Batı Anadolu Beylikleri

Türklerin Anadolu’ya Gelişi

Osmanlı Tarihinin incelenmesi gazi Türkmen beyliklerinin incelenmesi ile başlanmalıdır.
Moğol istilası sonucunda cihad anlayışı gelişti. Daha sonraki adım Ayasuluk (Efes), Denizli,
Antalya ve Bursa’nın ticaret merkezleri olarak yükselmesinin incelenmesi olacaktır.
Oğuzların Batıya göçleri 2 aşamalı oldu. Birincisi Türkmenlerin Selçuklu Önderliğinde
1020’lerde Azerbaycan’a gelmesi ve buradan Anadolu’ya akınlar yapması, Sultan Alparslanın
1071 zaferi Bizans direncini kırıp Anadolu’yu açtı. Ege denizine kadar her yer istila edildi.
İkinci büyük göç ise 1220’lerden sonra Moğol istilalarının sonucu olan büyük göçlerdir.
İlhanlı Bürokrasisi Oğuzları vergi kaynağı olan tarım arazilerinden sürdü. 13.Yüzyıldan sonra
Anadolu Türk yurdu görünümünü almaya başladı Marco Polo Anadoluya ‘’Turkmenia’’
demiştir.

-
Büyük Selçuklu kurulmadan önce Anadolu’ya gelen Türkler var. 26 Ağustos 1071 bir
başlangıç olarak kabul edilse de geçmişi vardır. Malazgirt sonrasında Bizans direnişi kırıldı.
İznik’te Anadolu Selçuklu Devleti kuruldu. İznik 320 yılında toplanan konsülden dolayı
önemlidir fetih anlamında değeri yüksektir. İzmir de önemlidir. 1081 yılında Çaka beyliği
burada kurulmuştur. 1071 sonrasında Sultan Alparslan beylere ikta arazileri verdi onlarda
beylikleri kurdu. Haçlı seferleri Türkleşmenin duraklamasını sağladı. 1220’lerde Türkler
Anadolu’yu tam olarak yurt edinmişlerdi. I. Gıyaseddin Keyhüsrev 1207 yılında Antalya’yı,
Sultan I. İzzeddin Keykavus (1211-1220) 1214 de Sinop’u aldı böylece Anadolu’nun her iki
ucundaki deniz çıkışlarını almış oldu. Sultanü’l galib ve Hakanü’l Bahreyn isimlerini aldı.
1222 de Alâeddin Keykubad (1220-1237) Alanya’yı (kolonoros) aldı. Tersaneler yaptırdı.
Kırımda ticari amaçlı 1224 de Suğdak alındı. Anadolu’da tutunmak için ticareti kontrol etmek
çok önemli Konya-Aksarau-Sivas ticaret yolu üzerine kervansaraylar yapıldı. II. Gıyaseddin
Keyhüsrev (1237-1246) döneminde çöküş başlıyor. Babai isyanları devleti çok yıprattı 1243
de Moğollar Anadolu’ya geldi ve Selçuklu yıkılana kadar varlıklarını sürdürdüler.
Beyliklerde daha Türkçü bir yapı vardır. Bu dönemle alakalı arşiv bilgileri yoktur ancak
dönemin çeşitli kaynakları vardır. Osmanlının kendinden önceki dönemleri anlatan
kitaplarında bilgiler mevcuttur. Enveri’nin Düsturname (Ağustos 1465) eseri önemli bir
kaynaktır. Tarih takvimleri de önemli kaynaklardır. Bizans kronikleri önemli kaynaklardır.
Nikoforos Grigoras Roma tarihi kıtabında bu konulara da değinmiştir. İmparator VI. İoannis
Kantakuzenos’un kitabı da kaynak olarak kullanılır. Seyyahların kitapları da değerlidir. İbni
Batuta’nın Seyahatnamesi önemlidir. Şehabeddin Ömeri’nin Seyahatnamesi dipnotlu ve
kaynaklı önemli bir eserdir. Beylikler üzerine bilgiler verir. Ahmet Eflaki’nin Ariflerin
Menkıbeleri (1353) eseri de beylikleri anlatan bir eserdir. Osmanlıya eki beyliklerden kalan
tapular da arşivlere işlenmiş ve kaynak olmuşlardır Mimari eserler de kaynaktır bazılarının
kitabeleri bulunur ayrıca paralar da kaynaktır.
-
Germiyanoğulları
13.Yüzyılın sonlarında Kütahya merkezli olarak kurulmuştur. Germiyan bir yerleşim yerinin
ismidir. 1260’lı yıllarda Malatya civarında orta çıktılar. Alişir oğlu Muzafferüddin ismi
kayıtlarda geçen ilk isimdir. Bu şahıs 1264 de öldürülmüştür. 1277 de ‘’Cimri olayı’’na
karışmışlardır bu tarihlerde de batıya geldikleri düşünülmektedir. Diğer beylikler üzerinde
nüfuzu olan bir beyliktir. Selçuklularla mücadele etmişler, II İzzeddin Keykavus ve IV.
Kılıçarslan arasındaki taht mücadelesine karışmışlardır. 1262-1263 de başlayan batıya
hareketleri 1276’ya kadar sürdü. Denizli ve Kütahya havalisine geldiler. Denizli için Sahib
Ata ile mücadeleye girmişlerdir. 1276’dan 1289’a kadar Denizli için savaştılar. Denizli insan
ve malzeme bakımından zengin bir şehirdi. Kütahya, Uşak, Gediz, Armutlu, Kula, Tavşanlı,
Işıklı, Eğri Göz gibi yerleri ellerinde tuttular.
İlk müstakil yönetici Yakub Beydir. (1300-1340) Kendisi Emir-i Kebirdir. Yani Ulu Beydir.
Beyliğini hanedan üyesi diğer beyler paylaşarak yönetirler ancak hepsi ulu beye bağlıdırlar.
Hanedan dışından idareci ataması nadirdir. Kızlardan gelen erkek evlatlar çeşitli devlet işleri
ile istihdam ediliriler. Beyliğin Nüfusu Ankara ve Kırşehir’e kadar uzanıyordu. Güneyde ise
Hamitoğulları’na kadar nüfuz bölgeleri uzanmaktaydı. Germiyanoğulları Osmanoğulları ve
Karamanoğulları ile mücadele etmiştir. Arada kalmıştır Karaman ve Germiyan arasında ise
Hamitoğulları tampon bölge olmuştur.
1305 yılında beyliğin komutanlarından Aydınoğlu Mehmed Bey’i İzmir’i alması için
görevlendirdi. Bu dönemde Sasa Bey İzmir’deydi Sasa Bey mücadeleyi kaybetti (1310)
beylik egeye doğru genişledi.
İlhanlı otoritesi kabul edildi. 1314 de Emir Çoban’ın biat teklifini kabul ettiler.
1306 yılında diğer beyliklerden de gelen askerlerle Philadelphia’yı (Alaşehir) kuşattılar.
Kuşatma İmparator II. Andronikos’u harekete geçirdi. Çağırılan Katalan paralı askerler
getirildi kuşatma başarısız oldu. Katalan paralı askerler Türk katliamı yaptılar daha sonra
İstanbul’da da Bizans’ın başına bela oldular. Germiyanlar nihayetinde 1314 de Alaşehir’i
aldılar. Bizans dan hediyeler alındı. Gelen cizye parası ile Yakub Bey, Kütahya’da rasathanesi
olan bir Medrese yaptırmıştır. (Vacidiye Medresesi) Yakub Bey döneminde beylik oldukça
gelişti.
Mevlana’nın torunu Ulu Arif Çelebi, Beyliklerin hepsini gezdi ve Mevlevi tarikatına taraftar
bulmaya çalıştı. (1312’den önce)
Osmanlı ile dostane ilişkiler yok 1312 de Karacahisar baskınlarında teşvikleri oldukları
bilinmektedir.
İbn Fazzullah El Ömeri Germiyan’ı anlatan bir seyyahtır. Kütahya’da büyük bir kaleleri
olduğunu, büyük orduları, büyük mahsül veren köyleri olduğunu yazmıştır. Onların
mesleğinin askerlik olduğunu belirtmiştir. Bizans’dan 100 bin dinar altın para hediye
alındığını yazmıştır.
Yakub Bey sikke kestirmiştir. 1340’ta mısırla yazışmaları vardır.
Ölümünden sonra yerine oğlu Mehmed Bey (1340-1361) geçti. Çok savaşan manasına gelen
Çahşadan lakabını almıştır. Beyliği 21 sene yönetti. Döneminde otorite Hamitoğulları’nın
bölgesi olan Eğirdir Gölü’ne kadar uzandı. Katalanlardan Kula ve Angir’i geri aldı. Onun
döneminde Türkçe kitaplar çoğalmıştır.
Ölümünün ardından yerine büyük oğlu Süleyman Şah (1361-1387) geçti. Şah Çelebi de denir.
Karamanoğlu Alâeddin Bey’e karşı Hamitoğulları’na yardım etti. 1370’e gelindiğinde
Karamanoğlu-Osmanoğlu mücadeleleri vardı. Evlilik yolu ile ittifak kuruldu. Şah Çelebi Kızı
Devlet Hatunu Yıldırım ile Nişanladı. Annesi Sultan Veled’in kızının kızıdır. Aile Mevleviliğe
bağlandı. I. Murad kendi kızı Hafize’yi de Karamanoğullarına verdi. Bayezid ve Devlet’in
evliliğin çeyizi olarak Osmanoğulları’na Kütahya, Simav Eğrigöz ve Tavşanlı verildi. 1381’de
yapılan düğünden sonra Bayezid Kütahya’ya idareci olarak gönderildi. Süleyman Şah Kulada
Vefat etti.
Onun ardından beyliğin başına 1387 yılında II. Yakub Bey geçti. 1389 yılında I. Murad’ın
Kosova savaşına yardım ettiler. Sultan Murad’ın ölümünden sonra babasının çeyiz olarak
verdiği toprakları geri almak için uğraştı. 1390 yılında Rumeli’den Anadolu’ya gelen Bayezid
beylikleri kontrol altına aldı. Yakub Bet sürgüne gönderildi ve 1390 da bütün Germiyan
toprakları Osmanlı idaresine geçti. 1399 yılında 9 yıllık sürgünden kaçmayı başaran Yakub
Bey Timur’un yanına gitti. Diğer beylerle birlikte Bayezid’i şikâyet etti. 1402 Ankara
savaşından sonra diğer beyler gibi topraklarını geri kazanmıştır. 1390-1402 arasında beylik
yönetimi kesik durumdadır. Fetret Döneminde Karamanoğulları ile araları açıldı. 1410-1411
yıllarında Germiyanlara saldırdılar. Kütahya kaybedildi. Bursa kuşatıldı. Böylece 2,5 yıl kadar
Germiyan yönetiminde yine kesinti oldu. Musa Bey ölünce Karamanoğulları geri çekildi.
Yaptırdığı vakfiyeye göre 1414 de beyliğine tekrardan hâkim olmuştur. Çelebi Mehmed
döneminde ilişkiler sakindi. II. Murad Döneminde taht kavgasına karışmışlardır. II. Murad
duruma hâkim olunca ilişki yine sakinleşmiş Murad Yakub Bey’e akrabalıklardan ötürü
dokunmamıştır. Ortak para bastırdılar. Osmanlı güdümünde bir beylik haline geldi. Erkek
evladı da yoktu. Ve 80 yaşına basmıştı. 1428 yılında Edirne’ye gitmiş ve ölümünün ardından
beyliğini II. Murad’a vereceğini bildirmiştir. 1429 da vefat etmiş ve 140 yıllık
Germiyanoğulları dönemi sona ermiştir. 1422 yılında vakfiyesinde Osmanlı himayesinde bir
beylik olduğu anlaşmakta.
1414 yılında Kütahya’ya taş bir kitabe diktirilmiştir.
Vacidiye ve diğer medreselerde eğitim Türkçeydi. Deneysel bilim çalışmaları vardı. (Akli ve
nakli bilim)
-