers: Leslie S. Tamayo Judith Ventura
Regina Genelin C. Nagtalon
Illustrator: Ryan James J. Pascual
Lay-out Artist: Ryan James J. Pascual
Management Team: Vilma D. Eda, CESO V
Arnel S. Bandiola Lourdes B. Arucan
Juanito V. Labao Flenie A. Galicinao

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 1

 Ania ti Innak Maamuan

Daytoy a modiul ket naaramid para kenka nga agad-adal.

Tulungannaka a mangammo kadagiti Sense Organs dagiti tattao – dagiti
importante a parte ti bagi a kas iti mata, lapayag, agong, dila ken kudil. Ti organ
ket parte ti bagi nga addaan ti napateg a trabaho.
Dagiti leksion ket naibasar iti competency a masarakan iti Most
Essential Learning Competency (MELC) ti K to 12 Basic Education Curriculum.
Daytoy a modiul ket nabingay iti dua a leksion:

• Leksion 1 – Partes Dagiti Mata Ken Kasano Nga Annadan

• Leksion 2 – Parte Dagiti Lapayag Ken Kasano Nga Annadan

Kalpasan a maadalmo daytoy a modiul, manamnama a:

1. mabigbigmo dagiti partes ti mata ken lapayag;
2. maibagam dagiti usar dagiti partes ti mata ken lapayag;
3. masaggaysam dagiti umno a wagas ti panangtaripato kadagiti sense
organs.

Maidawat nga iti panangadalmo kadaytoy a modiul, saanmo a suratan,

mangaramatka iti sabali a papel a pangisuratam kadagiti sungbatmo.
Naragsak a panagadal!

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 2

 Ania ti Ammok

Pagannurutan: Basaen dagiti sumaganad a saludsod. Pilien ken isurat ti letra ti

husto a sungbat iti sabali a papel.
1. Ania kadagiti sumaganad a ladawan ti likido?

A C.

lapis asuk ti kotse

B. D.

juice angin a rumuar iti uneg ti balloon

2. Kanayon a magmagna ni Helen no umay iti pagadalan. Iti maysa a malem,

bayat iti pannagnana nga agawid iti balayda, nagtudo iti nakapigpigsa. “Aha!
Naimbag man ta nangitugotak iti payongko”, kuna ni Helen. Ti tudo ket
pagarigan ti ______.
A. solid B. liquid C. gas D. solid ken gas
3. Ti danum iti uneg ti takuri wenno pagpaburekan ti danum ket agbaliw ti phase
wenno klasena no mapudutan. Ania a phase wenno klase ti matter ti
pagbalinanna?

A. solid B. liquid C. gas D. solid ken gas

4. Ti danum a maipan iti uneg ti freezer ket agbaliw ti temperaturana. Ania
a phase wenno klase ti matter ti nagbalinan na?

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 3

 A. solid B. liquid C. gas D. awan nagbaliwanna
5. Kalpasan a nagay-ayamka, alisto a namagaan dagiti ling-et mo kalpasan ti
sumagmamano a minuto. Ti ling-et ket nagbalin a _________?

A. gas B. liquid C. solid D. gas ken solid

Leksion Partes Dagiti Mata Ken Kasano Nga

1 Annadan

Ti bagitayo ket addaan ti nadumaduma a partes. Ti organ ket partes ti bagi

nga addaan ti napateg nga akem. Dagiti mata, lapayag, agong, dila ken kudil ti
sense organs ti tattao. Dagiti sense organs ket addaan kadagiti parte nga
agtitinnulong nga agobra tapno maamuantayo dagiti bambanag iti
aglawlawtayo.

Importante a parte ti bagitayo dagiti sense organs nga addaan ti napateg

a pakaaramatan. Dagitoy a sense organs ket addaanda iti nadumaduma a nerve
cells nga agkalap kadagiti impormasion iti aglawlawtayo.

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 4

 Kasapulan ngarud ti umno a panangaywan ken panangannad kadagiti
sense organs tayo.

Ania ti Baro

Ti mata ket maysa kadagiti importante a paset ti bagitayo. Daytoy ket

maysa kadagiti lima (5) a sense organs ti tao. Addaan daytoy iti nadumaduma a
paset nga addaan akem tapno makita tayo ti aglawlaw.
Ania a paset ti bagim ti makabasa ti nagan ti tsokolate a paboritom ken
makakita kadagiti nadumaduma a maris ti rainbow?
Ania a sense organ ngata ti aglua no makarikanaka iti liday wenno ragsak?
Kasanom a maprokteksionan daytoy?
Ti mata ti makabasa ken makakita kadagiti adda iti aglawlaw. Ti mata ket
agtignay a mangsukimat iti nadumaduma nga impormasion maipanggep
kadagiti bambanag iti aglawlaw.
Napateg kadi ti mata?
Intayo sukisoken ti nadumaduma a maipanggep ti mata: dagiti pasetna,
kababalinda ken panangtaripato kadakuada!

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 5

 Ania Daytoy

Dagiti Paset Ti Mata Ken Usarda

Ti cornea ket maysa a nalawag a sarming a mangkalkalub ti sango ti mata.

Ti iris ket isu ti addaan maris a paset ti mata. Kontrolenna ti kaadu ti lawag a
sumrek iti mata. Iti tengnga ti iris ket masarakan ti makunkuna a pupil. Ti pupil
ket nagtimbukel nga abut a pagserrekan ti lawag. Lens ti sumaruno iti pupil. Ti
lens ti mangi-focus ti imahe a makitatayo iti retina nga adda iti likod ti mata. Ti
retina ket kasla screen a pangi-focusan ti imahe a makita ti mata. Ti optic nerve
a nakakonektar iti mata ti mangipan ti mensahe iti utek maipapan iti imahe a
nakita.
Ti mata ket masapulna ti lawag tapno makakita. No kitaentayo ti maysa a
banag, tay lawag nga agreflect nga aggapu iti banag ket sumrek iti mata. Ti lawag
ket agreflect iti cornea, sumrek babaen iti pupil ken lens. Ti lens ifocusna tay
imahe ti banag idiay retina. Ti imahe ti banag ket inverted wenno baliktad iti
retina. No naporman ti imahe ti banag, ti optic nerves ket ipatulodnan ti
mensahe iti utek. Ti utek isu ti mangted ti kaipapanan ken ikoreknan ti imahe a
baliktad iti usto nga posisionna.

Tarabay a Saludsod:
1. Ania dagiti paset ti mata a makitam?
2. Ania dagiti paset ti mata? Ited ti usar dagitoy?

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 6

 Ania Pay

Ti mata ket maysa kadagiti napateg a paset ti bagitayo. Isu ti makatulong

kenka a mangibaga no ania ti maris wenno kolor, sukog, kadakkel wenno
kabassit ken no asideg wenno adayo dagiti bambanag iti aglawlaw. Babaen ti
mata, maaprisyar tayo dagiti banag iti aglawlaw. Rumbeng ngarud nga intayo
taripatuen daytoy.

Adda dagiti ladawan iti baba nga mangipakita ti panangtaripato kadagiti

mata. Isurat ti / nu mangipakpakita ti usto a panangtaripato kadagiti mata
ken X no saan. Isurat ti husto a sungbat iti papel.

1. Panagusar ti goggles no 2. Panagbasa iti nasipnget a

aglanglangoy lugar

4. Panagusar ti sunglasses no
3. Panagbuya a nakaas-asideg agin-init
iti TV

5. Panagpacheck-up iti 6. Mangan iti nasusustansia

ophthalmologist nu adda nga taraon
marikna iti mata

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 7

 Ania ti Naadal Ko

Dagiti nadumaduma nga paset ti mata ken usarda.

Paset ti Usar dagiti paset ti mata

mata
cornea - kasla nalawag a sarming a mangkalkalob ti sango ti mata.
iris - isu ti addaan maris a paset ti mata
- kontrolenna ti kaadu ti lawag a sumrek iti mata.
pupil - nagtimbukel nga abot a pagserrekan ti lawag a masarakan iti
tengnga ti iris
lens - mangi-focus ti imahe a makitatayo iti retina nga adda iti likod
ti mata.
retina - kasla screen a pangi-focusan ti imahe a makita ti mata
optic nerve - nerve wenno urat a nakakonektar iti mata nga mangipan ti
mensahe iti utek maipapan iti imahe a nakita

Nakapatpateg ti matatayo. Rumbeng ngarud nga intayo taripatuen. Dagiti

sumaganad ket pagarigan ti wagas a pangprotektar kagiti matatayo.
1. Saan a lidlidliden dagiti mata.
2. Agbasa iti nalawag a lugar ken iwasam ti agbasa nu nakaluganka.
3. Panagusar kadagiti banag a mangprotektar ti mata kas ti antipara.
4. Mangan iti kumpleto a taraon.
5. Agpakita iti doctor no adda marikna a sakit ti mata.

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 8

 Ania ti Kabaelak nga Aramiden

A. Pagannurutan: Kitaen a nasayaat dagiti maitudtudo a paset ti mata. Pilien

ti nagan dagitoy iti kahon. Isurat ti husto a sungbat iti papel.

retina eyelashes
iris eyelid
pupil iris
cornea pupil
lens
optic nerve

B. Pagannurutan: Basaen a naimbag dagiti sumaganad. Isurat ti husto nu

mangipakpakita ti panangannad iti mata, saan no daytoy ket saan a
panangtaripato iti mata.
1. Agedda no agbasa.
2. Agusar ti sunglasses no mapan iti kainitan.
3. Asitgan ti TV no agbuya.
4. Mangan kadagiti nasustansia a taraon.
5. Punasan ti mata iti nadalus a panyo.

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 9

 Pannubok

A. Pagannurutan: Pilien ti letra ti umno a sungbat. Isurat daytoy iti sabali a

papel.

Adalen ti paset ti mata.

1. Ania a paset ti mata ti itudtudo ti letra a B?

A. cornea B. pupil C. lens D. iris
2. Ti itudtudo ti letra nga A ket isu ti mangkontrol ti lawag a sumrek iti mata.
Ania a parte ti mata daytoy?
A. lens B. pupil C. iris D. cornea
3. Kasano a maipatulod ti mensahe nga agturong iti utek a mangammiris iti
makita ti mata?
A. babaen ti olfactory nerve C. babaen ti optic nerve
B. babaen ti gustatory nerve D. babaen ti pores
4. Ania daytoy maysa a paset ti mata a nagtimbukel nga abot a pagserkan ti
lawag a masarakan iti tengnga ti iris?
A. cornea B.iris C. pupil D. retina

5. Ania a paset ti kasla nalawag a sarming a mangkalkalob ti sango ti mata.

A. cornea B. iris C. pupil D. retina

B. Pagannurutan: Isurat ti / no mangipakpakita ti panangannad kadagiti mata

ken X no saan.
6. Agbasa iti naraniag a lugar. 7. Agedda no agbasa.

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 10

8. Agusar ti sunglasses no adda iti 9. Lidliden ti mata.
kainitan

10. Mangan iti nadumaduma ken

nasusustansia a taraon.

Leksion Ti Lapayag
2

Ti lapayag ket maysa kadagiti importante a paset ti bagitayo. Maysa

daytoy kadagiti lima (5) a sense organs ti tao. Addaan daytoy ti nadumaduma a
paset nga addaan akem tapno makangngegtayo dagiti uni nga adda iti
aglawlawtayo.

Ania ti Ammok

Pagannurutan: Basaen a nasayaat dagiti sumaganad a saludsod. Pilien ken

isurat ti letra ti husto a sungbat iti papel.

Adalen ti ladawan.

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 11

1. Ania a paset ti lapayag ti mangurnong ti uni iti aglawlaw ken mangiturong
daytoy iti earcanal?
A. auditory nerve B. cochlea C. eardrum D. pinna

2. Dagiti sumaganad ket dagiti tallo a babassit a tulang a nakakonektar iti likod
ti eardrum MALAKSID iti maysa. Ania daytoy?
A. anvil B. cilla C. hammer D. stirrup

3. Ania ti mangtulong kenka a mangdengeg ken maestram ken dagiti uni iti
aglawlaw?
A. mata B. kudil C. lapayag D. Agong

Pagannurutan: Isurat ti / no ti ladawan ket mangipakita ti husto a panangaywan

ti lapayag ken X no saan.

4. Panangipakita 5.
ti lapayag iti Panagusar ti natarid
doktor nga banag nu
dalusan ti lapayag

Ania ti Adda

Pagannurutan: Pilien ti letra ti umno a sungbat. Isurat daytoy iti sabali a papel.

Adalen ti ladawan.

1. Ania a paset ti mata ti itudtudo ti letra a C?

A. cornea B. pupil C. lens D. iris

2. Ti itudtudo ti letra nga A ket isu ti mangkontrol ti lawag a sumrek iti mata.
Ania ti awag tayo iti daytoy?
A. lens B. pupil C. iris D. cornea

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 12

Isurat ti usto no dagiti balikas ket mangipakpakita ti panangtaripato iti mata,
saan nga usto no daytoy ket saan.

3. Saan a lidlidliden ti mata.

4. Panagbasa iti nasipnget nga lugar ken iti saan nga agkutkuti nga lugan.
5. Panagusar kadagiti banag nga mangprotektar ti mata.

Ania ti Baro

Ania a paset ti bagim ti makangngeg ti nadumaduma nga uni iti aglawlaw?

Ania ti mangtulong kenka a makangngeg ken nanang wenno tatang, iti
mangisursuro wenno gayyemmo?
Ti lapayag ket isu ti mangtulong kadatayo tapno mangngegtayo dagiti
nadumaduma nga uni ken impormasion maipanggep kadagiti bambanag iti
aglawlaw.
Napateg kadi ti lapayag?
Intayo adalen dagiti nagdumaduma a paset ti lapayag, dagiti usarda ken
no kasano nga annadan daytoy.

Ania Daytoy

Paset ken Dagiti Usarda

Dagiti lapayagtayo ti mangtulong kadatayo nga agdengngeg kadagiti uni
iti aglawlaw.

Adda tallo a partes ti lapayagtayo:

1. External ear (Akinruar a lapayag)
2. Middle ear (Akintengnga a
lapayag)
3. Inner ear (Akin-uneg a lapayag)

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 13

Outer Ear (Akinruar a lapayag)
Pinna ti awag ti ruar ti lapayag.
Daytoy ti parte a makitkitatayo. Ditoy ti
pangibitinan ti aritos. Ti pinna ti
mangurnong ti uni ken mangiturong iti
daytoy iti ear canal.
Ti ear canal ket kasla tubo iti uneg
ti lapayagtayo. Ti ear canal ti
mangiturong ti uni iti eardrum nga adda iti pungto ti uneg ti lapayag.

Middle Ear (Akintengnga a lapayag)

Ti eardrum ket naingpis a
kudil a nabennat. No makadanon
ti uni iti eardrum, agtigerger
daytoy. Adda tallo a babassit a
tulang a nakakonektar iti likud ti
eardrum. Dagitoy a tultulang ket
maaw-awagan ti hammer, anvil,
ken stirrup. No agtigerger ti
eardrum, agtigerger met dagitoy tallo a tulang a nakakonektar nga agsasaruno.

Inner Ear (Akin-uneg a lapayag)

Ti cochlea ti makarikna ti tigerger.
Ti cochlea ti parte nga addaan ti liquid.
No agtigerger ti liquid iti uneg ti cochlea,
mangipatulod daytoy ti mensahe iti utek
babaen ti auditory nerve a mangibaga ti
maipanggep iti uni a nangegtayo.

Tarabay a Saludsod:
1. Ania dagiti tallo a paset ti lapayag?
2. Ania dagiti nadumaduma a partes ti lapayag?

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 14

 Ania Pay

Ti lapayag ket maysa kadagiti napateg nga paset ti bagitayo. Isu ti

makatulong kadatayo a mangibaga nu ania dagiti uni dagiti bambanag iti
aglawlaw no daytoy ket nakapsot wenno napigsa ken dadumapay. Rumbeng
ngarud nga intayo annadan daytoy.

Adda dagiti ladawan iti baba a mangipakita ti panangannad kadagiti

lapayag. Isurat ti / nu mangipakpakita ti panangannad kadagiti lapayag ken X
no saan. Isuratmo ti sungbat iti papelmo.

1. Agusar ti 2. Pigsaan ti aguni

cotton buds no iti asideg ti
dalusan ti lapayag ti
lapayag gayyem

3. Agpadalus kenni 4. Panangipakita ti

nanang ti lapayag. lapayag iti doktor

5. Panangpunas ti 6. Apputen wenno

ruar ti lapayag ti kaluban ti lapayag no
nadalus a lupot adda napigsa nga uni
wenno ringgor

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 15

 Ania ti Naadal Ko

Ti lapayag ket addaan ti nadumaduma nga paset.

External ear Middle ear (Akintengnga Inner ear

(Akinruar a lapayag nga lapayag) (Akin-uneg a lapayag)

1. Pinna 1. Eardrum 1. Cochlea

- ti ruar ti lapayag - naingpis a kudil a
- ti mangurnong ti uni nabennat
ken mangiturong iti - No makadanon ti uni iti
daytoy iti ear canal. eardrum, agtigerger
2. Ear canal daytoy
- kasla tubo a 2. hammer, anvil, ken
mangiturong ti uni stirrup
iti eardrum nga - tallo a babassit a tulang a
adda iti pungtona nakakonektar iti likod ti
eardrum
- no agtigerger ti eardrum,
agtigerger met dagitoy
tallo a tulang a
nakakonektar nga
agsasaruno.
- bassit a kulot a tubo
nga adda danumna
nga agtigerger
- makarikna ti tigerger a
mangipatulod daytoy
ti mensahe iti utek
babaen ti auditory
nerve
2. auditory nerve
- urat a mangipatulod ti
mensahe iti utek a
mangibaga ti
maipapan ti uni a
nangegtayo

Nakapatpateg ti lapayagtayo. Rumbeng ngarud nga intayo annadan

daytoy. Adda dagiti wagas nu kasano tayo nga annadan dagiti lapayagtayo.

Masapul nga:
1. Punasan ti ruar a lapayag ti nadalus a lupot.

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 16

 2. Saan nga agusar ti ramay, hairpins, wenno toothpicks no ikkaten ti rugit
iti uneg ti lapayag.
3. Umadayo wenno kaluban ti lapayag no adda ti napipigsa nga ringgor
wenno panagbettak.
4. Agpakita iti otolaryngologist wenno Eyes-Ears-Nose-Tongue (EENT) nga
doctor no adda marikna a nasakit wenno sagubanit iti lapayag.

Ania ti Kayak nga Aramiden

A. Pagannurutan:
Inaganan dagiti partes ti lapayag. Pilien dagiti usto a nagan iti kahon dagiti
paset ti lapayag a maitudtudo.

eardrum cochlea ear canal pinna

hammer anvil stirrup auditory nerve

B. Pagannurutan: Basaen a nalaing ti patang. Isurat laeng ti letra ti husto a

sungbat.
9. Ania ti mapasamak iti eardrum no adda uni a sumrek iti lapayag?
A. dumakkel B. bumassit C. agtagerger D. agrikep
10. Ania ti paset ti lapayag nga agurnong ti uni?
A. cochlea B. eardrum
C. pinna D. auditory nerve

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 17

 Pannubok

A. Pagannurutan: Pilien ti letra iti umno a sungbat. Isurat daytoy iti sabali a
papel.
1. Ania a paset ti lapayag ti makitkita iti ruar?
A. ear canal B. cochlea C. hammer D. pinna
2. Ania ti mapasamak kadagiti tallo a tulang no agtigerger ti eardrum?
A. agtigergerda nga tallo C. saan nga agtigerger
B. ti laeng duati ti agtigerger D. ti laeng maysa ti agtigerger

B. Isurat iti kahon dagiti paset a madalanan ti uni kalpasan a sumrek iti pinna
nga agpatingga iti utek.
3. 4. 5. 6. 7.

C. Isurat ti husto nu ti patang ket iladladawan na ti husto a panagannad iti

lapayag, saan a husto no daytoy ket saan.
1. Agusar ti natarid a banag no dalusan ti uneg ti lapayag.
2. Agdengngeg iti makaay-ayo a kankanta iti usto a kapigsa.
3. Agusar ti nadalus a lupot no dalusan ti ruar ti lapayag wenno pinna.
4. Apputen ti lapayag no adda napigsa a ringgor wenno paputok.
5. Agsao ti napigsa iti asideg ti lapayag.

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 18

 Dagiti Sungbat

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 19

Reperensia:
Sacatropes, A. DC. et. al. 2015. DepEd Science 3 Learners Manual. Rex Book
Store Inc.
Cacanindin, Erlinda C. 2007. Joy with Science Experiences Book 3. Eureka
Scholastic Publishing Inc.

For inquiries or feedback, please write or call:

Department of Education – Schools Division of Laoag City

Curriculum Implementation Division
Brgy. 23 San Matias, Laoag City, 2900
Contact Number: (077)-771-3678
Email Address: laoag.city@deped.gov.ph

WBLS-OBE MELC-Aligned Self-Learning Module Science 3 20