Ağayev G.X., Poladov G.A.. Hirşprunq xəstəliyinin müalicəsində təcrübəmiz.

//Cərrahiyyə (Surgery), 2008, 2 (14), 74-77.

Hirşprunq xəstəliyinin müalicəsində təcrübəmiz.

G.X. Ağayev, G.A. Poladov.
2 saylı Klinik xəstəxana, Bakı, Azərbaycan.

Müqəddəmə. Hirşprunq xəstəliyi (HX) anadangəlmə inkişaf qüsuru olub distal bağırsaq
divarında əzələarası və subseroz qanqlionların olmaması nəticəsində inkişaf edir. Xəsətəlik ilk
dəfə 1886-cı ildə Herald Hirşprunq tərəfindən təsvir edilsə də patogenetik əsaslandırılmış ilk
cərrahi əməliyyat üsulu 1948-ci ildə Swenson və Bill tərəfindən təklif edilmişdir. Hazırda HX-
nin müalicəsində dörd əsas cərrahi əməliyyat üsulu tətbiq edilir: Swenson, Duhamel, Soave,
Rebein üsulları. Müxtəlif illərdə müxtəlif müəlliflər tərəfindən çoxsaylı modifikasiyalar edilsə də
bu üsulların əsas prinsipləri dəyişilməmışdir. Azərbaycan Tibb Universitetinin Uşaq cərrahiyyəsi
klinikasında 1995-ci ilədək HX diaqnozu ilə 51 xəstənin müalicəsində Swenson və Soave
üsulları tətbiq edilmişdir [1]. Çoxsaylı fəsadlar və yüksək letallıq (17,6%) 1995-ci ildən bu
xəstəliyin əsas cərrahi müalicə üsullarından biri olan daha bir əməliyyatın – Duhamel
əməliyyatının tətbiqinin başlanması üçün təkan oldu. Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Duhamel
əməliyyatı (Martin və Bairov modifikasiyasında) 1995-ci ildə uşaq cərrahı, professor
Quliyev Ç.B. tərəfindən həyata keçirilımişdir. Professor Ç. B. Quliyevin rəhbərlik etdiyi cərrahi
əməliyyat briqadası (uşaq cərrahları Abdullayev P., Haqverdiyev İ. və başqaları) bu üsulun
tətbiqilə HX-nin müalicəsinin nəticələrini əhəmiyyətli dərəcədə yaxılaşdırmağa müvəffəq
oldular [1]. Bu nailiyyətlər Duhamel üsulunun Azərbaycanda daha geniş tətbiq edilməsinə də
imkan yaratdı. Bakı şəhəri 2 saylı Klinik xəstəxanasının uşaq cərrahiyyəsi şöbəsində HX-nin
müalicəsinə 2001-ci ildə başlanmışdır.
İşin məqsədi. Təqdim edilmiş araşdırmanın məqsıdi HX-nin müalicəsinin müalicəsinin
nəticələrinin təhlili olmuşdur.
Material və metodlar. Klinikada HX diaqnozu ilə 22 xəsətə müalicə olunmuşdur.
Diaqnoz anamnez, klinik əlamətlər və irriqoqrafiyanın nəticələri əsasında müəyyənləşdirilmişdir.
16 xəstədə rektosiqmoid, 4 xəstədə subtotal, 2 xəstədə isə total yoğun bağırsaq aqanqlionozu
aşkarlanmışdır. Xəstələrdən altısı qız, on altısı oğlan idi. Yaş qruplarına görə: 0-1 yaşında 2, 1-3
yaşında 7, 4-7 yaşında 7, 8-11 yaşında 6 xəstə olmuşdur.
Sub- və dekompensasiya vəziyyətində klinikaya daxil olmuş 5 xəstəyə cərrahi müalicənin
ilk mərhələsi kimi kolostomiya əməliyyatı icra edilmişdir. Digər 4 xəstə isə başqa tibb
müssissində cərrahi müdaxiləyə məruz qalmışlar və kolostoma ilə klinikamıza müaraciət
etmişlər. 16 xəstəyə rektosiqmoidal hissənin rezeksiyası və S-vari bağırsağın retrorekral
 2
endirilməsi, kolorekral arakəsmənin Bairov enterotribilə ləğv edilməsi (Duhamel-Martin-Bairov
üsulu) əməliyyatı, 4 xəstəyə yoğun bağırsağın sol tərəfinin rezeksiyası (sol hemikolektomiya) və
köndələn çənbər bağısağın (ÇB) transmesenterial retrorektal endirilməsi, Z-vari
kolorektoanastomoz, kolorektal arakəsmənin GİA 75/100 mm xətti steplerlə ləğvi əməliyyatı
(Duhamel-İkeda üsulu) icra edilmişdir. Total yoğun bağırsaq aqanqlionozu (TYBA) olan 2
xəstəyə uc ileostomiya əməliyyatı yerinə yetirilmişdir
Nəticələr və müzakirəş. Qeyd edildiyi kimi, tədqiqat obyekti olan 22 xəstədən 16-da
rektosiqmoid, 4 xəstədə subtotal, 2 xəstədə isə total yoğun bağırsaq aqanqlionozu olmuşdur.
Subtotal və rektosiqmoid formalı HX diaqnozu müəyyən edilmiş xəstələrin dördü başqa
tibb müəssisələrində cərrahi əməliyyata məruz qalmışlar: bir xəstədə bağırsaq keçməzliyi
əlamətləri olduğuna görə uc siqmoid kolostomiya, bir xəstəyə subkompensasiya vəziyyətində
sekostomiya əməliyyatı icra edilmişdir. Bu 4 xəstədən birində Rebein əməliyyatından sonra
anastiomozun çatmamazlığı baş verdiyi üçün uc siqmoid kolostoma formalaşdırılmış və düz
bağırsağın proksimal ucu tikilib bağlanmışdır. Dördüncü xəstəyə Swenson əməliyyatı icra
edilmiş, əməliyyatdan sonra anastomozun çatmamazlığı baş vermiş, xəstəyə 4 dəfə
relaparatomiya əməliyyatı aparılmış, sekostoma, uc siqmoid kolostoma formalaşdırılmışdır. Ağır
vəziyyətdə, sub- və dekompensasiya vəziyyətində olan 5 xəstəyə tərəfimizdən kolostomiya
əməliyyatı icra edilmişdir: 3 xəstəyə ilğək assendostomiya, 2 xəstəyə uc siqmoid kolostomiya.
Uc siqmoid kolostoma keçid zonadan bilavasitə proksimal formalaşdırılmışdır. Bütün hallarda
xəstələrdə radikal cərrahi müalicə üsulu kimi Duhamel əməliyyatı tətbiq edilmişdir: 16 xəstədə
əməliyyatın Martin və Bairov modifikasiyası, 4 xəstədə isə İkedfa modifikasiyasından istifadə
edilmişdir. Duhamel-Martin-Bairov əməliyyatından sonra 2 xəstədə anastomozun çatmamazlığı
baş vermişdi. Hər iki xəstə ilk əməliyyattdan 4 gün sonra təkrar cərrahi müdaxiləyə məruz
qalmışlar: sağ qalça nahiyyəsindəki kəsikdən uc assendostomiya formalaşdırılmışdır. 3 aydan -
kolorektal anastomoz sağaldıqdan sonra xəstələrə assendostomanın ləğvi, uc-uca
kolonoanastomoz əməliyyatı icra edilmişdir. Swenson əməliyyatından sonra sekostoma və uc
siqmoid kolostoma ilə klinikaya daxil olmuş xəstəyə birinci mərhələdə siqmoid kolostomanın
ləğvi, S-vari bağırsağın distal hissəsinin rezeksiyası, Duhamel-Martin-Bairov üsulu ilə ÇB-ın
rektorektal endirilməsi, ikinci mərəhələdə isə sekorafiya əməliyyatları aparılmışdır. Sol tərəfli
hemikolektomiya olunmuş dörd xəstədə ÇB-ın sağ yarısının transmezenterial retrorektal
endirilməsi icra edilmişdir. Transmezenterial endirilmə anastomoz nahiyyəsində dartılmanın
olmamasına, əməliyyatın texniki cəhətdən sadələşməsinə nail olmağa imkan vermişdir. Bir
xəstədə düz bağırsağın güdülü enterotribdən uzun olduğu üçün kolorektal arakəsmənin
intraoperasion transanal hissıvi ləgvi icra edilnişdir.
 3
Duhamel-Martin-Bairov üsulu ilə müalicə olunmuş xəstələrdə enterotrib 6-14 gündən
sonra (orta 10 gün) düşmüş, əməliyyatdan sonra xəstəxanada qalma müddəti 9-17 gün (orta 11
gün) olmuşdur. Duhamel-İkeda üsulu ilə cərrahi müdaxiləyə məruz qalmış xəstələr isə
əməliyyatdan 6-8 gün (orta 7gün) sonra ambulator müşahidə və müalicəyə yazılmışlar.
Uzaq postoperasion dövrdə 6 xəstədə qanlı nəcis ifrazı ilə səciyyələnən anastomozit
inkişaf etmişdir ki, bu da metronidazol (25-30 mq/kq/gün, per os, BİD, 14 gün), çobanyastığı
dəmləməsilə imalələrlə müalilcə olunmuşdur.
Subtotal və rektosiqmoid formalı HX olan xəstələrdə müalicənin nəticələti 19 xəstədə əla
(gündəlik defekasiyanın tam bərpası, hissiyyatın saxlanılması, tam fekal kontinensiya), bir
xəstədə isə yaxşı (yünğül dərəcəli enkoprez olması) kimi qiymətləndirilmişdir.
Total yoğun bağırsaq aqanqlionozu olan hər iki xəstə vaxtında doğulmuş, cəkiləri 2700
qramdan çox olmuşdur. Xəstəlik erkən neonatal dövrdə (həyatın 6-7-ci günü) bağırsaq
keçməməzliyi əlamətlərilə təzahür etmişdir. Klinik olaraq xəstələrdə mekoniy ifrazının 48
saatdan sonra olması, doğulandan qarnın köp olması, imalədən sonra xaric olan az miqdarda
nəcis ifrazınin 4-5-ci surkadan sonra olmaması, ödlü qusma qeyd edilmişdir. Qarın boşluğunun
obzor Rentgen müayinəsində nazik bağırsaq ilgəklərinin çox genişlənməsi, üfiqi maye
səviyyələrinin olması, irriqoqrafiyada isə mikrokolon aşkar edilmişdir. Xəstələrin birində
konservativ tədbirlər effekt verməmiş və o, cərrahi əməliyyata məruz qalmışdır. Ikinci xəstədə
konservativ tədbirlər müvəqqəti effekt vermişdir. Buna baxmayaraq xəstə bir neçə dəfə bağırsaq
keçməzliyi əlamətləri ilə hospitalizə olunmuş, sepsis, septikosemiya, nekrotik enterokolit,
bronxopnevmoniya, anemiya, alimentar distrofiya diaqnozu ilə müalicə almışdır. 2 ay 18
günlüyündə xəstə HX diaqnozu ilə cərrahi müalicə üçün müraciət etmişdir. Diaqnoz rentgenoloji
olaraq təsdiq edilmişdir. Xəstələrdə əməliyyat zamanı bağırsaq keşməməzliyinin mexaniki
səbəbdən olmaması müəyyən edilmiş, əməliyyat ikili ayrlmış uc ileostomiya, appendektomiya və
yoğun bağırsağın müxtəlif hissələrindən morfoloji müayinə üçün toxuma (tam qat) götürülməsilə
yekunlaşmışdır. Hər iki xəstədə morfoloji müayinə (o cümlədən appendiksin müayinəsi)
subseroz və əzələarası qanqlionların olmamasını – aqanqlionozu təsdiq etmişdir. Xəstələrdən biri
əməliyyatdan 7 gün sonra, soma ətrafinda sürətlə inkişaf edən nekrotik fleqmona, sepsis
nəticəsində ölmüşdür. Digər xəstə 2 aydan artıq müddətdə total və hissəvi parenteral
qidalanmada olmasına baxmayaraq malabsorbsiya, alimentar distrofiya, kateterizasion sepsis
nəticəsində ölmüşdür.
HX-nin müalicəsində kolostoma formalaşdırılmasına göstərişlərin müəyyən edilməsi,
onun bağırsağın hansı hissəsinə qoyulmasının böyük əhəmiyyəti var. Biz kolostoma
qoyulmasını aşağıdakı hallarda labüd saymışıq: (1) sub- və dekompensasiya vəziyyətində
hospitalizasiya olan xəstələr – konservativ müalicə tədbirləri ilə onların vəziyyətlətini
 4
yaxşılaşdırmaq mümkün olmadıqda; (2) geniş aqanqlionoz zamanı imalələrlə yoğun bağırsağının
əməilyyata hazırlanması mümkün olmayan xəstələr; (3) bir yaşadək olan xəstələr - müasir uşaq
RİTŞ-nin olmaması səbəbindən; İlk vaxtlar biz xəstələrdə ilgək kolostomiya formalaşdırsaq da
(assendostomiya) sonradan biz bu üsuldan imtina etdik. Ilgək kolostomanın mənfi cəhətlərini:
(1) radikal əməliyyat zamanı ÇB-ın endirilməsinə mane olmaması üçün yoğun bağırsağın sağ
tərəfində formalaşdırılması və bununla da su və mikroelementlərin absorbsiyasında əsas rol
oynayan yoğun bağırsağın böyük hissəsinin fəaliyyətsizliyə düçar olmasını; (2) bağırsaq
möhtəviyyatının gətirici ucdan aparıcı uca keçməsinin qarçısının tam alınmaması və bununla da
distal formalaşdırılmış anastomozun infeksiyadan qorunmasinda əhəmiyyətinin olmamasını; (3)
cərrahi müalicənin üç mərhələli olmasını – nəzərə alaraq hazırda tranzitor zonadan yuxarı
qoyulmuş uc kolostomiyaya üstünlük veririk. Uc kolostoma: (1) endogen intoksikasiyanı aradan
qaldırmaqla xəstənin ümumi vəziyyətini yaxşılaşmağa; (2) yoğun bağırsağın sağlam, lakin
genişlənmiş hissələrinin funksional bərpasına və genişlənmənin aradan qalxmasına; (3) yoğun
bağırsağı əməliyyat üçün hazırlamağa; (5) yoğun bağırsağı minimal rezeksiya etməyə; (5)
cərrahi müalicəni 2 mərhələyə başa çatdırmaqla xəstənin və qohumlarının fiziki və vənəvi
iztirablarını azaltmağa və müalicəni ücuzlaşdırmağa imkan verir.
Sirkulyar mobilizasiya zamanı düz bağırsağın ön tərəfində yerləşmiş strukturların
zədələnməməsi, əməliyyatın texniki cəhətdən sadələşdirilməsi, həmçinin duz bağırsağın sensor
apparatının qismən saxlanılması məqsədilə Bernard Duhamel Swenson əməliyyatını
təkmilləşdirdi və 1956-cı ildə öz modifikasiyasını təklif etdi. Bu modifikasiyaya görə düz
bağırsağın yalnız arxa hissəsi mobilizə edilir və sağlam bağırsaq yaradılmış retrorektal tunellə
endirilir. Grob 1959-cu ildə uc-yana kolorektal anastomozun daxili sfinkterdən proksimal
hissədə qoyulmasını, Martin isə 1962-ci ildə əmələ gələn kolorektal arakəsmənin sıxıcılarla ləğv
edilməsini təklif etdilər [2, 4]. Üsulun sonrakı modifikasiyalarının böyük əksəriyyəti kor düz
bağırsaq güdülünün və kolorektal yelkənin əmələ gəlməməsinin təmin edilməsinə yönəlmişdi
[4]. Lakin təklif edilmiş müxtəlif formalı çoxsaylı enterotriblər bu problemi aradan qaldıra
bilmədi. İlk dəfə enterotribi tətbiq edən İkeda düz bağırsağın kor güdülünün yaxud kolorektal
yelkənin əmələ gəlməməsi üçün sonradan Z-vari anastomoz formalaşdırılmasını və kolorektal
arakəsmənin xətti steplerlə ləğv edilməsini təklif etdi. Hazırda Duhamel üsulunun bu
modifikasiyası inkişaf etmiş ölkələrdə geniş tətbiq edilir. [3, 4]. Stepler nisbətən baha
olduğundan SSRİ-də və keçmiş Sovet Respublikalarında Bairov enterotribi (inkişaf etməkdə
olan ölkələrdə isə enterotribin başqa formaları) geniş tətbiq edilir [1, 5]. Lakin bu sıxıcının
çoxsaylı mənfi cəhətləri vardır: (1) Anal sfinkterin tonusunun yüksək olmfsı nəticəsində sıxıcının
xarici sfinkter və düz bağırsağın selikli qişasında yataq yarası və qanaxmaya səbəb olması; (2)
Sıxıcının düz bağırsağın mənfəzinə keçməsi nəticəsində onun düşmə müddətinin (6-9 gün
 5
əvəzinə 17-21 gün) və xəstənin müalicə müddətinin uzanması; (3) Əməliyyatdan 2-3 gün sonra
sıxıcının öz boylama oxu ətrafında burulması nəticəsində anastomoz nahiyyəsinin defortması və
gələcəkdə çapıqlaşmaya səbəb olması; (4) Kolorektal “yelkən” əmələ gəlməsi və residiv qəbizlik
[1, 5]. Enterotribin qeyd edilən fəsadlarının qarşısını almaq üçün Ç.B.Quliyev G.Ə. Bairov
sıxıcısını təkmilləşdirmişdir [1]. Belə ki, O, G.Ə. Bairov sıxıcısına köndələn lövhə qaynaq
etməyi təklif etmişdir. Müəllifin fikrincə, (1) Qaynaq edilmiş lövhə etibarlı dayaq yaradaraq
sıxıcının düz bağırsağın mənfəzinə hərəkət etməsinin qarşısını alır; (2) Dayaq nöqtənin
qabaritləti sıxıcının çəki dartmasını artırır ki, bu da onun öz oxu ətrafında burulmasının qarşısını
alır, kolorektal arakəsmənin daha etibarlı sıxılmasını təmin edir. Təklif edilən sıxıcı ilə tanış
olduqdan sonra qeyd etməliyik ki, Ç.B. Quliyev sıxıcısı və onun tətbiqi əvvəllər təklif edilmiş
coxsaylı sıxıcıların mənfi cəhətlərini aradan qaldırmır, belə ki: (1) Anal sfinkterin tonusunun
yüksək olmfsı hesabına xarici sfinkter və düz bağırsağın selikli qişasında yataq yarasının
inkişafının qarşısını almır; (2) Qaynaq edilmiş köndələn lövhə sıxıcının düşmə müddətini qısalda
bilməz. Belə ki, onun düşmə müddəti sıxılan toxumaların nekrozu müddərindən, bu isə
enterotribin sıxma qüvvəsindən asılıdır. Sıxma qüvvəsini artırmaq üçün onun “qolları”
uzadılmalıdır. (3) Anusdan “sallanan” dayaq nöqtənin (sıxıcının) qabaritlərinin və ağırlığının
artması xəsətədə daha çox diskomfort yaradır; (4) Qaynaq edilmiş köndələn lövhə sıxıcının öz
boylama oxu ətrafında burulmasının deyil, yalnız düz bağırsağın mənfəzinə keçməsinin qarşısıni
alır. Bu isə düz bağırsağın güdülü ilə enterotribin uzunluqlarının uyğunlaşdırılması problemini
ortaya çıxarır. Belə ki, düz bağırsağın güdülünün uzunluğu enterotribin uzunluğundan çox
olduqda köndələn qaynaq edilmiş lövhə sıxıcının düz bağırsağın məfəzinə daxil olmasını
məhdudlaşdırdığı üçün kolorektal “yelkən” əmələ gəlməsi və residiv qəbizliyin inkişaf etməsi
riski artır. Düz bağırsağın güdülünün uzunluğu enterotribin uzunluğundan az olduqda köndələn
qaynaq edilmiş lövhə əhəmiyyətini itirir.
Retrorektal endirilmiş ÇB-la düz bağırsaq arasında Z-vari anastomozun yaradılması və
kolorektal arakəsmənin xətti steplerlə ləğvi zamanı kor güdül və kolorektal yelkən əmələ gəlməsi
mümkün deyil. Anusdan heç bir alət “sallanmadığı” üçün xəstədə diskomfort olmur, sfinkterdə
və selikli qışada yataq yarası inkişaf etməsi yaxud anastomozun deformasiyası mümkün deyil,
xəstə tez aktivləşir, hospitalizasiya müddəti əhəmiyyətli dərəcədə qısalır.
HX-nin cərrahi müalicəsi zamanı yoğun bağırsağın böyük məsafədə rezeksiyasından
sonra ÇB-ın aralığa endirilməsi üsullarına xüsusi ədəbiyyatda az diqqət yetirilir. Əldə edə
bildiyimiz ədəbiyyat mənbələrində bu problemə ya ümumiyyətlə toxunulmur, ya da qısaca
olaraq ÇB-ın mobilizə edilərək döndərilib sağdan endirilməsi məsləhət görülür. Köndələn ÇB-ın
sol yan kanalla endirilməsi anastamozda dartılmaya səbəb olur. ÇB-ın sağ yan kanalla
endirilməsi onun daha geniş mobilizə edilməsini nəzərdə tutur ki, bu da distal ucun qanla
 6
təhcizatının pozulması riskini artırır. ÇB-ın qalxan ÇB-ın medial tərəfindən endirilməsi onun
arxasında qalan nazik bağırsaq ilgəkələrinin sıxılması və boğulması riskini yaradır. Ona görə də
belə hallarda biz ÇB-ın transmezenterial yolla aralığa endirilməsini təklif və tətbiq etdik. ÇB-ın
transmezenterial retrorektal endirilməsi zamanı digər üsullarda sadalanan risklər olmur. HX-nin
müalicəsinə həsr edilmiş xüsusi ədəbiyyatda belə bir üsulun təsvirninə rast gəlmədik.
Anastomozun çatmamazlığı 2 xəstədə baş vermişdi. Hər iki xəstədə sağ qalça
nahiyyəsindəki kəsikdən, anastomoz nahiyyəsini təftiş etmədən formalaşdırılmış uc
assendostoma anstomozun ikincili sağalmasını təmin etmişdir. 3 aydan - kolorektal anastomoz
sağaldıqdan sonra assendostomanı ləğv etməklə xəstələrin müalicəsi başa çatdırılmışdır. Hər iki
xəstədə normal defekasiya bərpa olunmuşdur.

Yekun. HX-nin müalicəsi zamanı formalaşdırılan uc kolostoma bir çox cəhətdən yoğun
bağırsağın sağ tərəfinə qoyulan ilgək kolostomiyadan üstündür və daha məqsədəuyğundur. HX-
nin cərrahi müalicəsinin patogenetik əsaslandırılmış əsas üsullarından biri olan Duhamel
üsulunun İkeda modifikasiyası – Z-vari kolorektal anastomozun formalaşdırılması və kolorektal
arakəsmənin xətti steplerlə ləğvi müalicənin nəticələrini yaxşılaşdırır, postoperasion fəsadların
sayını azaldır, xəstələrin erkən aktivləşməsinə imkan verir, hospitalizasiya müddətini qısaldır.
Yoğun bağırsağın böyük məsafədə rezeksiyasından sonra ÇB-ın transmezenterial retrorektal
endirilməsi əməliyyatı sadələşdirir, digər üsullarla müqayisədə fəsadlaşma riskini azaldır.

Ədəbiyyat:
1. Quliyev ÇB, Poluxov RŞ, Zeyniyev LO. Uşaqlarda Hirşprunq xəstəliyinin müxtəlif cərrahi
üsullarla müalicəsinin müqayisəli təhlili. //Cərrahiyyə, 2005. 1, 65-68.
2. Ağayev G.X. Hirşprunq xəstəliyinin cərrahi müalicə üsulları haqqında. (ədəbiyyat icmalı).
//Cərrahiyyə (Surgery), 2006, 3(7), 88-93.
3. Ashcraft KW, Holcomb GW, Murphy JP. Pediatric surgery. 4th Ed, 2005. p 477-96.
4. O’Neill JA, Rowe MI, Grosfeld JL et all. Pediatric surgery. 5th Ed, 1998, v 2, 1381-1415
5. Bahador A., Banani S. A., Forootan H. R. Modified Duhamel operation using a newly
designed crushing clamp. Irn J Med Sci 1998; 23, 113-115
 7
Наш опыт лечения болезни Гиршпрунга у детей.
Г. Х. Агаев, Г. А. Поладов.
Городская клиническая больница 2, Баку, Азербайджан.

Статья посвящена анализу результатов лечения больных с болезнью

Гиршпрунга. Авторы анализируют опыт лечения 22 больных с различными формами
заболевания. Приводиться сравнительная оценка двух модификаций операции Duhamel,
сообщается о предложенном методе чрезбрыжеечного позадипрямокишечного низведения
ободочной кишки при субтотальной форме аганглионоза. На основе анализа собственного
клинического материала авторы приходят к выводу о предпочтительности концевой
колостомы при необходимости выведения кишечного свища, применения операции
Duhamel в модификации Ikeda – формирование Z-образного колоректального анастомоза с
ликвидацией колоректальной перегородки линейным степлером, чрезбрыжеечного
низведения ободочной кишки при субтотальной форме болезни Гиршпрунга.

Our experience in treatment of Hirschsprung’s disease.

Aghayev G.Kh., Poladov G.A.
Clinic city hospital 2, Baku, Azerbaijan.

This study was designed to analyse the authors experience in treatment of 22 patients
with different forms of Hirschsprung’s disease. 20 cases with Hirschsprung’s disease treated by
two modifications of the Duhamel procedure. Analysis of results of treatment shows that end
colostomy proximal to transitional zone, Ikeda modification (Z-shape anastomosis with
elimination of the colorectal partition by linear stapling device) of Duhamel procedure,
transmesenterial retrorectal pull-thou method has great advantages.