Professional Documents
Culture Documents
Nadzom Sunda Kitab Kifayatul Atkiya
Nadzom Sunda Kitab Kifayatul Atkiya
َتْنَهاَك َتْقِص ْيًرا َجَر ى َو َتَس اُهًال# َو ِقْه َد َو اًم ا ِبالُمَح اَسَبِة اّلِتى
Kudu nagajaga tobat teh salawasna
Kalawan muhasabah diri tetela
Muhasabah amal tina ka gagabah
Gagampangan diri neupi kana salah
أْع َض ا َجِم ْيَع ا َفاْج َهَد ْن َالَتْك ُس اَل# َو ِبِح ْفِظ َع ْيٍن والِلَس اِن َو َس اِئِر اْل
Kalawan ngajaga panon sareung letah
Tina maksiat nu kadang dipilampah
Oge sadaya badan kudu dijaga
Kalayan sungguh-sungguh tanpa diceula
َو َأَسٍاث ُك ِّل اْلَخْيِر َأْج َم ْع َأْش َم اَل# َفالَّتْو ُب ِم ْفَتاٌح ِلُك ِّل ِعَباَدٍة
Maka tobat kunci satiap ibadah
Pokok satiap kaalusan kateulah
ِفى َم ْج ِلٍس َفَتَداُر َكْن ُمَهْر ِو ًال# َفِإِن اْبُتِلْيَت ِبَغ ْفَلٍة َأْو ُصْح َبٍة
Maka lamun datang ka anjeun cobaan
Sapeurti sifat poho jeung ririungan
Anu nyeugah tina eling ka pangeran
Maka geura muhasabah disusulan
٢ ) (َو ِم ْنَها الَقَناَعة
ِم ْن َم ْط َعٍم َو َم َالِبٍس َو َم َناِز ال# َو اْقَنْع ِبَتْر ِك الُم ْش َتَهى َو اْلَفاِخ ِر
Kudu Qona’ah dina satiap tingkah
Ninggalkeun ka hayang nafsu anu parah
Oge tinggal ngeungeunahan dina dahar
Sederhana kana raksukan di tatar
Nyakitu deui dina tempat tinggalna
Ukuran aman hujan oge panas na
َفاَت اّلِذ ى َيْع ِنْيِه ِم ْن َغْيِر اْع ِتَال# َم ْن َيْطُلَبْن َم ا َلْيَس َيْع ِنْيِه َفَقْد
Jalma anu sok nuprih kana perkara
Taya manfaatna kanggo akheratna
Maka bisa morotkeun kana perkara
Nu peunting disuprih ageung faedahna
َأْن َالَيُك ْو َن َع َلْيْه َيْو ًم ا َداِخ َال# َو َيُك ْو َن ُم ْنَقِبًضا َع ِن الُّس ْلَطاِن َذ ا
َأْو ِللَّش َفاَع ِة ِفى اْلَم َر اِض َفاْد ُخ َالَ اِط ِن# ِإَّال ِلَنْص ٍح َأْو ِلَد ْفِع َم َظاِلٍم
Sareung tara bergaul ka pamrentah
Keuali pikeun nasehat nu meurnah
Sareung pikeun nolak ka Padoliman
Atawa nulungan nu teu damang parah
َو َيُقْو َل ِاْس َأْل َم ْن َيُك ْو ُن َتَأَّهَال# َو ِاَلى اْلَفَتاِوي َالَيُك ْو َن ُمَس اِر ًعا
َو َيُقْو ُل َالَأْد ِرى ِاَذ ا َلْم َيْس َهَال# َو َأَبى اْج ِتَهاًدا َالَيُك ْو ُن َتَع ُّيًنا
Kana mere fatwa tara gagancangan
Bahkan nyarios ka jalma nu mentaan
Fatwa, anjeung kudu menta ka ahlina
Sahingga jeulas alqur’an ge hadisna
Atawa ijma sareung jeulas qiyasna
Maka fatwa datang tanpa aya ceula
Oge nyeugah ijtihad nu ngaragukan
Cukup nyarita kuring teu apal pisan
ِلَسَع اَد ِة اْلُع ْقَبى اْلَعِظ ْيَم ِة َناِئَال# َو َيُك ْو َن َيْقُص ُد ِباْلُع ُلْو ِم ُوُجْو َد ُه
َو ِرَقاِب َقْلٍب ِللِّس َياَسِة َفاِع َال# َفَيُك ْو َن ُم ْهَتًّما ِبِع ْلِم اْلَباِط ِن
ِمَّم ا َيُك ْو ُن ِم َن اْلُمَج اَهَدٍة اْنَج َال# ُم َتَو ِّقًعا ِلَطِر ْيِق ِع ْلِم اَألِخ َر ْة
Masih ciri - ciri ulama akherat
Keudah diuninga sing dugi ka tamat
Nyata maksud kana ayana elmuna
Pikeun kabahgiaan di akheratna
Maka perhatikeun ilmu nu batinna
Mengawasi hate karna ngadidikna
Teu hilap sungguh-sungguh dina neangan
Jalan ilmu akherat nu dihareupkan
ِلَش ِر ْيَعٍة َو َع َلى َبِص ْيَر ِتِه اْلَج َال# َو َيُك ْو َن ُم ْعَتِم ًدا َع َلى َتْقِلْيِدِه
َو َأِئَّم ٌة َك الَّش ِفِع ي َو َنْح ِو ِه َك اُنوا َع َلى ِس ِّت ِخَص اٍل َك ُم َال
ِبُع ُلْو ِم ُع ْقَبى َناِفَع اٍت ِللَم َال# ُز ْهٍد َص َالٍح َو اْلِع َباَد ِة ِع ْلِم ِهْم
َو ِاَر اَد ٌة ِبَتَفُّقٍه َر ِّب اْلُع َال# َو َك َذ ا اْلَفَقاَهُة ِفى َم َص اِلِح ِد ْيِنَنا
َالَغ ْيُر َفاْتَبْع ِلْلَجِم ْيْع ِلَتْفُض َال# ُفَقَهاُؤَنا َقْد َتاَبُعْو ا ِفى ِفْقِهِهْم
Pirang-pirang Imam sapeurti Syafi’i
Sareung sanesna nu parantos ka uji
Sadaya sampurna ku geuneup perkara
Nyaeta zuhud jeung beres ibadahna
Oge ka tilu langgeung dina ibadah
Sareung pirang-pirang ilmu berfaidah
Kalima ngartos kaberesan manusa
Nyuprih ngartina karna Alloh ta’ala
Geuneup perkara tadi kasampurnaan
Keudah turut ngarah meunang kaunngulan
ِاْن ُكْنَت َتْطُلْب ُم ْلَك َداَر ْيِن اْع ِتَال# َفَتَع ُّلَم ْن ِهلل ِع ْلًم ا َناِفَع ا
Belajar ilmu karna Alloh Ta’ala
Ilmu manfaat nu ageung faedahna
Lamun hoyong menang martabat nu mulya
Nyata darajat luhur dialam dunnya
Sareung diakherat nu paling utama
Maka luruskeun niat dina hatena
َو ِخ َالَفٍة َوَو َر اَثٍة َفَتَو َّس َال# َتْع ِلْيُم ُه ِهلل َخ ْيُر ِعَباَدٍة
Ari belajar ilmu karena Alloh
Eta pangsaena jeunisna ibadah
Oge pangsaena gaganti ti rosul
Sareung warisan maka kudu tawassul
َو ُمَع ِّلًم َو ِقْر َو َلْسَت ُمَج اِد ًال# َو ُجْه َكَالَم اْلَقْو ِم َغْيَر ُم ْخ ِط ٍئ
Tata kasopanan ulama akherat
Ngagungkeun tokoh tasowuf anu khidmat
Kana cariosan bari teu nyalahkeun
Teu ngabalieur kanu dinasehatkeun
ِلَبِد ْيِه َفْهِم َك ِم ْن ِكَتاِب َو اسَأَال# َو اْسَتْفِس ِر اُألْسَتاَذ َو اْتُر ْك َم ا َبَدا
Kedah menta kana penjelasan guru
Perkara acan ngarti tapi nu perlu
Ge kedah tinggal pertanyaan ka guru
Ketika jeulas pamahaman nu tangtu
Karena anjeun tos jeulas kana faham na
Kana kitab nu parantos dikaji na
ِبَص ِح ْيِح ُكْتٍب َو اِض ٍح َقْد ُع ِّو َال# َقاِبْل ِكَتاَبَك َقْبَل َو ْقِت ُم َطاَلَع ْة
Anjeun kudu kana kitab ngabandingan
Samemeh aya waktu muthola’ahan
Kalayan kitab shohih tur anu jeulas
Nu nayata dianggo sandarana nga pas
َفِاَّنُه َأْو َلى َو َاْح َس ْن َم ْو ِئَال# َطاِلْع ِمَر اًرا َم ْتَنُه َقْبَل الُّش ُروْح
ِم ْن َع ْش ِر َأْس ُطٍر ِم ْن ُسُرْو ِح َفاْقِبَال# َو َلَفْهُم َس ْطٍر ِم ْن ُم ُطْو ٍن َأْح َس ُن
Keudah seuring ningalian kana matan
Samemeh kana ningalian syarahan
Karena eta anu paling utama
Oge paling alus pangbalikanana
Sungguh memahami ti matan sabaris
Leuwih alus tinimbang sapuluh baris
Tina sarah kitab anu difahami
Maka amalkeun istiqomah nu pasti
ُثَّم اْلِكَتاِب َفُس َّنًة ُم َتَر ِّتَال# َو اْبَدأ ِبَفْر ِض اْلَع ْيِن ُثَّم اْع َم ْل ِبِه
Ieu nadzom tentang adabna pelajar
Nyata fardu ain ngawitan di geular
Diamalkeun dina kahirupannana
Sapeurti tauhid sareung tingkah hatena
Oge amalkeun ilmu nu syariatna
Eta tilu hal fardu ain utama
Saatos pelajaran fardu ainna
Majeung kana Al-Qur’an sareung Sunnah na
ُثَّم اْلَبواِقى َر اِع َتْد ِر ْيًجا ِبَال# َو اْتَبْع ِبِع ْلِم الِفْقِه ُثَّم ُأُصْو ِلِه
Saba’da belajar ilmu anu atos
Di uninga dina nadzom nu tos beres
Sateurasna diikuti ilmu fiqih
Sareung Usul Fiqih anu tos terpilih
Oge kana ilmu anu sasesana
Bakal dibahas ayeuna sing uninga
Maka keudah diraksa ku dituntutna
Sungguh-sungguh sinareung teuras di coba
َص ْر ٌف َو َنْح ٌو َو الَم َع اِنى الُم ْفَض َال# َو ُع ُلْو ُم آَداٍب َثَم اِنَيْة ُلَغ ْة
َو َك َذ ا َعُرْو ٌض َفاْطُلَبْنَها ُمَحِّم َال# َو َك َذ ا َبَياٌن َو اْلَبِد ْيُع َو َقاِفَيْة
َو ُمَح اَض َر اٌت َو الُخ ُطْو ُط فَأْج ِم َال# َو ُفُرْو ُع َها ِإْنَش اُء َنْثٍر َو الَّنَظاْم
Pirang-pirang ilmu adab ya dalapan
Lugoh, Shorof, Nahwu, Ma’ani jeung Bayan
Oge Badi’, Qofiyah sareung ‘Arudna
Maka kudu disuprih sing saalusna
Ari pirang-pirang cabang ilmu adab
Sadayana aya opat ulah hilap
Nyaeta Insya natsar, sareung nadzomna
Ilmu Tarikh, Kalighrafi ka opatna
ِفى َم ْنِط ٍق ُثَّم اْلَكَالِم َتَو ُّغ َال# َالَتْغ َتِرْر ِبُو ُقْو ِع َأْهِل َز َم اِنَنا
Ulah tertipu ahli zaman ayeuna
Dina ilmu Mantiq ge ilmu Kalamna
Anu tos dicampur ku faham nu sasar
Anu matak ngakibatkeun dosa besar
Adapun ahli zaman nu sabalikna
Maka nyuprihna fardu ‘Ain hukumna
ِفْيِه الِّشَفا ِم ْن ُك ِّل َداِء َأْع َض َال# َطاِلْع َأِخ ي ِإْح َيا َغَز اِلِّي َتَنل
Kudu ningalian kana kitab Ihya
Karangan Imam Ghozaly ka koncara
Maka anjeun bakal meunang kacageuran
Tina satiap panyakit payah pisan
َم َال َيُذ ُّم الَّش ْر ُع َذ ِلَك ُح ِّلَال# ُك ْل َبْع َد َذ ِلَك ِم ْن َح َالٍل َالُش َبْة
Saba’da tinu kabeh ayeuna keudah
Tuwang leueut nu halal kade sing meurnah
Walau kana nu subhat kudu di pumpang
Karna hati-hati haram anu datang
Ari satiap nu teu di cacad syar’i
Nu kitu ngaran halal nu tos ka uji
َو َش َر اِبِه ِللِج ْس ِم َو الِّدْيِن اْع ِتَال# َالَشْيَئ َأْنَفْع ِم ْن َتَقُّلِل َأْك ِلِه
Teu aya hiji anu leuwih manfaat
Tinimbang kana saalit tuwang leueut
Nu manfaat kanggo badan ge agama
Nu luhur kalayan taya papadana
َقْلِب اِإل َز اَلِة ِفْط َنٌة َم َتَم ْلِم َال# آَفاُت َشْبٍع ِثْقُل ِج ْس ٍم َقْس َو ُت ال
َج ْلٌب ِلَنْو ٍم َفاْح َذ َر ْنُه َو َع ْبِهَال# َتْض ِع ْيُف ِج ْس ٍم ِع ْن ِعَباَد ِة َر ِّبِه
Ari dampak negatif wareugna mangan
Badan beurat oge hate teuas pisan
Sareung ngaleungitkeun kana kaceurdasan
Leumah badan ti ibadah ka Pangeran
Oge nu terakhir narik kana sare
Kudu hati-hati jauhan sing sae
ُثَّم اْنَتِبْه َقْبَل الَّز َو اِل َتَس ُّلَال# ِقْل َبْع َد َذ ِلَك ِللَّس َهاِد ِلَطاَعٍة
ُثَّم اْش َتِغ ْل ِباْلَخ ْيِر ِمَّم ا َقْد َخ َال# َو الُّظْهَر َص ِّل َج َم اَع ًة َم ْع ُس َّنٍة
Saba’da kitu kudu sare Qoelulah
Supaya isa nyaring pikeun ibadah
Nyata nyaring memeh lingsir matahari
Sholat dzuhur berjam’ah anu pasti
Oge sunnat teu hilap dilaksanakaeun
Katungkul kana sae diutamakkeun
َو َلَع اِبٌد َص ِّلى َتَال َأْو َهَّلَال# َفَلَطاِلٌب ِع ْلًم ا ِبِع ْلٍم َيْسَتِغ ُّل
ِج ًّد ا َع َلى َهَذ ا َو َال َتُك َغاِفَال# َو َك َذ ا ِاَلى َو ْقِت الَّر َقاِد َفَو اِظ َبْن
َو اْع َم ْل ِبَم ا ِفْيِه َتَنْل َخْيًرا َج َال# َو ِكَتاَب َأْذ َك اِر الَّنَو اِو ى َطاِلَع ْن
Wajib katungkul pikeun nu nyuprih ilmu
Sareung tukang ibadah sholat nu tangtu
Atawa maca Qur’an sareug tahlilna
Nyakitu tartib waktu istirahatna
Keudah beuneur-beuneur ngamalkeun aturan
Teu meunang ngeudul atawa poho pisan
Sareung kudu ningalian kitab adzkar
Karangan Imam Nawawi anu pintar
Sareung ngamalkeun kanu dina eusina
Supaya kenging kasaean nu nyata
ِاَّال َع َلى ِذ ْك ٍر َو ُطْهٍر َك اِم َال# َالَتْج ِلَبْن َنْو ًم ا َو َالَتُك َناِئًم ا
ِفى َغ ْفَلٍة َو َتَالُم ٍس ُم ْسَتْر ِس َال# َالَبْأَس ِاْن َض َج ْعَت َز ْو َج َك َلْم َتِص ْر
Dimana anjeun sare jeung istri nu syah
Ngalakukeun hubungan anu teu salah
Teu jadi naon-naon salama anjeun
Ka Alloh teu langgeung kana mopohokeun
َو اْسَتْغ ِفًرا َللُم ْؤ ِمِنْيَن َو َأْع ِو َال# َفِاَذ ا اْنَتَبْهَت ِبَلْيَلٍة َفَتَهَّجَدا
Lamun anjeun nyaring dina waktu peuting
Maka kudu tahajud eta nu peunting
Sareung beunuer- beunuer menta pangampura
Ka Alloh pikeun jalma mukmin sadaya
Oge kudu narikkeun kana suara
Kareuna ceurik sok ingeut kana dosa
َك ْنٌز ِبَداِر اْلُخ ْلِد َأْد ِو ْم َأْنِبَال# َفَلَر ْك َع َتاِن ِم َن الَّص َالِة ِبَلْيَلٍة
َتْأِتى َع َلْيَك َو َالَنِس ْيَب َو َالِو َال# َفاْسَتْك ِثًرا ِم َن اْلُكُنْو ِز ِلَفاَقٍة
Sungguh dua rokaat ti Tahajjudna
Jadi gudang di Surga langgeung tur mulya
Maka kudu ngalobakeun kada gudang
Karna butuh ge tuluy-tuluy sing manjang
ِم َك َو اْش ِتَغاِلَك ِبالُّد َنا ُم َتَغاِفَال# َو َيُفْو ُت َهَذ ا ِباْلَك ِثْيِر ِم ِن اْهِتَم ا
َو َك َذ ا ِبالِّتَع اِب اْلَج َو اِر ِح َو اْم َتَال# َو َحِد ْيِث ُد ْنَيا ُثَّم َلْغ ٍو َو الَلَفْظ
Bakal beak tina nilai tahajudna
Sabab opat keudah uninga sadaya
Ka hiji mentingkeun dunnya sarta poho
Tina pakewuh akherat nu teu nyaho
Ka dua katungkul kana caritaan
Tentang dunnya ge carita heuheureuyan
Ka tiluna nyapekeun anggota badan
Ku migawe amal anu beurat pisan
Dina waktu beurang kalayan teu mangmang
Ka opat ngalobakeun dahar nu seunang
َقْبَل اْلُغ ُرْو ِب ُمَس ِّبًحا ُم ْسَتْقِبَال# َو ُيِع ْيُن َتْج َد ْيُد اْلُوُضْو ِؤ َوِذ ْك ُرَك
َتْر ٌك َكَالًم ا َبْع َد َذ ِلَك َغاِفَال# َو ِعَباَد ٌة َبْيَن اْلِع َش اِء َو َم ْغ ِر ٍب
Ari sabab nu ngabangkitkeun Tahajud
Aya opat sadaya ulah kareulud
Ka hiji nganyar-nganyar kana wudluna
Eling ka Alloh nu nomeur ka dua na
Samemeh bari surupna matahri
Dzikir ka Alloh anu Robbul ‘Izzati
Ibadah antara Maghrib sareung Isya
Ku maca Qur’an, Dzikir sareung Sholatna
Eta sabab anu nomeur katilu na
Ka opat tinggal carita nu teu guna
َو اْقِص ْر آلَم اٍل َو َج اِهْد َتَنَّبَال# َو اِظ ْب َع َلى َهَذ ا َبِقَّيَة ُع ْم ِرَك
Kudu nglanggeungkeun kana ieu amal
Dina sesa umur anjeun anu mahal
Sareung kudu mendekeun kana lamunan
Tapi berjuang hingga meunang kamulyaan