Funkcje śmiechu w literaturze i kulturze różnych epok to fascynujący temat badawczy, który

można analizować na wielu płaszczyznach. Śmiech jest wyrazem ludzkiego doświadczenia,

który zmieniał się na przestrzeni kolejnych epok. Śmiech w literaturze oraz kulturze
przedstawiał głównie zmiany społeczne jak i trendy artystyczne. Analizując dzieła takie
jak ,,Ferdydurke” Witolda Gombrowicza, ,,Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza oraz ,,Lalka”
Bolesława Prusa” możemy znaleźć wiele różnic w sposobie wykorzystywania pojęcia oraz
funkcji śmiechu przez wymienionych poetów.
Funkcja śmiechu w ,,Ferdydurke” jest kluczem do zrozumienia groteskowości tej powieści.
To właśnie przez śmiech autor komentuje i wyśmiewa sztuczność, absurdy i paradoksy życia
oraz literatury. Śmiech w tym utworze służy jako narzędzie do deformacji świata
przedstawionego. Bohaterowie zachowują się w sposób dziwaczny i absurdalny, co
prowokuje czytelnika do śmiechu. W dziele Gombrowicza cała historia jest pozornie
stworzona i nierealna, gdyż główny bohater – trzydziestoletni Józio Kowalski, przedstawia
się jednocześnie jako jej autor. Wydarzenia powieści wyłaniają się ze snu mężczyzny co tym
bardziej wskazuje na ich nierealność. Bohater zostaje zmuszony do chodzenia do szkoły
przez profesora Pimko, Syfon wraz z Miętusem pojedynkują się w walce na miny, a jeden
dosłownie gwałci drugiego przez uszy. Cała akcja utworu ma bardzo chaotyczny charaktery i
wydaje się być zbiorem przypadkowych scen. Właśnie taka konstrukcja utworu ma za
zadanie wywołać śmiech u czytelnika.
W ,,Panu Tadeuszu” funkcje śmiechu znajdziemy w wielu postaciach, które są opisane w
utworze w sposób żartobliwy, z przymrużeniem oka, co dodaje im uroku i wzbudza
sympatię. W powieści Mickiewicza często pojawiają się zabawne sytuacje, które wywołują u
czytelnika śmiech. Przykładem może być scena, w której Telimena zostaje zaatakowana
przez mrówki i zaczyna dziwacznie tańczyć i skakać, co Tadeusz interpretuje jako jej
szaleństwo. To typowy przykład komizmu sytuacyjnego, który polega na wywołaniu śmiechu
poprzez absurdalną sytuację, w jakiej znajdują się bohaterowie. Funkcja śmiechu w utworze
Mickiewicza może być związana również z postacią Hrabiego, jest ona niezwykle istotna i
wyraźnie komizm tej postaci jest użyty przez autora w celach satyrycznych oraz krytycznych.
Śmiech przy tym bohaterze może pełnić funkcję kontrastu. Hrabia wyróżnia się wśród
szlachty sarmackiej swoją egzaltacją, manierami i wyrazistym stylem ubierania, który jest
wzorowany na modzie francuskiej. Jego zachowania i wygląd są tak niezgodne z
tradycyjnymi normami, że wywołują uśmiech wśród pozostałych szlachciców. To, co jest dla
niego poważnym podekscytowaniem, dla innych staje się źródłem zabawnych obserwacji.
W "Lalce" Bolesława Prusa autor wykorzystuje humor jako narzędzie do ukazania
istniejących w społeczeństwie sprzeczności i konfliktów. W utworze śmiech można znaleźć w
kontekście konfliktu między postacią Wokulskiego a Łęckim, które reprezentują odmienne
wartości i idee. Stanisław Wokulski to symbol nowoczesności i przedsiębiorczości, a Ignacy
Łęcki reprezentuje tradycje charakterystyczne starym romantykom. Obaj bohaterowie
tworzą w "Lalce" Bolesława Prusa kontrastowe postaci. Śmiech w utworze wynika z ich
sprzeczności i pomaga wyróżnić różnice między nimi. Chociaż Wokulski pochodzi z niższych
sfer społecznych, często okazuje się bardziej rozumny i praktyczny niż Łęcki, który nie
rozumie poglądów Wokulskiego. Śmiech, jaki wywołują ich interakcje, służy jako narzędzie
wyśmiewania konfrontacji między starym a nowym pokoleniem. Ta humorystyczna
dynamika pozwala czytelnikowi lepiej zrozumieć sprzeczności społeczne tamtych czasów i
wywołuje refleksję nad wartościami i cechami, które miały znaczenie w ówczesnym
społeczeństwie.

Śmiech w literaturze i kulturze różnych epok pełnił różne funkcje, od klucza do zrozumienia
utworu, przez wywołanie śmiechu u czytelnika, po narzędzie do ukazania w społeczeństwie
sprzeczności i konfliktów. "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza, "Lalka" Bolesława Prusa i
"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza stanowią doskonałe przykłady, jak literatura używa
śmiechu, aby badać ludzką naturę, społeczeństwo i normy kulturowe w różnych epokach.
Śmiech pozostaje istotnym elementem ludzkiego doświadczenia, który pomaga nam
zrozumieć naszą historię i społeczeństwo.

Kolejnym utworem, w którym znajdziemy sceny humorystyczne i komiczne jest ,,Lalka”

Bolesława Prusa. Autor w utworze ukazuje istniejące w społeczeństwie sprzeczności oraz
konflikty. Śmiech może pełnić rolę narzędzia do wyśmiewania tych konfliktów, ale także do
wywoływania refleksji nad nimi. Przykładem będą Konflikty między postacią Wokulskiego,
reprezentującego nowoczesność i przedsiębiorczość, a postacią Łęckiego,
tradycjonalistycznego arystokraty, ukazują sprzeczności społeczne tamtych czasów. Śmiech
wywołany przez różnice między nimi pomaga czytelnikowi zrozumieć te sprzeczności.

WSTĘP
Analiza funkcji śmiechu w literaturze i kulturze różnych epok pozwala na głębsze
zrozumienie ludzkiego doświadczenia i jego ewolucji w kontekście społecznym i
artystycznym. Śmiech stanowi istotny element wyrażania emocji i jest jednym z narzędzi,
które zmieniały się wraz z przemianami społecznymi i artystycznymi w różnych okresach
historycznych. Przyjrzyjmy się, jak różni pisarze wykorzystywali pojęcie śmiechu w swoich
dziełach, na przykład w "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza, "Panu Tadeuszu" Adama
Mickiewicza oraz "Lalce" Bolesława Prusa.