💬

sóng
ừ ờ ữ ạ ừ ừ ể ộ
T bao gi nh ng con sóng ào t t sông, t bi n cu n vào đã ch m vào ạ
ườ ệ ế ư ễ ế ổ ữ ợ
trái tim ng i ngh sĩ. N u nh Nguy n Khuy n th i vào nh ng g n sóng h i th ơ ở
của một mùa thu trong trẻo, Huy Cận vẽ nên những con sóng Tràng Giang bằng đôi
dòng cô đơn của một thi nhân bơ vơ trước thời cuộc thì nữ sĩ Xuân Quỳnh khoác lên
những con sóng bạc đầu của tình yêu nồng nàn, vĩnh cửu với tâm hồn nồng nàn,
cháy bỏng. Đó là một trái tim xao xuyến đang rung lên cùng nhịp sóng biển, bài thơ
là tiếng nói của thủy chung, trực cảm và khát vọng tha thiết về tình yêu hạnh phúc
giữa đời thường. “Sóng” một tác phẩm đến tận hôm nay vẫn tỏa sáng như một viên
ngọc quý của văn chương.

ề ẩ ờ ẫ ố ườ
Tình yêu là đi u bí n nên ngàn đ i v n cu n hút con ng i, tình yêu trong th Xuân ơ
ữ ọ ế ị ự ố ệ ủ ế
Quỳnh chính là nh ng bông hoa d c chi n hào làm d u đi s kh c li t c a chi n
ưở ủ ơ ưở ạ ủ ữ
tranh. Âm h ng c a bài th là âm h ng d t dào c a nh ng con sóng mà m i câu ỗ
ơ ộ ố ạ ề ạ ề ế ố ơ
th là m t con sóng, chúng g i lên nhau ch y đ u, ch y đ u đ n cu i bài th .
ữ ự ệ ủ ả ạ
Nh ng con sóng là s dâng trào mãnh li t c a dòng c m xúc ào t trong lòng n sĩ. ữ
ẽ ế ấ ượ ề ơ ỉ ủ
Có l vì th mà n t ng v con sóng trong bài th không ch là c a sóng bi n mà ể
ủ ượ ảậ
còn là c a sóng tình. Đây cũng chính là hai hình t ng mà tác gi t p trung xây
dựng trong bài thơ. Sóng biển và sóng tình có lúc tồn tại song song để soi chiếu, tôn
vinh vẻ đẹp cho nhau có lúc hòa lại làm một, trong sóng biển có sóng tình, trong
sóng tình ta lại thấy nhịp dạt dào của sóng biển. Suy cho cùng sóng biển và sóng
tình là hai hình tượng nghệ thuật để biểu đạt cho cái tôi trữ tình của nhà thơ. Ngay từ
những câu thơ đầu tiên đã hiện lê một tình yêu sôi nổi say đắm của nữ thi sĩ:
“Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”
Xuân Quỳnh đã đưa tâm hồn người đọc vào thế giới của sóng, thế giới của âm
thanh, nhịp điệu, của biển cả và đó là nhịp điệu tâm hồn của XQ trong biển lớn tình
yêu. Câu thơ song hành trong phép liệt kê liên tiếp những trạng thái của sóng: lúc dữ
dội, ồn ào trong cuồng phong bão tố, khi lặng lẽ, dịu êm giữa bể lặng trời êm. Sóng

sóng 1
 ạ ấ ả ẩ ụ ữ
mang muôn vàn hình hài tâm tr ng, t t c đan cài vào nhau n d nh ng cung b c ậ
ạ ố ậ ủ ườ ụ ữ ộ ữ ộ ế
tr ng thái đ i l p c a ng i ph n khi yêu. M t làn sóng dù có d d i đ n đâu, n ồ
ế ế ả ởạ ả ắ ộ ườ
ào đ n đâu thì cũng đ n lúc ph i tr l i kho nh kh c yên tĩnh, và m t ng i con gái
dù có mạnh mẽ, cá tính đến đâu thì cũng trở về với con con người nữ tính vốn có
của họ. Có người từng ví trái tim của người con gái như một chiếc rương nhỏ, ở đó
có những dữ dội, hờn ghen, giận dỗi, được giấu kín, nhưng cũng có cả những tình
cảm ngọt ngào, say đắm, những quan tâm, yêu thương dịu dàng được bộc lộ.
Những trạng thái đối lập. phức tạp, thất thường đấy nhưng lại thống nhất vì đều
được “chảy” ra từ trái tim chân thành mãnh liệt trong tình yêu của người phụ nữ. Tình
yêu là sự thống nhất kì lạ của những mâu thuẫn, luôn mang trong mình những trạng
thái tâm lý đầy biến động vì “tình yêu muôn thưở có bao giờ đứng yên”. Tình yêu
chính là như vậy và khát vọng tình yêu của con người thì muôn đời không thay đổi.

ạ ơ ởộ ủ ơ ằ
Đó là lí do t i sao mà nhà th đã m r ng không gian c a bài th b ng cách s ử
ụ ả ể ỉ ỏ ẹ ỏ ộ ể ộ
d ng hình nh “sông” đ ch không gian nh h p, b bu c, còn “b ” là m t khung
trời rộng lớn với bao điều mới mẻ, đồng thời nhấn mạnh khát vọng tìm đến tình yêu
của người con gái không bao giờ vụt tắt, họ muốn vượt lên mọi giới hạn và bờ cõi để
được là chính mình, để tình yêu đúng nghĩa là tình yêu, dù phải trải qua bao khó
khăn. Những con sóng phức tạp đối nghịch đầy bí ẩn không chấp nhận sự chật hẹp
tầm thường và thiếu sự đồng cảm “sông không hiểu nổi mình” nên sóng đã chủ
động tìm đến biển lớn đại dương bao la, tìm đến nơi cao rộng, bao dung. Hành trình
tìm ra tận bể là quá trình tự khám phá, tự nhận thức chính bản thân, khát khao cho
sự đồng cảm, đồng điệu trong tình yêu. “Tình yêu là sự nhận thức, vươn tới cao cả
quy luật của tự nhiên và quy luật cuộc sống”. Cõi đời vốn đã đầy cay cực, xáo động,
Xuân Quỳnh bản thân ngay từ đầu đã mang một cõi lòng không yên định đầy những
lo sợ không đâu như một thứ nghiệp dĩ. Thế mà, người đàn bà ấy lại coi hạnh phúc
là yên lành và suốt đời cứ cố kiếm tìm, vun trồng, gìn giữu cái yên trong một thế giới
đầy nắng nôi dông bão, trong một thời buổi cơ hồ chẳng có chút nào yên. Trong lòng
mỗi người luôn hiện hữu một con sóng tình cảm ngập tràn, nhưng chỉ đến khi nó
được dâng lên và lan tỏa ta mới có thể cảm nhận được những thay đổi trong suy
nghĩ và nhận thức về tình yêu. Không gấp gáp, vồ vập, Xuân Quỳnh đã thay lời tất
cả những trái tim trẻ bộc lộ nỗi lòng mình những trạng thái khác nhau thông qua
những con sóng. Nhiều khi chính bản thân họ không thể định nghĩa và gọi tên cảm
xúc của chính mình, muốn tìm đến những định nghĩa riêng, tìm sự đồng điệu, hòa
nhập vào bể lớn tình yêu. Chính vì thế từ dòng sông bình lặng nhỏ bé trong tâm hồn,
con sóng tình đã đi đến những miền bể xa-nơi có tình yêu và nỗi khát vọng không
khi nào ngừng tắt.

sóng 2
 ầ ủ ờ ọ ớ ổ ẻ ồ
Dù đi qua bao thăng tr m c a th i gian thì khát v ng tình yêu v i tu i tr luôn b i
ồ ệ ấ ắ ế ổ ẻ ờ ớ ở
h i, mãnh li t nh t. Khi nh c đ n tu i tr , bao gi nó cũng đi đôi v i tình yêu, b i
ổ ủ ườ ở
chính tình yêu đã làm cho tu i thanh xuân c a con ng i tr nên có ý nghĩa. Đó có
ể ữ ộ ầ ờ ữ ả ạ ườ
th là nh ng rung đ ng đ u đ i, là nh ng c m xúc khác l mà con ng i không tài
ả ổ ả ấ ớ ữ ẫ
nào lý gi i n i, dù có lúc nó làm cho ta c m th y đau đ n, nh ng v n luôn khát khao
ượ ẳ ộ ể ể ổ ộ ỡ ồ ư ể ờ
có đ c. “Ch ng m t ai có th hi u n i m t trái tim khi đã l yêu r i” nh th bao đ i
ườ ẫ ế ướ
nay con ng i v n luôn ki m tìm, c ao:

“Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ”

ượ ặ ả ứ ư ươ
Sóng đ c đ t trong c quá kh “ngày x a” và t ng lai “ngày sau” kèm v i đó làớ
ữ ẫ ế ư ộờ ẳ ị ằ ồ ạ ử
hai ch “v n th ” nh m t l i kh ng đ nh r ng sóng luôn t n t i vĩnh c u và tình yêu
ậ ấ ệ ặ ệ ờ ế ư
cũng v y, luôn b t di t m c k th i gian. N u con sóng ngày x a và ngày sau v n ẫ
ế ẫ ầ ẫ ậ ờ ằ ủ ườ
th , v n c n m n đ p vào b h ng ngày thì tình yêu c a ng i con gái cũng v y, ậ
ẫ ạ ự ự ằ ủ ế
v n mãi bùng cháy r o r c con tim. S vĩnh h ng c a sóng khi n Xuân Quỳnh liên
ưở ế ự ằ ủ ọ ừ ể ồ ạ ừ
t ng đ n s vĩnh h ng c a khát v ng tình yêu. Ch ng nào bi n còn t n t i, ch ng
ề ừ ổ ẻ ồ ạ ừ ọ
đó sóng còn khao khát tìm v , ch ng nào tu i tr còn t n t i, thì ch ng đó khát v ng
ồ ồ ỗ ủ ườ ờ
tình yêu còn b i h i v sóng trong trái tim thanh xuân c a con ng i. Th i gian là
thước đo dài đằng đẳng với biết bao sự biến đổi, những con sóng cũng như khát
vọng, tình yêu của con người thì dường như bất biến trước thời gian và cũng không
thể làm xoay chuyển những khát vọng ấy. Ở ngoài kia, đại dương bao la vô tận mang
nhịp đập của những con sóng biển thì lồng ngực của tuổi trẻ lại thổn thức với muôn
nhịp điệu của yêu thương. Tuổi trẻ là những khát vọng, là những bồi hồi,xao xuyến.
Thời gian trôi đi bốn mùa luôn luôn luân chuyển nhưng không có nghĩa tình yêu vì
thế mà nhàm chán nếu chúng ta biết vun đắp cho tình yêu, chân thành vì nhau dù có
khó khăn đến đâu đi chăng nữa. Tình yêu tuổi trẻ luôn là thứ tình yêu mãnh liệt của
những rung cảm đầu đời, của những trái tim non dại nơi “ngực trẻ”. Dẫu thế, cảm
xúc ấy vẫn tồn tại song hành cùng năm tháng đến mãi mãi, luôn rong đuổi bất tận
cho hạnh phúc của đời mình. Tình yêu luôn là như vậy là sự ngự trị của con tim, là
sự thúc đẩy của cảm xúc, làm sao có thể chiết tự, có thể cắt nghĩa rạch ròi. Nếu tình
yêu như một bài toán có lẽ lúc ấy đã không còn là tình yêu nữa “ Trái tim có quy luật
riêng mà lý trí không thể hiểu nổi”. Khát vọng về tình yêu và hạnh phúc đích thực là
khát vọng chân chính của mỗi con người. Xuân Quỳnh với bản lĩnh của người phụ

sóng 3
 ữ ệ ạ ứ ả ự
n hi n đ i đã ý th c ph i và dám t mình vươn ra cái tầm thường để tìm kiếm đến
những tình yêu, hạnh phúc xứng đáng hơn. Đó là nhận thức đúng đắn, mới mẻ, táo
bạo, giàu giá trị nhân văn.

ướ ể ộ ớ ỗ ườ ỗ ứ ổ ạ ộ
Tr c không gian bi n mênh mông r ng l n, m i con ng i, m i l a tu i l i có m t
ả ậ ườ ẽẽ ềự ỏ ư
c m nh n riêng. Ng i già có l s nghĩ v s nh bé, h vô, nghĩ v quá kh . K ề ứ ẻ
tráng chí hùng tâm thì "Muốn vượt bể đông theo cánh gió". Người đa cảm lại thấy
"Vắng cánh buồm một chút cũng cô đơn". Còn Xuân Quỳnh, đối diện với những con
sóng biển khơi tới tấp vỗ bờ, nữ sĩ đã hướng những điều suy ngẫm của mình đến
sóng biển và tình yêu:
“Trước muôn trùng sóng bể

Em nghĩ về anh, em

Em nghĩ về biển lớn

Từ nơi nào sóng lên?”

Với Xuân Quỳnh, tình cảm ấy-những con sóng lòng từ ngàn xưa đến nay và đến tận
mai sau vẫn không bao giờ ngừng chảy, cũng như người phụ nữ trong tình yêu
không bao giờ ngừng trăn trở về nguồn góc của sóng và tình yêu lứa đôi. Đứng
trước cái mênh mông của biển, cái trùng điệp của sóng, “em” nghĩ về anh, về em, về
biển lớn và nghĩ cả về cội nguồn của sóng và tình yêu. “Sóng” và “em” là hai hình
tượng luôn song hành cùng nhau xuyên suốt bài thơ bởi trạng thái của sóng cũng
giống như những cảm xúc của người phụ nữ. Điệp từ “em nghĩ” được nhắc đi nhắc
lại càng làm rõ hơn sự suy tư, trăn trở trong lòng người con gái, đó là những thao
thức, lo lắng, băn khoăn và nóng lòng muốn biết được nơi bắt nguồn của tình yêu,
chứ không phải chỉ quen bồng bềnh, quen si mê đến chỉ yêu và đơn thuần là yêu.
Tình yêu là một thứ gì đó rất tự nhiên như sóng biển gió trời, nó có thể bất chợt âp
đến mà con người ta không thể nào chống đỡ kịp, rồi cũng có thể biến mất mà
chẳng cần một lí do gì để giải thích.” Quy luật tự nhiên là sóng và gió, nhưng còn
tình cảm thì lí giải từ đâu. Mọi câu hỏi đặt ra đều tha thiết tìm được nơi khởi nguồn,
nơi ‘bắt đầu’ của sự vật. Nhưng thật ngang ngược điểm khởi đầu ấy mãi mãi là một
ẩn số. Bởi đơn giản, biển bao la vô tận làm cho trái tim vốn nhỏ bé, mong manh của
người phụ nữ cảm thấy chơi với, chơi vơi. Họ phải tìm được cội nguồn để khỏi như
cánh chuồn chuoofn trong bão, cứ chao đi chao lại, cứ mãi nghĩ suy ngổn ngang, lơ
lửng. Đến cuối cùng, câu hỏi từ bao đời nay được đề ra những rồi bỏ ngỏ ở đó,
người ta cố đi truy tìm nguồn gốc của tình yêu để định nghĩa song vẫn không thể tìm
được câu trả lời. Như Xuân Diệu đã từng phải thừa nhận rằng: “ đố ai định nghĩa

sóng 4
 được tình yêu/ Có nghĩa gì đâu một buổi chiều/ Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt/
Bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu’’.

Tựa như gió, như mây, độc chiếm tâm tư của con người để rồi người ta ngẩn ngơ
nghĩ về nó đến muôn đời mà vẫn không nắm bắt kịp. Xuân Quỳnh đã lí giải nguồn
gốc về tình yêu theo cách riêng của mình rất hồn nhiên và nữ tính và cuối cùng cũng
chẳng thể tìm ra một định nghĩa về tình yêu, đến rồi đi, tình yêu khó hiểu và luôn
mang nhiều điều bí ẩn, bất ngờ:

“Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu?

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau?”

ộ ả ờ ượ ữ ỏ ầ ư ảờ ự ấ ự
M t câu tr l i đ c đan xen gi a hai câu h i đ y suy t . Câu tr l i là s b t l c
ủ ườ ể ả ềộ ồ ủ ư ẳ ể
c a lí trí con ng i, không th lí gi i v c i ngu n c a sóng, cũng nh ch ng th
hiểu được sự bắt đầu của tình yêu. Ở đây, ta thấy một nhịp thơ hối hả, dồn dập như
một sự hối thúc để mau chóng tìm được câu trả lời. Đi tìm cội nguồn của sóng thì
em có thể nói được dễ dàng “sóng bắt đầu từ gió” nhưng khi tìm đến tận cùng của
nguồn gốc, đan lồng với câu hỏi “khi nào ta yêu nhau” thì lí trí vận động “em nghĩ”
rồi lại thốt lên đầy bất lực “k biết nữa” đó là lời thú nhận thành thật và đáng yêu của
người phụ nữ”. Điều mà nhà thơ muốn bộc bạch ở đây là sự thể hiện tự nhiên tựa
như một lời giãi bày về mặt tình cảm hơn là sự phân tích lý tính rạch ròi. Sóng là một
hiện tượng tự nhiên, mà thiên nhiên thì bao la, bí ẩn, cũng giống như tình yêu, một
khái niệm vốn phức tạp, khiến con người ta không thể biết, cũng không thể nắm trọn.
Cái lắc đầu rất nữ tính ấy hóa ra là ẩn dấu sau nó còn là sự thấu hiểu sâu sắc và
nhận thức được rõ ràng tình yêu, tự nó là một cuốn từ điển riêng, là một chân trời
mới lạ mà ở đó người ta chỉ có thể cảm nhận, không thể cắt nghĩa hay lí giải. Qua
việc tìm đến cội nguồn của sóng, của tình yêu, Xuân Quỳnh đã khái quát nên một
điều sâu kín : tình yêu là một địa hạt chứa đựng những triết lí của riêng nó, nó là câu
chuyện của trái tim và đòi hỏi sự cảm nhận, lắng nghe, nó nằm ngoài sự xét đoán
của lý trí. Từ cổ kim chí, bao nhiêu con người, bao nhiêu nhà thơ, triết gia đã tốn
nhiều giấy mực để giải mã về tình yêu nhưng rồi chẳng ai có câu trả lời. Như ai đó
đã từng nói” có bao nhiêu cái đầu thì có bấy nhiêu cách nghĩ, có bao nhiêm trái tim
thì có ngần ấy cách yêu”. Dẫu chưa thể giải mã là nhưng có lẽ chính cái bí ẩn lý thú
đó lại là thứ làm cho tình yêu trở nên hấp dẫn và lôi cuốn con người, bởi nếu như
tình cảm và cảm xúc có thể mang ra cân đo đong đếm và cắt nghĩa, nếu như có thể
nói chính xác “khi nào ta yêu nhau” con người đã chẳng còn hứng thú bởi những
điều mới mẻ, kì diệu mà tình yêu đem đến.

sóng 5
 ỗ ớ ậ ả ở ư ỗ ớ ấy qua màng
N i nh là cung b c c m xúc muôn thu trong tình yêu, nh ng n i nh
lọc tâm hồn của mỗi nhà thơ lại được tái hiện một cách riêng, độc đáo và mang đậm
phong cách của người nghệ sĩ ấy. Nỗi nhớ làm hao huyết cả thời gian, mà cũng như
đang giằng xé con người trong niềm cô đơn đợi chờ mòn mỏi "ba thu dọn lại một
ngày dài ghê". Đến thơ mới, Nguyễn Bính mang nỗi niềm tương tư ấy của mình
giăng mắc khắp các miền không gian, nỗi nhớ của con người chuyển dịch thành
không gian nhớ nhau, cái nhớ trong thơ Nguyễn mới thật đậm chất của một nhà thơ
chân quê. Đến Xuân Quỳnh nỗi nhớ vẫn là cảm xúc da diết, bồi hồi trong tình yêu,
nhưng được biểu đạt qua hình tượng sóng nên càng mang sức gợi mới mẻ, hấp dẫn,
hiện đại:

“ Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước

Ôi con sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được

Lòng em nhớ đến anh

Có con sóng dữ dội tung bọt trắng xóa trên mặt biển ngày đêm gào thét cùng đại
dương nhưng cũng có con sóng âm thầm đi ngầm dưới lòng sâu, không ai thấy nó,
khó ai cảm nhận được về nó, chỉ riêng nó mới hiểu mình đang cồn cào. Cả hai kết
hợp với nhau làm nên sự đa dạng của sóng biển. Cũng như sóng kia, tâm hồn em
cũng vô vàn những phức tạp khó hiểu. Cả đoạn thơ duờng như phủ lên là nỗỉ nhớ
cồn cào, da diết, tiềm thức lẫn ỷ thức, cả khỉ tỉnh lẫn khỉ mơ, không thể nào yên,
không thể nào nguổi, nó cuồn cuộn dạt dào như những con sóng biển triền mỉên, vô
hạn. Sóng vỗ như tâm tình xôn xao, như lời tâm sự, bộc bạch chân thành nhất từ
cuộc đời của chính thi nhân. Nhịp thơ dồn dập với những từ ngữ trùng điệp gợi ra
hình ảnh con sóng như gối chồng lên nhau. Nỗi nhớ bờ của sóng tràn ngập không
gian “dưới lòng sâu”, “trên mặt nước”, đầy ắp cả thời gian “ngày”,”đêm”. Từ" ôi "vang
lên như tiếng thốt ngỡ ngàng khi bắt gặp sự tương đồng kỳ diệu giữa một bên là hiện
tượng tự nhiên kỳ thú và một bên là trái tim người phụ nữ đang rạo rực yêu thương,
nhung nhớ. Với Xuân Quỳnh, có những nỗi nhớ cồn cào da diết thì chị gọi đó là
những “con sóng trên mặt nước”, còn những nỗi nhớ phải kìm nén trong lòng không
tài nào bật ra được thành tiếng chính là “con sóng dưới lòng sâu”. Sự đối nghịch,
tương phản giữa lòng sâu và trên mặt nước nhưng giữa chúng lại vô cùng thống nhất
bởi đó là nỗi nhớ mong trong tình yêu. Đúng vậy, sóng nhớ bờ, miên man vỗ đập,
hướng vào bờ bất kể ngày đêm như một quy luật vĩnh hằng tự nhiên, thì em cũng
nhớ anh như một lẽ tất yếu. Nếu như sóng nhớ bờ cả ngày đêm, bất kể không gian,

sóng 6
 ờ ớ ạ ủ ự ỗ ớ ủ ả ấ
th i gian, trong gi i h n c a cõi th c, thì n i nh anh c a em còn tràn c vào gi c
ơ ề ủ ề ứ ả ơ ứ ữ ươ ớ
m và chi u sâu c a ti m th c “c trong m còn th c”. Đó là nh ng th ng nh
ắ ả ủ ộ ắ ế ủ ẽ
kh c kho i c a m t tình yêu chân thành, th m thi t c a thi sĩ. Mãnh m , mãnh li t ệ
đến nỗi đó đi xuyên qua không gian, giữa cõi thực và cõi mơ chỉ để hướng về một
người mà lòng ta yêu thương. Là mong ước luôn được hòa nhập, được sống trong
tình yêu. Bởi sóng vỗ là quy luật của tự nhiên, chừng nào sóng thông không còn
thao thức, không còn vỗ vào bờ nghĩa là lúc đó trái tim yêu thương mới ngừng nhịp
đập, ngừng nhớ. Mượn sóng để diễn tả về nỗi nhớ nhưng có lẽ chưa đủ, người con
gái ấy phải trực tiếp xuất hiện để bộc bạch về nỗi nhớ của mình. Người con gái ấy
không kiêu kì, không cao ngạo, mà bộc bạch những tâm tư, tình cảm của mình một
cách rất tự nhiên. Nỗi nhớ ấy da diết cồn cào đến mức “cả trong mơ còn thứ” dữ dội
hơn cả sóng nhớ bờ. Thức không phải chỉ để nhớ, mà còn để nâng niu gìn giữ mọi
khoảnh khắc hạnh phúc bởi trong lòng em luôn có dự cảm về sự mong manh của
tình yêu. Câu chuyện của biển là thế và dường như sẽ không bao giờ dừng lại, biển
không có sóng thì biển chết, tình yêu không có nỗi nhớ cũng sẽ tàn phai, mai một.
“Sóng” được sáng tác ra đời vào gian đoạn đất nước trong cuộc kháng chiến chống
Mỹ ác liệt, vì vậy người ta thường hay nhắc đến sự chia ly và xa cách mà ở đó con
trai, con gái ra trận với khí thế hào hùng của một dân tộc. Đặt bài thơ vào trong hoàn
cảnh của sự xa cách chia ly ta càng mới hiểu thêm những nỗi khát khao của người
con gái trong tình yêu. Khi phải xa cách điều đọng lại duy nhất trong con người ta
chính là nỗi nhớ, một trái tim đang yêu là một tâm hồn đang nhớ. Lời thơ ẩn tàng
những dự cảm của một trái tim đa sầu đa cảm giữa thời kỳ binh lửa đau thương cũng
chứa đựng sự khẳng định rằng người phụ nữ luôn sẽ luôn là hậu phương vững chắc
cho tiền tuyến, cho những chiến sĩ đang chiến đấu ngày đêm vì Tổ quốc.

Nếu nỗi nhớ là chất men say đánh thức tình yêu thì sự thuỷ chung lại là thước đo
của tình yêu, của lòng người:
" Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam

Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh một phương "

Tình yêu luôn luôn phải đối diện với bao thử thách, trong đó có sự cách trở về thời
gian và không gian. Đầu mỗi câu thơ, Xuân Quỳnh đã đóng vào đó những từ chỉ sự
đối lập" dẫu xuôi – dẫu ngược ". Cách nói" xuôi Bắc, ngược Nam "lại trái với quy luật
thông thường. Từ" xuôi – ngược "vốn lại là những động từ chỉ sự vất vả, truân
chuyên" xuôi Nam ngược Bắc ", đi Nam về Bắc, xuôi ngược bôn ba.. Lại thêm" dẫu
xuôi, dẫu ngược "nữa thì lại càng nhân lên gấp bội phần những gian nan vất vả. Tình

sóng 7
 ậ ồ ẫ ả ỗ ườ ỗ ướ
yêu th t n ng cháy, d u cho có kho ng cách xa xôi, có m i ng i m i h ng thì
ủ ắ ẫ ơ ườ ở ơ
lòng th y chung, son s t v n luôn cháy mãi n i đáy lòng. Dù ng i tình có n i đâu,
ở ố ươ ắ ạ ố ờ
có ch n ph ng B c l nh giá hay ch n tr i Nam xa xôi thì cũng không làm em n n ả
lòng mà thôi nhớ, thôi nghĩ về anh. Bởi vậy mà sóng của Xuân Quỳnh mang rất
nhiều đặc điểm. Mỗi khổ thơ lại là từng đợt sóng lớn với những hình ảnh được miêu
tả khác nhau. Trong từng đợt sóng ấy lại có hàng trăm con sóng nhỏ, gối dài lên
nhau, mải miết mang khát vọng hướng về bờ anh của nó. Khoảng cách có sá gì đâu
khi tim luôn nhìn về một hướng- hướng anh- phương hướng tình yêu chúng mình.
Khoảng cách địa lý không thắng nổi sự yêu thương của tình yêu mãnh liệt, khi trái
tim hai con người đã gắn kết như sợi tơ hồng đã se duyên, khi người kia đã đặt trọn
vẹn niềm tin cho đối phương của mình. " Dẫu "là một từ có tính chất phủ định dù có
xa xôi cách trở, dù cách xa với những miền đất" nơi nào "xa tắp như" phương Bắc
"hay" phương Nam "thì trong lòng" Em cũng nghĩ "," hướng về "chỉ có một phương
hướng tới đó chính là tình yêu của mình, đó chính là người yêu, làm cho niềm tin đợi
chờ trong tình yêu được khẳng định môt cách mạnh mẽ. Đoạn thơ giống như một lời
thề. Thề rằng dù em phải ngược xuôi vất vả gian truân, lên thác xuống ghềnh cũng
chỉ có anh là người duy nhất. Anh đã dành" hệ qui chiếu "của đời em. Câu thơ giản
dị mà sâu sắc hơn tất cả mọi lời vàng đá. Không gian thì có bốn phương tám hướng,
nhưng tình yêu chỉ chấp nhận một phương. Có lẽ đây cũng là quan niệm về tình yêu
của nữ sĩ Xuân Quỳnh: Tình yêu phải gắn với lòng chung thủy. Tình yêu không đơn
thuần là tình yêu mà tình yêu đi liền với cái tốt, cái đẹp, cái cao cả là nỗi nhớ mãnh
liệt, lòng thủy chung tuyệt đối. Xuân Quỳnh đưa đến chúng ta một chân lí trong tình
yêu: Dù có bao nhiêu khó khăn, chỉ cần con người giữ vững trái tim yêu thương, nhất
định có ngày sẽ đoàn tụ, đến đích cuối cùng của bến bờ hạnh phúc. Những câu thơ
làm ấm lòng biết bao con người phải chịu nỗi đau chia lìa. Tình yêu của Xuân Quỳnh
đã vượt qua mọi giới hạn, luôn cháy bỏng và đầy nữ tính. Vì thế, nó vượt lên tình
cảm cá nhân cá thể mà trở nên thánh thiện, thuần khiết hơn.

ơ ồ ậ ế ủ ắ ặ
Tuôn theo ý th n ng h u, chân thành và tha thi t c a Xuân Quỳnh, ta b t g p thêm
ộ ẻ ẹ ủ ố ư ờ ở ộ
m t v đ p c a tình yêu. Gi ng nh sóng dù "muôn v i cách tr " cũng m t lòng tìm
ề ớ ờ ườ ế ữ ọ ộ ề ớ
v v i b , ng i con gái trong tình yêu cũng th , gi tr n m t ni m tin v i tình yêu
của đời mình:
"Ở ngoài kia đại dương
Trăm nghìn con sóng nh ỏ
ẳ ớ ờ
Con nào ch ng t i b
Dù muôn vời cách trở"

sóng 8
 ướ ủ ơ ề Ở ạ ươ
D i lăng kính c a nhà th , ta dõi v phía xa " ngoài kia" có đ i d ng mênh mông
ộ ớ ứ ở ỏ ữ
r ng l n, dung ch a và ch che "trăm ngàn" con sóng nh và nh ng con sóng y ấ
ề ế ệ ỏ ượ ớ ạ ủ ể ế
đ u không bi t m t m i ngày đêm v t qua gi i h n c a chính mình đ tìm đ n và
vỗ về bờ cát trắng. Giờ đây đã đan xen, quấn quýt lấy nhau vì "em" cũng muốn vượt
qua mọi ngăn sông cách trở để được gần bên anh, được hòa nhịp trong tình yêu với
anh. Em cũng như sóng, dù bao khó khăn thử thách của sẽ vượt qua để chạm tới
tình yêu của đời mình, không có gì có thể ngăn cản em bởi trong em đã được tiếp
thêm sức mạnh to lớn của tình yêu.
Niềm tin tưởng trong tình yêu cũng quan trọng như lòng thủy chung vậy, có son sắt
chung thủy, có tin tưởng mãnh liệt ta mới nhận lại được tình yêu và hạnh phúc xứng
đáng. Thêm một lần, ta cảm nhận được sự điêu luyện trong cách sử dụng ngôn ngữ
của Xuân Quỳnh, lượng từ "trăm ngàn" như tiếp thêm sức mạnh cho những trái tim
biết yêu thương vì nó ngầm khẳng định rằng thế giới ngoài kia cũng có hàng trăm
hàng nghìn những người đang yêu nhau với đủ mọi cung bậc, cũng như trăm ngàn
con sóng nhỏ ngoài đại dương bao la, nhưng chỉ cần có lòng tin, cùng nhau nhìn về
một hướng, đợi chờ và thủy chung thì ta sẽ gặt hái được hạnh phúc. Những câu thơ
mang âm hưởng dập dềnh như sóng của nữ sĩ đã gẩy lên trong ta những rung cảm,
những xúc động và niềm tin về tình yêu đẹp giữa cuộc đời đầy sóng gió này.
"Nếu định nghĩa" trọc phú "là kẻ có mà không hiểu giá trị của cái mình có, ai hẳn
cũng có thể rơi vào cái bẫy này. Trọc phú kiến thức là khi ta biết con chữ mà chưa
hẳn đã thấm hết ý nghĩa của con chữ ấy. Trọc phú tiền bạc là khi ta giàu mà không
sang. Trọc phú bạn bè là khi ta nhiều bè mà ít bạn. Nhưng có một thứ mà không ai
có thể làm trọc phú, ấy là" thời gian "." Thật vậy, cho dù người quyền năng nhất, giàu
có nhất trên thế gian này cũng không thể thay đổi được quy luật thời gian. Thời gian
không chờ đợi một ai, thời gian cuốn theo mọi thứ trên con đường nó đi qua, làm
phai màu vạn vật kể cả những kỉ niệm. Với một tâm hồn nhạy cảm, Xuân Quỳnh
cũng ý thức được cái lạnh lùng vô tâm của thời gian:

"Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa"

Dường như nữ sĩ muốn gửi gắm những âu lo, trăn trở của kiếp người vào những vần
thơ. Bà ví những năm tháng, thời gian lướt qua cuộc đời hữu hạn của con người như
biển rộng và mây trời cao xa của vũ trụ. Biển muôn đời vẫn cứ mênh mông bát ngát,
mây trời vẫn đủng đỉnh bay về xa lặng lẽ, mặc kệ những đa đoan, khổ sở của thế
gian. Điệp từ "vẫn" cùng phép liệt kê "năm, tháng, biển, mất" đã nhấn mạnh quy luật

sóng 9
 ự ạ ư ấ ế ầ ầ ế ớ ạ ờ
t nhiên là vô h n. Ta nh nghe th y ti ng th m ghen th m ti c cho gi i h n đ i
ườ ủ ơ ộ ờ ủ ấ ờ ộ ưậ ộ ờ ủ
ng i c a nhà th . Cu c đ i c a đ t tr i dài r ng nh v y mà cu c đ i c a con
ườ ạ ỏ ữ ạ ẳ ệ ừ ố ắ ắ
ng i l i nh bé h u h n, ch ng trách Xuân Di u cũng t ng mu n "t t n ng đi",
"buộc gió lại" cho "màu đừng nhạt bớt" hay "hương đừng bay đi" và cũng từng than
tiếc:
"Lòng tôi rộng, mà lượng trời cứ chậtKhông cho dài thời trẻ của nhân gian,* * *Còn
trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời".
Nỗi âu lo của con người khi cảm nhận sự hữu hạn của cuộc đời và tình yêu, của một
con người luôn khao khsat sự dài rộng và vĩnh cửu của không gian và thời gian.
Muốn vượt qua sự hữu hạn ấy, thì tình yêu chỉ có thể hòa tan vào với thiên nhiên để
có thể vĩnh cửu đến hàng vạn năm sau, những con sóng của biển vẫn ca ngợi bài
hát tình yêu bất diệt của riêng nó.
Những suy nghĩ về tình yêu thông qua hình ảnh sóng như thôi thúc tác giả có những
lo âu chính đáng, bởi có thể ngọt ngào, thiêng liêng nhưng tình yêu mong manh và
khó giữ. Bởi vậy mà tác giả luôn trăn trở đến mức cảm thấy bức bối. Khổ thơ cuối đã
thể hiện một cách mạnh mẽ khao khát mãnh liệt của người phụ nữ:

"Làm sao để tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ"

Trước sự thật nghiệt ngã ấy, ta lại thấy một khát vọng mãnh liệt trong Xuân Quỳnh
về một tình yêu vĩnh cửu, tình yêu không bị bào mòn bởi thời gian tàn nhẫn. Trên thế
gian này, có lẽ chỉ có tình yêu mới có thể chiến thắng được thời gian, tồn tại mãi mãi
tại vũ trụ vô tận này. Tất cả thiết tha, nỗi niềm, băn khoăn cùng tình yêu đang rực lửa
ấy đổ dồn vào khổ thơ cuối cùng khiến sóng và em không còn song hành độc lập
hay đan cài quấn quýt mà đã hòa vào làm một, qua đó khắc họa một cách rõ nét
nhất khát khao, ước mơ vĩnh cửu hóa tình yêu của nhà thơ. Từng đợt sóng nối tiếp
nhau vỗ vào bờ không ngừng nghỉ như khát vọng bùng cháy của nhà thơ về tình yêu
bất tử. Ta thấy được hình ảnh người con gái luôn mong muốn hòa bình vào bể đời
rộng lớn, vượt qua mọi giới hạn, bứt ra khỏi mọi lo toan tính toán để ngập chìm trong
bể lớn tình yêu. Câu hỏi tu từ bỏ ngỏ "Làm sao để tan ra" đã thể hiện sự hi sinh, sự
cho đi trong tình yêu mà nữ thi sĩ luôn tâm niệm. Đối với bà, tình yêu không thể chỉ
giữ khư khư bên mình mà phải hóa thân thành tình yêu đất nước, để tình yêu đôi lứa
hòa trộn với tình yêu Tổ quốc, giống như "trăm con sóng nhỏ" được tổng hòa bởi
nhiều vẻ đẹp khác nhau để tạo nên biển lớn. Đọc những vần thơ cuối cùng, ta bắt
gặp một sự gặp gỡ kì diệu giữa hai hồn thơ tưởng chừng như không liên quan: Xuân

sóng 10
 ễ ề ở ệ ủ ễ ề ấ
Quỳnh và Nguy n Khoa Đi m, b i trong quan ni m c a Nguy n Khoa Đi m, Đ t
ướ ừ ứ ề ộ ầ
N c cũng hình thành t yêu đôi l a "Trong anh và em hôm nay/ Đ u có m t ph n
ấ ướ ứ ầ ấ ướ ồ ắ
Đ t N c/Khi hai đ a c m tay/ Đ t N c trong chúng ta hài hòa n ng th m". Nh ng ư
ở Xuân Quỳnh, đó không chỉ dừng lại là tinh thần con người thời đại chống Mỹ cứu
nước mà còn là âm vang của một tấm lòng luôn thiết tha với sự sống và tình yêu.

ượ ố ơ ượ ự ừ ộ ả ự
ình t ng sóng xuyên su t bài th đ c xây d ng v a là m t hình nh th c - con
ỗ ậ ạ ươ ả ượ ư ỗ
sóng v đ p ngoài đ i d ng, cũng là hình nh t ng tr ng cho n i khát khao h nh ạ
ọ ủ ườ ụ ữ ể ơ ữạ ệ ắ
phúc, khát v ng tình yêu c a ng i ph n . Th th năm ch t o âm đi u sâu l ng,
dạt dào, như âm điệu của những con sóng biển và cũng là sóng lòng của người phụ
nữ khi yêu. Cách ngắt nhịp linh hoạt, phóng khoáng và cách gieo vần, phối âm độc
đáo, giàu sức liên tưởng. Giọng thơ vừa thiết tha, đằm thắm, vừa mãnh liệt sôi nổi,
vừa hồn nhiên, nữ tính, cùng với các biện pháp nhân hóa, ẩn dụ, đối lập - tương
phản, đem đến cho người đọc cảm xúc bồi hồi và đắm chìm trong những chiêm
nghiệm sâu sắc về tình yêu. "Sóng" không chỉ diễn tả tình yêu của người phụ nữ
thiết tha, nồng nàn, chung thủy muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu
hạn của đời người mà còn như thôi thúc ta bước ra khỏi cái kén của bản thân đi tìm
và gìn giữ tình yêu của đời mình và nhắc nhớ ta về những đức tính cao đẹp trong
tình yêu, nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam: Thủy chung son sắt, một lòng tin
tưởng. Tất cả những nỗi niềm, thông điệp ấy đều được gói gọn trong những vần thơ
năm chữ cô đọng và hàm súc và giọng thơ nhẹ nhàng đằm thắm cuốn hút lòng
người.

ệ ậ ằ ự ạ ủ ờ ỉ ừ ậ
"Ngh thu t n m ngoài s băng ho i c a th i gian, ch mình nó không th a nh n cái
ế ờ ữ ẽ ị ọ
ch t" (Sedrin) Th i gian trôi qua, nh ng gì vô nghĩa s b sàng l c, trôi vào lãng
ư ữ ị ự ẽ ố ờ ẽ
quên, nh ng nh ng giá tr đích th c s còn s ng mãi, qua th i gian s càng ch ng ứ
minh được sức sống và giá trị của mình. Thật vậy, mang đến những suy tư, chiêm
nghiệm về cội nguồn và những cung bậc phong phú trong tình yêu, bài thơ cũng sẽ
mãi mãi ngân vang trong trái tim bạn đọc như một khúc nhạc lòng sôi nổi, trào dâng.
Có lẽ vì thế mà qua nửa thế kỉ từ lúc được viết nên, qua sự đổi thay của hoàn cảnh
lịch sử, xã hội và tâm lí con người, "Sóng" vẫn luôn chứng minh sức sống lâu bền và
mạnh mẽ. Dẫu nữ thi sĩ Xuân Quỳnh đã không còn trên cõi đời, để lại bao tiếc nuối
ngẩn ngơ nhưng sau cùng vẫn luôn đọng lại và tồn tại một hồn thơ nhẹ nhàng, nữ
tính cất lên từ tiếng lòng người phụ nữ nhiều trắc ẩn, da diết khát vọng hạnh phúc
đời thường thì vẫn còn mãi mãi.
"Những năm đáng sống nhất

sóng 11
 ị ả ồ
Ch đã tr i qua r i
Sống hết mình để sống

Yêu hết mình để yêu.."

sóng 12