Powszechna historia ustroju i prawa

❖ Zasady te same co na innej historii.

❖ Podręcznik od Sczanieckiego.
❖ Lektura - Orwell 1984

1 wykład - 06.10

Prawo archaiczne i prymitywne

Prawo jest zbiorem pewnych wymagań, żądań i zasad, które muszą być
przestrzegane. Musi być do wykonania. Dla dobra społeczności,
ustanowione przez tego, który prowadzi nadzór nad społecznościom i ma
wspierać dobro.

lex - prawo
ius - sprawiedliwość
fas - prawo boskie
orginatio racjonis
bonne comunne

“Prawo jest sztuką dobra i słuszności.” ~ Owidiusz

“Każdy powinien dostać to co mu się należy.”

Istnieją dwie teorie jak wyglądało życie przed powstaniem prawa:

❖ wiek złoty - kraina powszechnej szczęśliwości, brak nieporozumień
❖ żelazny wiek - tragedia, polowania, dużo nieporozumień

“Gdzie społeczność, tam prawo”

Jak rozróżnić prawo prymitywne od archaicznego? Prawo prymitywne

zaistniało PRZED powstaniem państwa, a archaiczne w momencie
powstania i jego częściowego spisania.

1. Podstawową jednostką prawną jest rodzina, gdyż w rodzinie

powstawały pierwsze zasady, aby nie zostać wyrzuconym.
 2. Prawo własności - tzw. przewrót kopernikański, reguła
postępowania, czyli kogo jest dany przedmiot i kto ew. może
korzystać.
3. Prawo do życia - każde życie jest cenne, więc warto je poświęcać
(reguła starodawna)
a. Kto nie może żyć - przestępcy (łamią prawo), wróg, chore
dzieci (brak korzyści z jego życia), starzy ludzie.

Jedną z najważniejszych prehistorycznych i starożytnych sfer prawnych

było świat żywych i zmarłych, gdyż za niestosowanie się do niego często
wiązało się ze śmiercią.

Najstarszym prawodawcą byli wszelkiego rodzaju bogowie, bóstwa,

bożki, a jego najwierniejszym i najwyższym sługą był monarcha, który
przekazywał prawo do swojego ludu. Prawem było to, czego chcieli
bogowie. Przestępców chowało się na bagnach, które często uznawało się
za siedzibę samych bogów, jako ofiarę, aby sami go skazali.

Człowiek z Tollund, IV w. p.n.e. -> idealnie zachowane zwłoki,

prawdopodobnie przestępcy.

Kary nie były spisane, lecz byłby w zapisane ludzkiej świadomości. Istniał
podział kar na ludzi z plemienia (mało osób - unikało się zabijania, więc
wygnanie maks) i na ludzi spoza plemienia.

1. Nasza społeczność:
1.1. Wygnanie - oznaczany głową lub znakiem wilka, ponieważ
wilka nie przynosi żadnych korzyści, nie ma z niego jedzenia i
tylko szkodzi. Kiedy się na taką osobę natknęło można było ją
zabić.
1.2. Wyświecona - najczęściej kara kobiet femme fatale, została
wywieziona w nocy przy oświetleniu ludzi z wioski do lasu,
ciemności.
2. Spoza społeczności:
2.1. Zemsta - wyprawa zbrojna, zabójstwo całego plemienia za
jedną osobę z naszego. Z czego warto zaznaczyć, krwawa
zemsta była, wraz z pochówkiem, obowiązkiem religijnym.
Prawa archaiczne posiadają władcę, jego prawa zwyczajowego czyni
stanowione i dodaje sankcje. Pierwsze państwa to Sumeryjskie, Egipt,
Mezopotamia, Babilon.
W Egipcie pierwszą oznaką regulacji prawa były piramidy.
W Babilonie powstał natomiast Kodeks Hammurabiego (kazuistyka).

Najstarsze prawo było bardziej humanitarne niż obecne. Niemal idealna

sprawiedliwość (prawo talionu).

Plebejusze sprowadzili bunt w wyniku czego dostali prawa (12 tablic).

Prawo i moralność zaczyna się rozjeżdżać z biegiem czasu. Za przykład

może posłużyć “Antygona” Sofoklesa, gdzie prawo zakazuje pochowania
jej brata, a moralność nakazuje to robić, gdyż to rodzina i obowiązek
religijny.

2 wykład - 20.10

historyczny top - prawa sumerów, najstarsze kodeksy w

historii

Ludy germańskie i słowiańskie, pierwsze organizacje państwowe

117 r p.n.e. - cesarz Trajon dopłynął do zatoki perskiej

1366 r. - inwazja galii

31.12.406 - barbarzyńcy przechodzą do Galii, wędrówka ludów

439 r.

4 września 476 r. - Romulus Augustulus obalony przez Odoakra (straży),

koniec cesarstwa zachodniorzymskiego, odesłał insygnia i poprosił o
tytuł patrycjusza zachodniego do cesarza Zenona, po nie otrzymaniu go,
ogłosił się królem Italii
Przy wędrówce ludów pierwsze ruszyły się ludność germańska. Tworzyły
się między IV w. a XIV w. ich państwa. Wizygoci i Hummanie (?)

Armia rzymska próbowała powstrzymać barbarzyńców, ale nie udało się i

Wizygoci złupili Rzym. Wymusili na administracji rzymskiej prawo do
osiedlania się, gdzie otrzymają ¾ gospodarstw i ⅓ ziemi od ludzi
mieszkającej na konkretnym miejscu. W zamian za to zobowiązali się
bronić Rzym przed innymi barbarzyńcami i przed samymi sobą.

Barbarzyńcy -

❖ Inne ludy germańskie idą:

➢ Wandalowie - nadłuższa trasa
■ 429 - 3
■ półwysep iberyjski
■ zniszczyli Rzym
■
➢ Frankowie - najkrótsza trasa, za wojskami rycerskimi
■ państwo szczepowe, salicki i rybuarscy
➢ Wizygoci - 415 - 417
■ państwo toldańskie
■ kłócili się między sobą, więc zaprosili Arabów
➢ Burgudzi
➢ Ostrogoci
■ środkowa Italia, północna Italia ii stolica w Rawennie
➢ Anglosasi
■ koniec IX w.
■ zjednoczona przez Alfreda
➢ Longobardowie
■ long ass beard
■ stolica w Pawii
■ Bizancjum posiadało Rzym
➢ Alemani
■ Andaluzja
➢ Fryzowie
➢ Bawarzy
■ Bawaria
➢ Sasi
 ■ państwo szczepowe
■ Saksonia
➢ Turningowie
❖ Normanie:
➢ wiking do zawód
➢ zwani waregami na Rusi
➢ wszyscy spierdalali
➢ dotarli na Sycylię, spalili Paryż
➢ łupili wszystko
➢ 1666 r. - inwazja Anglii, wszystko zmieniają (ustrój itp.)
➢ zakładają Neapol
➢ płyną na Islandię i Grenlandią
➢ Labrador - odkrywają Amerykę
➢ drużyny wareskie wynajmują się u książąt wschodnich, gdy
był słaby Normanowie przejmowali władzę
■ zanikają imiona normańskie, zostają słowiańskie
➢ Dania, Norwegia, Szwecja - nie przemieszczający się lud
Normian
❖ 1016 - 1035 -> Anglia przyłączyli do Danii
❖ Początek X w.
❖ ustrój - opiera się na sąsiedztwie, więzach rodowych, mniej na
ziemi, brak scentralizowanej administracji, na czele król lub książe,
wybiera go zgromadzenie narodowe (wiec) na czas wojny, tylko
mężczyźni wojownicy, drużyna wojskowa bezpośrednio związana z
królem, wręcz personalna więź, złożona z plemienia (zależy im na
dobru całego plemienia) lub najemna (zrobią wszystko za zapłatę,
ale nie ma lojalności bez hajsu), ius hospitali
❖ rządzili się własnym prawem
❖ wyznanie - podobna odmiana chrześcijaństwo, chrześcijaństwo
ariańskie (Jezus nie był bogiem)
➢ Frankowie od razu katolikami byli
❖ liczebność
➢ 100 tys. wraz z rodzinami, ⅓ wojownicy (Ostrogoci, zajęli
Italię liczący 4 mln)
➢ Wizygoci mniej
➢ Wandale ok. 80 tys.
❖ państwa szczepowe się rozpuściły pod wpływem chorób,
praktycznie nic nie pozostawiając po sobie
Ludy romańskie - posługują się zwulgaryzowana łaciną

Ludy słowiańskie
❖ wiek V, VI
❖ mieszkają między Karpatami, Odrą, Bałtykiem a D
❖ większość niewolnicy za granicą (teoria)
❖ Słowianie południowi - Bałkany, Macedończycy
❖ Węgrzy to nie słowianie.
❖ Państwa szczepowe
➢ Państwo Samona
■ pierwsze prawo słowian
■ odparli Awarów
■ federacja kilkunastu plemion
■ upadło nie wiadomo jak
➢ Awarowie - koczownicy turecko-hadżyccy, warkoczyki, na
terenach Węgier, dokuczali plemionom czeskim
➢ Kurkan (Karyntia) - plemiona uciekające przed Awarami,
przyjęli chrześcijaństwo
➢ Bułgarzy - protureckie, wyginęli, drugi ród
➢ Wielkomorawskie państwo - w kronikach, tereny Wiślan i
Śląska, 830 r., religia słowiańska przez Cyryla i Metodego,
potem germańską, kres położyli Węgrzy
❖ Państwa ruskie
➢ Kijów - opanowany przez księcia Olega Nowogródzkiego
912r., wchłania Kijów lecz nazwa zostaje
➢ Nowogród
❖ Państwa czeskie
➢ Sławnikowice
➢ św. Wojciech - wiadomo co się stało
➢ wszystko przez religię
❖ Państwo polskie
➢ 800+ zaczęto budować grody
❖ Państwa na Bałkanach
➢ Serbia
➢ Bośniacy
➢ Czarnogóra
➢ Macedonia
➢ ustrój podobny do państw germańskich
❖ Węgrzy
➢ XI w. ród madziarów przybył ze wschodu
➢ połowcy to przodkowie węgrów
➢ najeżdżają sasów
➢ pokonani, rezygnują z podbojów
➢ Gejza - chrzest od Niemiec
➢ 1001 r. - król Stefan I koronuje się na króla węgierskiego
■ rzekomo korona papieska dla władzy polskiego XD

❖ państwo patrymonialne
➢ cesarz mógł posiadać hajs
➢ państwo jako dziedziczna rzecz (ojcowska)
➢ urzędnicy dworscy
➢ majątek państwa = majątek cesarza
❖ Frankowie
➢ dowodził nimi Hrodwig (ojciec założyciel)
■ uzyskał władzę po pokonaniu synów namiestnika Galii
➢ walczył z Wizygotami
➢ Terytorialność prawa funkcjonuje wobec pobytu na danym
terenie (np. polskie w Polsce, ale w Szwecji już nie)
➢ zasada osobowości prawnej polega na przypisania prawa do
osoby, które podróżuje wraz z nim
➢ państwo merowińskie osłabło znacznie
➢ majordomus – wicekról, zarządzanie państwem (dziedziczny)
➢ Karol Martel (Młot) – odparł najazd Arabów (data)
➢ Pepin Mały – zamach, przeprowadza elekcję, założyciel
dynastii karolińskiej
➢ oddaje terytoria potomkom św. Piotra
➢ dostaje tytuł patrycjusza
➢ Karol Wieki sam się koronuje w obecności papieża 800r.
■ a także królem rzymskim
➢ cesarz Ludwik Pobożny – udaje mu się utrzymuje jedność
państwa,m po śmierci wojna domowa
➢ traktat w Verdun synowie dzielą państwo
➢ obie dynastie silne
➢ król Frankoński = wyżej niż zwykli ludzie, ma zwierzchność
nad Kościołem
➢ nie wolno się mu sprzeciwić chyba, że łamał prawo kościelne
➢ zajmował się sądzeniem i wojną, resztę miał urzędników
➢ sprawowanie sądu, król jeździ po kraju
➢ bannus królewski – może wykonać rozkaz i oczekiwać ich
wykonania
➢ niewolnik nie jest wojownikiem, do wojny brano tylko
wolnych obywateli
➢ zapewnienie spokoju w państwie
➢ może przywołać każdą sprawę nie osądzoną
➢ opiekun kościoła
➢ zwalcza heretyków
➢ monopol gospodarczy
➢ państwo bez stolicy
➢ podatki we wszystkim poza hajsem
➢ król jeździł w sprawach sądowych, na wojny, ale także żeby
dać się poznać
➢ komornik – majątek
➢ cieśnik – winnice
➢ marszałek – konie
➢ kapelan – kaplica królewska
➢ kanclerz – wytwarza dokumenty, specjalista od spraw
międzynarodowych
➢ palatyn – sądownictwo, referował królowi petycje
➢ drużyna królewska
➢ korpus duchownych
➢ wiec – od plemiennych lat, skala regionalna, pola majowe lub
marcowe (sprawdzanie wojsk)
➢ placita – wiece urzędników, charakter rady
➢ administracja lokalna – hrabstwa z hrabią, margrabstwo
(kompetencje militarne)
➢ kary sądowe = duży dochód
➢ hrabiowie są władcami na swoim terenie, ale król się wkurwił
więc dostali kontrolę (missi)
➢ świadczenia ludności – głównie osobiste, robocizna
■ służba wojskowa (bez żadnego ubezpieczenia)
● piechota
 ● konnica
■ stawiennictwo mężczyzn w sądach
■ udział w robotach publicznych
■ służba pocztowa
■ ściganie przestępców
■ dostarczanie urzędników królewskich
■ dostarczanie gościnności królowi
■ dostarczanie podatków
➢ znaczenia państwa Karola – crush innych władców,
beneficjum, seniorat, immunitety, czerpie korzyści,
konstrukcja dworu, rady królewskie (pol. król – Karol)

❖ Feudalizm (prawo na rzeczy cudzej)

➢ gospodarczy
■ własność podzielona (uprzywilejowana rola właścicieli
ziemskich)
● gdy nieruchomość posiada dwóch lub więcej
właścicieli, gdzie są to właściciele prawni i
faktyczni (z germańskiego prawa)
● właścicielem jest ten co pobiera pożytki
● gdy ma wasali, czyli zwierzchnika ziemskiego
● dominium dyrctum
● dominium pupile
■ podzielona na dwie części
● pana ( lasy i chuj wie co)
● chłopa – typowa robocizna
■ willa to wieś z funkcją miasta
● immunitety – uwolnienie urzędnika o danej
włości (nie mogli zbierać podatków)
■ dręczony i dręczący
➢ prawny (polityczny)
■ X – XII
■ stosunki wasal - senior
■ hierarchie lenne
■ prawo lenne
■ władca oddawał swoje kompetencje ludziom niższym
statusem (właścicielom ziemskim)
■ wasalstwo i beneficjum
■ hołd lenny
● symbol opieki
■ supinfeudacja (wasal może mieć swoich wasali)
■ obowiązki wasala
● militarne
◆ lojalność, nie może działać
◆ na każde wezwanie seniora się stawiać
◆ wartowania
◆ wyprawy do 40 dni
◆ obowiązek uczestnictwa w turniejach
● dworskie
◆ rady
◆ bycia na dworze
◆ uczestniczenie w sądach seniora
◆ doraźna pomoc materialna
➢ pasowanie najstarszego syna seniora
na rycerza
➢ wydanie najstarszej córki seniora
(pierwszy raz)
➢ wyciąganie seniora (wykup)
➢ uczestnictwo z seniorem w krucjacie
■ obowiązki seniora
● wydawanie lenna przy inwestyturze
● zapewnić wasalowi opiekę zbrojną
● działanie sądów lennych
● lojalości – nie działanie na szkodę
● opieka materialna nad członkami rodzinny
zmarłego wasala
■ sankcja lenna
● felone – nie wykonanie podstawowych
obowiązków lennych
■ hołd zastrzeżony – bycie wasalem x różnych
króli/książętami/jeden chuj, można wyznaczyć jednego
konkretnego seniora, w pierwszej kolejności idzie król
● pierwokup
 ● dziedziczenie
●
➢ cechy poddaństwa
■ stosunek chłopa do ziemi – jest użytkownikiem
■ przywiązani do ziemi
■ obowiązki chłopa
● renta odrobkowa (pańszczyzna)
● feudalna
● dziesięcina (podatek kościelny)
●
■ poddaństwo gruntowe
■ poddaństwo sądownicze
■ chłopi wolni (kmieci) – swoboda poruszania się
■ chłop przywiązany do ziemii
■ smerdzi (chołopi) – zbliżona sytuacja do niewolników
■ uwolnienie (haha) chłopów do wieku XIII i XIX
❖ RUGI – postępowanie sądowe, państwo i władca są zainteresowani
przestępstwami na terenie państwa, aby wykryć ich jak najwięcej i
skazać sprawców
➢ władca lub przedstawiciel przyjeżdżają na jakimś terytorium i
nadają starszym tytuł rugowników, ma on na zadanie
powiedzieć o przestępstwach i sprawcach (konfident)
■ w ramach reform Henryk (chujwie który) wprowadza
to jako pełnoprawne postępowanie
➢ zeznanie rugowników
■ w Anglii czynnik konsolidacyjny
■ mają wiedzieć wszystko i przekazać władcy jak na tacy
➢ proces wydobywczy – gonienie śladem, ukradziony
przedmiot trzeba wydobyć, albo w razie nie schwytania
przestępcy zapłacić
■ poszkodowany musiał uroczyście przysiądz i zeznać, że
skradziony przedmiot jest jego
■ niesłuszne oskarżenia
■ sąd a ostatni zachodźca
➢ proces zbiegłych chłopów – między możnymi
■ sprawcą jest możny – zmierzano do pogodzenia
➢ złapanie na gorącym uczynku – pozwany nie ma prawa do
obrony
❖ EGZEKUCJA WYROKU
➢ samopomoc
■ nie dla państwa
➢ zawarcie umowy – jeśli sąd orzeknie winę (posiadłość, rzecz)
winny musi dostarczyć rzecz i musiał przysiąc (formuły i tak
dalej), wierzyciel ma władzę nad osobą dłużnika, jeśli jej nie
dostarczy w określonym czasie, w latach późniejszych jego
rzeczy, za zezwoleniem sądu
➢ inwentarz – nie można każdego zająć, np. bydła pociągowego
➢ zastaw wzięty
➢ przeprowadzana na dobrach ruchomych (na początku) przez
urzędnika sądowego (secfest) wobec dłużnika, aby
przśpieszyć proces
■ później wprowadzano w posiadanie ziemi zwyciężce
procesu
➢ urzędnicy mogą dokonać grabieży
 ➢ odbicie – niedopuszczenie egzekucji
❖ PROCES CYWILNY I KARNY
➢ ława się wypowiada na temat dowodów – Anglia
➢ skargi – kontynent, rozróżnienie na cywilne i karne
❖ PROCES KANONICZNY
➢ pisemny
➢ długotrwały
➢ uwzględnianie sytuacji, pozwalająca na odbicie lub odkładów
➢ początek apelacji
➢ lepsza konstrukcja działania z urzędu
❖ PROCESY SZCZEGÓLNE
➢ przeciwko osobom szkodliwym (chłopi buntujący się,
żebracy, przestępcy)
➢ Niemcy
➢ z urzędu
➢ wyznaczone osoby nie miały jak się oczyścić z zarzutów
➢ 7 osób przysięgnie = szubienica
❖ PROCES PRZECIWKO LUDZIOM LICHYM
➢ na Rusi
➢ z urzędu
➢ z głosu publicznego
❖ WPŁYW NA ROZWÓJ GOSPODARCZY
➢ rozwija się handel na skutek wypraw krzyżowych
➢ interakcja międzykulturowa
➢ kupcy – proces gościnny, na potrzeby rozstrzyganie spraw
sądowych, pozwalano na ściągnięcie wierzytelności
■ szybki proces
■ dostosowany do obcych
■ sądy gościnne
■ w razie chęci ucieczki –
■ upadłościowe coś tam

❖ Monarcha był prawodawcą i mógł działać według swoich

zachcianek, ale nie może rządzić bez możnych
➢ gniew monarszy
➢ w imieniu władcy powstanie sąd królewski
➢ inkwizycja
EGZAMIN ZERÓWKA – NIE STAWIA SIĘ OCEN 2, 26.01
dwie poprawki ćwiczeń
30 minut zaliczenie – 2-3 pytania
pytania z lektury 1984
trzeba mieć 2 z 3 dobrze - dostajesz 3
2 SEMESTR:

ROSJA – CESARSTWO
❖ XIII w. – kilka niezależnych księstw
❖ Tatarzy na Rusi to norma, podsycali różne konflikty i byli arbitrami
❖ Księstwo Moskiewskie – uzyskał jarłyk, a potem zajął się bitką z
Tatarami
❖ rozwój europejskie z opóźnieniem 100 letnim, po wypędzeniu
Tatarów
❖ Iwan III – zjednoczył większość księstw i stawia Moskwę jako
centrum, idea III Rzymu
➢ stworzył Filoteusz, pierwszy Rzym upadł wskutek pogaństwa,
drugi Konstantynopol wskutek odrzucenia religii, trzeci to
Moskwa jako wszystkie idee rzymskiego państwa
❖ Iwan IV Groźny – pierwszy car, wielki książe, wprowadzał brutalne
reformy
➢ przebudował Ruś na monarchię stanową
➢ chciał centralizacji władzy
➢ umniejszyć wpływy bojarów i przeciwstawiać dworian (nowa
średnia szlachta), bo byli przeciwni wszelkim zmianom i byli
przesiedlani
➢ sobór ziemski – złożony z dworian, wybierano następnego
cara
❖ Mikołaj Romanow
❖ hołd ruski – 26.10.1611 r. car wasyl Szujski bił czołem przed
Zygmuntem III Wazą i został skierowany do zamków w niewoli
ŹRÓDŁA PRAWA WIEKU XV - XVI
❖ ruska prawda – zbiór praw Rusi Kijowskiej, spisana XI - XII
➢ warunki życia podobne, więc prawo aktualne jak najbardziej,
aż do sytuacji zmieniającej coś
❖ działalność książąt – nie dawali praw, wydawali przywileje i
immunitety, reagowali w sytuacji koniecznych,
❖ gramoty – statut organizacyjny wprowadzały administrację,
kwestie związane z określeniem kormienie (pobory namiestnika)
➢ regulowane opłaty sądowe
➢ gramota – dokument pisany
➢ dźwieńska – bliska ruskiej prawdy, cały czas w obiegu
 ➢ miłozjewska
❖ sudiebnik 1497 r.– zbiór praw dla cesarstwa moskiewskiego,
Kazimierz Jagiellończyk wydał coś podobnego w Polsce, nieznany
autor
➢ na podstawie ruskiej prawdy i gramoty dźwińskiej
➢ prawo zwyczajowe
➢ zawierał ponad połowę nowych przepisów
■ nowe państwo centralne
■ mocna władza książęca
■ zlikwidowanie rozdrobnienie feudalne
■ przeciwstawiał masy chłopskie
■ specyfikowanie ruchów chłopskich
● kara śmierci dla notorycznych przestępców
● naród nieosiadły to potencjalni buntownicy – lisi
ludzie (liche)
● lichadjeło – wystąpienia przeciwko panom,
religii, państwu,
■ sądownictwo i postępowanie sądowe
■ z dziedziny prawa karnego i prywatnego
■ ekonomia – wzrasta produkcja, podział pracy, związki
między dzielnicami
● odpowiedzialność kupca za roztrwonienie
czyjegoś majątku
● najem usług
● konflikty kupców
■ chołopi – niewolnicy, brak osobowości prawnej,
zabójstwo takiego = rękojmia pieniężna, związali się z
chłopami
■ prawo wychodu
❖ sudiebnik z 1505 r., ale bez śladów jakichkolwiek
❖ carski sudiebnik z 1550 r. – ogromne państwo, chołopstwo, sądy i
ich postępowanie, przepisy prawa karnego i prywatnego
❖ stogław – 100 artykułów (gława – artykuł), rok po carskim
sudiebniku, społeczny i cerkwii, świeckie o przestępstwa
krzywowierstwie i , mieszane grupy świeckie i itd, rozwody

ZASTOSOWANIE PRAWA
 ❖ sam sudiebnik zawierał regulacje dotyczące uzupełnień za pomocą
ksiąg prikazowych (urzędy centralne)
➢ kompetencje któregoś z prikazów były kierowane do
takowego
❖ XVII w. akt prawny – sobornoje ułożenije Michajłowicz z
➢ kontynuacja wcześniejszych regulacji
➢ kodyfikacyjnej zajebisty
■ ułożyła komisja
■ bunt solny (powstanie moskiewskie) – nowe podatki od
soli, co godziło wszystkim
● car jest dobry, bojarzy źli (urzędnicy)
■ sobór ziemski – potwierdził
■ na III statucie litewskim, prawie rzymskim,
sudiebnikach
■ 297 artykułów
➢ wotczyny i pomiestia
■ wotczyny – własność dziedziczna
■ pomiestia wykupione własności
■ zakazano przez cerkwie własności nieruchome
■ żeby chłopi byli przytwierdzeni do ziemi

PRAWO PRYWATNE
❖ Wotczyny – własność dziedziczna, niezbywalne, zobowiązany
do służby wojskowej, starsze
➢ rodowe – dziedziczą członkowie rodu, można było odkupić w
ciągu 40 lat, zstępni nie mogli tego robić
➢ nabyte – od obcego, swobodnie mogą być wyalienowane,
później mogły przejść w rodowe
➢ wysłużone – nadane bojarowi przez cara za zasługi,
dożywotnio, później praktycznie dziedziczne
➢ książęce – dobra dawnych książąt, można sprzedać krewnym,
tylko męskim członków, nie można w posagu dawać siostrom
ani córkom
❖ Pomiestia – własność dożywotnio nadawna i
niedziedziczna, wzmacnianie dworiaństwa, wzmocnienie
ekonomiczne, za służbę i pod warunkiem pełnienia służby,
beneficja
➢ chcieli, aby stały się dziedziczne i się udało później dużo
 ➢ warunkowa forma – za służbę wojskową, ale tylko aktywną
(warunkowa), wykluczała alienacje i dziedziczenie
➢ przechodziły w drodze spadkobrania
➢ XVII stają się dziedziczne i jednoczą się z wotczynami
➢ nadawano po śmierci posiadacza jego synowi, jeśli nadawał
się do służby
➢ jeśli nie pełni służby to musi wychować synów, żeby poszli
do wojska
➢ zostawiano żonom i dzieciom, jeśli zginęli na wojnie
➢ jeśli umarli w domu/ścięci wydzielono pomiestie krewnym
➢ dążyło do tego głównie dworiaństwo
➢ nie można było wymieniać, ale i tak to robiono
■ później zezwolenie władzy
■ oddanie za rentę
➢ za Piotra I Wielkiego zostało zrównione
❖ Zastawa w dzierżeniu
❖ 120 artykułów w sobornoje ułożenije dotyczyło wotczyn i pomiestii
❖ prawo zobowiązania – spisane na piśmie są ważniejsze niż ustne,
hiposnotwierdza (?),
❖ dłużnik – podstawowa odpowiedzialność, rozciągnięta na rodzinę,
egzekwowana najpierw z dóbr ruchomych i nieruchomych

PRAWO RODZINNE
❖ rozwód
➢ władze duchowne
❖ małżeństwo
➢ zaręczyny
■ córki 25 lat
■ zgoda rodziców lub opiekunów
■ nawet jako niemowlaki
■ obwarowane karą umowną
➢ rząd majątkowy
■ odrębność majątkowa
❖ spadki
➢ krąg spadkobierców jest większy
■ brak synów – córki
■ brak dzieci – krewni zmarłego
■ dopuszcza się żonę od XVII w.
 ■ krewni boczni – głównie bracia
■ brak dziedziców ustawowy – przypada cerkwi
● później państwo a cerkiew równowartość ziemi
➢ testamentowe albo ustne
■ ustne – złożone przed duchownym,
■ pisemne – traci na znaczeniu

PRAWO KARNE
❖ w XIV - XV w. stosowano ruską prawdę
❖ kary nowe
➢ bycie knutem – odziedzielna od biczowania
■ można nie przeżyć
■ kradzież bez zwrotu = sprzedany do niewoli
➢ karane śmiercią
■ zdrada
■ porwanie chłopa
■ postępne podrzucenie rzeczy skradzionej
■ krzywierstwo
■ morderstwo
■ rozbój
■ powtórna kradzież
■ zabójstwo pana
➢ grzywna
■ łójka (?)
➢ umyślne i nieumyślne
➢ ulgi
■ pijaństwo – łagodnie
■ niedojrzali wiekowo
■ ułomni
■ obrona konieczna
■ stan wyższej konieczności
■ usiłowanie z wyjątkiem zdrady stanu
■ pierwsze przestępstwo
➢ surowsze dla niższych klas
■ za fałszywe oskarżenia
● chłop – knutem
● ktos tam – lżejsze
■ zwłoki w postepowania
 ● diak –
● poddiaczy – knutem
■ bezczeście
● wyższy stan – kara cielesna
❖ zlecenie, pomoc i podżeganie też jest karane
❖ przestępstwa przecwko religi – bluźnierstwo, nawracanie na religie
muzłumańską
❖ przeciwko państwu – zdrada stanu, obrazę majestatu, fałszerstwo
gramot, monety, zamach
❖ przeciwko osobie – mężobójstwo umyślne (śmierć) i nieumyślne
(knut i więzienie)
➢ kwalifikowane – pana przez sługę, męża przez żonę i vice
versa, zabójstwo ślubnego dziecka
➢ aborcja
➢ gwałt niewiasty
➢ pobicie
➢ zranienie
❖ przeciwko mieniu – kradzież, rozbój, grabież, podpalenie,
niszczenie znaków granicznych
❖ cel kary – odstraszenie, okrutne, widowiskowe i wykonywane
publicznie
➢ ścięcie
➢ powieszenie
➢ spalenie
➢ zakopanie żywcem
➢ zalanie gardła roztopionym metalem
❖ instytucja dzikiej wiry – kara finansowa dla mieszkańców
tej miejscowości, gdzie popełniono mężobójstwo i nie
wykazano sprawcy, jeżeli z przypadku to się nie płaciło
❖ zawężono krąg przestępstw, które było …
➢ poszkodowany miał obowiązek dowodzić swojej krzywdy w
sądzie
➢ nie można darować przestępstw – szczególnie kradzieży
❖ zabraniał sudiebnik ugody
❖ wpisy karne – więcej o karach chołopów i chłopów, mniej dla
wyższych kar lub ulgi
❖ więzienie – oznaczone albo i nie
❖ zesłanie na Sybir – specyficzne dla rosyjskich kar
 ❖ konfiskata majątkowa – dodatkowa kara, na zadaniu usunięcie
człowieka ze środowiska
❖ 1694 r. przyznanie się do winy – łagodzi karę ze śmierci do Sybiru
➢ też dla obłąkanych
➢ zalanie gardła metalem i zakopanie żywcem zniesiono

PROCES KARNY
❖ skargowy – żeby ruszył trzeba wnieść skargę, cywilna i karna
➢ powód wysyła czołobitnia i domaga się wymierzenia
sprawiedliwości
➢ formułuje się pozew i wysyła do chcącego woźny sądowy
❖ środki dowodowy
➢ pojedynek sądowy – na początku XIV w.
■ wyparty przez przysięgę
➢ przysięga religijna – nazwa
➢ losowanie (źrebia)
■ poniżej rubla
➢ dowody
➢ świadkowie
■ co najmniej 2
■ wyższa klasa większe poparcie
■ zeznanie drugiej strony – może się zgodzić przy jednym
świadku
■ obszczjasyłka – zeznania świadków są wiążące
➢ przesłuchanie – spędza się wszystkich mieszkańców i pyta o
zdanie
➢ dowóz dokumentów
❖ wyrok w oparciu o pojedynek sądowy nie jest poddany rewizji
sądowej i nie zmienia się jego wyniku
❖ egzekucja roszczeń – fizyczne przekazanie przedmiotu w sądzie do
rąk zwycięskich
➢ jeśli dług nie jest fizyczny, jest wszczynana procedura
■ prawieża – bicie po łydkach codziennie + kara na
honorze
● do końca XVII w. karę może odbywać chłop pan
■ sprzedaż nieruchomości
 ■ niewola – odpracowanie po byciu po łydkach, razem z
żoną i dziećmi
● 5 rubli – mężczyzna
● 2 ruble – kobieta
● 10 rubli – dzieci
❖ rozrysk – sąd prowadzi śledztwo, często dotyczy lichych ludzi,
❖ tortury
❖ pozwanie przez sąd
➢ w przypadku nie bycia
➢ bz rękojmi jest aresztowany
➢ jawne i ustne
❖ środki odwoławcze
➢ strona przegrana zarzucała przekupstwo
■ potwierdzenie – bicie knutem, równoważności
■ fałsz – ta sama kara, ale przegrany
➢ odwołanie do sądu wyższego
■ jeśli niższy nie daje rady
■ referat – dokładny opis sprawy
● jeśli był ścisły – wydawały wyrok
● jeśli nie to nie i żądały uzupełnienia
❖ wdrażanie procesu z urzędu
➢ okoliczności
■ zła sława
■ donos
■ powołanie przez osobę torturowaną
➢ środki
■ przyznanie się
■ przesłuchanie
● powołowano określoną liczbę, jeśli unano
jednogłośnie za przestępstw to była podstawa do
wyroku śmierci
● jeśli nie ma jednomyślności to więzienie
● jeśli większość określiła go jako dobrą osobę,
podlegało karze grzywny
● gdy społeczność nie chce dać opinii albo
pozytywną, ale się przyznał – dziesiątkowanie
ludzi, czyli bicie knutem co 10
 ● jeśli oświadczyła, że nie ma przestępców lub
złodziei nie ma to społeczność musiała
wynagrodzić wszystkie szkody
● dwóch, trzech bito knutem

FRANCJA
❖ XVI – XVII w.
➢ do rewolucji
❖ 700 systemów prawnych (sproszkowanie prawa)
➢ rozbita terytorialnie
❖ kraina prawa pisanego (południe, rzymskie) i nie pisanego
(mówionego)
➢ wzmocnienie władzy królewskiej
➢ centralizacja poleca
❖ edykt maltański – hugenoci dostają prawa i jest ugoda na
warunkach królewskich
❖ Ludwik XIV – Francja dostaje w ciul terenów (Kanada, Louisiana)
❖ Ludwik XV – wojna siedmioletnia, doprowadził Francję do utraty
Kanad, bo nie opanował sztuki wojennej
➢ wstrząs ekonomiczny i absolutyzmu
❖ Ludwik XVI – po 176 latach zebrał stany generalne (wstęp do
rewolucji)
❖ źródła prawa
➢ coutume – obyczaje, spis prawa zwyczajowego
■ XV w. zaczęto tworzenie
■ na poziomie prowincjonalnym, lokalnym
■ paryski coutume – druga redakcja jest dwa raz większa
od pierwszej, dodawano niezbędne rzeczy, od XVII jako
prawo powszechne, wypadku braku regulacji w braku
regulacji w prawie lokalnym
■ zmniejszenie partykularnych praw zwyczajowych
■ 65 prowincjonalnych, 300 lokalnych
➢ prawo rzymskie – południe, pisane, miejscowe
➢ ustawodawstwo królewskie – XVI w., ordonans, czyli
rozporządzenie króla, wprowadzano je w prawie
cywilnym, karnym i jednolite postępowanie sądowe
na obszarze całej Francji
 ■ zbiór 461 artykułów, autorem kanclerz Michał de
Marillac, ograniczenia lenne (alodialne)
■ Ludwik XIV, procedura cywilna, karna, karne
materialne, prawo handlowe i morskie
■ o marynarce cywilnej, handel morski, morskie przepisy
administracyjne, żeby był porządek
■ o niewolnikach w koloniach w afrykańskich, codec noir
➢ prawo rzymskie – prawnicy francuscy porzucili metodę
tłumaczenia prawa rzymskiego na poczet praktyki jak je
rozmiano
■ Kujacius

❖ prawo rzeczowe
➢ feudalna własność ziemi – użytkowa i zwierzchnia’
■ obowiązki seniora nie istnieją, a wasala są ograniczone
● obowiązek pisemnego poświadczenia własności
● prawo seniora, może sprzedać lenno i zostawić
⅕, pobierać opłatę za zmarłego wasala
● odkup i zwrot podwyższonej ceny przy zakupie
■ nie ma ziemi bez seniora (kodeks Michałka), każda
ziemia ma nadzór i król jest nadzorcą wszelkiej ziemi
■ edykt królewski – niech sobie będzie własność
alodialna, ale musi się za nią zapłacić
■ chłop – ma własność chłopską, płacą czynsze, w razie
alienacji może się wyzbyć, mają własne podatki,
panowie mogą przyłączyć ziemie gminne do własnej
posiadłości, mogą pokazać wyrażać niezadowolenie (?)
■ zanik formalności z obrotem ziemi

❖ prawo zobowiązań
➢ zanik formalizmu
➢ umowa kupna sprzedaży to umowa konsensualna
➢ powyżej 100 livrów, umowa musiała być pisemna
przymusowa

❖ prawo rodzinne
➢ ordonans 18… – przez sobór trydencki
■ muszą być zapowiedzi
 ● dyspensa jeśli nie
■ ślubu udzielają sobie para małżeńska, a ksiądz jest
świadkiem
■ metryka ślubu prowadzi proboszcz
➢ konieczność uzyskania zgody rodziców na zawarcie
małżeństwa pod groźbą nieważności
■ jeśli do 25 roku życia zawarł małżeństwo bez zgody,
został wydziedziczony całkowicie
■ testament małżeństwa bez zgody był nieważne, bo
traktowano jako uprowadzenie
■ syn 25-30 mógł być wydziedziczony i darowizny na jego
poczet mogły zostać zabrane
■ córka po 25, musiała zasięgnąć rady u rodziców
dotyczących małżeństwa
■ po 30, można było wnieść do sądu o zezwolenie na
zawarcie małżeństwa
● notariusz + świadek do nich, mógł zawrzeć
➢ majątkowe prawo małżeńskie
■ umowy między małżonkami
■ zabezpieczenie hipoteczne na rzecz żony
➢ prawo spadkowe nie ulega zmianie
■ substytucja – polska ordynacja, żeby majątek
szlachecki nie był roztrwoniony był przetrzymywany
przez 2 pokolenia, musiał być wpisany do ksiąg
■ testamenty – w pisanym, zaciera się północ i południa,
na rzecz krewnych ⅘ dóbr i ⅕ obcym można było
■ zachowek – uprawniony musiał dostać, połowa
majątku

❖ prawo karne
➢ nie jest jednolite
➢ do XVII brak kodyfikacji
➢ bezkarność/zmniejszenie kary w stanie wyższej konieczności
i obrony koniecznej
➢ zbrodnie i wykroczenia to podział płynny
■ delikt jako określenie przestępstwa, wykroczeń
■ każdy sąd po swojemu
➢ prawo analogii
➢ nadużycia ogromne
➢ procedura karna – stopniuje karyn i przestępstwa, dalej
sędzia osądza jak chce
➢ kary cielesne, niecielesne, na czci, główne
■ główne
● śmierci
◆ ćwiartowanie
◆ spalenie na stosie
◆ powieszenie
◆ łamanie kołem
◆ ścięcie mieczem
● dożywotnia kara pracy na galerach (jednostka
morska, wioślarstwo)
● wieczyste wygnanie
● konfiskata majątku i utrata zdolności do
czynności prawnych
● pozbawienie praw obywatelskich
● pozbawienie testamentu
■ cielesne
● mutylacja
● obraza majestatu = spalono rękę
● piętnowanie
● chłosta
◆ w murach więzienia nie hańbiąca
● pręgierz
● tortury
■ niecielesne
● kara pracy na galerach
◆ XVI w.
◆ często nie wracał
◆ piętnowanie
◆ samookaleczenie, żeby nie iść = śmierć
◆ niezdolny do pracy = wyganiany z kraju
◆ kobiety = nie mogły
● czasowe wygnanie
● pokuta publiczna (dodatkowa)
● wieczyste wygnanie – w całym kraju lub regionie
■ na czci
 ● wystawienie pod szubienicą
● nagana
● pozbawienie piastowanie urzędów publicznych
➢ przestępstwa
■ zbrodnie majestatu boskiego i królewskiego –
najcięższe i szerokie, najcięższe kary
● herezja
● świętokradztwo
● czary = spalenie/chłosta
● bluźnierstwo
● królewskie
◆ próba zamach na rodzinę
◆ na majątek
◆ zdrada
◆ spisek
◆ odpowiedzialność zbiorowa
◆ kara – główna z włóczeniem ciała końmi
pod szubienicą
◆ świadek – nawet te pozbawione czci, do
rodziców dzieci
◆ 2 stopień – opór wyrokom, fałszerstwo
monet i pieczęci, sprzymierzeni płacy,
pojedynek
■ przeciwko osobie
● mężobójstwo
● morderstwo nie jest tożsame z zabójstwem
◆ do 40 dni z intencją
● trucicielstwo
● zabójstwo krewnego
● zabicie pana przez sługę
● samobójstw
● płciowe – gwałt, cudzołóstwo, prostytucja,
kazirodztwo, dwużeństwo
■ przeciwko mieniu
● kradzież
◆ chłosta
◆ piętnowanie
◆ galery
 ● rabunek
● podpalenie
● włamanie
■ podstępne bankructwo – niszczące działanie w
stosunkach gospodarskich, perfidia, prowadzi do
dużych strat
● chłosta
● pręgierz
● kara na czci
● kara śmierci (edykt jakiś tam)
❖ proces cywilny
➢ pozew pisemny, zawiera określenie sądu, termin i krótką
treść skargi, doręcza woźny z dwoma świadkami
➢ stawienie się stron w terminie, zawiadomienie sądu o sporze i
przedstawienie rzeczników
➢ wymiana pism między stronami
➢ strona, która po wymianie pism stwierdziła, że spór został
wystarczająco ogarnięty, żeby mieć normalny proces
➢ prawo zawisa w sądzie, jest zdefiniowana, nie ma miejsca na
układy, skarg nie może być zmieniona
➢ rozstrzyganie sprawy, na podstawie ustnej rozprawy i
przedstawionych dowodów
■ dowód z dokumentów ma mocne znaczenie
➢ protokół, nie ma stron i lecim dalej
➢ pytania na piśmie, na podstawie środków dowodowych
➢ sędzia sprawozdawca tworzy referat, w którym opisuje
sprawę
➢ apelacja musiała być wniesiona zaraz po ogłoszeniu wyroku
➢ środki przeciwko
■ wyrok nieprawdziwy przez wprowadzenie w błąd
■ kasacja
➢ egzekucja po pewnym okresie, 14 dni w przypadku gruntów,
na zaspokojenie stronę wygrywającą i po tym czasie
przypominanie
■ pieniężne 4 miechy, sprzedaż na licytacji
■ roszczenia skarbu państwa, wtedy i areszt
■ weksel
■ roszczenia z dni targowych
❖ proces karny
➢ XVI - XVII w.
➢ inkwizycyjne – sąd prowadzi dochodzenie
➢ tajność i pisemność
➢ szerokie tortury
➢ podział
■ zwyczajne – cywilne basically
■ nadzwyczajne – całkowita tajność (w odróżnieniu od
naszych), całkowicie oskarżony nie ma prawa do
obrony, zarzuty wobec świadków podczas odczytywania
listy
➢ środki dowodowe
■ bezpośrednie
● dowód z przyznania się
● dowód ze świadków
● orzeczenia rzeczoznawców
● dokumentów
●
■ pośrednie
● poszlaki
◆ oczywiste – pozwalają skazać na śmierć,
ordynował tortury
◆ bliskie – pół dowodu, jeden świadek
naoczny np, znowu tortury i brak wyroku
śmierci
◆ odległe – pieniężna kara and that's all
➢ tortury
■ przygotowawcze – żeby się przyznał oskarżony do winy,
mógł skazać, ale nie na śmierć
■ szlachta nie, jedynie wobec obrazie majestatu
■ przedwstępne – miały wydobyć ze skazanego zeznania
o współuczestnikach zbrodni
➢ wyrok – musi być wydany przez 3 do 7 sędziów, głosowanie
było, przychylniejsze podsądnemu, przewaga 2 głosów przy
wyższej instancji
➢ motywy wyroku – sąd wyższy nie musiał podawać
uzasadnienia, sądy niższego rzędu określały jedynie
przestępstwo i jego wyrok
 ➢ można było dochodzić przeciwko miastom, korporacjom,
cechom, wychodzi w obronie syndyk
■ miasta – wyrok o zburzenie murów miejskich,
odebranie przywilejów, kara pieniężna
■ uchwałom – do sądu wyższego, ma stosunek do
wyższego, zawiesza się
➢ apelacja zawiesza wyrok, może apelować adwokat,
prokurator, i chuj wie kto jeszcze, oskarżonego się odstawia
do sądu wyższego

I RZESZA
❖ zakończenie wojny religijnej przed Iww, traktat westfalski
❖ największe państwa niemieckie: Prusy, Austria
❖ źródła praw:
➢ prawo rzymskie

ANGLIA
❖ common law
❖ koniec średniowiecza – wzrost władzy monarchii absolutnej
❖ po Elżbiecie I – konflikt z mieszczaństwem i nową szlachtą
❖ 1603 r. konflikt z Parlamentem i wkrótce potem ścięcie
❖ źródła prawa
➢ rewolucja praktycznie nic nie zmienia
➢ common law – podstawy prejudykaty i zasady prawa
zwyczajowego
➢ sąd esczekierów – podatkowy
➢ Jonathan Swift – Cokolwiek osądzono przedtem, osądzono
dobrze
➢ equity law – prawo z sądu kanclerskiego (mógł wydawać
własne orzeczenia, które były ustawami stałymi) łagodzi
surowość, legalizm
➢ safety law – prawo stanowione
➢ common law nie działał w sądach targowych i morskich
➢ spisy wyroków od średniowiecza (reports) — opis sprawy,
argumentacja stron, motywy wyroku (do XVI w. w języku
francuskim oraz oznaczone)
 ➢ Books of Authority – ma moc źródeł prawa
❖ 1731 r. – język angielski staje się językiem powszechnym w
piśmiennictwie i mowie sądowej, zniesiono w Anglii język
francuski i łacinę
❖ prawo karne
➢ podział przestępstw – zbrodnie (felony), występki
(misdemeanors), zbrodnia zdrady (treason, za high i petite)
➢ za zbrodnię była kara śmierci + konfiskata mienia
➢ za występki
➢ 1814 r. – kary śmierci zniesione za karę high treason
➢ małą zdradą jest zamordowanie pana przez chłopa, męża
przez żonę, każde wystąpienie
➢ zbrodnie
■ mieniu
■ czyny zakłócające porządek publiczny
● jeśli hałaśliwy rozruch, polityczny i powyżej 12
osób to jest kara śmierci
●
➢ występki
■ fraud
■ zniesławienie (liebel)
● jedynie na obrazach czy tekstach
● najwyższa warstwa nie rozumiała
● stawiani pod pręgierzem
◆ np. autor Robinsona Crusoe
● można obciąć ucho
■ krzywoprzysięstwo
■ spisek
■ riot
■ fałszerstwo
■ bulgary
➢ przeciwko życiu
■ morderstwo
■ zabójstwo – bezprawne, zbrodnicze, ale bez zamiaru
zabicia
● dokonane na skutek działania bądź jego działania
■ samobójstwo – na równi z morderstwem
 ● jeśli na skutek zaburzenia umysłowego brak kary
śmierci, ale konfiskatę mienia się stosuje
● przebicie piersi kołem
● pochówek na rozstaju dróg
● konfiskata zniesiona 1870 r.
● pociąga się niedoszłego samobójcę to
odpowiedzialności i karany więzieniem
■ czary z śmiercią człowieka
● przeciwko religii
● zalicza się do zbrodni
● Demonologia – nakaz palenia czarownic
(reformatorskie czasy, król Jakub wydał)
● 1712 r. – palenie za czary
● 1737 r. – zniesiona
➢ przeciwko mieniu
■ wzmożona ochrona mienia
■ za kradzież przekraczająca 12 pensów jest to kradzież
wielka i grozi kara śmierci
■ kradzież w porze nocnej (burglary)
■ sprzeniewierzenie
■ dokonane przez osoby zaufane (pokojówka, służba
szczególnie mocno karana)
■ prawo nadbrzeżne – ius naufragii
● mogli sprzedawać statki, zawartość bądź załogę
● powoli znoszone
● traktowane jako zbrodnie
● kara śmierci za obrabowanie statku
■ podpalenie – zbrodnia jeśli nieruchomość, a jeśli
ruchomości to nie
● można było dochodzić odszkodowania
● jeśli przez pomyłkę to jebać
➢ kary
■ 160 zbrodni to felony = kara śmierci
■ kara śmierci
● kradzież 160 szylingów z mieszkania
● kradzież wartości 5 szylingów
● kradzież kieszonkowa
● kradzież ze stajni królików
 ● za ścięcie drzewa czereśniowego
● przez miesiąc w towarzystwie cyganów
■ rozróżnienia i udogodnienia kar
● benefit of clergy!!!!!! – nie podlegają karze
śmierci, ci którzy umieli czytać (najczęściej kler)
◆ nie korzystali niechrześcijanie, kobiety,
ułomni
◆ 1692 r. – rozszerzony na kobiety
◆ 1702 r. – na wszystkie osoby, które
poprosiły, tylko musiały się wykazać
◆ furteczka, wymiganie się od kary śmierci
◆ wyjątki: high treason, morderstwo na
drodze publicznej, morderstwo w kościele,
kradzież okrętowa, kradzież w sklepie
◆ 1827 r. – całkowite zajebanie benefitu
● ułaskawienie – zesłanie do kolonii zamiast
śmierci (głównie Ameryka)
■ mutylacja – jako dodatek do zaostrzenia kary śmierci,
stania pod pręgierzem
● zniesiono karę chłosty oc o do kobiet
■ pozbawienie wolności
● praktycznie nie istnieje
● więzienie było wykorzystywane jako areszt
● w XVIII w. zaczyna się coraz szerzej korzystać
● deportacja (oprócz Ameryki Północnej, Australia)
➢ proces
■ każdy przedmiot, którym zabito – na własność króla
● właściciel mógł wykupić
■ widoczne upolitycznienie
■ odsunięcie od władzy
■ główny akt – habeas corpus
● 2 kategorie więźniów – za przestępstwo z
wyjątkiem high treason i fellony, a druga za coś
innego, ale nie zagrożona karą śmierci
■ skarga prywatna – rozpoczyna proces karny
● najpierw trzeba gonić za przestępstwo
● rozstrzyga pojedynek sądowy
◆ strona przegrana jest wieszana
 ➢ jeśli oskarżyciel to tylko zapłaci
grzywnę
● można w imieniu króla albo prywatnym
◆ stroną jest korona
■ urzędowe postępowanie
■ dochodzenie koronera – zwołuje radę 12 sąsiadów i
badają czy zejście było nagłe, typują sprawcę i stawia tę
osobę do sądu
● nawet jeśli niewinna to nie wychodzi z sądu
● koroner jest związany decyzją
■ podejrzani o high treason – zwraca się najpierw do
ławy i grand jury, tam decydują czy wysłać do sądu
■ jako urzędnik zamożna osoba może być, bo nie będzie
kradł, a niezamożny będzie (kwalifikacje moralne)
■ pain for endure!!! – kara mocna, prawie tortura, jeśli
oskarżony milczy (nie wiadomo co zrobić), środek
specjalny, środek pomocniczy, w piwnicy, podawano
stary chleb i brudną wodę aż skruszeje
● 1797 r. – milczenie jako nieprzyznanie się do
winy, neutralnie
■ zasada kontraktoryjności — dalej działa, oskarżony nie
ma prawa do obrony, przesłuchiwanie świadków
wytypowanych przez oskarżonego nie istnieje
■ funkcjonowanie obrońców –1837 r. zostaje uznany
udział obrońców w procesie, może wygłaszać mowy do
ławy
■ prawo dowodowe – długo zwyczajowe, wartości i wagę
dowodów wyznacza sąd, mogą wzbudzić wątpliwość

AUSTRO WĘGRY I ROSJA DO XX W.

❖ 12.05 zerówka
❖ Austro Węgry
➢ monarchia austriacka 1867 r. w wyniku przegranej wojny
1866 r.
➢ wspólna głowa państwa (Austriacki cesarz i król Węgier
➢ wspólne tematy – wojsko, skarb, polityka zagraniczna
➢ wykonawcza władza – ministrowie
➢ konstytucja grudniowa
 ➢ wielojęzyczność
➢ dzielny wojak Szwejk
➢ źródła
■ kodeks (do upadku Austrii) – prawo karne materialne
● penalizacja – zagrożenia rodziny i małżeństwa
● konserwatyzm
● własność prywatna
● nieliczne zmienione
◆ zniesiona kara chłosty, wiele z katalogu kar
● dodawano nowe prawa i ustawy, miały reagować
na ustawy
◆ ustawa prasowa
◆ ustawa o włóczęgostwie
◆ ustawa o opilstwie – o zwiększonym piciu
alkoholu (Galicja)
➢ postępowanie karne
■ śledcza w połączeniu z skargową
■ z urzędu
■ swobodna ocena dowodów
■ wprowadzono sędziów przysięgłych – stany i rosja,
ława angielska, orzekają o winie
➢ prawo cywilne
■ kodeks cywilny – prawo małżeńskie (zmiany)
● np. o ubezwłasnowolnieniu
● separacja bądź rozwód
● problem własności maszyn
● prawa sąsiedzkie, służebności
➢ postępowanie cywilne
■ ograniczenie kontradyktoryjności
● toczy się spór, ale według sędziego
■ sąd nie jest związany dowodami stron, sąd musi dojść
do moralnego przekonania
■ zasada ustności (ustne przekonanie sędziego) z zasadą
pisemności (dokumenty zapisane na podstawie
procesu)
❖ Węgry
➢ 1878 r. skodyfikowano prawo karne, długie vacatio legis
➢ 1880 r. – prawo karne było prawem zwyczajowym
 ➢ nie ma kodeksu cywilnego

❖ Rosja
➢ reformy zwykle jak jest wojna
➢ Aleksander I – ustanowił absolutnego systemu władzy
■ samodzierżawie – car jest kimś o wiele większym,
między bogiem a ludźmi
➢ Iwan Groźny – miał dostać od cesarza niemieckiego tytuł
króla (obelga), rządził wszystkim, samodzierżawie
doprowadziło do upadku
➢ Aleksander II – wymuszone reformy w wojnie krymskiej,
przegrała haniebnie, zniesiono poddaństwo chłopów,
wprowadzono samorząd miejski, koncesje chłopów,
➢ 1905 r. rewolucja, związana z kryzysem po wojnie japońsko-
rosyjskiej (przegrana), car reaguje ustępstwami
■ powołana zostaje duma państwowa i rada państwowa
(parlament), ale nie rozwija jej
● nie dostali się chłopi, ani zrewoltowany sfer
● ustępstwa, ale samodzierżawie
➢ źródła
■ car AI – powołuje 10 komisję kodyfikacyjną, kierował
komisją Michał Swerański, projekt kodeksu prawa
cywilnego (nieudany)
● wygnanie
● wrócił po którymś tam
■ car Mikołaj kontynuuje komisję
■ Sobornoje Ułożenije aż do ukazów – powstał pełny
zbiór praw cesarstwa Rosyjskiego – 43 tomy, podstawa
do wydania Zbiór Praw Cesarstwa Rosyjskiego,
ogromne opracowania
■ Zbiór prawa
■ nowy kodeks karny Kar Głównych i Poprawczych –
zaczął Swerański, 1845 (rok vacatio legis) – kodeks
feudalny
● uprzywilejowanie szlachty i bogatego
mieszczaństwa od brak kar cielesnych
● chłop bez ochrony prawnej – skarga na pana 50
batów
 ● kazuistyczny – 11 rodzajów kar, dzielące się na
stopnie
◆ utrata praw politycznych i cywilnych
musiała być
■ ustawa o sędziach pokoju – wykroczenia paszportowe,
mógł orzec grzywnę oraz półtorej roku więzienia
■ kara piętnowania i chłosty zniesiona 1863-64 r.
➢ prawo karne
■ ustawa o buntach, tajnych związkach, o środkach
wybuchowych, o środkach ochrony państwowych
■ w 1867 r. – sprzedają Alaskę, chciała sfinansować
armię i wybudować linie kolejowe
■ uprawnienia żandarmerii i policji
■ prawo zesłania na Sybir przez ministrów, na drodze
administracyjnej
■ przestępstwa polityczny mogły być rozpatrywane przez
sądy wojskowy i na oparciu kodeksu karnego
wojskowego
■ kodeks karny – zatwierdzony przez cara 1903 r., ale
wydany w części i obowiązywał poprzedni w części
ogólnej
■ dwie definicje usiłowania, uczestnictwa, przestępstwa
■ 1905 r. – wprowadzono ukazy prawne, czyli
odpowiedzialność zbiorowa
■ ukaz o karach za strajki, ukaz za udział w strajkach,
ukaz za fake newsy
➢ postępowanie sądowe
■ ustawa o ustroju sądu
■ po części śledcze, po części skargowa
■ sędzia śledczy opracowuje sprawę
■ najpierw policja, czy warto, później śledczy,
prokuratura (oddaje sprawcę pod sąd), rozprawa
główna jawna i ustna z wyjątkiem religijnych spraw i
obyczajności, która ląduje do ławy
■ procedura cywilna – podstawą jest francuskie prawo
■ apelacja o kasacja jest możliwa w ramach błędów
sądowych
➢ rewolucja 1905 r. prawo staje się represyjne, drogi żelazne
(wojsko), żandarmeria ma prawo zatrzymać do 2 tygodni
osób podejrzanych do związków ?, nieograniczona rewizja
➢ sądy wojenno-polowe – na terenach stanu wojennego bądź
nadzwyczajnej ochrony, składa się z 5 oficerów i kompetencje
sądu są proste, czyli nieograniczone
■ podlega każdy czyn osoby cywilnej, gdy czyn jest tak
oczywisty, że nie potrzeba śledztwa
■ działa szybko
■ maks 2 doby ma sądzić, wyrok w ciągu doby, ogólnie
ma trwać maks 4 doby
■ nie ma odwołania, prawomocny wyrok
➢ swobody obywatelskie – na podstawie ukazów, zrzeszanie się,
wolność prasy periodycznej, tymczasowe,