36 គ្រូ ទាង ប៉ាង

RUPP
ជំពូកទី III អរគិសនី និន ម៉ាញេទិច
Tel 012 89 70 22
ញេញ ៀនទី ១ ដែន និង កមល ំងម៉ាញេទិច

I. ញេដែក និង ដែនម៉ាញេទិច

① មេដែក: ជាវែកវែេអាចឆក់វែកបាន្ ។ េកខណៈវែេសេវែកអាចឆក់វែកបាន្សៅថា លកខណៈ

ម៉ាញេទិច ស ើយកម្លង
ាំ វែេសេវែកឆក់វែកសៅថា កមល ំងម៉ាញេទិច ។
② ដែនម៉ា មេទិចននមេដែក: េាំ រជាំវញសេវែក
ិ វែេកនងេាំ រស ោះ សេវែកអាចឆក់វែកបាន្សៅថា

ដែនម៉ាញេទិច បស់ញេដែក ។
II. ដែនម៉ាញេទិច បស់ដែនែី
សៅជាំវញវែន្ែ
ិ ៊ីសយើងក៏ម្ន្វែន្ម្៉ាសញទិចេួយវែរ វែន្ម្៉ាសញទិចសន្ោះសៅថា វែន្ម្៉ាសញទិចរប្់
វែន្ែ៊ី ។ ស តសន្ោះស ើយសទើបេជេសេវែក (ឧ.ទ្ទន្ិចទ្ត៊ីវ្័
ិ យ) ចងអេសជើងតបងជាន្
ូ ិចច ។
III. ដែនម៉ាញេទិចននច នដអរគិសនី
គួរចាំថា: ជាំវញចរន្ដ
ិ អគ្គ្
ិ ន្ម្
៊ី ន្វែន្ម្៉ាសញទច
ិ ។ វែន្ម្៉ាសញទច
ិ ពាំអាចផ្ដដច់សចញពច
៊ី រន្ដអគ្គ្
ិ ន្បា
៊ី ន្សទ
ម្ន្ន្័យថា កវន្លងណាម្ន្ចរន្ដអគ្គិ្ន្៊ី ជាំវញស
ិ ោះម្ន្វែន្ម្៉ាសញទិច (ន្ិងទ្ា្សៅវញ)
ិ ។

① ដែនម៉ា មេទិចននចរនដត្រង់ដែងអននត:
𝐼
I 𝑀
ម្ន្រូបេន្ដ B= o (េ.ជ្ញ្ញាកា្)
2 d ሬԦ 𝑑
𝐵
② ដែនម៉ា មេទិចននចរនដែង់
o I
ក/ វង់1ស្ពៀ: ម្ន្រូបេន្ដ B= ( R រងវង់ស្ពៀ)
2R
o NI
ខ/ វង់ 𝑁 ស្ពៀកនងបូប៊ីន្ខល៊ី ឬ្ាំ វប៉ាត: ម្ន្រូបេន្ដ B= ( R កាាំេធ្យេ)
2R
o NI
គ្/ វង់ 𝑁 ស្ពៀកនងបូប៊ីន្វវង ឬ្ូ សេណូអត
៊ី : ម្ន្រូបេន្ដ B= = o nI
L
( L ទ្បវវង្ូ សេណូអ៊ីត)

𝐼 𝐼
ሬԦ
𝐵 ሬԦ
𝐵 𝐼 ሬԦ
𝐵

𝑅
𝑅 𝐿
បូបន្
៊ី វវង ឬ ្ូ សេណូអ៊ីត

ចរន្ដវង់ 1ស្ពៀ ចរន្ដវង់ N ស្ពៀ

 37 គ្រូ ទាង ប៉ាង
IV. អំញពើ បស់ដែនម៉ាញេទិចញលើច នដអរគិសនី RUPP
① សបវើ ខែចេលងទ្តង់ស្មើសាច់ ន្ង
ិ ម្ន្េខកាត់សេរទ្បវវង ឆលងកាត់សោយចរន្ដ Tel 012 89 70 22

អគ្គិ្ន្៊ី I ឋត
ិ កនងវែន្ ម្៉ាសញទិចឯក្ណា
ា ន្ B វាទ្តូវរងកម្លង
ាំ ម្៉ាសញទិច F :
វែេ F = I B
𝐹Ԧ
𝐼
F = BI sin 
ាំ ាំសគ
វែេ  ជាេែ ើងរវាងទិ្សៅចរន្ដ I ន្ិង B ។
* សបើ  = 90  F = BI ሬԦ
𝐵
ℓ
* សបើ  = 0  F =0
② កម្លង
ាំ អន្តរកេមម្៉ាសញទច
ិ រវាងចរន្ដទ្តង់ពរ៊ី ោក់ទ្្បគ្ននវវងអន្ន្ដ កនងករណ៊ីសន្ោះេួយភាគ្នន្វខែចេលង
ទ្បវវង រងកម្លង
ាំ ម្៉ាសញទិច F 12 ន្ិង F 21 វែេ :
o I1 I 2
F12 = F21 =
2 d

𝐼1 𝐼2 𝐼1 𝐼2

ሬԦ1
𝐵 𝐹Ԧ21 ሬԦ1
𝐵
𝐹Ԧ21 ሬԦ2
𝐵
ሬԦ2
𝐵 𝐹Ԧ12 ℓ 𝐹Ԧ12 ℓ

𝑑 𝑑

V. ចលនា បស់ែង់ែកបនទ
ទុ កអរគ
ុ ិសនីកងដែនម
នុ ៉ា ញេទិចឯកសណ្ឋ
ា ន

① កមល ាំងម៉ា មេទិច-រូបេនដ “ឡូ រិន” (Lorentz)

ែង់ែទកអគ្គិ្ន្៊ី q ផ្ដល្់ទ៊ីសោយសេបឿន្ v កនងវែន្ម្៉ាសញទិចឯក្ណា

ា ន្ B ស ោះវាទ្តូវរងកម្លង
ាំ
ម្៉ាសញទច
ិ F m វែេតាេរូបេន្ដ ូរន្
ិ :
F m = qv  B ឬ Fm = q vB sin  វែេ  = v , B ( )
* សបើ v ⊥ B   = 90 ស ោះ Fm = q vB
* សបើ v B   = 0 ស ោះ Fm = 0
② កាំគនលង R និងខួបT របស់ផង់: ករណ៊ី vo ⊥ B ស ោះកម្លង
ាំ ម្៉ាសញទិច Fm ម្ន្ ទ៊ីជាកម្លង
ាំ ចូេែចិត FC

(ឬ FN ) វែេសធ្វើឱ្យែង់ផ្ដល្់ទ៊ីសេើគ្ន្លងវង់វែេម្ន្ :
mv
* កាាំគ្ន្លង R=
qB
 38 គ្រូ ទាង ប៉ាង
m RUPP
* ខួប T = 2
qB Tel 012 89 70 22

③ េាំលាំងាក និងមែផលិចសយុងម៉ា មេទិច:

* េេ
ាំ ាំ ងាក
qB
 (rd ) =
mvo
* សែែលច
ិ ្យង
qB
Z=D
mvo
(ករណ៊ី  េត
ាំ ូច)

សំណួ និង លំហាត់ដែនម៉ាញេទិច

I. សតសើ គ្សធ្វែ
ើ ូចសេដចសែើេបសា
៊ី គ េ់ទ្បសេទប៉ាូេនន្សេវែកេួយសោយសទ្បេ
ើ ជេសេវែក វែេចេ័តសេើបសងាគេ
ឈរេួយ ?
II. សៅទ្តង់ចាំណចណាេួយនន្វែន្ម្៉ាសញទិច ម្ន្វចទ័
ិ រអាាំងឌច្យងម្៉ាសញទិចប៉ា ម ន្ ? ម្ន្វខែអាាំងឌច
្យងម្៉ាសញទិចប៉ា ម ន្ ? វចទ័
ិ រ ន្ិងវខែស ោះទាក់ទងគ្ននយ៉ាងែូចសេដច ?
III. កនងវែន្ម្៉ាសញទិចឯក្ណា
ា ន្ វចទ័
ិ រអាាំងឌច្យងទ្តង់ចណ
ាំ ចន្៊ីេយ
ួ ៗជាវចទ័
ិ រែូចសេដច ?
IV. សតអ
ើ ខ
វ៊ី លោះជាទ្បេពនន្វែន្ម្៉ាសញទច
ិ ?ស យ
ើ អាាំងឌច្យងម្៉ាសញទច
ិ ទ្តូវបាន្គ្ត
ិ ជាអវ៊ី ?
V. សតសើ គ្សទ្បវើ ធាន្នែសា
ិ ដ ាំយ៉ាងែូចសេដច សែេ
ើ បក
៊ី ាំណត់ទ្
ិ សៅវខែវែន្ម្៉ាសញទច
ិ ករណ៊ីចរន្ដទ្តង់ ? ចរន្ដវង់
ន្ិងចរន្ដកនង្ូ សេណូអ៊ីត ?
VI. ចូរសៅទិ្សៅកនង្ូ សេណូអ៊ីត A ន្ិង B ស ើយបញ្ញជក់ព៊ីស្មោះប៉ាូេវាែង:

VII. ចាំស ោះ្ូ សេណូអត

៊ី សបសើ គ្បសងកន្
ើ ចាំន្ួន្ស្ពៀពរ៊ី ែង ស យ
ើ ទ្ពេសពេជាេួយគ្ននស ោះ សគ្បសងកន្
ើ ទ្បវវងវាពរ៊ី
ែងវែរ ។ សតើអាង
ាំ ឌច្យងម្៉ាសញទិចភាគ្ខាងកនងសកើន្ស ើង េយចោះ ឬសៅែវែេ ។ ចូរពន្យេ់ ។
 39 គ្រូ ទាង ប៉ាង
VIII. សគ្ទាញវខែចេលងវវង្ន្ធឹងទ្្បគ្នន ស ើយឃ្លលតឆ្ងាយព៊ីគ្នន 𝑎 𝑎 RUPP
Tel 012 89 70 22
ចម្ាយ 𝑎 ។វខែទាាំងប៊ីទ្តូវបាន្ចរន្ដរត់កាត់ែូចបងាាញកនង
រូប ។ វខែទ៊ី 1 ន្ង
𝐼1 𝐼2 𝐼3
ិ ទ៊ី 3 េន្
ិ អាចកាំសរកបាន្
ើ វខែទ៊ី 2 អាច
កាំសរកបាន្
ើ ។ សតវើ ខែសន្ោះខត
ិ យ៉ាងែូចសេដចសបសើ គ្ែង
ឹ ថាចរន្ដ
I1 = 2I 2 ?
IX. ចេ ែង់ែទកបន្ទកអគ្គ្
ិ ន្ក
៊ី ងវែន្ម្
ន ៉ា សញទច
ិ ឯក្ណា
ា ន្ B សតសើ ពេណាវាម្ន្ចេ ទ្តង់ ចេ
វង់ ចេ សេើគ្ន្លងស្ពៀរ៉ា េ់ ?
X. ចូររកកម្លង
ាំ ម្៉ាសញទិចវែេម្ន្អាំសពើសេើែង់ែទកបន្ទកអគ្គិ្ន្៊ីវជជ
ិ ម្ន្កនងរូបខាងសទ្កាេ (  ម្ន្ន្័យថា
វចទ័
ិ រម្ន្ទិ្សៅសៅខាងសទ្កាយបលង់នន្រូប ម្ន្ន្័យថាវចទ័
ិ រម្ន្ទិ្សៅេកខាងេខបលង់នន្រូប)
ሬԦ
𝐵 ሬԦ
𝐵
𝑣Ԧ
𝑣Ԧ ሬԦ
𝐵
𝑣Ԧ 𝑣Ԧ ሬԦ
𝐵

𝑣Ԧ ሬԦ
𝐵 𝑣Ԧ ሬԦ
𝐵

XI. វខែចេលងទ្តង់ឈរេួយឆលងកាត់សោយចរន្ដ 2.5 A ចូរកាំណត់វចទ័

ិ រអាាំងឌច្យង
ម្៉ាសញទច
ិ ទ្តង់ចាំណចេួយវែេ្ថិតសៅចម្ាយ 10 cm ពវ៊ី ខែ ។
XII. ្ូ សេណូអត
៊ី េួយម្ន្ទ្បវវង 50 cm ស យ
ើ ម្ន្ 10 ស្ពៀ ។ ចូរកាំណត់វចទ័
3
ិ រអាាំងឌច្យងម្៉ាសញទច
ិ
ទ្តង់ែចិតនន្្ូ សេណូអ៊ីត កាេណាវាឆលងកាត់សោយចរន្ដ 2 A ។ សគ្ឱ្យ o = 4 10−7 T  m A
XIII. ចូរកាំណត់វែន្ម្៉ាសញទិចទ្តង់ចណ
ាំ ចកណា
ដ េនន្វខែវវងព៊ីរចម្ាយព៊ីគ្នន 2 cm ។ វខែចេលងន្៊ីេយ
ួ ៗឆលង
កាត់សោយចរន្ដសោយចរន្ដ I = 20 A ែូចគ្នន ។ ចូរ្ិកាពរ៊ី ករណ៊ី:
ក. ចរន្ដម្ន្ទ្
ិ សៅែូចគ្នន ខ. ចរន្ដម្ន្ទ្
ិ សៅែទយគ្នន
XIV. ្ូ សេណូអ៊ីតេួយម្ន្ទ្បវវង 28 cm ស ើយម្ន្អងកត់ែចិត 1 cm ។ កាេណាវាឆលងកាត់សោយចរន្ដ
8.8 A វែន្ម្៉ាសញទិចវាម្ន្តនេល0.20 T។ គ្ណ ចាំន្ួន្ស្ពៀ្រប ? សគ្ឱ្យ o = 4 10−7 T  m A
XV. ្ូ សេណូអ៊ីតេួយម្ន្ទ្បវវង L = 50 cm ស ើយឆលងកាត់សោយចរន្ដ I ។ អាាំងឌច្យងម្៉ាសញទិចទ្តង់
ែចិតម្ន្តនេល B = 12.56  10 I ( T ) ។
−3

ក. គ្ណ ចាំន្ួន្ស្ពៀ្រប ។
ខ. រកចាំន្ួន្ទ្្ទាប់ សបើវខែចេលងវែេរ ាំម្ន្អងកត់ែចិត 1 mm ស ើយរ ាំជាស្ពៀជាប់ៗគ្នន ។
សគ្ឱ្យ o = 4 10 T  m A
−7

XVI. គ្ណ កម្លង

ាំ វែេម្ន្អាំសពសើ េើយន្តស ោះេួយវែេែទកបន្ទកអគ្គ្
ិ ន្៊ី 150 C ស យ
ើ ស ោះសោយ
សេបឿន្ 250 m s វកងសៅន្ឹងវែន្ម្៉ាសញទិចវែន្ែ៊ីវែេម្ន្តនេល 5.0  10 T។
−5
 40 គ្រូ ទាង ប៉ាង
RUPP
XVII. ទ្បូតងេួយផ្ដល្់ទ៊ីសោយសេបឿន្ 5.0 106 m s កនងវែន្ម្៉ាសញទិចស ើយរងន្ូវ Tel 012 89 70 22
កម្លង
ាំ 8.0  10−14 N ម្ន្ទិ្សៅសៅខាងេិច កាេណាវាផ្ដល្់ទ៊ីទ្តង់ស ើង
សៅសេើ ។ កាេណាវាផ្ដល្់ទ៊ីតាេទិ្សែកតទ្េង់សៅសជើងវាេន្
ិ រងកម្លង
ាំ សទ ។ ចូរកាំណត់វចទ័
ិ រវែន្
ម្៉ាសញទច
ិ B កនងតាំបន្់សន្ោះ ? សគ្ឱ្យបន្ទក ទ្បូតង q = +e = 1.6  10−19 C ។
XVIII. សអ ិចទ្តុងេួយផ្ដល្់ទ៊ីសោយសេបឿន្ 2.0 107 m s កនងបលង់េយ
ួ វកងវែេន្ឹងវចទ័
ិ រវែន្ម្៉ាសញទិច
B ( B = 0.10 T ) ចូរពណ៌ គ្ន្លងរប្់សអ ិចទ្តុង ។ សគ្ឱ្យ q = −e = −1.6 10−19 C
XIX. ្េរងចតសកាណវកងទ្តូវបាន្ពយរទ្តង់
ួ ឈរែូចរូប ។
វែន្ម្៉ាសញទិចឯក្ណា
ា ន្េួយ B ្ថិតតាេទិ្សែក
វកងន្ឹងបលង់នន្្េ ។ ភាគ្វខែ ab ម្ន្ទ្បវវង
𝐼 𝐼
= 10.0 cm ្ថិតកនងវែន្ែូចរូប ស ើយភាគ្ខាងសេើ
េន្
ិ ្ថិតកនងវែន្សទ ។ ឌណា
៊ី េ៉ាូវេ៉ាតវែេពយរន្
ួ ង ឹ ្េ
បងាាញកម្លង
ាំ ទាញចោះសទ្កាេ F = 3.48 10−2 N ሬԦ
𝐵
កាេណា្េឆលងកាត់សោយចរន្ដ I = 0.245 A ។
𝑎 𝑏
គ្ណ តនេលអាង
ាំ ឌច្យងម្៉ាសញទិច B រប្់វែន្ ។
𝐹Ԧ
XX. ទ្បូតងេួយផ្ដល្់ទ៊ីសោយចេ វង់ស្មើសេើគ្ន្លងវកង
ន្ង
ឹ វែន្ម្៉ាសញទច
ិ B = 1.40 T ។ កាាំនន្រងវង់ 8.45 cm ។ គ្ណ ថាេពេរប្់ទ្បូតងគ្ត
ិ ជា eV ?
បន្ទកទ្បូតង q = +e = 1.6  10 −19
C ម្៉ា្ទ្បូតង m = 1.67 10−27 kg ។
XXI. សអ ិចទ្តុងេួយផ្ដល្់ទ៊ីសោយសេបឿន្ vo ( vo = 107 m s ) ចូេសៅកនងវែន្ម្៉ាសញទិចឯក្ណា
ា ន្

B វែេ vo វកងន្ឹង B ( B = 0.01 T ) ។

ក. គ្ណ កាាំនន្គ្ន្លង ។
ខ. គ្ណ ខួបនន្រងវិេ ។
គ្. រកបវទ្េបទ្េួេថាេពេ្៊ី សន្ទច
ិ រប្់សអ ច
ិ ទ្តុងកនងចេ រងវេ
ិ សន្ោះ ។
សគ្ឱ្យ m = 9.110 kg បន្ទកសអ ិចទ្តុង q = −e = −1.6 10 C
−31 −19

XXII. ទ្បូតងេួយផ្ដល្់ទ៊ីសោយសេបឿន្ v តាេទិ្សៅែូចរូប រួចចូេសៅកនងវែន្អគ្គិ្ន្៊ី E ន្ិងវែន្ម្៉ាសញ

ទច
ិ ឯក្ណា
ា ន្ B ។ វែន្ E ម្ន្ទ្
ិ ឈរ ន្ង
ិ ម្ន្ទ្
ិ សៅពស៊ី េើចោះសទ្កាេ ស យ
ើ ម្ន្តនេល
E = 2 10 V m ស ើយវែន្ B ម្ន្ទិ្សែកវែរ ស ើយម្ន្តនេល B = 10−2 T ។
3

ក. សតើ B ទ្តូវម្ន្ទិ្សៅែូចសេដច សែើេបឱ្

៊ី យទ្បូតងឆលងកាត់សោយគ្នមន្េាំ ងាក ? គ្ណ សេបឿន្ v ?
ខ. សគ្េបបាំបាត់វែន្អគ្គិ្ន្៊ីសាេ សតើេាំងាកម្៉ាសញទិចម្ន្តនេលប៉ា ម ន្
ប ទ ប់ពវា
៊ី ឆលងកាត់វែន្ម្៉ាសញទច
ិ ទ្បវវង 2 cm ? សគ្ឱ្យបន្ទកទ្បូតង 𝐸ሬԦ ሬԦ
𝑣Ԧ 𝐵
q = +e = +1.6 10 −19
C ន្ិងម្៉ា្ទ្បូតង m = 1.6710 −27
kg ។
 41 គ្រូ ទាង ប៉ាង
RUPP
XXIII. សៅសេើទទ្េព៊ីរទ្្បគ្ននតាេបលង់សែក វែេទ្តូវបាន្ Tel 012 89 70 22
តភាជប់គ្ននសៅន្ឹងជន្ិតាចរន្ដជាប់េយ
ួ សគ្ោក់របារ
សោ ៈ AC វកងសៅន្ឹងទទ្េ ។ ទាាំងអ្់សន្ោះ្ថិត ሬԦ
𝐵
𝐴
កនងវែន្ម្៉ាសញទច
ិ ឯក្ណា
ា ន្ B វកងន្ង
ឹ បលង់នន្ទទ្េ ។
ក. របារផ្ដល្់ទ៊ីតាេទិ្សៅែូចរូប ។ សតើចរន្ដ I កនង
ទ្
ិ សៅបម្ល្់ ទ៊ី
របារម្ន្ទិ្សៅយ៉ាងែូចសេដច ?
ខ. របារ AC ម្ន្ទ្បវវង 8 cm ស ើយចរន្ដម្ន្តនេល 𝐵
I = 1.5 A ន្ង
ិ វែន្ម្៉ាសញទច
ិ B = 0.1 T
គ្ណ តនេលនន្កម្លង
ាំ សអ ច
ិ ទ្តូម្៉ាសញទច
ិ F វែេរបាររង ។
គ្. សបើរបារម្ន្ម្៉ា្ m = 100 g គ្ណ ្ាំ ទោះ
រប្់របារ ។
XXIV. សគ្បញ្ចូ េសៅកនង្បច
ិ ទ្កាបន្ូវអយ
៊ី ងប៉ា
៉ា ូតា្យេ
ូ
39
19 K + ន្ិង 40
19 K + វែេម្ន្បន្ទក q ែូចគ្នន 𝑂 𝑂′ បន្ទបេ
់ ាំ ងាក
ស ើយម្ន្ម្៉ា្សរៀងគ្នន m1 ន្ិង m2 ។ អ៊ីយងទាាំ
៉ា ង 𝑇1
ሬԦ
សន្ោះចូេសៅទ្តង់ O សោយគ្នមន្សេបឿន្សែើេស យ
ើ បន្ទោះរួ្ 𝐵

ទ្តូវបាន្សធ្វច
ើ េ ្ទោះសទ្កាេតង់្យង VPP ' ។ 𝑇2
ទេាន្់នន្អ៊ីយងអាចសាេបាន្
៉ា ។
1. ក. សៅសេើរប
ូ ចូរតាងវចទ័
ិ រវែន្អគ្គិ្ន្៊ី E សៅចស ល ោះ P ន្ិង P ' វែេអាចសធ្វើឱ្យអ៊ីយងម្ន្
៉ា
ចេ ្ទោះទ្ពេទាាំងបញ្ញជក់្ញ្ញា VPP ' ែង ។
ខ. កាំណត់សេបឿន្ v1 ន្ង
ិ v2 នន្អយ
៊ី ង
៉ា 39
19 K + ន្ង
ិ
40
19 K + ទ្តង់ O ' ជាអន្គ្េន្៍នន្ q,VPP ' , m1
, m2 ។
2. អ៊ីយងបន្ត
៉ា ចេ សៅកនងបន្ទប់្ទ្ម្កវែេកនងស ោះម្ន្វែន្ម្៉ាសញទិចឯក្ណា
ា ន្ B វកងសៅ
ន្ង
ឹ វចទ័
ិ រ v1 ន្ង
ិ v2 ន្ង
ឹ វកងសៅន្ង
ឹ បលង់នន្រូប ។
ក. សតើ B ទ្តូវបាន្ទិ្សៅយ៉ាងែូចសេដច សែើេបឱ្
៊ី យអ៊ីយងងាកេកខាងបន្ទ
៉ា ោះរួ្ ។
ខ. សោយែឹងថាចេ នន្ែង់្ិ ត
ថ កនងបលង់ ចូរបងាាញថាចេ វាជាចេ វង់ស្មើ ស ើយឱ្យ
កសន្ាេកាាំ R1 ន្ិង R2 ជាអន្គ្េន្៍នន្ q,VPP ' , m1 , m2 ។
សគ្កត់ទ្តាសានេ T1 ន្ង
ិ T2 ជាចាំណចវែេអយ
៊ី ងទាាំ
៉ា ងពរ៊ី សៅប៉ាោះន្ង
ឹ បន្ទោះរួ្ ។ គ្ណ ចម្ាយ
O ' T2 សបើ O 'T1 = 102.9 cm ។