You are on page 1of 3

ÉLÉMENT DE RÉPONSE A @L’HOMME

DE L’ESPOIR

Énoncé
 
Soit n un entier naturel non nul. Soient x1 , x2 , · · · , xn et y1 , y2 , · · · , yn deux n−uplets de nombres réels.
Prouver l’égalité
n
!2 n
! n !
X X  2 X X
2 2
xi yi + xi yj − xj yi = xi yi
i=1 1⩽i<j⩽n i=1 i=1

Élément de réponse
PREUVE A, directe
 
Soit n un entier naturel non nul. Soient x1 , x2 , · · · , xn et y1 , y2 , · · · , yn deux n−uplets de nombres réels.
Primo,
n
!2 n
! n
!
X X X
xi yi = xi yi xj yj
i=1 i=1 j=1
n n
!
X X
= xi yi xj yj
i=1 j=1
n
!2 n
X X X
xi yi =2 xi yi xj yj + x2i yi2
i=1 1⩽i<j⩽n i=1

Secundo,
n
! n
! n
! n
!
X X X X
x2i yi2 = x2i yj2
i=1 i=1 i=1 j=1
n n
!
X X
= x2i yj2
i=1 j=1
X   Xn
= x2i yj2 + x2j yi2 + x2i yi2
1⩽i<j⩽n i=1
  Xn
X 2
= xi yj − xj yi + 2xi yi xj yj + x2i yi2
1⩽i<j⩽n i=1
" n
#
X  2 X X
= xi yj − xj yi + 2 xi yi xj yj + x2i yi2
1⩽i<j⩽n 1⩽i<j⩽n i=1
n
! n
! n
!2
X X X  2 X
x2i yi2 = xi yj − xj yi + xi yi
i=1 i=1 1⩽i<j⩽n i=1

1
PREUVE B, dérivées partielles

Soient n un entier naturel non nul. Soit y1 , y2 , · · · , yn un élément de Rn fixé.
!2 ! !
 n P  2 n n
n
x2i yi2
P P P
On définit la fonction φ : R −→ R, x1 , x2 , · · · , xn 7−→ xi yi + xi yj − xj yi − .
i=1 1⩽i<j⩽n i=1 i=1
φ est unefonction polynomiale, dont différentiable.
Soit k ∈ 1, 2, · · · , n .
n
! n
!
∂φ  X X h i X h i X
2
x1 , x2 , · · · , xn = 2yk xi yi + − 2yi xi yk − xk yi + 2yj xk yj − xj yk − 2xk yi
∂xk i=1 i=1
1⩽i<k k<j⩽n
n
! n
!
X X h i X h i X
2
= 2yk xi yi + 2yi xk yi − xi yk + 2yi xk yi − xi yk − 2xk yi
i=1 1⩽i<k k<i⩽n i=1
n
! n h n
!
X X i X
= 2yk xi yi + 2yi xk yi − xi yk − 2xk yi2
i=1 i=1 i=1
n
! n n n
!
X X X X
= 2yk xi yi + 2xk yi2 − 2yk xi yi − 2xk yi2
i=1 i=1 i=1 i=1
∂φ 
x1 , x2 , · · · , xn = 0
∂xk
Il en résulte que toute les dérivées partielles de φ sont identiquement nulles.
φ est alors constante.
Du reste, φ(0Rn ) = 0.
Donc φ est identiquement nulle.

2
PREUVE C, Récurrence
!2 ! !
1  2 1 1
xi yj − xj yi = (x1 y1 )2 et x2i yi2 = x21 y12 et on a bien
P P P P
Si x1 et y1 deux réels, alors xi yi +
i=1 1⩽i<j⩽1 i=1 i=1
l’égalité.  
Soient n un entier naturel supérieur ou égal à 2. Soient x1 , x2 , · · · , xn et y1 , y2 , · · · , yn deux n−uplets de nombres réels.
!2 ! !
n−1  2 n−1 n−1
x2i yi2
P P P P
On suppose que xi yi + xi yj − xj yi = .
i=1 1⩽i<j⩽n−1 i=1 i=1
Primo,
n
! n
! n−1
! n−1
!
X X X X
x2i yi2 = x2n + x2i yn2 + yi2
i=1 i=1 i=1 i=1
n
! n
! n−1 n−1 n−1
! n−1
!
X X X X X X
x2i yi2 = (xn yn ) + 2
x2n yi2 + yn2 x2i + x2i yi2
i=1 i=1 i=1 i=1 i=1 i=1

Secundo,
n
!2 n−1
!2 n−1
X X  2 X X  2 X 2
xi yi + xi yj − xj yi = xn yn + xi yi + xi yj − xj yi + xi yn − xn yi
i=1 1⩽i<j⩽n i=1 1⩽i<j⩽n−1 i=1
n−1 n−1
!2
X X X  2
= (xn yn )2 + 2xn yn xi yi + xi yi + xi yj − xj yi
i=1 i=1 1⩽i<j⩽n−1
n−1
X n−1
X n−1
X
+ yn2 x2i + x2n yi2 − 2xn yn xi yi
i=1 i=1 i=1
n−1 n−1 n−1
!2
X X X X  2
= (xn yn )2 + x2n yi2 + yn2 x2i + xi yi + xi yj − xj yi
i=1 i=1 i=1 1⩽i<j⩽n−1
| {z }
n−1 n−1 n−1
! n−1
!
X X X X
= (xn yn )2 + x2n yi2 + yn2 x2i + x2i yi2
i=1 i=1 i=1 i=1
n
!2 n
! n
!
X X  2 X X
xi yi + xi yj − xj yi = x2i yi2
i=1 1⩽i<j⩽n i=1 i=1

DELI ZRA ROLAND, 23/06/23

You might also like