Λ Ο I B Η

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ

ΑΝΔΡΕΑ Γ. ΚΑΑΟΚ ΑΙΡΙΝ ΟΤ

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

-
ΓΑΥΔΟΣ ΚΑΙ ΓΑΥΔΟΠΟΥΛΑ (1992 1993)*

7V-;

Si
Mm î

ΕΤΑΙΡΙΑ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ 1994
 ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

ΓΑΥΔΟΣ ΚΑΙ ΓΑΥΔΟΠΟΥΛΑ (1992 1993)* -
Στήμντμητού Άνδρέα Καλοκαιρινού
Σχό δυνατό του γέλιο δταν, τυχαία, αχούσε
δτι στη Γαύδο συναντιούνται, κάδε χρόνο,
[εκκεντρικοί] Ηρακλειώτες
γιά νά “γαυγίσουν” τό Αυγουστιάτικο φεγγάρι!

Ό κατάλογος τοπωνυμίων τών άκριτικών νησιών τής Γαύδου καί

τής Γαυδοπούλας καταρτίστηκε μέ την ευκαιρία — καί κατά τή διάρκεια -
δύο περιόδων επιτόπιας ερευνάς, μέ στόχο τή διαχρονική μελέτη τοί
οικοσυστήματος καί τοΰ πολιτισμοί τών συγκεκριμένων περιοχών.
’Αφετηρία τού εγχειρήματος άποτέλεσε ή αρχαιολογική επιφανειακέ
διερεύνηση τής Γαύδου, ή οποία πραγματοποιείται άπό τόν Τομέα

Τήν ευγνωμοσύνη μου εκφράζω στον δάσκαλό μου, κ. Μενέλαο Παρλαμά, πού ανάμεσα σι
πολλά, σπουδαία όλα, μέ μύησε, τήν περίοδο της εφηβείας, ατά τής πολιτιστικής μαι
κληρονομιάς καί στην Ιστορία τής Δυτικής Κρήτης. Πολύτιμη υπήρξε, γιά τή συλλογή τώ'
τοπωνυμίων, ή συμβολή τής αρχαιολόγου Βούλας Δροσινοϋ καί τοΰ αρχιτέκτονα Γιάννι
Χριστοδουλάκου, συνυπεύίυνων τής επιφανειακής ερευνάς καί ιδανικών συντρόφων στή'
περιήγηση τών επώνυμων καί ανώνυμων “τόπων” τής Γαύδου. Ευχαριστώ, επίσης, τό'
άνβρωπολόγο Γιώργο Νικολακάκη, τόν κοινωνιολόγο ’Αριστείδη Τσαντηρόπουλο καί τή'
αρχαιολόγο Γεωργία Μοσχόβη, γιά τή βοήδεια στήν κατάρτιση του τοπωνυμικού αύτοί
καταλόγου; ό όποιος δέ &ά είχε συμπληρωθεί χωρίς τίς ακάματες συμβουλές τού κυρίου Δημήτρι
Καρυδάκη, τά απογεύματα, στά Ποντάκια.
226 ΛΟΙΒΗ

’Αρχαιολογίας καί Ιστορίας τής Τέχνης τοΰ Πανεπιστημίου Κρήτης καί

τήν ΚΕ' Εφορεία Προϊστορικών καί Κλασικών ’Αρχαιοτήτων.
Ή τοπωνυμική ανίχνευση μιας υπό διερεύνηση γεωγραφικής
περιοχής αποτελεί ένα πρώτο, απαραίτητο στάδιο “ανάγνωσης τοΰ χώρου”:
τοΰ τοπίου, τής ίστορίαε, τής κοινωνικής καί οικονομικής δομής, τής
τοπικής του παράδοσης . Είναι γνωστό ότι ή, μέ κάθε μορφή οίκειοποίηση
τοΰ χώρου άπό τόν άνθρωπο συνεπάγεται τόν όνοματισμό του. Επομένως, η
εξοικείωση μέ τήν τοπωνυμία αποτελεί γνωριμία μέ τήν ιθαγενή γνωστική
προσέγγιση: μιά, κατά κάποιο τρόπο, άμεση γεωγραφία ενός τόπου.
Αρχικός, λοιπόν, σκοπός τής συλλογής τών τοπωνυμίων δέν
υπήρξε ή απλή δημοσίευσή τους, δπως έχουν . ’Αλλά, ακριβώς, ή
αποκρυπτογράφηση τών πολύπλευρων καί ουσιαστικών πληροφοριών πού, μέ
βεβαιότητα, θά παρείχε ή τοπωνυμία τής Γαύδου στή συγκεκριμένη έρευνα
γιά τόν εντοπισμό τών μνημείων τοΰ νησιού.
Πραγματικά, μέ εφόδιο δσα ονόματα μπόρεσαν νά συγκεντρωθούν,
αρχικά, άπό τόν χάρτη τής γής καί τή βιβλιογραφία, είχαμε διαμορφώσει,
πρίν ακόμη ξεκινήσει ή επιτόπια εργασία, μιά προκαταρκτική εικόνα τοΰ
νησιού, εικόνα tou, τίς περισσότερες φορές, επαληθεύτηκε.
Ή μεγάλη, όμως, χρησιμότητα τής συστηματικής εξοικείωσής μας
μέ τά ντόπια τοπωνύμια άναδείχτηκε στή διάρκεια τής ίδιας τής ερευνάς.
Είναι γνωστό δτι, στήν Ελλάδα, ή απουσία κτηματολογίου, εθνικού άλλά
καί κοινοτικού, καθιστά πολύ δύσκολη κάθε προσπάθεια μεθοδικής,
αναλυτικότερης άπό τά χαρτογραφικά δεδομένα, κίνησης καί καταγραφής
στόν χώρο, κυρίως τόν άγροτικό. Χωρίς τή βοήθεια τών τοπωνυμίων, κάθε
τέτοια προσπάθεια θά ήταν άδύνατη ένα τυχαίο βάδισμα, στά τυφλά.
Ή συλλογή τών τοπωνυμίων στηρίχτηκε σέ προφορικές, κυρίως,
άλλά καί γραπτές πηγές. Ή προφορική άναζήτηση καί καταγραφή τών
τοπωνυμίων, στή Γαύδο, δέν είναι εύκολη υπόθεση" τό νησί έχει χάσει τό
μεγαλύτερο μέρος τοΰ πληθυσμού του, στερείται άγροφυλάκων καί είναι,
πλέον, λιγοστοί οί άνθρωποι πού έχουν εποπτεία καί καλή γνώση τοΰ

Ή “φιλολογιχ ή ί*χνευβτ]η αποτελεί, λογικά, μιά δεύτερη, αναγκαία καί πλούσια σι

πληροφορίες προσέγγιση τού μελετούμενου χώρου.
2
Με τή μορφή πού έχει, ό κατάλογος καταρτίστηκε μέ προτροπή τών συντακτών τοΰ υπό
δημοσίευση τοπωνυμικού άτλαντα τής Κρήτης (Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών).
Ευχαριστώ τόν Νίκο Γιανναδάκη, "Έφορο τής Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου,
γιά τή σκέψη νά δημοσιευτεί αυτούσιος ό κατάλογος εδώ, προκειμένου νά διατηρήσει τήν ενότητά
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : Ανίχνευση τοπωνυμίων των νηοιάν Γαϋίος χαί Γαυίοπούλα 227

χώρου. Είναι, άπό τήν άλλη μεριά, γνωστός, ό αποσπασματικός καί συχνά
παραπλανητικός χαρακτήρας τής επίσημης γραπτής παράδοσης των
ονομάτων τόπων.
Ό κατάλογος αυτός τών γαυδιώτικων τοπωνυμίων δέ μπορεί νά
θεωρηθεί πλήρης: περιέχει μέν τό σύνολο τών γνωστών μακροτοπικών
ονομάτων. Λείπουν, δμως, ακόμη, πολλά ονόματα μικροτόπων, άπό εκείνα
μέ τά όποια οί άνθρωποι υποδιαιρούν, σχεδόν στό άπειρο, τόν κάθε
έπ ιμέρους χώρο. Τό γεγονός εξάλλου ότι συντάσσεται άπό άρχα ιολόγο, καί
όχι γλωσσολόγο ή φιλόλογο, τόν στερεί τής ειδικής εκείνης γνώσης καί
ισχύουσας μεθοδολογίας πού άπαιτοΰνται γιά τήν ετυμολογία τών
ονομάτων καί τήν ταξινόμηση τών θέσεων. Δημοσιεύεται, παρόλα αυτά, ενα
πρωτογενές υλικό, τό οποίο μπορεί νά χρησιμοποιηθεί σάν τέτοιο σέ
μελλοντικές προσεγγίσεις τών υπό μελέτη χώρων.
Προτάσσεται, στήν παρουσίαση, αλφαβητικός κατάλογος τού
συνόλου τών 181, γνωστών σέ μάς, γαυδιώτικων ονομάτων τόπων. Τό κάθε
όνομα συνοδεύεται άπό τό σύνολο τών σημαινόμενων “τόπων”, καί, όπου
χρειάζεται, άπό τήν άκριβέστερη γεωγραφική του θέση. Σημειώνεται,
τέλος, μέ πλάγια, ή/οί πηγή/ές τής πληροφορίας καί, όταν μάς είναι
γνωστή, ή πρωιμότερη βιβλιογραφική άναφορά τοϋ τοπωνυμίου.
Ακολουθεί μιά προσπάθεια ονοματικής καί, κατόπιν,
τοπογραφικής ταξινόμησης τών τοπωνυμίων, μέ σκοπό νά φανεί τί άρχικά
δηλώνει καί ποΰ παραπέμπει σήμερα τό κάθε όνομα . Ή κατάταξη
γίνεται, καί εδώ, άλφαβητικά ενώ έμφαση δίδεται στις έπ ιμέρους σημασίες
τοΰ τοπωνυμίου, άνάλογα μέ τήν κατηγορία, στήν οποία αυτό εντάσσεται.
Οί σύντομες τελικές παρατηρήσεις άφοροΰν τόσο στή συνολική
εικόνα τών συγκεκριμένων τοπωνυμίων όσο καί στήν ποιοτική καί ποσοτική
σύσταση τής κάθε κατηγορίας.
Γιά τόν χαρακτηρισμό τών τοπωνυμίων τηρούνται, όσο είναι
δυνατόν, οί παρακάτω συμβάσεις/διακρίσεις:

Τά κριτήρια γιά τόν χαρακτηρισμό καί τήν κατάταξη μιας γεωγραφικής περιοχής, επομένως καί
ενός τοπωνυμίου, είναι πολλά: παραπέμπουν, όπως είναι γνωστό, τόσο σέ γεωγραφικά

— — —
χαρακτηριστικά (όπως τό κλίμα, οί γαιοσχηματισμοί, τό είαφος, ή χλωρίία, ή πανδα...) όσο καί

—
σέ ιστορικά ίιακριτικά (κοινωνικά όπως ή γλώσσα οικονομικά όπως οί μορφές κυριότητας
καί χρήσης τής γής μυθολογικά κ.λπ....). Ή ίική μας κατάταξη, χωρίς νά ακολουθεί
επακριβώς κάποια άπό τίς ποικίλες ίσχύουσες τοπωνυμικές κατατάξεις, τείνει νά όίηγηθεί άπό
τά δια τά τοπωνύμια, σέ μιά, κατά τό ίυνατόν, λογική κατηγοριοποίηση.
228 ΛΟΙΒΗ

— Τοπούεσιχ (lieu
όνομα καί συχνά
- dit): θέση στην ύπαιθρο, μέ τοπικό, παραδοσιακό
περιορισμένη
έκταση, οπότε παραπέμπει σέ ενα

——
μικρότοπο.
Περιοχή: γεωγραφική έκταση, συνήθως, ευρύτερη από τήν τοποθεσία.
Μετόχι: Στή Γαύδο/ μεμονωμένη αγροικία ή συστάδα γειτονικών
αγροικιών μιας συγγενειακής ομάδας, οπότε ό όρος είναι ταυτόσημος τού
οικισμού. Ό συνηθέστερος τρόπος κατοίκησης στό νησί. Τά

—
εκκλησιαστικά μετόχια δηλώνονται σάν τέτοια.
Οικισμός: Συνοικισμός, τίς περισσότερες φορές, διαμορφωμένος στή

—
Γαύδο άπό αραιά εγκατεστημένα οικογενειακά μετόχια.
Τά χωριά δηλώνονται σάν τέτοια.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ : Πηγή πληροφορίας

Πρφ : Προφορική μαρτυρία
Χρτ : Χάρτης γης (1 : 5000)
Βλγρ : Βιβλιογραφική μαρτυρία
Συμ6 : Σύμβολα฀
Σημεία τού όρίςοντα
B, N, Α, Δ καί τά σύνθετά τους (ΒΑ, ΒΔ ...)
Χαρακτηρισμός τοπωνυμίου
ΑΡΧ : ’Αρχαίο
ΜΘΛ : Μυθολογικό
ΜΝΜ : Μνημεία (αρχαιολογικά, ιστορικά...)
ΞΝΚ : Ξενικό

I. ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

Άβγάζο: "Ορμος Βλγρ (Τωμαόάκης 1930)

Άβλήμονες [οί]: Τοποθεσία, Κλιτύς (Βατσιανά) Πρφ
Άβορατές: Τοποθεσία (Βατσιανά) ΠρφΣυμβ
Άγια Τριάδα: Εκκλησία, Κοιμητήριο, Εκκλησιαστικό μετόχι (Καστρί)
ΠρφΧρτ
"Αγιοι Πάντες: Εκκλησία (Άμπελος) ΠρφΧρτ
Άγιοι Πατέρες: Εκκλησία (Α ακτή) ΠρφΧρτ
Άγιοι Πατέρες: 'Ύψωμα (Άμπελος) ΠρφΧρτ
Άγιος Αντώνιος: Εκκλησία, Σπήλαιο ΠρφΧρτ
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : 'Ανίχνευση τοπωνυμίων των νησιών Γαύδος καί Γαυδοπούλα 229

Άγιος Γεώργιος [Κεδρές]: Εκκλησία, Πηγή, Ρέμα, Εκκλησιαστικό

μετόχι ΠρφΧρτ
Άγιος Γεώργιος [Κορφιάτης]: Εκκλησία, Πηγή, Εκκλησιαστικό μετόχι
ΠρφΧρτΒλγρ (Monanni 1622; Basilicata
1630)
Άγιος Ιωάννης: Εκκλησία, Λόφος, "Ορμος, Ακρωτήριο, Εκκλησιαστικό
μετόχι ΠρφΧρτΒλγρ (Monanni 1622; Boschini 1651;
Καλομενόπ οολος 1894)
Άγιος Νεκτάριος: Εκκλησία (Καραβές) Πρφ
Άγιος Ν ικήτας + Τίμιος Σταυρός: Εκκλησία (Λιβανές) Πρφ
Άγιος Νικόλαος: Εκκλησία (Μετόχια) ΠρφΧρτ
Άγιος Παντελεήμων: Εκκλησία, "Υψωμα (Καστρί) ΠρφΧρτ
Άγιος Παύλος: Εκκλησία, Πηγή, Ρέμα, Εκκλησιαστικό μετόχι
ΠρφΧρτ
Άγιος Χαράλαμπος: Εκκλησία, Κοιμητήριο, Κορυφή, Εκκλησιαστικό
μετόχι (Βατσιανά) ΠρφΧρτ
Άη-Στράτιος: Μετόχι Πρφ
Άλεξαδιανά: Μετόχι Πρφ
Άλμυρίδα: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Αλυκές: Αλυκές (Τρυπητή) ΠρφΧρτΒλγρ (Monanni 1622; Boschini
1651)
Αλυκή: Τοποθεσία, Μετόχι (Βατσιανά) Πρφ
Άλυκοπουλα: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα) Πρφ
Άμμοΰτσες: Τοποθεσία, Αμμώδης παράκτια έκταση (Σαρακήνικο) Πρφ
Αμπέλι [στ']: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Άμπελος: Χωριό, Κορυφή (312 μ.) ΠρφΧρτΒλγρ (Pococke 1743,
Poucfueoille 1825: Ντχλάμπελως ' Σταοράχης 1890, άπογρ
1881: Άμπελος)
Ανεμόμυλος: Ανεμόμυλοι, Κορυφές (152 καί 164 μ.) ΠρφΧρτ
Άνωγειά (η): Σπήλαιο (Καστρί) ΠρφΒλγρ (Πλατάχης 1975)
Άντρεδιανά ή Ντρεδιανά: Μετόχι ΠρφΒλγρ (Σταυράχης 1890, άπογρ
1881)
Άπηγανέδες: Κοιλάδα (Σαρακήνικο) Βλγρ (Τσίβης 1967)
Άμδοΰνε Σπήλαιο (Γαυδοπούλα) Πρφ
Άσβεστωτό: Μετόχι Πρφ
Άσπες ή Άσπα: Απόκρημνη Δ ακτή τοΰ νησιού ΠρφΧρτ
Αύλόχια: Τοποθεσία, χαμηλή κλιτυς (Άμπελος) Πρφ
230 ΛΟΙΒΗ

Βαθύ Σελλί: Διάσελλο, Τοποθεσία (Καστρί) Βλγρ (Μπιχογιαννάχης

1981)
Βάρδια: Βουνό, Κορυφή (361 μ.) (ΝΔ Καστριοϋ) ΠρφΧρτ
Βαρελακιοΰ Τά Μετόχια [στοϋ]: Μετόχι (Κόρφος) Πρφ
Βαριά: 'Ύψωμα (73 μ.) (’฀ κρωτήριο Τσοΰνος) ΠρφΧρτ
Βατσιανά: Χωριό ΠρφΧρτΒλγρ (Σταυράχης 1890, ίπογμ 1881)
Βιολίανά: Μετόχι Πρφ
Βλάχου [τοΰ]: Μετόχι Πρφ ■

Βλυχάδια [τά]: Τοποθεσία (Ρέμα 'Αγίου Παύλου) Πρφ

Βόλακας ή Πατεροβόλακας: Βράχος, "Υφαλος4 ("Αγιοι Πατέρες)
ΠρφΒλγρ (Boschini 1651: Volaca)
Βουβάκια: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Βρόντηδες: Περιοχή, Μετόχι (ΒΔ άκρο) ΠρφΧρτ
Βρυσάλι: Τοποθεσία, Πηγή ('Άγιος Γεώργιος, Κόρφος) ΠρφΣυμβ
Γαϊδουρονήσε Βραχονησίδα (δρμος Λαυρακάς) ΠρφΧρτ
Γαλανά: Μετόχι ΠρφΒλγρ (Σταυράχης 1890, απογμ 1881)
Γαύδος 5: Νησί ΠρφΧρτ (Coronelli 1696)
Κορυφή (360 μ.) ΧρτΒλγρ (Spratt 1865)

Ευδιάκριτος ατούς χάρτες των Boschini καί Coronelli ’Από τά μέσα κυρίως του 16ου αιώνα, ή
Γαύδος καί ή Γαυδοπούλα περιλαμβάνονται σταθερά στις χαρτογραφήσεις τής Μεσογείου, τού
Αιγαίου καί τής Κρήτης [βλ. Σφυρόερας, ’Α δρομέα, ’Ασδραχάς (1985), αντίστοιχα: πορτολάνος
2, τού 156Γ πορτολάνος 3, τού 1664' χάρτης 28, τού 1537). Μερικοί χάρτες αντιγράφουν
ανεξέλεγκτα τά γαυδιώτικα τοπωνύμια από άλλους. Συχνές είναι εξάλλου οί παρανοήσεις τόσο
στήν καταγραφή των τοπωνυμίων, όσο καί στήν δια τή γεωγραφική θέση καί τό όνομα τής
Γαύδου: σέ πρώιμους χάρτες, γιά παράδειγμα, τά νησί τοποθετείται στόν κόλπο τής Μεσαράς
(ό.π., χάρτης 71, τού 1584), άλλοτε φέρει τό όνομα Παξιμάδι, όπως ή νησίδα στόν ομώνυμο κόλπο
(ό.π., χάρτης 656, τοΰ 1590) κ.λπ. ’Αποκλειστικό χάρτη τής Γαύδου συναντήσαμε, ώς τώρα,
μόνον ενα, πού, όμως, δέν είναι έργο χαρτογράφου (Monanni 1622).
5
Ή Ελληνιστική Καύδος (Halbherr F., "Epigraphical Researches in Gortyna", A]A l, 1897,
- -
σελ. 232 234, no 37. Guarducci J. C, Inscripliones Creticae 11, 1939, σελ. 90 91. Δαβάρας K.,
-
“Έπιγραφαί έκ Κρήτης II”, ΑΔ 18, 1963, σελ. 141 152), Καύδα, Καυδώ. Ή Ρωμαϊκή
Κλαύδος, Κλαύδα, Κλαύδη, Κλαυδία (Πτολεμαίος III, 15). Τό Ένετικό Γόζον ή Γκότσο δι
Κάνδια (Gozzo/Gozo/Ghozo di Candia/Gozo olim Candia)' στόν Boschini, "Isola de
Gozzi di Candia". Ή Τουρκική Μπουγάδοζ (Σταυρινδης Ν., “Συμβολή εις τήν Ιστορίαν των
Σφακίων”, ΚρητΧρον 9, 1955, σελ. 291). Κατά τόν Καλλίνικο, ή ομηρική Ώγυγία. Στή
ντοπιολαλιά, τό Γαύδος είναι ήχοποιημένη λέξη (“επειδή οί άνθρωποι γαυγίζουν”, μέ τήν έννοια
τού “μιλούν πολύ δυνατά καί γρήγορα”).
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : 'Ανίχνευση τοπωνυμίων των νησιών Γαύδος καί Γαυδοπούλα 231

Γαυδοπούλα β: Νησίδα ΠρφΧρτΒλγρ (Gavdo Poulo, στον Spratt 1865)

Γλώσσα: ’Ακρωτήριο (Κεφαλή) Βλγρ (Monanni 1622, Boschini 1651)
Δεληγιαννά: Μετόχι / ’Αγροικία Πρφ
Δίτρυπο: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Διχοσκέλη: "Ορμος (Δ "Ορμου Ποταμού) Χρτ
Εικονοστάσι [στό]: Εικονοστάσι Πρφ
Έληά [στήν]: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Ελληνικά: Τοποθεσία (Βατσιανά) ΠρφΒλγρ (De Sanctis 1901)
Ελληνικά: Τοποθεσία (Κεδρές) Πρφ ή (Πρασονήσια) Βλγρ (De Sanctis
1901)
Έρικιές ή Έρικιά: Τοποθεσία (Κεδρές;) ΠρφΒλγρ (Τσί6ης 1967)
Κάβος Λακκουδιοΰ: Ακρωτήριο (ΒΑ Τρυπητής) Χρτ
Κάβος Τσαργουλιό: ’Ακρωτήριο (Α άκρο Σαρακήνικου) ΠρφΧρτ
Καγιαμπή ό Σπήλιος [τού]: Σπήλαιο, Μετόχι Βλγρ (Μπ ιχογιαννάχης
1981)
Καημένη Κατούνα: Τοποθεσία (Σαρακήνικο) Πρφ
Κακή Βίγλα: "Υψωμα, Τοποθεσία Βλγρ (Monanni 1622: Maleguardia,
7
Kakjivighla ; Boschini 1651: Cachivigla)
Κακό Σπαθί 8: Περιοχή, βραχώδες πέρασμα (Άσπες) ΠρφΒλγρ (Boschini
1651)
Καλαντινή: Βράχος - Προσάραγμα (Γαυδοπούλα) Πρφ
Καλιτσοβόλακας: Βράχος, Κορυφογραμμή ΒλγρΣυμζ (Μπ ιχογιαννάχης
1981 9)
Καλύβι [στό]: Τοποθεσία (ΒΔ Καστριοΰ) Πρφ
Καλυψώς τό Σπήλιο [τής]: Τεχνητό Σπήλαιο ΠρφΒλγρ (Πλατάχης 1975)
Καμαρέλλα: ’Ακρωτήριο, Σπήλαιο (Τρυπητή) Βλγρ (Monanni 1622,
Boschini 1651, Πλατάχης 1975)
Καπαφή: Κλιτύς (Βατσιανά - Κόρφος) Χρτ
Καραβές: Λιμάνι/Έπίνειο, Οικισμός ΠρφΧρτΒλγρ (Levi 1927)

6
Κλαυδοπούλα, Άντίγοζον, Γαυδόπουλον. Ίσως ή αρχαία Όφιούσα (Πλίνιος, Φυα. Ίστ. IV
«λ. 12,61).
Μάλλον τό μετέπειτα Καστρί (6λ·, παρακάτω, σημ. 10).
Ίσως παραφδορά τού Kavo Spathi (βλ. Spratt, 1865).

"Οπου άναφερεται σάν χωριστό τοπωνύμιο, τοποθετείται, όμως, στήν περιοχή μεταξύ Καραβι
καί Κόρφου, όπως ό Βόλακας ή Πατεροβόλακας.
232 ΛΟΙΒΗ

Καραδιανά: Μετόχι Πρφ

Καράνης: Τοποθεσία; (Βατσιανά) Συμζ
Καργιακοΰρι: Μετόχι Πρφ
Καρνιάι [στοΰ]: Μετόχι, Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Καρυδ ιανά: Μετόχι Πρφ
ιο:
Καστρί Χωριό, Πρωτεύουσα ΠρφΧρτΒλγρ (Spratt 1865; Σταυράκης
1890, άπογρ 1881)
Κεδρές ή Κερδές: Λόφος, Δάσος, Ρεματιά ΠρφΧρτΒλγρ
Κερδάκι: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα) Πρφ
Κεφάλα: Βουνό, Κορυφή (754 μ.) ΠρφΧρτ
Κεφαλή [τής Γαύδου] ή Χώρα: ’Ακρωτήριο (ΒΔ άκρο) ΠρφΧρτΒλγρ
(Boschini 1651: Chefali)
Κεφαλή: "Υψωμα (Γαυδοπούλα) ΠρφΧρτ
Κεφάλι τοΰ Φιδιού Τοποθεσία (Δ Καστριοΰ) Πρφ
Κισσός [στόν]: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα) Πρφ
Κλειμούσαινα ή Κλημούσαινα: "Υψωμα (Καραβές) Πρφ
Κόκκινος Λάκκος: Τοποθεσία (Μετόχια) ΠρφΣυμβ
Κολεριανά: Μετόχι Πρφ
Κοπανέλλος: Μετόχι ΠρφΧρτ
Κόρφος: "Ορμός, Λόφος, Ρέμα, Περιοχή ΠρφΧρτΒλγρ (Spratt 1865:
Korphi)
Κουτρί: Μετόχι Βλγρ (Καλομενόπουλος 1894)
Λάκκοι: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Λακκούδια: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Λάσπες: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Λαυρακάς ή Λαβρακάς: "Ορμος, Ρέμα ΠρφΧρτΒλγρ (Καλομενόπουλος
1894)
Λαύριο: Μεταλλείο (Σαρακήνικο) Πρφ
Λιβανές: Μετόχι, Τοποθεσία (Καστρί) Πρφ
Λιμνοί (οί): Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Λουκούφα: Ρέμα Χρτ
Λουριά [στά]: Τοποθεσία, Κλιτύς ('Αλυκή) Πρφ
Λουρίδες: Τοποθεσία, Κλιτύς ('Αλυκή) Συμ6
Λύδια [στά]: Κορυφή, Μετόχι, Τοποθεσία (Άντρεδιανά) ΠρφΧρτ

*°Στόν χάρτη του Boechini, τό Καστρί τοποθετείται στό ΝΑ άκρο τοΰ νησιού, κοντά στίς
'Αλυκές ενώ, στή σημερινή θέση τοΰ οικισμού σημειώνεται “Κακή Βίγλα”.
 ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : 'Ανίχνευση τοπωνυμίων των νησιών Γαϋίος χαί Γαυβοποϋλα 23Î

Μανιέρο: Μετόχι Πρφ

Μανουλ ιό: Τοποθεσία (Βατσιανά) Πρφ
Μρφεδιανά: Μετόχι Βλγρ (Άπογραφη 1900)
Μάρμαρα ή Μάρμαρο: Τοποθεσία (Σαρακήνικο) ΠρφΒλγρ (Σπανάχης
1989)
Μεσοσφήνια: Περιοχή ('Αλυκή) Συμ6
Μετόχια: Οικισμός ΠρφΧρτΣομβΒλγρ (Σταοράχης 1890, άπογρ 1881)
Μπαρδάρη [στοΰ]: Ρέμα (Ποντάκια) Χρτ
Μπικογλυφάδα: Σπήλαιο, Τοποθεσία Βλγρ (Πλατάχης 1975)
Μύλος: Μύλος, Τοποθεσία (Ν Καστριοΰ) ΠρφΧρτ
Νεβελί [στό]: Τοποθεσία (Αμπελος) Πρφ
Ν ικολό: Τοποθεσία; (Βατσιανά) Συμζ
Ξεκοφτό: Μετόχι Πρφ
Ξενάκη: Οικισμός ΠρφΒλγρ (Σταοράχης 1890, άπογρ 1881)
"Ορμος Ποταμός: "Ορμος, Ποταμός, Περιοχή ΠρφΒλγρΣυμβΧρτ
(Boschini 1651)
Παναγία: Εκκλησία, Εκκλησιαστικό μετόχι ΠρφΧρτΒλγρ (Spratt 1865;
Λαμπρινάχης 1890)
Παπούρα ή Παποΰρες: Λόφος (Τρυπητή) ΠρφΧρτ
Πατεροβόλακας ή Βόλακας: Βράχος, "Υφαλος ("Αγιοι Πατέρες)
ΒλγρΣυμζ (Μπιχογιαννάχης 1981)
Πατητήρια ή Χάντακας: Σπήλαιο (Αμπελος) ΠρφΒλγρ (Πλατάχης
1975)
Πελαγοδρόμος: Θαλάσσια περιοχή; (Α Αγίου Ιωάννη) Βλγρ (Boschini
1651 11 , Τωμαδάχης 1930)
Πελάκι Τραγανό: Περιοχή Χρτ
Περιχείλα: Κορυφογραμμή, Μετόχι ΠρφΧρτ
Περοντολάκκος ή Γεροντολάκκος: Τοποθεσία Συμ6
Πευκιά: Βουνό, Κορυφή (314 μ.) Χρτ
Ποδαρέ: Ακρωτήρι Βλγρ (Λαμπρινάχης 1890)
Πολιτεία: Περιοχή (Λαυρακάς - Κώρζς)ΠρφΒλγρ
Ποντάκια: "Υψωμα ΠρφΧρτ
Ποταμιά: Τοποθεσία Πρφ

Στον χάρτη σημειώνεται “Pelagodromo”, στη θαλάσσια περιοχή A του 'Αγίου Ιωάννη, ΐ
'
Τωμαόάκης συμπεριλαμβάνει τό όνομα αυτό στόν τοπωνυμικό του κατάλογο. Είναι ώστόσι
πιθανότερο ό όρος νά άναφέρεται σέ γενικότερη ναυτική μέτρηση ή ενδειξη πλεύσης. Εύχαριστί
τη Χρύσα Μαλτέζου γιά την πληροφορία αυτή.
234 ΛΟΙΒΗ

Ποταμός: Τοποθεσία ("Ορμος, Ποταμός) ΠρφΧρτΣυμζΒλ γρ (Spratt 1865)

Πούντας Κεφαλάκι [ή Άκρο]: Ακρωτήριο (Α Τρυπητής) Χρτ
Πρασές: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα) Πρφ
Πρασονήσια 12 : Βραχονησίδες ("Ορμος Λαυρακάς) ΠρφΧρτΒλγρ (De
Sanctis, 1901)
Προφήτης Ήλιας: Έκκ/ησία, Εκκλησιαστικό μετόχι (Ξενάκι) ΠρφΧρτ
Πύργος: Περιοχή, ΆρχαΓος πύργος ΠρφΧρτΒλγρ (Monanni 1622)
Ρουσιά: Τοποθεσία (Βατσιανά) Συμ£
Ρουσίδια: Τοπο-δεσία (Άγιος Γεώργιος Κόρφος) Συμ£
Ρουσίδ ια-Πάπουρο: Τοποθεσία (Παναγία) Συμ£
Ρουστολάκκοι: Τοποθεσία (Άμπελος) ΠρφΧρτ
Σαπουνάς: 'Ύψωμα (Τρυπητή) ΠρφΧρτ
Σαρακήνικο: "Ορμος, Ρέμα, Οικισμός ΠρφΧρτΒλγρ (Basilicata 1630)
Σαρακήνικος ποταμός: Ποταμός ΠρφΧρτΒλγρ
Σαρακηνοΰ σπήλιος [τού]: Σπήλαιο (Άμπελος) Βλγρ (Πλατάχης 1975)
Σγουδιανά: Μετόχι (Κόρφος) Πρφ
Σιόπατα: Μετόχι, Λόφος ΠρφΧρτ
Σκαλάκια [στά]: Τοποθεσία, Διάβαση (Ρέμα 'Αγίου Παύλου πρός
/Άμπελο) Πρφ
Σκολειό [στό]: Περιοχή σχολείου (Καστρί) Πρφ
Σκλαβάνου Σώχωρο: Τοποθεσία (Βατσιανά) Συμ£
Σπα·δί 13: Τοποθεσία, 'Ύψωμα (Φάρος) Βλγρ (Καλομενόπουλος 1894)
Σπηλιά [στή]: Ανώνυμο Σπήλαιο (Κολεριανά) Πρφ
Σπηλιά [στή]: Ανώνυμο Σπήλαιο (Φωκιά) Πρφ
Σπηλιά [στή]: Ανώνυμο Σπήλαιο (Κόρφος) Πρφ
Σπίτια Παπαδιάς: 'Ύψωμα (μεταξύ Καραβέ καί Κόρφου) ΠρφΧρτ
Τίμιος Σταυρός [+Άγιος Νικήτας]: Εκκλησία (Λιβανές, κοντά στά
Γαλανά) Πρφ
Τουρκαύλακο: 'Ορμίσκος (αυλάκι), Ακρωτήριο; ΠρφΧρτ

12
Σί νησάκι πού ονομάζεται Πρασόνησο τοποθετεί ό Basilicata τήν αρχαία πόλη Ιατρός
[Ιατρών;] ενώ, στον χάρτη τού CoroneUi, ομώνυμο μικρό νησί, μάλλον τό Κιο με τό
προηγούμενο, τοποθετείτο t απέναντι από τό Καλό Χωριό Μεραμπέλλου (6λ. Σ. Σπανάκης,
Μνημεία τής Κρητικής Ιστορίας V, Ηράκλειο, 1969, αελ. 50 καί σημ. 1).
13
Ίσως ταυτόσημο μέ τό “Κακό Σπαθί”.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : Ά νίχνίυση τοπωνυμίων των νησιών Γαύδος καί Γαυδοποΰλα 23ί

Τουρκοστάσε ’Ακρωτήριο, 'Ορμίσκος; Βλγρ (Monanni 1622; Boschini

14
1651 )
Τραγανό ή Τραγανού: Μετόχι ΠρφΣιψ.6
Τροΰλι ή Τρουλί: Κορυφή (367 μ.), Σπήλαιο (Άμπελος) ΠρφΧρτΒλγρ
(Πλατάχης 1975)
Τρούλια: Κορυφή (92 μ.) (Σαπουνάς) ΠρφΧρτ
Τροχαλιαρέ: Μετόχι Πρφ
Τρυπητή: Άκροηήριο, Κόλπος ΠρφΧρτΒλγρ
Τρυπητό ή Τρυπητά: "Υψωμα (Ποταμός) ΠρφΧρτ
Τσιλιμπουρδής: "Υψωμα, Κορυφή (238 μ.) (Βατσιανά) Χρτ
Τσιρμιρή: Μετόχι, Λόφος ΠρφΧρτ
Τσιχλογιάννης: Μετόχι / ’Αγροικία Πρφ
Τσοϋνος: Άκροηήριο ΠρφΧρτΒλγρ (Boschini 1651)
Φανάρι: " Υψοίμα, Κορυφή (368 μ.) ΠρφΧρτΒλγρ
Φάρος: Φάρος (Φανάρι) ΠρφΧρτΒλγρ
Φαφούτη τό Μετόχι [τού]: Μετόχι Πρφ
Φραγκιαδανά ή Φραγκαδιανά: Μετόχι ΠρφΒλγρ (Σταυράχης 1890, άπογρ
1881)
Φράχτης: Τοποθεσία, Φράχτης (Βατσιανά) Πρφ
Φωκιά: Τοποθεσία, ’Ακτή βραχώδης (Δ Σαρακήνικου) ΠρφΣυμ6Βλγρ
(Boschini 1651)
Φωκιά ή Φώκιες: Άκροηήριο (Ν Κόρφου) Βλγρ (Monanni 1622; Boschini
1651)
Φωκόσπηλιος: Σπήλαιο (βραχώδης ακτή Φώκιας) Πρφ
Χαμουριό: Μετόχι Πρφ
Χειμαδιώ: Περιοχή, Χειμαδιό Συμ6
Χιονάς: Μετόχι Πρφ
Χριστός: Εκκλησία, Εκκλησιαστικό μετόχι ΠρφΧρτΒλγρ (De Sanctis
1901: Σωτήρας)
Χώνος [στόν]: Τοποθεσία, Καταβόθρα Βλγρ (De Sanctis, 1901)
Χώρα ή Κεφαλή [τής Γαύδου]: Άκροηήριο (ΒΔ άκρο) ΠρφΒλγρ (Levi
1927: Chora)
Χάντακας ή Πατητήρια: Σπήλαιο (Άμπελος) Βλγρ (Πλατάχης 1975)

Στόν χάρτη, τό Τουρκοστάσι τοποθετείται στή θέση του σημερινού Τουρκαύλακου.

236 ΛΟΙΒΗ

II. ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

A. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ (53%)
1. Γεωμορφολογικά (27,2%)
Άβλήμονες: Κλιτύς, Τοποθεσία
Αύλόχια: Χαμηλή κλιτ฀ ζ, Τοποθεσία
Άνωγειά (ή): Σπήλαιο
’Αρθούν ι: Σπήλαιο (Γαυδοπούλα)
Άσπες ή Άσπα: ’Απόκρημνη Δ ακτή τοΰ νησιού
Βαθύ Σελλί: Διάσελλο
Βάρδ ια: Βουνό, Κορυφή
Βαριά: "Υψωμα
Βόλακας ή Πατεροβόλακας: Βράχος, "Υφαλος (βόλακας = ογκόλιθος) 15
Γλώσσα: ’Ακρωτήριο
Δίτρυπο: Τοποθεσία
Διχοσκέλη: "Ορμος
Κάβος Λακκουδιοϋ: ’Ακρωτήριο
Κακή Βίγλα: "Υψωμα
Κακό Σπαθί: Βραχώδες ναυτικό πέρασμα
Καλαντινή: Βράχος, Προσάραγμα (Γαυδοπούλα)
Καλιτσοβόλακας: Βράχος, Κορυφογραμμή
Καμαρέλλα: Τοποθεσία, Φαράγγι ΞΝΚ
Κεφάλα: Βουνό, Κορυφή
Κεφαλή [τής Γαύδου] ή Χώρα: ’Ακρωτήριο
Κεφαλή: "Υψωμα (Γαυδοπούλα)
Κόρφος: "Ορμος, Λόφος, Περιοχή
Κουτρί: Μετόχι
Λάκκο c Τοποθεσία
Λακκούδια: Τοποθεσία
Λουριά [στά]: Τοποθεσία, Κλιτύς
Λουρίδες: Τοποθεσία, Κλιτύς
Μεσοσφήνια: Περιοχή
Ξεκοφτό: Μετόχι
Παπούρα ή Παποϋρες: Λόφος
Περιχείλα: Κορυφογραμμή, Μετόχι
Περοντολάκκος ή Γεροντολάκκος: Τοποθεσία

Άποστολάκης (1967), οελ. 13.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : 'Ανίχνευση τοπωνυμίαν τύν νησιών Γαύδος καί Γαυίοπούλα 237

Ποδαρέ: ’Ακρωτήριο
Πούντας Κεφαλάκι [ή Άκρο]: ’Ακρωτήριο ΞΝΚ
Σιόπατα: Μετόχι, Λόφος
Σκαλάκια [ατά]: Τοποθεσία, Διάβαση
Σπαθί: "Υψωμα, Τοποθεσία
Σπηλιά [στή]: ’Ανώνυμο Σπήλαιο (Κολεριανά)
Σπηλιά [στή]: ’Ανώνυμο Σπήλαιο (Φωκιά)
Σπηλιά [στή]: ’Ανώνυμο Σπήλαιο (Κόρφος)
Τροχαλιαρέ: Μετόχι
Τροΰλι ή Τρουλί: Κορυφή (367 μ), Σπήλαιο
Τρούλια: Κορυφή (92 μ)
Τρυπητή: ’Ακροατήριο, Κόλπος
Τρυπητό ή Τρυπητά: "Υψωμα
Τσοΰνος: ’Ακροατήριο
Φανάρι: "Υψοαμα, Κορυφή
Χαμουριό: Μετόχι
Χώνος: Καταβόθρα

2. Εδάφους (3,5%)
Άμμοΰτσες: ’Αμμώδης παράλια έκταση
Κόκκινος Λάκκος: Τοποθεσία
Ρουσιά: Τοποθεσία ΞΝΚ
Ρουσίδια: Τοποθεσία ΞΝΚ
Ρουσίδια - Πάπουρο: Τοποθεσία ΞΝΚ
Ρουστολάκκοι: Τοποθεσία ΞΝΚ

3. Χλωοίδαο 16 (7,2%)
Άβορατές: Τοποθεσία (< άβόρατος)
Άλμυρίδα: Τοποθεσία
’Αμπέλι [στ']: Τοποθεσία
Άμπελος: Χωριό, Κορυφή ΑΡΧ
Άπηγανεδες: Κοιλάδα (< απήγανος)
Έληά [στήν]: Τοποθεσία
Έρικιές: Τοποθεσία
Κεδρές ή Κερδές: Λόφος (κλιτός), Δάσος, Ρεματιά

16
Ή “Φ฀ ώνυμα”, “Ζωώνυμα”, “Ύΐρώνυμα”, “'Αγών υμα”, “Κυρώνυμα” χ. λ*~
238 ΛΟΙΒΗ

Κερδάκι: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα)

Κισσός [στον]: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα)
Πευκιά: Βουνό, Κορυφή
Πρασές: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα)
Πρασονήσια: Βραχονησίδες
/
4. Πανίδας (2%)
Γαϊδουρονήσι: Βραχονησίδα
Φωκιά: ’Ακτή
Φωκιά ή Φώκιες: ’Ακρωτήριο
Φωκόσπηλιος: Σπήλαιο

5. Νερού (4,5%)
Βλυχάδια [τά]: Τοποθεσία
Βρυσάλι: Πηγή, Τοποθεσία
Λάσπες: Τοπο-δεσία
Λιμνοί (οί): Τοποθεσία
Μπικογλυφάδα (ή): Σπήλαιο
"Ορμος Ποταμός: "Ορμος, Ποταμός
Ποταμιά: Περιοχή
Ποταμός: Τοποθεσία
6. Θάλασσας (0,5%)
Πελαγοδρόμος: Θαλάσσια περιοχή;
(Βλ., παραπάνω, Αλμυρίδα καί, παρακάτω, Αλυκές, Αλυκή,
Αλυκοπούλα)

7. Εκμετάλλευσης (8%)
Αλυκές: Αλυκές
Αλυκή: Αλυκή
Αλυκοπούλα: Αλυκές (Γαυδοπούλα)
’Ανεμόμυλος: ’Ανεμόμυλοι
Βουβάκια [στά]: Γουβάκια λαξευτών πατητηριών
Καραβές: Λιμάνι/Έπίνειο
Λαύριο: Μεταλλείο (προπολεμικά) ΑΡΧ
Μάρμαρα ή Μάρμαρο: Λατομείο;
Μύλος: Μύλος
Πατητήρια ή Χάντακας: Σπήλαιο, πατητήρια;
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠ AKA : Ά νίχνευση τοπωνυμίων των νησιών Γαύδος καί Γαυδοπούλα 239

Σκλαβάνου Σώχωρο: Σωχωρο

Φάρος: Φάρος
Φράχτης: Φράχτης
Χειμαδιώ: Χειμαδιό

Β. ΑΝΘΡΩΠΩΝΥΜΙΚΑ (20%)
1. Ιστορικά (Εθνικά;) (4%)
Βλάχου [τοΰ]: Μετόχι
Ποντάκια: "Υψωμα
Σαρακήνικο: Οικισμός, Ρέμα, "Ορμος
Σαρακήνικος ποταμός: Ποταμός
Σαρακηνοΰ σπήλιος [τοΰ]: Σπήλαιο
Τουρκαύλακο: 'Ορμίσκος (αυλάκι), ’Ακρωτήριο;
Τουρκοστάσι: ’Ακρωτήριο, 'Ορμίσκος;
2. Οικογενειακά ( Ίδ ιοκτησίας/Χρήσης) (16%)
Άλεξαδιανά: Μετόχι
Άντρεδιανά ή Ντρεδιανά: Μετόχι/Ο ίκισμός
Άσβεστωτό: Μετόχι
ΒαρελακιοΰΤά Μετόχια [στοΰ]: Μετόχι
-
Βατσιανά: Χωριό (< ζάτσιχο - Βάτσης Βατσάχης;) 17
Βιολιανά: Μετόχι
Βρόντηδες: Μετόχι, Περιοχή
Γαλανά: Μετόχι/Οίκισμός [Γαλανουδάκης]
Δεληγιαννά: Μετόχι/ ’Αγροικία [Δεληγιαννάκης]
Καγιαμπή ό Σπήλιος [τοΰ]: Σπήλαιο, Μετόχι
Καραδιανά: Μετόχι/Οίκισμός
Καρυδιανά: Μετόχι/Άγροικία [Καρυδάκης]
Καργιακοΰρι: Μετόχι
Κολεριανά: Μετόχι
Κοπανέλλος: Μετόχι ΞΝΚ
Λιβανές: Μετόχι
Μανιέρο: Μετόχι ΞΝΚ
Μαρεδιανά: Μετόχι

Βλ. Στ. Ηανθουίίίης, “Ποιμενικά Κρήτης”, MeXe-nfouzra V, Ηράκλειο, 1980, σελ. 391.
240 ΛΟΙΒΗ

Νικολό: Τοποθεσία; ΞΝΚ;

Ξενάκη: Μετόχι
Σαπουνάς: Μετόχι, "Υψωμα
Σγουδ ιανά: Μετόχι
Σπίτια Παπαδιάς: Μετόχι, "Υψωμα
Τραγανό ή Τραγανού: Με฀ τόχι
Τσιρμιρή: Μετόχι/’Αγροικία, Λόφος [Τσιρμιρής] ΞΝΚ',
Τσιχλογιάννης: Μετόχι/Άγροικία
Φαφούτη τό Μετόχι [τού]: Μετόχι/Άγροικία
Φραγκιαδανά ή Φραγκαδιανά: Μετόχι/Ο ίκισμός
Χιονάς: Μετόχι [Χιονάς]
(καί μερικά άπό τά παραπάνω: εκμετάλλευσης, δπως “Σκλαβάνου Σώχωρο”
καί εθνικά (;), δπως “τού Βλάχου”)

Γ. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ - ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΑ (10,5%)

Άγια Τριάδα: Εκκλησία, Κοιμητήριο, Εκκλησιαστικό μετόχι
Άγιοι Πάντες: Εκκλησία
Άγιοι Πατέρες: Εκκλησία
Άγιοι Πατέρε฀ : "Υψωμα
Άγιος Αντώνιος: Εκκλησία, Σπήλαιο
Άγιος Γεώργιος Κεδρές: Εκκλησία, Πηγή, Ρέμα, Εκκλησιαστικό
μετόχι
Άγιος Γεώργιος Κορφιάτης: Εκκλησία, Πηγή, Εκκλησιαστικό μετόχι
Άγιος Ιωάννης: Εκκλησία, Λόφος, "Ορμος, Ακρωτήριο,
Εκκλησιαστικό μετόχι
Άγιος Νεκτάριος: Εκκλησία
Άγιος Νικήτας [+ Τίμιος Σταυρός]: Εκκλησία (διμάρτυρη)
Άγιος Νικόλαος: Εκκλησία
Άγιος Παντελεήμων: Εκκλησία, "Υψωμα, Εκκλησιαστικό μετόχι
Άγιος Παύλος: Εκκλησία, Πηγή, Ρέμα, Εκκλησιαστικό μετόχι
Άγιος Χαράλαμπος: Εκκλησία, Κοιμητήριο, Κορυφή, Εκκλησιαστικό
μετόχι
Άη-Στράτιος: Μετόχι
Εικονοστάσι [στό]: Εικονοστάσι
Παναγία: Εκκλησία, Εκκλησιαστικό μετόχι
Προφήτης Ήλίας: Εκκλησία. Εκκλησιαστικό μετόχι
Τίμιος Σταυρός [+ Άγιος Νικήτας]: Εκκλησία (διμάρτυρη)
Χριστός: Εκκλησία, Εκκλησιαστικό μετόχι
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : 'Ανίχνευση τοπωνυμίων των νησιών Γαύδος καί Γ αυδοπούλα 241

18
Δ. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ /ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ (9,5%)
Γαυδοπούλα: Νησίδα ΑΡΧ
'Γαύδος: Νησί ΑΡΧ
Ελληνικά: Τοποθεσία (Βατσιανά) ΜΝΜ
Ελληνικά: Τοποθεσία (Πρασονήσια) ΜΝΜ
Καλύβι [στό]: Τοποθεσία ΜΘΑ
Καλυψώς τό Σπηλιό [τής]: Τεχνητό Σπήλαιο ΜΘΑ
Καημένη Κατούνα: Μετόχι ΞΝΚ; (κατούνα ή καντούνα = γωνία καί σπίτι)
Καστρί: Χωριό ΜΝΜ;
Κεφάλι τοϋ Φιδιού: "Υψωμα ΜΘΑ;
Λαυρακάς: "Ορμος, Ρέμα ΑΡΧ
Πατεροβόλακας ή Βόλακας: Βράχος, "Τφαλος (ναυάγιο 'Αγίων Πατέρων)
Μετόχια: Οικισμός
Πολιτεία: Περιοχή/άρχαία “πολιτεία” ΜΘΑ
Πύργος: Περιοχή/πύργος ΜΝΜ
Σκολειό [στό]: ΜΝΜ
Χάντακας ή Πατητήρια: ΞΝΚ
Χώρα ή Κεφαλή [τής Γαύδου]: ’Ακρωτήριο ΜΝΜ
(βλ. καί τά ιστορικά (εθνικά;): Ποντάκια, Σαρακήνικο, Σαρακήνικος
ποταμός, Σαρακηνοϋ σπήλιος, Τουρκαύλακο, Τουρκοστάσι)

Ε. ΑΒΕΒΑΙΑ 19 (7%)
Άβγάζο: "Ορμος; ΞΝΚ (γεωγρ;)
Κάβος Τσαργουλιό: Ακρωτήριο
Καπαφή: Κλιτύς
Καράνης: Τοποθεσία;
Καρνιάι [στοΰ]: Μετόχι, Τοποθεσία
Κλειμούσαινα ή Κλημούσαινα: "Γψωμα (άνϋρωπ.;)
Λουκούφα: Ρέμα (άνι9ρωπ.;)

Στις περισσότερες από τις θέσεις τής κατηγορίας αυτής εντοπίστηκαν αρχαιότητες κατά τή
διάρκεια τής επιφανειακής ερευνάς. Βλ., παρακάτω, “Ιστορικά - 'Αρχαιολογικά - Παραδοσιακά
Μνημεία” καί σημ. 22.
19
Στην κατηγορία αυτή θά μπορούσαν, ίσως, νά συμπεριληφδούν τρία τοπωνύμια από τούς χάρτες
των Boschini, Coronelli καί Spratt, τά όποια, όσο γνωρίζω, δε παραπέμπουν σε σημερινές ·8έσεις.
Πρόκειται, αντίστοιχα, γιά τά : Pomticiru (ορμίσκος; στό ΝΔ άκρο τοϋ νησιού)' Bertoni di
Tunesi (άγκυροβόλιο; στη θέση τού σημερινού Κόρφου)' Kavo Puduriki (ΒΔ ακρωτήριο).
242 ΛΟΙΒΗ

Λύδια [στά ]: Κορυφή, Μετόχι, Τοποθεσία (άνΰρωπ.;)

Μανουλ ιό: Τοποθεσία (άνϋρωπ.;)
Μπαρδάρη [στού]: Ρέμα (άνϋρωπ.;)
Νεβελί [στό]: Τοποθεσία ΞΝΚ;
Πελάκι Τραγανό: Τοποθεσία (άνϋρωπ.;)
Τσιλιμπουρδής: "Υψωμορ Κορυφή (άνϋρωπ.;)

III. ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ 20

—
Α. ΦΥΣΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
1. Υψώματα Κορυφέε
'Αγιοι Πατέρες: "Υψωμα
Βάρδια: Βουνό, Κορυφή (361 μ.)
Βαριά: "Υψωμα (73 μ.)
Γαύδος: Κορυφή
Κακή Βίγλα: "Υψωμα
Καλιτσοβόλακας: Βράχος, Κορυφογραμμή
Κεφάλα: Βουνό, Κορυφή (754 μ.)
Κεφαλή [τής ή Χώρα: "Υψωμα, ’Ακρωτήριο
Κεφαλή: "Υψωμα (Γαυδοπούλα)
Κεφάλι τού Φιδιού: " Υψωμα
Κλειμούσαινα ή Κλημούσαινα: "Υψωμα
Λύδια [στά]: Κορυφή
Παπούρα ή Παπούρες: Λόφος
Περιχείλα: Κορυφογραμμή
Πευκιά: Βουνό, Κορυφή (314 μ.)
Ποντάκια: "Υψωμα
Ρουσίδια-Πάπουρο: "Υψωμα
Σαπουνάς: "Υψωμα, Κορυφή (92 μ.)
Σιόπατα: Λόφος
Σπαθί: "Υψωμα
Σπίτια Παπαδιάς: "Υψωμα
Τρούλε "Υψωμα, Κορυφή (367 μ.)
Τρούλια: Κορυφή (92 μ.)

Ή κατηγοριοποίηση αυτή Si προσφέρεται γιά όνοματολογ ικές παρατηρήσεις χαί

συμπεράσματα. ’Αποτελεί ωστόσο ενα εδος τοπωνυμικού/τοπογραφικού οδηγού στό γεωγραφικό
καί ιστορικό “τοπίο” τής Γαώίου.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : Ά νίχντυση τοπωνυμίων τύν νησιών Γαΰίος καί Γαυδοποΰλα 24

Τρυπητό ή Τρυπητά: "Υψωμα

Τσιλιμπουρδής: "Υψωμα, Κορυφή (238 μ.)
Τσιρμιρή: Λόφος

2. Σπήλαια
"Αγιος Αντώνιος: Σπήλαιο
Άνωγειά (ή): Σπήλαιο
Αρθούν ι: Σπήλαιο (Γαυδοπούλα)
Καγιαμπή ό Σπήλιος [τού]: Σπήλαιο
Καμαρέλλα: Σπήλαιο, ’Ακρωτήριο
Μπικογλυφάδα (ή): Σπήλαιο
Πατητήρια ή Χάντακας: Σπήλαιο
Σαρακηνοΰ ό σπήλιος [τοϋ]: Σπήλαιο
Σπηλιά [στή]: Ανώνυμο Σπήλαιο (Κολεριανά)
Σπηλιά [στή]: ’Ανώνυμο Σπήλαιο (Φωκιά)
Σπηλιά [στή]: ’Ανώνυμο Σπήλαιο (Κόρφος)
Τροϋλι: Σπήλαιο
Φωκόσπηλιος: Σπήλαιο

3. Άλλες φυσικές κοιλότητες

Βαθύ Σελλί: Διάσελλο
Κόκκινος Λάκκος: Τοποθεσία
Λάκκοι: Τοποθεσία
Λακκούδια: Τοποθεσία
Περοντολάκκος ή Γεροντολάκκος: Τοποθεσία
Ρουστολάκκοι: Τοποθεσία
Χώνος: Καταβόθρα

— —
4. Κλιτείς Περάσματα Άλλες φυσικές θέσεις
Άβλήμονες: Κλιτός
Άβορατές: Τοποθεσία
Άλμυρίδα: Τοποθεσία
Άπηγανεδες: Κοιλάδα
Αύλόχια: Χαμηλή κλιτός
Δίτρυπο: Τοποθεσία
Έρικιές: Τοποθεσία
Καπαφή: Κλιτός
Κεδρές ή Κερδες: Λόφος (κλιτός), Δάσος, Ρεματιά
244 ΛΟΙΒΗ

Κερδάκι: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα)

Κισσός [στον]: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα)
Λάσπες: Τοποθεσία
Λουρίδες: Κλιτός
Λουριά [στά]: Κλιτός
Μανουλ ιό: Τοποθεσία
Μάρμαρα: Τοποθεσία
Μεσοσφήνια: Περιοχή
Νεβελί [στό]: Τοποθεσία
Πρασές: Τοποθεσία (Γαυδοπούλα)
Ρουσιά: Τοποθεσία
Ρουσίδια: Τοποθεσία
Σκαλάκια [στά]: Τοποθεσία, Διάβαση
Σκλαβάνου Σώχωρο: Τοποθεσία
Χειμαδιώ: Περιοχή

— —
5. Υδροφόρος όρίζονtac Πηγές Ρέματα
Άγιος Γεώργιος Κεδρές: Πηγή, Ρέμα
Άγιος Γεώργιος Κορφιάτης: Πηγή, Ρέμα
Άγιος Ιωάννης: Πηγή στήν παραλία
Άγιος Παύλος: Πηγή, Ρέμα
Βρυσάλε Πηγή, Τοποθεσία
Βλυχάδια [τά]: Τοποθεσία
Κεδρές: Ρέμα
Κισσός [στόν]: Τοποθεσία [νερό από τόν βράχο]
Λάσπες: Τοποθεσία
Λαυρακάς: Νερό στήν παραλία
Λιμνοί (οί): Τοποθεσία
Λουκούφα: Ρέμα
Μπαρδάρη [στοΰ]: Ρέμα
Μπικογλυφάδα (ή): Σπήλαιο [νερό]
Ποταμός: Τοποθεσία [κοιλότητες μέ γλυκό νερό σέ βράχο]
Σαρακήνικο: Ρέμα, Πηγάδια στήν παραλία
Σαρακήνικος ποταμός: Ποταμός

— —
6. Παράλια Ακτές Νησιά
Άγιος Ιωάννης: 'Όρμος, ’Ακρωτήριο
Αλυκές: Αλυκές
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : Άνίχνακτη τοπνημίων των νησιών Γ xûSot καί Γαυίσκούλα 245

'Αλυκή: 'Αλυκή, Μετόχι

Άλυκοπούλα: 'Αλυκές
Άμμοΰτσες: ’Αμμώδης παραλία
Άσπες ή Άσπα: ’Απόκρημνη Δ ακτή του νησιού
Βόλακας ή Πατεροβόλακας: Βραχονησίδα, "Υφαλος
Γαϊδουρονήσι: Βραχονησίδα
Γαυδοπούλα: Νησίδα
Γαΰδος: Νησί
Γλώσσα: Ακρωτήριο
Διχοσκέλη: "Ορμος
Κάβος Λακκουδιού ’Ακρωτήριο
Κάβος Τσαργουλ ιό: ’Ακρωτήριο
Κακό Σπαΰί: Βραχώδες ναυτικό πέρασμα
Καλαντινή: Βράχος - Προσάραγμα (Γαυδοπούλα)
Καμαρέλλα: Σπήλαιο, ’Ακρωτήριο
Καραβές: Λιμάνι/ Επίνειο
Κεφαλή [τής Γαύδου] ή Χώρα: ’Ακρωτήριο
Κόρφος: "Ορμος
Λαυρακάς: "Ορμος
"Ορμος Ποταμός: "Ορμος
Πούντας Κεφαλάκι [ή Άκρο]: ’Ακρωτήριο
Πρασονήσια: Βραχονησίδες
Σαρακήν ικο: "Ορμος
Τουρκαύλακο: 'Ορμίσκος (αυλάκι), ’Ακρωτήριο;
Τουρκοστάσι: ’Ακρωτήριο, 'Ορμίσκος;
Τρυπητή: ’Ακρωτήριο, Κόλπος
Τσοΰνος: ’Ακρωτήριο
Φωκιά: ’Ακτή
Φωκιά ή Φωκιές: Άκρωττήριο

—
Β. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΗ ΜΝΗΜΕΙΑ
1. Εκκλησίες Κατασκευές λατρευτικής υπόμνησης
Άγια Τριάδα: Εκκλησία, Κοιμητήριο, Εκκλησιαστικό μετόχι
Άγιοι Πάντες: Εκκλησία
Άγιοι Πατέρες: Εκκλησία
Άγιος Αντώνιος: Εκκλησία
Άγιος Γεώργιος [Κεδρές]: Εκκλησία, Ταφές, Εκκλησιαστικό μετόχι
246 ΛΟΙΒΗ

"Αγιος Γεώργιος [Κορφιάτης]: Εκκλησία, Ταφές, Εκκλησιαστικό

μετόχι
"Αγιος Ιωάννης: Εκκλησία, Ταφές, Παληά Επισκοπή, Εκκλησιαστικό
μετόχι
"Αγιος Νεκτάριος: Εκκλησία
"Αγιος Νικήτας [+ Τίμιο/Σταυρός]: Εκκλησία (διμάρτυρη)
"Αγιος Νικόλαος: Εκκλησία, Ταφές
"Αγιος Παντελεήμων: Εκκλησία, Ταφές
"Αγιοι Πάντες: Εκκλησία, Ταφές
"Αγιος Παύλος: Εκκλησία, Πηγή, Εκκλησιαστικό μετόχι
"Αγιος Χαράλαμπος: Εκκλησία, Κοιμητήριο, Εκκλησιαστικό μετόχι
Εικονοστάσι: Εικονοστάσι
Παναγία: Εκκλησία, Ταφές, Εκκλησιαστικό μετόχι
Προφήτης Ήλίας: Εκκλησία, Ταφές, Εκκλησιαστικό μετόχι
Χριστός: Εκκλησία, Εκκλησιαστικό μετόχι

2. Χωριά— Οικισμοί — Μετόχ

"Αη-Στράτιος: Μετόχι
ια
81

Άλεξαδιανά: Μετόχ ι/Άγροικία

'Αλυκή: Μετόχ ι/’Αγροικία
Άμπελος: Χωριό
Άντρεδιανά ή Ντρεδιανά: Μετόχ ι/Οίκισμός
Άσβεστωτό: Μετόχ ι/Άγροικία
ΒαρελακιούΤά Μετόχια [στοΰ]: Μετόχι
Βατσιανά: Χωριό
Βιολιανά: Μετόχι
Βλάχου [τού]: Μετόχι
Βρόντηδες: Μετόχι
Γαλανά: Μετόχ ι/Οίκισμός
Δεληγιαννά: Μετόχ ι/Άγροικία
Καγιαμπή ό Σπήλιος [τού]: Μετόχι
Καραβές: Οικισμός/Έπίνειο Καστριού
Καραδιανά: Μετόχ ι/Άγροικία
Καργιακοΰρι: Μετόχ ι/Άγροικία

21
Μετόχια υπάρχουν σε κάθε δυνατή εκμεταλλεύσιμη γωνιά τής Γαύδου αντανακλώντας μιά
ιδιαιτερότητα στην κοινωνική δομή τοϋ νησιού.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠ AKA : Α νίχντυση τοπωνυμίων τών νησιών Γαύδος καί Γαοδοπούλα 247

Καρνιάι: Μετόχι/Ο ίκισμός

Καρυδιανά: Μετόχ ι/ Ά γρο ικία
Καστρί: Χωριό, Πρωτεύουσα
Κολεριανά: Μετόχ ι/Άγροικία
Κοπανέλλος: Μετόχ ι/Οίκισμός
Κουτρί: Μετόχι
Κλε ιμούσα ινα: Μετόχι
Λιβανές: Μετόχι
Λύδια [στά]: Μετόχ ι/Άγροικία
Μανιέρο: Μετόχ ι/Άγροικία
Μαρεδιανά: Μετόχι
Μετόχια: Οικισμός
Ξεκοφτό: Μετόχ ι/Άγροικία
Ξενάκη: Οικισμός
Περιχείλα: Μετόχι
Ποντάκια: Μετόχι
Ποταμός: Μετόχι
Πύργος: Μετόχι
Ρουστολάκκοε Μετόχι
Σαπουνάς: Μετόχι
Σαρακήνικο: Οικισμός
Σγουδιανά: Μετόχι
Σιόπατα: Μετόχ ι/Άγροικία
Σπίτια Παπαδιάς: Μετόχι
Τραγανό ή Τραγανού: Μετόχ ι/Άγροικία
Τροχαλιαρέ: Μετόχ ι/Άγροικία
Τρυπητή: Μετόχ ι/Άγροικία
Τρυπητό ή Τρυπητά: Μετόχι
Τσιρμιρή: Μετόχ ι/Άγροικία
Τσιχλογιάννης: Μετόχ ι/Άγροικία
Φαφούτη τό Μετόχι [τού]: Μετόχ ι/Άγροικία
Φραγκαδιανά ή Φραγκιαδανά: Μετόχ ι/Οίκισμός
Χαμουριό: Μετόχ ι/Άγροικία
Χιονάς: Μετόχι

3. Οικονομικά μνημεία
Αλυκές: Αλυκές
Αλυκή: Αλυκή
248 ΛΟΙΒΗ

'Αλυκοπούλα: 'Αλυκή
’Αμπέλι [στ']: ’Αμπέλι
’Ανεμόμυλος: ’Ανεμόμυλοι
Βουβάκια [στά]: Πατητήρια
Έληά [στήν]: Έληά
Λαύριο: Μεταλλείο /
Μάρμαρα: Λατομείο;
Μύλοι: ’Ανεμόμυλοι
Πατητήρια ή Χάντακας: Πατητήρια;
Σκλαβάνου Σώχωρο: Σώχωρο
Φάρος: Φάρος
Φράχτης: Φράχτης
Χειμαδιώ: Χειμαδιό

4. Ιστορικά / Άργαιολογικά / Παραδοσιακά μνημεία 22

"Αγιος Γεώργιος [Κεδρές]
"Αγιος Ιωάννης
"Αγιος Νικόλαος
"Αγιος Παντερήμων
"Αγιος Παύλος
Αύλόχια
Βαθύ Σελλί
Βόλακας ή Πατεροβόλακας
Γαυδοπούλα
Γαύδος
Ελληνικά (Βατσιανά)
Ελληνικά (Πράσονησιά)
Καημένη Κατούνα
Καλύβι [στό]
Καλυψώς τό Σπήλιο [τής]
Καρνιάι
Καστρί
Κεδρές
Κεφάλα

22
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάν μερικές από τις πυκνές αρχαιολογικές δέσεις πού
εντοπίστηκαν κατά τή διάρκεια τής επιφανειακής ερευνάς.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠΑΚΑ : Ά νί-χνευση τοπωνυμίων των νησιών Γαύδος χαί Γαυδοπούλα 249

Κεφάλι τού Φιδιού

Κόρφος
Λαυρακάς
Λουριά
Παπούρα
Πολιτεία
Πρασονήσια
Πύργος
Ρουστολάκκοι
Φανάρι
Χώρα (ή Κεφαλή τής Γαύδου)

Γ. ΑΒΕΒΑΙΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
Άβγάζο: Λιμάνι;
Νικολό: Τοποθεσία;
Καράνης: Τοποθεσία;
Πελαγοδρόμος: Θαλάσσια περιοχή;
Πελάκι Τραγανό

IV. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Ή γενική εικόνα τοΰ μέχρι σήμερα γνωστού τοπωνυμικού τή(
Γαύδου καί Γαυδοπούλας είναι ανάλογη των προσδοκιών τού μελετητή δύι
μικρών σέ έκταση, νησιωτικών χώρων: σχετικά περιορισμένος άρι·δμό<
ονομάτων, πολλά άπό τά όποια είναι ετυμολογικά καί τοπογραφ ικε
συνηθισμένα γιά τήν Ελλάδα, ιδίως, τή νησιωτική. Πολλά τοπωνύμιά
συναντώνται αυτούσια ή μέ μικρές παραλλαγές στήν υπόλοιπη Κρήτη
καί στίς γειτονικές επαρχίες Σφακίων καί Σέλινου’ σττ)ν τελευταίε
υπάρχουν, μάλιστα, σποραδικά, γαυδιώτικα ονόματα Φέσεων .
Μερικές άπό τίς ελλείψεις τού καταλόγου, πιθανόν, οφείλονται στι
μορφή καί τούς στόχους τής αναζήτησης τών ονομάτων. Πραγματικά
στή συγκεκριμένη φάση τής έρευνας, έμφαση δόθηκε στά χρηστικά τοι
χώρου τοπωνύμια, ιδιαίτερα έκείνα πού αφορούν στά αρχαία μνημεία

23
Βλ. γιά παράδειγμα, J. D. S. Pendlebury, The Archaeology of Crete, New York, 1963 2 , σε)
-
33 34.
24 „
Οπως, “τά Γαυδιώτοια” ή “Γαυγιωτ ικα”: συνοικία στήν Παληόχωρα, “του Γαυγιώτη
Λάκκος”: τοποθεσία στήν περιοχή Καμπανοϋ [6λ. Άποστολάκης (1967), σελ. 14, 38].
250 •
ΛΟΙΒΗ

"Οδηγηθήκαμε, έτσι, σέ ένα δσο τό δυνατόν άντικειμενοποιημένο κατάλογο,

στόν όποιο δέν αντιπροσωπεύονται, ίσως, ικανοποιητικά μερικές κατηγορίες,
όπως τά μεταφορικά, μυθολογικά κ,λπ. τοπωνύμια.
Τά περισσότερα, ωστόσο, ονόματα τής Γαύδου παραπέμπουν σε
πραγματικές φυσικές, κοινωνικές καί οικονομικές παραμέτρους, οί όποιες
αρχίζουν νά γίνονται σαφείς καί μέσα άπό τήν επιτόπια έρευνα. Μιά
ενδιαφέρουσα, άν καί, ακόμη, εντελώς ενδεικτική εικόνα του νησιού,
χρήσιμη γιά όλους τούς τομείς τής μελέτης μας, σκιαγραφούν, γιά
παράδειγμα:
— Τά ελάχιστα ζωώνυμα.
— Τά φυτώνυμα καί οικονομικά τοπωνύμια πού καταγράφουν αντίστοιχα

—
τήν τοπική βλάστηση, τήν καλλιέργεια τών δημητριακών καί τού
αμπελιού —αλλά ελάχιστα τής ελιάς καί τήν έντατική

—
εκμετάλλευση τών αλυκών.
Ό ικανός αριθμός ύδρωνύμων, παρόλη τή σημερινή έντονη εικόνα
ξηρασίας καί λειψυδρίας στό νησί.
— Τά σχετικά λίγα ονόματα πού σχετίζονται μέ τή θάλασσα, σέ αντίθεση
μέ τά πυκνά χωρογραφ ικά ονόματα τών ακτογραμμών, βραχονησίδων καί
τών επικίνδυνων θαλάσσιων περασμάτων.
— Τά περιορισμένα ιστορικά / έθνικά καί ξενικά.
—
—
Τά αρκετά αρχαία τοπωνύμια.
Ό πολύ μεγάλος αριθμός θρησκευτικών τοπωνυμίων καί μετοχών πού
αντικατοπτρίζουν τό υψηλό ποσοστό τής εκκλησιαστικής καί
μοναστηριακής κυριότητας τής γής, στό νησί.
Είναι βέβαιο ότι ό κατάλογος αυτός θά διευρυνθεζ στή διάρκεια
τής έρευνας καί, ουσιαστική γιά τόν έμπλουτισμό του, θά είναι ή συμβολή
τής ιστορικής, άνθρωπολογικής, κοινωνιολογικής προσέγγισης τής τοπικής
κοινωνίας .

25
Τό καλοκαίρι τού 1994, στόν κατάλογο προστέθηκαν τά παρακάτω τοπωνύμια πού
παραπέμπουν, κυρίως, στις Β ακτές τής Γαύδου: Λιανή, Πάντα, Κάβος, Δολώνακας, Γουργοό,
Άσπρο, Ποντάκι, Χάλαρα, Άσπαλαθές, Κώστα Βλυχαδάκι, Φέτι-φέτι ή Φετουφέ [στοϋ],
Κυλιμίντρα, Στραβόλιμνη, Κακή Πλευρά, Λίμνες, Σελλάκια, Πλύστρες. Έτσι, ό συνολικός
αριθμός τών ονομάτων τού καταλόγου ανέρχεται, τώρα, στά 1%, χωρίς νά τροποποιούνται
ουσιαστικά οί παραπάνω γενικές παρατηρήσεις.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΠ AKA : 'Ανίχνευση τοπωνυμίων των νησιών Γαύδος καί Γαυδοπουλα 251

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Άποστολάκης (1967): Άποστολάκης Σ. Ά., “Τοπωνυμικόν Καμπανοΰ

(Χανίων - Κρήτης)”, ΚρψΕστ 19, σελ. 3 - 39.
Basilicata (1630): Basilicata F., Relazione 1630 al' IUT10 ed eccf"0 Sre Sn et
padrone mio Colmo il S'Pietro Giustiniano Dignitissmo Capitan
Generle nel Regno di Candia (βλ. Σπανάκης Στ., Μνημεία
Κρητικής Ιστορίας V, σελ. 174).
Boschini (1651): Boschini Μ., Il Regno tutto di Candia, delineato a parte, a
parte, et intagliato da Marco Boschini Veneziano, Χάρτης 53.
Coronelli (1696): Coronelli Μ. V., Isolario, descrittione geografico-istorica
dell'atlante Veneto.
De Sanctis (1901): De Sanctis G., "Esplorazione archeologica delle
Provincie Occidental! di Creta II", MonAnt 11, σελ. 524 -
525.
Gerola (1905): Gerola G., Monumenti Veneti nell'isola di Creta 1/ II, σελ.
-
647 648.
Καλομενόπουλος (1894): Καλομενόπουλος N., Κρητικά ήτοι τοπογραφία
καί οδοιπορικά τής Νότιας Κρήτης, σελ. 288.
Λαμπρινάκης (1890): Λαμπρινάκης Έ. Σ., Γεωγραφία τής Κρήτης, σελ.
-
198 199.
Monanni (1622): Σχέδιο οχύρωσης τής Γαύδου από τόν μηχανικό R.
Monanni [Gerola (1905), σελ. 648].
Μπικογιαννάκης (1981): Μπικογιαννάκης Έ., Γαύδος, τό νησί τής
Καλυφώς.
Levi (1927): Levi D., "The Souththemmost Bound of Europe. Gavdos,
the Island of Saint Paul's Shipwreck", Art and Archaeology
-
24, σελ. 176 183.
Νουχάκης (1903): Νουχάκης 1., Κρητική Χωρογραφία, σελ. 228.
Πλατάκης (1975): Πλατάκης Έ., Σπήλαια καί άλλαι καρστικαί μορφαί
τής Κρήτης, σελ. 114 (μέσω αλληλογραφίας).
252 ΛΟΙΒΗ

Pococke (1743): Pococke R., A description of the East and some other
countries II/ 4, σελ. 360.
Pouqueville (1825): Pouquevüle G. H. L., Histoire de la Révolution Grecque
III, σελ. 300.
Σπανάκης (1989): Σπανάκης Στ., Πόλεις και χωριά της Κρήτης I, σελ.
217.
Spratt (1865): Spratt T. A. B., Travels and Researches in Crete II (Χάρτης
Δυτικής Κρήτης).
Σταυράκης (1890): Σταυράκης Ν., Στατιστική τού πληθυσμού τής
Κρήτης, σελ. 29 - 30.
Σφυρόερας, Άβραμέα, Άσδραχάς (1985): Σφυρόερας Β., Άβραμέα Ά.,
Άσδραχάς Σ., Χάρτες καί Χαρτογράφοι τού A ίγαίου
Πελάγους.
Τσίβης (1967): Τσίβης 1., “Φιλόξενα νησιά τών ναυαγών. Ή Γαύδος”,
ΚρητΕστία 168, σελ. 92 - 97.
Τωμαδάκης (1930): Τωμαδάκης N. Β., “Συμβολή εις τάς τοπωνυμίας τού
Σέλινου”, Κρητικά I, σελ. 30.