Professional Documents
Culture Documents
Httpscke - Gov.plimages EGZAMIN MATURALNY OD 2023informatorywybrane Wzory Matematyczne EM2023.PDF#Page29 3
Httpscke - Gov.plimages EGZAMIN MATURALNY OD 2023informatorywybrane Wzory Matematyczne EM2023.PDF#Page29 3
wzory matematyczne
na egzamin maturalny
z matematyki
Zespół redakcyjny:
Hubert Rauch (CKE)
Mariusz Mroczek (CKE)
Marian Pacholak (OKE Warszawa)
dr Wioletta Kozak (CKE)
dr Marcin Smolik (CKE)
dr Roman Wosiek
Ewa Ludwikowska (OKE Gdańsk)
Joanna Berner (OKE Warszawa)
Piotr Ludwikowski (OKE Kraków)
Recenzenci:
dr hab. Jan Jakóbowski (UWM)
Agata Górniak (recenzja nauczycielska)
Spis treści
dla 𝑥 ≥ 0
|𝑥| = { 𝑥
−𝑥 dla 𝑥 < 0
𝑥 |𝑥|
| |=
𝑦 |𝑦|
2. POTĘGI I PIERWIASTKI
𝑎𝑛 = ⏟
𝑎 ⋅𝑎 ⋅ …⋅ 𝑎
𝑛 razy
𝑛
• Pierwiastkiem arytmetycznym √𝑎 stopnia 𝑛 z liczby 𝑎 ≥ 0 nazywamy liczbę 𝑏 ≥ 0
taką, że 𝑏 𝑛 = 𝑎 .
√𝑎2 = |𝑎|
Strona 4 z 34
𝑛
Jeżeli 𝑎 < 0 oraz liczba 𝑛 jest nieparzysta, to √𝑎 oznacza liczbę 𝑏 < 0 taką, że
𝑏𝑛 = 𝑎.
W zbiorze liczb rzeczywistych pierwiastki stopni parzystych z liczb ujemnych nie istnieją.
1
− dla 𝑎 ≠ 0: 𝑎−𝑛 = 𝑎𝑛 oraz 𝑎0 = 1
𝑚
𝑛
− dla 𝑎 ≥ 0: 𝑎 𝑛 = √𝑎 𝑚
𝑚 1
− dla 𝑎 > 0: 𝑎– 𝑛 = 𝑛√ 𝑚
𝑎
𝑎𝑟
𝑎𝑟 ⋅ 𝑎 𝑠 = 𝑎𝑟+𝑠 (𝑎𝑟 )𝑠 = 𝑎𝑟⋅𝑠 = 𝑎𝑟−𝑠
𝑎𝑠
𝑎 𝑟 𝑎𝑟
(𝑎 ⋅ 𝑏)𝑟 = 𝑎𝑟 ⋅ 𝑏 𝑟 ( ) = 𝑟
𝑏 𝑏
3. LOGARYTMY
Równoważnie:
𝑎log𝑎 𝑏 = 𝑏
Strona 5 z 34
Wzór na zamianę podstawy logarytmu:
log 𝑎 𝑐
log 𝑏 𝑐 =
log 𝑎 𝑏
W szczególności:
1
log 𝑎 𝑏 =
log 𝑏 𝑎
𝑛! = 1 ⋅ 2 ⋅ … ⋅ 𝑛
(𝑛 + 1)! = 𝑛! ⋅ (𝑛 + 1)
𝑛 𝑛!
( )=
𝑘 𝑘! (𝑛 − 𝑘)!
Prawdziwe są równości:
𝑛 𝑛(𝑛 − 1)(𝑛 − 2) ⋅ … ⋅ (𝑛 − 𝑘 + 1)
( )=
𝑘 𝑘!
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
( )=1 ( )=𝑛 ( )=𝑛 ( )=1
0 1 𝑛−1 𝑛
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛+1
( )=( ) ( )+( )=( )
𝑘 𝑛−𝑘 𝑘 𝑘+1 𝑘+1
Strona 6 z 34
5. WZÓR DWUMIANOWY NEWTONA
Dla dowolnej liczby całkowitej dodatniej 𝑛 oraz dla dowolnych liczb rzeczywistych 𝑎, 𝑏
mamy:
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
(𝑎 + 𝑏)𝑛 = ( ) 𝑎𝑛 + ( ) 𝑎𝑛−1 𝑏 + … + ( ) 𝑎𝑛−𝑘 𝑏 𝑘 + … + ( ) 𝑎𝑏 𝑛−1 + ( ) 𝑏 𝑛
0 1 𝑘 𝑛−1 𝑛
Dla dowolnej liczby całkowitej dodatniej 𝑛 oraz dla dowolnych liczb rzeczywistych 𝑎, 𝑏:
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
(𝑎 − 𝑏)𝑛 = ( ) 𝑎𝑛 − ( ) 𝑎𝑛−1 𝑏 + … + (−1)𝑘 ( ) 𝑎𝑛−𝑘 𝑏 𝑘 + … + (−1)𝑛 ( ) 𝑏 𝑛
0 1 𝑘 𝑛
Dla dowolnej liczby całkowitej dodatniej 𝑛 oraz dowolnych liczb rzeczywistych 𝑎, 𝑏 mamy:
W szczególności:
𝑎2 − 𝑏 2 = (𝑎 − 𝑏)(𝑎 + 𝑏) 𝑎2 − 1 = (𝑎 − 1)(𝑎 + 1)
𝑎3 − 𝑏 3 = (𝑎 − 𝑏)(𝑎2 + 𝑎𝑏 + 𝑏 2 ) 𝑎3 − 1 = (𝑎 − 1)(𝑎2 + 𝑎 + 1)
𝑎3 + 𝑏 3 = (𝑎 + 𝑏)(𝑎2 − 𝑎𝑏 + 𝑏 2 ) 𝑎3 + 1 = (𝑎 + 1)(𝑎2 − 𝑎 + 1)
𝑎𝑛 − 1 = (𝑎 − 1)(𝑎𝑛−1 + 𝑎𝑛−2 + … + 𝑎 + 1)
7. FUNKCJA KWADRATOWA
Δ = 𝑏 2 − 4𝑎𝑐
Strona 7 z 34
• Wykresem funkcji kwadratowej jest parabola o wierzchołku w punkcie
𝑏 𝛥
𝑊 = (𝑝, 𝑞) gdzie 𝑝=− , 𝑞=−
2𝑎 4𝑎
Gdy 𝑎 < 0, to ramiona paraboli skierowane są ku dołowi. Gdy 𝑎 > 0, to ramiona paraboli
skierowane są ku górze.
𝑎<0 𝑦 = 𝑎𝑥 2 𝑎>0 𝑦 = 𝑎𝑥 2
𝑦 𝑦
1 1
0 1 𝑥 0 1 𝑥
−𝑏 − √𝛥 −𝑏 + √𝛥
𝑥1 = 𝑥2 =
2𝑎 2𝑎
𝑏
𝑥1 = 𝑥2 = −
2𝑎
3. jeżeli 𝚫 < 𝟎, to funkcja kwadratowa nie ma miejsc zerowych (trójmian kwadratowy nie
ma pierwiastków rzeczywistych, równanie kwadratowe nie ma rozwiązań
rzeczywistych).
Strona 8 z 34
• Jeżeli Δ ≥ 0, to funkcję kwadratową można przedstawić w postaci iloczynowej:
• Wzory Viète’a
Jeżeli Δ ≥ 0, to
𝑏 𝑐
𝑥1 + 𝑥2 = − 𝑥1 ⋅ 𝑥2 =
𝑎 𝑎
8. CIĄGI
𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑟
𝑎1 + 𝑎𝑛 2𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑟
𝑆𝑛 = ⋅𝑛 𝑆𝑛 = ⋅𝑛
2 2
𝑎𝑛−1 + 𝑎𝑛+1
𝑎𝑛 = dla 𝑛 ≥ 2
2
𝑎𝑛 = 𝑎1 ⋅ 𝑞 𝑛−1 dla 𝑛 ≥ 2
1 − 𝑞𝑛
𝑆𝑛 = 𝑎1 ⋅ dla 𝑞≠1 𝑆𝑛 = 𝑛 ⋅ 𝑎1 dla 𝑞=1
1−𝑞
Strona 9 z 34
• Dla sąsiednich wyrazów ciągu geometrycznego (𝑎𝑛 ) prawdziwa jest równość:
𝑎1
𝑆 = lim 𝑆𝑛 =
𝑛→∞ 1−𝑞
Jeżeli ciągi (𝑎𝑛 ) i (𝑏𝑛 ), określone dla każdej liczby naturalnej 𝑛 ≥ 1, są zbieżne
i lim 𝑎𝑛 = 𝑎 oraz lim 𝑏𝑛 = 𝑏, to ciągi (𝑎𝑛 + 𝑏𝑛 ), (𝑎𝑛 − 𝑏𝑛 ), (𝑎𝑛 ⋅ 𝑏𝑛 ) są zbieżne,
𝑛→∞ 𝑛→∞
a ponadto:
𝑎
Jeżeli ponadto 𝑏𝑛 ≠ 0 dla 𝑛 ≥ 1 oraz 𝑏 ≠ 0, to ciąg ( 𝑛 ) jest zbieżny i
𝑏𝑛
𝑎𝑛 𝑎
lim ( ) =
𝑛→∞ 𝑏𝑛 𝑏
Jeżeli wyrazy ciągów (𝑎𝑛 ), (𝑏𝑛 ) i (𝑐𝑛 ), określonych dla 𝑛 ≥ 1, spełniają nierówność
𝑎𝑛 ≤ 𝑏𝑛 ≤ 𝑐𝑛 dla 𝑛 ≥ 1, a ciągi (𝑎𝑛 ) i (𝑐𝑛 ) są zbieżne do wspólnej granicy
lim 𝑎𝑛 = lim 𝑐𝑛 = 𝑔, to ciąg (𝑏𝑛 ) jest zbieżny, a ponadto lim 𝑏𝑛 = 𝑔.
𝑛→∞ 𝑛→∞ 𝑛→∞
• Procent składany
𝑝 𝑛
𝐾𝑛 = 𝐾0 ⋅ (1 + )
100
Strona 10 z 34
• Wybrane granice:
1 𝑛
lim (1 + ) = 𝑒
𝑛→∞ 𝑛
𝑛
lim √𝑛 = 1
𝑛→∞
𝑛
lim √𝑎 = 1 dla każdego 𝑎 > 0
𝑛→∞
9. TRYGONOMETRIA
𝐵
𝑎
sin 𝛼 =
𝑐
𝑐
𝑏 𝑎
cos 𝛼 =
𝑐
𝑎
tg 𝛼 = 𝛼
𝑏
𝐶 𝑏 𝐴
𝑦
𝑦
sin 𝛼 =
𝑟
𝑥
cos 𝛼 =
𝑟 𝑀(𝑥, 𝑦)
𝑦 𝑦
tg 𝛼 = , o ile 𝑥 ≠ 0
𝑥
𝑟
gdzie 𝜶
𝑟 = |𝑂𝑀| = √𝑥 2 + 𝑦 2 > 0 𝑥 𝑂 𝑥
Strona 11 z 34
• Wykresy funkcji trygonometrycznych
𝑦 𝑦 = sin 𝑥
1
1 1 3
−𝜋 −2𝜋 0 𝜋 𝜋 𝜋 2𝜋 𝑥
2 2
−1
𝑦 𝑦 = cos 𝑥
1
1 1 3
−𝜋 −2𝜋 0 2
𝜋 𝜋 2
𝜋 2𝜋 𝑥
−1
𝑦 𝑦 = tg 𝑥
1 1 3
−𝜋 −2𝜋 0 𝜋 𝜋 𝜋 2𝜋 𝑥
2 2
sin2 𝛼 + cos2 𝛼 = 1
sin 𝛼 1
tg 𝛼 = dla 𝛼 ≠ 𝜋 + 𝑘𝜋, 𝑘 ∈ ℤ
cos 𝛼 2
Strona 12 z 34
• Wartości funkcji trygonometrycznych dla wybranych kątów
tg 𝛼 0 √3 1 nie istnieje
√3
3
Ponadto:
tg 𝛼 + tg 𝛽 𝜋
tg(𝛼 + 𝛽) = gdy 𝛼, 𝛽, 𝛼 + 𝛽 ≠ + 𝑘𝜋, 𝑘 ∈ ℤ
1 − tg 𝛼 ⋅ tg 𝛽 2
tg 𝛼 − tg 𝛽 𝜋
tg(𝛼 − 𝛽) = gdy 𝛼, 𝛽, 𝛼 − 𝛽 ≠ + 𝑘𝜋, 𝑘 ∈ ℤ
1 + tg 𝛼 ⋅ tg 𝛽 2
cos 2𝛼 = 2 cos2 𝛼 − 1
cos 2𝛼 = 1 − 2 sin2 𝛼
2 tg 𝛼
tg 2𝛼 = o ile tg 𝛼 istnieje i tg 2 𝛼 ≠ 1
1 − tg 2 𝛼
Strona 13 z 34
• Wybrane wzory redukcyjne
1
sin 𝛼 ⋅ sin 𝛽 = − [cos(𝛼 + 𝛽) − cos(𝛼 − 𝛽)]
2
1
cos 𝛼 ⋅ cos 𝛽 = [cos(𝛼 + 𝛽) + cos(𝛼 − 𝛽)]
2
1
sin 𝛼 ⋅ cos 𝛽 = [sin(𝛼 + 𝛽) + sin(𝛼 − 𝛽)]
2
tg(𝛼 + 𝑘 ⋅ 180°) = tg 𝛼
Strona 14 z 34
10. PLANIMETRIA
𝐶
𝛾
Przyjmujemy następujące oznaczenia w trójkącie 𝐴𝐵𝐶 :
𝑎+𝑏+𝑐
𝑝=
2
𝐶
• Twierdzenie Pitagorasa (wraz z twierdzeniem odwrotnym do niego)
𝑏
𝑎
• Twierdzenie sinusów
𝑎 𝑏 𝑐
= 2𝑅 = 2𝑅 = 2𝑅
sin 𝛼 sin 𝛽 sin 𝛾
• Twierdzenie cosinusów
𝑎2 = 𝑏 2 + 𝑐 2 − 2𝑏𝑐 ⋅ cos 𝛼
𝑏 2 = 𝑎2 + 𝑐 2 − 2𝑎𝑐 ⋅ cos 𝛽
𝑐 2 = 𝑎2 + 𝑏 2 − 2𝑎𝑏 ⋅ cos 𝛾
Strona 15 z 34
• Wzory na pole trójkąta 𝐴𝐵𝐶
1 1 1
𝑃Δ𝐴𝐵𝐶 = 𝑎 ⋅ ℎ𝑎 = 𝑏 ⋅ ℎ𝑏 = 𝑐 ⋅ ℎ𝑐
2 2 2
1 1 1
𝑃ΔABC = 𝑎𝑏 ⋅ sin 𝛾 = 𝑏𝑐 ⋅ sin 𝛼 = 𝑐𝑎 ⋅ sin 𝛽
2 2 2
𝑎𝑏𝑐
𝑃Δ𝐴𝐵𝐶 = 𝑃Δ𝐴𝐵𝐶 = 𝑝 ⋅ 𝑟
4𝑅
Przyjmijmy, że w trójkącie 𝐴𝐵𝐶 kąt przy wierzchołku 𝐶 jest kątem prostym. Niech 𝐷
będzie spodkiem wysokości opuszczonej z wierzchołka 𝐶 na podstawę 𝐴𝐵 trójkąta.
Wówczas:
𝐶
𝑎𝑏
ℎ𝑐 = √|𝐴𝐷| ⋅ |𝐷𝐵| ℎ𝑐 = 90°𝛾
𝑐
𝑎+𝑏−𝑐 1 𝑏 𝑎
𝑟= 𝑅= 𝑐
2 2
1 𝛼 𝛽
𝑎 = 𝑐 ⋅ sin 𝛼 = 𝑐 ⋅ cos 𝛽 = 𝑏 ⋅ tg 𝛼 = 𝑏 ⋅ 𝐴 𝐷 𝐵
tg 𝛽 𝑐
Strona 16 z 34
• Cechy przystawania trójkątów
𝐶 𝑀
𝐴 𝐵 𝐾 𝐿
długość jednego boku trójkąta 𝐴𝐵𝐶 jest równa długości jednego boku trójkąta 𝐾𝐿𝑀
i kąty przyległe do tego boku trójkąta 𝐴𝐵𝐶 są przystające do odpowiednich kątów
przyległych do odpowiedniego boku trójkąta 𝐾𝐿𝑀 , np.:
|𝐴𝐵| = |𝐾𝐿| oraz |∡𝐵𝐴𝐶| = |∡𝐾𝐿𝑀| i |∡𝐴𝐵𝐶| = |∡𝐿𝐾𝑀|
𝐴 𝐵 𝐾 𝐿
Strona 17 z 34
• Twierdzenie o dwusiecznej kąta
|𝐴𝐷| |𝐴𝐶|
=
|𝐵𝐷| |𝐵𝐶|
Różne proste 𝐴𝐵 i 𝐶𝐷 przecinają się w punkcie 𝑃, przy czym spełniony jest jeden
z warunków:
|𝐴𝐵| |𝐶𝐷|
Jeżeli = , to proste 𝐴𝐶 i 𝐵𝐷 są równoległe.
|𝑃𝐴| |𝑃𝐶|
|𝐴𝐵| |𝐶𝐷|
Jeżeli proste 𝐴𝐶 i 𝐵𝐷 są równoległe, to
|𝑃𝐴|
= |𝑃𝐶|
.
𝐵
𝐷
𝐴
𝐴 𝑃 𝐵
𝑃 𝐶 𝐷
𝐶
• Koło
𝑃 = 𝜋𝑟 2 𝑟
𝐿 = 2𝜋𝑟
Strona 18 z 34
• Wycinek koła
𝛼 𝐴
𝑃= ⋅ 𝜋𝑟 2 𝑟
360°
𝛼
Długość 𝐿 łuku 𝐴𝐵 wycinka koła o promieniu 𝑟 i kącie
środkowym 𝛼 wyrażonym w stopniach jest równa:
𝐵
𝛼
𝐿= ⋅ 2𝜋𝑟
360°
• Kąty w okręgu
Dany jest okrąg o środku w punkcie 𝑂 i cięciwa 𝐴𝐵 tego okręgu. Prosta 𝐴𝐶 jest
styczna do tego okręgu w punkcie 𝐴, natomiast punkt 𝑃 leży na tym okręgu i nie należy
do kąta 𝐶𝐴𝐵. Wtedy:
przy czym wybieramy ten z kątów środkowych 𝐴𝑂𝐵, który jest oparty na łuku
znajdującym się wewnątrz kąta 𝐶𝐴𝐵.
𝐵 𝐵 𝐵
𝑂 𝑂 𝑂
𝑃
𝐴 𝐶 𝐴 𝐶 𝐶 𝐴
Strona 19 z 34
• Twierdzenie o odcinkach stycznych
𝑃
|𝑃𝐴| = |𝑃𝐵|
Dane są: prosta przecinająca okrąg w punktach 𝐴 i 𝐵 oraz prosta styczna do tego
okręgu w punkcie 𝐶 . Jeżeli proste te przecinają się w punkcie 𝑃, to:
𝑃
𝐶
• Czworokąty
𝑎+𝑏 ℎ
𝑃= ⋅ℎ
2
Strona 20 z 34
Równoległobok – czworokąt, który ma dwie pary boków równoległych.
Wzory na pole 𝑃 równoległoboku: 𝐷 𝐶
𝑃 = 𝑎ℎ 𝑃 = 𝑎 ⋅ 𝑏 ⋅ sin 𝛼
1 𝑏
𝑃 = ⋅ |𝐴𝐶| ⋅ |𝐵𝐷| ⋅ sin 𝛾 𝛾
2 ℎ
𝛼
𝐴 𝑎 𝐵
𝑃 = 𝑎ℎ 𝑃 = 𝑎2 ⋅ sin 𝛼
1 𝑎 ℎ
𝑃= ⋅ |𝐴𝐶| ⋅ |𝐵𝐷|
2
𝛼
𝐴 𝑎 𝐵
1
𝑃= ⋅ |𝐴𝐶| ⋅ |𝐵𝐷|
2 𝐴 𝐶
Na czworokącie można opisać okrąg wtedy i tylko wtedy, gdy sumy miar jego
przeciwległych kątów wewnętrznych są równe 180°.
𝛼
𝛼+𝛾 =𝛽+𝛿
𝛿
𝛼 + 𝛾 = 180° 𝛽 + 𝛿 = 180°
𝛽 𝛾
Strona 21 z 34
• Okrąg wpisany w czworokąt
𝑎
W czworokąt wypukły można wpisać okrąg 𝑑
wtedy i tylko wtedy, gdy sumy długości jego
przeciwległych boków są równe.
𝑎+𝑐 =𝑏+𝑑 𝑏
𝑐
𝑃ℬ
= 𝑘2
𝑃𝒜
• Długość odcinka
𝑆(𝑥𝑆 , 𝑦𝑆 )
|𝐴𝐵| = √(𝑥𝐵 − 𝑥𝐴 )2 + (𝑦𝐵 − 𝑦𝐴 )2
𝑥𝐴 + 𝑥𝐵 𝑦𝐴 + 𝑦𝐵
𝑥𝑆 = 𝑦𝑆 =
2 2
Strona 22 z 34
• Równanie kierunkowe prostej
𝑦
Jeżeli prosta nie jest równoległa do osi 𝑂𝑦, to można
opisać ją równaniem kierunkowym:
𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 𝑏
𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏
𝛼
Liczba 𝑎 to współczynnik kierunkowy prostej. 𝑂 𝑥
𝑎 = tg 𝛼
𝑦 = 𝑎(𝑥 − 𝑥0 ) + 𝑦0
• Równanie kierunkowe prostej, która przechodzi przez dwa dane punkty 𝐴 = (𝑥𝐴 , 𝑦𝐴 )
oraz 𝐵 = (𝑥𝐵 , 𝑦𝐵 ):
𝑦 − 𝑦𝐴 = 𝑎(𝑥 − 𝑥𝐴 )
gdzie
𝑦𝐵 − 𝑦𝐴
𝑎= gdy 𝑥𝐵 ≠ 𝑥𝐴
𝑥𝐵 − 𝑥𝐴
𝐴𝑥 + 𝐵𝑦 + 𝐶 = 0, gdzie 𝐴, 𝐵, 𝐶 ∈ ℝ i 𝐴2 + 𝐵 2 ≠ 0
• Równanie ogólne prostej, która przechodzi przez dwa dane punkty 𝐴 = (𝑥𝐴 , 𝑦𝐴 ) oraz
𝐵 = (𝑥𝐵 , 𝑦𝐵 ):
Strona 23 z 34
• Proste równoległe
𝑎1 = 𝑎2
𝐴1 ⋅ 𝐵2 − 𝐴2 ⋅ 𝐵1 = 0
• Proste prostopadłe
𝑎1 ⋅ 𝑎2 = −1
𝐴1 ⋅ 𝐴2 + 𝐵1 ⋅ 𝐵2 = 0
|𝐴 ⋅ 𝑥0 + 𝐵 ⋅ 𝑦0 + 𝐶|
𝑑=
√𝐴2 + 𝐵 2
• Równanie okręgu
(𝑥 − 𝑎)2 + (𝑦 − 𝑏)2 = 𝑟 2
𝑥 2 + 𝑦 2 − 2𝑎𝑥 − 2𝑏𝑦 + 𝑐 = 0
gdzie 𝑐 = 𝑎2 + 𝑏 2 − 𝑟 2 .
Strona 24 z 34
• Współrzędne wektora, długość wektora, działania na wektorach
⃗⃗⃗⃗⃗
Dane są punkty 𝐴 = (𝑥𝐴 , 𝑦𝐴 ) oraz 𝐵 = (𝑥𝐵 , 𝑦𝐵 ). Współrzędne wektora 𝐴𝐵
zaczepionego w punkcie 𝐴:
⃗⃗⃗⃗⃗ = [𝑥𝐵 − 𝑥𝐴 , 𝑦𝐵 − 𝑦𝐴 ]
𝐴𝐵
Jeżeli 𝑢
⃗ = [𝑢1 , 𝑢2 ] oraz 𝑣 = [𝑣1 , 𝑣2 ] są wektorami oraz 𝑎 ∈ ℝ, to:
⃗ + 𝑣 = [𝑢1 + 𝑣1 , 𝑢2 + 𝑣2 ]
𝑢 ⃗ = [𝑎 ⋅ 𝑢1 , 𝑎 ⋅ 𝑢2 ]
𝑎⋅𝑢
Długością |𝑢
⃗ | wektora 𝑢
⃗ = [𝑢1 , 𝑢2 ] nazywamy liczbę
⃗ | = √(𝑢1 )2 + (𝑢2 )2
|𝑢
• Przekształcenia geometryczne
Przesunięcie o wektor 𝑢
⃗ = [𝑎, 𝑏] przekształca punkt 𝑃 = (𝑥, 𝑦) na punkt
𝑃’ = (𝑥 + 𝑎, 𝑦 + 𝑏).
• Pole trójkąta
1
𝑃𝛥𝐴𝐵𝐶 = ⋅ |(𝑥𝐵 − 𝑥𝐴 )(𝑦𝐶 − 𝑦𝐴 ) − (𝑦𝐵 − 𝑦𝐴 )(𝑥𝐶 − 𝑥𝐴 )|
2
Strona 25 z 34
• Współrzędne środka ciężkości trójkąta
𝑥𝐴 + 𝑥𝐵 + 𝑥𝐶 𝑦𝐴 + 𝑦𝐵 + 𝑦𝐶
𝑥𝑆 = 𝑦𝑆 =
3 3
12. STEREOMETRIA
Prosta 𝑘 przebija płaszczyznę w punkcie 𝑃 pod kątem ostrym. Prosta 𝑙 jest rzutem
prostokątnym prostej 𝑘 na tę płaszczyznę. Prosta 𝑚 leży na tej płaszczyźnie
i przechodzi przez punkt 𝑃.
Wówczas prosta 𝑚 jest prostopadła do prostej 𝑘 wtedy i tylko wtedy, gdy 𝑚 jest
prostopadła do prostej 𝑙 .
𝑙
𝑃
Przyjmujemy oznaczenia:
• Prostopadłościan
𝐻 𝐺
𝐸 𝐹
𝑃𝑐 = 2(𝑎𝑏 + 𝑏𝑐 + 𝑐𝑎)
𝑐
𝑉 = 𝑎𝑏𝑐
𝐷 𝐶
gdzie 𝑎, 𝑏, 𝑐 są długościami krawędzi prostopadłościanu 𝑏
𝐴 𝑎 𝐵
Strona 26 z 34
• Graniastosłup prosty
𝐽 𝐼
𝐻
𝑃𝑏 = 𝑂𝑏 ⋅ ℎ
𝐹 𝐺
𝑉 = 𝑃𝑝 ⋅ ℎ ℎ
𝐷
gdzie 𝑂𝑏 jest obwodem podstawy graniastosłupa, 𝐸
natomiast ℎ – wysokością graniastosłupa. 𝐶
𝐴 𝐵
• Ostrosłup 𝑆
1
𝑉= ⋅𝑃 ⋅ℎ
3 𝑝
ℎ
gdzie ℎ jest wysokością ostrosłupa.
𝐷
𝐸 𝐶
𝑂
𝐴 𝐵
• Walec
𝑃𝑏 = 2𝜋𝑟ℎ
𝑃𝑐 = 2𝜋𝑟(𝑟 + ℎ)
𝑉 = 𝜋𝑟 2 ℎ
ℎ
• Stożek
𝑃𝑏 = 𝜋𝑟𝑙
𝑙
ℎ
𝑃𝑐 = 𝜋𝑟(𝑟 + 𝑙)
1 2 𝑟
𝑉= 𝜋𝑟 ℎ 𝑂
3
Strona 27 z 34
• Kula
𝑃𝑐 = 4𝜋𝑟 2
𝑟
𝑂
4
𝑉 = 𝜋𝑟 3
3
13. KOMBINATORYKA
• Permutacje
Liczba wszystkich sposobów, na które 𝑛 różnych elementów można ustawić w ciąg, jest
równa 𝑛!.
• Kombinacje
• Wariacje z powtórzeniami
𝑛!
= 𝑛 ⋅ (𝑛 − 1) ⋅ … ⋅ (𝑛 − 𝑘 + 1)
(𝑛 − 𝑘)!
Strona 28 z 34
14. RACHUNEK PRAWDOPODOBIEŃSTWA
• Własności prawdopodobieństwa
Niech Ω będzie niepustym zbiorem wszystkich zdarzeń elementarnych doświadczenia
losowego, natomiast 𝑃 – prawdopodobieństwem określonym na podzbiorach zbioru Ω.
Wtedy:
𝑃(∅) = 0
𝑃(Ω) = 1
|𝐴|
𝑃(𝐴) =
|Ω|
• Schemat Bernoullego
𝑛
𝑃𝑛 (𝑘) = ( ) ⋅ 𝑝𝑘 ⋅ 𝑞 𝑛−𝑘
𝑘
Strona 29 z 34
• Prawdopodobieństwo warunkowe
𝑃(𝐴 ∩ 𝐵)
𝑃(𝐴|𝐵) =
𝑃(𝐵)
• Twierdzenie Bayesa
𝑃(𝐵𝑘 ) ⋅ 𝑃(𝐴|𝐵𝑘 )
𝑃(𝐵𝑘 |𝐴) =
𝑃(𝐴|𝐵1) ⋅ 𝑃(𝐵1 ) + 𝑃(𝐴|𝐵2) ⋅ 𝑃(𝐵2 ) + … + 𝑃(𝐴|𝐵𝑛 ) ⋅ 𝑃(𝐵𝑛 )
𝔼(𝑋) = 𝑥1 ⋅ 𝑝1 + 𝑥2 ⋅ 𝑝2 + … + 𝑥𝑛 ⋅ 𝑝𝑛
Strona 30 z 34
15. PARAMETRY DANYCH STATYSTYCZNYCH
• Średnia arytmetyczna
𝑎1 + 𝑎2 + … + 𝑎𝑛
𝑎̅ =
𝑛
• Średnia geometryczna
𝑔̅ = 𝑛√𝑎1 ⋅ 𝑎2 ⋅ … ⋅ 𝑎𝑛
• Średnia kwadratowa
𝑘̅ ≥ 𝑎̅ ≥ 𝑔̅
Ponadto równość pomiędzy tymi średnimi liczbowymi zachodzi wtedy i tylko wtedy, gdy
𝑎1 = 𝑎2 = … = 𝑎𝑛 .
• Średnia ważona
𝑤1 ⋅ 𝑎1 + 𝑤2 ⋅ 𝑎2 + … + 𝑤𝑛 ⋅ 𝑎𝑛
𝑠̅ =
𝑤1 + 𝑤2 + … + 𝑤𝑛
Strona 31 z 34
• Mediana
Strona 32 z 34
• Pochodne wybranych funkcji
𝑓(𝑥) = 𝑐 𝑓′(𝑥) = 0
𝑓(𝑥) = 𝑎𝑥 + 𝑏 𝑓′(𝑥) = 𝑎
𝑎 𝑎
𝑓(𝑥) = 𝑓 ′ (𝑥) = −
𝑥 𝑥2
1
𝑓(𝑥) = √𝑥 𝑓′(𝑥) =
2√𝑥
1
𝑓(𝑥) = tg 𝑥 𝑓′(𝑥) =
(cos 𝑥)2
𝑓(𝑥) = 𝑒 𝑥 𝑓′(𝑥) = 𝑒 𝑥
• Równanie stycznej
𝑦 = 𝑎(𝑥 − 𝑥0 ) + 𝑓(𝑥0 )
gdzie
𝑎 = 𝑓 ′ (𝑥0 )
Strona 33 z 34
17. TABLICA WARTOŚCI FUNKCJI TRYGONOMETRYCZNYCH
𝛂 [°] 𝐬𝐢𝐧 𝛂 𝐜𝐨𝐬 𝛂 𝐭𝐠 𝛂 𝛂 [°] 𝐬𝐢𝐧 𝛂 𝐜𝐨𝐬 𝛂 𝐭𝐠 𝛂
𝟎 𝟎, 𝟎𝟎𝟎𝟎 𝟏, 𝟎𝟎𝟎𝟎 𝟎, 𝟎𝟎𝟎𝟎 𝟒𝟓 𝟎, 𝟕𝟎𝟕𝟏 𝟎, 𝟕𝟎𝟕𝟏 𝟏, 𝟎𝟎𝟎𝟎
1 0,0175 0,9998 0,0175 46 0,7193 0,6947 1,0355
2 0,0349 0,9994 0,0349 47 0,7314 0,6820 1,0724
3 0,0523 0,9986 0,0524 48 0,7431 0,6691 1,1106
4 0,0698 0,9976 0,0699 49 0,7547 0,6561 1,1504
𝟓 𝟎, 𝟎𝟖𝟕𝟐 𝟎, 𝟗𝟗𝟔𝟐 𝟎, 𝟎𝟖𝟕𝟓 𝟓𝟎 𝟎, 𝟕𝟔𝟔𝟎 𝟎, 𝟔𝟒𝟐𝟖 𝟏, 𝟏𝟗𝟏𝟖
6 0,1045 0,9945 0,1051 51 0,7771 0,6293 1,2349
7 0,1219 0,9925 0,1228 52 0,7880 0,6157 1,2799
8 0,1392 0,9903 0,1405 53 0,7986 0,6018 1,3270
9 0,1564 0,9877 0,1584 54 0,8090 0,5878 1,3764
𝟏𝟎 𝟎, 𝟏𝟕𝟑𝟔 𝟎, 𝟗𝟖𝟒𝟖 𝟎, 𝟏𝟕𝟔𝟑 𝟓𝟓 𝟎, 𝟖𝟏𝟗𝟐 𝟎, 𝟓𝟕𝟑𝟔 𝟏, 𝟒𝟐𝟖𝟏
11 0,1908 0,9816 0,1944 56 0,8290 0,5592 1,4826
12 0,2079 0,9781 0,2126 57 0,8387 0,5446 1,5399
13 0,2250 0,9744 0,2309 58 0,8480 0,5299 1,6003
14 0,2419 0,9703 0,2493 59 0,8572 0,5150 1,6643
𝟏𝟓 𝟎, 𝟐𝟓𝟖𝟖 𝟎, 𝟗𝟔𝟓𝟗 𝟎, 𝟐𝟔𝟕𝟗 𝟔𝟎 𝟎, 𝟖𝟔𝟔𝟎 𝟎, 𝟓𝟎𝟎𝟎 𝟏, 𝟕𝟑𝟐𝟏
16 0,2756 0,9613 0,2867 61 0,8746 0,4848 1,8040
17 0,2924 0,9563 0,3057 62 0,8829 0,4695 1,8807
18 0,3090 0,9511 0,3249 63 0,8910 0,4540 1,9626
19 0,3256 0,9455 0,3443 64 0,8988 0,4384 2,0503
𝟐𝟎 𝟎, 𝟑𝟒𝟐𝟎 𝟎, 𝟗𝟑𝟗𝟕 𝟎, 𝟑𝟔𝟒𝟎 𝟔𝟓 𝟎, 𝟗𝟎𝟔𝟑 𝟎, 𝟒𝟐𝟐𝟔 𝟐, 𝟏𝟒𝟒𝟓
21 0,3584 0,9336 0,3839 66 0,9135 0,4067 2,2460
22 0,3746 0,9272 0,4040 67 0,9205 0,3907 2,3559
23 0,3907 0,9205 0,4245 68 0,9272 0,3746 2,4751
24 0,4067 0,9135 0,4452 69 0,9336 0,3584 2,6051
𝟐𝟓 𝟎, 𝟒𝟐𝟐𝟔 𝟎, 𝟗𝟎𝟔𝟑 𝟎, 𝟒𝟔𝟔𝟑 𝟕𝟎 𝟎, 𝟗𝟑𝟗𝟕 𝟎, 𝟑𝟒𝟐𝟎 𝟐, 𝟕𝟒𝟕𝟓
26 0,4384 0,8988 0,4877 71 0,9455 0,3256 2,9042
27 0,4540 0,8910 0,5095 72 0,9511 0,3090 3,0777
28 0,4695 0,8829 0,5317 73 0,9563 0,2924 3,2709
29 0,4848 0,8746 0,5543 74 0,9613 0,2756 3,4874
𝟑𝟎 𝟎, 𝟓𝟎𝟎𝟎 𝟎, 𝟖𝟔𝟔𝟎 𝟎, 𝟓𝟕𝟕𝟒 𝟕𝟓 𝟎, 𝟗𝟔𝟓𝟗 𝟎, 𝟐𝟓𝟖𝟖 𝟑, 𝟕𝟑𝟐𝟏
31 0,5150 0,8572 0,6009 76 0,9703 0,2419 4,0108
32 0,5299 0,8480 0,6249 77 0,9744 0,2250 4,3315
33 0,5446 0,8387 0,6494 78 0,9781 0,2079 4,7046
34 0,5592 0,8290 0,6745 79 0,9816 0,1908 5,1446
𝟑𝟓 𝟎, 𝟓𝟕𝟑𝟔 𝟎, 𝟖𝟏𝟗𝟐 𝟎, 𝟕𝟎𝟎𝟐 𝟖𝟎 𝟎, 𝟗𝟖𝟒𝟖 𝟎, 𝟏𝟕𝟑𝟔 𝟓, 𝟔𝟕𝟏𝟑
36 0,5878 0,8090 0,7265 81 0,9877 0,1564 6,3138
37 0,6018 0,7986 0,7536 82 0,9903 0,1392 7,1154
38 0,6157 0,7880 0,7813 83 0,9925 0,1219 8,1443
39 0,6293 0,7771 0,8098 84 0,9945 0,1045 9,5144
𝟒𝟎 𝟎, 𝟔𝟒𝟐𝟖 𝟎, 𝟕𝟔𝟔𝟎 𝟎, 𝟖𝟑𝟗𝟏 𝟖𝟓 𝟎, 𝟗𝟗𝟔𝟐 𝟎, 𝟎𝟖𝟕𝟐 𝟏𝟏, 𝟒𝟑𝟎𝟏
41 0,6561 0,7547 0,8693 86 0,9976 0,0698 14,3007
42 0,6691 0,7431 0,9004 87 0,9986 0,0523 19,0811
43 0,6820 0,7314 0,9325 88 0,9994 0,0349 28,6363
44 0,6947 0,7193 0,9657 89 0,9998 0,0175 57,2900
𝟒𝟓 𝟎, 𝟕𝟎𝟕𝟏 𝟎, 𝟕𝟎𝟕𝟏 𝟏, 𝟎𝟎𝟎𝟎 𝟗𝟎 𝟏, 𝟎𝟎𝟎𝟎 𝟎, 𝟎𝟎𝟎𝟎 –
Strona 34 z 34
Centralna Komisja Egzaminacyjna
ul. Józefa Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa
tel. 22 536 65 00
sekretariat@cke.gov.pl