VİTAMİNLER

Doç.Dr.Habip MURUZ
Vitaminler
• Farklı fizyolojik işlevler için çok küçük miktarlarda ihtiyaç duyulan organik moleküller
grubudur
• Organik olmalarına rağmen makrobesinler gibi enerji sağlamazlar
• Enerji üreten reaksiyonlarda katalizör görevi görür
• Çoğu vitaminin hayvana diyet yoluyla sağlanır
• Bazı vitaminler rumen ve kalın bağırsak mikropları veya güneş ışığına maruz kalma yoluyla
sentezlenebilir
• Vitaminler yağda ve suda çözünen vitaminler olarak sınıflandırılır
Yağda çözünen vitaminler
• A, D, E, K vitaminleri
• Bileşimi C, H ve O
• Sindirim ve emilim sırasında yağ ve safra ile ilişkili
• Dışkı ile ekstrekte edilir
• Karaciğer, yağ dokuda depolanır
• Overdoz toksik olabilir (örn. A ve D)
• Günlük ihtiyaç yok
• Eksiklik çok yavaş
Suda çözünen vitaminler
• Toplam dokuz, tüm B vitaminleri ve C vitamini
• Bileşimi C, H, O, bazı vitsminler N, S, Co içerir
• Bağırsaktan kolayca emilir
• Suda çözünür ve fazlası idrarla atılır
• Depolama yok ve daha az toksik
• Vücutta depolanmazlar (B12 vitamini hariç)
• Biyokimyasal reaksiyonlarda kofaktör olarak hizmet eder
• Eksiklik hızlı
A vitamini
• Genel A vitamini terimi; retinol, retinal ve
retinoik asit olarak adlandırılan birkaç ilgili
bileşiği içerir
• Retinol, A vitmininin biyolojik olarak aktif
formudur
• Diyetteki A vitamini, bir vitamin olarak
veya bitkilerde bulunan öncü
karotenoidleri yoluyla sağlanabilir
• Hayvan beslemede A vitamininin çoğu
ekonomik olarak üretilebilen sentetik
kaynaklardan sağlanır A vitamininin farklı formları
Karotenoidler
• A vitamininin bitki formu veya öncüsüdür
• Karotenoidlerin iki formu vardır: karotenler ve ksantofiller
• karotenler (özellikle β-karotenler) A vitamini aktivitesine sahiptir
• ksantofiller vitamin aktivitesine sahip değildir ve renk pigmentlerinin
sağlanmasında yer alırlar
A vitaminin fonksiyonları
• Epitel koruyucu …. vücut yüzeyini (örn. deri) ve vücut boşluklarının (örn. solunum,
ürogenital, sindirim sistemi) mukoza zarlarını kaplayan epitel hücrelerinin korunması
(glikoprotein sentezi)
• A vitamini ayrıca spermatogenez ve östrus döngüleri gibi üreme işlevleri için de gereklidir
• Kemik büyümesi (mukopolisakkaritlerin kemik oluşumunda sentezi)
• Görsel pigment sentezi (Rodopsin sentezi)
• Retinol ve retinoik asit (RA), embriyonik gelişim için gerekli
• Hayvanlarda hücre aracılı ve hümoral bağışıklık tepkilerini modüle etmede rol oynar
A vitaminin metabolizması
• Diyetteki A vitamini yağ ile birlikte sindirilir ve emilir
• Karotenoidler, bağırsak mukozal hücrelerinde ikiye ayrılarak retinali oluşturur ve
indirgenerek retinole dönüşür.
• karotenoidlerin retinole biyodönüşümünde hayvanlar arasında geniş bir
varyasyon mevcuttur.
• Bir IU vitamin A = 0.6 µg β-karoten.
• Kediler gibi bazı hayvanlar, β-karoten parçalayıcı dioksijenaz enziminin eksikliği
nedeniyle β-karoteni A vitaminine dönüştüremez ve hayvan kaynaklarından
önceden oluşturulmuş A vitaminine ihtiyaç duyar
A vitamini eksikliği
• Retinaya yetersiz retinol sağlanması, "gece körlüğü
• A Vitamini eksikliğinde gastrointestinal sistem, solunum yolu, üro-genital
sistem ve deri enfeksiyonları sık görülür
• A vitamini eksikliği erkeklerde kısırlığa veya kısırlığa yol açabilir.
• A vitamini eksikliği kadınlarda vajinite, anormal östrus döngüsüne, erken
embriyonik ölüme, düşüklere ve kusurlu fetüs oluşumuna yol açabilir.
• A vitamini eksikliği gelişimsel kemik şekil bozukluklarına yol açabilir
D vitamini
• vücuttaki kalsiyum ve fosfor metabolizmasını düzenleyen bir grup sterol bileşiği içerir
• D vitamini bitkilerde ve hayvanların derilerinde sterollerin ışınlanmasıyla oluşur ve “güneş” vitamini olarak
adlandırılabilir.
• D vitamininin iki ana formu:
• ergokalsiferol (D2 vitamini, aktif bitki formu)
• kolekalsiferol (D3, aktif hayvan formu)
• Çoğu hayvanda D2 vitamini D3 vitaminine dönüştürülebilir.
• Kanatlılarda dönüştürme etkinliği çok düşüktür
• D vitamini deride 7-dehidrokolesterolden (7-DHC) üretilir. deride başlayan süreç, karaciğer ve böbreklerde devam
eden süreçle D3 vitamini sentezlenir
D vitamininin fonksiyonları
• Ca ve P homeostazındaki düzenleyici işlevler
• vücudun diğer bölgeleri (mide-bağırsak sistemi, böbrekler, kemikler) ve paratiroid hormonları ile birlikte
çalışır
• Normal kan kalsiyum seviyeleri, kalsiyumun gastrointestinal sistemden diyet emilimini ayarlayarak ve kalsiyumun
kemikten salınmasıyla elde edilir. Kalsiyum bağlayıcı proteinler, bağırsaktan kalsiyum ve fosforun uygun şekilde
emilmesi için gereklidir.
• Gastrointestinal kanalda, D vitamini, diyetten Ca ve P emilimini sağlayan Ca bağlayıcı proteinlerin sentezini
uyarır.
• Hipokalsemi (düşük kan Ca seviyesi) durumunda, paratiroid hormonları (PTH), D vitamini üretimini uyararak
dolaylı olarak Ca emilimini (bağırsaktan) ve rezorpsiyonu (kemik ve böbrek tübüllerinden) uyarır
D vitamininin fonksiyonları,
özetle…
• D vitamini ayrıca kemikten Ca'yı mobilize etmek için PTH ile etki ederek ve
böbreklerde P rezorpsiyonunda bir artışa neden olarak normal kemik
büyümesini ve kalsifikasyonunu etkiler.
• Toplamda D vitamini, normal kemik mineralizasyonu için gerekli olan optimal
kan Ca ve P seviyesini korumak için bağırsaklar, kemikler ve böbrekler ile
birlikte çalışır.
D vitamini eksikliği veya
fazlalığı
• Kemik mineralizasyonunun bozulmasına ve anormal iskelet gelişimi (topallık,
çarpık bacak ve uzun kemiklerin kendiliğinden kırılması)
• genç hayvanlarda raşitizm
• yetişkin hayvanlarda osteomalazi
• Aşırı D vitamini, yumuşak dokularda (böbrek, aort, akciğerler) anormal Ca
birikimi
E vitamini
• E Vitamini, tokoferoller ve tokotrienoller olarak adlandırılan kimyasal olarak ilişkili bileşikler
grubunu tanımlamak için kullanılır
• Farklı izomerler arasında α-tokoferol, E vitamininin en aktif biyolojik formudur ve hayvan diyetlerine
eklenen formdur
• Daha az biyolojik etkiye sahip diğer izomerler arasında β-, γ-, δ-tokoferol ve α-, β-, γ-, δ
tokotrienoller bulunur.
• Ticari olarak temin edilebilen E vitamininin çoğu, DL-α-tokoferil asetattır.
• Bir IU E vitamini, 1 mg all-rac-α-tokoferol asetat olarak tanımlanır.
• RRR-α-tokoferol, hayvanlarda E vitamininin biyolojik olarak en etkili şeklidir
E Vitaminin fonksiyonları
• E vitamini bir antioksidandır
• diyette yüksek düzeyde çoklu doymamış yağ asitleri E vitamini ve A
vitamini, ihtiyacını artırır
• Ayrıca lipit peroksitleri azaltma işlevi gören glutatyon peroksidaz enziminin
kofaktörü olan selenyum üzerinde koruyucu bir etkiye sahiptir
E vitamini eksikliği ve
toksisite
• E vitamini eksikliği beyaz kas hastalığı (iskelet ve kalp kası liflerinin dejenerasyonu)
• kalp yetmezliği nedeniyle hızlı ölüme yol
• Eksüdatif diyatez (göğüs kasında kılcal damar sızıntısı)
• Ensefalomalazi (çılgın civciv hastalığı)
• Toksisite
• E Vitamini, yağda çözünen vitaminler arasında en az toksik olanıdır
• lipit stabilitesini arttırmak için hayvanların (sığır ineği, kümes hayvanları) diyetlerine yüksek
seviyeler eklenir
E vitamininin yüksek
dozlarda rasyona katılımı
• Omega-3 yağ asidi bakımından zengin gıdalarda;
• lipit stabilitesini arttırmak
• kırmızı ette görselliği arttırmak
• kümes hayvanlarında ısı stresini azaltmak ve bağışıklık fonksiyonunu
arttırmak
K vitamini
• K vitamini, kinonlar adı verilen bir grup bileşik içerir.
• K1 vitamini yeşil bitkilerde bulunur (filokinonlar) ve K2 vitamini (menakinonlar) kalın
bağırsak bakterileri tarafından sentezlenir
• K vitamini, gastrointestinal (GI) kanalda yağ ile kolayca emilir
• Karaciğer kullanılmadan önce K1 ve K3 vitaminlerini K2'ye dönüştürür.
• K vitamininin metabolik olarak aktif formu menakinonlardır (K2 vitamini)
• Menadion (K3 vitamini, sentetik form), hayvan diyetlerinde bulunan K vitamininin en
yaygın versiyonudur
K vitamininin fonksiyonları
• Kan pıhtılaşma proteini olan protrombin sentezi için K vitamini gereklidir
• Bu nedenle K vitamini eksikliği fibrin pıhtısı oluşumunda başarısızlığa,
kanamalara ve/veya uzamış kanama süresine yol açar
• Antibiyotik tedavisi, hayvan diyetindeki K vitamini mevcudiyetini sınırlayabilir
K vitamini antagonistleri
• Sülfa içeren belirli koksidiyostatlar, K vitamininin antagonistidir
• Fare zehiri olan Warfarin (kanamaya neden olan antikoagülan), K vitamininin
diğer bir antagonistidir
• Havadan zarar görmüş tatlı yonca samanı veya silajda gelişen küf, yapı olarak
K vitaminine çok benzeyen dikumarol içerir.
• Dicoumarol, K vitamininin rekabetçi bir inhibitörüdür
• Küflü tatlı yonca samanı veya silaj tüketen hayvanlar, buzağılarda iç
kanamaya ve ölüme yol açan bir K vitamini eksikliği geliştirir
K vitamini toksisitesi
• Filokinon ve menakinon türevleri daha yüksek seviyelerde bile toksik değildir
• Bununla birlikte, uzun süreli yüksek dozlarda verilen menadion, hayvanlarda
anemi ve diğer anormalliklere neden olur
Soruları incele

1. Neden bir hayvan diyetinde az miktarda A vitamini ile iyi gelişebilir ama
beslenmesinde her gün B vitamini olması gerekir?
2. Diyette A vitamini ve K vitamini eksikliğinden kaynaklanan önemli bir eksiklik
problemini adlandırın?
3. Güneşte kurutulmuş saman veya yem yiyen inekler, bu D vitamini formunu alacaktır?
a) Ergokalsiferol
b) kolekalsiferol
c) 7-dehidrokolesterol
d) Kolesterol
Suda Çözünen Vitaminler (B
ve C)
• Enerji metabolizması yolları, hücresel bakım veya hayvan vücudunda kan
hücresi oluşumu için metabolik katalizörler (koenzimler) olarak işlev görür
• Ruminantlarda mikrobiyal sentez gereksinimleri karşılarken, domuz ve kümes
hayvanları gibi tek mideli hayvanlarda günlük takviye şarttır.
• B kompleks vitaminleri de yem işleme sırasında kaybolmaya eğilimlidir
Suda çözünen vitaminler,
koenzimler/kofaktörler
ve işlevleri
Tiamin (B1 vitamini)
• Enerji üretim yoluna katılmak için hücrelerin içinde tiamin pirofosfata (TPP)
dönüştürülür. Piruvat dehidrojenaz ve ɑ-ketoglutarat dehidrojenaz gibi oksidasyon
dekarboksilasyon reaksiyonları TPP gerektirir. Pentoz döngüsünde nikotinamid
adenin dinükleotit fosfat (NADPH) üretimi için transketolaz reaksiyonlarında da
kullanılır.
• Tahıl taneleri iyi tiamin kaynaklarıdır. Bununla birlikte, tiamin ısıya duyarlı
olduğundan, yem işleme tiamin içeriğini yok edebilir.
• Tiamin gereksinimi, diyetin enerji içeriğiyle bağlantılıdır
• Tiamin ayrıca nörofizyolojide özel bir rol oynar çünkü tipik bir tiamin eksikliği, sinir
sistemindeki bir işlev bozukluğu olan beriberi’dir
• Çiğ balık ve eğrelti otları (çok yıllık), tiamin antagonisti olan tiaminaz içerir
Riboflavin (B2 vitamini)
• Isıya dayanıklıdır ancak ışıkla kolayca yok edilir
• Ana koenzimler flavin mononükleotidi (FMN) ve flavin adenin dinükleotidi
(FAD)’ın bileşeni
• Çoğu B vitamininde olduğu gibi, eksiklik genç hayvanlarda büyümede
azalmaya yol açar
Niasin (B3 vitamini,
nikotinik asit)
• Hidrojen taşıyıcıları olarak hizmet eden iki önemli koenzim nikotinamid adenin
dinükleotid (NAD) ve NADPH'nin bir bileşeni
• Diyet kaynaklarına ek olarak, çoğu hayvan (kediler hariç), temel amino asit triptofandan
niasin sentezleme yeteneğine sahiptir
• Eksikliğinde;
• Köpeklerde kara dil hastalığı
• Tavuklarda gözlüklü gözler olarak da adlandırılan göz çevresinde zayıf tüylenme
• Pellagra (kalın deri, dermatit), zayıf beslenme (yüksek tahıl, et yok) ve yoksulluk ile
ilişkili insanlarda tipik bir niasin eksikliği semptomudur
Piridoksin (B6 vitamini)
• Piridoksin üç farklı formdan oluşur:
• piridoksin (bitki), piridoksal (hayvan) ve piridoksamin (hayvan).
• Koenzim piridoksal 5-fosfatın bir bileşeni olan piridoksal, biyolojik olarak aktif formdur.
• Piridoksal 5-fosfat, çoğu transaminasyon, deaminasyon reaksiyonları ve dekarboksilasyon
reaksiyonları gibi amino asit metabolizmasını içeren çok çeşitli biyokimyasal reaksiyonlara katılır.
• Piridoksal fosfat ayrıca hemoglobin sentezi ve triptofanın niasine dönüştürülmesi için gereklidir.
• B6 vitamini eksikliği, niasin eksikliğini tetikleyebilir. Bu nedenle eksiklik belirtileri bu iki vitamin için
benzerdir.
• Eksikliğinde, konvülsiyonlar ve azalmış bağışıklık yanıt
Pantotenik asit
• Pantotenik asit, enerji metabolizmasında çok sayıda bileşiğin asetilasyonu için
gerekli olan koenzim A'nın bir bileşeni
• Hem enerji üreten yollarda hem de yağ asidi metabolizmasında önemlidir.

• Bu vitaminin eksikliği son derece nadirdir

• aşırı durumlarda, domuzlarda büyüme hızının azalmasına ek olarak, sinir
dejenerasyonuna bağlı olarak anormal bir yürüyüş olan kaz adımı denen
bir duruma yol açar
• Ca tuzu, vitaminin diyetlere eklendiği en yaygın formdur
Biyotin
• Biyotin, asetil CoA karboksilaz karboksilaz (lipogenezde ilk adım) ve piruvat
karboksilaz (ilk adım glukoneogenez) gibi karboksilaz reaksiyonlarında bir
kofaktör görevi gören biyositini oluşturmak için bir peptit bağı yoluyla
enzimin lizinine bağlanan bir prostetik gruptur
• Bu önemli metabolik yollar, biyotini lipid ve karbonhidrat
metabolizmasında çok önemli hale getirir
Biyotin eksikliği
• Biyotin eksikliği nadirdir.
• Dermatit ve saç dökülmesine neden olur
• Bu genellikle diyette biyotin eksikliğinden kaynaklanmaz, bunun yerine antivitamin
avidin, biyotini bağlar ve onu sindirim ve emilim için kullanılamaz hale getirir
• Yumurtalar zengin bir biyotin kaynağıdır. Ancak yumurta akı avidin içerir. Bununla
birlikte, pişirme avidini denatüre ederek biyotini emilim için uygun hale getirir.
• Biyotin eksikliğinin, buğday bazlı diyetlerle beslenen tavuklarda ayak tabanı dermatiti adı
verilen bir duruma neden olduğu gösterilmiştir
Folik asit
• Vücuttaki aktif formuna tetrahidrofolik asit
• Diyetteki folakin kaynakları esas olarak karaciğerde tetrahidrofolik aside
dönüştürülür
• B12 vitamini, folacinin tetrahidrofolik aside dönüşümünü arttırır
• Tetrahidrofolik asidin işlevi, tek karbon birimleri için bir metil vericisidir
• Folik asit ve B12 vitamini arasında yakın bir ilişki vardır - B12 vitamini eksikliği
folik asit eksikliğini hızlandıracaktır
Kobalamin (B12 vitamini)
• Aktif bölgesi olarak bir iz mineral olan kobalt içerir
• THF sistemi aracılığıyla metil gruplarının metilasyon döngüsüne girişi için B12 vitamini gerektirir
• Mide, B12 vitamininin emiliminde önemli bir rol oynar
• Mide, diyet kaynağında sıkı bir şekilde bağlı vitamin B12'yi salmak için asit ve pepsini sağlar
• Mide ayrıca spesifik bir bağlayıcı glikoprotein olan intrinsik bir faktör salgılar (glikoprotein
eksikliği B12 vitamini eksikliğine yol açabilir)
• B12 vitamini-intrinsik faktör kompleksi ileum'a gider ve bir portal vene emilir
• İleumda B12 emilimi için kalsiyum gereklidir
Kobalamin (B12 vitamini)
• Ruminantlarda propiyonik asidin oksidasyonu için kobalamin gereklidir
• Gereksinim son derece düşüktür:
• Nonruminantlar için 5–50 µg/kg diyet
• Rumen mikroorganizmaları kobalamin sentezlemek için kobalta gereksinim
duyarlar
C vitamini (Askorbik asit)
• Primatlar ve kobaylar hariç tüm memeliler tarafından glikozdan
sentezlenebilir
• Hiçbir koenzim formu tanımlanmamıştır.
• Askorbik asit, kollajen oluşumunda, elastin sentezinde ve nörotransmitter
(norepinefrin, epinefrin) sentezinde prolin ve lisinin amino asitlerinin
hidroksilasyon reaksiyonları için gereklidir.
• Bir antioksidan görevi görerek oksidatif stresi azaltır
Soruları incele

1. Kollajen ve nörotransmitter sentezinde yer alan ve aynı zamanda

bir antioksidan olan vitamin hangisidir?
2.Ruminantların rasyonunda kobalt eksikliği, hangi vitaminin
eksikliğine yol açacaktır?
a) K vitamini
b) B12 vitamini
c) B6 vitamini
d) Niasin
Soruları incele

3. Riboflavin, niasin ve pantotenik asit için koenzimler/kofaktörler

nelerdir?
4. Midenin B12 vitamini emilimindeki rolünü açıklayınız?
5. Enerji metabolizmasında koenzim olarak işlev gören vitaminler ___'dir.
a) Tiamin, riboflavin
b) Piridoksal fosfat (B6 vitamini), A vitamini
c) D vitamini, A vitamini
d) E vitamini, A vitamini
Soruları incele

6. İnsanlarda beriberiye neden olan bir bozukluk nedeniyle tanımlanan ilk vitamin ___'dir.
a) Pantotenik asit
b) Tiamin
c) Riboflavin
d) Niasin
7. Hangi amino asit niasin vitamini oluşturabilir?
a) treonin
b) metiyonin
c) triptofan
d) tirozin
Soruları incele

8. Karbon birimlerinin transferinde ve hücre replikasyonunda (DNA

sentezi) hangi vitaminler yer alır?
9. Çiğ balıkla beslenen köpekler veya kediler hangi B vitamini
eksikliği yaşayabilir.
a) Tiamin
b) Riboflavin
c) Biyotin
d) Niasin
Soruları incele
10. Protein ve N metabolizmasında koenzim görevi gören vitamin
___'dir.
a) E vitamini
b) Piridoksin (B6 vitamini)
c) C vitamini
d) K vitamini
11. Hangi enzim reaksiyonları biotin gerektirir? Biyotin eksikliğine
neden olan antivitamini adlandırın?
Soruları incele

12. Geviş getiren hayvanlarda uçucu yağ asitlerinin

metabolizmasında işlev gören bir vitamindir?
a) B6 vitamini
b) B12 vitamini
c) C vitamini
d) Niasin
13. Walmart'tan aldığınız sıçan yemi kobaylara yedirilirse hangi B
vitaminlerinin eksikliğine neden olabilir?
Soruları incele

14. Aşağıdaki vitaminlerden hangisi koenzim A'nın ayrılmaz bir

parçasıdır?
a) Pantotenik asit
b) Niasin
c) Riboflavin
d) Tiamin
15.