EKONOMİK FAALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde ekonomik faaliyetlerin
sınıflandırılması ve ekonomik faaliyetler
ile gelişmişlik arasındaki ilişki konusunu
öğreneceksiniz.

Kazanım: 10.2.11. Ekonomik faaliyetleri temel

özelliklerine göre ayırt eder.
Kazanım: 10.2.12.Ekonomik faaliyet türlerinin
oransal dağılımına ilişkin verileri, ülkelerin gelişmişlik
düzeyleriyle ilişkilendirerek çıkarımda bulunur.
İnsanlar; yaşamlarını devam ettirebilmek, ihtiyaçlarını karşılayabilmek veya daha iyi
yaşam şartlarına sahip olabilmek için çeşitli mesleki faaliyetlerde bulunur. Bu faaliyetlere
genel olarak ekonomik faaliyetler denir.
Tarihî süreçte geçimlerini avcılık ve toplayıcılık, sonrasında da tarımla sürdüren insanların
faaliyet alanları zaman içerisinde çeşitlenmiştir. Özellikle 19. yüzyıldan itibaren yeni
sektörler ve buna bağlı olarak da yeni meslekler ortaya çıkmıştır. Günümüzde bu değişim
hızlı bir şekilde devam etmektedir.
 Birincil Ekonomik Faaliyetler

EKONOMİK İkincil Ekonomik Faaliyetler

FAALİYET Üçüncül Ekonomik Faaliyetler

TÜRLERİ Dördüncül Ekonomik Faaliyetler

Beşincil Ekonomik Faaliyetler

 BİRİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER

Birincil ekonomik faaliyetler, temel maddelerin doğrudan veya dolaylı olarak doğal çevreden temin
edilmesine dayanır. Avcılık, toplayıcılık, balıkçılık, ormancılık, madencilik, tarım ve hayvancılık bu tür
faaliyetlere örnek verilebilir.
 BİRİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER
Tarım Hayvancılık Ormancılık

Balıkçılık Madencilik Avcılık

 İKİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER

İkincil ekonomik faaliyetler, birincil ekonomik faaliyetlerden elde edilen ham maddeler veya yarı
işlenmiş maddeler kullanılarak yeni ürünler elde edilmesine dayanır. Sanayi ve inşaat faaliyetleriyle
enerji üretimi ikincil ekonomik faaliyetlere örnek verilebilir.
 İKİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER
İnşaat Dokuma Sanayi Otomotiv Sanayi

Enerji Üretimi Kimya Sanayi Demir-Çelik Sanayi

 ÜÇÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLER

Üçüncül ekonomik faaliyetlerde doğrudan bir üretim görülmemekle birlikte insanlara ve diğer
ekonomik faaliyetlere ürün ve hizmet sağlanması esastır. Geçmişten günümüze en fazla gelişme
gösteren bu faaliyet türüne eğitim, sağlık, ulaşım, turizm, ticaret, bankacılık, pazarlama, güvenlik,
sigortacılık, hukuk, belediye ve büro hizmetleri örnek verilebilir.
 ÜÇÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLER
Eğitim Sağlık Ulaşım

Turizm Bankacılık Yargı

 DÖRDÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLER

Dördüncül ekonomik faaliyetler; teknolojinin gelişmesine bağlı olarak günümüzde ortaya çıkan bilgi
toplama, bilgiyi işleme, değiştirme ve yayma çalışmalarını kapsar. Reklam yayıncılığı, yazılım
hizmetleri, ağ işletmeciliği, CBS ve grafik tasarım hizmetleri örnek olarak verilebilir.
 BEŞİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER

Beşincil ekonomik faaliyetler, daha çok karar verme pozisyonunda olan kamu sektörü ile özel
sektördeki üst düzey yöneticileri kapsar. Bu sektörlerde faaliyet gösterenlerin sayısı az olmasına
rağmen dünya ekonomisine etkileri oldukça fazladır.
Geçmiş dönemlerde ekonomik faaliyetler, daha çok yerel pazarlarda sınırlı sayıda insana ulaşmaktaydı.
Ulaşım ve iletişimde yaşanan teknolojik gelişmeler, ekonomik faaliyet türlerinde üretilen ürünlerin uzak
mesafelere taşınmasını kolaylaştırmış buna bağlı olarak da bölgeler arasındaki ilişkiler artmıştır. Ülkeler
arasında yapılan ticaretin büyük bölümü deniz yoluyla gerçekleşmektedir. Bu nedenle önemli deniz yolu
güzergâhları üzerinde yer alan kanal, boğaz ve liman gibi alanlarda ekonomik faaliyetler artmıştır.
Küresel iletişim sistemlerindeki gelişmeler,
reklam ve pazarlama imkânlarının
artmasına dolayısıyla ürünlerin dünyanın
dört bir tarafına ulaşabilmesine olanak
sağlamıştır. Ayrıca internet, televizyon ve
telefon gibi iletişim araçları bölgeler
arasında sosyoekonomik ilişkilerin
artmasına katkı sunmaktadır.
AğÖğretmen
işletmeciliği
– –üçüncül
dördüncül ekonomikfaaliyet
ekonomik faaliyet Üst düzey yönetici
Çobanlık
Balıkçılık –birincil
beşincil
––birincil ekonomikfaaliyet
ekonomik
ekonomik faaliyet
faaliyet
Enerji üretimi – ikincil ekonomik
İletişim – üçüncül ekonomik faaliyet faaliyet Ulaşım– –üçüncül
Borsacılık üçüncülekonomik
ekonomikfaaliyet
faaliyet
EKONOMİK FAALİYETLER ve GELİŞMİŞLİK
Az gelişmiş ülkelerde çalışan nüfusun büyük bölümü birincil
ekonomik faaliyet kollarında çalışmaktadır. Bu ülkelerde
sürdürülen ekonomik faaliyetlerde teknoloji ve bilimsel yöntemler
yeterli düzeyde kullanılmadığı için daha çok insan gücüne dayalı
ekonomik faaliyetler (tarım, hayvancılık vb.) yapılır.

Gelişmiş ülkelerde çalışan nüfusun büyük bölümü hizmet

sektöründe faaliyet göstermektedir. Bu tür ülkelerde birincil ve
ikincil ekonomik faaliyet kollarında çalışanların oranının az olması,
ilgili sektörlerde bilimsel yöntemler ve teknolojinin yaygın olarak
kullanılmasından kaynaklanmaktadır.
Ekonomik faaliyet kollarının genel özellikleri ve oransal dağılışları, bir ülkenin gelişmişlik
göstergesinin önemli ölçütleridir. Tarım sektörü dışında özellikle de hizmetler sektöründe
çalışanların yoğunlaştığı ülkeler, genel olarak gelişmiş ülkeler arasında yer almaktadır. Örneğin
nüfus miktarları birbirine oldukça yakın olan Ruanda ve Belçika'da çalışan nüfusun dağılımına
bakıldığında Belçika'nın daha gelişmiş bir ülke olduğu anlaşılmaktadır.
Aşağıdaki haritada (BM, 2018) bazı ülkelere ait çalışan nüfusun ekonomik faaliyet
kollarına dağılışı verilmiştir. Verilen bilgilere göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
• Ekonomik faaliyetlerin oranlarına
bakarak ülkeleri gelişmiş, gelişmekte olan
ve az gelişmiş şeklinde sınıflandırınız.
Gelişmiş Gelişmekte Olan Az Gelişmiş
• Kanada • Meksika • Mali
• Norveç • Şili • Nepal
• Japonya • Malezya • Etiyopya
• Avustralya

• Nepal, Etiyopya ve Mali gibi ülkelerde

sanayi ve hizmetler sektöründe çalışanların
oranı tarım sektöründekilere göre oldukça
azdır. Bu durumun ortaya çıkmasında hangi
faktörler etkili olmuştur? Düşüncelerinizi
arkadaşlarınızla paylaşınız.
 tir ür
ek kt
ks şü
yü r dü
ti
ek ür
ks
kt
yü
şü
dü
tir
r
ç al
ra ek
tü
ith şük
ih ks
yü dü
tir ür
ek kt
ks şü
yü dü
üçüncül

birincil
Aşağıdaki tabloda verilen meslekleri ekonomik faaliyet türleriyle eşleştiriniz.

1. Balıkçılık 5. Orman İşçiliği 9. Fabrika İşçiliği

2. Yöneticilik 6. Çobanlık 10. Madencilik

3. Doktorluk 7. İnşaat İşçiliği 11. Pilotluk

4. Öğretmenlik 8. Bilişim Uzmanlığı 12. Grafikerlik

1 5 6 10
Birincil : ...................................................
7 9
İkincil : .....................................................
3 4 11
Üçüncül : .................................................
8 12
Dördüncül: ..............................................
2
Beşincil : .................................................
 Aşağıdaki tabloda, çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre üç ülkedeki
dağılımı verilmiştir.
Birincil İkincil Üçüncül
2014-YGS Ülkeler ekonomik Ekonomik Ekonomik
faaliyet faaliyet faaliyet
K %12 %26 %62
L %30 %15 %55
M %51 %13 %36

Yalnızca tablodaki bilgiler dikkate alındığında bu ülkelerle ilgili olarak aşağıdakilerden

hangisine kesin olarak ulaşılabilir?
A) Dış satım gelirleri, dış alım giderlerine göre fazladır.
B) M ülkesinin birincil ekonomik faaliyetten elde ettiği gelir, diğer ekonomik faaliyet
kollarından daha fazladır.
C) Dış satımlarında ham maddeler, dış alımların da ise sanayi ürünleri önemli yer tutar.
D) Nüfus artış hızları, gelişme hızından düşüktür.
E) Gelişmişlik düzeyleri birbirinden çok farklıdır.
 2012 – LYS4
İkincil ve üçüncül ekonomik sektörlerin, birincil sektöre göre
daha gelişmiş olduğu bir ülkede aşağıdaki durumlardan
hangisinin ortaya çıkması beklenmez?
A) Eğitim düzeyinin yüksek olması
B) Kişi başına düşen gelirin yüksek olması
C) Çalışan nüfusun yaş ortalamasının düşük olması
D) Nüfus artış hızının düşük olması
E) Ortalama yaşam süresinin uzun olması
 2012 – LYS4
Endüstrileşmiş ülkelerde aktif nüfusun % 10’undan azı tarım sektöründe
istihdam edilirken, bu oran yoksul ülkelerde % 60 civarındadır. Buna
karşın yoksul ülkelerde tarımsal üretimin düşük olması,
I. endüstrileşmenin yoğunlaştığı bölgelerde toprak kirliliğinin fazla olması,
II. tarımsal ürün çeşidinin az olması,
III. tarımın geleneksel yöntemlerle yapılması,
IV. tarımsal üretimin doğal koşullara bağlı olması
gibi etkenlerden hangilerine bağlanabilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
 BOŞLUK DOLDURMA
birincil
Tarım, balıkçılık, ormancılık ve arıcılık ……………………………..……… ekonomik
faaliyetlerdendir.

tarım
Gelişmemiş ülkelerde en çok çalışılan sektör …………………………….. sektörüdür.

ikincil
Otomobil fabrikasında üretilen otomobiller ………………………………… faaliyetlere
örnektir.
Beşincil
……………………………… ekonomik faaliyetler, daha çok karar verme pozisyonunda
olan kamu sektörü ile özel sektördeki üst düzey yöneticileri kapsar.
Gelişmiş
……………………………… ülkelerde çalışanların büyük bir kısmı, üçüncül, dördüncül
ve beşincil faaliyetler içinde yer almaktadır.
 DOĞRU-YANLIŞ
İkincil ekonomik faaliyetler, temel maddelerin doğrudan veya dolaylı
olarak doğal çevreden temin edilmesine dayanır.
İnsanlar yaşamlarını devam ettirebilmek ve ihtiyaçlarını karşılayabilmek
için çeşitli ekonomik faaliyetlerle uğraşır.
Ulaşım ve iletişimde yaşanan teknolojik gelişmeler, ekonomik faaliyet
türlerinde üretilen ürünlerin uzak mesafelere taşınmasını kolaylaştırmıştır.

Reklam yayıncılığı, yazılım hizmetleri, ağ işletmeciliği, CBS ve grafik

tasarım beşincil ekonomik faaliyetlere örnek olarak verilebilir.

Ağaçtan kağıt elde edilmesi ikincil ekonomik faaliyet grubunda yer alır.
Aşağıda bazı meslekler ile bu mesleklerin ait olduğu ekonomik faaliyet
grupları eşleştirilmiştir.
1) Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
meslek ekonomik faaliyet
A) Ormancılık birincil ekonomik faaliyet
B) Hakim üçüncül ekonomik faaliyet
C) Öğretmen ikincil ekonomik faaliyet
D) Çoban birincil ekonomik faaliyet
E) Postacı üçüncül ekonomik faaliyet
Birbirinden çok uzakta olan fabrikalar bir merkezden kolayca
yönetilebilmektedir. Hatta bazı işlerde evler ofis gibi kullanılmaktadır.
2) Çalışma hayatında bu gelişmelerin yaşanması aşağıdakilerden
hangisinin gelişmesinin sonucu olarak gösterilebilir?
A) Ticari faaliyetlerin
B) Sosyal hizmetlerin
C) Siyasi gelişmelerin
D) İletişim teknolojilerinin
E) Ülkeler arası ilişkilerin
Aşağıda iki ülkenin nüfusunun ekonomik faaliyet kollarına
dağılım oranları gösterilmiştir.

3) Bu ülkeler hangileri olabilir?

I II
A) Almanya Mısır
B) Mısır Nijerya
C) Nijerya Hindistan
D) Kanada ABD
E) Rusya Kanada
İnsanların yaşamlarını devam ettirebilmek için yaptığı faaliyetlerin geneline
ekonomik faaliyetler adı verilmektedir.
4) Aşağıdakilerden hangisi ekonomik faaliyet olarak nitelendirilmez?
A) Tarım yapmak
B) Madenleri işlemek
C) Doğal güzellikleri görmek
D) Turistik aktiviteler düzenlemek
E) Hammaddeleri işleyerek üretim yapmak
I. Balıkçılık
II. Ormancılık
III. Turizm
5) Yukarıda verilen ekonomik faaliyetlerden hangileri birincil ekonomik
faaliyet grubunda yer alır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) II ve III
 MEB Coğrafya 10
Ders Kitabı, 2021
Yazarlar
KAYNAK Kenan TÜRKEZ
Mutlu KARAKOÇ
Nurullah BALŞEN
Tolga PEKTAŞ
İsmail ÖZDOĞAN