You are on page 1of 109
Se are Ks MAXIMIANO AUGUSTO GONGALVE™.. .. “AS CATILINARIAS TEXTO LATINO, ORDEM DIRETA E TRADUGAO LITERAL DOS QUATRO DISCURSOS DE CICERO CONTRA CATILINA LIVRARIA SAO JOSE EDIGOES DA LIVRABLA 540 708k Cetso Cunna — MANUAL DE PORTUGUES — Curso de Admissiio. Crso Cunsa — MANUAL DE PORTUGUES — (# ¢ 4? séries ginasiais). Cantos Porsen — MINERA- LOGIA E GEOLOGIA. Watnemino ¢ Pauto Porsca — BIOLOGIA. Roverro Acciona ¢ ALrEEDO Taunay — HISTORIA DO BRASIL (1* © 2* séries gina- sinis). MAXIMIANO AUGUSTO GONCALVES (Prof. no Colégie Padro I 6 no Instituto de Educag&a do Distrito Federal} TRADUGAO DAS CATILINGRIAS DE cicero (OS QUATRO DISCURSOS CONTRA CATILINA) TEXTO LATINO, ORDEM DIRETA. — TRADUGAO JUSTALINEAR = 78 BoDAiGsReg: Mlustrada @ rigorosamente revista) LIVRARIA SA0 JOSE RIO DE JANEIRO 1964 ALGUNS LIVROS DO AUTOR: I — DICIONARIO DE DIFICULDADES DA LINGUA POR- TUGUESA, a obra mais completa mo género: diflculdades, davidas © erros do nosso Idioma. Resposta e correcies, redi- gidas em estilo didatteo, a numeroses consulentes, atrayés da imprensa, do ridio e de cartas dirigidas ao autor, It — QUESTOES DE LINGUAGEM, trechos para corrigir ¢ corrigidos, 6." edigho. Livro utllissimo eos alunos dos cursog: ginasial, coleglal, normal, vestibular as Faculdades de Direlto, Filosolla, Medicina, etc, ¢ aos candidates @ concursos, em geral, porque trata dos assuntos bisicos do mosso idioma, TI — NOQOES DE PORTUGUES, 4" edicdo, de acdrdo com © programa de admissio gos cursos; ginaslal, comercial, in- dustrial e para candidates a concursos, Contém, bastante desen- volvida, a matéria gramatical, acompanhada de textos para leitura, seguldos de varios exerciclos de gramitica, redagiio, ditados, modelos de provas do Colégio Pedro IT, do Instituto de Educagiio, etc, IV —NOCOES DE GEROGRAFIA E DE HISTORIA DO BRASH, 5.* edigho, segundo o programa des exames de admissio aos cursos: ginasial, comercial ¢ industrial, tlustrada com varlas gravuras, Contém, além do matérla exposta com bastante desenvolvimento, questionirlos correspondentes ans parigrafos numeradog, etc, V—NOCOES DE MATEMATICA, 2.4 edicho, rigorosamente de acordo com o programa dos exames de admissio; trabalho enriquecido com diversos exercicios praticos, modelos de provas dos concursos efetuados no Colégio Pedro If, Colégio Militer # Instituto de Educagiio. VI — TRADUCAO DE “PRO ARCHIA", “PRO MARCELLO" E “PRO LIGARTO", de Cicero, 3.* edligho, lustrada com diversas eravuras: texto latino, ordem direta, tradugio justalinear e literaria, precedida de ligeiro estude sobre asses tris discursos do principe dog oradores latinos. VII — TRADUCAO DAS FABULAS DE FEDRO, 5." = Obra completa de Fedro, contendo: o texto latino, ordem direta, tradugdo justalinear ¢ literaria, segulda de numerosas anota- com extensio ao portugués. Edicio ilustrada, em formato americano. VII. — CONJUGACAO DE VERBOS LATINOS, 7." edicio. Cantém: estrutura dos verbos latinas, conjugacées, sistemas do Jnfectum, do perféctum e do supino; formas primitivas, forma- gio dos tempos com modelos das quatro conjugacdes, Verho “ésse" € seus compostos, verbos irregulares, depoentes, con- Jugagio perifristica ativa © passiva, etc. IX — TRADUCAO DE “PRO LIGARIO”, de Cicero; texto Jatino, ordem direta, traduche justalinear e um estuda intto- dutivo 2 ésse discurso, XX — FABULARIO, 2." edigdo, impressa a duas cores ¢ pro- fusamente ilustrada por Oscar Belfort cartonagem em tri- ¢romia: as mais belas fabulas e apdélogos, em versos populares, eseritos em linguagem simples e clara com exeeclentes ensina- mentos morais park a infancia ¢ para a juventude, XI — A BONECA ENCANTADA, 2° edicho, Impressa a duas chres, fartamente ilustrada por Qscar Belfort. Cartonagem em trleromia. Coletinea de contos originals, de fundo moral e religioso, orientados no sentide educative da infancia e da juventude brasileira, XI — OS MAIS BELOS CONTOS DO FCLCLORE: adap- tados do folclore universal em linguagem simples e orlentados no sentido educative da nossa Juventude, Volume de formato grande, cartonads, capa em polleromia desenhada por Oscar Belfort, XII — TRADUCAO DA “ENEIDA", DE VIRGILIO, VOL. I: Edigio tlustrada, bilingile, contends o texto original, outro texto em ordem direta, tradugio justalinear, anotagdes virlas eum indice onomastico (no preio). XIV — TRADUCAO DAS “METAMORFOSES", DE OVLDIO {EXCERTOS). Edicio ilustrada bilingie, contendo o texto la- Uno original, outro texto em ordem direts, traducdo justalinear, notas explicativas e um indice onoméstico (no prelo). CICERO E SUA OBRA Marco Tilio Cicere, o maior prosador latino, nasceu em Arpino, cidade da Italia, a 3 de janeiro do ano 105 a.C. Seu pai enviou-o, ainda crianga, para Roma, a fim de se educar, onde o recomendou 4s mais importantes per- sonagens da época. O pequeno Cicero, aliis, soube corresponder admira- velmente a essa reeomendacéo, porque bem cedo se dis- tinguia entre tedos os condiseipulos pela vivacidade da inteligéncia e extraordindria aplicagio ao estudo, reve- lando, assim, a celebridade que iria conseguir futuro assaz préximo. Com 16 anos de idade tomou a toga viril e, aos 17, comecou a freqiientar a casa de um famoso jurisconsulto, Miicio Cévola, com o intuito de se preparar para a vida publica, dedicando-se, também, & filosofia ¢ 4 poesia. Contava 25 anos, quando entrou no certame oratério, 2s. qual se apresentou com a defesa de Qiiincio. Com 26 anos, defendeu Sexto Réscio Americano, acusado de par- ricidio. E a vitoria de Cicero foi tao retumbante que conseguiu ser aclamado o maior orador romano. Viajou, em seguida, durante trés anos, pela Grécia e pela Asia Menor com o duplo objetivo de aumentar e aperfeicoar a sua cultura e de melhorar a saude. De muito proveito intelectual lhe foi a estada em Atenas e, em Rodes, Mdéfon Apolénio vaticinou-lhe que roubaria a Grécia a gléria Gniea de que ainda se orgulhava: a de saber ¢ a da eloqgiiéncia, Ao regreszar a Roma, desposou Teréneia, de quem teve dois fillies, e, eleito questor no ano 75 a.C.,.foi enviado cilia. Em 69 foi eleito curul, em 66 pretor urbano ees aleangou o consulado, ano em que descobriu a cklebre conspiracdo de Catilina, : A repressiio déste movimento conjurador valet ao principe dos oradores latinos mao pequeno nimero de inimigos e, quando César, Pompeu e Crasso formaram o 4° triunvirato, no ano 60 a.C., Clédio conseguiu fazé-lo mandar para o exilio, no ano 58, que éle passou quase inteiramente em T ica. . Apés ano e meio de destérro, volta Cicero 4 pitria, por exigéncia do povo, que o recebe em indescritivel triunfo. No ano 51 a.C. foi como procénsul para a Cilicia € quando, no ano seguinte, voltou a Roma, noteu que estava iminente a luta civil entre César « Pompeu. Comegou, entio, a levar vida pacata, dedicando-se apenas 4 producdo de magnifieas obras, mas o assassinio de César, no ano 44, trouxe-o de novo 4 atividade piblica. Havendo combatide, da tribuna do senado, com ardo- rosa elogiiéncia, og excessos de Marco Anténio, nas suas famosas Filipicas, éste tritmviro comegou a persegui-lo com édio implacivel. Assim foi que, ao formar-se o 2° triunvirato (Au- gusto, Marco Anténio e Lépide), Cicero viu o seu nome na lista dos proscritos. Ainda tentou refugiar-se fora da Italia, mas os sicdrios de Anténio prenderam-no, dece- pando-Ihe as mfos ¢ a cabega que trouxeram para Roma, a fim de ser ofertada a Fillvia, vitiva de Clédio ¢ eapésa de Marco Antinio, no dia T de dezembro do ano 43 a.C. Desapareceu, assim, de modo trigico, aos 63 anos de idade, essa figura realmente extraordinaria, que legou & posteridade verdadeiros monumentos literdrios, até hoje ainda nfo superados. As suas obras podem ser asaim classificndas: I — Discursos. Possuimos de Cicero 55 oragbes, que mencionamos a seguir, indo entre parénteses a data possivel em que foram proferidas: pre @uinctio (81); Pro Sextio Roscio Amerino (80); pro Quinto Roscio Comoedo (76); pro Tullio (72) ; as Verrinas, divididas em duas “aetiones", a primeira de dois discursos e a segunda de cinco (71); pro Fonteio, incompleta (69); pro Caecina (69); de Imperio Cn. Pompei, também chamada pro lege Manilia (66); pro Cluentio (G6); de lege agrarian (63); pro G, Rabirio (63); as quatro Gatilindrias (63); pro Murena (63); pro Sulla (62); post reditum ad Quirites (57); de domo (57); de haruspicum responso (56); pro Sestio (56); in Vatinium (56); pro Caelio (56); de pro- vineiis consularibue (54); pro Balbo (56); in Pisonem (55); pro Plancio (54); pro C. Rabirio Postuma (54); pro Milone (52); pro Marcello (46); pro Ligario (46); pro rege Deiotaro (45); as 14 Filipicas (45). Il — Trarapos Fivosdricos: de re publica, 6 livros incompletes, sendo o fragmento mais interessante o Sonho de Cipido (54-51); de legibus, em 3 livros (51); Paradoxa Stoicorum (46); Academica (45); de finibus bonorum et malorum jibri V (45); Tusculanae disputa- tiones, em 5 livres (45); de natura deorum libri HI (45-44) ; Cato maior ou de sencetute (44); de divinatione libri IT (44); de fato (44); Laelius ou de amicitia (44); de officiis libri I (44-42). Til — Tratanos pe Rerérica: escreveu sete — de inventione ou Rhetorici libri ff (86); de oratore bri III (55); Partitiones oratoriae (54); Brutus ou de claris orateribus (46); Grater (46); de optima genere orato- rum (46); Topica (44). IV — Conkesronpencia: Cicero escreveu 864 cartas, sendo 90 dos scus correspondentes, Constituem, segundo os melhores eriticos, retrato fidelissimo nio sé do autor, como também de sua época, Ad Alticum, em 16 livros (68-64); Ad Familiares, em 16 livros (63-43); Ad Quin- tum fratrem, em 3 livros (60-53) ¢ ainda as cartas a M, Bruto, em 2 livros. “V — Omrag Porticas: de mco conswlatu (em trés livros); de meia temporibus (também em trés livros) e a tradugio dos Phoenomena, de Arato, 1) ORATIO PRIMA (PRIMEIRO DISCURSO) F [|i Ai NY : N | i Templo romano ORATIO PRIMA (HABITA IN SENATU) 8-11-63 a.C. f A Cariruvo I Exérdio, Cicero censura a vergonhosa audicia de Catilina L 1. Quousque tandem abutére, Catilina, patientia nostra? Quamdiu etiam furor iste tuus nos eludet? Quem ad finem sese effrenita iactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palatii, nihil urbis vigiliae, 14 MaxIMIANO AUGUSTO GONGALVES nihil timer popiili, nihil concursus bondrum omnium, nihil hic mufitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora vultusque movérunt? Patére tua consilia non sentis? Constrictam iam omnium horum scientia tenéri coniura- tignem tuam non vides? Quid proxima, quid superidre nocte egéris, ubi fuéris, quos convocavéris, quid consilli cepéris, quem nostzum ignorfre arbitraris? 2. © tempdra! o mores! Senatus hae intellégit; consul videt; hic tamen vivit. Vivit? immo vero etiam in senatum venit; fit publici consilii partieeps; notat et de- signat ociilis ad cacdem unumquéemque nostrum, Nos autem, fortes viri, satisfactre reipublicae vidémur, si istius furorem ac tela vitémus. Ad mortem te, Catilina, duci iussu consiilis iampridem oportébat; in the conferri pestem istam, quam tu in nos omnes iam diu machiniiris, $. An vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex ma- stimus, Tib, Gracchum, mediécriter labefactintem statum reipnblicae, privatus interfécit; Catilinam vero, orbem terrae cacde atque incendlis vastare cupientem, nos con- sitles perfertmus? Nam illa nimis antigqiia praeteréo, quod C. Servilius Ahala Sp. Maclium, novis rebus studentem, manu sua oecidit, Fuit, fuit ista quondam in hac republica virtus, ut viri fortes acrioribus supplictis civem pernicid- sum, quam acerbissimum hostem, coerefrent.* Habémus senatus consultum in te, Catilina, vehemens et grave; non deeat reipublieae consilium, neque auctoritas huius ordi- nis; nes nos, dico aperte, consiiles desiimus. K 1. Até quando, enfim, @ Catilina, abusaras da nossa paciéneln?: Quamdiu etiam Por quante tempo ainda iste tuus furor ‘@sse teu rancor nos eludet? nos enganara? Ad quem finem Até que ponto audacia effrenata a (tua) audicia desenfreada sese lactabit? se gabaré (de nds)? 1, Quousgque tandem, Catilina, abutere nostra patientin? TRADUGAG DAS CATILINARIAS DE CicERO Ne nihil praesidium necturnum Palatil, nihil vigiliae urbis, nihil timor pepull, nihil concursus omnium benorum (civium), nihil hic locus munitissinus senatus habendi, nihil ora que vultus herum te moverunt? Non sentis tua consilia patere? Non vides tuam conlurationem jam tenerl constrictam selentia, omnium horum? Arbitraris quem nostrum ignorare quid egeris proxima nocte, quid (egeris) (nocte} superiore, ubl fueris, quos convocaveris, quid consilii ceperis? 2. © tempora! o mores! Senatus intelleglt hare. consul videt: famen hie vivit. wivit? Immo vero,etinm venit in senatum; fit particeps consillli publiei; Porventura mem (nada) & guarda-noturna do (monte) Palatino, nem as sentinelas da cidade, nem o temor do pave, mem © concurso de todos os bons (citiados), nem éste lugar fortiticadissima de o senado se reunir, Rem o aspecto @ 0 semblante déstes te moveram? Niko percebes que os teus planos estao patentes? Nao vés? que a tua conjuragdo ja € tida (eomo) prisa pelo conhecimento de todos dstes? Julgas que algum de née ignora que fizeste na ultima noite, que (fizeste) na (noite) anterior, onde estiveste, A quem convoraste, que deliberagio tomaste? z tempos! 6 costumes! © senado sabe estas coisas, Oo cénsul vé(~as); contude, éste (homem) vive. Vive? &, além disso ainda, vem 90 senado; tomma-se particlpante da deliberacio pablica; imtANo AUGUSTO GONCALVES 16___Maximanio Aucusto GONGAIWES _ notat et designat oculis unumquemque nostrum ad caedem, Nos autem, viri fortes, ‘vidermur satistacere reipublicae ei vitemus furorem ac tela istius. Tampridem oportebat, Catilina te duci ad mortem iussu consulis; {oportebat) pestem quam tu machinaris in nos ommes jam diu, comferrl in te. 3. An vero P. Scipio, vir amplissimus, pontifex maximus, interfeclt. privatus Tib. Gracchum, labefactantem mediocriter statum relpublicae, nog vero consules perferemus Catilinam, cuplentem vastare orbem terrae cnede atque incendits? Nam praetereo Mla nimis antiqua, quod C, Servillus Abala eceldit sua manu Sp. Maelium studentem novis rebus- Fuit, fuit quondam im hae republica ista virtus, aponta e designa com os olhas a cada um de més para a morte. Nés, porém, homens corajosos, parecemos (julgamos) fazer bastante pela republica se evitarmos (em evitar) o furor e as armas désse. HA muito era necessirlo, 6 Catilina, que tu fosses conduside & morte por ordem do consul; jeonvinha) que a calamidade que tu maquinas contra nds todos desde muito tempo, Iéese atirada contra Ul. 3. Pots, na verdade, P. Ciplio, vari conceituadissimo, pontifice maximo, matou, como particular, a Tibério Graco. que ameagava fracamente a conatituigho da republics, nés, porém, cénsules suportaremos Catilina, que deseja devastar o orbe da terra com matanga ¢ incéndlos? E ainda omito aquéles (tatos) por demiis antigos, como (por exemple, quando) Calo Servilio Aala matou com a propria mao a Espirio Mélio que se dedieava a noves planos- Houve, houve, outrora, nesta, republica, essa virtude (coragem)}, ‘TRapucAo pas CATILINARIAs DE CICERO 17 ut viri fortes coercerent civem perniciosum suppliciis acrioribus quam hostem acerbissimum. Habemus in te, Catilina, — senatus consultum que homens fortes reprimissem 0 cldadie pernicioso com suplicios mals severos do que ao inimigo mais cruel. Temes contra tl, @ Catilina, um decreto do senado vehemens eb grave: veemente ¢ grave: non deest relpublicae mio falta & repiblica consilium a ehee Beque auctoritas mem a autoridade hulus ordinis; desta, eorporagio; nos, nos, consules, nés, nés, os cénsules, dico aperte, digo (-0) abertamente, desumus. (6 que) faltamos, Capiruno IL © poder dos cénsules para com 05, eonspiradores i. 4. Deerévit quondam senatus, ut L. Opimius consul vidéret, ne quid respublica detrimenti capéret. Nox nulla intere@ssit; interfectus est propter quasdam sedi- tionum suspiciénes C. Gracchus, clarissimo patre, avo, maioribus; occisus est cum libéris M. Fulvius, consularis. Simili Senatus congulto C. Mario et L. Valerio, consulibus, permissa est republica, Num unum diem postéa L. ‘Satur- ninum, tribunum plebis, et C. Servilium, praetérem, mors ac reipublicae poena remorita est? At nos vieesimum iam diem patimur hebesetre aclem horum auctorititis. Habe- mus enim ejus modi senatus consultum, verum inelii- sum in tabiilis, tamquam gladium in vagina recondi- : tum: quo ex senatus consulto confestim interféctum te esse, Catilina, convenit. Vivis, et vivis non ad deponendam, sed ad confirmandam audaciam. Cuplo, patres conscripti, me esse clementem; cuplo in tantis reipublicae perictilis me non digsoliitum vidéri; sed iam me ipse inertiae ne- quitiaeque condemno. 5. Castra sunt in Italia contra rempublicam, in © Etruriae faucibus collocita; erescit in dies singiilos 18 MAXIMIANO AUGUSTO GONGALVES hostium numéros; ebrum autem castrorum imperatérem, ducemque hostium intra moenia atque adéo in senditu yidemus intestinam aliquam cotidie perniciem reipublicac molientem. Si te iam, Catilina, comprehendi, si interfici juastro, credo, erit verendum mihi, me non hoe potius ‘omnes boni serius a me, quam quisquam crudelius factum esse dicat, Verum ego hoc, quod iampridem factum esse oportilit, certa de causa nondum adducor ut faciam, Tum denique interficiére, cum iam nemo tam improbus, tam perditus, tam tui similis inveniri potérit, qui id non iure factum esse fatedtur. 6. Quamdiu quisquam erit, qui te defendére audéat, vives, et vives ita, ut nune vivis, multis meis et firmis praesidiis obstasus, ne commovére te contra rempublicam possis. Multérum te etiam ociili et aures, non sentientem, sicut adhuc fecfrunt, speculabuntur atque custodient. 4. Senatus decrevit quondam ut consul L. Oplmius videret, ne respublica eaperet quid detrimentl. Nulla nox intercessit: . Gracchus, clarissimo patre, avo, matoribus, est interfectus propter quasdam suspiclones seditionum; M. Pulylus consularis est ocolsus cum liberis, ‘Simili, senatus consulto respublica est permissa consullbus C. Mitrio et L. Valerio, 4. O senado decretou outrora, que o ednsul Liclo Opimio providenciasse, que a reptblica no sofresse qualquer dano. Nenhuma noite passou: Calo Graco, (orlunde) de ilustrissimo pal, avd, (e) antepassados, fol morto por causa de certas suspeltas de sedigées; Mareo Filvio. ex-cinsul, fol morta com os filhos. For igual decreto do senado a repiblica fol confiada aos cénsules Calo Marlo e Liclo Valério. Porventura a morte 2 0 castigo da repiiblica TRADUGAO DAS CATILINARIAS DE CicERO est remorata unum diem postea L. Saturninum, tribunum plebis, el ©, Servillum, praetorem? At nos patimur jam vicesimum diem aclem auctoritatls horum hhebescere. Enlm habemus senatus consultum elus modi, verum inelusum in tabulls, tamquam gladium reconditum in vagina, ex quo (= et ex hoc) senatns congulto convenit, Catilina, te esse Interfectum eonfestim. Vivis, et vivis mon ad deponendam audaciam, sed ad confirmandam, Cuplo, patres conseripti, me esse clementem; cupio me non vidert dissolutum in tantis periculls relpublicac: ged jam (ego) ipse me condemno inertiae que nequitiae. 5 Bunt castra in Ttalla collocata contra rempublicam féz esperar um 86 dia sequer 8 Litcio Saturnina. tribune da plebe, 0 @ Calo Servillo, pretor? Mas n6s tolerames 4J& pelo vigésimo dia que a espada da autoridade déstes (senadores) se embote, Com efeito, temos um decreto do Senada desta natureza, mas encerrado nos arquivos, tal qual uma espada escondida na bainha, © segundo éste decreto do senado convém, 6 Catilina, que tu sejas morto imediatamente. Vives @ vives néo para renuneiar & (tua) sudicia, mas para (a} confirmar, Desejo, pais conscritos, feu) ser clemente; desejo (eu) mio parecer covarde em tio grandes perlgos para a repibliea; mas j& (eu) proprio me acuso de inéreta € de fraqueza. 5. Ha um forte na qtdlia colocado (levantado) contra & repéblica 20 MAXIMIANO AuGuSsTO GONGALVES in faucibus Etruriae; numerus hostium creseit in singules dies: videmus autem imperatorem eorum castrorum que ducem hostium intra moenta atque adeo in senatu, molientem cotidie aliquam perniciem intestinam relpublicae, ‘Si lussero jam, Catilina, te comprehendi (st iussero) interfici, erit verendum mihi, credo, ne non omnes boni (cives) {dicerent) hoc esse factum a me Serius, potius quam quisquam dicat (hoc) esse factum erudelius. Ego verum adducor de certa causa ut nondum faciam hoe quod oportuit esse factum jampridems, Denique interficiere, tum cum lam nemo tam improbus, tam perditus. tam similis tul poterit invenirl, qui non fateatur id esse factum jure. nos desfiladeiros da Etruria; © néimero dos inimigos cresot dia a dia (em cada dia); vemos, porém, © general désse acampamento € o chefe dos intmigos dentro das murelhas e até (o vernas) no senado, tramando diarinamente alguma calamidade interna para a repablica. Se (eu) ordenar agora, 6 Catilina, que tu sejas préso, (se Ordenar) que sejas morto, seria de recear para mim, creio (bem), que todes os bons (cldadios) (disessem) que isto fol feito por mim demasiado tarde, antes que alguém diga que (isto) foi felto demasiado cruelmente. Eu, porém, sou levado, por certo motive, a que ainda nao faga isto (aquilo) que era preciso ter side felto ha muito tempo. For fim, serés morto, ent&o quando j4 ninguém tio improbo, tho perdido tio semelhante a tl puder ser encontrado, que nao confesse que isto fol feito pelo direlto. ‘Trapugio pAs CATELINARIAS DE CICERO 21 6 Quamdiu erit quisquam 6 Enquanto existir alguém qui audeat defendere te, que ouse defender-te, vives, sed vives viverdis, mas viverds fta ut vivis nune, assim como vives agora, obsessus mels praesiciis, cereado pelos meus guardas, multis et firmis, muitos e fortes, ne possis commovere te para que mio possas revoltar-be contra rempublicam contra a repdblica Ocull et gures multorum Os olhos ¢ ouvidos de muitos te epeculabuntur te esplario atque etiam custodient, e também (te) guardardo, non sentientem, sem que (tu o} sintas, sieut fecerunt adhue. assim tomo fizeram até agora. Cartruco IT Cicero expde os planos da conspiracéo de Catilina e aconselha-o a mudar de sentimentos DL Eténim quid est, Catilina, quod iam amplius ex- spectes, si neque nox tenébris obscurare coetus nefarios, nec priviita domus parietibus continére voces coniurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia? Muta jam istam mentem, mihi crede; obliviscere caedis atque incendiérum: tenéris undique; luce sunt claridra nobis tua consilia omnia, quae iam mecum licet recognoseas. 7, Meministine me ante diem XII Kalendas Novem- bres dicére in senatu, fore in armis certo die, qui dies futirus esset ante diem VI Kal. Novembres, C, Mallium, udaciae sattllitem atque administrum tuae? Num me fefé Catilina, non modo res tanta, tam atrox tamque ineredibilis, verum, id quod multe magis est admirandum, dies? Dixi ego idem in Senatu, caedem te optimatium con- tulisse in ante diem V Kalendas Novembres tum cum multi principes civitatis Roma, non tam sui conservandi quam tudrum consilidrum reprimenddrum causa, profugé- runt, Num infitiiri potes te illo ipso die meis praesidiis, mea diligentia cireumelisum, commovére te contra rem- MAXIMIANO AUGUSTO GONCALYES publicam non potuisse, cum tu, discsau ceterGrum, nostra tamen, qui remansisstmus, caede te contentum esse dicebas? 8. Quid? cum tu te Praeneste Kalendis ipsis No- vembribus occupatirum nocturno impétu esse confidéres, sensistine illam coloniam, meo iussu, meis praesidiis, custodlis vigiliisque esse munitam? Nihil agis, nihil mo- liris, nihil cogitas, quod ego non modo non audiam, sed etiam non vidéam planGque sentiam, I Etenim quid est Catling, quod exspectes fam amplius, 8i neque nox potest obseurare tenebris coetus nefarios, nec domus privata cantincre parietibus voces tuae coniurationis? si omnia ilustrantur, si (omnia) erumpunt? Muta fam istam mentem, erede mihi; obliviscere caedls atque incendicrum; teneris undique; omnia tua consilia sunt nobis elariora luce; quae licet. tam recoghoscas mecum, 7. Ne meministt me dicere In senatu X11 diem ante Kalendas Novembres ¢, Mallium, satellitem atque administrum DI, Com efelto, que ha Catilina, que esperes ainda mais, Se nem a noite pode Ocultar nas (suas) trevas as (tuas) reunlées eriminosas. nem a casa particular conter nas (suas) paredes as vozes da tua conjurac&o? se todas as coisas ge esclarecem se (tadas) se manifestam? Muda ja essa intengio, acredita em mim; esquece-te do morticinio e dos incéndios: estis préso por tocios os Jados; todos os teus planos sho para nds mais claros do que a luz; {fatosy que é Helto ja (que) reconhecas comigo. 7. Porventura, nio te Iembras que eu disse ne senado no duodécimo din antes dag cal, de novembro que Calo Mallo, satélite © auxillar Trapugio pas CaritinAnias pe Cicero tuat audaciae, fore in armis die certo, qui (= et hic) dies futurus esset VI diem ante Kalendas Novembres? Num fefellit me, Catilina, non mode res tanta, tam atrox que tam Incredibilis verum id quod est multo magis admirandum, dies (me fefellit)? Ego idem dixi in senatu te contulisse caedem optimatium in V diem ante Kalendas Novembres, tum cum multi prineipes elvitatis profugerunt Roma non tam causa conservand! sui, quam (causa) reprimendorum tuorum, consiliorum, Num potes infitiari te illo ipso die, eireumelusum meis praesidils, mea diligentla, non potulsse commovere te contra rempublicam, cum tu dicebas, discessu ceterorum, (te) esse tamen contentum nostra caede, qui Temansissemus? da tua audicla, haveria de estar em armas num dia mareado, e ésse dia deverla ser o sexto dia antes das cal. de novembro? Acoso, enganou-me, Catilina, nilo #6 um fate tae importante, tio atrog @ tio incrivel mas isto que é multo mala para sé admirar, o dia (me enganou)? Eu mesmo disse no senade que tu mareaste a matanga dos nobres para o quinto dia antes das cal, de novembro, entio quando muitos principals da cldade fugiram de Roma nio tanto por causa de conservar a si (préprios}, como (por causa) de reprimir as teus planes. Porventura podes negar que tu, naquele mesmo dia, cercado pelos meus guardas, pela minha dillgéncia, nao pudeste revoltar-te contra a repdblica, quando tu dizias, com a sida dos outros, que estavas contudo contente com 0 nosso morticinto, (= 6 morticinio de nds) que tinhamos ficade? MAxIMIANO AUGUSTO GONGALVES 8. Qué? quands tu conflavas que haverlas de ocupar (a cidade de) Premeste com um ataque neturno, nag mesmas cal. de novembro porventura mao percebeste que aquela colénia tinha sido fortificada meo jussu, por minha ordem, meis pracsidiis, pelos meus guardas, custodiis que vigillls? sentinelas ¢ vigias? Nihil agis, nihil moliris, Nada fares, nada tramas, nihil cogitas, quod ego nada pensas, que eu non modo non audiam niio 36 nfo ouga sed etiam non videam mas também nao veja que sentiam plane. @ perceba integralmente. 8 Quid? cum tu confideres te occupaturum esse Praoneste impetu nocturno. ipsis Kal, Novembribus me sensisti iilam colonlam esse munitam Cariruto IV Cicero bem informade da reunite em casa de Marco Lees IV. Recognosee tandem mecum noctem ilam supe- ridrem: iam intélleges multo me vigilire acrius ‘ad sald- tem, quam te ad perniciem rei publicae. Dico te pridre nocte venisse inter falearios (non agam obsciire), in M. Laccac domumi:; convenisse eddem complures eliisdem amentiac scelerisque socios, Num negare audes? quid taces? convincam, si negas. Vidéo enim esse hic in senatu quosdam, qui tecum una fubrunt. 9. O dii immortiles! ubinam gentium sumus? in qua urbe vivimus? quam rem publicam habémus? Hic, hic sunt, in nostro numéro, patres conseripti, in hoc orbis terrae sanctissimo gravissimdque consilio, qui de meo, nostrumque omnium interitu, qui de hulus urbis atque adéo de orbis terrarum exitio cogitent, Hos ego vidéo consul, et de re publica sententiam rogo; et quos ferro trucidiri oport t, cog nondum voce vulnéro, Fuisti igitur apud Laecam illa nocte, Catilina; distribuisti par- TRADUGAO DAS CATILINARIAS DE CicERa tes Italiae; statuisti quo quemque proficisei placéret; delegisti quos Romae relinquéres, quos tecum educéres; discripsisti urbis partes ad ineendia; confirmisti te ipsum jam esse exitirum; dixisti paulum tibi esse etiam nunc morae, quod ego vivérem. Reperti sunt duo equites Ro- mini qui te ista cura liberdrent, et se illa ipsa nocte paulo ante lueem me in meo lectilo interfeetiros esse pollicertntur. 10. Haec ego omnia, vixdum etiam coetu vestro di- misso, comper domum meam maioribus praesidiis mu- nivi atque firmiivi; exclusi eos quos tu mane ad me salu- titum miséras, cum illi ipsi venissent, quos efo iam 8 ac summis viris ad me id tempdris ventiiros esse praedixéram. TV. Recognosce Ty. Reeonhece (records) tandem mecum finalmente comigo itlam noctem superlorem: aquéla noite passada: jam intelleges j4 compreenderis me vigilare que eu velo (vigio) ad salutem relpublicae para o bem-estar da repablica mmulto acrius muito mais diligentemente quam te do que tu ad perniciem para & (sua) desgraca, Dieo te venisse Digo que tu vieste priore nocte na primeira noite inter falcarios entre o5 iubricamtes dé foices (on agam obscure) {nfo agirel obscuramente) In domum M. Laecae; a casa de Marco Leca; complures socios que numeresos companhelros elusdem amentiae da mesma loucura que sceleris € crime convenisse eodem. se reuniram no mesme lugar, Num audes negare? Porventura ousas negar? Quid taces? Por qué te calas? ai negas, convincam: Se negares, convencer(-te-) el: enim yideo quosdam pols vejo que alguns qui fuerunt una tecum, que estiveram junto contigo. esse hic in senatu, se encentram aqui no senado. 26 MAXIMIANO AUGUSTO GONCALVES 9 © dil immortales! ubinam gentium sumus? in qua urbe vivimus? quam rempublicam habeus? ‘Hic, hic sunt in nostro numero, patres conscript, in hoe consilio sanctissimo que gravissimo orbls terrae, qui cogitent de meo Interitu que nostrum omnium, qui (cogitent) de exitio ulus urbis atque adeo (de exitioy orbis. terrarum! Ego consul video hes, et rogo sententiam de republica, et mondum yulnero yore €03 quos oportebat trucidari ferro! Fuisti igitur apud Laecam, iia nocte, Catilina, distribuistl partes Itallae; statuistl quo placeret quemque proficisct; delegisti quos relinqueres Romae, quos educeres tecum, discripsist! partes urbls ad incendia, comfirmast! te ipsum exiturum esse iam, dixistt esse tibl etiam § @ deuses imortals! em que terra estamos? em que cidade vivemos? que republica. temos? Aqui, aqui cstao em nosso nimero, pals conscrites, nesta assembidia, a mals sagrada ¢ a mals nobre do orbe da terra, 9s que cogitam sébre o meu exterminlo ¢ (s0bre) o de nos todos, 08 que (cogitam) sobre a ruina desta cidade @ Até (a respeite da ruina) do orbe das terras! Eu, consul, vejo a éstes, © pego um parecer sébre a repiblica, ® ainda nie firo com @ palavra aguéles que era preciso que fdssem trucidados &espada! Estiveste, pois, em casa de Leca, naquela noite, Catilina, distribuiste as partes da Italia; determinaste para onde te agradava que cada um partisse; escolheste os que delxarias em Roma, os que levarias contigo, Indicaste as partes da cidade para os incéndios, confirmaste que tu mesmo haverias de sair logo. disseste que tinhas ainda TRADUCAG DAS CATILINARIAS DE CicERO tum paulum morae, quod ego viverem, Duo equites Romani sunt reperti qui te Mberarent ista cura, et pollicerentur 5 me Interefecturos esse dm meo lectulo, ila ipsa nocte, paulo ante Iucem, 10. Ego comperi omnia haec vixdum etiam dimisso vestro coetu; miutily! atque firmavi meam domum praestdlis maioribus, exelusi eos quos tu miseras mane ad me salutatum, cum venissent YH Spst quos ego iam praedixeram Taultis ac summis viris ventures esse ad me jd temporis, entio um pouco de demora porque eu vivia. Dols cavaleiros romanos foram encontrados que te livrariam désse quidado, © prometeriam que éles préprics Te haviam de mater no meu pequeno lelto, naquela mesma noite, Pouco antes do amanhecer, 10. Eu sowbe (descobri) todas estas colsns apenas ainda dissolvida a vossa reunido; muni ¢ fortalect & minha casa com guardas mals numerosos, nfo deixel entrar aquéles que tu mandaras de manha park me saudarem, como tivessem vindo aquéles mesmes que eu ja predissera @ muitos ¢ ilustres cidadiios que haviam de vir a mim por essa acasiio. Cariruto V Cicero manda sair Catilina da cidade com seus comparsas ¥. Quae cum ita sint, Catilina, perge quo cocpist egredére aliquando ex urbe; patent portae; proficiscére, Nimium diu te imperatérem tua illa Malliana castra de. sidérant. Ediic tecum etiam omnes tucs; si minus, quam plurimos; purga vrbem: magno me metu liberabis, 28 MAXIMIANO AUGUSTO GONGALYES dummiido inter me atque te murus intersit. Nobiseum versiiri iam diutius non potes: non feram, non patiar, non sinam. 11, Magna diis immortalibus habenda est atque huic ipsi Iovi Statéri, antiquissimo custodi huius urbis, gratia, quod hanc tam taetram, tam horribilem, tamque inféstam, reipublicae pestem totiens iam effugimus, Non est saepius in uno homine summa salus periclitanda rei- publieae. Quamdiu mihi consiili designdte, Catilina, insi- diiitus es, non publica me praesidio, sed privata diligentia defendi. Cum proximis comitiis consularibus me consiilem in Campo et competitores tuos interficére voluisti, com- prései conatus tuos nefarios amicérum prsesidio ct coplis, nullo tumultu publice concitato; denique, quotiensciimque me petisti, per me tibi obstiti: quamquam vidébam per- niclem meam cum magna calamitaite reipublicae ease coniunctam. 12, Nune iam aperte rempublicam universam petis templa dejrum immortalium, tecta urbis, vitam omnium eivium Italiam denique totam ad exitium et vastitatem vocas. Quare, quoniam id, quod est primum, et quod huius imperii disciplinaeque maiérum proprium est, facére non- dum audéo, faciam id quod est ad severititem lenius, ad commiinem saliitem utilius. Nam si te interfici iu: residébit in republica reliqua coniurat6rum manus. Sin tu, quod te iamdiidum hortor, exiéris, exhauriétur ex urbe tuérum comitum magna et pernicijsa sentina reipu- blieae. 13. Quid est, Catilina? Num dubitas id, me impe- rante, facére, quod iam tua sponte faciébas? Exire ex urbe jubet consul hostem, In in exsilium? Non iubéo, sed, si me consiilis ¥. Cum quae (= et haecr ¥. EB como estas coisas sint ita, Catilina, perge quo coepisti: siio assim, Catilina, continua por onde comegaste Trabpucdo DAS CATILINARIAS DE CicERO egredere aliquande ex urbe: portae patent; proficiscere. Tila tua castra Malilana nimium diu te desiderant imperatorem Educ etiam tecum ornnes tuos; si minus, quam plurimos; purga urbem, Liberalis me magno metu. dummedo murus intersit inter me atque te. Jam non potes versarl nobiscum diuthug; 1L Magna gratia est habenda ils immortalibus atque huic ips! Tovl Statori, antiquissimo custodi huius urbis, quod effugimus jam botiens hhanc pestem tam taetram, tam horribilem, que tam infestam relpublicac. Summa salus relpublicae non est perielitanda saeplus in une homine, Quamdlu insidiatus es, Catilina, mihi consull designato. sai, enfim, da cidade; as portas estéo abertas; parte. Aquéle teu acampamento Maliano (de Malio) ha muito tempo te deseja como chefe. Leva também contigo fodos os tens; senio,o maior niimero posstvel; limpa a cidade ‘Livrar-me-is de grande médio, contanto que uma parede se interponha entre mim e tl. Ja niio podes permanecer conosco por mais tempo; no (to) suportarel, nio (to) tolerarel, nio (to) permitired. ll. Grande agradecimento deve ser dado aos deuses Imortais 8 éste mesmo Japiter Estator, antiqiissima guarda desta cidade, porque eseapamos j& tantas vézes a esta ealamidade tio tétrica, tio horrivel, e tio perigosa para a repiblica, A suma salvacio da repiblica deve ser arriscada por mais vases num’ sé homer. Enquanto armaste ciladas, Catilina, - a mim cénsul designado. 80 MaxIMiano AvuGusTo GoncaLves defendi me non praesidio publico, sed diligentia privata. Cum proximis comitiis consularlbus me yolulst Interficere consulem in campo et tuos competitores, compress! tues conatus netarios, praesidio et copils amicorum, concitato nullo tumulty publice; denique, quottenscumque me petistl, obstiti fbi per me, quamquam videbam meam perniclem esse contunctam cum magna calamitate Telpublicae. 12. Nunc lam petls aperte universam rempublicam: vooas ad exitium et (ad) vastitatem templa deorum immortailum, tecta urbis, vitam omnium civium, denique Ttallam totam Quare, quoniam nondum audeo facere id quod est primum et quod est proprium defendi-me n&o com a guarda publica, mas com.a (minha) diligéncia privada {padticular), ‘Quando, nos diltimes comicios consulares, me quiseste matar, (a) consul, no campo (de batalha) @ aos teus competidares, reprim! os teus intentos erlminosos, com a guarda e com ag fdrgas dos amigos, sem levantar nenhum tumulto publicamente; enfim, tédas as vases que me atacaste, flz-te resisténeia por mim. embora (eu) visse que a minha perda estava lgada com a grande calamicade da repiblica. 12. Agora JA atacas abertamente téda a repiblica; chamas para o exterminio ¢ (para) a devastagio og templos dos deuses imortals, as casas da eldade, a vida de todos os cidadios, entim, a Italia inteira. Por isso, visto que ainda niéo ouso fazer aquilo que é principal @ que é proprio TRADUCA DAS CATILINARTAS bE Ciczno hulus imperil que disciplinae matorum, faciam id quod est Ienius ad severitatem, utillus ad salutem communem, Nam si jussera te interficl, manus reliqua coniuratorum residebit in republica, Sin tu exleris, quod famdudam te hortor, sentina tuorum comitum, magna et perniclosa relpublicae, exhaurletur ex urbe, 13. Quid est, Catilina? Nam dubitas facere, me imperante, id quod fam faciebas tua sponte? Consul iubet hostem exire ex urbe, Interrogas me, num in exsilium? Non fubeo, sed si me consuls, suadeo, desta (minha) autoridade eda tradicio dos antepassados, farel aquilo que é mals brando com rélagdo a séveridade, mals itil ao bem-estar comum, Pols, se (eu) ordenar que tu sejas morte, ‘o bando restante de conjurados feard na repa Mas, se tu saires. © que hé muito te aconselho, a sentina do teus companheiros grande ¢ perigosa para a repoblica, sera expulsa da cidade, 1%. Que ha, Catilina? Porventura, duvidas fazer, eu (0) ordenando, aquilo que ja fazias por tua vontade? © cénsul ordena que o inimigo sala da cidade. Perguntas-me, 88 para o exilio? Niio (0) ordeno, mas, s¢ me consultares, aconstlho (-to}. CapituLo VI 0 viver em Roma torna-se insuportivel a Catilina; oS sous crimes VL Quid est enim, Catilina, quod te iam in hac urbe delectiire possit, in qua nemo est extra istam coniuratié- nem perditérum hominum, qui te non metiiat, nemo, qui non odérit? Quae nota domesticae turpitudinis non ee MaxiMIANO AUGUSTO GONGALVES vitae tuae est? quod privatirum rerum dedecus non haeret in fama? quae libido ab ociilis, quod facinus 2 ma- nibus umquam tuis, quod flagitium a toto corpdre abfuit? cul tu adulegcentiilo, quem corruptelirum illecebris irre- tisges, non aut ad audaciam ferrum aut ad libidinem facem praetulisti? 14. Quid vero? nuper, cum morte superioris uxéris novis nuptiis domum vacucfecisses, nonne etiam allo in- eredibili seelére hoc scelus cumulisti? quod ego praeter- mitto et facile patior siléri, ne in hac civitite tanti faci- noris immanitas aut exstitisse aut non vindicita esse videatur, Praetermitto ruinas fortunfirum tufirum, quas omnes impendere tibi proximis idibus senties: ad illa venlo, quac non ad privdtam ignominiam vitidrum tud- rum, non ad domesticam tuam difficultaitem ac turpitudi- nem, sed ad summam rempublicam atque ad omnium nostrum vitam salutemque pertinent. 15. Potestne tibi haec lux, Catilina, aut huius caeli spiritus esse iuciindus, cum scias esse horum neminem, qui nesciat te pridie Kalendas Ianuarias, Lepido et Tullo consulibus, stetisse in comitio cum telo? manum, consi- lum et principum itis interficiendérum causa, para- visse? seeléri ac furdri tuo non mentem aligiam aut timdrem tuum, sed fortiinam reipublicae obstitisse? Ac iam illa omitto; neque enim sunt aut obscfira, aut non multa commissa postéa. Quotiens tu me designatum, quotiens consiilem interficére conatus es! quot ego tuas petitidnes ita coniictas ut vit&ri posse non videréntur, parva quadam declinatidne, et, ut aiunt, corpore effigi! Nihil agis, nihil assequéris, neque tamen conari ac velle desistis. 16. Quotiens tibi iam extérta est ista sica de ma- nibus! quotiens vero excidit casu aliquo et clapsa est! Tamen ea carére diutius non potes, Quae quidem quibus abs te initiita sacris ac devota sit, nescio, quod cam necésse putas esse in consilis corpére defigére. TRADUGAO DAS CATILINARIAS DE CiceRO YL Quid est enim Catilina, quod possit Jam delectare te im hae urbe in qua nemo est, extra istam coniurationem hominum perditorum, qui te non metuat, memo, qui non oderit? Quae nota turpitudinis domesticae non est inusta tune vitae? Quod dedecus rerum privataram non hacret im fama? quae libldo abfult umquam ab oculis, quod facinus a tuls manibus, quod flagitium a tote corpore? eul adulescentulo, quem irretisses ilecebris corruptelaram, tu non praetullsti aut ferrum ad audaclam Qut facem ad libidinem? M. Quid vero? nuper ‘CUM Yacucteclases domum morte superiors uxoris novis nuptils, ne etlam non cumulasth hoe scelus allo scelere incredibili? ego practermitte VI. Que ha, pols, Catilina, que possa jd (ainda) deleitar-te nesta cidade ha qual ninguém existe, a niio ser essa conjuragio de homens perdidos, que te nfo tema, ninguém que (te) mio odele? Que sinal de vergonha doméstiea mio fol impresso & tua vide? Que desonra de fatos particulares nfo esté présa & (tua) fama? que impureza fel estranha algum dia aos (tews) olhos, que crime {fol estranho) fs tuas mios, que mancha (fol estranha) a todo o (teu) corpo? a que adolescente, que tivesses enlagado com os encantos de corrupgbes, tu nio apresentaste ou a espada para a audicia ou o archote para a luxtria? 14. Mag qué? ha pouco, quando esvaziste a (tua) casa com a morte da tltma espisa para novas mupelas, porventura ainda milo aumentaste éste crime com outro crime incrivelt eu deixo passar (nfo clto) Br MAXIMIANO AucUSTO GONGALVES quod (hoc scelus) et patior sileri facile, ne immanitas tantl facinoris videatur aut exstltisse in hac civitate aut non esse vindleata. Practermitto ruinas tuarum. fortunarum, quas senties omnes impendere tibl proximis idibus; vento ad ila quae pertinent non ad ignominiam privatam tuorum vitiorum, non ad tuam diffieultatem ac turpitudinem domesticam sed ad summam rempublicam atque ad vitam que salutem omnlum nostrum, 15. Ne potest, Catilina, haec lux aut spiritus nulus caell esse tibl incundus, cum stlas meminem horum esse qui nesclat te stetisse in comitio cum telo, pridie Kalendas Ianuarias, consullbus Lepido et Tullo? (te) paravisse manum, causa interficlendorum éste (crime) ¢ consinto que seja silenciado fhelimente, Para que a enormidade dé tamanho crime nig parega ou que existiu nesta cidade ou qué nie fol vingada. Omito os descalabros dos teu bens, 06 quals compreenderas que todos esto sébre tl nos préximos idos; culdo daquelas colsas que dizem respeito ni & Ignominia particular dos teus viclos, néo & tua dificuldade © torpera doméstica mas & suprema repiblica 4 vida e a0 bem-estar de todos nds. 15. Acaso pode, Catilina, esta, luz ou Oo ar déste céu ser-te agradavel, quando salbas que nenhum déstes existe que ignore que tu estiveste no comicio com uma arma, ma véspera das cal. de jan. sendo tinsules Lépido © Tulo? que (tu) preparaste um bando, por causa de asassinar Trapugdo pas CaTtuNArtas pe Cicero 85 consulum et prineipum. civitatis? obstitisse tuo sceler! ac (tue) furorl, non allquam mentem aut timorem tuum, sed fortunam relpublicae? ‘Ac omitto fam {Wat enim neque sunt aut obscura, aut non multa commissa poste. Quotiens tu conatus es interficere me designatum, quetiens (conatus ¢3 interficere me) consilem! quot petitiones tuos cunlectas ita ub videantur non pesse vitari, ego effugi quadam parva declinatione, et ut alunt, corpore! ‘Ninll agls, nihil assequeris, neque tamen deslstis conari ac velle, 16. quotiens lam fista sica cst extorta de (tuls} manibus! quotiens vera excldit allquo casu et elapsa est! Tamén non potes earere en diutius, Quae (= et haee sica) os cénsules e os principals da cldade? que se opts ao teu crime oe a0 (teu) furor, nfo algum pensamento ou receio teu, mas a sorte da repablica? E omlto ja aquéles fatos: com. efelto nem sig ‘ou ignorados ‘ou mio myalitos cometidas depois. ‘Quantas vézes tu pensaste em matar-me (alnda cénsul) designado. quantas vézes (tentaste matar-me) eénsul (jd nomeado)! quantos ataques teus feridos de tal modo que pareciam ndo poder ser evitados, eu evitel com um certo pequeno desvlo, , como dizem, cam o corpo! Nada fazes, ada consegues, e, contudo, niio desistes de pretender ¢ de querer. 16. Quantas vézes ji @sse punhal fol arrancado de (tung) mics! quantas vézes também alu por algum aeaso e (te) escapou! Todavia, nao podes earecer déle por mals tempo. E éste (punhal) 36 MAXIMIANO AUGUSTO GONCALVES quidem nesclo em verdade nao sel quibus sacris por que ritos sit initiata ac devota fol consagrado e dedicado abs te, quod putas por ti, porque julgas esse nectsse ser necessério defigere eam cravi-lo in corpore consuls. no corpo do cénsul, CariruLo VIL A pitria deseja a expulsiio de Catilina Vi. Nune vero, quae tua est ista vita? Sie enim iam tecum logiiar, non ut odio permétus esse vidéar, quo debéo, sed ut misericordia, quae tibi nulla debétur. Ve- nisti paulo ante in senaitum, Quis te ex hac tanta fre- quentia, tot ex tuis amicis ac necessariis salutavit? Si hoe post hominum memoriam contigit nemini, vocis exspectas contumeliam, cum sis gravi o indicio taciturnitatis oppréssus? Quid quod adventu tuo ista subsellia vacue- facta aunt, quod omnes consulires, qui tibi persaepe ad eaedem constitdti fuérunt, simul atque assedisti, partem istam subselligrum nudam atque inanem reliquérunt? Quo tandem animo hoc tibi ferendum putas? 17. Servi mehéreule mei si me isto pacto metuérent, ut te metiiunt omnes cives tui, domum meam relinquen- dam putarem: tu tibi urbem non arbitriris? et si me meis civibus iniuria suspectum tam graviter atque offensum vidérem, carére me adspéctu civium quam infestis om- nium ociilis conspici maliem; tu, cum conscientia scelérum tuGrum agnoscas odium omnium iustum et iamdiu tibi debitum, dubitas, quGrum mentes sensiisque vulnéras, eorum adspectum praesentiamque vitire? Si te parentes timérent atque odissent tui, neque eos ulla ratiine placire posses, ut opinor, ab eorum ociilis aliquo concedéres: nunc te patria, quae communis est parens omnium nos- trum, odit ac metuit et iamdiu nihil te fudicat nisi de parricidio suo cogitire; huius tu neque auctorititem verebére nec iudicium sequere nec vim pertimesces? TRADUGAO DAS CATILINARIAS DE CiceRO 37 18. Quae teeum, Catilina, sic agit et quodam modo tacita loquitur: “Nullum iam aliquot annis facinus exsti- tit nisi per te; nullum flagitium sine te; tibi uni multé- rum civium neces, tibl vexatio direptioque socidrum impunita fuit ac libra; tu non solum ad neglegendas leges et quaestiénes, verum etiam ad evertendas per- fringendasque Valuisti. Superiora illa, quamquam ferenda non fuérunt, tamen, ut potui, tuli; nunc vero me totam esse in metu propter te“unum, quiequid increpué: Catilinam timéri, nullum vidéri contra me consilium iniri posse, quod a tuo seelére abhorréat, non est ferendum. Quamodbrem diseede atque hunc mihi ndrem eripe; si est verus, ne opprimar, sin falsus, ut tandem aliquando timére desinam”. VIL. Num vero quate vita est Ista tua? Enim loquar iam tecum atc ut videar esse permotus nan odio, quo debeo, sed ut (videar esse permotus) miserlcordia quae nulla tibl debetur, Venisti paulo ante in senatum. Quis ex hac tanta frequentia, ex tot amicis tuls ac necessarils te salutavit? 1 hoe contigit nemini, post memoriam hominum, exspectas contumeliam .vools cum sis oppressus pravissimo fudicto taciturnitatis? Quid quod VIL Agora, porém, que vida é essa a tua? Com efeito, falarel j4 contigo de tal sorte que pareca ser movida nado pelo dio, com o qual deyo ser (movido), mas que (pareca ser movido) pela miserleérdia, que nenhuma te é devida, Vieste pouco antes ao senado, Quem dentre esta ido grande assembléla, entre tantos amigos teus © parentes te saudou? Se isto no sucedeu a ninguém, desde a meméria des homens, tsperas a afronta da palavra. quando estas oprimido pelo gravissime juizo do slléncio? Que dizer do fato de

You might also like