1ο Φύλλο Εργασίας

Το θέμα που θα ερευνήσετε είναι η μετακίνηση των Σλάβων από την αρχική
τους κοιτίδα (Αν. Ευρώπη) προς την κεντρική και δυτική Ευρώπη και τα
Βαλκάνια.
Εκτός από το βιβλίο σας σας Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Β΄ Γυμνασίου, κύριος οδηγός σας θα είναι η εισαγωγή στην ιστορία των
Σλάβων

https://daskalemata.weebly.com/

Μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες είτε στις ιστοσελίδες που σας

προτείνονται παρακάτω είτε σε επιπλέον πηγές με την βοήθεια των μηχανών
αναζήτησης.
• «Οι Σλάβοι» http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9386
• το λήμμα «Σλάβοι» από το γλωσσάρι
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/glossary/main/s/s1.html
• Η ιεραποστολή στη Ρωσία - Α' Ιστορικά πλαίσια 1. Προέλευση και επέκταση
των Ρως https://www.impantokratoros.gr/B1797F91.el.aspx

[Πρόταση: Αν αναζητήσετε επιπλέον στοιχεία υπάρχουν κάποια πολύ

σημαντικά σημεία που πρέπει να προσέξετε σε μία νέα ιστοσελίδα, που
επισκέπτεστε. Άλλες φορές πάλι τα αποτελέσματα της αναζήτησης σας
μπορεί να περιέχουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες συνδέσμους. Μερικοί από
αυτούς μπορεί να οδηγούν σε θέματα που δεν σας ενδιαφέρουν. Γι' αυτό το
λόγο πολλές Μηχανές Αναζήτησης προσφέρουν δυνατότητα σύνθετης
αναζήτησης με πιο ειδικά κριτήρια. Κοιτάξτε τις οδηγίες κάθε Μηχανής
Αναζήτησης, για να μάθετε πώς θα δίνετε ακόμη πιο σαφείς εντολές
αναζήτησης.]

Εστιάστε την έρευνά σας στα εξής σημεία:

1. Ποια ήταν τα κύρια ρεύματα μετανάστευσης;
2. Σε ποιες γεωγραφικές περιοχές κινήθηκαν;
3. Ποιων «σύγχρονων» λαών αποτέλεσαν την βάση αυτά τα πρώτα
σλαβικά φύλα;
4. Ποιες ιδιαιτερότητες είχε η εγκατάστασή τους στα νέα εδάφη;

Αφού ολοκληρώσετε την μελέτη σας και έχετε αντλήσει τις πληροφορίες που
χρειάζεστε μπορείτε να τις «οπτικοποιήσετε» σε έναν εννοιολογικό χάρτη.
Θα χρειαστείτε το bubbl.us, ένα αρκετά εύχρηστο διαδικτυακό εργαλείο για
την δημιουργία εννοιολογικών χαρτών . Η βασική έννοια που περιγράφεται
από άλλες επιμέρους έννοιες και βρίσκεται κατά κύριο λόγο στην κορυφή
του χάρτη καλείται κεντρική έννοια. Άρα ένας εννοιολογικός χάρτης στην
ουσία είναι μια διαγραμματική απεικόνιση εννοιών που συνδέονται μεταξύ
τους προβάλλοντας στην ουσία το είδος της σχέσης τους. Έτσι, με αφετηρία
μία κεντρική έννοια ο εννοιολογικός σας χάρτης θα αποτελείται από τα εξής
συστατικά στοιχεία:

• Αφετηρία-Κεντρική λέξη: η οποία βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας―›

Σλάβοι
• Κόμβοι-‘’Ντουλαπάκια’’: γεωγραφικές περιοχές―›σλαβικά φύλα/ρεύματα
μετανάστευσης― › «σύγχρονοι» λαοί ―› σλαβικές γλώσσες
Σύνδεσμοι: οι οποίοι ορίζουν τις σχέσεις μεταξύ των παραπάνω εννοιών
περιγράφοντας τον τρόπο σύνδεσης τους
Οι κόμβοι συνδέονται μεταξύ τους με μια γραμμή με ή χωρίς κατεύθυνση που
μπορεί να συνοδεύονται από κάποια ετικέτα.
Οδηγίες για χρήση του μπορείτε να βρείτε εδώ
•Μπορείτε να δουλέψετε ατομικά ή ομαδικά (αυτό θα ήταν και το
προτιμότερο αν δηλ. μπορούσατε να δημιουργήσετε 2 ομάδες των τριών
ή 3 ομάδες με δύο μαθητές)
2ο Φύλλο εργασίας
Μελετήστε τις ιστορικές πηγές που σας δίνονται παρακάτω και αντλήστε τις
πιο ενδιαφέρουσες , κατά τη γνώμη σας, πληροφορίες και τα στοιχεία εκείνα,
τα οποία καταμαρτυρούν τις αντιλήψεις που είχαν οι Βυζαντινοί για τους
Σλάβους.
Ενδεικτικά ερωτήματα για την έρευνά σας:
1. Ποιες ήταν οι συνήθειες των Σλάβων;
2. Ποια ήταν η εξωτερική εμφάνιση των Σλάβων;
3. Ποια ήταν η πολιτική τους οργάνωση; Υπήρχαν θεσμοί;
4. Που κατοικούσαν και με τι ασχολούνταν;

Συνήθειες Σλάβων
Οι Σλάβοι, επειδή ζουν ληστρική ζωή, συνηθίζουν να επιχειρούν επιθέσεις
κατά των εχθρών τους σε δασώδεις, στενούς και κρημνώδεις τόπους.
Χρησιμοποιούν κατάλληλα τις ενέδρες και κάνουν ξαφνικές επιθέσεις στη
διάρκεια της νύχτας και της μέρας, επινοώντας πολλά μέσα.
Οι Σλάβοι είναι εμπειρότατοι στη διάβαση των ποταμών και μένουν καρτερικά
μέσα στο νερό. Συχνά καταδύονται στα βάθη του νερού και κρατούν στο
στόμα τους μακριά κούφια καλάμια που φτάνουν στην επιφάνεια του νερού.
Ξαπλωμένοι ανάσκελα στα βάθη του νερού αναπνέουν με καλάμια και
αντέχουν για πολλές ώρες, έτσι που δεν γίνονται αντιληπτοί.
Στρατηγικόν Μαυρικίου, έκδ. G. T. Dennis-E.Gamillscheg (Βιέννη 1981) 374-376.

Θεσμοί και εξωτερική εμφάνιση των Σλάβων

Αυτές οι φυλές δεν υπακούουν στην κυριαρχία ενός μόνον ανδρός, αλλά από
παλιά διαβιούν υπό καθεστώς δημοκρατίας (δηλ. έλλειψης κεντρικής
εξουσίας). Γι' αυτό αποφασίζουν από κοινού για τα συμφέροντα και τα
δύσκολα ζητήματα [...].
Μερικοί δεν φορούν χιτώνα ή πανωφόρι (τριβώνιον), αλλά μόνο παντελόνια
(αναξυρίδες) ως τη μέση τους και έτσι [ημίγυμνοι] ρίχνονται εναντίον των
εχθρών. Μιλούν μια και μοναδική, εντελώς βάρβαρη γλώσσα και [...] είναι
όλοι τους εξαιρετικά ψηλοί και δυνατοί. Όσο αφορά το χρώμα του δέρματος
και των μαλλιών, δεν είναι εντελώς λευκοί και ξανθοί ή μελαμψοί αλλά όλοι
τους κοκκινωποί.
Προκόπιος, Υπέρ πολέμων,VII,14.

Η εισβολή των Σλάβων το 581

"ένας καταραμένος λαός, που ονομάζονται Σκλαβηνοί, εισέβαλε σε ολόκληρη
την Ελλάδα και στη χώρα των Θεσσαλονικέων και σε όλη τη Θράκη, και
κατέλαβε τις πόλεις, και πήρε πολυάριθμα φρούρια, και λεηλάτησε, και έκαψε,
και υποδούλωσε το λαό, και έγινε κύριος όλης της χώρας, και εγκαταστάθηκε
εκεί διά της βίας, και έμεινε εκεί σαν να ήταν δική του [ ] Και ακόμη μέχρι
σήμερα (584 μ.Χ.) βρίσκονται εκεί, και ζουν ανενόχλητοι στις ρωμαϊκές
χώρες, χωρίς αγωνία και φόβο, και αιχμαλωτίζουν και σφάζουν και καίνε..."
Απόσπασμα από το έργο του ιστορικού της εποχής Ιωάννη της 'Αμιδας (γνωστού και ως Ιωάννη
της Εφέσου).Από το: C. Mango, Βυζάντιο, η αυτοκρατορία της νέας Ρώμης, Μορφωτικό Ίδρυμα
Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1990, 35-6 (μετάφραση Δ. Τσουγκαράκη).

Οι πρώτες μόνιμες σλαβικές εγκαταστάσεις στη Θράκη

Αυτό το ίδιο έτος, το τρίτο μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Ιουστίνου, επί
της βασιλείας του Τιβερίου, ο απαίσιος λαός των Σκλαβήνων εξόρμησαν και
διέτρεξαν ολόκληρη την Ελλάδα, και τη χώρα των Θεσσαλονικέων και όλη τη
Θράκη, και κυρίευσαν πόλεις και κατέλαβαν πολυάριθμα φρούρια και
κατέστρεψαν και πυρπόλησαν και αιχμαλώτισαν τον λαό και οδήγησαν μακριά
τους αιχμαλώτους και έγιναν κύριοι όλης της υπαίθρου και κατοικούν σ’ αυτή,
τέσσερα χρόνια τώρα, σαν να είναι δική τους χωρίς φόβο.
Επειδή ο αυτοκράτορας έχει εμπλακεί σε πόλεμο με τους Πέρσες και έχει
στείλει όλες τις δυνάμεις του στην Ανατολή, ζουν με την άνεσή τους στη
χώρα και κατοικούν σ’ αυτή και εξαπλώνονται όσο μακριά τους επιτρέπει ο
Θεός, και ερημώνουν και καίουν και αιχμαλωτίζουν, σε τέτοια έκταση
που έχουν φτάσει στα εξωτερικά τείχη της πόλης (δηλαδή τα Μακρά Τείχη
της Κωνσταντινούπολης),απ’ όπου οδήγησαν μακριά τα κοπάδια αλόγων του
αυτοκράτορα, πολλές χιλιάδες στον αριθμό, και ό,τι άλλο μπόρεσαν να βρουν.
Και ως σήμερα ακόμη, το έτος 895 (=584), στρατοπεδεύουν και κατοικούν
εκεί και ζουν ειρηνικά στη ρωμαϊκή επικράτεια, σίγουρα και χωρίς φόβο, και
αιχμαλωτίζουν και σκοτώνουν και καίουν.
Και έγιναν βαθύπλουτοι σε χρυσό και ασήμι και κοπάδια αλόγων κι απέκτησαν
πολλά όπλα και έμαθαν να μάχονται καλύτερα από τους Ρωμαίους, ενώ
αρχικά δεν ήταν παρά άξεστοι βάρβαροι που δεν τολμούσαν να εμφανισθούν
έξω από τα πυκνά τους δάση. Και όσο για τα όπλα δεν ήξεραν ακόμη και τι
είναι αυτά, εκτός από δύο-τρία λογχάδια, δηλαδή κοντά δόρατα.
Ιωάννης Εφέσου, Εκκλησιαστική Ιστορία, Γ’ μέρος, κεφ. 25, λατ. μετ. E. W. Brooks, Λουβαίν
1952 (ανατύπωση της έκδοσης του 1936), 248-249.

Βοηθητικά
Ο Προκόπιος έγραψε το 545 ότι «οι Σκλαβηνοί και οι Άντες είχαν στην
πραγματικότητα ένα μόνο όνομα στο απομακρυσμένο παρελθόν · γιατί και οι
δύο ονομάζονταν Σπόροι παλαιότερα». Τους χαρακτήριζε ως βαρβάρους, που
ζούσαν με δημοκρατία, και πίστευαν σε έναν θεό, τον «δημιουργό των
κεραυνών» (Περούν), στον οποίο έκαναν θυσίες. Ζούσαν σε διάσπαρτα σπίτια
και άλλαζαν συνεχώς οικισμούς. Όσον αφορά τον πόλεμο ήταν
κυρίως πεζικάριοι με μικρές ασπίδες και τσεκούρια, ελαφρώς ντυμένοι
(μερικοί έμπαιναν στη μάχη γυμνοί), με καλυμμένα μόνο τα γεννητικά τους
όργανα. Η γλώσσα τους είναι «βαρβαρική» (δηλαδή μη ελληνόφωνη) και οι δύο
φυλές δεν διαφέρουν ως προς την εμφάνιση, είναι ψηλοί και ανθεκτικοί, "ενώ
τα σώματα και τα μαλλιά τους δεν είναι ούτε πολύ ξανθά, ούτε κλίνουν
εντελώς προς το σκούρο, αλλά είναι ελαφρώς κοκκινωπά. Και ζουν σκληρή
ζωή χωρίς να δίνουν προσοχή στις σωματικές ανέσεις..." Ο Ιορδάνης
περιέγραψε τους Σκλαβηνούς ως έχοντες τα έλη και δάση για πόλεις. Μια
άλλη πηγή του 6ου αιώνα αναφέρεται σε αυτούς ότι ζουν μέσα σε σχεδόν
αδιαπέραστα δάση, ποτάμια, λίμνες και έλη.
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BB%CE%AC%CE%B2%CE%BF%CE%B9

Με τις πληροφορίες που συλλέξατε από τις παραπάνω πηγές, δώστε τις
απαντήσεις σας στα ερευνητικά ερωτήματα συντάσσοντας ένα ενημερωτικό
άρθρο που θα αναρτηθεί στο ιστολόγιο του σχολείου μας (περίπου 150-
200 λέξεις)
Θα χρησιμοποιήσετε ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου (π.χ. Word της
Microsoft) και θα δημιουργήσετε το άρθρο σας στην επιφάνεια εργασίας του
υπολογιστή σας.
[Θυμηθείτε: Α. Με τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου, γράφουμε,
διορθώνουμε, αντιγράφουμε, μορφοποιούμε και αποθηκεύουμε κείμενα,
εισάγοντας επιπλέον εικόνες, πίνακες, σχέδια, κ.α.. Tο Word έχει πολλές
δυνατότητες ρυθμίσεων του περιβάλλοντος εργασίας και του εγγράφου που
εργαζόμαστε, για να διευκολυνθούμε και να βελτιώσουμε το κείμενό μας.
Εδώ θα βρείτε τις σημαντικότερες λειτουργίες που είναι απαραίτητο να
γνωρίζετε, ώστε να χρησιμοποιείτε με άνεση ένα πρόγραμμα Επεξεργασίας
Κειμένου.
Β. Πώς γράφουμε όμως ένα επιτυχημένο άρθρο ;
• Οργάνωση : Η οργάνωση ενός άρθρου είναι ανάλογη με αυτή ενός
οργανωμένου αποδεικτικού λόγου. Ένα άρθρο δομείται ως εξής
Πρόλογος ή εισαγωγή : εκθέτουμε το θέμα και την προβληματική μας με
σκοπό να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Στη συνέχεια στην
ίδια παράγραφο ή στην επόμενη διατυπώνουμε την κύρια ή κατευθυντήρια
ιδέα που αποτελεί και τη θέση μας για το θέμα
Κύριο μέρος ή ανάπτυξη : Αναπτύσσουμε το αποδεικτικό υλικό,
διασαφηνίζοντας παράλληλα όσες έννοιες χρειάζονται διευκρίνιση. Ως
αποδεικτικό υλικό χρησιμοποιούμε επιχειρήματα (λογικές προτάσεις) και
τεκμήρια (στατιστικά στοιχεία, μαρτυρίες, αποτελέσματα έρευνας,
παραδείγματα, γεγονότα, αυθεντίες, δεδομένα)
Επίλογος ή συμπέρασμα : Παρουσιάζουμε συμπυκνωμένα το κύριο μέρος και
επανεκθέτουμε την αρχική μας θέση.
• Ο τίτλος : Είναι απαραίτητος και πρέπει να τραβά την προσοχή του
αναγνώστη. Πρέπει να είναι σύντομος, πρωτότυπος. Μπορεί να είναι αστείος,
παράξενος ή να αποκαλύπτει απλά το κύριο θέμα του άρθρου. Βάλτε τον
τίτλο αφού τελειώσετε το άρθρο σας. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι
ακόλουθες προδιαγραφές :
› Να συνοψίζει το περιεχόμενο του άρθρου
› Να αναδεικνύει τη σπουδαιότητα του θέματος
› Να είναι ελλειπτικός. Παραλείπονται συνήθως άρθρα, ρήματα και εύκολα
εννοούμενες λέξεις όπως σύνδεσμοι και προθέσεις
› Αν υπάρχει ρήμα βρίσκεται συνήθως στο γ΄πρόσωπο και χρόνο ενεστώτα
(δηλώνει διάρκεια και παραστατικότητα) ή αόριστο (δηλώνει ένα γεγονός
τετελεσμένο)
› Να προτιμάται κυρίως η συγκινησιακή χρήση της γλώσσας : λογοπαίγνια,
οξύμωρα, σχήματα, παρηχήσεις, μεταφορές, υπερβολές, προσωποποιήσεις.
› Χρησιμοποιήστε σημεία στίξης γιατί συνιστούν καίριο σχόλιο που εκφράζει
ανά περίπτωση : θαυμασμό, αποδοκιμασία, απορία, χιούμορ, ειρωνεία,
αμφισβήτηση
• Εικονογράφηση : Πρέπει να εμπλουτίζει το άρθρο, να φωτίζει το
κείμενο που συνοδεύει, να πληροφορεί. Οι φωτογραφίες , οι χάρτες ή οι
πίνακες πρέπει να είναι ξεκάθαροι και να έχουν πάντα μια λεζάντα , η οποία
δεν θα περιγράφει απλά την εικόνα αλλά θα δίνει επιπλέον πληροφορίες και
θα επεξηγεί. [ αναζητήστε φωτογραφίες ή εικόνες
μέσα από τη σύνθετη αναζήτηση της Google Chrome, χρησιμοποιώντας
τις κατάλληλες λέξεις- κλειδιά από τις ρυθμίσεις της μηχανής
αναζήτησης και κυρίως ελεύθερες πνευματικών δικαιωμάτων  [Ασφαλής
Αναζήτηση -δικαιώματα χρήσης] • Προσέξτε το
άρθρο σας να είναι ευανάγνωστο!
Και τι εννοούμε λέγοντας ευανάγνωστο; Ευκρινές, με κατάλληλο μέγεθος
γραμματοσειράς και ικανοποιητικό διάστιχο! Καθώς η ανάγνωση μέσα από
οθόνες απαιτεί επιπρόσθετη προσπάθεια και συγκέντρωση, οφείλετε να
λάβετε σοβαρά υπόψη τον παράγοντα της παρουσίασης των άρθρων σας. Γι’
αυτό, επιλέξτε μία ευκρινή γραμματοσειρά, με μέγεθος 14-15 στο κυρίως
κείμενο, ορίζοντας το διάστιχο 1.5 για τις πιο μεγάλες γραμματοσειρές και 2
για τις μικρότερες. Να προτιμήσετε την πλήρη στοίχιση των παραγράφων,
μιας και το στοιχισμένο κείμενο προσδίδει στο κείμενό σας ξεκάθαρα άκρα
ώστε να είναι πιο ευπαρουσίαστο.
Αν χρησιμοποιήσετε χρώματα επιλέξτε αυτά που δημιουργούν την
απαιτούμενη αντίθεση, διευκολύνοντας την ανάγνωση. Τέλος, μην
παραμελείτε τη σωστή χρήση της γλώσσας! Η ορθή σύνταξη, γραμματική και
ορθογραφία ενός κειμένου είναι εξίσου σημαντική με την εικόνα του.