Europa w XVII Wieku

Rewolucja angielska i monarchia parlamentarna

Krainy, na które dzieliły się wyspy brytyjskie w XVI wieku:

o Anglię
o Szkocję
o Irlandia

Anglia na przełomie wieków

Zwierzęta, które chętnie hodowano na Wyspach Brytyjskich to

owce

Gentry - zamożni posiadacze ziemscy określani mianem nowej

szlachty. Gentry charakteryzowali się tym, iż posiadali majątki
ziemskie i nie mieli praw politycznych oraz prowadzili styl życia
charakteryzujący się na tym, iż brali aktywny udział w aktywności
gospodarczej

Purytanie – zwolennicy surowego życia w duchu biblijnym, w

swych działaniach dążyli do usunięcia z kościoła wszelkich cech
katolicyzmu w celu zachowania czystości zasad pierwotnego
katolicyzmu, prócz tego dążyli do zapewnienia kościołowi
niezależności od władzy królewskiej

Izby angielskiego parlamentu:

Podział angielskiego parlamentu:

o Izba Gmin – izba niższa - przedstawiciele miast i właściciele

ziem
o Izba Lordów - izba wyższa - duchowni i szlachta

Angielska wojna domowa

o Angielska wojna domowa wybuchła w 1642 roku

 o W trakcie trwania wojny domowej królem był - Karol I
pochodzący z dynastii Stuartów

Decydująca bitwa wojny domowej - była 14 czerwca 1645 roku

pod Naseby podczas której główna armia króla Karola I została
zniszczona przez wojska parlamentu pod dowództwem Thomasa
Fairfaxa

Następstwa wojny domowej:

Król Karol I po ucieczce do Szkocji zostaje wydany w 1649 roku

parlamentarzystom przez Szkotów w zamian za przekupstwo w
formie zapłaty. W wyniku wydania Karola I tzw. parlament
kadłubkowy uznaje Karola I za winnego zdrady przez co skazuje
go na śmierć po przez ścięcie, egzekucji Karola I dokonano 30
stycznia 1649 roku

1649 rok - Anglia staję się republiką

Parlament kadłubkowy - parlament ten nazywany był tak z

powodu małej liczby członków

Dyktatura Cromwella

Oliver Cromwell nosił tytuł - Lorda protektora

Akt nawigacyjny – dokument, który przyczynił się rozwoju floty

handlowej w Anglii został wydany w 1651 przez rewolucyjny
parlament Olivera Cromwella. Dokument ten zezwalał na import
towarów do Anglii jedynie na angielskich statkach lub okrętach z
którego pochodził dany produkt

Ziemię podbite przez Cromwella:

o Szkocja
o Irlandia

Powrót Monarchii

Cromwell umiera w 1658 roku władzę po nim przejmuje jego syn

Ryszard, którego następcą jest Karol II Stuart
Rządy Karola II Stuarta (restauracja Stuartów)

o Karol I Stuart zostaje koronowany na króla Anglii w 1660 roku

o Obiecywał, iż podczas swojego panowania nie będzie
prześladował zwolenników antykrólewskiej opozycji oraz
utrzyma pokój religijny
o Wybuchł konflikt pomiędzy królem a parlamentem, w którym
król popierał w polityce zagranicznej katolicką Francje
o Wigowie wymusili na królu Karolu II Stuartowi podpisanie w
1679 roku tzw. Habeas Corpus Act czyli ustawę
gwarantującą każdej osobie nietykalność osobistą (nikt nie
mógł być aresztowany bez wyroku sądu)

Rządy Jakuba II

o Panował w latach 1685- 1688 na angielskim tronie

o Następca Karola II Stuarta
o Pragnął przywrócić katolicyzm, ograniczyć role parlamentu i
wprowadzić monarchię absolutną (nie udało mu się to i
abdykował)

Rządy Wilhelma Orańskiego

o Król Anglii od 1689 do 1702 roku

o Bezkrwawe przejęcie władzy przez Wilhelma Orańskiego
określa się mianem chwalebnej (sławetnej)rewolucji -
polegała ona na przeprowadzeniu zmiany panującego
Jakub II przez parlament w listopadzie i grudniu 1688 roku –
skutkiem tego było usunięcie z tronu Jakuba II
o W 1689 roku Wilhelm Orański i Maria II Stuart zaprzysięgli ,,Bill
of Rights’’ czyli dokument, który gwarantował dominację
parlamentu nad władzą monarszą w wyniku tego
dokumentu Anglia staję się monarchią parlamentarną

Stronnictwa, które ukształtowały się w angielskim parlamencie:

 o Wigowie – w swoich działaniach byli odpowiedzialni za
przewagę władzy Parlamentu nad władzą króla oraz
gwarancjami swobód obywatelskich
o Torysi – zwolennicy przekonania o boskim pochodzeniu
władzy królewskiej i nienaruszalności praw dziedziczenia
tronu

Wojna Trzydziestoletnia

Realia w Rzeszy

Wyznania w poszczególnych częściach Rzeszy Niemieckiej:

o Wyznanie protestanckie – na północy i wschodzie

o Wyznanie katolickie – na południu i zachodzie

Habsburgowie - ród cesarski który był wyznania katolickiego

Unia protestancka – zawarły ją zrzeszone państwa protestanckie w

1608 roku

Liga Katolicka – nazwa pod jaką zrzeszali się katolicy

Państwa w Europie popierające niemieckich protestantów:

o Szwecja
o Anglia
o Dania
o Francja

Okres Czeski i Duński

Defenestracja Praska – wydarzenie, które uznawane jest za

pretekst wybuchu wojny trzydziestoletniej miała ona miejsce w
1618 roku podczas tego wydarzenia w zamku królewskim na
Hradczanach wyrzucono przez okno dwóch cesarskich
namiestników i ich sekretarza. Na szczęście nic im się nie stało co
katolicy uważali jako cudu

Bitwa pod Białą Górą - była to kluczowa dla Czech bitwa odbyła
się w 1620 roku pod Białą Górą, następstwem tej bitwy były
działania podjęte przez Habsburgów, którzy rozpętali w Czechach
terror po przez np. Ścięcie 27 najwybitniejszych przedstawicieli
protestanckiej szlachty czeskiej na staromiejskim praskim rynku lub
skazanie przez trybunał ludowy ponad 600 osób (najważniejszych
przedstawicieli elity kulturalnej i społecznej) prócz tego w ramach
terroru dokonywano konfiskaty majątków protestantów i
rozpoczęto rekatolizację

Christian IV Oldenburg – w 1624 roku wkroczył do Rzeszy

Edykt Restytucyjny – dokument wydany przez Ferdynanda II w

1629 roku zobowiązujący protestantów do zwrotu wszelkich dóbr
kościelnych zagarniętych po układzie passawskim z 1522 roku

Gustaw Adolf II – król Szkocji który zginął w bitwie pod Lützen w

1632 roku

Narody pokonane przez francuzów w wojnie trzydziestoletniej:

o Niemcy
o Hiszpanie

Bitwa pod Jankovem - miała miejsce w 1645 roku pod Jankovem

była to ostatnia wielka bitwa wojny trzydziestoletniej podczas tej
bitwy Szwedzi dokonali rozbicia armii Ferdynanda III dowodzoną
przez Melchiora Hatzfeldta

Pokój Westfalski – jest to pokój kończący wojnę trzydziestoletnią

zawarto go w 1648 roku, w wyniku tego pokoju najwięcej korzyści
zyskała Francja

Postanowienia pokoju Westfalskiego:

o Zajęcie przez Francję Alzacji oraz biskupstw Toul, Verdun,

Metz (na pograniczu Francji i Rzeszy Niemieckiej)
o Przekazanie Brandenburgii drugiej części Pomorza z
Kołobrzegiem
o Przekazanie Saksonii Łużyc (odebranych Królestwu Czech)
 o Przywrócenie protestantom odebranych przez cesarza
przywilejów i majątków
o Przywrócenie na terenie Niemiec zasad pokoju
augsburskiego
o Francja zyskała pretekst do ingerowania w sprawy Rzeszy
dzięki nabytkom terytorialnym Rzeszy
o Habsburgowie musieli uznać suwerenność dwóch panstw:
Republiki Zjednoczonych Prowincji Holandii i Szwajcarii
o Niektóre księstwa niemieckie uzyskały prawo prowadzenia
niezależnej od cesarza polityki zagranicznej

Skutki wojny trzydziestoletniej:

o Straty w ludności
o Straty gospodarcze na terenach objętych walkami m.in.
Niemcy
o Habsburgowie, którzy przegrali wojnę zostali pozbawieni
samodzielnego wpływu na losy Rzeszy
o Polityczny sukces Szwecji i Francji (zyskały nowe tereny i
wpływ na decyzję w sprawach niemieckich)
o Zakończenie wojen religijnych w Niemczech

Absolutyzm we Francji

Wpływy kardynałów

Ludwik XIII - król Francji w latach 1610- 1643 roku

Armand Jean Richelieu - kardynał rządzący Francją w latach 1624

do 1642 roku, stworzył ustrój zwany monarchią absolutną

Stany Generalne – francuski parlament niezwoływany od 1614

roku

La Rochelle – twierdza należąca do Hugenotów upadła jako

ostatnia w 1628 roku

Monarchia absolutna - ustrój stworzony przez Amanda Jeana

Richelieu
Juliusz Mazarin - był pierwszym ministrem Francji w latach od 1642
roku do 1661 roku

Fronda – rebelia przeciw władzy królewskiej we Francji w latach

od 1648 do 1653 roku

Rządy Ludwika XIV

Państwo to ja – wypowiedziane przez Ludwika XIV słynne zdanie

określające stosunek Ludwika XIV do sprawowania władzy

Wersal – rezydencja królewska

Edykt nantejski - został anulowany przez Ludwika XIV w 1685 roku,

ponieważ w swoich działaniach nie kierował się tolerancją
(przypomnienie edykt nantejski spisano w 1598 roku i dotyczył on
równouprawnienia dla innowierców)

Merkantylizm - twórca tego systemu to Jean Baptiste Colbert

(minister finansów i administracji) system ten miał zapewnić sukces
gospodarczy, założeniami tego systemu było ujednolicenie
systemu miar i wag, wprowadzenie ceł na krajowe produkty,
rozbudowanie sieci drogowej, nadawanie przywilejów
producentom towarów eksportowych oraz udzielanie subwencji.
Dość istotnym posunięciem było wprowadzenie monopolu
państwa w handlu zamorskim, celem tego było rozwinięcie rynku
wewnętrznego oraz zapobieganie odpływowi szlachty kruszców i
ujemnemu bilansowi w handlu z innymi krajami

Polityka Reunionów - dzięki tej polityce w końcówce XVII wieku

Francja zdobywała nowe terytoria. Polityka ta polegała na
bezkrwawym przyłączeniu do Francji przygranicznych terenów
prowincji i miast Rzeszy Niemieckiej, Niderlandów i Sabaudii na
podstawie francuskich orzeczeń sądowych

Dziedziny kultury rozwinięte przez Ludwika XIV:

o Nauka
o Malarstwo
 o Architektura
o Muzyka
o Literatura
o Teatr

Nowe potęgi europejskie w XVII wieku

Nowe Imperium Kolonialne

Wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej - tereny, na których

osiedlali się Anglicy

Kompanie – stowarzyszenie odpowiedzialne za rozwój kolonii

Nowa Francja (Kanada)– rozległe tereny opanowane przez

Francję obejmujące tereny od ujścia Rzeki św. Wawrzyńca do
obszaru Wielkich Jezior

Holandia - posiadał najpotężniejszą flotę handlową w XVII wieku

Faktoria - placówka handlowa położona w krajach kolonialnych

stanowiły one obszary o dużej eksplantacji przez kolonialne potęgi

Sytuacja nad Bałtykiem

Szwecja prowadziła walki z:

o Rzeszą Niemiecką
o Danią
o Rosją
o Rzeczpospolitą

Karol X – za panowania tego władcy Szwecja osiągnęła

największą powierzchnię obejmując obszary m.in. państw takich
jak: Łotwa, Litwa, Estonia, Finlandia i zachodnia część Korony
Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego

Hohenzollernowie – dynastia rządząca Brandenburgią w XVII

wieku
Fryderyk Wilhelm I – władca zwany Wielkim Elektorem, wzmocnił
pozycję Brandenburgii

Traktat wawelsko – bydgoski – podpisano go w 1657 roku na mocy

tego traktatu Fryderyk Wilhelm (wielki elektor) przeszedł na stronę
koalicji antyszwedzkiej za cenę zwolnienia Prus Książęcych z
zależności lennej od Polski

Bitwa pod Wiedniem – bitwa decydująca o losach Europy

Środkowej mająca miejsce w 1683 roku. Podczas bitwy wojskami
polsko-cesarskimi dowodził króla Jan III Sobieski a armią Imperium
Osmańskiego dowodził wezyr Kara Mustafa. Bitwa zakończyła się
porażką Imperium Osmańskiego którzy od momentu przegranej
przestali stanowić zagrożenie dla chrześcijańskiej części Europy

Liga Święta - przymierzę państw katolickich przeciw Turci

zawiązane między Rzeczpospolitą, Wenecją, Świętym Cesarstwem
Rzymskim i Państwem Kościelnym

Traktat w Karłowicach - pokój kończący okres tureckich

podbojów w Europie podpisany w 1699 roku

Kultura Europy w XVII wieku

Barok – wywodzi się od portugalskiego słowa barroco i oznacza

perłę o nieregularnym kształcie

Kraje, w których barok rozwijał się najbardziej:

o Italia
o Francja
o Kraje niemieckie

Rokoko – jest to późna odmiana Baroku nazwa ta powstała na

podstawie słowa rocaille oznaczając asymetryczny ornament
zbudowany z kształtu przypominającego płomienie bądź koguci
grzebień

Dziedziny kultury w Europie w XVII wieku

Architektura

Cechy stylu barokowego w Architekturze:

o Monumentalizm
o Bogactwo dekoracji i form ornamentalnych
o Tworzenie kompozycji architektonicznych z napiętych linii o
kształcie łuku
o Stosowanie kolumn i pilastrów w budownictwie
o Ukształtowanie się barakowego typu pałacu ,,entre cour et
jardin’’ była to budowla rozpoczynająca się dziedzińcem a
za nim rozciągającym się ogrodem i parkiem o
geometrycznej budowie trawnikach i krzewach. W ogrodach
tego rodzaju wznoszono niewielkie pawilony i altany o
ozdobnym charakterze

Kościół katolicki - miał pozytywny stosunek do baroku, ponieważ

stanowił on jego nieoficjalny styl w czasach po trydenckich

Plafon - malowidło przedstawiające głębie bądź niebo na suficie

Wersal - wzór rezydencji barkowej, był pałac znajdujący się na

przedmieściach Paryża, został zbudowany w XVII wieku, budowlę
tą uznaję się za symbol francuskiej monarchii absolutnej

Pałac w Wersalu
Malarstwo i Rzeźba

Giovani Lorenzo Bernini– najwybitniejszy rzeźbiarz barokowy jego

pracę charakteryzują się bogactwem i dynamiką form,
niesamowitymi efektami światła, faktury oraz koloru prócz tego w
swojej twórczości łączył środki i gatunki artystyczne w jednolite
dzieło

Ekstaza św. Teresy - rzeźba Berniniego

Złoty wiek Malarstwa – XVII stulecie było dla Holandii złotym

wiekiem Malarstwa. W tym okresie rozwinęły się niedocenione
wcześniej gatunki m.in. pejzaż i weduta

Najważniejsze ośrodki artystyczne Holandii – Amsterdam i

Rotterdam

Barokowi malarze z różnych terytoriów

Włochy:

o Annibale Carracci
o Michelangelo Caravaggio
Hiszpania:

o Diego Valazguez

Niderlandy:

o Rembrandt
o Jan Vermeer van Delt
o Peter Paul Rubens

Literatura

Molier – autor komedii takich jak Świętoszek i Skąpiec

Ciekawostka – w epoce baroku zaczęto wydawać pierwsze

gazety

Teatr

Lope de Vega – ojciec hiszpańskiego teatru. Do jego działań

zalicza się odnowienie zasad funkcjonowania teatru w okresie
panowania baroku i zrobienie z dramatów popularniejszych
dziedzin sztuki

Opera – nowa forma, która ukształtowała się we Włoszech w 1607

roku za sprawą Orfeusza Claudia Monteverdiego łącząca muzykę
i teatr

Wybitni Kompozytorzy:

o Jan Sebastian Bach

o Domenico Scarlatti
o Antonio Vivaldi

Nauka

The Royal Society – stowarzyszenie uczonych założone w Londynie

w1660 roku, towarzystwo to pełniło funkcję brytyjskiej akademii
nauk

Académe des sciences – Francuska akademia Nauk powstał w

1666 roku jej bezpośrednim pomysłodawcą był Jan Baptysta
Colbert, którego głównym zamysłem było rozwiniecie i wparcie
badan naukowych we Francji

Badacze rozwijający teorię Kopernika:

o Izaak Newton
o Galileusz
o Johannes Kepler

Barokowi filozofowie:

o Francis Bacon
o John Locke
o Blaise Pascal
o Thomas Hobbes
o Gotfried Wihelm Leibniz
o Rene Descartes – Kartezjusz

Przykłady barokowych dzieł

Wniebowzięcie - obraz autorstwa El Greca

Kościół II Gesù w Rzymie – zaprojektowany przez Giovanniego
Battistę Gaullego – bardzo bogate wnętrze

Rzeżba Apollo i Dafne –zaprojektowana przez Berniniego

Inne dzieła lub obiekty to:

o Bazylika św. Piotra

o Wnętrze kościoła św. Mikołaja w Pradze
 o Wymarsz Strzelców - obraz Rembrandta
o Porwanie córek Leukippa – obraz Rubensa