XΡΥΣΟΥΝ ΜΕΤΑΛΛΙΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ ΑΚΑΔΗΜΙΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

ΑΝΤΛΙΕΣ
ΙΩΑΝΝΗ Κ. ΔΑΓΚΙΝΗ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Ι. ΓΛΥΚΑ

ΑΝΤΛΙΕΣ
Eμβολοφόρος αντλία του Κτησιβίου (285-222 π.Χ.),
Έλληνα μαθηματικού, μηχανικού, εφευρέτη και ιδρυτή της
Σχολής Μηχανικών και Μαθηματικών στην Αλεξάνδρεια.

ISBN 978-960-337-064-2 ΑΘΗΝΑ 2018

ANTLIES_COVER 2018.indd 1 9/7/2018 2:07:53 μμ

 ÉÄÑΥÌÁ ÅÕÃÅÍÉÄÏÕ
×ÑYÓÏΥÍ ÌÅÔÁËËÉÏÍ ÁÊÁÄÇÌÉÁÓ ÁÈÇÍÙÍ

EΚΠΑΙÄÅÕÔÉÊÏ ÅÃ×ÅÉÑÉÄÉÏ
ΑÊΑÄÇÌÉÙÍ ÅÌÐÏÑÉÊÏÕ ÍÁÕÔÉÊÏÕ
Á′ ÅÊÄÏÓÇ 2016
ISBN: 978-960-337-064-2

Copyright © 2016 Ίδρυμα Ευγενίδου

Áðáãïñåýåôáé ç ïëéêÞ Þ ìåñéêÞ áíáôýðùóç ôïõ âéâëßïõ êáé ôùí åéêüíùí ìå êÜèå ìÝóï êáèþò êáé ç äéáóêåõÞ, ç
ðñïóáñìïãÞ, ç ìåôáôñïðÞ êáé ç êõêëïöïñßá ôïõ (¢ñèñï 3 ôïõ í. 2121/1993).
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ

Tο 1952 ο Ευγένιος Ευγενίδης (1882-1954) όρισε με τη διαθήκη του τη σύσταση του Ιδρύματος
Ευγενίδου, του οποίου ως μοναδικό σκοπό έταξε «νὰ συμβάλῃ εἰς τὴν ἐκπαίδευσιν νέων ἑλληνικῆς
ὑπηκοότητος ἐν τῷ ἐπιστημονικῷ καὶ τεχνικῷ πεδίῳ». Ο ιδρυτής και χορηγός του Ιδρύματος Ευ-
γενίδου ορθά προέβλεψε ότι αναγκαίο παράγοντα για την πρόοδο της Ελλάδος αποτελεί η άρτια
κατάρτιση των Ελλήνων τεχνιτών κατά τα πρότυπα της επαγγελματικής εκπαιδεύσεως άλλων ευρω-
παϊκών χωρών.
Την 23η Φεβρουαρίου του 1956 εγκρίθηκε η σύσταση του κοινωφελούς Ιδρύματος Ευγενίδου,
την διαχείριση του οποίου κατά την ρητή επιθυμία του ιδρυτή του ανέλαβε η αδελφή του Μαριάνθη
Σίμου (1895-1981). Τότε ξεκίνησε η υλοποίηση του σκοπού του Ιδρύματος και η εκπλήρωση μίας
από τις βασικότερες ανάγκες του εθνικού μας βίου από την Μαριάνθη Σίμου και τους επιστημονι-
κούς συνεργάτες της.
Το έργο της Μαριάνθης Σίμου συνέχισε από το 1981 ο πολύτιμος συνεργάτης και διάδοχος του
Ευγενίου Ευγενίδη, Νικόλαος Βερνίκος-Ευγενίδης (1920-2000). Από το 2000 συνεχιστής του έρ-
γου του Ιδρύματος Ευγενίδου έχει αναλάβει ο Λεωνίδας Δημητριάδης-Ευγενίδης.
Μία από τις πρώτες δραστηριότητες του Ιδρύματος Ευγενίδου, ευθύς μετά την ίδρυσή του, υπήρξε
η συγγραφή και έκδοση κατάλληλων διδακτικών εγχειριδίων για τους μαθητές των τεχνικών σχο-
λών, καθώς διαπιστώθηκε ότι αποτελεί πρωταρχική ανάγκη ο εφοδιασμός των μαθητών με σειρές
από βιβλία, τα οποία θα έθεταν τα ορθά θεμέλια για την παιδεία τους και θα αποτελούσαν συγχρό-
νως πολύτιμη βιβλιοθήκη για κάθε τεχνικό. Καρπός αυτής της δραστηριότητας είναι η Βιβλιοθήκη
του Τεχνίτη (1957-1975), η οποία αριθμεί 32 τίτλους, η Βιβλιοθήκη του Τεχνικού (1962-1975),
που περιλαμβάνει 50 τίτλους, η Τεχνική Βιβλιοθήκη (1969-1980) με 11 τίτλους και η Βιβλιοθήκη
του Τεχνικού Βοηθού Χημικού (1971-1973) με 3 τίτλους. Επί πλέον, από το 1977 μέχρι σήμερα
έχουν εκδοθεί 171 τίτλοι για τους μαθητές των Τεχνικών και Επαγγελματικών Λυκείων και 16 για
τους μαθητές των Σχολών Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής εκπαιδεύσεως.
Ξεχωριστή σειρά βιβλίων του Ιδρύματος Ευγενίδου αποτελεί η Βιβλιοθήκη του Ναυτικού (1967
έως σήμερα), η οποία είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας του Ιδρύματος Ευγενίδου με την Διεύ-
θυνση Εκπαιδεύσεως Ναυτικών του Υπουργείου Ναυτιλίας. Η συγγραφή και έκδοση των εκπαι-
δευτικών εγχειριδίων για τους σπουδαστές των ναυτικών σχολών ανετέθη στο Ίδρυμα Ευγενίδου
με την υπ’ αριθμ. 61288/5031/9.8.1966 απόφαση του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, οπότε
και λειτούργησε η αρμόδια Επιτροπή Εκδόσεων, η οποία είχε συσταθεί ήδη από το 1958. Η συνερ-
γασία Ιδρύματος Ευγενίδου και Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας ανανεώθηκε με την υπ. αριθμ.
Μ2111.1/2/99 υπουργική απόφαση όπως τροποποιήθηκε από την Μ3611.2/05/05/16-12-2005,
με την οποία το ΥΕΝ ανέθεσε στο Ίδρυμα Ευγενίδου την συγγραφή διδακτικών εγχειριδίων για τις
Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού.
Στην Βιβλιοθήκη του Ναυτικού περιλαμβάνονται συνολικά 137 τίτλοι μέχρι σήμερα: 27 τίτλοι
για τις Δημόσιες Σχολές Εμπορικού Ναυτικού (1967-1979), 42 τίτλοι για τις Ανώτατες Δημόσιες
Σχολές Εμπορικού Ναυτικού (1981-2001), 39 τίτλοι για τις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού, 13
εγχειρίδια κατευθυνόμενης εκπαιδεύσεως επί πλοίου και 16 μεταφράσεις ναυτικών εγχειριδίων.
Όλα τα βιβλία της Βιβλιοθήκης του Ναυτικού, εκτός του ότι έχουν συγγραφεί σύμφωνα με τα
αναλυτικά προγράμματα διδασκαλίας των σχολών και ανταποκρίνονται στις ανάγκες των σπουδα-
στών, είναι γενικότερα χρήσιμα για όλους τους αξιωματικούς του Εμπορικού Ναυτικού, που ασκούν
το επάγγελμα ή εξελίσσονται στην ιεραρχία. Επί πλέον οι συγγραφείς και η Επιτροπή Εκδόσεων
καταβάλλουν κάθε προσπάθεια ώστε τα βιβλία να είναι επιστημονικώς άρτια αλλά και προσαρμο-
σμένα στις ανάγκες και στις δυνατότητες των σπουδαστών.
Την περίοδο 2012-2013 το ΥΝΑ με το υπ’ αριθμ. M3616/01/2012/26-09-2012 έγγραφο ανέ-
θεσε στην Επιτροπή Εκδόσεων του Ιδρύματος Ευγενίδου την σύσταση ειδικής ομάδας εργασίας
εμπειρογνωμόνων για την επικαιροποίηση των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών για τις ΑΕΝ,
τα ΚΕΣΕΝ και τα ειδικά σχολεία Πλοιάρχων και Μηχανικών, εφαρμόζοντας τις νέες απαιτήσεις
εκπαιδεύσεως και πιστοποιήσεως ναυτικών της Διεθνούς Συμβάσεως STCW ’78 (Standards of
Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers – Manila amendments 2010). Με βάση
τα νέα αναλυτικά προγράμματα για τις ΑΕΝ, τα οποία εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά την χρονιά
2013-2014, ξεκίνησε από το 2014 και η επικαιροποίηση των υφισταμένων διδακτικών εγχειριδί-
ων, προκειμένου αυτά να είναι συμβατά με τις νέες διεθνείς απαιτήσεις.
Με την προσφορά των εκδόσεών του στους καθηγητές, στους σπουδαστές των ΑΕΝ και σε όλους
τους αξιωματικούς του Εμπορικού Ναυτικού, το Ίδρυμα Ευγενίδου συνεχίζει να συμβάλλει στην
τεχνική εκπαίδευση της Ελλάδος, υλοποιώντας επί 60 και πλέον χρόνια το όραμα του ιδρυτή του,
αείμνηστου ευεργέτη Ευγενίου Ευγενίδου.

ΕÐÉÔÑÏÐÇ ÅÊÄÏÓÅÙÍ ÉÄÑÕÌÁÔÏÓ ÅÕÃÅÍÉÄÏÕ

Εμμανουήλ Δρης, Ομ. ΚáèçãçôÞò ΕΜΠ, Ðñüåäñïò.

Αχιλλέας Ματσάγγος, Αντιναύαρχος Λ.Σ. (ε.α.).
Στυλιανός Μπέλλας, Αρχιπλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντης Ναυτ. Εκπαιδ., Yπ. Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.
Óýìâïõëïò åðß ôùí åêäüóåùí ôïõ Éäñýìáôïò Êùí. Áãã. ÌáíÜöçò, Οì. Κáèçã. ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò Ðáíε-
ðéóôçìßïõ Áèçíþí.
Γραμματέας της Επιτροπής, Ελευθερία Τελειώνη.

Eπιστημονικός Σύμβουλος για το βιβλίο «Αντλίες» ο κ. Νικόλαος Τσίτσος, Ναυπηγός Μηχανολόγος ΕΜΠ,
καθ. ΑΕΝ Ασπροπύργου.
Διατελέσαντα μέλη της Επιτροπής
Γ. Κακριδής (1955-1959) Καθηγητής ΕΜΠ, Α. Καλογεράς (1957-1970) Καθηγητής ΕΜΠ, Α. Παππάς (1955-1983) καθηγητής
ΕΜΠ, Χ. Καβουνίδης (1955-1984) Μηχ. Ηλ. ΕΜΠ, Μ. Αγγελόπουλος (1970-2003) ομ. καθηγητής ΕΜΠ, Σπ. Γουλιέλμος (1958)
Αντ/ρχος, Ξ. Αντωνιάδης (1959-1966) Αντ/ρχος, Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Π. Γ. Τσακίρης (1967-1969) Πλοίαρχος, Δ/ντής Ναυτ. Εκ-
παιδ., Ελλ. Σίδερης (1967-1969) Υποναύαρχος, Π. Φουστέρης (1969-1971) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ, Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Αλ. Μοσχο-
νάς (1971-1972) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Ι. Χρυσανθακόπουλος (1972-1974) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ.
Εκπαιδ., Αθαν. Σωτηρόπουλος (1974-1977) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Γ. Σπαρτιώτης (1977) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ.,
προσωρινός Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Θ. Πουλάκης (1977-1979) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Π. Λυκούδης (1979-1981)
Πλοίαρχος Λ. Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Αναστ. Δημαράκης (1981-1982) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Κ. Τσαντήλας
(1982-1984) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Α. Σταυρόπουλος ομ. καθηγητής Πειραιώς (2003-2008) Ε. Τζαβέλας (1984-
1986) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Γ. Γρηγοράκος (1986-1988) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Α. Μπαρκατσάς
(1988-1989) Αρχιπλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Κ. Παπαναστασίου (1989) Αρχιπλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ.,
Γ. Λάμπρου (1989-1992) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Κ. Κοκορέτσας (1992-1993) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκ-
παιδ., Κ. Μαρκάκης (1993-1994) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Ι. Ζουμπούλης (1994-1995) Πλοίαρχος Λ.Σ., Φ. Ψαρράς
(1995-1996) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Γ. Καλαρώνης (1996-1998) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Θ. Ρεντζε-
πέρης (1998-2000) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Ι. Στεφανάκης (2000-2001) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ.,
Κ. Μαρίνος (2001) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Π. Εξαρχόπουλος (2001-2003) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ.,
Κ. Μπριλάκης (2003-2004) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Ν. Θεμέλαρος (2003-2004) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ.
Εκπαιδ., Π. Κουβέλης (2004-2005) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Δ. Βασιλάκης (2005-2008) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής
Ναυτ. Εκπαιδ., Π. Πετρόπουλος (2008-2009) Πλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Α. Ματσάγγος (2009-2011) Πλοίαρχος Λ.Σ.,
Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Ι. Σέργης (2011-2012) Αρχιπλοίαρχος Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ., Ι. ÔæáâÜñáò, (2004-2013) Αíôéíáýáñ÷ïò
Ë.Ó. (Å.Á.), É. Ôåãüðïõëïò (1988-2013) ïì. êáèçãçôÞò ÅÌÐ, Α. Θεοφανόπουλος (2012-2014) Πëïßáñ÷ïò Λ.Σ., Δ/ντής Ναυτ. Εκπαιδ.,
Βενετία Καλλιπολίτου (2014-2017) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ. Δ/ντρια Ναυτ. Εκπαιδ..
 ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

ΑΝ ΤΛ ΙΕ Σ

ΙΩΑΝΝH Κ. ΔΑΓΚΙΝΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟY Ι. ΓΛΥΚΑ

Α′ Μηχανικού Ε.Ν. Ναυπηγού Μηχ. Μηχανικού ΕΜΠ
Ε.Δι.Π. Πανεπιστημίου Αιγαίου Δρ Πανεπιστημίου Γλασκώβης
Τμήμ. Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Επίκουρου Καθηγητή
Υπηρεσιών Ναυτιλιακής Τεχνολογίας

ΑΘΗΝΑ
2018
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ

Το βιβλίο Αντλίες στόχο έχει να παρέχει στους σπουδαστές των Aκαδηµιών Eµπορικού
Nαυτικού (Σχολές Μηχανικών) και σε κάθε χρήστη αντλιών τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά
με τα είδη και τις εφαρμογές των αντλιών στα πλοία, καθώς και με την πρόληψη, διάγνωση
και επίλυση προβληµάτων που προκύπτουν κατά τη χρήση τους.
Το βιβλίο, που είναι σύμφωνο με το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών, χωρίζεται
στις ακόλουθες τρεις θεματικές ενότητες:
Η πρώτη ενότητα αποτελείται από τα κεφάλαια 1 έως 3, στα οποία περιέχεται η γενική
ταξινόµηση των αντλιών, οι τύποι και τα λειτουργικά χαρακτηριστικά που τις διαφοροποιούν.
Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τα κεφάλαια 4 έως 6, όπου αναπτύσσονται τα χαρα-
κτηριστικά µεγέθη των συστηµάτων αντλήσεως, η ροή και οι χαρακτηριστικές καµπύλες των
δυναµικών αντλιών, καθώς και η επίδραση στη λειτουργία τους από τα ρευστά που διακινούν.
Στην τρίτη ενότητα περιέχονται τα κεφάλαια 7 έως 10. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται
οι αντλίες που συναντώνται συνήθως στα πλοία, οι αντλίες που χρησιμοποιούνται ανάλογα
με το σύστημα προώσεως του πλοίου, η στεγανοποίησή τους, τα έδρανα, η εκκίνηση και η
λειτουργία τους. Τέλος, με συνοπτικό τρόπο παρατίθενται οι βασικές αρχές που διέπουν την
μελέτη και τον σχεδιασμό των συστημάτων αντλήσεως.
Έτσι, το περιεχόμενο του βιβλίου καλύπτει όχι µόνο τις ανάγκες των σπουδαστών των
ΑΕΝ, αλλά και των αξιωματικών του Εμπορικού Ναυτικού.
Από τα 10 κεφάλαια του βιβλίου, τα 1, 2, 3, 4, 7, 8 και 9 εκπονήθηκαν αυτοτελώς από
τον Ι. Δάγκινη, ενώ τα κεφάλαια 5 και 6 συνεγράφησαν από τον Ι. Δάγκινη και τον Α. Γλύκα.
Στην συγγραφή του βιβλίου συνέβαλε σημαντικά το περιεχόμενο του διδακτικού εγχειριδίου
Μηχανική Ρευστών του Ν. Πάντζαλη (εκδ. Ίδρυµα Ευγενίδου, 2008).
Θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε την Επιτροπή Εκδόσεων και το Ίδρυµα Ευγενίδου για
την ανάθεση της συγγραφής του βιβλίου, τον κ. Νικόλαο Τσίτσο, καθ. ΑΕΝ Ασπροπύργου,
ο οποίος συνετέλεσε µε ουσιαστικές παρεμβάσεις στην αρτιότητα του βιβλίου, καθώς και το
προσωπικό του Τµήµατος Εκδόσεων του Ιδρύµατος Ευγενίδου για την συνεργασία και συμ-
βολή του στην άρτια παρουσίαση του βιβλίου.
Θεωρώντας ότι η βελτίωση αυτού του βιβλίου είναι έργο δημιουργικής και καλόπιστης
κριτικής, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε εκ των προτέρων τους αναγνώστες που θα απευ-
θύνουν παρατηρήσεις, υποδείξεις ή σχόλια, τα οποία θα βοηθήσουν στη βελτίωσή του σε
επόμενη έκδοση.
Οι συγγραφείς
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Εισαγωγή
1.1 Ιστορική αναδρομή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.2 Διακίνηση ρευστών και μηχανήματα διακινήσεως ρευστών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.3 Βασικές έννοιες αντλίας και συστήματος αντλήσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.4 Ταξινόμηση των αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Αντλίες Θετικής Εκτοπίσεως
Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.1 Παλινδρομικές (εμβολοφόρες) αντλίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.1.1 Αναρροφητική αντλία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.1.2 Καταθλιπτική αντλία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.2 Τα βασικά μέρη εμβολοφόρου αντλίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.3 Αεροκώδωνες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.4 Καμπύλες ροής εμβολοφόρων αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.5 Θεωρητική και πραγματική παροχή εμβολοφόρων αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.6 Μετάδοση ενέργειας κινήσεως εμβολοφόρων αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.6.1 Ε
 μβολοφόρες αντλίες άμεσης μεταδόσεως – Λειτουργίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.6.2 Στροφαλοκίνητες αντλίες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.6.3 Αντλίες με διαφράγματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.7 Περιστροφικές αντλίες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.8 Παροχή περιστροφικών αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Δυναμικές Αντλίες
Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.1 Δυναμικές αντλίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
3.2 Ταξινόμηση των αντλιών σύμφωνα με τη διεύθυνση ροής του υγρού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.2.1 Α ντλίες φυγοκεντρικής ή ακτινικής ροής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.2.2 Α ντλίες αξονικής ροής ή ελικοφόρες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
3.2.3 Α ντλίες μεικτής ροής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.2.4 Α ντλίες περιφερειακής ροής ή στροβιλαντλίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.3 Ταξινόμηση δυναμικών αντλιών σύμφωνα με το σχήμα κατασκευής του κελύφους. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
3.3.1 Α ντλίες με σπειροειδές κέλυφος ή ελικόφρακτες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
3.3.2 Α ντλίες με κέλυφος σταθερών πτερυγίων ή στροβιλοφυγόκεντρες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.3.3 Αντλίες με κέλυφος μεικτού τύπου ή ελικόφρακτες στροβιλοφυγόκεντρες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.4 Ταξινόμηση δυναμικών αντλιών σύμφωνα με την εισαγωγή του υγρού στην αντλία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3.5 Ταξινόμηση δυναμικών αντλιών σύμφωνα με το είδος του στροφείου – πτερωτής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
3.6 Ταξινόμηση δυναμικών αντλιών σύμφωνα με τον αριθμό των βαθμίδων τους. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
3.7 Δυναμικές αντλίες ειδικού τύπου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3.7.1 Αντλίες ακροφυσίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
x

3.7.2 Α
 ντλίες υδραυλικού εμβόλου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
3.7.3 Α
 ντλίες ανυψώσεως με αέρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
3.7.4 Ηλεκτρομαγνητικές αντλίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Χαρακτηριστικά μεγέθη συστημάτων αντλήσεως
4.1 Βασικά στοιχεία μηχανικής ρευστών και υδραυλικών συστημάτων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
4.2 Ροή των φυσικών υγρών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4.2.1 Η παροχή του σωλήνα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
4.2.2 Απώλειες λόγω αντιστάσεως στη ροή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
4.2.3 Ροή υγρών από σίφωνα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
4.3 Οι Νόμοι Διατηρήσεως μάζας και ενέργειας σε σύστημα αντλήσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
4.3.1 Εξίσωση της Συνέχειας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
4.3.2 Εξίσωση της Ενέργειας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.4 Το υδραυλικό κτύπημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.5 Χαρακτηριστικά μεγέθη συστημάτων αντλήσεως και αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.5.1 Ενεργειακά ύψη. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.5.2 Ο γκομετρική παροχή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
4.5.3 Ι σχύς ή ιπποδύναμη αντλιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
4.5.4 Β αθμοί αποδόσεως αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
4.6 Αναρρόφηση της αντλίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
4.7 Κατάθλιψη της αντλίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
4.8 Επίδραση των φυσικών ιδιοτήτων του υγρού στην αντλία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Ροή στις δυναμικές αντλίες
Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
5.1 Η ροή στη φυγοκεντρική αντλία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
5.2 Απώλειες ύψους. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
5.2.1 Κυκλοφοριακή ροή ρευστού στα πτερύγια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
5.2.2 Τριβές στην πτερωτή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
5.2.3 Απώλειες κρούσεων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
5.2.4 Απώλειες ισχύος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
5.3 Βαθμός αποδόσεως της αντλίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
5.4 Διαστατική ανάλυση και ομοιότητα αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
5.5 Ειδική ταχύτητα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
5.5.1 Ορισμός. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
5.5.2 Η
 ειδική ταχύτητα στη βιομηχανική πρακτική. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
5.6 Σπηλαίωση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
5.6.1 Αναρρόφηση δυναμικών αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
5.6.2 Σπηλαίωση αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
5.6.3 Ειδική ταχύτητα αναρροφήσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
5.7 Ο αέρας στην αντλία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
Χαρακτηριστικές καμπύλες δυναμικών αντλιών
6.1 Χαρακτηριστικές καμπύλες δυναμικών αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
. .
6.1.1 Η
 καμπύλη Η = f1 (V ) ή Η – V (ή καμπύλη στραγγαλισμού). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
. .
 καμπύλη Ρα = f2 (V ) ή Ρα – V (αξονικής ισχύος-παροχής). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
6.1.2 Η
. .
 καμπύλη η = f3 (V ) ή η – V βαθμού αποδόσεως-παροχής και το βέλτιστο σημείο λειτουργίας . . . . . . . 117
6.1.3 Η
. .
6.1.4 Η καμπύλη NPSHr = f4 (V ) ή NPSHr – V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
 xi

6.1.5 Σ
 ύνθετο διάγραμμα καμπυλών δυναμικών αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
6.2 Πλήρεις χαρακτηριστικές καμπύλες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
6.3 Χαρακτηριστικές καμπύλες αντλιών θετικής εκτοπίσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
6.4 Χαρακτηριστικές καμπύλες λειτουργίας συστήματος αντλήσεως . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
6.4.1 Χαρακτηριστική καμπύλη συστήματος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
6.4.2 Σ
 ημείο λειτουργίας του συστήματος αντλήσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
6.4.3 Υπολογισμός συστήματος αντλήσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
.
6.4.4 Ο
 ι καμπύλες NPSH – V και οι συνθήκες σπηλαιώσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
6.5 Σύνδεση αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
6.5.1 Παράλληλη σύνδεση αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
6.5.2 Σύνδεση σε σειρά δύο ομοίων αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
6.5.3 Τ
 ροφοδοσία από μία αντλία δύο σωληνογραμμών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
Αντλίες που συναντώνονται στα πλοία
Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
7.1 Εμβολοφόρες αντλίες άμεσης μεταδόσεως που χρησιμοποιούνται σε πλοία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
7.2 Δυναμικές αντλίες που χρησιμοποιούνται στα πλοία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
7.2.1 Μονοβάθμιες φυγοκεντρικές αντλίες απλής αναρροφήσεως . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
7.2.2 Πολυβάθμιες φυγοκεντρικές αντλίες με ηλεκτροκινητήρα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
7.2.3 Φυγοκεντρικές αντλίες με ατμοστρόβιλο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
7.2.4 Κάθετης διατάξεως φυγοκεντρικές αντλίες δύο βαθμίδων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
7.2.5 Φυγοκεντρικές αντλίες αυτόματης πληρώσεως . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Αντλίες πλοίων ανάλογα με το σύστημα προώσεως
8.1 Εισαγωγή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
8.2 Εγκατεστημένες αντλίες σύμφωνα με το σύστημα προώσεως του πλοίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
8.2.1 Πλοία με πρόωση από ατμοστρόβιλο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
8.2.2 Π
 λοία με πρόωση από Μηχανές Εσωτερικής Καύσεως (ΜΕΚ). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
8.2.3 Πλοία
 κινούμενα με αεριοστρόβιλο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
8.3 Αντλίες δικτύων συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πλοίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
8.3.1 Α
 ντλίες στροβιλογεννητριών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
8.3.2 Α
 ντλίες ηλεκτροπαραγωγών ζευγών με ΜΕΚ (ηλεκτρομηχανές) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
8.4 Αντλίες βοηθητικών δικτύων (βοηθητικές αντλίες) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
8.4.1 Α
 ντλίες μεταγγίσεως καυσίμων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
8.4.2 Α
 ντλίες παροχής θαλάσσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
8.4.3 Α
 ντλία μεταγγίσεως ελαίου λιπάνσεως . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
8.4.4 Α
 ντλία λιπάνσεως χοάνης του τελικού ελικοφόρου άξονα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
8.4.5 Α
 ντλία κυκλοφορίας νερού λέβητα καυσαερίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
8.4.6 Αντλίες υδραυλικού ελαίου υψηλής πιέσεως . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
8.4.7 Αντλίες πυροσβέσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
8.4.8 Αντλίες σεντινών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
8.4.9 Αντλίες αποβλήτων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
8.4.10 Αντλίες έρματος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
8.5 Αντλίες βοηθητικών υπηρεσιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
8.5.1 Α
 ντλίες συστήματος παραγωγής αποσταγμένου νερού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
8.5.2 Αντλίες πόσιμου νερού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
8.5.3 Α
 ντλίες ανακυκλοφορίας Ζεστού Νερού Χρήσεως (ΖΝΧ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
8.5.4 Αντλίες υγιεινής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
8.5.5 Α
 ντλίες βιολογικών λυμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
xii

8.5.6 Α
 ντλίες στο σύστημα κλιματισμού με κρύο νερό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
8.6 Αντλίες φορτίου και συναφών συστημάτων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
8.6.1 Φυγοκεντρικές αντλίες φορτίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
8.6.2 Αντλίες φορτίου βαθέος φρεατίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
8.6.3 Β
 υθιζόμενες ή καταδυόμενες αντλίες φορτίου κινούμενες από υδραυλικό κινητήρα. . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
8.6.4 Β
 υθιζόμενες αντλίες φορτίου κινούμενες με ηλεκτροκινητήρα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
8.6.5 Περιστροφικές αντλίες φορτίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
8.6.6 Παλινδρομικές αντλίες φορτίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
8.6.7 Α
 ντλίες συστήματος αδρανούς αερίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
8.6.8 Α
 ντλίες καθαρισμού δεξαμενών φορτίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤO
Στεγανοποίηση, έδρανα, εκκίνηση και λειτουργία αντλιών
9.1 Στεγανοποίηση αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
9.1.1 Στεγανοποίηση εμβολοφόρων αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
9.1.2 Στεγανοποίηση περιστροφικών αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
9.1.3 Στεγανοποίηση φυγοκεντρικών αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
9.2 Έδρανα αντλιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
9.3 Μετάδοση κινήσεως αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
9.3.1 Σ
 ύνδεσμοι άμεσης συζεύξεως αξόνων κινήσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
9.3.2 Ε
 υθυγράμμιση συνδέσμων μεταδόσεως της κινήσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
9.4 Φθορά αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
9.5 Εκκίνηση και λειτουργία αντλιών γενικά. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
9.5.1 Εκκίνηση αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
9.5.2 Λειτουργία αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
9.6 Συντήρηση αντλιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ
Μελέτη συστήματος αντλήσεως
10.1 Εισαγωγή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
10.2 Κριτήρια επιλογής αντλιών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
10.3 Σχεδιασμός της αναρροφήσεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
10.4 Σχεδιασμός-υπολογισμός της καταθλίψεως. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
10.5 Ανάλυση κόστους κύκλου ζωής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
Πίνακας συμβόλων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
Ευρετήριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Eισαγωγή

1.1 Ιστορική αναδρομή.

Από την αρχαιότητα η εξασφάλιση του νερού
(π.χ. από πηγές, ποτάμια και λίμνες) ήταν από τα
σημαντικότερα κριτήρια στην επιλογή ενός τόπου
ως μόνιμης κατοικίας διαβιώσεως, εφόσον αποτε-
λούσε αναγκαία προϋπόθεση στην ανάπτυξη των
ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Ο φυσικός φιλόσο-
φος Θαλής ο Μιλήσιος (640-546 π.Χ.) χαρακτήριζε
το νερό ως αρχετυπικό στοιχείο, πρωταρχικό συστα-
Σχ. 1.1α
τικό όλων των πραγμάτων και ο μέγας λυρικός ποι-
Ο κοχλίας
ητής Πίνδαρος (552-443 π.Χ.) τόνιζε την αξία του
του Αρχιμήδη.
αναφέροντας «ἐκ τῶν στοιχείων τοῦ κόσμου τό ὕδωρ
εἶναι τό ἄριστον…». Η ύδρευση λοιπόν θεωρούνταν
από τις κυριότερες υποδομές κάθε οργανωμένης νερού μεγάλης παροχής, αλλά μικρής υψομετρικής
κοινότητας και η εξασφάλιση ποσοτήτων νερού για διαφοράς, που χρησιμοποιήθηκε ευρέως σε πολλές
τις καθημερινές ανάγκες αποτυπώνεται σε πλήθος περιοχές του αρχαίου κόσμου. Η αρχή λειτουργίας
ανασκαφικών ευρημάτων. Όταν οι αρχαίοι οικισμοί του εφαρμόζεται ακόμη και σήμερα σε τεχνολογικές
άρχισαν να οργανώνονται σε επίπεδο πόλεως, η εφαρμογές που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά
απλή γειτνίαση με τις υδροφόρες εστίες έπαψε να ρευστών ή κονιορτοποιημένων υλικών.
επαρκεί. Η ανάγκη για τη δημιουργία δικτύων με- Άλλος μηχανισμός, ήταν η εμβολοφόρος αντλία
ταφοράς και διανομής νερού κατέστη επιτακτική του Κτησιβίου (285-222 π.Χ.) του μαθηματικού,
ώστε να διασφαλιστεί η ανάπτυξη των οργανωμέ- μηχανικού και εφευρέτη των ελληνιστικών χρόνων
νων πόλεων. Τη δημιουργία δικτύων συμπλήρωσε και ιδρυτή της Αλεξανδρινής Σχολής. Η αντλία του
η ανάπτυξη μηχανισμών, που εκμεταλλεύονταν τις Κτησιβίου αποτελείται από δύο όμοιους κυλίνδρους,
ιδιότητες των ρευστών. Οι μηχανισμοί αυτοί χρησι- στο εσωτερικό των οποίων υπάρχουν έμβολα που
μοποιήθηκαν για τη διακίνηση του νερού. κινούνται παλινδρομικά με τη βοήθεια μοχλού (σχ.
Ένας τέτοιος μηχανισμός ήταν ο κοχλίας ή 1.1β). Οι κύλινδροι είναι βυθισμένοι σε νερό.
υδραυλικός ατέρμονας κοχλίας του Αρχιμήδη
(287-212 π.Χ.) του μεγάλου μαθηματικού, φυσικού,
μηχανικού, εφευρέτη και αστρονόμου της ελληνιστι-
κής περιόδου. Ο κοχλίας του Αρχιμήδη (σχ. 1.1α)
αποτελούνταν από έναν ξύλινο άξονα που έφερε
περιελίξεις από λεπτά και εύκαμπτα κλαδιά ιτιάς ή
λυγαριάς, συνδεδεμένα το ένα με το άλλο, ώστε να
δημιουργείται ένας ατέρμoνας κοχλίας. Ο κοχλίας
εφαπτόταν εσωτερικά ενός ξύλινου κυλίνδρου. Η μη-
χανή τοποθετούνταν με κλίση 30o στο νερό και με την
περιστροφή του κοχλία το εγκλωβισμένο νερό στις Σχ. 1.1β
σπείρες ανυψωνόταν και έ­ρεε από το στόμιο του ξύ- Αντλία του Κτησιβίου
λινου κυλίνδρου. Ήταν ένας μηχανισμός αντλήσεως (αντίγραφο).
2

Με την κίνηση των εμβόλων και την υποπίεση συστήματα αντλήσεως νερού συναντάμε και στον
που δημιουργείται στο εσωτερικό των κυλίνδρων αραβικό χώρο (Al-Jazari, 1200, σχ. 1.1ε).
αναρροφάται νερό, το οποίο ωθείται και μέσω σω- Οι απαιτήσεις στη διακίνηση των ρευστών αυξή-
λήνα μεταφέρεται έξω από τον χώρο, στον οποίο εί- θηκαν κατακόρυφα με τη βιομηχανική επανάσταση,
ναι βυθισμένη η αντλία. και πλέον δεν περιορίζονταν μόνο στο νερό. Παράλ-
Επίσης, ο Φίλων ο Βυζάντιος (περ. το 250 π.Χ.), ληλα με την τεχνολογική πρόοδο, αναπτύσσονταν
κατασκεύασε μια αντλία με αλυσίδες, βαρούλκο και όλο και πιο σύνθετα μηχανήματα που εξυπηρετού-
κουβάδες (μαγγάνι), καθώς και ένα είδος αεραντλί- σαν αυτόν το σκοπό.
ας (φυσερό). Η πυροσβεστική αντλία (σχ. 1.1γ) Στις αρχές του 18ου αι., κατασκευάστηκε η πρώ-
του Ήρωνος (περ. τον 1ο αι. μ.Χ.), μαθητή του Κτη- τη φυγόκεντρη αντλία και η αεραντλία (Ντ. Παπέν
σιβίου ήταν μια δίδυμη καταθλιπτική εμβολοφόρος 1647-1712), τον 19o αι. η παλινδρομική αντλία με
αντλία συνεχούς ροής νερού, τα έμβολα της οποίας ατμό Η. Worthington, (1860), η στροβιλοαντλία
παλινδρομούσαν αντίθετα, με τη βοήθεια ενός αρ- Osborne Reynolds, (1875) κ.ά..
θρωτού κοινού χειρομοχλού μέσα σε δύο κατακό-
ρυφα κυλινδρικά δοχεία βυθισμένα σε, πιθανότατα,
τροχοφόρα δεξαμενή. Η αντλία αυτή θεωρείται ως
η πρώτη εμβολοφόρος καταθλιπτική αντλία της αν-
θρωπότητας. Αντίστοιχες ή πιο απλές μηχανές είναι
λογικό να είχαν αναπτυχθεί και σε άλλους αρχαιό-
τερους πολιτισμούς (π.χ. Βαβυλώνιους, Ασσύριους
κ.ά.), που λόγω της ελλείψεως γραπτών μαρτυριών
δεν μας είναι γνωστές.

Σχ. 1.1δ
Σύστημα αντλήσεως με
προσαρμοσμένα πτερύγια (Κίνα) (αντίγραφο).

Σχ. 1.1γ
Η πυροσβεστική αντλία του Ήρωνος (αντίγραφο).

Η απαιτούμενη ενέργεια για τη λειτουργία αυτών

των πρώτων μηχανημάτων διακινήσεως του νερού
(κυρίως πόσιμου και αρδεύσεως), παρεχόταν από
τη μυϊκή δύναμη ανθρώπων ή ζώων. Αργότερα, αξι-
Σχ. 1.1ε
οποιήθηκε –σε περιορισμένο βαθμό– και η αιολική Αραβικό βελτιωμένο σύστημα αντλήσεως (αντίγραφο).
ενέργεια, καθώς και η δυναμική ενέργεια του ρέο-
ντος νερού, για άντληση από ποτάμια.
1.2 Δ
 ιακίνηση ρευστών και μηχανήματα διακι-
Γενικά, η αντλία που χρησιμοποιήθηκε ευρύτε-
νήσεως ρευστών.
ρα πριν τη βιομηχανική επανάσταση ήταν αυτή με
τροχό, αλυσίδα και προσαρμοσμένα δοχεία ή πτε- Για την ροή ενός ρευστού πρέπει να ικανοποιού-
ρύγια (chain pump). Τη συναντάμε στην Ρωμαϊκή νται ορισμένες ενεργειακές απαιτήσεις. Για παράδειγ-
αυτοκρατορία, στο Βυζάντιο, στην Ευρώπη, αλλά μα, το νερό μιας δεξαμενής (φυσικής ή τεχνητής) που
και στην Κίνα τον lo αι. μ.Χ. (σχ. 1.1δ). Βελτιωμένα βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο ρέει προς μια δεξα-

μενή που βρίσκεται σε χαμηλότερο, λόγω της διαφο-
ράς στη δυναμική ενέργεια (έχομε δηλ. ροή λόγω
βαρύτητας 2 → 1, παραγωγή ισχύος) (σχ. 1.2α).
Η αντίστροφη όμως πορεία, δηλ. από χαμηλότε-
ρο προς υψηλότερο επίπεδο, επιτυγχάνεται μόνο αν
στο νερό δοθεί η αναγκαία δυναμική ενέργεια από
μια εξωτερική πηγή (1 → 2, απορρόφηση ισχύος).
Το ίδιο συμβαίνει και με την ενέργεια πιέσεως. Δη-
λαδή, όταν ένα δοχείο, στο οποίο επικρατεί υψηλή
πίεση συνδέεται με ένα δοχείο στο οποίο επικρατεί
χαμηλότερη πίεση, το ρευστό που περιέχεται στο δο-
χείο, ρέει προς τον χώρο όπου επικρατεί χαμηλότερη
πίεση. Για να προκληθεί όμως αντίστροφη ροή (δηλ.
από έναν χώρο χαμηλής προς ένα χώρο υψηλής πιέ-
σεως), θα πρέπει να δοθεί στο ρευστό ενέργεια.
2 Πρέπει να σημειωθεί ότι το μηχανικό έργο που
. .
W W
1
Σχ. 1.2α
Ροή υγρού μεταξύ δεξαμενών
με υψομετρική διαφορά.
Πέρα όμως από τη διαφορά ενέργειας μεταξύ
των δύο χώρων διακινήσεως του ρευστού, υπάρ-
χουν οι απώλειες ενέργειας λόγω τριβών, τις οποίες
παρουσιάζουν τα ρευστά κατά τη ροή τους και πρέ-
πει να αντιμετωπισθούν.
Εάν στις προηγούμενες ενεργειακές απαιτήσεις
για τη ροή των ρευστών, προστεθεί η ανάγκη αυ-
ξήσεως της παροχής και της αντίστοιχης ταχύτητας
στα διάφορα συστήματα (δίκτυα) ροής, τότε καθί-
σταται φανερή η ανάγκη μεταβιβάσεως στα ρευστά
επί πλέον ενέργειας για τη διακίνησή τους.
Για τη μεταβίβαση της επί πλέον ενέργειας με
σκοπό τη διακίνηση των ρευστών χρησιμοποιούνται
μηχανήματα, ο σχεδιασμός και η λειτουργία των
οποίων εξαρτώνται από τη φύση του ρευστού. Έτσι
τα μηχανήματα ταξινομούνται σε δύο μεγάλες κατη-
γορίες:
1) Στα μηχανήματα για τη διακίνηση ασυ-
μπιέστων ρευστών (υγρών), που ονομάζονται
αντλίες και
2) στα μηχανήματα για τη διακίνηση συμπιε-
στών ρευστών (αερίων), τα οποία είναι οι ανεμι-
στήρες, οι φυσητήρες και οι συμπιεστές. Επίσης
3
μηχανήματα διακινήσεως των αερίων είναι οι αντλί-
ες κενού ή αεραντλίες, οι οποίες αναρροφούν τον
αέρα ή άλλα αέρια (π.χ. ψυκτικά ρευστά) από έναν
χώρο, με σκοπό την επίτευξη πολύ χαμηλής πιέσεως
(κενού).
Και στις δύο περιπτώσεις για τη διακίνηση του
ρευστού μεταβιβάζεται ενέργεια από τα μηχανήματα
(μηχανικό έργο), η οποία έχει ως τελικό αποτέλε-
σμα, ή την αύξηση της παροχής, άρα και της ταχύ-
τητας (κινητική ενέργεια), την αύξηση της πιέσε-
ως (ενέργεια πιέσεως), είτε –στην περίπτωση των
υγρών– την ανύψωση της στάθμης του ρευστού (δυ-
ναμική ενέργεια).
Ο διαχωρισμός αυτός δεν μπορεί να θεωρηθεί
απόλυτος, εφόσον υπάρχουν ορισμένοι τύποι αντλι-
ών (όπως εκχυτήρες ή τζιφάρια), που διακινούν και
υγρά και αέρια.
μεταβιβάζεται από τα μηχανήματα στο ρευστό, δεν
παράγεται από αυτά. Πρόκειται δηλαδή για ενεργει-
ακούς διαμεσολαβητές, οι οποίοι παραλαμβάνουν
ενέργεια προερχόμενη είτε από θερμική μηχανή είτε
από ηλεκτροκινητήρα και τη διαβιβάζουν σε κατάλ-
ληλη μορφή στο ρευστό, με βαθμό αποδόσεως (η),
ο οποίος εξαρτάται από τα μηχανικά χαρακτηριστικά
του διαμεσολαβητή. Στις πιο απλές περιπτώσεις, η
αναγκαία ενέργεια παρέχεται μυϊκά, π.χ. χειροκίνη-
τες αντλίες ή συμπιεστές.
Όπως συμβαίνει σε όλα τα μηχανήματα, μέρος
της ενέργειας που παραλαμβάνουν, δεν δύναται να
μεταδοθεί στο ρευστό, επειδή υπάρχουν ενεργεια-
κές απώλειες λόγω τριβών. Γι’ αυτό η ποιότητα του
μηχανήματος από ενεργειακής πλευράς, καθορίζε-
ται από τον βαθμό αποδόσεως, δηλαδή το ωφέλιμο
ποσοστό της παρεχόμενης ενέργειας, που στην προ-
κειμένη περίπτωση είναι η ενέργεια που φθάνει στο
διακινούμενο ρευστό. Για παράδειγμα, το μηχάνημα
(ή η συσκευή) του σχήματος 1.2β, παραλαμβάνει το
Κινητήρας
Wê
. Wωφ .
m m
1 2
Wαπ
Όριο συστήµατος
Σχ. 1.2β
Τυπικό διάγραμμα ενεργειακής μεταδόσεως
κατά την διακίνηση του ρευστού.
4
ρευστό στην κατάσταση (1) και το καταθλίβει στην
κατάσταση (2), η οποία χαρακτηρίζεται από μεγαλύ-
τερο ενεργειακό περιεχόμενο.
Δηλαδή, το ρευστό κατά τη διέλευσή του από
το μηχάνημα παρέλαβε ενέργεια. Η συσκευή (σχ.
1.2β) λειτούργησε ως διαμεσολαβητής: Παρέλαβε
έργο WK από την κινητήρια μηχανή και απέδωσε
έργο Wωφ στο ρευστό. Η διαφορά Wαπ = WK – Wωφ,
αποτελεί τις απώλειες λόγω τριβών. Ο βαθμός απο-
δόσεως (η), του μηχανήματος είναι:
Wωφ
 .
WΚ
Δύο είναι οι γενικές μέθοδοι μεταδόσεως της
ενέργειας στο ρευστό: Η μέθοδος της θετικής
εκτοπίσεως (ωθήσεως) και η μέθοδος της δυνα-
μικής μεταβολής (ή γενικότερα, της αυξήσεως της
κινητικής ενέργειας του ρευστού). Αντίστοιχα, δια-
κρίνομε δύο κύριες κατηγορίες μηχανημάτων διακι-
νήσεως των ρευστών:
1) Τα μηχανήματα θετικής εκτοπίσεως, με
τα οποία ασκείται άμεσα πίεση στο ρευστό. Η πίεση
ασκείται είτε με παλινδρομικές μηχανές (παλινδρο-
μικές αντλίες και συμπιεστές), είτε με περιστροφικές
μηχανές (αντλίες με λοβό, με ατέρμονα κοχλία, ανε-
μιστήρες κ.ά.).
2) Τα μηχανήματα δυναμικής μεταβολής, τα
οποία μεταδίδουν ενέργεια (ασκώντας δύναμη) στο
ρευστό μεταβάλλοντας τη θέση ή την κατάστασή του.
Τα μηχανήματα αυτά κατά κύριο λόγο αυξάνουν την
κινητική ενέργεια (όπως συμβαίνει σε φυγόκεντρες
αντλίες, σε περιστροφικούς συμπιεστές, σε φυσητή-
ρες κ.ά.). Οι δυναμικής μεταβολής συσκευές (φυγο-
κεντρικής) δράσεως είναι περιστροφικές (με ελάχι-
στες εξαιρέσεις) και χαρακτηρίζονται από μεγάλες
ταχύτητες περιστροφής.
Στην εποχή μας, τα μηχανήματα διακινήσεως των
ρευστών είναι πολύ διαδεδομένα, τόσο στην καθημε-
ρινή ζωή, όσο και στην παραγωγική διαδικασία. Τα
συναντάμε στα δίκτυα υδρεύσεως, αρδεύσεως, πυ-
ροσβέσεως, στα συστήματα κεντρικής θερμάνσεως
(κυκλοφορητές, αντλίες καυσίμου), στις κλιματιστι-
κές συσκευές, στις ψυκτικές εγκαταστάσεις, στα συ-
στήματα εξαερισμού, στα αυτοκίνητα, στα πρατήρια
υγρών καυσίμων κ.λπ., ενώ σημαντικότατος είναι ο
ρόλος τους στη βιομηχανία.
Στα πλοία υπάρχουν εκατοντάδες μηχανήματα
διακινήσεως ρευστών και ο ρόλος τους είναι καθορι-
στικός για τη λειτουργία των διαφόρων συστημάτων,
για την ασφάλεια, την άνεση, τη φόρτωση κ.ά.. Όλα
τα δίκτυα που αναπτύσσονται σε ένα πλοίο ή
στην ξηρά έχουν ως κύριο συστατικό τους στοι-
χείο την αντίστοιχη συσκευή που μεταδίδει την
αναγκαία ενέργεια στο ρευστό για την κυκλοφο-
ρία του, διαφορετικά, το δίκτυο δεν λειτουργεί.
1.3 Βασικές έννοιες αντλίας και συστήματος
αντλήσεως.
Tα μηχανήματα που καταναλώνοντας μηχανι-
κό έργο, πραγματοποιούν τη μεταφορά ενός υγρού
από έναν χώρο σε άλλο μέσω κατάλληλου δικτύου
σωληνώσεων, ονομάζονται αντλίες (pumps). Η δι-
αδικασία ονομάζεται άντληση (pumping), ενώ το
σύστημα που αναπτύσσεται ονομάζεται σύστημα
αντλήσεως (pumping system). Για την ολοκλήρω-
ση της διαδικασίας της αντλήσεως πρέπει να πραγ-
ματοποιείται αναρρόφηση (suction) από τον ένα
χώρο και κατάθλιψη (discharge) στον άλλο, ενώ
ταυτόχρονα στο ρευστό που μετακινείται πρέπει να
προσδίδεται ενέργεια.
Χωρίς την ύπαρξη της αντλίας, η ροή του υγρού
είναι αδύνατη. Όπως φαίνεται στο σχήμα 1.3α(α) σε
σύστημα δύο δεξαμενών, συνδεμένων με σωλήνα
(σύστημα συγκοινωνούντων δοχείων), με τις ελεύ-
θερες επιφάνειές τους στο ίδιο επίπεδο και σε ίδια
πίεση, καμιά ροή δεν είναι δυνατή. Το σύστημα βρί-
σκεται σε κατάσταση στατικής ισορροπίας.
Για να υπάρξει ροή από τη δεξαμενή Α στη Β,
πρέπει να τοποθετηθεί αντλία, η οποία θα αναρροφά
υγρό από τη δεξαμενή Α και θα το καταθλίβει στη
δεξαμενή Β, παρέχοντάς του την αναγκαία ενέργεια
για την αντιμετώπιση των απωλειών λόγω τριβών,
αλλά και για την αύξηση της δυναμικής του ενέργει-
ας, καθώς η στάθμη της δεξαμενής Β θα ανέρχεται
[σχ. 1.3α(β)].
Όπως είναι λογικό, η αναγκαιότητα της αντλίας,
αλλά και η παρεχόμενη απ’ αυτήν ποσότητα ενέργει-
ας στο ρευστό, είναι μεγαλύτερη σε δύο περιπτώσεις.
Η μία είναι η περίπτωση κατά την οποία η ελεύθερη
επιφάνεια της δεξαμενής Β βρίσκεται υψηλότερα απ’
την επιφάνεια της Α, και η άλλη όταν η ελεύθερη επι-
φάνεια της Β έχει μεγαλύτερη πίεση απ’ αυτήν που
ασκείται στην ελεύθερη επιφάνεια της Α.
Αν η επιφάνεια της δεξαμενής Β βρίσκεται χαμη-
λότερα από την επιφάνεια της Α (είτε έχει μικρότερη
πίεση), το υγρό θα ρέει από τη δεξαμενή Α προς την
Β, ακόμα και αν δεν υπάρχει αντλία, λόγω διαφο-
 5

ράς ενεργειακού ύψους1. Αλλά και σ’ αυτήν την πε-

ρίπτωση, πιθανόν η παροχή να είναι μικρότερη από
αυτήν που χρειάζεται, οπότε η διακίνηση του υγρού
μέσω μιας αντλίας θα αυξήσει την παροχή στα επι-
θυμητά επίπεδα. A B
(α)
Γενικά, η ροή ρευστού από χώρο υψηλής προς
χώρο χαμηλής ενεργειακής στάθμης γίνεται χωρίς την
αναγκαία παρεμβολή εξωτερικής μονάδας παροχής
ενέργειας. Αλλά αν η ενεργειακή διαφορά είναι μικρή
Aντλία
και οι απώλειες ενέργειας μεγάλες (λόγω μικρής δια-
μέτρου ή λόγω μεγάλου μήκους του αγωγού ροής), η A B
παροχή που εξασφαλίζεται με φυσική ροή είναι μικρή W
και απαιτείται συνήθως η χρήση αντλιών. (β)
Έτσι, η χρήση της αντλίας είναι αναγκαία όταν
Σχ. 1.3α
επιδιώκονται: (α) Κατάσταση στατικής ισορροπίας και
1) να υπάρξει ροή υγρού από χαμηλότερη (β) ροή υγρού με τη βοήθεια αντλίας.
προς υψηλότερη (ή ίση) ενεργειακή στάθμη και
2) να αυξηθεί η παροχή της υφιστάμενης
ροής.
Η αντλία τότε παρεμβάλλεται στη σωλήνωση και Δεξαµενή
αναρροφά ρευστό από τη μια πλευρά καταθλίβοντάς καταθλίψεως
.
το στην άλλη (σχ. 1.3β). m
Σωλήνας
Το σύστημα αντλήσεως συνήθως είναι ανοικτό, καταθλίψεως
όταν το υγρό, μετά την κατάθλιψη και εφόσον διέλ- Σωλήνας
αναρροφήσεως
θει από τον εξοπλισμό χρήσεως απορρίπτεται στο
περιβάλλον. Υπάρχουν όμως και κάποια συστήματα . Αντλία
αντλήσεως, στα οποία το υγρό κυκλοφορεί σε ένα m
κλειστό κύκλωμα, όπως σε ένα σύστημα ψύξεως κύ-
ριας μηχανής (Κ/Μ). Σχ. 1.3β
Δεξαµενή
Κλειστό είναι το σύστημα αντλήσεως όταν το αναρροφήσεως Σύστημα αντλήσεως.
υγρό, μετά την κατάθλιψη και εφόσον διέλθει από τον
εξοπλισμό χρήσεως επανακυκλοφορεί στον σωλήνα
αναρροφήσεως. Σ’ αυτά τα συστήματα, οι αντλίες κα- το υγρό (αφού του προσδώσει ενέργεια) και μέσω
λούνται να αντιμετωπίσουν τις ενεργειακές απώλειες του οποίου το υγρό συνεχίζει τη ροή του.
λόγω τριβών.
Ένα σύστημα αντλήσεως αποτελείται επομένως 1.4 Ταξινόμηση των αντλιών (σελ. 6-7).
από τρία τμήματα (σχ. 1.3β): Υπάρχουν διάφορα κριτήρια, που θα μπορούσαν
1) Το τμήμα αναρροφήσεως (σωλήνας αναρ- να χρησιμοποιηθούν για την κατάταξη των πολλών
ροφήσεως) (suction pipe), ο οποίος μεταφέρει το και φαινομενικά εντελώς διαφορετικών αντλιών, που
υγρό στην εισαγωγή της αντλίας (αναρρόφηση της συναντώνται σε εκατοντάδες εφαρμογές.
αντλίας). Με κριτήριο για παράδειγμα το διακινούμενο
2) Την αντλία (ή το αντλητικό συγκρότημα, δηλ. ρευστό, οι αντλίες θα μπορούσαν να διακριθούν σε
σύνολο αντλιών που συνεργάζονται για την άντληση αντλίες διακινήσεως παχυρρεύστων υγρών (high
του υγρού) και viscosity fluids), για υγρά μέσου και χαμηλού κινη-
3) το τμήμα καταθλίψεως (σωλήνας καταθλίψε- ματικού ιξώδους, για διαβρωτικά υγρά, για νερό, για
ως) (discharge pipe), στο οποίο διοχετεύει η αντλία λύματα κ.λπ..

1
Το ενεργειακό ύψος ενός ρευστού ορίζεται από την δυναμική ενέργεια του ρευστού, λόγω της καθ’ ύψος θέσεώς του.
 Ταξινόμηση των αντλιών με βάση την αρχή λειτουργίας τους

Θετικής εκτοπίσεως ή στατικού τύπου

(Positive displacement or static type)

Α) Παλινδρομικές Β) Περιστροφικές
(Reciprocating) (Rotary)

Εμβολοφόρες Διαφράγματος Μονού ή Απλού στροφείου Πολλαπλών στροφείων

(Piston/plunger) (Diaphragm) (Single rotor) με: (Multiple rotor)

Γραναζωτές
Αναρροφητική απλής ή Υγρής διεγέρσεως Πτερύγια
(Gears type)
μονής ενέργειας (Fluid operated) (Vane)
(Suction single acting)
Λοβών
Κοχλία
Μηχανικής διεγέρσεως (Lobes type)
(Screw)
Καταθλιπτική απλής ή (Mechanical operated)
μονής ενέργειας Περισταλτικές Κοχλιών
(Discharge single acting) (Peristaltic) (Screws type)

Έκκεντρο ελικοειδές στροφείο Περιφερειακών

Καταθλιπτική (Rotor or cavity) εμβόλων
διπλής ενέργειας (Circumferential
(Double or duplex acting) Υγρά έμβολα κενού piston)
(Liquid piston vacuum)

Έμβολα (Piston) με:

α) Αξονικά έμβολα μεταβλητής διαδρομής
(Axial piston variable displacement)
β) Ακτινικά έμβολα μεταβλητής διαδρομής
(Radial piston variable displacement)
 Δυναμικές ή κινητικού τύπου
(Dynamic or kinetic type)

Α) Περιστροφικές
(Rotodynamic)

Φυγοκεντρικές ή Μεικτής ροής Αξονικής ροής Περιφερειακής ροής

ακτινικής ροής (Mixed flow) (Axial flow) ή στροβιλαντλίες
(Centrifugal or radial flow) (Peripheral flow or
vortex or reganerative)

Μονοβάθμιες (Single stage), Μονοβάθμιες (Single stage), Μονοβάθμιες Μονοβάθμιες

οι οποίες είναι Μονής ή οι οποίες είναι Μονής ή (Single stage): (Single stage)
Διπλής αναρροφήσεως Διπλής αναρροφήσεως α) Σταθερού βήματος
(Single ή Double suction)* (Single ή Double suction)* (Fixed pitch)
β) Μεταβλητού βήματος Πολυβάθμιες
(Variable pitch) (Multistage),
με πτερωτή
Ανοικτού ή
Πολυβάθμιες (Multistage), Πολυβάθμιες (Multistage), Πολυβάθμιες (Multistage) Κλειστού τύπου
οι οποίες είναι Μονής ή οι οποίες είναι Μονής ή α) με ανοικτού τύπου (Open ή Closed
Διπλής αναρροφήσεως Διπλής αναρροφήσεως πτερωτή (Open impeller): impeller)
(Single ή Double suction)* (Single ή Double suction)* –Σταθερού βήματος
(Fixed pitch)
–Μεταβλητού βήματος
(Variable pitch)
β) με κλειστού τύπου
πτερωτή (Closed impeller)

Β) Ειδικής επιδράσεως
(Special effect)

Ακροφυσίου ή τζιφάρι Ανυψωτική με αέρα Υδραυλικού εμβόλου Ηλεκτρομαγνητικές

(Jet, educator or ejector) (Pressurised air or gas lift) (Hydraulic ram) (Electromagnetic)

* Διακρίνονται σε: Ανοικτού τύπου πτερωτή (Open impeller), ημίκλειστου τύπου πτερωτή (Semi-closed/open impeller),
κλειστού τύπου πτερωτή (Closed impeller)
8
Με κριτήριο τον προσανατολισμό στον χώρο,
διακρίνονται σε οριζόντιες, κατακόρυφες και σε κε-
κλιμένες (σπάνια). Με κριτήριο τον τρόπο λειτουρ-
γίας, θα μπορούσαν να διακριθούν σε παλινδρομι-
κές και περιστροφικές. Υπάρχουν φυσικά και άλλα
κριτήρια, όπως οι χρήσεις, τα υλικά κατασκευής, η
ισχύς την οποία αποδίδουν κ.λπ..
Το σημαντικότερο όμως κριτήριο που επιτρέπει
τη συστηματική ταξινόμηση και μελέτη των αντλιών,
είναι η μέθοδος με την οποία μεταβιβάζουν μηχα-
νικό έργο (μεταβίβαση ενέργειας υπό μορφή μηχα-
νικού έργου) στο υγρό. Η μέθοδος μεταβιβάσεως του
μηχανικού έργου στο υγρό, αποτελεί και την αρχή
λειτουργίας της αντλίας.
Επομένως, η παραπέρα ταξινόμηση βασίζεται
στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η
μεταβίβαση ενέργειας στο υγρό, καθώς και στην γε-
ωμετρία του συστήματος.
Με βάση λοιπόν αυτό το κριτήριο, δηλαδή την
αρχή λειτουργίας τους, οι αντλίες ταξινομούνται σε
δύο μεγάλες κατηγορίες:
1) στις θετικής εκτοπίσεως (ή στατικού τύπου),
2) και στις δυναμικές αντλίες (ή κινητικού τύ-
που) (σελ. 6-7).
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Αντλίες θετικής εκτοπίσεως

Γενικά. σε πηγάδι, και στη συνέχεια έλκεται μαζί με το νερό

που περιέχει, μεταβιβάζεται έργο στο νερό του δο-
Στις αντλίες θετικής εκτοπίσεως (positive dis-
χείου, αυξάνοντας τη δυναμική του ενέργεια. Η ίδια
placement pumps) ή στατικού τύπου (static pumps)
ενεργειακή μετατροπή (μετατροπή έργου σε δυνα-
η μεταβίβαση μηχανικού έργου από την αντλία στο
υγρό γίνεται με άσκηση δυνάμεως, η οποία το ανα- μική ενέργεια) παρουσιάζεται στον κοχλία του Αρ-
γκάζει να μετακινηθεί. χιμήδη και στις αντλίες με τροχό, δοχεία, πτερύγια
Αν σε στοιχειώδη όγκο του ρευστού (σχ. 2) και αλυσίδες.
ασκηθεί δύναμη F και υπό την επίδρασή της αυτός Οι σύγχρονες αντλίες θετικής εκτοπίσεως είναι
ο όγκος μετακινηθεί κατά ds, τότε το προσδιδόμενο εντελώς διαφορετικές. Πρόκειται για σύνθετα μηχα-
σε αυτό έργο ισούται με: νήματα με συνεχή ή περιοδική λειτουργία, που προ-
σαρμόζονται σε δίκτυα σωληνώσεων, στα οποία και
dW = F ⋅ ds η ενεργειακή μετατροπή είναι διαφορετική: το μηχα-
Το έργο αυτό dW μετατρέπεται σε ενέργεια πιέ- νικό έργο που παραλαμβάνουν από το κινητήριο μη-
σεως, αφού η δύναμη, ασκούμενη στην επιφάνεια χάνημα και μεταδίδεται στο υγρό, μετατρέπεται αρχι-
A του ρευστού ασκεί πίεση ίση με: κά σε ενέργεια πιέσεως. Μετά τη διέλευση του υγρού
F από την αντλία, η ενέργεια πιέσεως μετατρέπεται στις
p=
Α μορφές που απαιτεί το σύστημα αντλήσεως.
Σημειώνεται ότι η αρχή λειτουργίας των αντλι-
ών θετικής εκτοπίσεως, μοιάζει αρκετά με την αρχή 2.1 Παλινδρομικές (εμβολοφόρες) αντλίες.
λειτουργίας των πρώτων απλών συστημάτων αντλή- Σύμφωνα με την ταξινόμηση των αντλιών που
σεως. Όταν για παράδειγμα, βυθίζεται ένα δοχείο παρουσιάστηκε στις σελίδες 6 και 7, η οποία έγινε
με βάση το κριτήριο της μέθοδου μεταβιβάσε-
F ως του μηχανικού έργου και την μετατροπή του σε
ενέργεια πιέσεως, αλλά και γενικότερα, τον τρόπο
λειτουργίας τους, οι αντλίες θετικής εκτοπίσεως,
ανάλογα με τον τρόπο κινήσεως των εξαρτημάτων
A
που δημιουργούν την πίεση υποδιαιρούνται σε δύο
μεγάλες κατηγορίες. Αυτές είναι οι παλινδρομικές
(ή γενικώς εμβολοφόρες) (reciprocating) και οι
d περιστροφικές (rotary). Αναλυτικότερα:
ds ds
dV 1) Οι παλινδρομικές (reciprocating) είναι οι
.
m αντλίες οι οποίες εκτοπίζουν το ρευστό που τις διαρ-
A ρέει με την επαναληπτική κίνηση μηχανικού μέσου
σε θάλαμο ορισμένου όγκου. Το μέσω αυτό δημι-
ουργεί δύο νέες διακριτές κατηγορίες παλινδρομι-
F κών αντλιών (οι οποίες αναλύονται στις επόμενες
(α) (β) παραγράφους) και ενδέχεται να είναι:
Σχ. 2 α) Έμβολο (plunger or piston) δημιουργώντας
(α) Σχηματική και (β) γραμμική απεικόνιση της αρχής την κατηγορία των εμβολοφόρων αντλιών (plunger
λειτουργίας αντλιών θετικής εκτοπίσεως. or piston pumps).
10
β) Διάφραγμα (diaphragm), στο οποίο η πα-
λινδρομική κίνηση επιτυγχάνεται άμεσα ή έμμεσα
από έμβολο δημιουργώντας την κατηγορία αντλιών
διαφράγματος (diaphragm pumps).
2) Οι περιστροφικές (rotary), στις οποίες το
υγρό πιέζεται μέσα στον κύλινδρο ή στο κέλυφος της
αντλίας από κατάλληλα διαμορφωμένους περιστρε-
φόμενους λοβούς, έμβολα, πτερύγια κ.λπ..
H δυνατότητα αντλήσεως των εμβολοφόρων
αντλιών (reciprocating pumps), βασίζεται στη στα-
διακή μείωση και αύξηση του όγκου ενός θαλάμου,
από τον οποίο διέρχεται το υγρό. Δεν βασίζεται
στην μεταβολή της ταχύτητας του ρευστού για την
ανάπτυξη της πιέσεως, διότι η ταχύτητα λειτουργίας
τους είναι πολύ μικρή σε σύγκριση με τις δυναμικές
αντλίες. Επίσης δεν προσπαθούν να αυξήσουν το
μανομετρικό ύψος, αλλά την πίεση καταθλίψεως, η
οποία αντικαθιστά τη διαφορά μανομετρικού ύψους
εφόσον δεν επηρεάζεται από την πίεση αναρροφή-
σεως. Ως εκ τούτου, οι εμβολοφόρες αντλίες πρέπει
να αναπτύξουν επαρκή πίεση στην κατάθλιψη, προ-
κειμένου να αναγκάσουν το υγρό να ρέει προς το
δίκτυο. Σε γενικές γραμμές, οι εμβολοφόρες αντλίες
πιέζουν προς την κατάθλιψη το υγρό που αναρροφά-
ται, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί σε οποιαδήποτε
ταχύτητα, ενώ οι πιέσεις που αναπτύσσονται τείνουν
να είναι πολύ μεγάλες εάν συγκριθούν με τις φυσι-
κές διαστάσεις των αντλιών.
Η λειτουργία της εμβολοφόρου αντλίας στηρί-
ζεται στην Αρχή του Αρχιμήδη, με βάση την οποία
ένα σώμα εκτοπίζει όγκο υγρού ίσο με τον όγκο του.
Έτσι, αν ένα κυλινδρικό στερεό, π.χ. ένα έμβολο
βυθιστεί μέσα σε ένα δοχείο Α, το οποίο περιέχει
υγρό, ο όγκος του υγρού που εκτοπίζεται στο μικρό-
τερο δοχείο Β είναι ίσος με το τμήμα του κυλινδρι-
κού στερεού που βυθίστηκε στο υγρό του δοχείου Α
(σχ. 2.1α). Αντίστοιχα σε μία εμβολοφόρο αντλία,
σε κάθε εμβολισμό, ορισμένος όγκος υγρού έλκε-
ται εντός και αποβάλλεται από τον κύλινδρο, σχε-
δόν ανεξάρτητα από την διαφορά της πιέσεως κατά
την είσοδο και την έξοδο του υγρού. Ο όγκος αυτός
εξαρτάται από τον όγκο που δημιουργείται από τη
μετατόπιση του εμβόλου μέσα στον όγκο σαρώσεως
του κυλίνδρου και το μέγεθος του κυλίνδρου.
Αν ο κύλινδρος είναι συνδεμένος σε ένα δίκτυο,
τότε με την παλινδρομική κίνηση του εμβόλου άλλο-
τε εισέρχεται το υγρό (αναρροφάται) στον κύλινδρο
και άλλοτε εξέρχεται (καταθλίβεται). Η διέλευση
του υγρού από τον κύλινδρο της αντλίας πραγματο-
Έµβολο
Β
Α
Σχ. 2.1α
Δοχεία στα οποία μεταφέρεται ο όγκος του υγρού.
ποιείται μέσω ανεπιστρόφων βαλβίδων, οι οποίες
αντίστοιχα ονομάζονται βαλβίδες αναρροφήσεως
και καταθλίψεως, και οι οποίες είναι εγκατεστημέ-
νες στο πώμα (ή καπάκι) του κυλίνδρου.
Οι εμβολοφόρες αντλίες διακρίνονται σε:
1) Αναρροφητικές ή καταθλιπτικές, ανάλογα
με τον τρόπο αντλήσεως και παροχής του υγρού.
2) Απλής ή διπλής ενέργειας (single or double
acting pumps) (η διάκριση που αφορά μόνο στις
καταθλιπτικές αντλίες). Απλής ενέργειας, ονομάζο-
νται οι αντλίες όταν το υγρό κατά την αναρρόφηση
και την κατάθλιψη έρχεται σε επαφή μόνο με την μια
πλευρά του εμβόλου, ενώ όταν το ρευστό συμπιέζε-
ται και από τις δύο όψεις του εμβόλου ονομάζονται
διπλής ενέργειας.
3) Ανάλογα με τον αριθμό των κυλίνδρων χω-
ρίζονται σε μονοκύλινδρες, δικύλινδρες, τρικύ-
λινδρες κ.ο.κ. ή γενικά πολυκύλινδρες όταν διαθέ-
τουν πολλούς κυλίνδρους.
4) Ανάλογα με τη διάταξη στο χώρο κατατάσσο-
νται σε οριζόντιες ή κάθετες.
5) Ανάλογα με τον τρόπο παραγωγής της λει-
τουργικής τους ισχύος χωρίζονται σε χειροκίνητες,
ατμοκίνητες, πετρελαιοκίνητες, ηλεκτροκίνητες
υδραυλικής και μαγνητικής κινήσεως. Αυτές
ονομάζονται και ανεξάρτητες, ενώ όσες κινούνται
από ένα κινητό τμήμα της κύριας μηχανής ονομάζο-
νται εξαρτημένες.
6) Ανάλογα με το μέσο μεταδόσεως της ισχύος
για την κίνηση, χωρίζονται σε απευθείας ή άμεσης
μεταδόσεως και στροφαλοκίνητες. Απευθείας ή
άμεσης μεταδόσεως ονομάζονται οι αντλίες στις
οποίες το έμβολο κινείται κατευθείαν από το κινη-
τήριο μηχάνημα, ενώ στροφαλοκίνητες ή στροφα-
λοφόρες όταν το έμβολο κινείται μέσω συστήματος

στροφάλου – διωστήρα – ζυγώματος και βάκτρου.
Οι εμβολοφόρες αντλίες διακρίνονται επίσης
σε απλής διατάξεως (simplex) και συζευγμένης
διατάξεως (duplex). Η διάκριση αυτή αφορά στον
σύρτη διανομής1 ατμού των ατμοκινήτων αντλιών.
Ως απλής διατάξεως χαρακτηρίζονται όταν ο σύρτης
διανομής-παροχής του ατμού, κινείται από το βάκτρο
του εμβόλου, στο οποίο διανέμει τον ατμό, ενώ ως
διπλής διατάξεως χαρακτηρίζονται όταν κάθε σύρτης
διανομής-παροχής του ατμού κινείται από το βάκτρο
του εμβόλου του άλλου συγκροτήματος. Με τον όρο
συγκρότημα ορίζομε το σύνολο βάκτρο-έμβολο-
κύλινδρος της αντλίας. Για παράδειγμα μια αντλία
η οποία αποτελείται από δύο κυλίνδρους με έμβολα
ατμού και αντίστοιχα δύο κυλίνδρους με έμβολα για
τη διακίνηση του υγρού έχει δύο συγκροτήματα.
2.1.1 Αναρροφητική αντλία.
Η αναρροφητική αντλία (junction pump) σε
έναν κύκλο λειτουργίας της, δηλαδή από το Άνω
Νεκρό Σημείο (ΑΝΣ) (top dead center) στο Κάτω
Νεκρό Σημείο (ΚΝΣ) (bottom dead center) και
ξανά στο ΑΝΣ, αναρροφά το υγρό και μέσω βαλβί-
δας το ανυψώνει, ενώ στη συνέχεια αυτό ρέει μόνο
του. Γι’ αυτόν το λόγο ονομάζεται και ανυψωτική.
Η καταθλιπτική αντλία (βλ. παράγρ. 2.1.2) αποτελεί
επέκταση της ανυψωτικής διότι αναρροφά το υγρό
μέσω βαλβίδας, το ανυψώνει και στη συνέχεια το
καταθλίβει μέσω βαλβίδας υπερνικώντας μία εξω-
τερική αντίσταση.
Η αναρροφητική αντλία αποτελείται από τον κύ-
λινδρο στον οποίο συνδέεται ο σωλήνας της αναρ-
ροφήσεως, με τη βαλβίδα της αναρροφήσεως και το
έμβολο πάνω στο οποίο υπάρχουν βαλβίδες επιτρέ-
ποντας τη διέλευση του υγρού από τη μία όψη του
εμβόλου στην άλλη.
Ο κύλινδρος στο επάνω μέρος, όπου γίνεται η
κατάθλιψη του υγρού, είναι ανοιχτός στο περιβάλ-
λον, οπότε εκεί ασκείται πίεση ίση με την ατμοσφαι-
ρική (σχ. 2.1β).
Στο σχήμα 2.1β(α) φαίνεται το έμβολο στο κάτω
σημείο της διαδρομής του (ΚΝΣ), με τη βαλβίδα
αναρροφήσεως κλειστή, ενώ οι βαλβίδες στην επι-
φάνεια του εμβόλου είναι ανοικτές και ο κύλινδρος
γεμάτος με υγρό. Καθώς το έμβολο κινείται προς το
1
 ύρτης διανομής ατμού είναι η συσκευή με έμβολο και θυρίδες που με την κίνηση του εμβόλου που διαθέτει είτε αποκαλύπτονται
Σ
οι θυρίδες και ο ατμός διέρχεται στον ατμοκύλινδρο κινήσεως της αντλίας είτε αποκρύπτονται διακόπτοντας τη διέλευση του ατμού.
11
Κλειστή
βαλβίδα
εµβόλου
ΑΝΣ
Κατάθλιψη
Κύλινδρος
Ανοικτή
βαλβίδα .
m
Κλειστή ΚΝΣ αναρροφήσεως
βαλβίδα
αναρρο-
φήσεως Έµβολο
. Βαλβίδες
m εµβόλου
(α) (β)
Σχ. 2.1β
Αναρροφητική αντλία.
ΑΝΣ, η πίεση του ρευστού κλείνει τις βαλβίδες του
εμβόλου δημιουργώντας κενό στο εσωτερικό του
κυλίνδρου στο χώρο που δημιουργείται στην κάτω
πλευρά του εμβόλου. Το κενό σημαίνει συνθήκες
πιέσεως χαμηλότερες της ατμοσφαιρικής ή πίεση
χαμηλότερη από αυτή που ασκείται στην ελεύθερη
επιφάνεια του υγρού εάν το υγρό βρίσκεται σε μια
κλειστή δεξαμενή. Τότε, ανοίγει η βαλβίδα αναρρο-
φήσεως και το υγρό εισέρχεται στον κύλινδρο πλη-
ρώνοντας τον χώρο μεταξύ της κάτω πλευράς του
εμβόλου και του κυλίνδρου. Το υγρό που υπάρχει
ήδη στην πάνω πλευρά του εμβόλου, διατηρεί τις
βαλβίδες που βρίσκονται στην επιφάνειά του κλει-
στές, ώστε η ποσότητα του υγρού που φτάνει στη
θυρίδα εξαγωγής με την κίνηση του εμβόλου να
ρέει έξω από τον κύλινδρο [σχ. 2.1β(β)]. Όταν ολο-
κληρωθεί η διαδρομή προς τα πάνω και το έμβολο
αρχίσει να κατεβαίνει προς το ΚΝΣ, οι βαλβίδες
στην επιφάνεια του εμβόλου ανοίγουν, ενώ σχεδόν
ταυτόχρονα η βαλβίδα αναρροφήσεως κλείνει λόγω
της πιέσεως που δημιουργείται μέσα στον κύλινδρο
από το υπάρχον υγρό. Μέσω των βαλβίδων στην
επιφάνεια του εμβόλου η επάνω πλευρά γεμίζει
ξανά με υγρό, μέχρι το έμβολο να φτάσει στο ΚΝΣ
της διαδρομής του. Ο κύκλος αυτός επαναλαμβάνε-
ται και σε κάθε διαδρομή του εμβόλου ανυψώνεται
ποσότητα υγρού ίση με τον ελεύθερο όγκο του χώ-
ρου μέσα στον κύλινδρο.
2.1.2 Καταθλιπτική αντλία.
Η καταθλιπτική αντλία (discharging pump)
12
(σχ. 2.1γ) είναι αντλία απλής ενέργειας. Αποτελεί-
ται από τον κύλινδρο, το έμβολο, τις σωληνώσεις
δικτύου αναρροφήσεως και καταθλίψεως όπου αντί-
στοιχα τοποθετούνται η βαλβίδα αναρροφήσεως και
η βαλβίδα καταθλίψεως.
Κίνηση
Σηµείο
Έµβολο στεγανοποιήσεως
Σωλήνας Σωλήνας
αναρροφήσεως καταθλίψεως
. .
m m
Ανεπίστροφη Ανεπίστροφη
βαλβίδα βαλβίδα
αναρροφήσεως καταθλίψεως
Σχ. 2.1γ
Καταθλιπτική αντλία απλής ενέργειας.
Καθώς το έμβολο κινείται προς ΑΝΣ η βαλβίδα
καταθλίψεως παραμένει κλειστή, ώστε με το κενό
που δημιουργείται μέσα στον κύλινδρο επιτυγχάνε-
ται η εισαγωγή υγρού από τη βαλβίδα αναρροφήσε-
ως. Η αναρρόφηση συνεχίζεται ως το τέλος της δια-
δρομής του εμβόλου προς το ΑΝΣ. Στη συνέχεια, το
έμβολο αρχίζει να κινείται προς το ΚΝΣ με αποτέλε-
σμα το υγρό που υπάρχει μέσα στον κύλινδρο, λόγω
της πιέσεως που δέχεται από το έμβολο, να κλείσει
τη βαλβίδα αναρροφήσεως. Ταυτόχρονα, λόγω του
ότι τα υγρά είναι ασυμπίεστα, ανοίγει η βαλβίδα κα-
ταθλίψεως και με πίεση υπό την ενέγεια της κινή-
σεως του εμβόλου το υγρό διοχετεύεται μέσα στον
σωλήνα καταθλίψεως, υπερνικώντας την αντίσταση
του ολικού ύψους καταθλίψεως.
Η κατάθλιψη συνεχίζεται μέχρι το ΚΝΣ, όπου
η διαδρομή του εμβόλου αντιστρέφεται και δημι-
ουργώντας κενό στο χώρο του κυλίνδρου κλείνει η
βαλβίδα καταθλίψεως, ώστε νέο υγρό να εισέρχεται
στον κύλινδρο μέσω της βαλβίδας αναρροφήσεως
επαναλαμβάνοντας έναν νέο κύκλο λειτουργίας.
Για καταθλιπτικές αντλίες διπλής ενέργειας ο κύ-
κλος λειτουργίας είναι ο ίδιος. Η διαφορά (σχ. 2.1δ)
έγκειται στο ότι το υγρό έρχεται σε επαφή και με τις
δύο όψεις του εμβόλου, καθώς και στη διάταξη των
βαλβίδων αναρροφήσεως και καταθλίψεως όπου ένα
ζεύγος τοποθετείται σε κάθε πλευρά του κυλίνδρου
επιτρέποντας την αναρρόφηση και την κατάθλιψη στο
ΑΝΣ και στο ΚΝΣ της διαδρομής του εμβόλου.
Οι βαλβίδες τοποθετούνται με τέτοιον τρόπο
ώστε, όταν το έμβολο κινείται προς τη μία διεύθυνση
να αναρροφάται υγρό από την μία πλευρά και ταυ-
τόχρονα να καταθλίβει από την άλλη και αντίθετα.
Η πίεση καταθλίψεως, λόγω της διακυμάνσεως
της πιέσεως από την παλινδρόμηση του εμβόλου,
δεν είναι σταθερή. Γι’ αυτόν το λόγο τοποθετείται
στο δίκτυο καταθλίψεως μία ειδική συσκευή που λέ-
γεται αεροκώδωνας (βλ. παράγρ. 2.3), εξομαλύνο-
ντας αυτές τις διακυμάνσεις.
Σωλήνας
Βαλβίδες καταθλίψεως καταθλίψεως
Χιτώνιο κυλίνδρου
.
Οχετός εξαγωγής m
Βάκτρο
εµβόλου
Έµβολο
Σωλήνας
αναρροφήσεως
Στεγανο-
ποίηση .
βάκτρου Οχετός εισαγωγής m
Βαλβίδες καταθλίψεως
Σχ. 2.1δ
Καταθλιπτική αντλία διπλής ενέργειας.
2.2 Τ
 α βασικά μέρη εμβολοφόρου αντλίας.
Μια εμβολοφόρος αντλία, αποτελείται από το
σώμα των κυλίνδρων (cylinder body)· κάθε κύλιν-
δρος διαθέτει το χιτώνιο (cylinder liner), το καπάκι
(πώμα) (cylinder head), το έμβολο (piston) και τις
βαλβίδες (valves), μέσω των οποίων επιτυγχάνεται
η εκτόπιση του υγρού. Δεν είναι σπάνιο το σώμα μιας
αντλίας να αποτελεί και το χώρο όπου παλινδρομεί
το έμβολο χωρίς να είναι απαραίτητη η ύπαρξη ιδιαί-
τερου χιτωνίου, κάτι που συνήθως συμβαίνει σε μι-
κρού μεγέθους αντλίες. Η ενέργεια για τη λειτουργία
της αντλίας παρέχεται από το κινητήριο μηχάνημα.
Ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται
η μετάδοση της κινήσεως διαθέτει βάκτρο, το οποίο
είναι άμεσα συνδεδεμένο με το κινητήριο μηχάνημα
π.χ. έναν κύλινδρο ατμού (σχ. 2.2α) ή διωστήρα με
τριβείς (κουζινέτα) και στρόφαλο όταν το έμβολο κι-
νείται μέσω στροφάλου (σχ. 2.2β). Σύμφωνα με τα
χαρακτηριστικά τους, οι εμβολοφόρες αντλίες σπά-
νια κατασκευάζονται για μια συγκεκριμένη εφαρ-
μογή. Συνήθως είναι κατασκευασμένες έτσι, ώστε
να έχουν τη δυνατότητα, σε ορισμένες λειτουργικές
συνθήκες, να χρησιμοποιούνται σε ευρύ φάσμα

Ολισθαίνουσα
βαλβίδα
διανοµής
ατµού
λειτουργίας
Έµβολο Κύλινδρος
ατµού ατµού
Σχ. 2.2α
Τομή βοηθητικής αντλίας σε οριζόντια διάταξη που κινείται από κύλινδρο ατμού.
εφαρμογών για παράδειγμα μία αντλία που χρησι-
μοποιείται για τη μετάγγιση πετρελαίου σε ένα άλλο
δίκτυο μπορεί να χρησιμοποιείται για τη μεταφορά
άλλου ρευστού ή για την εξυπηρέτηση-τροφοδοσία
ενός μηχανήματος.
Τα κύρια μέρη των εμβολοφόρων αντλιών είναι:
1) Ο κύλινδρος με το χιτώνιο ή το σώμα των
κυλίνδρων, όπου πραγματοποιείται η αύξηση της
πιέσεως καταθλίψεως, με αποτέλεσμα να λειτουργεί
συνεχώς σε συνθήκες κοπώσεως. Στο σώμα των
κυλίνδρων, σε πολλές αντλίες, συνήθως οριζόντιας
διατάξεως, υπάρχουν θυρίδες αναρροφήσεως και
καταθλίψεως, ενώ στις κάθετες αντλίες οι θυρίδες ή
οι βαλβίδες αναρροφήσεως και καταθλίψεως τοπο-
θετούνται στο καπάκι του κυλίνδρου.
Το σώμα των κυλίνδρων συνήθως κατασκευάζε-
ται από χυτοσίδηρο ή ορείχαλκο και χυτοχάλυβα όταν
οι αντλίες πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε μεγάλες
πιέσεις. Για αντλίες με περισσότερα από ένα έμβολα
το σώμα των κυλίνδρων είναι κατασκευασμένο με
πολλές εισόδους, ίσες με τον αριθμό των εμβόλων.
Όταν χρησιμοποιούνται χιτώνια, εφαρμόζονται εσω-
τερικά στο σώμα των κυλίνδρων και έχουν μήκος
ελαφρώς μεγαλύτερο από τη διαδρομή του εμβόλου,
Έµβολο βυθίσεως
. μαζί με τη βοήθεια της πιέσεως του υγρού κάτω
m
Σχ. 2.2β
Αντλία που κινείται από στρόφαλο.
13
. . Βαλβίδες
m m
καταθλίψεως
Κύλινδρος
διακινήσεως
υγρού
.
m
Δισκοειδές
έµβολο αντλίας
επιτυγχάνοντας την ομαλή λειτουργία της αντλίας. Τα
χιτώνια κατασκευάζονται από ορείχαλκο, Ni-resist ή
άλλα ανθεκτικά στη διάβρωση υλικά.
2) Τα έμβολα, που ανάλογα με το σχεδιασμό ή
τον τρόπο λειτουργίας, διακρίνονται σε:
α) Έμβολα βυθίσεως που έχουν μήκος πολύ
μεγαλύτερο απ’ τη διάμετρό τους και κατασκευάζο-
νται συμπαγή ή κοίλα. Η στεγανότητα των εμβόλων
αυτών, λόγω του μεγάλου μήκους τους, εξασφαλί-
ζεται με την εφαρμογή κατάλληλου στυπειοθλίπτη
(βλ. παράγρ. 9.1.1) που βρίσκεται επάνω στον κύ-
λινδρο στην πλευρά εισόδου του εμβόλου. Το υλικό
κατασκευής τους είναι ο ορείχαλκος ή ο ανοξείδω-
τος χάλυβας.
β) Δισκοειδή έμβολα που έχουν μικρότερο μή-
κος από τη διάμετρό τους και οφείλουν το όνομά τους
στο σχήμα τους. Σχεδιάζονται σε διάφορους τύπους,
αλλά αυτοί που συνήθως συναντώνται είναι:
– Ο τύπος εμβόλου με δακτυλίους σε σειρά
(body and follower) [σχ. 2.2γ(α)]. Για τη λει-
τουργία και τη στεγανοποίηση του εμβόλου,
τοποθετούνται σε υποδοχή στο σώμα του δα-
κτύλιοι σε σειρά από ινώδες μαλακό υλικό ή
από σκληρό συνθετικό (π.χ. εβονίτη).
– Ο τύπος στερεού εμβόλου (solid piston) [(σχ.
2.2γ(β)], όπου οι δακτύλιοι αποτελούνται από
χυτοσίδηρο, ορείχαλκο ή κράμα άλλου μετάλ-
λου. Συνήθως χρησιμοποιούνται σε αντλίες που
διακινούν πετρέλαιο, λάδι ή άλλους υδρογονάν-
θρακες. Η φυσική τάση του υλικού κατασκευής,
από τους δακτυλίους, διατηρεί την επαφή τους
με τα χιτώνια δημιουργώντας την απαραίτητη
στεγανότητα.
– Ο τύπος κυπελλοειδούς εμβόλου (cup piston)
 14

[σχ. 2.2γ(γ)], που αποτελείται από το σώμα και β) Με την πίεση του υγρού που αυξάνεται, καθώς
τους δακτυλίους σε σχήμα κυπέλλου. Οι δακτύ- συμπιέζεται από το έμβολο ανοίγοντας τη βαλβίδα
λιοι κατασκευάζονται από ελαστικό ενισχυμένο καταθλίψεως.
με ίνες ή άλλο συνθετικό υλικό. γ) Μένουν κλειστές και οι δύο βαλβίδες όταν δεν
3) Οι βαλβίδες, που ελέγχουν τη ροή του υγρού υπάρχει πίεση.
που διακινείται από την αντλία και οι οποίες διακρί- Όπως φαίνεται στο σχήμα 2.2δ μία βαλβίδα είναι
νονται σε αναρροφήσεως και καταθλίψεως. Οι κλειστή, όταν οι δυνάμεις που ασκούνται πάνω και
βαλβίδες είναι ανεπίστροφες, δηλαδή επιτρέπουν τη κάτω απ’ αυτήν βρίσκονται σε ισορροπία. Η ισορρο-
ροή του υγρού προς τη μια διεύθυνση, κλείνοντας πία εκφράζεται από τη σχέση:
όταν το υγρό κινηθεί προς την αντίθετη. Η διατήρηση
p1 ⋅ p1 = p2 ⋅ A2 + Sf + M (2.1)
των βαλβίδων στην κλειστή θέση επιτυγχάνεται είτε
από την πίεση του υγρού που υπάρχει στο δίκτυο, είτε όπου: p1 η πίεση στο κάτω μέρος της βαλβίδας, Α1 η
από την ένταση ελατηρίου που εφαρμόζεται στην επι- επιφάνεια στο κάτω μέρος της βαλβίδας όπου ασκεί-
φάνεια της βαλβίδας και παραμένει σταθερή μέσω ται η πίεση p1, p2 η πίεση στο πάνω μέρος της βαλ-
κατάλληλης διατάξεως. Στην πιο απλή μορφή τους, βίδας, Α2 η επιφάνεια στο πάνω μέρος της βαλβίδας
δηλαδή όταν ανοιγοκλείνουν με την πίεση του υγρού, όπου ασκείται η πίεση p2, Sf η δύναμη από την έντα-
λειτουργούν: ση του ελατηρίου, αν υπάρχει, και Μ το άθροισμα
α) Με τη δημιουργία κενού, που ανοίγει τη βαλ- του βάρους της βαλβίδας με το μισό από το βάρος
βίδα αναρροφήσεως. του ελατηρίου.
Η παράπλευρη επιφάνεια του κυλίνδρου που σχη-
Έµβολο µε ματίζεται με την ανύψωση της βαλβίδας ονομάζεται
δακτυλίους σε σειρά Στερεό έµβολο Κυπελλοειδές έµβολο
περιοχή διαρροής (spill area) και αποτελεί την επι-
φάνεια μέσω της οποίας διέρχεται το υγρό. Ορίζεται
από τον κατασκευαστή και εξαρτάται από την ανύψω-
ση (h) της βαλβίδας. Θεωρητικά είναι ίση με το ¼ D
όπου: D η διάμετρος της έδρας της, οπότε για:
Εs = π · D · h (2.2)
Έµβολο Δακτύλιοι Έµβολο Δακτύλιοι Δακτύλιοι Έµβολο
(α) (β) 2
D (γ)
Εε = π · (2.2α)
βολο µε 4
ους σε σειρά Στερεό έµβολο Κυπελλοειδές έµβολο
D2 D
από (2.2)(2.2α) ⇒ πDh  π h (2.2β)
4 4
όπου Εs η παράπλευρη επιφάνεια της βαλβίδας και
Εε η επιφάνεια της έδρας της.

Δακτύλιοι Έµβολο Δακτύλιοι Δακτύλιοι Έµβολο Sf

A2 p2
(α) (β) (γ)

ερεό έµβολο Κυπελλοειδές έµβολο

Καπάκι
Βαλβίδα

p1 Έδρα βαλβίδας

M
λο Δακτύλιοι Δακτύλιοι Έµβολο
(β) (γ) A1

Σχ. 2.2γ Σχ. 2.2δ

Τύποι δισκοειδών εμβόλων. Λειτουργία βαλβίδας.
 15

Μεταξύ των διαφόρων τύπων βαλβίδων η περι-

οχή διαρροής διαφέρει (σχ. 2.2ε).
Για την απόσβεση των απωλειών λόγω της τριβής B
και του στροβιλισμού που παρουσιάζει το υγρό με A
την εκτροπή της φλέβας της ροής του, καθώς αυτό (α)
διέρχεται από την περιοχή διαρροής, η ανύψωση
της βαλβίδας υπολογίζεται μεγαλύτερη διευκολύνο-
ντας τη ροή του υγρού και ανάλογα με τον τύπο της B
είναι ίση με 0,36 ⋅ D έως 0,40 ⋅ D, αντί του 0,25 ⋅ D
της σχέσεως (2.2β).
Οι εμβολοφόρες αντλίες ανάλογα με την εφαρ- A
μογή και το είδος του ρευστού μπορεί να είναι εφο- (β)
διασμένες με διαφορετικού τύπου βαλβίδες (σχ.
2.2ε)· αναλυτικότερα οι τύποι των βαλβίδων αυτών
είναι:
α) Οι δισκοειδείς (plate) βαλβίδες γενικής χρή- B
σεως [σχ. 2.2ε(α)], που προορίζονται για τη διακί-
νηση καθαρών υγρών. Οι βαλβίδες αυτές μπορεί να A
λειτουργούν σε χαμηλή καθαρή θετική πίεση εισα-
(γ)
γωγής NPIPr2 (Net Positive Inlet Pressure – Καθα-
ρή Θετική Πίεση Εισαγωγής), ενώ είναι κατάλληλες
για ταχύτητες περιστροφής του άξονα κινήσεως των
εμβόλων άνω των 300 rpm. Η πίεση λειτουργίας
τους περιορίζεται σε 350 barg3 και η διάθεσή τους B
μπορεί να γίνεται από μαζική παραγωγή. Οι οριζό-
ντιες αντλίες, με ενιαίο πώμα συνήθως διαθέτουν A
δισκοειδείς βαλβίδες διελεύσεως του υγρού. (δ)
β) Οι βαλβίδες με οδηγητικά πτερύγια (wing
guide) [σχ. 2.2ε(β)], που σχεδιάζονται ως ελαφρού
ή βαρέος τύπου και έχουν αντίστοιχες εφαρμογές.
B
Οι βαλβίδες αυτές μπορεί να λειτουργούν με χαμη-
λή NPIPr και είναι κατάλληλες για όλες τις ταχύτη-
τες περιστροφής των αξόνων των αντλιών4. Η πίεση
A
λειτουργίας τους μπορεί να φτάνει τα 550 barg και
μερικές μπορεί να είναι κατασκευασμένες με ελα- (ε)
στομερές υλικό στα σημεία επαφής επιτυγχάνοντας Σχ. 2.2ε
καλύτερη στεγανοποίηση όταν χρησιμοποιούνται Βαλβίδες εμβολοφόρων αντλιών. Περιοχή διαρροής
στη διακίνηση ρευστών, που περιέχουν αιωρούμε- για κάθε τύπο βαλβίδας. (όπου: Α = Διατομή έδρας,
να στερεά σωματίδια σε ποσοστό 5% κατ’ όγκο. Β = Περιοχή διαρροής).

2
 Καθαρή Θετική Πίεση Εισαγωγής, αναφέρεται στις συνθήκες που επικρατούν στην αναρρόφηση των αντλιών θετικής εκτοπί-
Η
σεως. Είναι ισοδύναμη με την έννοια του Καθαρού Θετικού Ύψους Αναρροφήσεως που χρησιμοποιείται για τις δυναμικές αντλίες,
αλλά σε αυτήν την περίπτωση δεν χρησιμοποιείται μανομετρικό ύψος διότι η απόδοση, καθώς και όλες οι παράμετροι των αντλιών
θετικής εκτοπίσεως εκφράζονται σε πίεση. Αντίστοιχα με το απαιτούμενο και το διαθέσιμο Καθαρό Θετικό Ύψος Αναρροφήσεως
υπάρχει και η απαιτούμενη και διαθέσιμη Καθαρή Θετική Πίεση Εισαγωγής, η οποία συμβολίζεται ως NPIPr και NPIPa αντίστοιχα
(Net Positive Inlet Pressure required και Net Positive Inlet Pressure available).
3
Το Barg (Bar gage) χρησιμοποιείται ως ένδειξη πιέσεως σε σχέση με την ατμοσφαιρική πίεση. Ο δείκτης g σημαίνει πίεση που δείχνει
το μανόμετρο (gage). Ισχύει η σχέση pabs = pg + patm ή pg = pabs – patm όπου pabs η απόλυτη πίεση. Η μέτρηση της απόλυτης πιέσεως
αναφέρεται ως bara (Bar Absolute).
4
Δεν διατίθενται σε μαζική παραγωγή, αλλά από τους κατασκευαστές των συγκεκριμένων αντλιών.
16
γ) Οι σφαιρικού (ball) τύπου βαλβίδες [σχ.
2.2ε(γ)], που είναι κατάλληλες για καθαρά υγρά
και για πιέσεις που φτάνουν τα 2.000 barg. Πρέπει
να λειτουργούν σε στροφές περιστροφής του άξονα
κάτω από 300 rpm.
δ) Οι βαλβίδες τύπου εμβόλου (plug) [σχ.
2.2ε(δ)], που είναι βαρέος τύπου βαλβίδες για κα-
θαρά υγρά, με χαρακτηριστικά μέσης NPIPr. Συ-
νήθως χρησιμοποιούνται για αντλίες με στροφές
περιστροφής του άξονα κάτω των 350 rpm και σε
εφαρμογές όπου η πίεση φτάνει έως 550 barg.
ε) Οι βαλβίδες για τη διακίνηση παχυρ-
ρεύστων υγρών και υδαρών κονιαμάτων [σχ.
2.2ε(ε)], που χρησιμοποιούνται ειδικά σε αντλίες
για τη μεταφορά λάσπης, λυμάτων και πετρελαίου.
Παρουσιάζουν υψηλή NPIPr, ενώ θα πρέπει να λει-
τουργούν σε αντλίες με στροφές περιστροφής του
άξονα κάτω από 200 rpm και πιέσεις έως 150 barg.
Σε μερικούς τύπους βαλβίδων στην επάνω επιφά-
νειά τους υπάρχει μία σταθερή προεξοχή, που ονο-
μάζεται αναστολέας (inhibitor) (σχ. 2.2στ). Σκοπός
της υπάρξεως του αναστολέα είναι να ρυθμίζεται το
μέγιστο άνοιγμα της βαλβίδας στα επιθυμητά όρια,
μέσω προσθήκης και κοχλία που είναι κατάλληλα
εγκατεστημένα εξωτερικά στο πώμα-καπάκι των
κυλίνδρων. Στην κάτω πλευρά τους, ενδέχεται να
υπάρχει οδηγός είτε με τη μορφή κεντρικού άξονα,
ο οποίος κινείται μέσα σε κυλινδρική υποδοχή, είτε
με τη μορφή πτερυγίων τοποθετημένων περιφερεια-
κά στην κάτω πλευρά της, ή έχουν κυρτή επιφάνεια,
με σκοπό να διατηρείται η βαλβίδα στην επιθυμητή
θέση και να εξασφαλίζεται η στεγανότητα όταν είναι
κλειστή (σχ. 2.2στ).
Το υλικό κατασκευής των βαλβίδων αυτών είναι
ο ορείχαλκος, ενώ οι δισκοειδείς βαλβίδες ενδέχε-
ται να κατασκευάζονται από ελαστικό υλικό ή δέρμα
σε διάφορες μορφές.
Αναστολέας Αναστολέας Αναστολέας
Τυπικές προεκτάσεις
(α) βαλβίδας (β) (γ)
Δισκοειδής Με οδηγητικά Σφαιρικού τύπου
πτερύγια
Σχ. 2.2στ
Τύποι βαλβίδων.
2.3 Αεροκώδωνες.
Με σκοπό την εξομάλυνση των διακυμάνσεων
στη ροή, που δημιουργούνται στο δίκτυο όταν για τη
μεταφορά του ρευστού χρησιμοποιούνται εμβολο-
φόρες αντλίες, υπάρχουν εγκατεστημένες ειδικές συ-
σκευές που ονομάζονται αεροκώδωνες (air cham-
bers ή accumulator tanks) που επιτρέπουν τη ροή
ενός υγρού στο δίκτυο ενός υδραυλικού συστήματος,
όταν πάψει να ενεργεί η δύναμη της αντλίας που το
ωθεί. Η διακοπή της ροής του υγρού προς το δίκτυο
από την ενέργεια της αντλίας προκύπτει όταν το έμ-
βολο κινείται για παράδειγμα από το ΑΝΣ προς το
ΚΝΣ σε μια εμβολοφόρο καταθλιπτική αντλία απλής
ενέργειας. Όταν όμως στο δίκτυο υπάρχει εγκατεστη-
μένος αεροκώδωνας, αποτρέπεται η απότομη μείωση
της πιέσεως από την ξαφνική διακοπή της ροής, ενώ
ταυτόχρονα αποφεύγονται οι απώλειες μέρους της
ενέργειας που δίδεται στο υγρό σε κάθε αποδοτική
διαδρομή του εμβόλου. Ως αποδοτική διαδρομή του
εμβόλου ορίζεται η διαδρομή, στην οποία υφίσταται
κατάθλιψη υγρού προς το δίκτυο.
Ο αεροκώδωνας αποτελείται από ένα μεταλλικό
δοχείο επαρκούς όγκου, που περιέχει αέρα υπό ελεγ-
χόμενη πίεση και τοποθετείται είτε μεταξύ της βαλ-
βίδας καταθλίψεως και του στομίου συνδέσεως του
δικτύου καταθλίψεως μίας αντλίας, είτε μεταξύ του
στομίου αναρροφήσεως και της βαλβίδας αναρροφή-
σεως (όταν το υγρό στην πλευρά της αναρροφήσεως
είναι υπό πίεση), ή μπορεί να τοποθετηθεί και στις
δύο πλευρές. Μέσα στον αεροκώδωνα υπάρχει υγρό
που δύναται να αυξομειώνεται με την είσοδο και την
έξοδό του από το κάτω μέρος του δοχείου, που είναι
συνδεμένο με το δίκτυο.
Με την κατάθλιψη από την αντλία, κατά τη λει-
τουργία της, το υγρό που παρέχεται συναντάει κάποια
αντίσταση, η οποία οφείλεται είτε στην πλήρωση του
δικτύου από το ίδιο το υγρό (λόγω της πεπερασμέ-
Κυρτό για οδηγό
της βαλβίδας (δ) (ε)
Τύπου εµβόλου Για διακίνηση παχύρρευστων
υγρών και υδαρών κονιαµάτων

νης διατομής των σωλήνων και του όγκου σε υγρό
που μπορούν να περιέχουν), είτε στο ύψος στο οποίο
πρόκειται να πραγματοποιηθεί η κατάθλιψη, ή στην
πίεση που μπορεί να υπάρχει στο χώρο καταθλίψε-
ως. Έτσι, λόγω της αντιστάσεως (από τριβές ή εξαρ-
τήμτα) που συναντά δεν περνάει όλο προς το δίκτυο,
με αποτέλεσμα να αυξάνεται ανάλογα και η πίεση
καταθλίψεως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μία ποσό-
τητα του υγρού, όταν η πίεση καταθλίψεως υπερβεί
την πίεση στο εσωτερικό του αεροκώδωνα, να οδη-
γείται προς τον αεροκώδωνα και όχι προς το δίκτυο,
υπερνικώντας την πίεση του αέρα που υπάρχει στο
δοχείο του αεροκώδωνα. Η αύξηση της πιέσεως του
αέρα στον αεροκώδωνα γίνεται σε τιμή ανάλογη με
την πίεση στη βαλβίδα καταθλίψεως (σχ. 2.3α). Η
μεταβολή του όγκου του αέρα σε συνάρτηση
m . R . T με την
V1= p
πίεση δίνεται από την εξίσωση: 1 θλιψη της αντλίας επιτυγχάνεται ομαλή και συνεχής
m·R·T
V=
p
όπου: V ο όγκος του αέρα, p η πίεση του αέρα, m η
μάζα του αέρα, R η σταθερά του αερίου5 (αέρα), και
.
Τ η απόλυτη θερμοκρασία του αέρα.
m (á)αναρροφήσεως επιτυγχάνεται η ομαλή εισαγωγή του
m.R.T
m.R.T V2= p2
V1= p
1 ελέγχεται από υδροδείκτη, ο οποίος είναι ένας γυάλι-
. (á) m.
m
(α) (β)
m.R.T Σχ. 2.3α
V2= p
Μεταβολή της στάθμης
2 του υγρού στον εσωτερικό αερο-
κώδωνα και η μεταβολή του όγκου του αερίου σε σχέση
με τη μεταβολή της πιέσεως όπου p1 < p2.
Με τη διακοπή της ροής από την αντλία, καθώς
το έμβολο έχει φτάσει στο τέρμα της αποδοτικής
.
διαδρομής του και θα αρχίσει
m (â) να κινείται προς την
αντίθετη κατεύθυνση, ο αέρας που βρίσκεται υπό πί-
εση εκτονώνεται και το συγκεντρωμένο υγρό από τον
αεροκώδωνα επιστρέφει στο δίκτυο, επιτυγχάνοντας
5
 ταθερά του αερίου (R), είναι αυτή που χρησιμοποιείται στην καταστατική εξίσωση των αερίων.
Σ
6
Κτύπημα της βαλβίδας ονομάζεται το φαινόμενο που οφείλεται στην απότομη διακύμανση της πιέσεως του ρευστού που τη διαρ-
ρέει και έχει ως αποτέλεσμα η βαλβίδα να κλείνει με ορμή πάνω στην έδρα παράγοντας ένα χαρακτηριστικό ήχο.
17
συνεχή ροή. Η ροή αυτή υπάρχει μέχρι τη στιγμή που
η πίεση στο εσωτερικό του αεροκώδωνα να εξισωθεί
με την πίεση του ύψους στήλης υγρού του δικτύου
καταθλίψεως. Σε ένα ανοικτό δίκτυο η ροή συνεχίζε-
ται μέχρι η πίεση να εξισωθεί με την πίεση της ελεύ-
θερης επιφάνειας της δεξαμενής που βρίσκεται υπό
ατμοσφαιρική πίεση ή σε κλειστό δίκτυο εξισωθεί με
την πίεση του δικτύου όπου καταθλίβεται το υγρό.
Σε αεροκώδωνες, η πίεση λειτουργίας των οποί-
ων ρυθμίζεται με την παροχή συμπιεσμένου αέρα
στο θάλαμο της συσκευής, η πίεση του αέρα δεν
πρέπει να υπερβαίνει την πίεση της στήλης υγρού
του δικτύου, διότι ο αέρας κάτω από αυτές τις συν-
θήκες εισέρχεται στο δίκτυο, με αποτέλεσμα να μει-
ώνεται η απόδοση της αντλίας.
Με την προσθήκη του αεροκώδωνα στην κατά-
ροή, προστατεύοντας το δίκτυο από το υδραυλικό
(2.3) κτύπημα ή πλήγμα (βλ. παράγρ. 4.4) που θα δημι-
ουργούσαν οι απότομες διακυμάνσεις στην πίεση
του υγρού. Ενώ όταν τοποθετείται στην πλευρά της
υγρού στον κύλινδρο της αντλίας, αποτρέποντας το
κτύπημα των βαλβίδων6 και των καταπονήσεων στα
καπάκια της.
Η στάθμη του υγρού σε μεγάλους αεροκώδωνες
νος ή από ενισχυμένο συνθετικό διαφανής σωλήνας
κάθετα τοποθετημένος στο πλευρικό τοίχωμα του θα-
λάμου του αεροκώδωνα. Το ένα άκρο του σωλήνα
συνδέεται στην επάνω πλευρά του θαλάμου σε ση-
(â)μείο, όπου να εισέρχεται αέρας στο σωλήνα, ενώ το
άλλο σε χαμηλότερο σημείο απ’ το οποίο εισέρχεται
νερό. Έτσι, στο σωλήνα εμφανίζεται μια στάθμη, η
οποία αντιστοιχεί στη στάθμη, που έχει το υγρό στο
εσωτερικό του αεροκώδωνα [σχ. 2.3β(α)]. Επί πλέ-
ον για να μετρείται η πίεση φέρουν μανόμετρο ελέγ-
χου της πιέσεως, καθώς και εξαεριστικό κρουνό,
που μέσω ενός ελατηρίου με ρυθμιζόμενη ένταση θα
ανοίξει όταν η πίεση στο εσωτερικό του θαλάμου αυ-
ξηθεί πέραν της επιθυμητής. Σημειώνεται ότι η πίεση
ρυθμίσεως του εξαεριστικού κρουνού δεν πρέπει να
υπερβαίνει την πίεση καταθλίψεως της αντλίας, διότι
μπορεί να προκληθούν βλάβες στην αντλία και στο
δίκτυο από την υπερβολική αύξηση της πιέσεως.
18
Ο ολικός όγκος του αεροκώδωνα είναι 2-4 φορές
μεγαλύτερος από τον όγκο του κυλίνδρου της αντλί-
ας ή μπορεί να εξαρτάται και από το μήκος του δι-
κτύου στο οποίο εγκαθίσταται. Ο αεροθάλαμος είναι
συνήθως 1,2 –1,5 φορές μεγαλύτερος από τον όγκο
που προέρχεται από το έμβολο όταν κινείται μέσα
στον κύλινδρο. Το μέγεθος των αεροκωδώνων που
χρησιμοποιούνται στα δίκτυα που εξυπηρετούνται
από φυγοκεντρικές αντλίες εξαρτάται από το μέγε-
θος του δικτύου. Επειδή δεν υφίσταται η ανάγκη της
διακυμάνσεως λόγω της ασυνέχειας στη ροή, χρη-
σιμοποιούνται για να διατηρούν πίεση στο δί-
κτυο χωρίς η αντλία να βρίσκεται σε λειτουργία.
Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται εξοικονόμηση
της ενέργειας από τη συνεχή λειτουργία της αντλίας
και μείωση της φθοράς της. Οι αεροκώδωνες χρη-
σιμοποιούνται επίσης προκειμένου να εγκαθίστανται
μικρότερης ισχύος αντλίες σε δίκτυα με σκοπό την
παροχή υγρού σε μεγάλο ύψος με πίεση (σχ. 2.3β).
2.4 Καμπύλες ροής εμβολοφόρων αντλιών.
Οι εμβολοφόρες αντλίες χρησιμοποιούνται σε δί-
κτυα όπου απαιτείται μεγάλη πίεση καταθλίψεως ή
Αέρας πληρώσεως
από αεροσυµπιεστή
Αέρας
Υδροδείκτης
στάθµης
Νερό
Τύπου µεµβράνης
(α)
Τύπου άµεσης επαφής
7
 ια παράδειγμα με ένα έμβολο οι διακυμάνσεις είναι μεγάλες λόγω διακοπής της καταθλίψεως όταν το έμβολο κινείται προς το
Γ
ΚΝΣ, με δύο έμβολα μειώνεται διότι όταν σταματήσει η κατάθλιψη του ενός εμβόλου αρχίζει η κατάθλιψη από το δεύτερο, με τρία
μειώνεται ακόμα περισσότερο κ.ο.κ..
μεταφορά του υγρού σε μεγάλο ύψος, ενώ ταυτόχρο-
να η παροχή του κυμαίνεται από πολύ χαμηλά έως
πολύ υψηλά επίπεδα.
Η παλμική ροή του υγρού στην κατάθλιψη της
αντλίας και στις σωληνώσεις του δικτύου, δημιουρ-
γείται από την παλινδρομική κίνηση που χαρακτηρί-
ζει τις εμβολοφόρες αντλίες, και επηρεάζεται σημα-
ντικά από τον αριθμό των εμβόλων ή τον τύπο της
αντλίας που χρησιμοποιείται π.χ. άμεσης μεταδόσε-
ως ή στροφαλοκίνητες.
Η διακύμανση της ροής στην κατάθλιψη οφείλε-
ται στο υψηλό ενεργειακό δυναμικό που παράγεται,
με τη λειτουργία της αντλίας σε συνθήκες κανονικής
ταχύτητας, όταν η αντίσταση του συστήματος που
διοχετεύεται το υγρό αντιδρά με τη ροή στη δημι-
ουργία πιέσεως. Δεδομένου όμως ότι η συχνότη-
τα αυτών των διακυμάνσεων επηρεάζεται από τον
αριθμό των εμβόλων, η αύξηση του αριθμού τους
έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της συχνότητας των
διακυμάνσεων7.
Παράλληλα, η μείωση στην ένταση των διακυ-
μάνσεων επιτυγχάνεται με την προσθήκη αεροκώ-
δωνα στο δίκτυο καταθλίψεως της αντλίας. Με την
εφαρμογή του αεροκώδωνα εξομαλύνεται η πτώση
Δεξαµενή
Αέρας πληρώσεως αερίου
από αεροσυµπιεστή
Έµβολο
Μεµβράνη
Αέρας ή
Υγρό
Αέριο
Αέρας ή
Αέριο
(γ)
Τύπου εµβόλου
Υγρό
(β) . .
m m
(δ)
Τυπική εγκατάσταση του αεροκώδωνα στο δίκτυο
Σχ. 2.3β
Τύποι αεροκώδωνα.

της ροής, η οποία θεωρητικά θα σταματούσε με την
ολοκλήρωση της καταθλίψεως από την αντλία λόγω
αναστροφής της πορείας του εμβόλου.
Στις εμβολοφόρες αντλίες απευθείας μεταδόσεως
με ένα έμβολο διπλής ενέργειας (simplex pump),
που λειτουργούν σε κανονικές συνθήκες ταχύτητας,
η ροή του υγρού είναι σταθερή μέχρι το τέλος σχε-
δόν της διαδρομής του εμβόλου, όπου το έμβολο της
αντλίας σταματά και αναστρέφει την πορεία του. Η
ροή του υγρού στην κατάθλιψη χωρίς την ύπαρξη
αεροκώδωνα θα έχει τη μορφή της διακεκομμένης
(μπλε) γραμμής στο σχήμα 2.4α(α). Η διακύμανση
της ροής θα συνεχίζεται μέχρι να μηδενιστεί, ενώ στη
συνέχεια αυξάνεται λόγω της καταθλίψεως του υγρού
από την άλλη όψη του εμβόλου. Όμως, με την ύπαρ-
ξη αεροκώδωνα στην κατάθλιψη, η ροή ακολουθεί
την κόκκινη συνεχή γραμμή του σχήματος 2.4α(α) με
τη διακύμανση να παρουσιάζεται αισθητά μικρότερη.
Για αντλίες με συζευγμένη διάταξη διπλής ενέρ-
γειας εμβόλων (duplex pump), λόγω διαφοράς
φάσεως της καταθλίψεως του υγρού από τους κυλίν-
δρους κατά μισή διαδρομή, το διάγραμμα της ροής
θα είχε τη μορφή του σχήματος 2.4α(β). Οι καμπύλες
καταθλίψεως ροής των δύο κυλίνδρων αποτελούν το
.
V στο μέσο της διαδρομής και να επιβραδύνει μέχρι το
Παροχή ρευστού
Διαδροµή Αντίθετη
διαδροµή
(α) Ροή σε αντλία µε έµβολο διπλής ενέργειας
. καταθλίψεως της ροής είναι ανάλογο, με τη διαφορά
V
Παροχή ρευστού
1ος κύλινδρος 1ος κύλινδρος
2ος κύλινδρος 2ος κύλινδρος
(β) Ροή σε αντλία µε έµβολα διπλής
ενέργειας µε συζευγµένη διάταξη
Σχ. 2.4α
Παροχή ρευστού σε εμβολοφόρες αντλίες.
19
άθροισμα καθ’ ύψος των καμπύλων με αποτέλεσμα η
ροή να ακολουθεί τη συνεχή γραμμή του διαγράμμα-
τος και οι διακυμάνσεις με την εφαρμογή αεροκώδω-
να να μειώνονται ακόμα περισσότερο.
Συγκρίνοντας τα διαγράμματα του σχήματος
2.4α, η καμπύλη της αντλίας με δύο έμβολα ενώ πα-
ρουσιάζει διπλάσιες διακυμάνσεις από την αντλία με
ένα έμβολο, το ελάχιστο σημείο κάθε διακυμάνσεως
είναι πάντα υψηλότερο από το σημείο της αντλίας με
ένα έμβολο.
Για τις εμβολοφόρες στροφαλοκίνητες αντλίες
η διακύμανση της ροής οφείλεται στην χαρακτηρι-
στική κίνηση που μεταδίδεται από τον περιστρεφό-
μενο στρόφαλο στο έμβολο μέσω του διωστήρα.
Λαμβάνοντας υπόψη τις στιγμιαίες μετακινήσεις του
εμβόλου παρατηρείται ότι δεν είναι ανάλογες με
τις στιγμιαίες γωνίες περιστροφής του στροφάλου.
Τότε η κίνηση του στροφάλου, ο οποίος κινείται με
σταθερές στροφές, καθώς μετατρέπεται σε γραμμι-
κή κίνηση του εμβόλου, δημιουργεί πάντα μια με-
ταβαλλόμενη ταχύτητα ροής, καθώς η κίνηση του
εμβόλου επιταχύνεται και επιβραδύνεται.
Η φύση του στροφαλοφόρου άξονα οδηγεί το
έμβολο να ξεκινάει με χαμηλή ταχύτητα, στη συνέ-
χεια να επιταχύνει φτάνοντας τη μέγιστη ταχύτητα
μηδέν στα ακραία σημεία της διαδρομής του.
Η επιτάχυνση και η ταχύτητα του εμβόλου καθο-
ρίζουν τον ρυθμό, με τον οποίο το ρευστό εκκενώνει
τον κύλινδρο.
Έτσι η ποσότητα του υγρού – παροχή – που κα-
ταθλίβεται από μία εμβολοφόρο αντλία με ένα έμ-
Διαδροµή
σε µοίρες
βολο διπλής ενέργειας (simplex double – acting
pump) έχει τη μορφή του σχήματος 2.4β(α). Για μο-
νοκύλινδρες αντλίες απλής ενέργειας το διάγραμμα
ότι μετά από κάθε διαδρομή καταθλίψεως ακολου-
θεί η διαδρομή αναρροφήσεως με μηδενική ροή, η
οποία στο διάγραμμα θα συμπίπτει με την οριζόντια
γραμμή του διαγράμματος.
Αντίστοιχα, μια εμβολοφόρος αντλία με δύο
έμβολα διπλής ενέργειας (duplex duble – acting
pump), λόγω διαφοράς στη φάση καταθλίψεως του
Διαδροµή υγρού έχει τη μορφή της συνεχούς γραμμής, η οποία
σε µοίρες αποτελείται από το άθροισμα της καμπύλης καταθλί-
ψεως των δύο κυλίνδρων του σχήματος 2.4β(β).
Για αντλία με τρία έμβολα απλής ενέργειας
(triplex single – acting pump) εγκατεστημένα σε
τρεις παράλληλους κυλίνδρους και τους διωστήρες
συνδεδεμένους στον κοινό στροφαλοφόρο άξονα με
 20

διαφορά φάσεως 120ο [σχ. 2.4γ(α)], η παροχή στην νολική παροχή της αντλίας παρουσιάζει πολύ μικρή
κατάθλιψη έχει τη μορφή της συνεχούς γραμμής του διακύμανση. Ανάλογης μορφής είναι το διάγραμμα
διαγράμματος του σχήματος 2.4γ(β). Η κατάθλιψη στο σχήμα 2.4δ, το οποίο αναφέρεται στις διακυμάν-
από την κίνηση του κάθε εμβόλου, σε κάθε διαδρομή σεις της παροχής όταν τα έμβολα της αντλίας είναι
του, αντιπροσωπεύεται από τις καμπύλες που έχουν διπλής ενέργειας όπως επίσης και το διάγραμμα του
ημιτονοειδή μορφή. Όμως, από τον ετεροχρονισμό σχήματος 2.4γ όπου λειτουργούν τρία έμβολα απλής
των κυλίνδρων (λόγω της διαφοράς των 120ο) η συ- ενέργειας. Ως εκ τούτου, διαπιστώνεται ότι με περισ-

.
V

180ο 360ο Μοίρες

(α)

. Σχ. 2.4β
V Παροχή σε στροφαλοκίνητες
Παροχή καταθλίψεως

εμβολοφόρες αντλίες.

90ο 180ο 270ο 360ο Μοίρες

Κύλινδρος Νο 1 Κύλινδρος Νο 1
Κύλινδρος Νο 2 Κύλινδρος Νο 2
(β)

.
V
Παροχή καταθλίψεως

2
3
1 ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο
ο ο ο
30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 390 Μοίρες

Κύλινδρος Νο 1
Κύλινδρος Νο 2
Κύλινδρος Νο 3
(β)

Σχ. 2.4γ
3 2
(α) Θέσεις εμβόλου κατά την περιστροφή του στροφαλοφόρου άξονα.
(β) Παροχή καταθλίψεως σε αντλία με τρία έμβολα μονής/απλής ενέργειας.
(α) 1

.
V
Παροχή καταθλίψεως

ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο Σχ. 2.4δ
30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 Μοίρες
Παροχή καταθλίψεως σε αντλία με
Κύλινδρος Νο 1 τρία έμβολα διπλής ενέργειας.
Κύλινδρος Νο 2
Κύλινδρος Νο 1
Κύλινδρος Νο 3
 21

σότερους κυλίνδρους η καμπύλης της ροής της κατα- όπου α το εμβαδόν της διατομής του βάκτρου του εμ-
θλίψεως του υγρού είναι ομαλότερη, ώστε η εγκατά- βόλου.
σταση αεροκώδωνα να μην είναι απαραίτητη. 3) Η συνολική παροχή των αντλιών με περισσό-
τερους κυλίνδρους, τα έμβολα των οποίων κινούνται
2.5 Θεωρητική και πραγματική παροχή εμβο- από τον ίδιο στροφαλοφόρο άξονα, υπολογίζεται
λοφόρων αντλιών. πολλαπλασιάζοντας τη σχέση της παροχής του ενός
κυλίνδρου-εμβόλου με τον αριθμό των εμβόλων.
Η θεωρητική παροχή όγκου (theoretical flow
Η θεωρητική παροχή της αντλίας προκύπτει από
rate) μιας εμβολοφόρου αντλίας εξαρτάται από τον
τα γεωμετρικά της στοιχεία, χωρίς να υπολογίζονται
τύπο και τον αριθμό των εμβόλων. Έτσι:
διάφορες απώλειες, οι οποίες υπάρχουν από διαρ-
1) Η θεωρητική παροχή V θ σε μια αντλία απλής
ροή στις βαλβίδες διότι στην πραγματικότητα δεν εί-
ενέργειας δίνεται από τη σχέση: ναι απόλυτα στεγανές, στα έμβολα, στους στυπειοθλί-
π 22 πτες κ.ά.. Επομένως η πραγματική παροχή V , είναι
Vθθ 
Q  D · S
s · n (2.4)
4 μικρότερη της θεωρητικής V θ, λόγω των διαρροών.
όπου: D η εσωτερική διάμετρος του κυλίνδρου, s η Οι απώλειες αυτές μετρώνται από τον ογκομετρι-
διαδρομή του εμβόλου και n ο αριθμός παλινδρομή- κό βαθμό αποδόσεως της αντλίας, ο οποίος είναι ο
σεων του εμβόλου. Το π/4 ⋅ D2 = A, αντιπροσωπεύει λόγος της πραγματικής προς τη θεωρητική παροχή
την ενεργό επιφάνεια του εμβόλου, η οποία μπορεί [σχέση (2.8)]. Έτσι, λαμβάνοντας υπόψη τον ογκο-
μετρικό βαθμό αποδόσεως ηV, η πραγματική πα-
να γραφεί στη σχέση (2.4) ως Α, ώστε η παροχή δί-
ροχή της αντλίας δίνεται ως:
νεται ως:
Vθ = Α ⋅ s ⋅ n (2.5) V
ηV =
Vθ
Σε εμβολοφόρες αντλίες, που κινούνται με στρό-
φαλο, το s στη σχέση (2.5) ισούται με 2R και η σχέ- ή V = ηV ⋅ V θ (2.8)
ση (2.4) δίνεται ως:
Ο βαθμός αποδόσεως κυμαίνεται μεταξύ 0,7 και
π 2 0,97 και εξαρτάται από το μέγεθος και τον τύπο της
V θθ   D  2R  n
Q
4 αντλίας.
ή
π
V θθ   D2  R  n
Q (2.6) 2.6 Μ
 ετάδοση ενέργειας κινήσεως εμβολοφό-
2
ρων αντλιών.
2) Για εμβολοφόρες αντλίες διπλής ενέργειας, ο
όγκος του μετατοπιζόμενου υγρού σε κάθε εμβολι- Οι εμβολοφόρες αντλίες που συνήθως χρησι-
σμό είναι: μοποιούνται στα πλοία, σύμφωνα με τη διαθέσιμη
π 2
V1=  D  sS (2.6α) ενέργεια που καταναλώνεται από το μηχανισμό κινή-
4 σεως διακρίνονται σε εμβολοφόρες αντλίες άμε-
κατά τη μια φορά (από το ΚΝΣ στο ΑΝΣ), ενώ στην σης μεταδόσεως που κινούνται με ατμό, εμβολο-
αντίθετη φορά λόγω του διωστήρα του εμβόλου ο φόρες αντλίες με σύστημα στρόφαλου – διωστήρα
όγκος του μετατοπιζόμενου υγρού είναι: – ζυγώματος – βάκτρου, οι οποίες συνήθως είναι
π ηλεκτροκίνητες και οι αντλίες με διαφράγματα
V2=  (D2  d2 )  sS (2.6β) που κινούνται μηχανικά ή με αέρα.
4
όπου d η διάμετρος του διωστήρα εμβόλου, ώστε η 2.6.1 Εμβολοφόρες αντλίες άμεσης μεταδόσε-
ενεργός επιφάνεια του εμβόλου ως – Λειτουργία.
π Η απαιτούμενη ενέργεια για τη λειτουργία των
Α  (2D2  d2 )  s (2.6γ)
4 εμβολοφόρων αντλιών άμεσης ή απευθείας μεταδό-
και η θεωρητική παροχή δίνεται απ’ τη σχέση: σεως παρέχεται από τον ατμό που εισέρχεται σε κύ-
λινδρο ατμού μέσα στον οποίο παλινδρομεί το αντί-
π
Vθ   (2D2  d2 )  s  n (2.7) στοιχο έμβολο ατμού (σχ. 2.2α). Ο κύλινδρος ατμού
4
αποτελεί και το μηχανισμό κινήσεως (κινητήρα) της
ή V θ = (2Α – α) ⋅ s ⋅ n. (2.7α) αντλίας. Το έμβολο ατμού, μέσω του βάκτρου του,
22
συνδέεται με το έμβολο συμπιέσεως του υγρού της
αντλίας, το οποίο με τη σειρά του παλινδρομεί σε
αντίστοιχο κύλινδρο, εσωτερικά του οποίου επιτυγ-
χάνεται η αναρρόφηση και η κατάθλιψη για τη μετα-
φορά του υγρού. Τα μέρη από τα οποία αποτελούνται
οι εμβολοφόρες αντλίες άμεσης μεταδόσεως είναι:
1) Ο κύλινδρος ατμού (steam cylinder) σε
οριζόντια ή κάθετη διάταξη, στο σώμα του οποίου
βρίσκονται οι κατάλληλες συνδέσεις των σωλήνων
εισαγωγής και εξαγωγής του ατμού για την κίνηση
του εμβόλου. Όταν όμως χρησιμοποιούνται περισ-
σότεροι κύλινδροι ατμού για την κίνηση της αντλίας
τότε αυτοί είναι σε παράλληλη διάταξη μεταξύ τους
και εγκατεστημένοι οριζόντια ή κάθετα στο χώρο,
ενώ κάθε κύλινδρος διαθέτει τις αντίστοιχες συνδέ-
σεις παροχής και απαγωγής του ατμού.
2) Το έμβολο ατμού (steam piston) με τα πε-
ριφερειακά εγκατεστημένα ελατήρια για τη στεγανο-
ποίηση του χώρου συμπιέσεως του κυλίνδρου.
3) Το βάκτρο άμεσης μεταδόσεως (direct
transmission rod), στο ένα άκρο του οποίου συνδέε-
ται το έμβολο ατμού του κυλίνδρου κινήσεως και στο
άλλο το έμβολο συμπιέσεως του υγρού (υγρέμβολο)
του κυλίνδρου της αντλίας.
4) Οι βαλβίδες εισαγωγής και εξαγωγής (inlet
and outlet valves) του ατμού λειτουργίας.
5) Ο μηχανισμός χειρισμού (control unit) για
την παροχή του ατμού λειτουργίας, που μετακινεί τη
βαλβίδα ατμού στη σωστή σειρά για την παραγωγή
της παλινδρομικής κινήσεως.
6) Ο κύλινδρος μεταφοράς υγρού (cylinder of
liguid transfer) της αντλίας, ο οποίος είναι σε οριζό-
ντια ή κάθετη διάταξη. Στην περίπτωση που χρησι-
μοποιούνται αντίστοιχα με τα έμβολα του ατμού δύο
ή περισσότερα έμβολα για τη μεταφορά του υγρού,
οι κύλινδροι, μέσα στους οποίους παλινδρομούν τα
έμβολα, είναι παράλληλα εγκατεστημένοι, σε οριζό-
ντια ή κάθετη διάταξη.
7) Το έμβολο συμπιέσεως του υγρού (piston)
με τα αντίστοιχα ελατήρια.
8) Οι βαλβίδες αναρροφήσεως και καταθλί-
ψεως (sunction discharge valves) της αντλίας.
9) Οι στυπειοθλίπτες (stuffing boxes) με τα στυ-
πεία για τη στεγανοποίηση του βάκτρου στα σημεία
εισόδου του στον κύλινδρο ατμού και στον κύλινδρο
της συμπιέσεως του υγρού.
Κατά τη λειτουργία μίας αντλίας ατμού με έμβολο
ατμού διπλής ενέργειας, η κίνηση του εμβόλου επι-
τυγχάνεται με την παροχή επαρκούς πιέσεως ατμού
στη μία πλευρά του εμβόλου, ενώ ταυτόχρονα εξέρ-
χεται από τον κύλινδρο ο ατμός που υπάρχει στην
άλλη πλευρά του. Η εκτόνωση του ατμού, η οποία θα
επηρέαζε την απόδοση της αντλίας, είναι πολύ μικρή
κατά την είσοδό του στο χώρο του κυλίνδρου, διότι
η παροχή του γίνεται με σταθερό ρυθμό σε όλη τη
διάρκεια του κύκλου λειτουργίας.
Η σύγκρουση των κινουμένων μερών στα σταθε-
ρά (δηλ. του εμβόλου ατμού ή του εμβόλου υγρών,
καθώς και του βάκτρου άμεσης συνδέσεώς τους, με
τα σταθερά τμήματα των κυλίνδρων ή με το καπάκι)
που θα συνέβαινε λόγω ελλείψεως μηχανικού τέρ-
ματος στο τέλος κάθε διαδρομής του εμβόλου, απο-
τρέπεται με τη ρύθμιση της διανομής του ατμού στον
κύλινδρο. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η μείω-
ση της εντάσεως στην κίνηση του εμβόλου, η οποία
πραγματοποιείται με την κάλυψη από το έμβολο των
θυρίδων εξαγωγής του ατμού στο τέλος κάθε διαδρο-
μής του, ώστε μέρος του ατμού να παγιδεύεται μεταξύ
του εμβόλου και του σώματος του κυλίνδρου.
Έτσι στον ατμό που εγκλωβίζεται αυξάνεται η πίε-
ση με αποτέλεσμα να λειτουργεί ως φρένο στην κίνη-
ση του εμβόλου έως ότου αυτό σταματήσει. Μετά τη
σύντομη παύση της κινήσεως του εμβόλου στο τέλος
της διαδρομής, ο νέος ατμός που παρέχεται μέσω της
βαλβίδας εισαγωγής του ατμού αρχίζει να πιέζει το
εμβόλου αναγκάζοντάς το να κινηθεί προς την αντί-
θετη διεύθυνση.
Η παροχή στις βαλβίδες ατμού ελέγχεται από το
μηχανισμό διανομής (distribution control) (σχ.
2.6α), ο οποίος ρυθμίζει την παλινδρομική κίνηση. Η
λειτουργία των μηχανισμών διανομής ατμού διαφέ-
ρει μεταξύ των τύπων των αντλιών και εξαρτάται απ’
τον αριθμό κυλίνδρων. Αυτοί οι μηχανισμοί είναι:
1) Ο μηχανισμός διανομής ατμού στη βαλβί-
δα απλής διατάξεως (simplex). Σ’ αυτόν η βαλβί-
δα παροχής ατμού στον κύλινδρο ελέγχεται με τον
άξονα της πιλοτικής βαλβίδας του μηχανισμού δι-
ανομής συνδεδεμένο στο βάκτρο του εμβόλου του
ίδιου κυλίνδρου. Κατά συνέπεια, ο έλεγχος της κύρι-
ας βαλβίδας διανομής του ατμού δεν γίνεται άμεσα
από την κίνηση του βάκτρου του εμβόλου, αλλά το
βάκτρο με συζευγμένη σύνδεση λειτουργεί από μία
πιλοτική βαλβίδα. Η πιλοτική βαλβίδα μετακινείται
σε τακτά χρονικά διαστήματα ελέγχοντας τη ροή του
ατμού, ώστε να παρέχεται εναλλάξ στα δύο άκρα της
κύριας βαλβίδας. Η διάταξη που εικονίζεται στο
σχήμα 2.6α αποτελεί έναν από τους διαθέσιμους μη-
χανισμούς αυτής της λειτουργίας.
Με την πιλοτική βαλβίδα στη δεξιά θέση όπως
εικονίζεται στο σχήμα 2.6α, ο ατμός λειτουργίας από
 23

Θυρίδα Α ΓΒ Δ Θυρίδα
εισαγωγής ατµού εισαγωγής ατµού

Θυρίδα Θυρίδα
εξαγωγής ατµού εξαγωγής ατµού
Κάτοψη

Θυρίδα εξόδου πιλοτικού ατµού

Γ Δ
Πιλοτική θυρίδα ατµού Πιλοτική Άξονας βαλβίδας
Χώρος διελεύσεως βαλβίδα διανοµής
ατµού στο σύρτη

Α Β

Θάλαµοι
κυκλοφορίας
ατµού στο σώµα
του εµβόλου
Καπάκι Ελατήριο στεγανοποιήσεως
Χιτώνιο του εµβόλου
ατµοσύρτη
Έµβολο ατµοσύρτη
Θυρίδα εξαγωγής
Θυρίδες εξαγωγής ατµού ατµού επιστροφών
προς τους κυλίνδρους της αντλίας

Τοµή

Σχ. 2.6α
Μηχανισμός διανομής ατμού.

το δίκτυο ρέει μέσω της θυρίδας Α και μετατοπίζει
το έμβολο του ατμοσύρτη της κύριας βαλβίδας στη
δεξιά θέση, ενώ ταυτόχρονα η πιλοτική βαλβίδα δι-
ακόπτει την εξαγωγή του ατμού από τη θυρίδα Γ.
Μετακινώντας το έμβολο της κύριας βαλβίδας δε-
ξιά επιτυγχάνεται η συγκοινωνία των θαλάμων που
υπάρχουν στο σώμα της, ώστε ο ατμός διερχόμενος
από τους θαλάμους να εισέρχεται στον κύλινδρο
από την αριστερή θυρίδα του μηχανισμού προς τον
κύλινδρο ατμού.
Ταυτόχρονα, η πιλοτική βαλβίδα διακόπτει τη ροή
του ατμού από τη θυρίδα Β και συνδέει το θάλαμο
που υπάρχει δεξιά της κύριας βαλβίδας με τη θυρίδα
εξαγωγής Δ, ώστε να ελευθερωθεί ο παγιδευμένος
ατμός και να επιτραπεί στο έμβολο της κύριας βαλβί-
δας να κινηθεί προς τα δεξιά.
Με το έμβολο σε αυτήν τη θέση από την κάτω
αριστερή θυρίδα ο ατμός παρέχεται στον κύλινδρο
για την κίνηση του εμβόλου του κυλίνδρου ατμού.
Επίσης σε αυτήν τη θέση το έμβολο της κύριας βαλ-
βίδας λόγω του σχήματος που έχει δημιουργεί θα-
λάμους διελεύσεως που συνδέουν τη δεξιά κάτω
θυρίδα με τη θυρίδα εξαγωγής του ατμού, μέσω της
οποίας απομακρύνεται ο ατμός που υπάρχει στον
κύλινδρο. Το έμβολο στον κύλινδρο του ατμού της
αντλίας κινείται προς τα δεξιά, ενώ μέσω της συζευγ-
μένης συνδέσεως με το βάκτρο του εμβόλου η πιλο-
τική βαλβίδα κινείται αριστερά.
24
Σε αυτήν τη θέση, ο προηγούμενος κύκλος, με
την πιλοτική βαλβίδα αυτήν τη φορά προς την αρι-
στερή πλευρά του σχήματος 2.6α, επαναλαμβάνεται.
Ο ατμός ρέει προς το δεξί άκρο της κύριας βαλβίδας
και ο ατμός λειτουργίας διέρχεται από τις θυρίδες,
ώστε να κινηθεί το έμβολο του κυλίνδρου ατμού της
αντλίας στην αντίθετη διεύθυνση. Επειδή η κύρια
βαλβίδα λειτουργεί με την παροχή ατμού, που ελέγ-
χεται από την πιλοτική βαλβίδα, το έμβολο της κύρι-
ας βαλβίδας έχει μόνο δύο θέσεις λειτουργίας, δεξιά
ή αριστερά μέσα στο σώμα του κυλίνδρου της χωρίς
κάποιο ενδιάμεσο νεκρό σημείο. Έτσι, ο ατμός ρέει
προς τη μία ή προς την άλλη πλευρά του εμβόλου
του κυλίνδρου ατμού της αντλίας ανάλογα με τη θέση
του εμβόλου της κύριας βαλβίδας. Η ρύθμιση όλων
των βαλβίδων γίνεται εξωτερικά από το σώμα των
βαλβίδων, μέσω των ρυθμιστικών παξιμαδιών που
υπάρχουν εγκατεστημένα και κοχλιώνουν στο σπεί-
ρωμα του άξονα ελέγχου της πιλοτικής βαλβίδας.
Έτσι, παρέχεται η δυνατότητα η ρύθμιση της αντλίας
να πραγματοποιείται ακόμα και κατά τη διάρκεια που
βρίσκεται σε λειτουργία.
2) Ο μηχανισμός διανομής ατμού στη βαλ-
βίδα συζευγμένης διατάξεως (duplex) αφορά σε
αντλίες με δύο κυλίνδρους σε παράλληλη διάταξη
που λειτουργούν σε συνδυασμό, ως ενιαία μονάδα.
Το βάκτρο του εμβόλου σε έναν κύλινδρο της
αντλίας, κατά τον κύκλο λειτουργίας του, επιδρά
ια
µ έρε
πτο
Λε
Βάκτρο
εµβόλου
Μοχλός βαλβίδας
ατµού
Σχ. 2.6β
Σύζευξη βάκτρων εμβόλων.
στην βαλβίδα ατμού ελέγχοντας την εισαγωγή ή την
εξαγωγή του ατμού στον άλλο κύλινδρο της αντλίας
(σχ. 2.6β).
Ο μοχλός σχήματος Υ (wish bone –shaped)
χρησιμοποιείται για τη μετάδοση της κινήσεως από το
βάκτρο των εμβόλων της αντλίας στον άξονα του μη-
χανισμού διανομής. Ο μοχλός Υ του βάκτρου του ενός
κυλίνδρου είναι συνδεδεμένος με τον άξονα ελέγχου
της βαλβίδας παροχής ατμού στον δεύτερο κύλινδρο
και μέσω άλλου μοχλού Υ γίνεται η αντίστοιχη σύν-
δεση με το βάκτρο του πρώτου κυλίνδρου. Έτσι, όταν
το πρώτο έμβολο έχει ολοκληρώσει τη διαδρομή του,
πρέπει να σταματήσει έως ότου η δική του βαλβίδα
παροχής ατμού ενεργοποιηθεί απ’ την κίνηση του
βάκτρου του δεύτερου εμβόλου. Επειδή μία από τις
δύο βαλβίδες ατμού είναι πάντα ανοικτή, δεν υπάρχει
νεκρό σημείο, ώστε η αντλία να ξεκινάει άμεσα με την
παροχή ατμού. Οι κινήσεις των δύο εμβόλων είναι
συγχρονισμένες, παρέχοντας στρωτή ροή του υγρού
χωρίς υπερβολικές δονήσεις και διακοπές.
3) Ο μηχανισμός των επιπέδων ολισθαινουσών
βαλβίδων διανομής (flat slide steam valves). Σε
αυτόν ο ατμός εισέρχεται στην αντλία μέσω δύο εξω-
τερικών θυρίδων στην κορυφή του κυλίνδρου ατμού,
ενώ η εξαγωγή επιτυγχάνεται μέσω των κεντρικών
θυρίδων (σχ. 2.6γ). Ο μηχανισμός με τις βαλβίδες
αυτού του τύπου χρησιμοποιείται στις περισσότερες
αντλίες διπλής ενέργειας. Το καπάκι τύπου D των
 25

θυρίδων ατμού (ατμοθυρίδων) ολισθαίνει πάνω στο της βαλβίδας απ’ τον ατμό διατηρεί το καπάκι τύπου
επίπεδο τμήμα (καθρέπτη) του μηχανισμού της βαλ- D των θυρίδων σε επαφή με τον καθρέπτη.
βίδας διανομής ατμού. Στη βαλβίδα διανομής του Οι επίπεδες ολισθαίνουσες βαλβίδες διανομής
ατμού βρίσκονται οι θυρίδες, ώστε το ζύγωμα8 του ατμού χρησιμοποιούνται σε πιέσεις ατμού λειτουργί-
κυλίνδρου από το βάκτρο του εμβόλου της αντλίας ας έως 17 bar και η ρύθμισή τους επιτυγχάνεται από
να κινεί τον ατμοσύρτη του άλλου κυλίνδρου (σχ. τον άξονα που διαθέτει σπείρωμα και ρυθμιστικά
2.6β). Η πίεση η οποία ασκείται στο επάνω μέρος περικόχλια (σχ. 2.6γ). Η διάρκεια αποδοτικής λει-
τουργίας τους λόγω της τριβής των επιφανειών μπο-
Στέλεχος ρεί να επεκταθεί όταν επιτραπεί η λίπανση των εφα-
βαλβίδας ατµού Βάκτρο βαλβίδας
x x
πτομένων επιφανειών. Σε μεγάλες αντλίες, όπου οι
απαιτήσεις της πιέσεως του ατμού λειτουργίας τους
Καπάκι αυξάνεται, είναι επόμενο να αυξάνεται ανάλογα και
τύπου D
η δύναμη που απαιτείται για την κίνηση αυτού του
Καθρέπτες
τύπου της βαλβίδας προκαλώντας αστάθεια στη λει-
(α) τουργία τους. Για τον λόγο αυτό σε μεγάλες αντλίες
Θυρίδες εξαγωγής ατµού
χρησιμοποιούνται βαλβίδες των άλλων τύπων μη-
Ρυθµιστικοί και ασφαλιστικοί χανισμών διανομής που παρουσιάζουν μεγαλύτερη
κοχλίες µε περικόχλια σταθερότητα.
Σύνδεσµος Στις αντλίες δύο κυλίνδρων σε σύζευξη (duplex
x x βάκτρου
steam pumps), στις οποίες λόγω του μεγάλου μεγέ-
Πίρος θους τους η ολισθαίνουσα βαλβίδα διανομής του
σύνδεσεως
ατμού (σχ. 2.6δ) δεν παρέχει την απαραίτητη ισορ-
ροπία στην κίνηση των εμβόλων, χρησιμοποιείται
(β)
Θυρίδες εισαγωγής ατµού βαλβίδα εξισορροπήσεως. Το σώμα του εμβόλου της
βαλβίδας είναι διαμορφωμένο με τέτοιον τρόπο,
ώστε ανάλογα με τη θέση στην οποία βρίσκεται να
x x
συγκοινωνεί τις κατάλληλες θυρίδες για την παροχή
και την απομάκρυνση του ατμού στον κύλινδρο. Η
Ρυθµιστική λειτουργία της βαλβίδας ενδέχεται να γίνεται χωρίς
διάταξη βαλβίδας λίπανση σε πιέσεις άνω των 17 bar και θερμοκρασί-
(γ) ες μεγαλύτερες των 250οC αντίστοιχα. Σε πολύ μεγά-
Σχ. 2.6γ λες πιέσεις ένα μηχανικό σύστημα χρησιμοποιείται,
Ολισθαίνουσα βαλβίδα διανομής ατμού. ώστε να διακόπτεται η παροχή του ατμού, το οποίο

Ρυθµιστική διάταξη

Θυρίδες εισαγωγής ατµού

Έµβολο
Θυρίδες εξαγωγής ατµού
Χιτώνιο
Σχ. 2.6δ
Ολισθαίνουσα βαλβίδα διανομής ατμού υψηλής πιέσεως.

8
 ύγωμα, ονομάζεται ο σύνδεσμος ή ο άξονας που χρησιμοποιείται για τη συνένωση ή προσαρμογή τμημάτων σε έναν μηχανισμό
Ζ
(π.χ. το ζύγωμα των τμημάτων της μηχανής).
26
λειτουργεί σε συνάρτηση με το έμβολο, καθώς κατά
τη διαδρομή του περνάει απ’ τις θυρίδες ατμού.
2.6.2 Στροφαλοκίνητες αντλίες.
Οι αντλίες στις οποίες το έμβολο που χρησιμοποι-
είται για τη μεταφορά του υγρού κινείται μέσω στρο-
φάλου, διωστήρα και βάκτρου ονομάζονται στρο-
φαλοκίνητες αντλίες (crank piston pumps) (σχ.
2.6ε). Η περιστροφική κίνηση του στροφάλου γίνε-
ται γραμμική στο βάκτρο του εμβόλου, ενώ το έμβο-
λο μπορεί να είναι απλής ενέργειας, διπλής ενέρ-
γειας, δισκοειδές ή έμβολο βυθίσεως (plunger),
ανάλογα με τον τύπο της αντλίας.
. θυνση της κινήσεως του εμβόλου. Μετά τη σύντο-
m Βαλβίδα
καταθλίψεως
Έµβολο
L r
θ βεί την πίεση καταθλίψεως σε επαρκή τιμή, ώστε να
x αρχίσει να ανοίγει η βαλβίδα καταθλίψεως.
Βαλβίδα
. αναρροφήσεως
m ρωθεί η διαδρομή του ή μέχρι την τιμή που η ταχύτη-
Σχ. 2.6ε
Στροφαλοκίνητη αντλία.
Η ροή του ρευστού μέσω μίας αντλίας θετικής
εκτοπίσεως πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια μιας
επαναλαμβανόμενης μεταβατικής καταστάσεως, που
ονομάζεται δυναμικός κύκλος αντλήσεως. Το γε-
γονός που εκκινεί αυτόν τον κύκλο είναι η γραμμική
κίνηση του εμβόλου και η μετατόπισή του σχετίζεται
με την απόδοση της αντλίας.
Κατά τη διάρκεια λειτουργίας της αντλίας, καθώς
το έμβολο κινείται προς το ΚΝΣ και «απομακρύνε-
ται» από τον κύλινδρο διακινήσεως του ρευστού, ο
όγκος του θαλάμου που δημιουργείται στο εσωτερι-
κό του κυλίνδρου αυξάνεται. Η απομάκρυνση του
εμβόλου έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της πιέ-
σεως στο εσωτερικό του κυλίνδρου καθώς αυξάνει
ο όγκος του. Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα
ρευστά που διαχειρίζονται με τις αντλίες θετικής εκτο-
πίσεως είναι σχετικά ασυμπίεστα, απαιτείται πολύ μι-
κρή μετακίνηση του εμβόλου για να προκαλέσει την
μείωση της πιέσεως. Όταν η πίεση του κυλίνδρου
μειωθεί επαρκώς, κάτω από την πίεση αναρροφήσε-
ως, η διαφορά της πιέσεως ενεργεί, ώστε να αρχίσει
να ανοίγει η βαλβίδα αναρροφήσεως. Η βαλβίδα
ανοίγει σταδιακά και ομαλά κατά την έναρξη της δια-
δρομής αναρροφήσεως, διότι η ταχύτητα και η επιτά-
χυνση του εμβόλου είναι μικρή. Το υγρό ρέει μέσω
της βαλβίδας αναρροφήσεως και ακολουθώντας την
κίνηση του εμβόλου γεμίζει το κενό που δημιουργεί-
ται στο εσωτερικό του κυλίνδρου. Καθώς η κίνηση
του εμβόλου επιβραδύνεται, όταν πλησιάζει στο τέ-
λος της διαδρομής αναρροφήσεως, η βαλβίδα αναρ-
ροφήσεως επιστρέφει σταδιακά προς την έδρα της,
διακόπτοντας τη ροή του ρευστού. Ιδανικά, η βαλβί-
δα αναρροφήσεως είναι εντελώς κλειστή, καθώς το
έμβολο φτάνει στο τέρμα της διαδρομής αναρροφή-
σεως (ΚΝΣ) και σταματάει να κινείται.
Η κίνηση μέσω του μηχανισμού ολισθήσεως και
του στροφάλου προκαλεί την αναστροφή στην κατεύ-
μη διακοπή στο ΚΝΣ θα αρχίσει να κινείται προς
το ΑΝΣ για την κατάθλιψη του υγρού. Το υγρό, το
οποίο έχει παγιδευτεί στο εσωτερικό του κυλίνδρου
συμπιέζεται μέχρι που η πίεση στον κύλινδρο υπερ-
Η βαλβίδα καταθλίψεως συνεχίζει να ανοίγει μέ-
χρις ότου το έμβολο φθάσει στο όριο που θα ολοκλη-
τα του ρευστού μέσω της βαλβίδας να είναι σταθερή
εφόσον η πίεση θα εξισωθεί με την πίεση του δικτύ-
ου καταθλίψεως. Καθώς η ταχύτητα του εμβόλου
επιβραδύνεται, ακολουθώντας την περιστροφική κί-
νηση του στροφάλου με τον οποίο είναι συνδεμένο,
η βαλβίδα καταθλίψεως κινείται πίσω προς την έδρα
της μέχρι να κλείσει και να διακοπεί η κατάθλιψη
του υγρού. Όπως και με τη βαλβίδα αναρροφήσεως,
η βαλβίδα καταθλίψεως ιδανικά θα κλείσει όταν η
κίνηση του εμβόλου σταματήσει, μόλις αυτό φτάσει
στο ΑΝΣ.
Ο αριθμός των κύκλων αντλήσεως σε μία μόνο
περιστροφή του στροφαλοφόρου άξονα είναι ο
ίδιος με τον αριθμό των κυλίνδρων που διαθέτει μια
αντλία, με τη σειρά αντλήσεως από κάθε κύλινδρο
να καθορίζεται από τη σειρά που τα έμβολα είναι
συνδεμένα στον στροφαλοφόρο άξονα.
Ως εκ τούτου οι αντλίες μπορεί να είναι μονο-
κύλινδρες ή πολυκύλινδρες, με τους κυλίνδρους σε
παράλληλη διάταξη, ενώ ο στροφαλοφόρος άξονας
δύναται να είναι τοποθετημένος οριζόντια πάνω από
τους κυλίνδρους (σχ. 2.6στ) ή οριζόντια στο πλάι
των κυλίνδρων σε οριζόντια εγκατεστημένους κυλίν-
δρους (σχ. 2.6ζ). Η κατάθλιψη πραγματοποιείται σε
κοινή πολλαπλή εξαγωγή καταθλίψεως του υγρού,
στην οποία συνδέεται ο σωλήνας του δικτύου.
 27

Ηλεκτροκινητήρας

Ένσφαιρος
Σύνδεσµος τριβέας

Ατέρµονας
κοχλίας

Λάδι
Βαλβίδα
καταθλίψεως

.
m
Βαλβίδα
. αναρροφήσεως
Έµβολο m
αντλίας

(α) (β)

Σχ. 2.6στ
(α) Στροφαλοκίνητη αντλία με άξονα εγκατεστημένο οριζόντια πάνω από τους κυλίνδρους
και (β) σχηματική απεικόνιση και τα μέρη της.

Σταυρός
Εξαεριστικό Πίρος Φορτίο στο πλαίσιο
(κέλυφος)

Φορτίο στο
Βάκτρο
Στρόφαλος διωστήρα
άξονας

Πλαίσιο Γλίστρες
Διωστήρας κέλυφος) σταυρού

Σχ. 2.6ζ
Άκρο ισχύος σε οριζόντιας διατάξεως αντλία.
28
Ένας συνηθισμένος τρόπος προσδιορισμού των
στροφαλοκινήτων αντλιών στη βιομηχανία γίνεται
σύμφωνα με τον αριθμό των εμβόλων που συνδέο-
νται στον στροφαλοφόρο άξονα (πίν. 2.6.1).
Πίνακας 2.6.1
Προσδιορισμός στροφαλοκινήτων αντλιών
σύμφωνα με τον αριθμό των εμβόλων.
Αριθμός Προσδιορισμός της
εμβόλων αντλίας
1 Simplex
2 Duplex
3 Triplex
4 Quadruplex
5 Quintuplex
6 Sextuplex
7 Septuplex
9 Nonuplex
Τα έμβολα κατασκευάζονται από χυτοσίδηρο,
ορείχαλκο ή χάλυβα με δακτυλίους στεγανοποιήσεως
από ενισχυμένο ελαστομερές ή άλλο συνθετικό υλικό
π.χ. βακελίτη9. Τα χιτώνιά τους αποτελούνται από
μέταλλο Ni-resist10, το οποίο διαθέτει ιδιότητες που
ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις πιέσεως και θερμο-
κρασίας, στις οποίες λειτουργούν. Για την ευθυγράμ-
μιση της κινήσεως των εμβόλων συνήθως υπάρχουν
αρθρώσεις στα σημεία συνδέσεως των διωστήρων με
τα βάκτρα των εμβόλων (κοινώς σταυρός), οι οποίες
είναι κατάλληλα διαμορφωμένες, προκειμένου να
ολισθαίνουν μέσα σε οδηγητικούς κυλίνδρους.
Όπως έχει αναφερθεί, η κίνηση των εμβόλων
στις στροφαλοκίνητες αντλίες πραγματοποιείται μέσω
του βάκτρου, του σταυρού, του διωστήρα, των τρι-
βέων του στροφαλοφόρου άξονα και των τριβέων
στα σημεία συνδέσεως των διωστήρων με το στρο-
φαλοφόρο άξονα. Όλα μαζί περικλείονται από ένα
κέλυφος, ώστε το σύνολο μπορεί να ονομαστεί και
ως άκρο ισχύος (power end) (σχ 2.6ζ). Το φορτίο
που ασκείται στα στοιχεία (εξαρτήματα) απ’ τα οποία
αποτελείται το άκρο ισχύος ονομάζεται φορτίο από
το βάκτρο (rod load) του εμβόλου και ισούται με το
γινόμενο της επιφάνειας διατομής του εμβόλου πολ-
9
 ακελίτης (bacelite) είναι πολυμερής ρητίνη που χρησιμοποιείται στη βιομηχανία λόγω της υψηλής αντοχής του στη θερμότητα και
Β
στα χημικά, ενώ αποτελεί και εξαιρετικό υλικό για ηλεκτρική μόνωση.
10
Ni-resist, είναι μη-μαγνητικό κράμα χυτοσίδηρου που περιέχει 14 έως 25 % νικέλιο και άλλα κραματικά στοιχεία (συνήθως χρώ-
μιο, χαλκό ή μολυβδαίνιο) για να αυξηθεί η αντοχή του σε κοπώσεις και για τη διευκόλυνση της θερμικής επεξεργασίας.
11
Ο συντελεστής ασφαλείας SF (safety factor) είναι ένας όρος που περιγράφει την ικανότητα ενός σώματος ή ενός υλικού να διαχει-
ρίζεται/δέχεται φορτία πέρα από τα αναμενόμενα ή πραγματικά.
λαπλασιασμένη με τη μέγιστη πίεση καταθλίψεως.
Σε έναν αεροσυμπιεστή ή σε μία μηχανή, αυτό
το φορτίο αυξάνεται από τις 90ο έως τις 180ο περι-
στροφής του στροφάλου πριν επιτευχθεί η μέγιστη
φόρτιση. Σε μία αντλία όμως, η μέγιστη φόρτιση επι-
τυγχάνεται σε λιγότερες από 30ο της περιστροφής του
στροφάλου λόγω της σχετικά ασυμπίεστης ιδιότητας
του υγρού κατά την άντληση. Δεδομένου ότι αυτός
ο κύκλος φορτίσεως (load cycle) επαναλαμβάνεται
με κάθε κύκλο λειτουργίας του εμβόλου, το φορτίο
στην αντλία εμφανίζεται ως μια στιγμιαία αύξηση του
φορτίου μεγάλης εντάσεως και δεν πρέπει να λαμβά-
νεται ως μία απλή αντοχή σε κόπωση των στοιχείων
(εξαρτημάτων), που δέχονται το φορτίο. Επομένως
στα κριτήρια σχεδιασμού των στοιχείων (εξαρτη-
μάτων) της αντλίας, που δέχονται το φορτίο απ’ το
βάκτρο του εμβόλου, θα πρέπει να περιλαμβάνεται
η ικανότητα των υλικών να απορροφούν τη μεγάλη
στιγμιαία αύξηση του φορτίου με συντελεστή ασφα-
λείας11 σε αντοχή των κατασκευαστικών τους χαρα-
κτηριστικών μεγαλύτερο του 3:1.
Ένας ακόμα κρίσιμος παράγοντας που επηρεά-
ζει την ικανότητα των στοιχείων (εξαρτημάτων) του
άκρου ισχύος να χειριστούν το φορτίο που ασκείται
από το βάκτρο του εμβόλου είναι ο τρόπος με τον
οποίο εφαρμόζεται αυτό το φορτίο. Έτσι ανάλογα με
τη διάταξη της αντλίας, δηλαδή αν είναι κάθετη ή ορι-
ζόντια, λόγω διαφοράς στην εφαρμογή του φορτίου,
θα πρέπει η επιλογή του υλικού και ο συντελεστής
ασφαλείας να τροποποιηθούν αναλόγως. Για την κί-
νηση του στροφαλοφόρου άξονα και κατ’ επέκταση
των εμβόλων, χρησιμοποιούνται ηλεκτροκινητήρες
που μεταδίδουν την κίνηση στον στροφαλοφόρο άξο-
να μέσω συστήματος ατέρμονα κοχλία σε δίσκο με
οδόντωση περιφερειακά (γρανάζι) ή μέσω τροχαλί-
ας με ιμάντες. Οι εφαρμογές των στροφαλοφόρων
αντλιών στα πλοία απαντώνται στα δίκτυα πόσιμου
νερού, υγιεινής, απαντλήσεως κυτών κ.λπ..
– Λειτουργικοί και κατασκευαστικοί παράγοντες
των στροφαλοκινήτων αντλιών.
Οι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη στην αξι-
ολόγηση κατά την επιλογή για την εγκατάσταση μιας
 29

στροφαλοκίνητης αντλίας ή που επηρεάζουν την από- λου, m ο αριθμός των εμβόλων, n οι στροφές της
δοσή της κατά τη λειτουργία της είναι: αντλίας και s το μήκος της διαδρομής του εμβόλου
1) Η ισχύς (power). Ως συνάρτηση της παροχής, της αντλίας (το μισό της γραμμικής αποστάσεως από
της διαφοράς πιέσεως και της μηχανικής αποδόσεως την κίνηση του εμβόλου σε μία στροφή).
της αντλίας, αποτελεί ένα απαραίτητο κριτήριο στην Για αντλίες με έμβολα διπλής ενέργειας το εκτόπι-
επιλογή του κινητήριου μηχανήματος, αλλά όχι στην σμα είναι:
επιλογή της αντλίας, διότι ενδέχεται η παροχή που Dv = (2A – α) ⋅ m ⋅ n ⋅ s (2.10)
αποδίδεται από την εγκατάσταση μίας αντλίας μεγά-
λης ισχύος σ’ ένα δίκτυο να επιτυγχάνεται και από πD2 πd2
A= και α=
μια μικρότερης ισχύος αντλία που λειτουργεί με υψη- 4 4
λότερες στροφές. Για τον λόγο αυτόν, εάν στην αντλία όπου d η διάμετρος του βάκτρου του εμβόλου, D η δι-
που εγκαθίσταται στο δίκτυο δεν απαιτείται μείωση άμετρος του εμβόλου και α το εμβαδόν της διατομής
των στροφών περιστροφής της, η επιλογή της αντλίας του βάκτρου του εμβόλου.
σύμφωνα με την ανώτερη κλίμακα των χαρακτηριστι- 4) Η πίεση (pressure) δηλαδή για την ακρίβεια
κών της αποτελεί την πιο οικονομική λύση στην προ- η διαφορά πιέσεως Δp, που χρησιμοποιείται για
σπάθεια μειώσεως του κόστους της εγκαταστάσεως. τον προσδιορισμό της ισχύος και είναι η διαφορά της
2) Η παροχή της αντλίας (pump flow rate), δη- πιέσεως καταθλίψεως από την πίεση αναρροφήσεως.
λαδή ο συνολικός όγκος του ρευστού που καταθλίβε-
Στις περισσότερες εφαρμογές, η πίεση αναρροφήσε-
ται στη μονάδα χρόνου. Το ρευστό που καταθλίβεται
ως είναι μικρότερη σε σχέση με την πίεση καταθλίψε-
περιλαμβάνει τα υγρά, τα διαλυμένα μέσα σε αυτά
ως. Εντούτοις, κατά την άντληση κάποιων υγροποι-
αέρια και τα διαλυμένα στερεά στις συγκεκριμένες
ημένων αερίων, όπως το μεθάνιο και το προπάνιο,
συνθήκες αντλήσεως.
η πίεση αναρροφήσεως μπορεί να φτάνει το 20 έως
3) Το εκτόπισμα (Dv, displacement), δηλαδή
30% της πιέσεως καταθλίψεως. Ανεξάρτητα όμως απ’
η εκτιμώμενη παροχή της αντλίας χωρίς απώλειες
τις συνθήκες που επικρατούν, για την ακρίβεια στον
ολισθήσεως. Για αντλίες με έμβολα απλής ενέργειας
το εκτόπισμα είναι: υπολογισμού της ισχύος, θα πρέπει πάντα να περι-
λαμβάνεται η πίεση αναρροφήσεως. Στο σχήμα 2.6η
Dv = A ⋅ m ⋅ n ⋅ s (2.9) παρουσιάζεται μια τυπική καμπύλη αποδόσεως για
όπου: Dv = V , Α το εμβαδόν της διατομής του εμβό- μια στροφαλοκίνητη αντλία.

Ισχύς kW
0 10 20 30 40 Διάµετρος pg pg
εµβόλου ΙΝ (mm) LB/IN2 (BAR)

70 2⅛" (54) 1.265 (87)

15
2" (51) 1.425 (98)
60
1¾" (44) 1.865 (129)
Εκτόπισµα - Παροχή GPM
Εκτόπισµα - Παροχή m3/h

50 1½" (38) 2.500 (172)

10
40 1¼" (32) 3.650 (252)

1⅛" (29) 4.510 (311)

30
1" (25) 5.700 (393)
5 20
pg: Η πίεση του µανοµέτρου
10

0 10 20 30 40 50 60 Σχ. 2.6η
Ισχύς αντλίας (BHP) Τυπική καμπύλη αποδόσεως μίας
100 200 300 400 500 στροφαλοκίνητης αντλίας, βασισμέ-
Στροφές στροφάλου (rpm) νη σε μηδενική ολίσθηση.
30
5) Η ολίσθηση (slip), δηλαδή οι απώλειες στην
παροχή λόγω διαρροής στο εσωτερικό ή στο εξω-
τερικό της αντλίας. Εσωτερική διαρροή είναι κατά
κύριο λόγο η αντίστροφη ροή μέσω των βαλβίδων
αναρροφήσεως και καταθλίψεως, ενώ η εξωτερική
διαρροή εμφανίζεται κυρίως μέσω του στυπειοθλί-
πτη λόγω διαρροής των στυπείων στεγανοποιήσεως.
Αντιστροφή στη ροή μπορεί να εμφανίζεται για ένα
κλάσμα του δευτερολέπτου από τις βαλβίδες, όταν
μένουν ανοικτές κατά την αλλαγή στη διεύθυνση της
κινήσεως του εμβόλου στο τέλος της διαδρομής του.
Σε έμβολα διπλής ενέργειας μικρή διαρροή μπορεί
να εμφανίζεται από την πλευρά συμπιέσεως προς την
πλευρά αναρροφήσεως. Η ολίσθηση εκφράζεται ως
εκατοστιαίο ποσοστό των απωλειών στην παροχή
που τυπικά είναι περίπου 4%. Το ιξώδες του ρευστού,
η ταχύτητα της αντλίας και η πίεση καταθλίψεως μπο-
ρεί να έχουν επιπτώσεις στην ολίσθηση, όπως πα-
ρουσιάζεται στους πίνακες 2.6.2 και 2.6.3.
Η ολίσθηση δίνεται ως:
S=B+V+L
όπου: S, η ολίσθηση, B, η εξωτερική διαρροή μέσω
της στεγανοποιήσεως ή αντίστοιχη μονάδα παρο-
χής, V, η αντιστροφή στη ροή μέσω των βαλβίδων
και L, η εσωτερική διαρροή.
6) Ο μηχανικός βαθμός αποδόσεως (mechan-
ical efficiency), στροφαλοκίνητης αντλίας δηλαδή το
άθροισμα όλων των απωλειών στην ισχύ που προσ-
δίδεται στο ρευστό από το κινητήριο μηχάνημα και
οφείλεται στις τριβές των μηχανικών μερών μεταδό-
Πίνακας 2.6.2
Ολίσθηση σε αντλία με βαλβίδα
δισκοειδούς τύπου (plate valve).
Ιξώδες σε cSt 100 1.000 2.000 6.000 10.000 12.000
Ολίσθηση, % 8 8,5 9,5 20 41
Πίνακας 2.6.3
Ολίσθηση ως συνάρτηση της ταχύτητας
της αντλίας και της πιέσεως.
Ολίσθηση %
Πίεση σε bar 440 rpm 390 rpm 365 rpm
275 11 22
207 9 20
138 7 18
69 7 15
σεως της ισχύος. Στα εξαρτήματα περιλαμβάνονται
τα έμβολα, οι σταυροί, τα υλικά στεγανοποιήσεως
των αξόνων και οι τριβείς του στροφαλοφόρου άξο-
να. Ο μηχανικός βαθμός αποδόσεως των στροφαλο-
κινήτων αντλιών δίνεται ως:
P
m  out  Q  Ptd  Pin (2.12)
Pin
όπου Pout και Pin η ισχύς που αποδίδεται από την
αντλία και η ισχύς που εισέρχεται από το κινητήριο
μηχάνημα αντίστοιχα. Με Pout = Pin – Ραπ αποδίδεται
η μείωση της ισχύος λόγω απωλειών (Ραπ) κατά τη
μετάδοση. Ο μηχανικός βαθμός αποδόσεως μιας
αντλίας απλής ενέργειας συχνά υπερβαίνει το 90%,
ενώ μία διπλής ενέργειας εμβολοφόρος αντλία φτά-
νει το 88% λόγω των απωλειών από την τριβή της
πρόσθετης στεγανοποιήσεως στο βάκτρο του εμβό-
λου. Αν η αντλία είναι εξοπλισμένη με εσωτερικό
γρανάζι μεταδόσεως της ενέργειας, υπάρχουν επι-
πρόσθετες απώλειες περίπου 2%. Οι περισσότερες
στροφαλοκίνητες αντλίες έχουν σχεδιαστεί έτσι,
(2.11) ώστε να δέχονται μία σειρά από διαφορετικά μεγέ-
θη εμβόλων. Όμως στα μεγαλύτερα έμβολα είναι
επόμενο να χρησιμοποιούνται μεγαλύτερα στοιχεία
στεγανοποιήσεως, καθώς και να δημιουργούνται
μεγαλύτερες επιφάνειες επαφής που έχουν ως απο-
τέλεσμα την αύξηση των απωλειών λόγω τριβών.
Κατά κανόνα, ο διπλασιασμός της διαμέτρου των
εμβόλων οδηγεί σε μείωση του μηχανικού βαθμού
αποδόσεως κατά 8%. Επίσης, ο μηχανικός βαθμός
αποδόσεως επηρεάζεται από την ταχύτητα και σε μι-
κρότερο βαθμό από την αύξηση της πιέσεως (πίν.
2.6.4 και 2.6.5).
Πίνακας 2.6.4
Η επίδραση της ταχύτητας στην μηχανική από-
δοση σε πίεση αυξανόμενη με σταθερό ρυθμό.
61
% αύξηση της ταχύτητας 44 50 73 100
% ηm, (μηχανικός
93,3 92,5 92,5 92,5
βαθμός αποδόσεως)
Πίνακας 2.6.5
Η επίδραση της πιέσεως στον μηχανικό
βαθμό αποδόσεως σε ταχύτητα αυξανόμενη
με σταθερό ρυθμό.
34
31 % αύξηση της πιέσεως 20 40 60 80 100
30 % ηm, (μηχανικός
82 88 90,5 92 92,5
27,5 βαθμός αποδόσεως)

7) Η ταχύτητα λειτουργίας (speed, velocity),
η οποία αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα κριτήρια
επιλογής για τις στροφαλοκίνητες αντλίες. Τα πε-
ριστρεφόμενα τμήματα, καθώς και αυτά που πα-
λινδρομούν, συμπεριλαμβανομένου και του άκρου
ισχύος, είναι συνήθως σε θέση να λειτουργούν σε
ταχύτητα διπλάσια της πραγματικής που έχει οριστεί
για την αντλία. Ανεξάρτητα όμως από την αντοχή
των περιστρεφομένων μερών, η μέγιστη ταχύτητα
της αντλίας καθορίζεται από:
α) Τις δυνατότητες που προσδίδονται κατά τη
σχεδίαση της πλευράς στην οποία διακινείται το
ρευστό,
β) τη δυνατότητα αναρροφήσεως του ρευστού
από το δίκτυο και
γ) την επιθυμητή χρονική διάρκεια λειτουργίας
των εμβόλων, των εξαρτημάτων στεγανοποιήσεως
και των βαλβίδων με τη μικρότερη δυνατή φθορά.
Οι προδιαγραφές των περισσοτέρων αντλιών
περιορίζουν την ταχύτητα των εμβόλων σε 0,71 έως
1,42 m/s (140 με 280 ft/min). Η ταχύτητα του εμβό-
λου δίνεται από τη σχέση:
vp = s ⋅ n (2.13)
όπου: vp, η ταχύτητα του εμβόλου, s, η διαδρομή του
εμβόλου και n, οι στροφές της αντλίας.
Όλες οι αντλίες έχουν ένα ελάχιστο όριο ταχύτη-
τας λειτουργίας, το οποίο συνήθως προσδιορίζεται,
ώστε να υπάρχει επαρκής λίπανση των εδράνων στη
διάταξη μεταδόσεως της ισχύος.
8) Η oγκομετρικός βαθμός αποδόσεως ηv
(volumetric efficiency) δηλαδή ο λόγος του όγκου
καταθλίψεως του ρευστού προς τον όγκο αναρροφή-
σεως, που εκφράζεται ως ποσοστό (%), λαμβάνοντας
υπόψη και τις απώλειες από την ολίσθηση (S). Δίνε-
ται από τη σχέση:
V out
ηV = (2.14)
V out + V s
όπου V out ο όγκος στην έξοδο της αντλίας και V s η
παροχή απωλειών από ολίσθηση.
9) Η ροπή (torque, moment Μ). Η μέση ροπή
που απαιτείται από μια στροφαλοκίνητη αντλία είναι
ανεξάρτητη από την ταχύτητα της αντλίας, αν υποτε-
θεί ότι η πίεση αναρροφήσεως και καταθλίψεως δι-
ατηρούνται σταθερές. Αυτό σημαίνει ότι μια στρο-
12
 ροπή που απαιτείται στον στροφαλοφόρο άξονα της αντλίας δίνεται ως εξής: Μ = 9.554 ⋅ P/n, όπου: Μ, η ροπή στην αντλία σε
H
Ν ⋅ m, n είναι οι στροφές σε rpm και P, η ισχύς σε kW.
31
φαλοκίνητη αντλία αποτελεί μια συσκευή με σταθερή
ροπή, που σε αντίθεση με τις φυγοκεντρικές αντλίες,
η καμπύλη που θα εμφανίζεται σε ένα διάγραμμα τα-
χύτητας-ροπής θα είναι επίπεδη ευθεία γραμμή12.
Ροπή εκκινήσεως, ονομάζεται η ροπή που απαι-
τείται για να ξεκινήσει η αντλία και να μπορέσει να
επιταχυνθεί φτάνοντας μία σταθερή ταχύτητα. Εάν
η εκκίνηση της αντλίας γίνεται με ανοικτή μια
παράκαμψη (by-pass) από την κατάθλιψη προς
την αναρρόφηση, η απαιτούμενη ροπή εκκινή-
σεως είναι το 25% σε σχέση με τη ροπή λειτουρ-
γίας της: Όταν η εκκίνηση πραγματοποιείται σε
πίεση καταθλίψεως, η απαιτούμενη ροπή είναι
το 125% της ροπής λειτουργίας. Γι’ αυτό, όταν η
εκκίνηση της αντλίας γίνεται υπό φορτίο, απαιτού-
νται ηλεκτροκινητήρες με υψηλή ροπή. Επίσης, όταν
χρησιμοποιείται σύστημα μεταδόσεως της κινήσεως
από τον κινητήρα προς την αντλία, θα πρέπει να λαμ-
βάνονται υπόψη οι απώλειες στη ροπή που τελικά
αποδίδεται στην αντλία.
10) Η μείωση της ισχύος (derating) που εκ-
φράζει την λειτουργία μίας συσκευής σε χαμηλότερη
από ό,τι την μέγιστη ισχύ της. Εφαρμόζεται προκει-
μένου να παραταθεί η λειτουργική «ζωή» της αντλί-
ας. Σε αντλίες θετικής εκτοπίσεως μπορεί να είναι
απαραίτητη η μείωση της ισχύος λειτουργίας τους με
σκοπό είτε να επιτευχθεί βελτίωση της αποδόσεως
μίας αντλίας, είτε να μειωθεί η φθορά σε κάποια από
τα εξαρτήματά της κατά την άντληση ρευστών σε μια
ποικιλία εφαρμογών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η
πιο συνηθισμένη τακτική στη μείωση της ισχύος μιας
αντλίας, είναι να μειωθεί η ισχύς, που παρέχεται από
το κινητήριο μηχάνημα, ώστε να μειωθεί η ταχύτητα
περιστροφής της. Η εμπειρία έχει δείξει ότι η αποδο-
τική λειτουργία σε εξαρτήματα της αντλίας, τα οποία
έρχονται σε επαφή με το ρευστό, όπως τα έμβολα,
τα υλικά στεγανοποιήσεως και οι βαλβίδες, μπορεί
να παραταθεί και να περιοριστεί η φθορά τους, εάν
η ταχύτητα της αντλίας και κατ’ επέκταση των παλιν-
δρομήσεων του εμβόλου μειωθεί κατά την άντληση
ορισμένων υγρών. Επίσης για την άντληση υψηλού
ιξώδους υγρών, μπορεί να απαιτείται η μείωση στην
ταχύτητα της αντλίας, ενώ εάν η αντλία έχει σχεδια-
στεί ειδικά για την άντληση υγρών υψηλού ιξώδους,
μπορεί να απαιτείται μέτρια μείωση της ταχύτητας.
11) Οι διακυμάνσεις στη ροή (pulsations), οι
32
οποίες είναι αποτέλεσμα των κύκλων αντλήσεως των
εμβόλων και ανάλογα με την κατεύθυνση του εμβό-
λου δημιουργούν τη ροή αναρροφήσεως και κατα-
θλίψεως του ρευστού από την αντλία. Η ένταση των
διακυμάνσεων στη ροή επηρεάζεται σημαντικά από
τον αριθμό των εμβόλων και ιδιαίτερα από τις διακυ-
μάνσεις καταθλίψεως, λόγω του υψηλού δυναμικού
ενέργειας που παράγεται όταν η αντίσταση από το
δίκτυο καταθλίψεως είναι μεγάλη, ώστε να δημιουρ-
γηθεί πίεση. Με δεδομένο ότι το μέγεθος των διακυ-
μάνσεων καταθλίψεως επηρεάζεται κυρίως από τον
αριθμό των εμβόλων, αυξάνοντας τον αριθμό τους
και κατ’ επέκταση τον αριθμό των κυλίνδρων, θα μει-
ωθούν οι διακυμάνσεις της παροχής.
12) Διαχωρισμός του υγρού από το έμβολο.
Όπως έχει αναφερθεί, το υγρό ρέει μέσω της βαλβί-
δας αναρροφήσεως προκειμένου να γεμίσει τον όγκο
του κυλίνδρου που αυξάνεται. Εάν η επιτάχυνση του
εμβόλου είναι μεγαλύτερη από την ταχύτητα της ροής
του εισερχόμενου υγρού, το υγρό θα χάσει την επαφή
με την επιφάνεια του εμβόλου με αποτέλεσμα το κενό
που δημιουργείται να έχει τη χαμηλότερη πίεση απ’
οποιοδήποτε άλλο σημείο στο εσωτερικό του κυλίν-
δρου. Τότε, το υγρό που εισέρχεται στο θάλαμο της
αντλίας εάν συμπαρασύρει αέρια, αυτά θα διαχωρι-
στούν από το υγρό διάλυμα και θα συγκεντρωθούν
στην περιοχή με τη χαμηλή πίεση. Οι φυσαλίδες του
αερίου όμως, κατά τη διαδρομή του εμβόλου, θα συ-
μπιεστούν με αποτέλεσμα να σπάσουν λόγω της πι-
έσεως και να προκαλέσουν σπηλαίωση (cavitation)
και βλάβες, που θα εμφανιστούν στην επιφάνεια του
εμβόλου και του κυλίνδρου.
Η γεωμετρία του ολισθαίνοντα μηχανισμού μετα-
δόσεως της κινήσεως του στροφάλου επηρεάζει το
σημείο, στο οποίο πραγματοποιείται ο διαχωρισμός
υγρού και εξαρτάται από τον λόγο του μήκους του
διωστήρα προς την ακτίνα του στροφάλου, σε σχέ-
ση με τις στροφές περιστροφής. Καθώς ο λόγος του
μήκους του διωστήρα με την ακτίνα του στροφάλου
αυξάνεται, οι στροφές περιστροφής του στροφαλο-
φόρου άξονα της αντλίας, στην οποία εμφανίζεται
ο διαχωρισμός του υγρού από την επιφάνεια του
εμβόλου θα μειωθεί. Δεδομένου ότι ο διαχωρισμός
του υγρού μπορεί να είναι ο καθοριστικός παράγο-
ντας για την Πίεση Εισαγωγής NPSHr, κατά το σχε-
διασμό της αντλίας θα πρέπει να αξιολογηθεί προ-
σεκτικά η γεωμετρία του ολισθαίνοντα μηχανισμού
μεταδόσεως της κινήσεώς του και του στροφάλου,
προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η υδραυλική από-
δοση της αντλίας.
13) Μη ζυγοσταθμισμένες δυνάμεις. Λόγω
της σχετικά αργής ταχύτητας μίας εμβολοφόρου
αντλίας, τα φορτία που αναπτύσσονται λόγω αδρά-
νειας των περιστρεφομένων ή των παλινδρομού-
ντων μερών της είναι αρκετά χαμηλά σε σύγκριση
με τα φορτία που αναπτύσσονται στις φυγοκεντρικές
αντλίες, με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιούνται προ-
βλήματα τα οποία μπορεί να οφείλονται σε κραδα-
σμούς. Γι’ αυτόν το λόγο οι στροφαλοφόροι άξονες
δεν είναι συνήθως ζυγοσταθμισμένοι με μεγάλη
ακρίβεια. Όταν όμως η αντλία είναι συζευγμένη με
υψηλών στροφών ηλεκτροκινητήρα, ή η σύζευξη της
αντλίας με τον κινητήρα πραγματοποιείται μέσω μει-
ωτήρα, μπορεί να απαιτείται η ανάλυση των ροπών
των κινουμένων μερών της αντλίας, αλλά και του
μηχανισμού μεταδόσεως της κινήσεως. Οι δυνάμεις
που αναπτύσσονται είναι οι εξής:
α) Μη ζυγοσταθμισμένες δυνάμεις παλινδρο-
μούντων εξαρτημάτων της αντλίας (Unbalanced
Reciprocating Parts Force – Frec). Τα εξαρτήματα
αυτά αποτελούν συνήθως το ένα τρίτο του βάρους
του διωστήρα, ο σταυρός με τους τριβείς του, ο πίρος
συνδέσεως του εμβόλου και το έμβολο. Σε αντλίες
με κάθετη διάταξη σ’ αυτά τα εξαρτήματα περιλαμ-
βάνονται το βάκτρο και το παξιμάδι του εμβόλου.
β) Μη ζυγοσταθμισμένες δυνάμεις περιστρε-
φομένων εξαρτημάτων (Unbalanced Rotating
Parts Force – Frot). Τα εξαρτήματα αυτά συνήθως
αποτελούν περίπου τα δύο τρίτα του βάρους του
διωστήρα, του στροφάλου των τριβέων του και του
πείρου του στροφάλου.
2.6.3 Αντλίες με διαφράγματα.
Οι αντλίες με διαφράγματα είναι θετικής εκτο-
πίσεως με αρχή λειτουργίας ίδια με αυτή των εμ-
βολοφόρων παλινδρομικών. Τα έμβολα σε αυτές
αντικαθίστανται από διαφράγματα δηλαδή εύκα-
μπτες μεμβράνες, συνήθως ελαστικές ή από τεφλόν
οι οποίες κινούνται είτε μηχανικά, είτε υδραυλικά,
ή πνευματικά (δηλ. με αέρα) χαρακτηρίζοντας έτσι
τους τύπους των αντλιών με διαφράγματα. Ειδικότε-
ρα διακρίνονται:
1) Στις μηχανικά κινούμενες, στις οποίες το
διάφραγμα παλινδρομεί από το έμβολο που κινείται
μέσω έκκεντρου. Με την ώθηση του διαφράγματος
από το έμβολο αυξάνεται η πίεση στο υγρό που υπάρ-
χει στο θάλαμο ο οποίος δημιουργείται από το κέλυ-
φος της αντλίας. Με την αύξηση της πιέσεως ανοίγει
η ανεπίστροφη βαλβίδα καταθλίψεως ή εξαγωγής

και το υγρό καταθλίβεται προς το δίκτυο. Με τη συ-
νεχή περιστροφή του έκκεντρου και τη βοήθεια του
ελατηρίου επαναφοράς, το έμβολο κινείται προς την
αντίθετη κατεύθυνση με αποτέλεσμα το διάφραγμα
να επανέρχεται στην αρχική του θέση. Σ’ αυτό το διά-
στημα, στο θάλαμο της αντλίας δημιουργείται υποπίε-
ση, η οποία προκαλεί το κλείσιμο της βαλβίδας κατα-
θλίψεως και το άνοιγμα της ανεπίστροφης βαλβίδας
αναρροφήσεως, ώστε νέα ποσότητα από το υγρό να
εισέλθει στο θάλαμο. Με την παλινδρομική κίνηση
του εμβόλου που προκαλείται καθώς το έκκεντρο πε-
ριστρέφεται και μέσω των ανεπιστρόφων βαλβίδων,
επιτυγχάνεται η συνεχής αναρρόφηση και κατάθλι-
ψη από την αντλία (σχ. 2.6θ). Στα πλοία, οι αντλίες
διαφράγματος συναντώνται ως δοσομετρικές αντλί-
ες διότι μετατοπίζουν προϋπολογισμένη ποσότητα
υγρού σε κάθε εμβολισμό. Η ποσότητα καταθλίψεως
της αντλίας μπορεί να μεταβάλλεται σύμφωνα με την
επιθυμητή, μέσω του ρυθμιστικού άξονα διαδρομής
του εμβόλου.
. χονται σε επαφή με το αντλούμενο υγρό, όπου εκτός
m
Βαλβίδα καταθλίψεως
Ρυθµιστικός άξονας
διαδροµής
Διάφραγµα
Έκκεντρο Ελατήριο
επαναφοράς
Βαλβίδα αναρροφήσεως .
m
Σχ. 2.6θ
Αντλία διαφράγματος
με μηχανική κίνηση διαφράγματος.
2) Στις υδραυλικά κινούμενες αντλίες διαφράγ-
ματος που αποτελούνται από το σώμα της αντλίας
μέσα στο οποίο υπάρχει το διάφραγμα, το υδραυλι-
κό υγρό και το έμβολο που παλινδρομεί (σχ. 2.6ι).
Σε αντλίες αυτού του τύπου η παλινδρομική κίνηση
του εμβόλου εφαρμόζεται στο υδραυλικό ρευστό, το
οποίο αναγκάζει το διάφραγμα να κάμπτεται μπροστά
και πίσω αυξομειώνοντας τον όγκο του θαλάμου, χω-
ρίς το έμβολο να έρχεται σε επαφή με το διάφραγμα.
Επομένως το διάφραγμα ακολουθώντας την παλιν-
δρομική κίνηση του εμβόλου, μέσω του υδραυλικού
ρευστού, δημιουργεί τις συνθήκες αναρροφήσεως
33
και καταθλίψεως από τις αντίστοιχες βαλβίδες. Στις
υδραυλικές αντλίες διαφράγματος η πίεση λειτουρ-
γίας μεταξύ του υδραυλικού και του αντλούμενου
υγρού συνήθως είναι η ίδια. Αυτό εξαλείφει τις κο-
πώσεις του διαφράγματος, αφού η πίεση είναι ουσι-
αστικά ίση και στις δύο πλευρές, ανά πάσα στιγμή.
Για την ομαλή λειτουργία της αντλίας υπάρχουν εγκα-
τεστημένες ανακουφιστικές βαλβίδες και βαλβίδες
αυτόματης πληρώσεως, με τις οποίες ελέγχεται η ροή
και η πίεση του υδραυλικού υγρού. Επίσης, μία αυ-
τόματη βαλβίδα εξαερώσεως εγκαθίσταται, ώστε να
απομακρύνεται συνεχώς ο αέρας που τυχόν παρασύ-
ρεται από το υδραυλικό υγρό λειτουργίας.
Τα διαφράγματα κατασκευάζονται από ανθε-
κτικό υλικό, όπως το πολυτετραφθοροαιθυλένιο
(PTFE, κοινώς τεφλόν), αλλά και από μέταλλο όταν
οι αντλίες διαφράγματος χρησιμοποιούνται στο χει-
ρισμό υγρών σε υψηλή πίεση, υψηλή θερμοκρασία
ή με ιδιαίτερα διαβρωτικές ιδιότητες. Λόγω του μει-
ωμένου αριθμού εξαρτημάτων της αντλίας που έρ-
από το διάφραγμα τα μόνα κινούμενα μέρη της που
έρχονται σε επαφή με το υγρό είναι οι ειδικά σχεδι-
ασμένες βαλβίδες για την είσοδο και την έξοδό του,
μια αντλία διαφράγματος απαιτεί λιγότερη συντήρη-
ση σε σύγκριση με μια εμβολοφόρο αντλία.
.
m
Έµβολο
Υδραυλικό
υγρό
Διάφραγµα
Αντλούµενο
ρευστό
.
m
Σχ. 2.6ι
Αντλία διαφράγματος με υδραυλική κίνηση
διαφράγματος.
34

3) Στις πνευματικές αντλίες με διαφράγματα

(κοινώς πομόνες) [σχ. 2.6ια(α, β)], οι οποίες απο-
τελούνται από:
α) Το σώμα της αντλίας με κατάλληλη διαμόρ-
φωση για τη διακίνηση του υγρού.
β) Τη βαλβίδα διανομής του αέρα λειτουργίας.
γ) Τα εύκαμπτα διαφράγματα (ή μεμβράνες)
από ελαστικό ή τεφλόν.
δ) Το βάκτρο επάνω στα άκρα του οποίου συνδέ-
ονται τα δύο διαφράγματα και
ε) τις ανεπίστροφες βαλβίδες αναρροφήσεως
και καταθλίψεως.
Κάθε διάφραγμα βρίσκεται μέσα σε έναν κλειστό
θάλαμο που δημιουργείται από το σώμα της αντλίας,
ώστε όταν παλινδρομεί να αυξομειώνει τον όγκο του
θαλάμου, άρα και την πίεση στο εσωτερικό του.
(α)
Ο αέρας λειτουργίας για την κίνηση των διαφραγ-
μάτων παρέχεται μέσω βαλβίδας διανομής που βρί-
.
σκεται εγκατεστημένη στο σώμα της αντλίας. Καθώς m
εισέρχεται στο θάλαμο, που δημιουργείται από το
διάφραγμα και το σώμα της αντλίας, το διάφραγ-
μα διεγείρεται με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πίεση Εισαγωγή αέρα
που ωθεί το υγρό του θαλάμου στην άλλη πλευρά λειτουργίας
Βάκτρο
του διαφράγματος. Με την αύξηση της πιέσεως του
εµβόλου
υγρού, ανοίγει η ανεπίστροφη βαλβίδα εξαγωγής
και επιτυγχάνεται κατάθλιψη. Ταυτόχρονα το δεύτε- Έµβολο που
ρο διάφραγμα μέσω του βάκτρου, το οποίο κινείται παρασύρει
το διάφραγµα
αξονικά, διεγείρεται ώστε τα δύο διαφράγματα να
παλινδρομούν παράλληλα εφόσον είναι συνδεμένα Διάφραγµα
στο ίδιο βάκτρο.
Με αυτόν τον τρόπο όταν με το ένα διάφραγμα
μειώνεται ο όγκος του θαλάμου υγρών επιτυγχάνεται
η κατάθλιψη, ενώ ταυτόχρονα με το άλλο διάφραγ- Ανοικτή βαλβίδα .
m Σύστηµα διανοµής
μα αυξάνεται ο όγκος του θαλάμου επιτυγχάνοντας αναρροφήσεως αέρα λειτουργίας
την αναρρόφηση από το δίκτυο. Στη συνέχεια με (β) (β)
κατάλληλη διάταξη, μέσω άξονα που ενεργοποι-
είται απ’ την κίνηση του διαφράγματος, μετατοπί-
ζεται η βαλβίδα διανομής του αέρα, ώστε ο αέρας
να ενεργεί στο δεύτερο διάφραγμα δημιουργώντας
εναλλάξ την αναρρόφηση και την κατάθλιψη από
τις δύο πλευρές της αντλίας. Οι βαλβίδες που χρη-
σιμοποιούνται στις πνευματικές αντλίες είναι: 1) με
πτερύγια (κλαπέ) (flap) οι οποίες επιτρέπουν την
άντληση υγρών που περιέχουν στερεά σωματίδια με Βαλβίδα µε Σφαιρική βαλβίδα Δισκοειδής βαλβίδα
πτερύγιο (κλαπέ)
μέγεθος που πλησιάζει τη διάμετρο της βαλβίδας, 2) (γ)
(γ)
σφαιρικές βαλβίδες (ball) οι οποίες εξασφαλίζουν
καλύτερη στεγανότητα και αντοχή και 3) δισκοει- Σχ. 2.6ια
δείς βαλβίδες που κλείνουν από την επίδραση της (α) Αντλία διπλού διαφράγματος, (β) σχηματική απεικόνι-
εντάσεως ελατηρίου (poppet) [σχ. 2.6ια(γ)]. ση και τα μέρη της και (γ) τύποι βαλβίδων.

Οι πνευματικές αντλίες με διαφράγματα, λόγω
της κατασκευής τους, έχουν την δυνατότητα να ερ-
γάζονται δίχως την ύπαρξη υγρού (ξηρές) χωρίς να
καταστρέφονται. Είναι κατάλληλες για την άντληση
παχυρρεύστων υγρών. Η παροχή τους ρυθμίζεται με
την παροχή του αέρα λειτουργίας στη βαλβίδα δια-
νομής, έχουν αυτόματη αναρρόφηση και καταθλί-
βουν σε μεγάλο ύψος που εξαρτάται από την πίεση
του αέρα λειτουργίας.
2.7 Περιστροφικές αντλίες.
Οι περιστροφικές αντλίες (rotary pumps) εκτο-
πίσεως ή ογκομετρικού τύπου (volumetric type),
είναι μία κατηγορία αντλιών θετικής εκτοπίσεως,
που αναγκάζουν το υγρό να ρέει με πίεση. Βασίζουν
τη λειτουργία τους σε ένα ή δύο περιστρεφόμενα
στροφεία (ή ρότορες) (rotors) στον κλειστό θάλα-
μο που ορίζεται από το κέλυφος της αντλίας.
Το αντλούμενο ρευστό εγκλωβίζεται σε κατάλλη-
λα σχεδιασμένους μικρότερους θαλάμους που σχη-
ματίζονται μεταξύ των στροφείων και του κελύφους,
ώστε καθώς τα στροφεία περιστρέφονται το ρευστό
να μεταφέρεται από την αναρρόφηση προς την κα-
τάθλιψη. Οι περιστροφικές αντλίες διαθέτουν τα ίδια
χαρακτηριστικά με τις εμβολοφόρες παλινδρομικές,
εφόσον η πίεση στην έξοδο της αντλίας αυξάνεται με
την αύξηση του ενεργειακού φορτίου της σωληνώσε-
ως καταθλίψεως, με τη διαφορά ότι το κινητό μέρος
στις εμβολοφόρες εκτελεί παλινδρομική κίνηση, ενώ
στις περιστροφικές το κινητό μέρος περιστρέφεται
εκτοπίζοντας σε κάθε περιστροφή του κινητήριου
άξονα μια πεπερασμένη ποσότητα υγρού.
Οι περιστροφικές αντλίες αποτελούνται από το
κέλυφος (ή σώμα) (body), πάνω στο οποίο υπάρ-
χουν οι θυρίδες (gates) της εισαγωγής (inlet) και
εξαγωγής (outlet) του υγρού. Το κέλυφος μαζί με τα
καπάκια (chamber covers) (ένα σε κάθε πλευρά)
και τα κινητά μέρη της αντλίας, δημιουργούν τους
θαλάμους (chambers) που περιέχουν το μεταφερό-
μενο υγρό. Τα κινητά μέρη ή το στροφείο έχουν μι-
κρά διάκενα με το σταθερό κέλυφος και τα καπάκια,
ώστε να επιτυγχάνεται η ελεύθερη περιστροφή του
στροφείου.
Το είδος του στροφείου εξαρτάται απ’ τον ειδι-
κό τύπο που χρησιμοποιείται σε κάθε περιστροφική
αντλία, και το οποίο ανάλογα μπορεί να αποτελείται
από πτερύγια, κοχλίες, λοβούς, οδοντωτούς τροχούς,
έμβολα που ολισθαίνουν κ.ά. διακρίνοντας τις περι-
στροφικές αντλίες σε ανάλογους τύπους.
35
Το στροφείο προσαρμόζεται σε άξονα, ο οποίος
στηρίζεται με κατάλληλη διάταξη στεγανοποιήσεως
στα καπάκια του κελύφους, ώστε να μεταδίδει την
αναγκαία για την περιστροφή του στροφείου ροπή
από το κινητήριο μηχάνημα. Η στεγανοποίηση στο
σημείο των καπακιών απ’ όπου διέρχεται ο άξονας
περιστροφής για να συνδεθεί με το κινητήριο μη-
χάνημα, επιτυγχάνεται με τη δημιουργία θαλάμων
στεγανότητας (seal chambers), στους οποίους το-
ποθετούνται ή μηχανικός στυπειοθλίπτης (mechan-
ical seal) ή παρεμβύσματα – σαλαμάστρες (pack-
ing’s) ή συνθετικοί ενισχυμένοι με μέταλλο δακτύλιοι
στεγανοποιήσεως (τσιμούχες – oil seals-simmering).
Κατά τη λειτουργία της αντλίας για τη μεταφορά
του υγρού, αυτό παγιδεύεται μέσα στους μικρούς πε-
ριστρεφόμενους θαλάμους μεταβλητού όγκου που
σχηματίζονται μεταξύ των κινητών και των σταθερών
τμημάτων της. Καθώς αυτοί οι θάλαμοι διέρχονται
από τη θυρίδα εισαγωγής, αποκαλύπτεται ο μέγιστος
όγκος τους και γεμίζουν με υγρό. Στη συνέχεια, με
την περιστροφή του στροφείου, ο όγκος σταδιακά
μειώνεται με αποτέλεσμα το υγρό να εξέρχεται με πί-
εση προς το δίκτυο μέσω της θυρίδας εξαγωγής.
Λόγω της απουσίας στεγανοποιητικού υλικού με-
ταξύ των κινουμένων και των σταθερών μέρών των
αντλιών (δηλ. μεταξύ στροφείου, κελύφους και κα-
πακιών), το διάκενο θα πρέπει να είναι πολύ μικρό,
ώστε να εξασφαλίζεται η ελαχιστοποίηση της διαρ-
ροής, αλλά αρκετό για να περιστρέφεται ελεύθερα το
στροφείο. Έτσι, η ποσότητα του υγρού που διαρρέει
μεταξύ των περιστρεφομένων θαλάμων θα είναι τόσο
μικρή που δεν θα έχει την δυνατότητα να επηρεάσει
την απόδοση των περιστροφικών αντλιών. Άλλος
ένας παράγοντας που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη
κατά τον έλεγχο του διακένου ελευθερίας περιστρο-
φής είναι η θερμική διαστολή των εξαρτημάτων, η
οποία μπορεί να προκαλέσει τη μείωση του διακένου
κατά τη λειτουργία της αντλίας, περιορίζοντας την
ελεύθερη περιστροφή του στροφείου. Γι’ αυτό, κατά
την επιθεώρηση ή την επισκευή θα πρέπει να δίνε-
ται ιδιαίτερη προσοχή στη συναρμολόγηση, ώστε να
διατηρούνται τα διάκενα που προβλέπονται από τον
κατασκευαστή.
Το πεδίο εφαρμογής, των περιστροφικών αντλι-
ών, εκτείνεται σε κάθε είδους υγρό που έχει κάποια
λιπαντική ικανότητα και επαρκές ιξώδες, ώστε να
αποτρέπεται η υπερβολική διαρροή μέσα από τα δι-
άκενα στην πίεση που απαιτείται για να λειτουργεί
η αντλία.
36
Τα λειτουργικά χαρακτηριστικά των περιστρο-
φικών αντλιών είναι:
1) Το εκτόπισμα της αντλίας V d, (displace-
ment) δηλαδή ο ολικός όγκος (V) του υγρού που
εκτοπίζεται σε n περιστροφές του άξονα. Αποτελεί
τη θεωρητική παροχή της αντλίας, προϋποθέτοντας
ότι όλοι οι θάλαμοι της αντλίας, που δημιουργούνται
από το στροφείο έχουν γεμίσει τελείως με υγρό και
δεν υπάρχουν απώλειες μεταξύ τους.
Vd = V ⋅ n (2.15)
2) Η ολίσθηση (slip) V s, που αντιπροσωπεύει
την παροχή του υγρού που διαρρέει από την κατάθλι-
ψη προς την αναρρόφηση μέσω των διακένων των
θαλάμων, που δημιουργούνται από το στροφείο της
αντλίας.
V s = (V ⋅ n) – S  (2.16)
Η ολίσθηση αυξάνεται με την πίεση καταθλίψεως
και μειώνεται με την αύξηση στο ιξώδες του υγρού.
3) Η παροχή V (flow rate). Δίνεται από την πα-
ρακάτω σχέση:
V = Vd – Vs (2.17)
Με αυτήν υπολογίζεται ο ογκομετρικός βαθμός
αποδόσεως, που ορίζεται ως το πηλίκο της πραγμα-
τικής προς την θεωρητική παροχή.
Όπως έχει αναφερθεί, οι συνθήκες αναρροφήσε-
ως και καταθλίψεως επιδρούν στην παροχή της αντλί-
ας. Έτσι το ιξώδες του υγρού, η τάση για τη δημιουρ-
γία ατμών στην αναρρόφηση, η ποσότητα του αέρα
που εγκλωβίζεται ή του αέρα που είναι διαλυμένος
στο υγρό, όπως και το μεγάλο ολικό ύψος είναι παρά-
γοντες που προκαλούν τη μείωση της παροχής.
Οι περιστροφικές αντλίες χρησιμοποιούνται για
μικρές παροχές και μέσες πιέσεις, αντιμετωπίζοντας
διάφορα μανομετρικά ύψη χωρίς σοβαρή μεταβολή
στην παροχή τους. Η μείωση στην παροχή των περι-
στροφικών αντλιών εμφανίζεται όταν το ολικό ύψος
που απαιτείται για την κατάθλιψη του υγρού υπερ-
βαίνει τη μέγιστη πίεση, στην οποία η αντλία μπορεί
να διατηρήσει τη στεγανότητα των θαλάμων της.
– Τύποι περιστροφικών αντλιών.
Οι περιστροφικές αντλίες θετικής εκτοπίσεως, με
βάση τη μορφή τους και τις κατασκευαστικές λεπτο-
μέρειες του στροφείου τους, διακρίνονται σε:
1) Απλού στροφείου (single rotor), που είναι οι
πτερυγιοφόρες ή με σύρτες (vane), οι υγρών εμβό-
λων (liquid piston), οι αντλίες με έμβολα μεταβλη-
τής διαδρομής ακτινικά ή αξονικά (radial or axial
pistons), οι έκκεντρου ελικοειδούς ρότορα (eccen-
tric rotor) και οι περισταλτικές αντλίες (peristaltic).
2) Πολλαπλού στροφείου (multiple rotor) στις
οποίες ανήκουν είναι οι γραναζωτές (gear), με λο-
βούς (lobe), με κοχλίες (screw).
Ανάλογα με τον τρόπο κινήσεώς τους, μπορεί να
είναι:
1) Εξαρτημένες όταν η κίνησή τους παρέχεται
από κινούμενο μέλος άλλης μηχανής, το οποίο μετα-
δίδει την κίνηση στις αντιλίες με γρανάζια.
2) Ανεξάρτητες όταν κινούνται από ηλεκτροκι-
νητήρα ή πετρελαιοκινητήρα.
Στα πλοία χρησιμοποιούνται ως αντλίες πετρε-
λαίου λεβήτων, σε δίκτυα λιπάνσεως ή ψύξεως ηλε-
κτρομηχανών, στη μετάγγιση ή αποστράγγιση δεξα-
μενών ελαίου λιπάνσεως, βενζίνης ή νερού για την
κίνηση των υδραυλικών πηδαλίων, την κίνηση των
βαρούλκων κ.λπ..
Στην επιλογή των υλικών κατασκευής τους θα
πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι εξής ιδιότητες των
υλικών:
1) Το μέτρο ελαστικότητας, με σκοπό την αντοχή
στην παραμόρφωση από τις δυνάμεις που ασκούνται
κατά τη λειτουργία του.
2) Ο συντελεστής θερμικής διαστολής, ο οποίος
λόγω της διακυμάνσεως στη θερμοκρασία του υγρού
που μεταφέρεται, επηρεάζει άμεσα τα διάκενα των
στροφείων με το κέλυφος άρα και την ομαλή και
αποδοτική λειτουργία της αντλίας.
3) Ο συντελεστής τριβής, που επηρεάζει την αντο-
χή στη φθορά μεταξύ των επιφανειών οι οποίες ολι-
σθαίνουν ή σύρονται, καθώς έρχονται σε επαφή.
Έτσι ανάλογα με τον προορισμό, τα υλικά που
χρησιμοποιούνται στην κατασκευή των περιστροφι-
κών αντλιών εκτοπίσεως είναι:
1) Για το κέλυφος: ο χυτοσίδηρος, ο χυτοχάλυ-
βας ή ο ορείχαλκος.
2) Για το στροφείο: το συνθετικό ελαστικό, ο χυ-
τοχάλυβας ή σφυρήλατος χάλυβας ή ορείχαλκος.
3) Για τις βαλβίδες: ο χυτοχάλυβας,ο φωσφο-
ρούχος ορείχαλκος, το κράμα χαλκού-κασσίτερου, ο
ανοξείδωτος χάλυβας ή το μέταλλο Monel.
Οι περιστροφικές αντλίες που συναντώνται συ-
νήθως στα πλοία από τις δύο κατηγορίες απλού ή
πολλαπλού στροφείου είναι οι:
1) Πτερυγιοφόρες αντλίες (vane pump) (σχ.
2.7α). Οι αντλίες αυτού του τύπου αποτελούνται από
το κυλινδρικό κέλυφος μέσα στο οποίο περιστρέφε-
ται το στροφείο. Πάνω στην κυλινδρική πλευρά του

στροφείου υπάρχουν ακτινικά υποδοχές και σε κάθε
υποδοχή ολισθαίνουν ελεύθερα πτερύγια, συνήθως
κατασκευασμένα από μη μεταλλικό υλικό (π.χ. βακε-
λίτη). Καθώς το στροφείο περιστρέφεται τα ολισθαί-
νοντα πτερύγια λόγω της φυγόκεντρου δυνάμεως
παρασύρονται διατηρώντας την επαφή τους με την
εσωτερική επιφάνεια του κυλινδρικού κελύφους.
Όμως το κέντρο περιστροφής του στροφείου δεν
συμπίπτει με το κέντρο του κυλινδρικού κελύφους,
αφού το στροφείο είναι έκκεντρα τοποθετημένο. Με
την έκκεντρη περιστροφή του στροφείου σε σχέση με
τον κυλινδρικό θάλαμο της αντλίας, τα ολισθαίνοντα
πτερύγια που εφάπτονται στην εσωτερική περιφέ-
ρεια του κελύφους αναγκάζονται να παλινδρομούν
μέσα στις υποδοχές και σε κάθε σημείο της περιστρο-
φής να μεταβάλλεται η επιφάνεια του πτερυγίου που
αποκαλύπτεται. Έτσι, μεταξύ των πτερυγίων του κε-
λύφους και των καπακιών δημιουργούνται θάλαμοι
μεταβαλλόμενου όγκου. Καθώς το στροφείο κινείται
με τη φορά του βέλους [σχ. 2.7α(γ, δ, ε)], τα πτερύ-
για απομακρύνονται από το κέντρο και ο θάλαμος
που δημιουργείται αυξάνεται. Η αύξηση αυτή προ-
καλεί τη δημιουργία κενού με αποτέλεσμα την αναρ-
Στροφείο
Στροφείο
Στροφείο
Πτερύγια
Πτερύγια
Πτερύγια
Πτερύγια
ΆξοναςΆξονας
Άξονας
Άξονας
(α)
ΚαπάκιΚαπάκι
Καπάκι
Καπάκι
(β)
Αναρρόφηση υγρού Διέλευση
(γ)
Σχ. 2.7α
(α) Πτερυγιοφόρος αντλία, (β) ανάπτυξη των μερών της, (γ) ροή του υγρού.
37
ρόφηση του υγρού, το οποίο εισέρχεται στο θάλαμο,
καθώς αυτός διέρχεται από την θυρίδα εισαγωγής.
Στη συνέχεια προοδευτικά ο όγκος του θαλάμου
που δημιουργείται λόγω της μεταβολής της αποστά-
σεως του στροφείου από την εσωτερική περιφέρεια
του κελύφους αρχίζει να μειώνεται. Αποτέλεσμα της
μειώσεως στον όγκο του θαλάμου είναι η πίεση του
αντλούμενου ρευστού που υπάρχει στο θάλαμο και
η κατάθλιψή της από τη θυρίδα καταθλίψεως. Για να
διευκολυνθεί η παλινδρομική κίνηση των πτερυγίων
και η επαφή τους με την περιφέρεια του κελύφους
όταν οι στροφές περιστροφής του στροφείου είναι
χαμηλές και δεν αναπτύσσεται ικανοποιητική φυγό-
κεντρος δύναμη, στο εσωτερικό της υποδοχής των
πτερυγίων τοποθετούνται ελατήρια που τα ωθούν
προς την περιφέρεια. Η εγκατάσταση τριών ή τεσσά-
ρων ολισθαινόντων πτερυγίων μεταξύ της αναρρο-
φήσεως και της καταθλίψεως εμποδίζει την επιστρο-
φή του υγρού στη χαμηλής πιέσεως αναρρόφηση,
ειδικά σε αντλίες με χαμηλές στροφές περιστροφής,
ενώ για αντλίες που διακινούν ρευστά χαμηλού ιξώ-
δους οι στροφές λειτουργίας στις 1000 rpm δίνουν
ικανοποιητικές για την κατηγορία παροχές.
Κέλυφος
Κέλυφος
Κέλυφος
Κέλυφος
Στροφείο
ΚαπάκιΚαπάκι
Καπάκι
Καπάκι
Κατάθλιψη
38
(α)
Όρια περιστροφής υγρού εµβόλου
µε διακοπτόµενη γραµµή
Αναρρόφηση
Αναρρόφηση
Κατάθλιψη
Στροφείο
(β)
Σχ. 2.7β
(α), (β) Αντλία υγρών εμβόλων και (γ) σχηματική απεικόνιση.
Οι πτερυγιοφόρες αντλίες έχουν υψηλό βαθμό
αποδόσεως, χαμηλή στάθμη θορύβου και μεγάλη
διάρκεια ζωής. Χρησιμοποιούνται στη μετάγγιση πε-
τρελαίου από μία δεξαμενή σε άλλη, ενώ οι υψηλών
στροφών πτερυγιοφόρες αντλίες χρησιμοποιούνται
στην αύξηση της πιέσεως λειτουργίας του ελαίου σε
υδραυλικά δίκτυα, και τα πτερύγιά τους κατασκευά-
ζονται από κράμα μετάλλου, υψηλής αντοχής. Συνή-
θη κράματα είναι αυτά του χάλυβα με προσμείξεις
νικελίου, μαγνησίου και άνθρακα.
2) Αντλίες υγρών εμβόλων (liquid pumps).Οι
αντλίες με υγρά έμβολα κατασκευάζονται σε δύο τύ-
πους:
α) Με ελλειπτικό κέλυφος, που έχουν θυρίδες
αναρροφήσεως και καταθλίψεως στην εσωτερική
πλήμνη και ονομάζονται αντλίες τύπου ακροφυσί-
ου (nozzle type pumps) και
β) τις αντλίες με εκκεντρικό κυκλικό κέλυφος,
στις οποίες η αναρρόφηση και η κατάθλιψη πραγμα-
Κατάθλιψη
(γ)
τοποιούνται, από θυρίδες στην παράπλευρη εγκάρ-
σια πλάκα του κελύφους και ονομάζονται τύπου
πλάκας (plate type pump).
Το στροφείο και στους δύο τύπους αντλιών απο-
τελείται από πτερύγια που δημιουργούν τους θαλά-
μους αναρροφήσεως και καταθλίψεως του υγρού. Η
στεγανότητα μεταξύ των θαλάμων πραγματοποιείται
με την παροχή νερού, που περιστρέφεται μαζί με
το στροφείο. Το νερό ακολουθώντας το σχήμα του
κελύφους εισέρχεται και εξέρχεται στους θαλάμους
μεταξύ των πτερυγίων αυξομειώνοντας τον όγκο
τους (σχ. 2.7β).
Κάθε φορά που το νερό εξέρχεται δημιουργεί αύ-
ξηση του όγκου στο εσωτερικό του θαλάμου αυξάνο-
ντας το κενό αναρροφήσεως αέρα από τις θυρίδες
εισαγωγής, ενώ εισερχόμενο δημιουργεί τη μείωση
του όγκου στο εσωτερικό του θαλάμου και πίεση για
την κατάθλιψή του. Η αντλία αυτή λόγω των απω-
λειών του νερού (ή άλλου υγρού λειτουργίας), που

παρασύρεται με τον αέρα στην κατάθλιψη, εφοδιάζε-
ται με μία ρυθμιστική διάταξη σταθερής παροχής της
ακριβούς ποσότητας νερού που απαιτείται.
Οι αντλίες υγρών εμβόλων χρησιμοποιούνται
για την αφαίρεση του ατμοσφαιρικού αέρα και τη
δημιουργία κενού αναρροφήσεως σε αντλίες, που η
αναρρόφηση βρίσκεται υψηλότερα από την ελεύθερη
επιφάνεια του αντλούμενου υγρού. Η λειτουργία τους
διαρκεί μέχρι να απομακρυνθεί όλος ο αέρας από το
σωλήνα αναρροφήσεως και να αρχίσει η αναρρόφη-
ση από την κύρια αντλία.
3) Αντλίες έκκεντρου ελικοειδούς στροφείου
(roto pumps). Με αυτές εξασφαλίζεται η ομαλή με-
ταφορά του υγρού χωρίς στροβιλισμούς ή παλμούς.
Η παροχή είναι συνεχής, ενώ με την αλλαγή της φο-
ράς περιστροφής του στροφείου επιτυγχάνεται η αντι-
στροφή της ροής.
Η αντλία αποτελείται από ένα χαλύβδινο ελικοει-
δές στροφείο, ενώ το κέλυφος κατασκευάζεται εσω-
τερικά από ελαστομερές υλικό13 (σχ. 2.7γ). Η γεω-
μετρία και οι διαστάσεις αυτών των τμημάτων είναι
σχεδιασμένες έτσι, ώστε να σχηματίζεται μία διπλή
σειρά των σφραγισμένων θαλάμων (ή κοιλότητες)
όταν το στροφείο στρέφεται μέσα στο κέλυφος. Το
στροφείο έχει τη μορφή μονής σπείρας με κυκλική δι-
Εισαγωγή-εξαγωγή
ανάλογα µε την .
m
περιστροφή
του άξονα
Κέλυφος
Σχ. 2.7γ
(α) Αντλία ελικοειδούς στροφείου και (β) σχηματική απεικόνιση και ανάπτυξη των μερών της.
13
 Ως ελαστομερές χαρακτηρίζεται ένα πολυμερές υλικό που έχει ταυτόχρονα ιξώδες και ελαστικότητα, πολύ ασθενείς διαμοριακές
δυνάμεις και γενικά χαμηλό μέτρο ελαστικότητας καθώς και πολύ μεγάλη έλλειψη τάσεως συγκρινόμενο με άλλα υλικά.
39
ατομή και καθώς περιστρέφεται, δημιουργείται ένας
κάθετος κύκλος που κινείται κατά μήκος της ευθείας
που περνάει από το κέντρο περιστροφής του στρο-
φείου. Το στροφείο περιστρέφεται μέσα στο σταθερό
κέλυφος, ενώ ταυτόχρονα εφάπτεται στο εσωτερικό
του, ώστε ο κύκλος που διαγράφεται κινούμενος κατά
μήκος του στροφείου, αντιστοιχεί με τη μετατόπιση
των θαλάμων που περιέχουν το ρευστό. Έτσι δημι-
ουργείται η ροή του υγρού από την αναρρόφηση
προς την κατάθλιψη. Όσο μεγαλύτερη είναι η πίεση
που απαιτείται να αναπτύξει η αντλία τόσο αυξάνεται
και το μήκος της, ώστε να επιτευχθεί αυτή η πίεση.
Οι αντλίες έκκεντρου ελικοειδούς στροφείου είναι
κατάλληλες για μεταγγίσεις παχυρρεύστων υγρών,
όπως τα υπολείμματα δεξαμενών ελαίου ή πετρελαί-
ου (sludge) και υγρών με μεγάλη περιεκτικότητα σε
στερεά σωματίδια, ινώδη υλικά, αέρια και ρευστά
που δημιουργούν αφρό.
4) Οι γραναζωτές ή οδοντωτές αντλίες (geared
pumps), ανήκουν στις περιστροφικές αντλίες πολλα-
πλού στροφείου και διακρίνονται σύμφωνα με την
κατασκευή και τη λειτουργία των στροφείων τους σε
δύο κατηγορίες:
α) Στις αντλίες με εξωτερικά γρανάζια ή με
εξωτερικής οδοντώσεως τροχούς (external gear
(α)
Εισαγωγή-εξαγωγή ανάλογα
µε την περιστροφή του άξονα
.
m
Ελικοειδές στροφείο Άξονας κινητήρα αντλίας
(β)
40
pumps) που αποτελούνται από δύο άξονες, οι οποί-
οι φέρουν οδοντωτούς τροχούς – γρανάζια. Οι δύο
οδοντωτοί τροχοί έχουν την ίδια διάμετρο, τον ίδιο
αριθμό δοντιών και το ίδιο βήμα. Η περιστροφή
τους πραγματοποιείται στο εσωτερικό ενός κελύφους
που περιβάλλει και τους δύο τροχούς, ενώ οι δύο
παράπλευρες πλάκες, οι οποίες τοποθετούνται στο
κέλυφος δημιουργούν τον θάλαμο κυκλοφορίας του
ρευστού. Η στήριξη των αξόνων των οδοντωτών τρο-
χών πραγματοποιείται σε κατάλληλα διαμορφωμένες
υποδοχές των πλευρικών πλακών, πάνω στις οποίες
βρίσκεται και η έξοδος του άξονα για τη σύνδεση με
το κινητήριο μηχάνημα περιστροφής. Η στεγανοποί-
ηση του κινητήριου άξονα περιστροφής στην έξοδο
από τις πλευρικές πλάκες, συνήθως επιτυγχάνεται με
τσιμούχες (oil seals).
Η κίνηση για την περιστροφή των οδοντωτών τρο-
χών παρέχεται από το κινητήριο μηχάνημα στον ένα
από τους δύο άξονες και καθώς τα δόντια συμπλέκο-
νται μεταδίδεται η κίνηση από τον έναν τροχό στον
άλλο. Οι τροχοί στρέφονται με αντίθετη φορά, μετα-
φέροντας το υγρό από την αναρρόφηση σε θαλάμους
που δημιουργούνται περιφερειακά με το κέλυφος της
αντλίας. Όταν τα δόντια συμπλέκονται πάλι, το υγρό
ωθείται προς την κατάθλιψη με πίεση (σχ. 2.7δ).
Η πίεση που αναπτύσσεται λόγω της στεγανότητας
μεταξύ των γραναζιών είναι πολύ υψηλή, δημιουρ-
γώντας καταπονήσεις στα γρανάζια και στους τριβείς
(έδρανα) της αντλίας, με αποτέλεσμα την ακτινική
φόρτισή τους. Για τη μείωση της ακτινικής φορτίσεως
είτε ανοίγονται διαμετρικές αυλακώσεις στα γρανάζια
που επιτρέπουν αντιδιαμετρικά την επικοινωνία των
θαλάμων είτε συνδέονται οι περιοχές υψηλής πιέσεως
(α)
Σχ. 2.7δ
(α) Γραναζωτή αντλία και (β) σχηματική απεικόνιση της ροής του υγρού.
με την πλευρά της αναρροφήσεως και οι περιοχές χα-
μηλής πιέσεως με την πλευρά της καταθλίψεως μέσω
αγωγών επικοινωνίας στο κέλυφος. Ορισμένοι τύποι
αντλιών με αγωγούς επικοινωνίας στο κέλυφος δια-
θέτουν και ρυθμιστικές βαλβίδες για τον έλεγχο της
πιέσεως. Επίσης οι καταπονήσεις που οφείλονται στο
υγρό που παγιδεύεται, καθώς η οδόντωση του ενός
γραναζιού συμπλέκεται μεταξύ των δύο οδοντώσεων
του άλλου εξαλείφονται με τη δημιουργία εγκοπών
στις πλευρικές πλάκες ή στα έδρανα. Τα γρανάζια
κατασκευάζονται από χρωμονικελιούχο χάλυβα και
υπόκεινται σε σκλήρυνση με επιφανειακή βαφή, το
κέλυφος αποτελείται από χυτοσίδηρο ή ντουραλου-
μίνιο, ενώ οι παράπλευρες πλάκες από φωσφορούχο
ορείχαλκο ή άλλο ειδικό κράμα. Το σχήμα των οδο-
ντώσεων των γραναζιών του στροφείου ανάλογα με
την κατασκευή τους, εκτός από ευθύ μπορεί να είναι
ελικοειδές ή μορφής ψαροκόκαλου.
Οι γραναζωτές αντλίες αυτομάτου αναρροφήσε-
ως, έχουν σχετικά μικρό μέγεθος, αλλά δίνουν μικρή
παροχή, η οποία εξαρτάται από τον όγκο των δια-
κένων και την ταχύτητα περιστροφής. Η πίεση που
επιτυγχάνεται φτάνει τα 17 bar, γι’ αυτό στην πλευρά
της καταθλίψεως εγκαθίστανται εκτονωτικές βαλβί-
δες. Οι στροφές λειτουργίας κυμαίνονται από 800
έως 3.600 rpm, με την παροχή στις μέγιστες στροφές
να φτάνει σε υψηλές τιμές. Πρέπει να σημειωθεί ότι
λόγω της υψηλής στάθμης του θορύβου και των κα-
ταπονήσεων των αντλιών, οι στροφές περιστροφής
στην πράξη δεν ξεπερνούν το όριο των 1.500 rpm.
Οι αντλίες αυτού του τύπου δύναται να λειτουργή-
σουν και κατά την αντίθετη κατεύθυνση ροής, αρκεί
να αντιστραφεί η περιστροφή από το κινητήριο μηχά-
.
. . m
m m
(β)

νημα. Προκειμένου να επιτευχθεί η χρήση αυτή με
ασφάλεια πρέπει να υπάρχουν εγκατεστημένες εκτο-
νωτικές βαλβίδες και στις δύο πλευρές της αντλίας. Η
δυνατότητα αντιστροφής της λειτουργίας των αντλιών
σε συνδυασμό με τις υψηλές πιέσεις που επιτυγχά-
νονται, αξιοποιείται στην τροφοδότηση υδραυλικών
συστημάτων για τη λειτουργία βοηθητικών μηχανη-
μάτων.
Η απόδοση των αντλιών αυτών επηρεάζεται από
το διάκενο μεταξύ των δοντιών του στροφείου και το
διάκενο μεταξύ αυτών και του κελύφους, ώστε όσο
μικρότερα είναι, τόσο αυξάνεται ο βαθμός αποδόσε-
ώς τους.
Σε ορισμένους τύπους αντλιών με εξωτερικά γρα-
νάζια η μετάδοση της κινήσεως πραγματοποιείται
πάνω στον ένα άξονα, και στη συνέχεια μεταδίδεται
η κίνηση στα στροφεία για τη μεταφορά του υγρού.
Σε αυτού του τύπου τις κατασκευές το διάκενο μεταξύ
των δοντιών του στροφείου πρέπει να είναι μεγαλύτε-
ρο από το διάκενο των δοντιών στους τροχούς κινήσε-
ως, ώστε να μην εφάπτονται οι τροχοί του στροφείου
μεταξύ τους, παρέχοντας ελευθερία κινήσεως χωρίς
να επηρεάζεται ο βαθμός αποδόσεως της αντλίας.
β) Στις αντλίες με εσωτερικό γρανάζι (internal
gear pumps) (σχ. 2.7ε), που αποτελούνται από ένα
γρανάζι με εξωτερική οδόντωση, το οποίο περιβάλ-
λεται από έναν άεργο (ελεύθερο) δακτύλιο με εσωτε-
ρική οδόντωση. Η κίνηση συνήθως μεταδίδεται στο
γρανάζι με την εξωτερική οδόντωση, που κατασκευ-
άζεται με λιγότερα δόντια απ’ τις εσοχές (εσωτερικές
οδοντώσεις) του δακτυλίου με αποτέλεσμα λόγω της
διαφοράς του αριθμού δοντιών και εσοχών, οι στρο-
φές του δακτυλίου να είναι λιγότερες από τις στροφές
του γραναζιού.
(α)
Σχ. 2.7ε
(α) Γραναζωτή αντλία με εσωτερικό γρανάζι και μηνίσκο και (β) με εσωτερικό γρανάζι.
41
Καθώς το γρανάζι με την εξωτερική οδόντωση
περιστρέφεται με τη φορά του σχήματος 2.7ε(β),
παρασύρει τον εξωτερικό δακτύλιο με αποτέλεσμα
να αυξάνεται ο όγκος των θαλάμων υγρού, δημι-
ουργώντας κενό για την αναρρόφηση του υγρού.
Στη συνέχεια οι οδοντώσεις εισέρχονται στις εσοχές
του δακτυλίου, έτσι ώστε το υγρό να οδηγείται στην
κατάθλιψη. Το σύστημα γρανάζι και δακτύλιος περι-
στρέφεται μέσα στο κέλυφος, ενώ παράπλευρα του
κελύφους υπάρχουν πλάκες που δημιουργούν το θά-
λαμο κυκλοφορίας του υγρού.
Σε άλλους τύπους αντλίας με εσωτερικό γρανά-
ζι στο χώρο μεταξύ των δοντιών των δύο τροχών
υπάρχει μηνίσκος (ημισεληνοειδές διάφραγμα),
διατηρώντας στεγανούς θαλάμους ανάμεσα στην
αναρρόφηση και στην κατάθλιψη [σχ. 2.7ε(α)]. Το
ημισεληνοειδές διάφραγμα είναι απαραίτητο διότι
εμποδίζει την επιστροφή του υγρού από την κατάθλι-
ψη στην αναρρόφηση. Τα διάκενα μεταξύ των τμη-
μάτων που αποτελούν την αντλία είναι μικρά, ώστε
η επαρκής στεγανοποίηση μεταξύ των θαλάμων να
διατηρεί την απόδοση της αντλίας σε ικανοποιητικά
επίπεδα.
Οι στροφές λειτουργίας των αντλιών αυτών φτά-
νουν τις 1.200 rpm για υγρά χαμηλού ιξώδους, ενώ
όταν χρησιμοποιούνται στην άντληση υγρών υψηλού
ιξώδους οι στροφές περιστροφής είναι μικρές, ώστε
να υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος να εισέλθει το
παχύρρευστο υγρό στους θαλάμους που δημιουρ-
γούνται μεταξύ των γραναζιών.
5) Οι αντλίες με λοβούς (σχ. 2.7στ), κατασκευ-
άζονται και λειτουργούν όπως οι γραναζωτές, αλλά
κάθε στροφείο έχει δύο ή περισσότερους λοβούς. Οι
επιφάνειες των στροφείων έχουν τέτοια μορφή, ώστε
(β)
 42

να συνεργάζονται εξασφαλίζοντας συνεχώς στεγανό- είναι ο ανοξείδωτος χάλυβας, το πλαστικό ή τα κε-

τητα μεταξύ τους, καθώς και με την εσωτερική περι-
φέρεια στο εσωτερικό του κελύφους της αντλίας.
Στην κορυφή κάθε λοβού, ανάλογα με τον τύπο
της αντλίας εφαρμόζονται μεταλλικές ακτίνες, που
ωθούνται εσωτερικά από εντατικά ελατήρια, ενισχύ-
οντας την επαφή των ακτίνων με το εσωτερικό του
κελύφους αυξάνοντας τη στεγανοποίηση κατά την
περιστροφή των λοβών. Ο χρονισμός των στροφεί-
ων πραγματοποιείται εξωτερικά από το κέλυφος της
αντλίας, με γρανάζια που τοποθετούνται στους άξονες
περιστροφής των στροφείων. Λόγω του μικρού αριθ-
μού των λοβών ενδέχεται να παρουσιάζονται διακυ-
μάνσεις της παροχής κατά τη λειτουργία των αντλιών,
ενώ παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντοχή σε σχέση με
τις οδοντωτές αντλίες διότι τα μεταλλικά μέρη των λο-
βών στα σημεία επαφής τους, συνήθως, καλύπτονται
από προστατευτικό επίθεμα. Η χρήση τους ενδείκνυ-
ται στη μετάγγιση υγρών υψηλού ιξώδους και υγρών,
που περιέχουν μεγάλη ποσότητα αιωρουμένων στε-
ρεών σωματιδίων, με την προϋπόθεση ότι η λειτουρ-
γία τους πραγματοποιείται σε χαμηλές στροφές.
Σύνηθες υλικό κατασκευής αντλιών με λοβούς
ραμικά υλικά.
6) Οι αντλίες με κοχλίες αποτελούνται από το
κέλυφος και τους ατέρμονες κοχλίες που περιστρέ-
φονται μέσα σε αυτό. Ανάλογα με τη διάταξη και τον
τρόπο λειτουργίας τους διακρίνονται σε δύο τύπους:
α) Τις αντλίες με χρονιζόμενους ή σύγχρονους
κοχλίες (timed screw pumps), που κατασκευάζο-
νται με δύο άξονες, έναν με δεξιόστροφο και έναν
με αριστερόστροφο κοχλία (σχ. 2.7ζ). Ο ένας από
τους δύο άξονες συνδέεται στο κινητήριο μηχάνη-
μα και παρέχει την κίνηση στον άλλο με εξωτερικά
γρανάζια, έτσι ώστε οι κοχλίες ενώ εμπλέκονται με
ακρίβεια δεν έρχονται σε επαφή. Οι κοχλίες με το
κέλυφος σχηματίζουν θαλάμους που μετακινούνται
παράλληλα προς τους άξονες, καθώς αυτοί περιστρέ-
φονται μεταφέροντας το υγρό από την αναρρόφηση
στην κατάθλιψη.
β) Τις αντλίες με αχρόνιστους ή ασύγχρονους
κοχλίες (untimed screw pumps), που κατασκευάζο-
νται με τρεις άξονες (σχ. 2.7η). Οι αντλίες αυτές δεν
έχουν γρανάζια μεταδόσεως της κινήσεως σε κάθε
άξονα, αλλά ο κεντρικός κοχλίας παίρνει την κίνηση

.
m

Λοβοί

. .
m m

.
m
Αναρρόφηση υγρού Διέλευση στους λοβούς Κατάθλιψη
(γ) (β)
.
(α) m

Λοβο

. .
m m

.
m
Αναρρόφηση υγρού Διέλευση στους λοβούς Κατάθλιψη
(γ) (β)

Σχ. 2.7στ
(α) Αντλία με λοβούς, (β) σχηματική απεικόνιση αντλίας με μεταλλικές ακτίνες στους λοβούς και (γ) ροή του υγρού.
 43

και τη μεταδίδει στους πλευρικούς κοχλίες άμεσα με

επαφή. Η αρχή μεταφοράς του υγρού είναι η ίδια με
τους σύγχρονους μέσω των θαλάμων που δημιουρ-
γούνται από τους κοχλίες με το κέλυφος. Η στήριξη
των αξόνων πραγματοποιείται σε κατάλληλα διαμορ-
φωμένο σημείο στο κέλυφος διατηρώντας τους στην
επιθυμητή θέση. Αυτού του τύπου οι αντλίες χρησι-
μοποιούνται στην άντληση μόνο απόλυτα καθαρών
υγρών, διότι οι κοχλίες έρχονται σε άμεση επαφή με
πίεση και τυχόν στερεά σωματίδια μέσα στο υγρό θα
προκαλούσαν την καταστροφή των επιφανειών και
πτώση της αποδόσεως της αντλίας. Επίσης διαθέτουν (α)
υψηλή αναρροφητική ικανότητα και επιτυγχάνουν
ομαλή διακίνηση του υγρού χωρίς να το ανακατεύ- Κατάθλιψη Αναρρόφηση
ουν, αποτρέποντας τη δημιουργία γαλακτωμάτων. . .
m m

Άξονας
συνδέσεως
µε κινητήριο Σηµείο Κέλυφος
µηχάνηµα στεγανοποιήσεως αντλίας
(β)

(α) Καπάκι
αντλίας
Σύνδεση
στον κινητήρα Άνω ωστικός
δακτύλιος

Εξωτερικά γρανάζια
µεταδόσεως κινήσεως Άξονας
από τον ένα Αδρανής άξονας κινήσεως
στον άλλο άξονα
Κέλυφος περι- Αδρανής
στρεφοµένων άξονας
αξόνων

. .
m m
.
m Δακτύλιος
αποστάσεως

Κέλυφος περι- Κάτω

στρεφοµένων ωστικός
αξόνων δακτύλιος

Δακτύλοι ασφαλίσεως
αδρανών αξόνων
Τοµή (β) (γ)
Σχ. 2.7ζ Σχ. 2.7η
(α) Αντλία με σύγχρονους (ή χρονιζόμενους) κοχλίες και (α) Αντλία με ασύγχρονους κοχλίες, (β) τομή και
(β) σχηματική απεικόνιση. (γ) σχηματική απεικόνιση.
44
7) Περιστροφικές αντλίες με έμβολα μετα-
βλητής διαδρομής (rotary pumps with variable
piston strake). Οι αντλίες αυτές μπορούν να ανα-
πτύξουν μεγάλη πίεση. Η ιδιαιτερότητά τους έγκει-
ται στην ικανότητα να αναπτύσσουν πολλές στροφές
περιστροφής, παρά το γεγονός ότι η αναρρόφηση
και η κατάθλιψη δημιουργούνται με την παλινδρο-
μική κίνηση των εμβόλων.
Κατά τη λειτουργία τους τα έμβολα παλινδρο-
μούν μέσα σε ανάλογο αριθμό κυλίνδρων διατεταγ-
μένων είτε ακτινικά (κάθετα), είτε παράλληλα προς
τον άξονα περιστροφής της αντλίας. Εξαιτίας της δι-
ατάξεως αυτής διακρίνονται στις εξής δύο βασικές
κατηγορίες:
α) Σε εμβολοφόρες αντλίες ακτινικών εμβό-
λων, όπου οι κύλινδροι των εμβόλων των αντλιών
που αποτελείται το στροφείο, είναι κάθετα διαταγ-
μένοι προς τον άξονα της αντλίας και περιστρέφο-
νται στο εσωτερικό ενός δακτυλίου, το οποίο μπορεί
και μετατοπίζεται μέσα στο κυλινδρικό κέλυφος της
(α)
Θυρίδες αναρροφήσεως
ή καταθλίψεως
κατάθλιψη
Κινούµενος
δακτύλιος
Έµβολα
Στροφείο
(β)
(α) Εμβολοφόρος αντλία ακτινικών εμβόλων, (β), (γ) και (δ) οι φάσεις λειτουργίας της.
αντλίας. Αντίστοιχα, τα έμβολα που τοποθετούνται
στους κυλίνδρους, με την περιστροφή του στροφεί-
ου ωθούνται προς την περιφέρεια λόγω της φυγο-
κεντρικής δυνάμεως, με τον άξονά τους κάθετο στον
άξονα περιστροφής του στροφείου. Στο κέντρο του
στροφείου βρίσκονται οι θυρίδες αναρροφήσεως
και καταθλίψεως της αντλίας (σχ. 2.7θ).
Με τη λειτουργία της αντλίας, τα έμβολα ωθού-
νται περιφερειακά ολισθαίνοντας στο δακτύλιο δια-
τηρώντας την ίδια απόσταση από το κέντρο περιστρο-
φής του στροφείου, εφόσον το κέντρο του δακτυλίου
συμπίπτει με το κέντρο του στροφείου [σχ. 2.7θ(β)].
Αν ο δακτύλιος μετατοπιστεί προς το κέλυφος της
αντλίας, τα έμβολα που ολισθαίνουν πάνω σε αυτόν
αναγκάζονται σε παλινδρομική κίνηση. Έτσι μετα-
βάλλεται ο όγκος στο εσωτερικό των κυλίνδρων,
ώστε να επιτυγχάνεται η αναρρόφηση και η κατά-
θλιψη. Όταν ο δακτύλιος βρίσκεται στην αριστερή
θέση [σχ. 2.7θ(γ)], η αναρρόφηση πραγματοποιεί-
ται από τη θυρίδα Β και η κατάθλιψη από τη θυρίδα
Α. Αντίστοιχα με το δακτύλιο στη δεξιά πλευρά [σχ.
2.7θ(δ)], η αναρρόφηση πραγματοποιείται από τη
θυρίδα Α και η κατάθλιψη από τη θυρίδα Β.
Το στροφείο σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας
της αντλίας, περιστρέφεται προς την ίδια διεύθυνση,
ώστε η κατάθλιψη να επιτυγχάνεται μόνο από τη με-
τατόπιση του δακτυλίου χωρίς να απαιτείται η διακο-
πή της περιστροφής της αντλίας. Με τον ίδιο τρόπο
επιτυγχάνεται και η μεταβολή της παροχής, η οποία
πραγματοποιείται με τη μεταβολή της σχετικής θέσε-
ως του κέντρου του στροφείου με το κέντρο του δα-
κτυλίου, με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται ανάλογα
το εκτόπισμα των κυλίνδρων, άρα και η ποσότητα
καταθλίψεως του υγρού από την αντλία.
(Α) (Β) (Β) (A)
αναρρόφηση κατάθλιψη αναρρόφηση
(γ) (δ)
Σχ. 2.7θ

β) Σε εμβολοφόρες αντλίες αξονικών εμβό-
λων, όπου τα έμβολα είναι σε παράλληλη διάταξη
γύρω από τον άξονα περιστροφής του στροφείου
(σχ. 2.7ι). Το στροφείο αποτελείται από τους κυ-
λίνδρους των εμβόλων και περιστρέφεται από τον
άξονα του ηλεκτροκινητήρα που δίνει την κίνηση
στην αντλία. Οι θυρίδες εισαγωγής και εξαγωγής
του ρευστού, βρίσκονται στο σώμα της αντλίας που
αποτελεί το καπάκι των κυλίνδρων. Έτσι με την πε-
ριστροφή του στροφείου, καθώς οι κύλινδροι διέρ-
χονται από τις θυρίδες αντίστοιχα αναρροφούν ή
καταθλίβουν το ρευστό.
Κύλινδρος των
εµβόλων
Άξονας
Έµβολα
Σχ. 2.7ι
Εμβολοφόρος αντλία αξονικών εμβόλων.
Η ελεύθερη άκρη του βάκτρου των εμβόλων,
εφάπτεται σε κατάλληλα διαμορφωμένα πλινθία που
ολισθαίνουν στην επιφάνεια δίσκου (λεκάνης) με
επίπεδο κάθετο στον άξονα περιστροφής του στρο-
φείου. Ο δίσκος διαθέτει τη δυνατότητα να μεταβάλει
Καπάκι
(α)
Σχ. 2.7ια
(α) Αντλία με επιμήκυνση στα έμβολα και (β) τα μέρη της.
45
την κλίση του προς τον άξονα περιστροφής, υπό την
επίδραση εξωτερικού μηχανισμού ελέγχου, ορίζο-
ντας το μήκος της ενεργής διαδρομής των εμβόλων
άρα και την παροχή του ρευστού που διακινείται.
Με την περιστροφή του συστήματος κυλίνδρων-
εμβόλων και του δίσκου στην κάθετη θέση προς τον
κινητήριο άξονα, τα έμβολα ολισθαίνουν χωρίς να
παλινδρομούν και δεν γίνεται αναρρόφηση ή κατά-
θλιψη (σχ. 2.7ια). Όταν μεταβληθεί η θέση του δί-
σκου, προς τον άξονα περιστροφής, τα έμβολα που
συνεχώς ολισθαίνουν στην επιφάνειά του αρχίζουν
να παλινδρομούν μεταβάλλοντας τον εσωτερικό
χώρο των κυλίνδρων. Με την απομάκρυνση των
εμβόλων, σε σχέση με το καπάκι της αντλίας, επιτυγ-
χάνεται η αναρρόφηση και αντίστοιχα όσο αυτά το
πλησιάζουν ακολουθώντας την κλίση του δίσκου κα-
ταθλίβεται το ρευστό από τη θυρίδα στο δίκτυο. Έτσι
η παροχή της αντλίας, καθώς μεταβάλλεται ανάλογα
με την κλίση του δίσκου, παρέχει στο δίκτυο ανάλο-
γα μεγαλύτερη ή μικρότερη ποσότητα απ’ το ρευστό.
Λόγω του μεγάλου αριθμού στροφών περιστρο-
φής που δύναται να αναπτυχθεί από την αντλία και
της μεγάλης πιέσεως καταθλίψεως από τα έμβολά
της, αναπτύσσονται οι κατάλληλες προϋποθέσεις
χρήσεως των αντλιών αυτών για την παροχή υδραυ-
λικού ελαίου σε έμβολα στρέψεως του πηδαλίου, σε
υδραυλικά βαρούλκα κ.ά..
Ανάλογα με τον τρόπο κατασκευής των αντλιών
η κλίση για τη μεταβολή της παροχής μπορεί να δίνε-
ται, εκτός από το δίσκο που ολισθαίνουν τα πλινθία
των εμβόλων, στο στροφείο της αντλίας επιτυγχάνο-
ντας τα ίδια αποτελέσματα. Επίσης, τα έμβολα των
Ολισθαίνουσα
πλάκα
Θυρίδες Έµβολα
Στροφείο
Άξονας Πλινθία
(β)
 46
αντλιών μπορεί να διαθέτουν βάκτρο ή να επιμηκύ-
νεται το σώμα τους και να δημιουργούνται σφαιρικά
άκρα που εφάπτονται με τα πλινθία ολισθήσεως στο
δίσκο μεταβαλλόμενης κλίσεως.
8) Περισταλτικές αντλίες (peristaltic pumps)
(σχ. 2.7ιβ). Οι αντλίες αυτές αποτελούν έναν ακόμα
τύπο περιστροφικών αντλιών θετικής εκτοπίσεως. Η
άντληση, όπως και η πρόληψη διαρροής, είτε από
την κατάθλιψη προς την αναρρόφηση είτε μεταξύ
των θαλάμων υψηλής και χαμηλής πιέσεως κατά τη
μεταφορά του υγρού, βασίζεται στην ελαστικότητα
του εύκαμπτου μέλους τους. Αυτό μπορεί να είναι
ελαστικός σωλήνας, μια ελαστική πτερωτή ή ένα
ελαστικό χιτώνιο διακρίνοντας τις αντλίες σε:
α) Αντλίες με ελαστικό σωλήνα [σχ. 2.7ιβ(α)],
οι οποίες αποτελούνται από το στροφείο, το κέλυ-
φος και τον ελαστικό σωλήνα εγκατεστημένο περι-
φερειακά στο εσωτερικό του κελύφους της αντλίας.
Το κινητήριο μηχάνημα μεταδίδει την κίνηση στο
στροφείο, που είναι κατασκευασμένο με περιφε-
ρειακά διάκενα. Τα διάκενα, ως σκοπό έχουν να
. . . . (α) Ελαστικού σωλήνα
mm mm
. .
mm
(α)
(α)Ελαστικού
Ελαστικούσωλήνα
σωλήνα (β) Με ελαστικά πτερύγια
(β) ελαστικά
Με ελαστικά πτερύγια
(β) Με πτερύγια (τομή)
Τύποι περισταλτικών αντλιών.
δημιουργήσουν κατά μήκος του ελαστικού σωλήνα
τους θαλάμους για τη μεταφορά του ρευστού. Με
την περιστροφή πιέζεται ο ελαστικός σωλήνας στα-
διακά, επιτυγχάνοντας την άντληση και τη μεταφορά
του υγρού. Λόγω της συγκεκριμένης ποσότητας που
μεταφέρεται σε κάθε μετατόπιση του στροφείου σε
σχέση με το σωλήνα, οι αντλίες με ελαστικό σωλήνα
χρησιμοποιούνται ως δοσομετρικές, που παρέχουν
σταθερή ποσότητα από το αντλούμενο υγρό σε κάθε
περιστροφή του στροφείου.
β) Αντλίες με ελαστικά πτερύγια [σχ.
2.7ιβ(β)], στις οποίες η αναρρόφηση και η κατά-
θλιψη επιτυγχάνεται με στροφείο που αποτελείται
από εύκαμπτα ελαστικά πτερύγια εγκατεστημένα σε
ακτινική διάταξη γύρω από τον άξονα μεταδόσεως
της κινήσεως. Το κέλυφος, που περιβάλλει το στρο-
φείο, μαζί με τα ελαστικά πτερύγια δημιουργούν
τους θαλάμους για τη μεταφορά του υγρού από την
αναρρόφηση προς την κατάθλιψη, οι οποίες βρίσκο-
νται στην περιφέρεια του κελύφους. Συνήθως είναι
εξαρτημένες αντλίες, διότι ο κινητήριος άξονας του
. .
m m
.
m m
Ελαστικού σωλήνα
(α) Ελαστικού (τομή)
σωλήνα (β) Με ελαστικά πτερύγια
. . . .
mm mm
. .
mm
(γ) Με ελαστικό χιτώνιο
(γ)(γ)
ΜεΜε ελαστικό
ελαστικό χιτώνιο
χιτώνιο (τομή)
Σχ. 2.7ιβ

(α)
. .
. m m
m
(β)
Σχ. 2.7ιγ
(α) Αντλία περιφερειακών εμβόλων, (β) φάσεις λειτουργίας της.
στροφείου κινείται μέσω κατάλληλης διατάξεως από
το μηχάνημα που εξυπηρετούν. Χρησιμοποιούνται
για την κυκλοφορία του νερού στο δίκτυο ψύξεως
των κυλίνδρων σε μικρής ιπποδυνάμεως μηχανές,
σε αεροσυμπιεστές κ.ά..
γ) Αντλίες με ελαστικό χιτώνιο, που αποτε-
λούνται από το έκκεντρο μεταλλικό ή από σκληρό
συνθετικό υλικό στροφείο, που περιστρέφεται μέσα
στο ελαστικό χιτώνιο [σχ. 2.7ιβ(γ)]. Το ελαστικό χι-
τώνιο είναι εγκατεστημένο στο εσωτερικό του κελύ-
φους, έτσι ώστε μεταξύ χιτωνίου και κελύφους να
δημιουργείται ένας περιφερειακός θάλαμος για τη
μεταφορά του υγρού. Με την περιστροφή του έκ-
κεντρου στροφείου, πιέζεται εσωτερικά το ελαστικό
χιτώνιο επάνω στην εσωτερική περιφέρεια του κε-
λύφους, με αποτέλεσμα σε κάθε μία περιστροφή να
εκτοπίζεται μία ποσότητα του αντλούμενου υγρού,
από την αναρρόφηση προς την κατάθλιψη που βρί-
σκονται στην περιφέρεια του κελύφους. Οι αντλίες
αυτές χρησιμοποιούνται για την παροχή συγκεκρι-
μένης ποσότητας χημικών υγρών (δοσομετρικές)
και λειτουργούν με χαμηλές στροφές για μικρές
απαιτήσεις παροχής.
47
Λεπτοµέρ
εια
Οδοντώσεις στο
έµβολο (πολύσφηνο)
αντίστοιχες µε την
άκρη του άξονα
εγκαταστάσεως
.
m
9) Αντλίες περιφερειακών εμβόλων (cir-
cumferential piston pumps). Πρόκειται για
αντλίες που αποτελούνται από δύο μόνο κινούμενα
στροφεία στο εσωτερικό του κελύφους διακινήσε-
ως του ρευστού (σχ. 2.7ιγ). Πάνω στα στροφεία
είναι τοποθετημένα τα έμβολα που η κίνησή τους
επιτυγχάνεται από δύο περιστρεφόμενους άξονες.
Τα έμβολα είναι κατασκευασμένα από μεταλλικά
κράματα κατάλληλα για το ρευστό που διακινείται,
και εγκατεστημένα σταθερά στους άξονες κινήσεως
σε κατάλληλες οδοντώσεις στην άκρη των αξόνων
(πολύσφηνο). Αντίστοιχες οδοντώσεις υπάρχουν
στο έμβολο, ώστε να κινούνται με τις ίδιες στροφές.
Οι άξονες εξέρχονται από το κέλυφος με τον ένα
από αυτούς να συνδέεται στον κινητήρα. Η κίνηση
στον άλλο άξονα επιτυγχάνεται με εξωτερικά γρα-
νάζια χρονισμού. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει καμία
επαφή μεταξύ των επιφανειών των εμβόλων, όπως
συμβαίνει στις αντλίες με λοβούς και με κοχλίες,
καθιστώντας τις αντλίες περιφερειακών εμβόλων
αξιόπιστες για την άντληση ρευστών με μικρά αιω-
ρούμενα σωματίδια.
48
Η άντληση επιτυγχάνεται από τα περιφερειακά
έμβολα που καθώς περιστρέφονται, αυξάνεται ο
όγκος που δημιουργείται μεταξύ των εμβόλων και
του κελύφους. Τότε το ρευστό εισέρχεται από την
αναρρόφηση. Στη συνέχεια, καθώς συνεχίζεται η
περιστροφή των εμβόλων, ο όγκος αυτός μειώνεται
σταδιακά αναγκάζοντας το υγρό να εξέλθει με πίεση
από την κατάθλιψη.
Η στεγανοποίηση που απαιτείται μεταξύ των εμ-
βόλων, της εσωτερικής επιφάνειας του κελύφους
και των καπακιών, επιτυγχάνεται με πολύ μικρά
διάκενα (ελευθερίες). Ενώ, η στεγανοποίηση των
αξόνων στην έξοδό τους από το κέλυφος διακινή-
σεως του ρευστού επιτυγχάνεται με μηχανικούς στυ-
πειοθλίπτες για τη στήριξη των αξόνων χρησιμοποι-
ούνται ένσφαιροι τριβείς κατάλληλα εγκατεστημένοι
στο κέλυφος της αντλίας.
Οι αντλίες αυτές είναι χρησιμοποιούνται σε ευρύ
φάσμα εφαρμογών λόγω των σχετικά χαμηλών
απαιτήσεων σε ταχύτητες περιστροφής, ενώ είναι
κατάλληλες για την άντληση παχυρρεύστων υγρών
και την επίτευξη μεγάλης πιέσεως καταθλίψεως σε
σχέση με άλλες αντλίες. Επίσης είναι απλές στο σχε-
διασμό και στη συντήρησή τους.
2.8 Παροχή περιστροφικών αντλιών.
Οι περιστροφικές αντλίες, όπως περιγράφονται
στις προηγούμενες παραγράφους, κατασκευάζονται
σε διάφορους τύπους. Ο υπολογισμός της παροχής
του υγρού είναι συνάρτηση των γεωμετρικών στοι-
χείων του στροφείου της αντλίας. Έτσι:
1) Για γραναζωτή ή οδοντωτή αντλία με δύο οδο-
ντωτούς τροχούς (ευθείς ή ελικοειδείς), ο όγκος του
υγρού (V) που μετακινείται από το στροφείο σε μια
στροφή του κάθε τροχού είναι το γινόμενο της επι-
φάνειας διατομής του διαστήματος μεταξύ δύο συνε-
χομένων δοντιών (Α), του μήκους των δοντιών (l)
και του αριθμού των δοντιών του κάθε τροχού (z).
Η επιφάνεια διατομής του διαστήματος μεταξύ δύο
συνεχομένων δοντιών (Α), είναι το γινόμενο του τό-
ξου της βασικής περιφέρειας μεταξύ δύο συνεχομέ-
νων δοντιών και του ύψους του δοντιού (σχ. 2.8).
Επειδή η αντλία έχει δύο τροχούς τότε, ο μετακι-
νούμενος όγκος υγρού δίνεται από τη σχέση:
V=2⋅Α⋅⋅z (2.18)
Τότε η θεωρητική παροχή V θ της αντλίας για
αριθμό στροφών (n), προκύπτει από τη σχέση:
Vθ = V ⋅ n (2.19)
2) Για κοχλιοειδή αντλία, η θεωρητική παροχή
υπολογίζεται από το γινόμενο του όγκου που μετα-
φέρεται και του αριθμού των στροφών. Αλλά από τη
μορφή των στροφείων, ο ελικοειδής δακτυλιοειδής
μεταφερόμενος όγκος του υγρού δίνεται ως:
π(D2  d2 )
V β (2.20)
4
όπου: D η εξωτερική διάμετρος του κοχλία σε m, d η
εσωτερική διάμετρος του κοχλία σε m και β το βήμα
σε m.
Έτσι η θεωρητική παροχή για (n) αριθμό στροφών,
δίνεται απ’ τη σχέση:
Vθ = 2 ⋅ V ⋅ n
Με την αντικατάσταση του όγκου η θεωρητική
παροχή μπορεί να γραφεί και ως:
π(D2  d2 )
Vθθ  2 
Q  βn (2.21)
4
Η πραγματική παροχή των αντλιών, λόγω των
απωλειών δίνεται απ’ το γινόμενο της θεωρητικής
παροχής V θ και του ογκομετρικού βαθμού αποδό-
σως (ηV) από τη σχέση:
V = V θ ⋅ ηV (2.22)
όπου: V θ είναι η θεωρητική παροχή και ηV ο ογκο-
μετρικός βαθμός αποδόσεως.
Στον πίνακα 2.8 παρουσιάζονται οι διάφοροι τύ-
ποι των περιστροφικών αντλιών με τα πλεονεκτήμα-
τα και τα μειονεκτήματά τους.
Α
. .
m m
Σχ. 2.8
Επιφάνεια διατομής
μεταξύ δύο συνεχομένων δοντιών (Α).

Πίνακας 2.8
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα περιστροφικών αντλιών.
Τύπος
Πλεονεκτήματα
αντλίας
Αποτελούνται από λιγότερα
κινούμενα μέρη και έχουν πιο
Γραναζωτές.
απλή κατασκευή σε σύγκριση με
τους υπόλοιπους τύπους.
Ενδείκνυνται ως αντλίες βιολο-
Με λοβούς. γικών λυμάτων και έχουν ήπια
αντλητική ικανότητα.
Δεν απαιτείται στεγανοποίηση
του άξονα μεταδόσεως της κινή-
Περισταλτικές. σεως μειώνοντας τις πιθανότητες
ρυπάνσεως από διαρροή, έχουν
χαμηλό κόστος συντηρήσεως.
Ενδείκνυνται για υψηλές απαιτή-
σεις παροχής, παρέχουν στρωτή
Με κοχλίες. ροή και το ρευστό κατά την
άντληση δεν σχηματίζει γαλα-
κτώματα.
Είναι αποδοτικές στη δημιουρ-
Πτερυγιοφό- γία κενού και έχουν καλή από-
ρες. δοση ακόμα και χωρίς λιπαντικό
μέσο.
Έχουν την δυνατότητα να ανα-
πτύσσουν μεγάλη πίεση, ενώ
λειτουργούν με υψηλή ταχύτητα.
Με έμβολα. Έχουν την δυνατότητα αντιστρο-
φής της ροής στο δίκτυο χωρίς
να διακόπτεται η λειτουργία
τους.
Ενδείκνυνται για την αφαίρεση
Υγρών εμβό- του αέρα από το δίκτυο αναρ-
λων. ροφήσεως ή από το εσωτερικό
φυγοκεντρικής αντλίας.
49
Αντλούμενα
Μειονεκτήματα
ρευστά
Δεν έχουν την ικανότη-
τα να αντλήσουν υγρά Καθαρά ρευστά και
που περιέχουν αιωρού- υψηλού ιξώδους.
μενα στερεά σωματίδια.
Παρουσιάζουν χαμηλή Ρευστά μεγάλου
απόδοση για την ανύ- ιξώδους με περιε-
ψωση υγρών μικρού κτικότητα σε μικρά
ιξώδους. στερεά.
Δεν ενδείκνυνται για Διαβρωτικά υγρά,
την άντληση ρευστών μεγάλου ιξώδους,
με σχετικά μεγάλο που περιέχουν
ιξώδες. μικρά στερεά.
Είναι υψηλού κόστους
Μεγάλου ιξώδους
και απαιτείται να είναι
ρευστά που δεν
μεγάλου μεγέθους για
περιέχουν αιωρού-
την επίτευξη υψηλών
μενα ρευστά.
πιέσεων.
Το στροφείο αποτελεί-
ται από πολλά εξαρτή- Υγρά μικρού
ματα, δεν ενδείκνυται η ιξώδους, αέρια,
χρήση τους για ρευστά διαλύτες, υδατικά
με σχετικά μεγάλο ιξώ- διαλύματα, αλκοό-
δες, δεν αναπτύσσουν λες, αεροζόλ κ.ά..
υψηλή πίεση.
Υδραυλικά έλαια
Αντλίες με πολλά και διακίνηση
εξαρτήματα στροφείου, ρευστών μικρού
υψηλό κόστος. ιξώδους σε υψηλή
πίεση.
Παρουσιάζουν χαμη-
λή απόδοση, ενώ δεν
έχουν την δυνατότητα
να αντλήσουν διαφο-
Αέρια.
ρετικά υγρά, διότι το
αντλούμενο υγρό ανα-
μειγνύεται με το υγρό
λειτουργίας.
(συνεχίζεται)
50

Τύπος Αντλούμενα
Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα
αντλίας ρευστά

Είναι αποδοτικές στη δημιουρ-

Ρευστά μεγάλου
Έκκεντρου γία κενού και στην άντληση πα- Δεν ενδείκνυται για την
ιξώδους, με περιε-
ελικοειδούς χυρρεύστων υγρών, ενώ έχουν άντληση με λειαντικές
κτικότητα σε μικρά
στροφείου. καλή απόδοση ακόμα χωρίς ιδιότητες.
στερεά.
λιπαντικό μέσο.

Έχουν την δυνατότητα να Ρευστά μεγάλου

Δεν ενδείκνυται για την
Περιφερεια- αναπτύσσουν μεγάλη πίεση, ιξώδους, με περιε-
άντληση ρευστών με
κών εμβόλων λειτουργούν με υψηλή ή χαμηλή κτικότητα σε μικρά
λειαντικές ιδιότητες.
ταχύτητα. στερεά.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Δυναμικές αντλίες
Γενικά.
Στούς συνηθέστερους τύπους δυναμικών αντλι-
ών ή αντλιών κινητικού τύπου, ένα ή περισσότερα
στροφεία με πτερύγια εδράζονται σε έναν άξονα που
περιστρέφεται μέσα σε ένα περίβλημα (κέλυφος της
αντλίας) (pump body). Το στροφείο μαζί με τα το-
ποθετημένα σ’ αυτό πτερύγια ονομάζεται πτερωτή
(impeller). Το υγρό εισέρχεται συνήθως στο κέντρο
της πτερωτής και ωθούμενο από τα πτερύγια αποκτά
κινητική ενέργεια. Στους φυγοκεντρικούς τύπους αυ-
τών των αντλιών, που είναι και οι πιο διαδεδομένοι,
με τη λειτουργία της αντλίας αυξάνεται η απόσταση
της στοιχειώδους μάζας από τον άξονα περιστροφής,
δηλαδή αυξάνεται η ακτίνα περιστροφής (σχ. 3).
Σύμφωνα με τους νόμους της κυκλικής κινήσεως, η
γραμμική ταχύτητα της περιστρεφόμενης στοιχειώ-
δους μάζας είναι ανάλογη της ακτίνας περιστροφής
η οποία εκφράζεται από τον τύπο ν = ω ⋅ r. Επομέ-
νως, η κινητική ενέργεια του υγρού αυξάνεται, κα-
θώς απομακρύνεται από το κέντρο προς την περιφέ-
ρεια του περιβλήματος. Ο σχεδιασμός είναι τέτοιος,
ώστε, πριν το υγρό εξέλθει από την αντλία, αυξάνεται
η κάθετη στη ροή διατομή [με απλές ή σύνθετες δι-
ατάξεις που σχηματίζουν οχετούς ροής τους λεγόμε-
νους διαχυτήρες (diffusers)], με αποτέλεσμα τη με-
τατροπή σημαντικού μέρους της κινητικής ενέργειας
σε ενέργεια πιέσεως. Σε αυτούς τους τύπους δυνα-
μικών αντλιών, το υγρό κινείται από το κέντρο προς
την περιφέρεια, δηλαδή ακτινικά. Γι’ αυτό οι δυνα-
μικές αντλίες ονομάζονται φυγοκεντρικές ή ακτι-
νικής ροής (radial flow pumps). Υπάρχουν όμως
και περιστροφικές αντλίες, στις οποίες η πτερωτή και
το περίβλημα είναι έτσι σχεδιασμένα, ώστε το υγρό
να κινείται κατά τη διεύθυνση του άξονα της αντλίας
(αντλίες αξονικής ροής) (axial flow pumps), καθώς
και άλλες ενδιάμεσου τύπου (αντλίες μεικτής ροής).
Ως ειδική κατηγορία αναφέρονται οι στροβιλαντλίες,
στις οποίες το υγρό εισέρχεται στην περιφέρεια και
κινείται κατά βάση σ’ αυτήν (περιφερειακή ροή).
Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των δυναμικών
αντλιών, είναι η αρχική μετατροπή του μηχανικού
έργου που μεταβιβάζει η αντλία στο ρευστό, κυρίως
σε κινητική ενέργεια (εντός της αντλίας) και στη συ-
νέχεια, σε ενέργεια πιέσεως (στην έξοδο της αντλί-
ας). Αυτό το χαρακτηριστικό, εντάσσει στις δυναμι-
κές αντλίες και μη περιστροφικά μηχανήματα, όπως
οι αντλίες εκχύσεως ή ακροφυσίου (jet pumps).
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό των δυναμικών αντλι-
ών είναι ότι η παροχή στην αναρρόφηση και στην
κατάθλιψη είναι συνεχής και σταθερή. Στις παραγρά-
φους που ακολουθούν σύμφωνα με την ταξινόμηση
που έγινε στις σελίδες 6 και 7 παρουσιάζονται και
τα λειτουργικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά
των αντλιών αυτών.
.
m
.
m
(α)
y
ω
v2
v1
r
x
(β)
Σχ. 3
(α) Σχηματική και (β) γραμμική απεικόνιση της αναλογί-
ας γραμμικής ταχύτητας και ακτίνας περιστροφής όπου η
γραμμική ταχύτητα μεγαλώνει όσο μεγαλώνει η ακτίνα.
52
3.1 Δυναμικές αντλίες.
Η ταξινόμηση των δυναμικών αντλιών με βάση
τον τρόπο μετατροπής του μηχανικού έργου σε κινητι-
κή ενέργεια (και στη συνέχεια σε ενέργεια πιέσεως),
παρουσιάζεται στις σελίδες 6 και 7.
Οι δυναμικές αντλίες υποδιαιρούνται σε δύο υπο-
κατηγορίες τις περιστροφικές (rotodynamic) και τις
ειδικής επιδράσεως (special effect).
Οι περιστροφικές δυναμικές αντλίες αποτελούν
μία από τις κύριες κατηγορίες αντλιών σύμφωνα με
το βασικό διαχωρισμό τους. Η λειτουργία τους στη-
ρίζεται στη μεταβολή της κινητικής καταστάσεως του
υγρού με τη μετατροπή της ενέργειας που του προσ-
δίδεται. Αρχικά, το μηχανικό έργο μετατρέπεται σε κι-
νητική ενέργεια του ρευστού και στη συνέχεια μέρος
της κινητικής ενέργειας μετατρέπεται σε ενέργεια πι-
έσεως στην εξαγωγή (κατάθλιψη της αντλίας). Έτσι,
η μεγάλη ταχύτητα ροής που αρχικά προσδίδεται στο
υγρό από το στροφείο, σύμφωνα με το θεώρημα
του Bernoulli1, μετατρέπεται σε πίεση. Το μέγεθος
αυτής της μετατροπής εξαρτάται από τις διαστάσεις
της αντλίας, το σχήμα και την υφή της επιφάνειας του
θαλάμου απ’ τον οποίο διέρχεται το υγρό, και την τα-
χύτητα λειτουργίας του στροφείου.
Η ταχύτατη ανάπτυξη των περιστροφικών δυνα-
μικών αντλιών και το πλήθος των εφαρμογών που
χρησιμοποιούνται οφείλεται:
1) Στην υψηλή απόδοση που επιτυγχάνεται με
αντλίες μικρού όγκου και βάρους, σε σχέση με τη δυ-
νατότητα της ποσότητας του υγρού που μεταφέρεται.
2) Στο σχετικά χαμηλό κόστος κατασκευής τους.
3) Στη συνεχή και ομοιόμορφη περιστροφική
τους κίνηση χωρίς να παρουσιάζονται διακυμάνσεις
στην πίεση και την παροχή (όπως συμβαίνει με τις
εμβολοφόρες παλινδρομικές αντλίες).
4) Στην απλότητα σχεδιασμού τους.
5) Στη δυνατότητα εύκολης συνδέσεως με διάφο-
ρους τύπους κινητήρων.
6) Στην δυνατότητά τους να διαχειρίζονται μεγά-
λες ποσότητες υγρών.
Για τους λόγους αυτούς οι περιστροφικές δυνα-
μικές αντλίες, ειδικά οι φυγοκεντρικές, αποτελούν
το 80–90% των εγκατεστημένων αντλιών στην πε-
τρελαϊκή βιομηχανία. Ωστόσο πρέπει να σημειωθεί,
ότι η ευρεία χρήση τους κατέστη δυνατή μετά από τις
σημαντικές κατασκευαστικές εξελίξεις που επιτεύχθη-
καν στους τομείς των ηλεκτροκινητήρων, των ατμο-
1
 ο θεώρημα Bernoulli αφορά στην Αρχή Διατηρήσεως της Ενέργειας για τα ρευστά, καθορίζοντας πώς μεταβάλλονται τα ενερ-
Τ
γειακά μεγέθη (πίεση, ταχύτητα, ύψος) κατά την κίνησή τους.
στροβίλων και των μηχανών εσωτερικής καύσεως.
Πριν από αυτές τις εξελίξεις το εύρος στη χρήση των
αντλιών θετικής εκτοπίσεως, λόγω της ανταποκρίσε-
ως των χαρακτηριστικών τους στις τότε λειτουργικές
απαιτήσεις, ήταν μεγαλύτερο.
Μια αντλία αποτελείται από σταθερά και κινητά
μέρη. Τα σταθερά είναι το κέλυφος (volute casing),
ο στυπειοθλίπτης (gland ή retainer) για τη στεγανο-
ποίηση του άξονα του στροφείου και οι ένσφαιροι
τριβείς εδράσεως (στηρίξεως) (bearings) του άξο-
να του στροφείου εγκατεστημένοι στο κέλυφος της
αντλίας εσωτερικά ή εξωτερικά. Τα κινητά μέρη είναι
το στροφείο ή πτερωτή (impeller) και ο άξονας πε-
ριστροφής (shaft) του στροφείου.
Το ελεύθερο άκρο του άξονα του στροφείου συνδέ-
εται κατάλληλα στο μηχανισμό κινήσεως της αντλίας.
Καθώς το στροφείο περιστρέφεται, εκτοπίζει το υγρό
που υπάρχει στο εσωτερικό του κελύφους της αντλί-
ας και νέο υγρό διέρχεται από το στροφείο αντικαθι-
στώντας την ποσότητα που εκτοπίστηκε. Το στροφείο
περιστρέφεται μέσα στο κέλυφος, πάνω στο οποίο
βρίσκονται η αναρρόφηση και η κατάθλιψη. Υπό την
επίδραση του στροφείου αυξάνεται η ταχύτητα μέσω
της μηχανικής δράσεως στο αντλούμενο υγρό, δημι-
ουργώντας μια σταθερή ροή από την αναρρόφηση
προς την κατάθλιψη.
Η πίεση διατηρείται στην αντλία με κατάλληλη
στεγανοποίηση στα σημεία συναρμολογήσεώς της,
και στο σημείο εισόδου του άξονα στο κέλυφος με
τον στυπειοθλίπτη. Στη συνέχεια, το υγρό διοχετεύε-
ται στο δίκτυο από την κατάθλιψη.
Οι περιστροφικές δυναμικές αντλίες ταξινομού-
νται με διάφορους τρόπους, όπως:
1) Την διεύθυνση ροής του υγρού υπό την επίδρα-
ση του στροφείου.
2) Το σχήμα κατασκευής του κελύφους της
αντλίας.
3) Την είσοδο του υγρού στο στροφείο της
αντλίας.
4) Το είδος του στροφείου.
Επί πλέον υποδιαίρεση των εν λόγω αντλιών
πραγματοποιείται με βάση:
1) Τις βαθμίδες οι οποίες εξαρτώνται από τον
αριθμό των στροφείων που περικλείονται σε μια
αντλία και κατά τη λειτουργία της αποδίδουν ενέργεια
στο υγρό (μονοβάθμιες όταν έχουν ένα στροφείο, δι-
βάθμιες με δύο, τριβάθμιες και πολυβάθμιες).
 53

2) Τη θέση διατάξεως του άξονα περιστροφής
(οριζόντιες και κάθετες).
3) Τον τύπο του κινητήριου μηχανήματος που
χρησιμοποιείται για τη λειτουργία τους (ατμοκίνητες,
πετρελαιοκίνητες, ηλεκτροκίνητες, και υδραυλικής
ενέργειας).
3.2 Ταξινόμηση των αντλιών σύμφωνα με τη δι-
εύθυνση ροής του υγρού.
Οι δυναμικές αντλίες σύμφωνα με τη διεύθυνση
ροής του υγρού ταξινομούνται σε φυγοκεντρικές ή
ακτινικής ροής, αξονικής ροής ή ελικοφόρες, μεικτής
ροής και περιφερειακής ροής ή στροβιλαντλίες.
3.2.1 Α
 ντλίες φυγοκεντρικής ή ακτινικής ροής.
Οι φυγοκεντρικές αντλίες (centrifugal flow
pumps) (σχ. 3.2α) αποτελούν τον πιο διαδομένο
τύπο δυναμικών αντλιών που χρησιμοποιούνται σή-
μερα. Το πλήθος των εφαρμογών τους οφείλεται στην
δυνατότητα να συνδυάζουν σε ικανοποιητικό βαθμό
τα πλεονεκτήματα των δυναμικών αντλιών, όπως η
υψηλή παροχή και η σχετικά απλή κατασκευή τους,
με το αποδιδόμενο ύψος (μανομετρικό ύψος)2. Το
στροφείο των αντλιών αυτών φέρει πτερύγια και πε-

(α) (β)
.
m

Κέλυφος Ένσφαιροι
τριβείς εδράσεως

Φλάντζα
στοµίου εισόδου

.
m

Άξονας
Δακτύλιος συνδέσεως
στεγανοποιήσεως µε τον
της πτερωτής κινητήρα
Άξονας του
Δακτυλιοειδής στροφείου της
τριβέας αντλίας
Στροφείο- Μηχανικός Θάλαµος ελαίου
πτερωτή στυπειοθλίπτης λιπάνσεως τριβέων
(γ)

Σχ. 3.2α
(α) Φυγοκεντρική αντλία οριζόνια, (β) κάθετη και (γ) διάκριση των μερών της.

2
Μανομετρικό ύψος (h) ονομάζεται το κατακόρυφο ύψος, στο οποίο έχει την δυνατότητα μία αντλία να καταθλίψει (βλ. παράγρ. 4.5).
54
ρικλείεται μέσα στο κέλυφος (σχ. 3.2α). Το στροφείο
τοποθετείται στον περιστρεφόμενο άξονα της αντλίας
που κινείται από το κινητήριο μηχάνημα. Καθώς το
στροφείο περιστρέφεται, το υγρό εισέρχεται από το
κέντρο του (μάτι), ενώ στη συνέχεια επιταχύνεται
ωθούμενο από την επιφάνεια των πτερυγίων σε τα-
χύτητα εξαρτώμενη από την ταχύτητα περιστροφής
και το σχήμα των πτερυγίων. Στις φυγοκεντρικές
αντλίες το υγρό υπό την επίδραση του στροφείου εκτι-
νάσσεται, λόγω της φυγοκέντρου δυνάμεως, προς το
σπειροειδές κέλυφος, το οποίο βρίσκεται στην πε-
ριφέρεια της αντλίας για να οδηγηθεί στη συνέχεια
στο σωλήνα καταθλίψεως. Η άντληση του υγρού
επιτυγχάνεται διότι η μετακίνησή του προς την εξω-
τερική περιφέρεια του στροφείου υπό την επίδραση
των πτερυγίων απ’ τα οποία αποτελείται, αναπτύσσει
γύρω από το κέντρο του συνθήκες κενού (χαμηλή
πίεση – υποπίεση). Το κενό συμπληρώνεται με την
αναρρόφηση νέας ποσότητας υγρού από το σωλήνα
αναρροφήσεως προς το σημείο χαμηλής πιέσεως.
Το νέο υγρό διέρχεται ξανά από το στροφείο με δι-
εύθυνση προς την περιφέρεια, με αποτέλεσμα να δη-
μιουργείται σταθερή ροή από την αναρρόφηση προς
την κατάθλιψη. Λόγω της διευθύνσεως της ροής του
αντλούμενου υγρού, οι φυγοκεντρικές αντλίες ονο-
μάζονται και ακτινικής ροής.
Η πίεση και το μανομετρικό ύψος που δύναται
να αναπτύξει μία φυγοκεντρική αντλία έχουν άμεση
σχέση με τη διάμετρο του στροφείου, τον αριθμό των
στροφείων, το μέγεθος του κέντρου από το οποίο το
υγρό εισέρχεται στο στροφείο (μάτι) και τις στροφές
περιστροφής του άξονα όπου το στροφείο είναι εγκα-
τεστημένο. Επίσης, η παροχή της αντλίας προσδιο-
ρίζεται από το πλάτος εξόδου του στροφείου (κεφ.
6). Γι’ αυτό ανάλογα με τις απαιτήσεις αντλήσεως,
το μανομετρικό ύψος και η παροχή είναι οι κύριοι
παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν το μέγεθος της
ιπποδυνάμεως του κινητήρα που πρέπει να χρησι-
μοποιηθεί. Ως αποτέλεσμα, όσο μεγαλύτερη είναι η
ποσότητα του υγρού που πρόκειται να αντληθεί τόσο
μεγαλύτερη είναι και η ενέργεια που απαιτείται.
Επίσης, μία φυγοκεντρική αντλία όταν λειτουργεί
με σταθερό αριθμό στροφών (n) έχει μία ορισμένη
παροχή με το ελάχιστο μανομετρικό ύψος (ελάχιστο
μανομετρικό ύψος είναι όταν λαμβάνονται υπόψη οι
αντιστάσεις τριβών στο εσωτερικό της αντλίας). Τότε
από την αύξηση ή την μείωση του αριθμού στροφών
του στροφείου της αντλίας, προκύπτει αντίστοιχη αύ-
ξηση ή μείωση της παροχής του υγρού που αποδίδει
στο σύστημα. Εάν o αριθμός των στροφών είναι n. 1
και n.2 θα έχει αντίστοιχη μεταβολή η παροχή σε V 1
και V 2, και θα ισχύει η σχέση:
n1 V1
= (3.1)
n 2 V2
Σύμφωνα με τα προηγούμενα, εάν έχομε στα-
θερό αριθμό στροφών (n) και μεταβληθεί το μανο-
μετρικό ύψος λειτουργίας της αντλίας παρατηρείται
μεταβολή της παροχής (σx. 3.2β). Δηλαδή, σε ένα
μανομετρικό ύψος (h0) λειτουργίας της αντλίας, η
παροχή μηδενίζεται. Το. ύψος αυτό καλείται ύψος
μηδενικής παροχής (V0). Αντίστοιχα εάν μειωθεί
το μανομετρικό ύψος, η παροχή αυξάνεται.
Η
.
Η=f(V)
Μανοµετρικό ύψος
Κανονικό
σηµείο
λειτουργίας
Η0
.
Παροχή V
Σχ. 3.2β
Μεταβολή παροχής
σε σχέση με την αύξηση του μανομετρικού ύψους.
Το μανομετρικό ύψος έχει σχέση με την πίεση η
οποία αναπτύσσεται από την αντλία. Διότι κατά τη
λειτουργία των αντλιών έχομε ένα γεωμετρικό ύψος
ανυψώσεως (zγ), το οποίο είναι η υψομετρική διαφο-
ρά μεταξύ της ελεύθερης επιφάνειας του προς άντλη-
ση υγρού και του σημείου εκροής του. Η υψομετρική
διαφορά (zγ) θα προκαλέσει στο κατώτερο σημείο
του εσωτερικού του σωλήνα πίεση, ίση με την πίεση
της στήλης νερού (zγ). Επομένως, για να κυκλοφο-
ρήσει το νερό μέσα στο σωλήνα πρέπει να υπάρχει
πρόσθετη πίεση η οποία θα μπορεί να υπερνικήσει:
1) Τις αντιστάσεις στη ροή του νερού στο εσω-
τερικό του σωλήνα και επιπρόσθετα τις αντιστάσεις
που εμφανίζονται από τα εξαρτήματα των σωλήνων
(π.χ. βαλβίδες αναρροφήσεως, επιστόμια εγκατε-
στημένα στο δίκτυο, γωνίες της σωληνώσεως του
δικτύου κ.λπ.) και
2) τις αντιστάσεις της ροής του νερού στα εξαρτή-
ματα της αντλίας.
Έτσι για σταθερό αριθμό στροφών (n1) εάν με-
 55

ταβληθεί το μανομετρικό ύψος της αντλίας θα πα-

ρατηρηθεί αντίστροφη μεταβολή της παροχής της
αντλίας. Παριστάνοντας τις τιμές αυτές στο σύστη-
μα των συντεταγμένων με τετμημένες τις παροχές
και τεταγμένες τα αντίστοιχα μανομετρικά ύψη,. η
μορφή της καμπύλης που θα πάρομε [Η = f( V )]
είναι αυτή που παρουσιάζεται στο σχήμα 3.2β.
Ως δυναμικές, οι φυγοκεντρικές αντλίες δεν
έχουν σταθερό όγκο αντλήσεως, αλλά αυτός εξαρ-
τάται από το βάθος της αναρροφήσεως του υγρού
(α)
και την πίεση καταθλίψεως (κεφ. 6). Αντίστοιχα,
όσο μεγαλύτερο είναι το βάθος που αναρροφά η
αντλία τόσο μικρότερη είναι η ποσότητα που διέρ-
Τριβέας
χεται απ’ αυτήν, ενώ όταν η κατάθλιψη της αντλίας
πραγματοποιείται σε δίκτυο ή δεξαμενή εντός του
Κέλυφος
οποίου υπάρχει πίεση η ποσότητα του υγρού που
Περιαυχένιο
αντλείται μειώνεται όσο η πίεση αυξάνεται. Η επί- συνδέσεως
τευξη μεγαλυτέρων πιέσεων καταθλίψεως από τις
φυγοκεντρικές αντλίες μπορεί να πραγματοποιηθεί
είτε χρησιμοποιώντας αντλίες που έχουν μεγάλο Μηχανικός
στυπειοθλίπτης
αριθμό στροφών περιστροφής και δύναται να υπερ-
βαίνουν τα 10 bar, είτε από πολυβάθμιες αντλίες
στις οποίες χρησιμοποιούνται στροφεία σε σειρά
Άξονας
και η κατάθλιψη του ενός αποτελεί την αναρρόφη- Στροφείο
ση του επόμενου. (β)
Γι’ αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητο η
αντλία που πρόκειται να εγκατασταθεί σε ένα δί-
κτυο να είναι σχεδιασμένη έτσι, ώστε να ανταπο-
. Σύνδεση του
κρίνεται στις συγκεκριμένες συνθήκες αντλήσεως. m
άξονα µε τον
Επίσης, το σχήμα των υδραυλικών διόδων διελεύ- κινητήρα
σεως υγρών από το στροφείο και το κέλυφος είναι
σημαντικό, προκειμένου να επιτευχθεί η μέγιστη
.
δυνατή αποδοτικότητα της αντλίας. m
Σε κανονικές συνθήκες, οι στροφές λειτουργίας
των φυγοκεντρικών αντλιών κυμαίνεται από 1500
Άξονας
rpm έως 3000 rpm, ενώ ορισμένοι τύποι αντλιών
είναι σχεδιασμένοι να λειτουργούν σε στροφές της
τάξεως των 5.000–25.000 rpm.
Κέλυφος Οδηγητικά
αντλίας
3.2.2 Α
 ντλίες αξονικής ροής ή ελικοφόρες. πτερύγια

Το στροφείο της αντλίας αξονικής ροής (axi-

al flow pump) μοιάζει με έλικα εφόσον αποτελείται Στροφείο
Στροφείο
από πτερύγια στερεωμένα σε πλήμνη που τοποθε-
.
τείται στον άξονα περιστροφής (σχ. 3.2γ). Η θέση m
.
των πτερυγίων είναι υπό γωνία στο κάθετο επίπε- (γ) m
δο του άξονα περιστροφής, ενώ το όλο σύστημα
περιστρέφεται μέσα σε οχετό που αποτελεί και το Σχ. 3.2γ
κέλυφος της αντλίας. Το υγρό δεν φυγοκεντρίζεται, (α) Αντλία αξονικής ροής, (β) τομή οριζόντιας αντλίας και
αλλά εισερχόμενο από την αναρρόφηση, ωθείται (γ) τομή κάθετης διατάξεως αντλίας αξονικής ροής.
56

από τα περιστρεφόμενα πτερύγια αυξάνοντας την 3.2.3 Α

 ντλίες μεικτής ροής.
κινητική του ενέργεια, ώστε να κινείται σε παράλ- Η λειτουργία και η μορφή των αντλιών μεικτής
ληλη διεύθυνση με τον άξονα περιστροφής, γι’ ροής (mixed flow pumps) συνδυάζει τα χαρακτη-
αυτό οι αντλίες αυτές ονομάζονται αξονικής ροής ή ριστικά των δύο προηγουμένων τύπων αντλιών. Η
ελικοφόρες λόγω του σχήματος του στροφείου. αντλία αποτελείται από το στροφείο, με πτερύγια το-
Το κέλυφος της αντλίας κατασκευάζεται με ελα- ποθετημένα υπό γωνία προς τον άξονα περιστροφής.
φρώς μικρότερη διάμετρο στην αναρρόφηση πριν Το υγρό εισέρχεται αξονικά στην αντλία και εξέρχεται
την έλικα, με σκοπό την αύξηση της ταχύτητας του ωθούμενο από τα πτερύγια του στροφείου σε μια δι-
υγρού προς αυτή. Μετά την έλικα η διάμετρος δι- αγώνια συνιστώσα, κινούμενο δηλαδή αξονικά και
ευρύνεται ελαφρώς, με αποτέλεσμα η ταχύτητα του ακτινικά ταυτόχρονα (σχ. 3.2δ). Με αυτόν τον τρόπο,
υγρού να ελαττώνεται, με αντίστοιχη αύξηση της πι- η αύξηση της πιέσεως του υγρού δημιουργείται από
έσεως λόγω της μετατροπής μέρους της ταχύτητάς την ώθηση των πτερυγίων ταυτόχρονα και υπό την
του σε πίεση. επίδραση της φυγοκέντρου δυνάμεως, λόγω της δι-
Η ταχύτητα περιστροφής του ελικοειδούς στρο- ευθύνσεως προς την περιφέρεια του κελύφους. Κατά
φείου είναι μεγάλη, με αποτέλεσμα το αντλούμενο την απομάκρυνση του υγρού από το στροφείο, αυξά-
υγρό, παρά την αξονική διεύθυνση, να αναπτύσσει νεται η ταχύτητά του αλλά η αύξηση αυτή είναι μικρό-
έντονους στροβιλισμούς που προκαλούν μείωση τερη σε σύγκριση με την ταχύτητα που αναπτύσσεται
στην απόδοση της αντλίας. Προκειμένου να μειω- από τις αντλίες ακτινικής ροής.
θεί η στροβιλώδης ροή και να αυξηθεί η απόδο-
ση της αντλίας, τοποθετούνται στην αναρρόφηση
σταθερά οδηγητικά πτερύγια (σχ. 3.2γ) με κλίση
αντίθετη από αυτήν των πτερυγίων της έλικας που
εξασφαλίζουν την ομαλή διέλευση του υγρού επιτυγ-
χάνοντας τη μείωση των στροβιλισμών. Τα σταθερά
αυτά πτερύγια ονομάζονται πτερύγια διαχύσεως.
Οι αντλίες αξονικής ροής χρησιμοποιούνται σε
συστήματα με απαιτήσεις μεγάλης παροχής σε μι-
κρό μανομετρικό ύψος καταθλίψεως (π.χ. ως αντλίες
εισαγωγής και εξαγωγής θαλασσίου έρματος στις
αντίστοιχες δεξαμενές). Λόγω κατασκευής, η αναρ-
ρόφηση της αντλίας επιτυγχάνεται μόνο όταν είναι
τοποθετημένη χαμηλότερα από την ελεύθερη στάθ-
μη του υγρού που πρόκειται να αντληθεί, ενώ η κα-
τάθλιψή της φτάνει σε πίεση έως 1,5 bar.
Η λειτουργία της είναι δυνατόν να αναστραφεί
(α)
και επιτυγχάνεται με την αναστροφή της περιστρο-
φής του άξονα από το κινητήριο μηχάνημα ή με τη
Στροφείο
χρήση έλικας μεταβλητού βήματος ρυθμίζοντας τη
Κέλυφος
θέση των αναστρεφομένων πτερυγίων. Έτσι, η αναρ-
ρόφηση μετατρέπεται σε κατάθλιψη και εναλλάξ,
επιτυγχάνοντας με γρήγορο χειρισμό και μεγάλη .
m
ακρίβεια την επιθυμητή ποσότητα που παρέχεται σε
μια δεξαμενή. Για παράδειγμα, όταν οι αντλίες αξο-
νικής ροής χρησιμοποιούνται ως αντλίες έρματος
(βλ. κεφ. 8) (ballast pump), υπάρχει η δυνατότητα Στροφείο-πτερωτή .
m
να ρυθμίζεται με ακρίβεια τη διαγωγή του πλοίου με (β)
την ταχεία αυξομείωση της παροχής. Η εγκατάστασή
τους δύναται να είναι κάθετη ή οριζόντια, διατηρώ- Σχ. 3.2δ
ντας τα ίδια λειτουργικά χαρακτηριστικά. (α) Αντλία μεικτής ροής και (β) σχηματική απεικόνιση.
 57

Η αναρρόφηση πραγματοποιείται από οχετό,
αλλά η κατάθλιψη πραγματοποιείται είτε σε κέλυφος,
είτε σε οχετό με μεγαλύτερη διάμετρο και κατάλληλα
σταθερά οδηγητικά πτερύγια (ή πτερύγια διαχύσε-
ως), τα οποία μετατρέπουν την κινητική ενέργεια σε
ενέργεια πιέσεως.
Με την εγκατάσταση οδηγητικών πτερυγίων πα-
ρέχεται η δυνατότητα να τοποθετούνται στον ίδιο άξο-
να περισσότερα στροφεία, επιτυγχάνοντας την αύξη-
ση της ενέργειας που αποδίδεται στο υγρό εφόσον το
κάθε στροφείο τροφοδοτείται από το προηγούμενο.
Έτσι, δημιουργούνται πολυβάθμιες αντλίες μεικτής
ροής, που έχουν ικανοποιητικό ύψος καταθλίψεως
και μεγάλη ογκομετρική παροχή.
3.2.4 Α
 ντλίες περιφερειακής ροής ή στροβιλα-
ντλίες.
Οι αντλίες περιφερειακής ροής ή στροβιλα-
ντλίες (vortex pumps) χαρακτηρίζονται από την συ-
νεχή κίνηση του υγρού από την περιφέρεια του στρο-
φείου προς το κέλυφος και από το κέλυφος προς την
περιφέρεια του στροφείου. Η διάταξη του κελύφους
και του στροφείου παρουσιάζονται στο σχήμα 3.2ε.
Το στροφείο διαθέτει πτερύγια που είναι επίπεδα και
τοποθετημένα περιφερειακά στην άκρη του και σε
ακτινική διάταξη. Το αντλούμενο υγρό στροβιλίζεται
στο χώρο που δημιουργείται μεταξύ δύο πτερυγίων
και περιστρέφεται μαζί με το στροφείο. Η στροβι-
λιζόμενη αυτή μάζα μεταξύ των πτερυγίων, καθώς
το στροφείο περιστρέφεται, εξέρχεται στον στενό
περιφερειακό οχετό που υπάρχει μεταξύ στροφείου
και κελύφους και στη συνέχεια εισέρχεται ξανά στο
χώρο μεταξύ των πτερυγίων. Έτσι, το υγρό διαγρά-
φει ταυτόχρονα δύο κινήσεις, την κίνηση b και d
b
d

Ροή του ρευστού

µεταξύ πτερυγίων
και κελύφους
Στροφείο µε
πτερύγια
Κέλυφος
(γ) αντλίας
(α)

.
m
Ροή του υγρού Κίνηση του υγρού
Κίνηση στην επιφάνεια από και προς τα
του υγρού των πτερυγίων πτερύγια του στροφείου
.
m

Στροφείο

Πτερύγια

(β)
Κέλυφος
της αντλίας
Σχ. 3.2ε
(α) Στροβιλαντλία (β) κίνηση του υγρού σε αυτήν,
(γ) τομή με ροή του υγρού μεταξύ πτερυγίων και κελύ-
(δ) Πτερύγια στροφείου a a
φους, και (δ) κίνηση του υγρού.
58
από και προς τα πτερύγια του στροφείου και την κί-
νηση a κατά μήκος του κελύφους.
Ο στροβιλισμός αυτός και η εισαγωγή και εξαγω-
γή του υγρού από τα πτερύγια επαναλαμβάνεται μέχρι
το υγρό που παρασύρεται από το στροφείο να φτάσει
από την αναρρόφηση στην κατάθλιψη της αντλίας.
Σημειώνεται ότι σε κάθε είσοδο του υγρού ανάμε-
σα στα πτερύγια, λόγω του στροβιλισμού, αυξάνεται
η κινητική του ενέργεια, με αποτέλεσμα να είναι πολύ
υψηλότερη σε σύγκριση με την κινητική ενέργεια που
προσδίδεται στο υγρό σε μια φυγοκεντρική αντλία.
Με την λειτουργία της αντλίας, καθώς το υγρό φτάνει
στην κατάθλιψη, λόγω της σταδιακής μειώσεως στη
διατομή του κελύφους, η ταχύτητά του μειώνεται με
αποτέλεσμα (από το θεώρημα Bernoulli) να μετατρέ-
πεται σε πίεση προς το δίκτυο.
Η λειτουργική ιδιαιτερότητα αυτού του τύπου
αντλιών τους επιτρέπει να αναπτύσσουν μεγάλη πί-
εση, ώστε να καταθλίβουν το υγρό σε μεγάλο ύψος
και να λειτουργούν με ικανοποιητική απόδοση όταν
στο αντλούμενο υγρό συμπαρασύρονται ποσότητες
αερίων που φτάνουν έως 20% κατ’ όγκο. Όμως μειο-
νεκτούν σε σχέση με τις υπόλοιπες δυναμικές αντλίες
διότι δεν έχουν μεγάλη παροχή, όταν στη μάζα του
υγρού υπάρχουν στερεά σωματίδια και όταν το υγρό
έχει μεγάλο ιξώδες (παχύρρευστο).
3.3 Ταξινόμηση δυναμικών αντλιών σύμφωνα
με το σχήμα κατασκευής του κελύφους.
Η αντλία, όπως έχει προαναφερθεί, αποτελείται
από τα κινητά και τα σταθερά μέρη. Το υγρό εισέρ-
χεται στην αντλία υπό την επίδραση του στροφείου
(κινητό) το οποίο καθώς περιστρέφεται μέσα στο κέ-
λυφος (σταθερό) πραγματοποιεί την αναρρόφηση.
Στη συνέχεια, το υγρό ωθούμενο από τα πτερύγια του
στροφείου εκτινάσσεται προς το κέλυφος που το πε-
ριβάλει, για να πραγματοποιηθεί η κατάθλιψη μέσω
του κατάλληλου σημείου εξόδου του υγρού στην πε-
ρίμετρο του κελύφους.
Το κέλυφος εσωτερικά έχει σχήμα οχετού, συνή-
θως, κυκλικής διατομής που αναπτύσσεται περιμε-
τρικά του στροφείου στο οποίο δύναται να υπάρχουν
εγκατεστημένα και οδηγητικά πτερύγια. Το υγρό,
μετά την απομάκρυνσή του από τα πτερύγια του στρο-
φείου, οδηγείται στον περιμετρικό οχετό. Ανάλογα
με την κατασκευή του οχετού η ταχύτητα του υγρού
ελαττώνεται βαθμιαία, ενώ αντίστοιχα σύμφωνα με
την εξίσωση συνέχειας της ροής και την εξίσωση του
Bernoulli, αυξάνεται η πίεσή του μέχρι την έξοδο
προς τον σωλήνα καταθλίψεως.
Επομένως, το σχήμα του κελύφους επηρεάζει την
ομαλή λειτουργία και την απόδοση της αντλίας, διότι
ανάλογα με την μορφή του επηρεάζεται η μετατροπή
της κινητικής ενέργειας του ρευστού σε ενέργεια πιέ-
σεως και αντίστροφα. Γι’ αυτό, ανάλογα με το σκοπό
που εξυπηρετεί η αντλία, το υγρό που τη διαρρέει
και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της, το κέλυφος θα
πρέπει να κατασκευάζεται ώστε, συνεργαζόμενο με
το στροφείο να βελτιστοποιεί την απόδοσή της και
να καθιστά ομαλή τη λειτουργία της χωρίς τη δημι-
ουργία κραδασμών. Σύμφωνα με το σχήμα του κε-
λύφους οι αντλίες ταξινομούνται σε σπειροειδείς,
σταθερών πτερυγίων και σε αντλίες με κέλυφος
μεικτού τύπου.
3.3.1 Α
 ντλίες με σπειροειδές κέλυφος ή ελικό-
φρακτες.
Στις σπειροειδείς ή ελικόφρακτες αντλίες (vo-
lute casing pumps) η διάμετρος του οχετού που απο-
τελεί το κέλυφος της αντλίας και περιβάλλει το στρο-
φείο αυξάνεται προοδευτικά δημιουργώντας έναν
σπειροειδή αγωγό. Λόγω της αυξήσεως στο εμβαδόν
διατομής του αγωγού, η ταχύτητα του υγρού που τον
διαρρέει ελαττώνεται βαθμιαία μέχρι την έξοδο προς
το σωλήνα καταθλίψεως, ενώ η πίεση αυξάνεται. Το
στροφείο ενδέχεται να είναι τοποθετημένο στο κέντρο
ή έκκεντρα του κελύφους, ενώ μεταξύ του στροφείου
και του κελύφους υπάρχει διάκενο αποτρέποντας την
επαφή κινητών και σταθερών μερών όταν η αντλία
λειτουργεί. Έτσι, ανάλογα με τη θέση του στροφείου
σε σχέση με το κέλυφος, η αντλία αποκτά και τα αντί-
στοιχα χαρακτηριστικά. Οι θέσεις αυτές είναι:
1) Το στροφείο των αντλιών είναι συγκεντρικό
προς το κυκλικό κέλυφος και ονομάζονται κυκλι-
κού κελύφους (cycle casing pumps). Η απόσταση
της περιφέρειας του στροφείου από το κέλυφος είναι
σταθερή περιμετρικά [σχ. 3.3α(α)].
2) Το στροφείο να είναι έκκεντρα τοποθετημένο
και ονομάζονται αντλίες κοχλιοειδούς κελύφους
(volute casing pumps). Σε αυτές, η απόσταση του
στροφείου από το κέλυφος μεταβάλλεται περιμετρι-
κά, ώστε κοντά στο σημείο εξόδου του υγρού από
την αντλία να ελαχιστοποιείται, καθώς από το κέλυ-
φος σχηματίζεται μια αιχμή. Το σημείο αυτό, λόγω
του σχήματός του, ονομάζεται αιχμή αποκοπής του
υγρού (cutwater ή tongue) [σχ. 3.3α(β) και 3.3β].
3) Το στροφείο να είναι τοποθετημένο με τέτοιο
τρόπο, ώστε οι αντλίες να αποτελούν έναν ενδιάμεσο
τύπο αντλιών, ο οποίος συνδυάζει τα χαρακτηριστικά

. .
m m
Στροφείο
(α) (β)
Σχ. 3.3α
(α), (β), (γ) Τύποι αντλιών σπειροειδούς κελύφους
και (δ) τρισδιάστατη απεικόνιση.
των δύο προηγουμένων, κυκλικού και κοχλιοειδούς
κελύφους [σχ. 3.3α(γ)].
Με τη λειτουργία των ελικοφράκτων αντλιών, η
κατανομή της πιέσεως του υγρού γύρω από το στρο-
φείο, όπως και η πίεση που αναπτύσσεται στην κα-
τάθλιψη, δεν είναι ομοιόμορφη αλλά εξαρτάται από
τις στροφές του στροφείου και το άνοιγμα της βαλ-
βίδας καταθλίψεως, ώστε να δημιουργούνται συνθή-
κες λειτουργίας που πρέπει να αντιμετωπιστούν διότι
επηρεάζουν την απόδοση της αντλίας. Αυτές είναι οι
ακόλουθες:
1) Η άνιση κατανομή της πιέσεως στο εσω-
τερικό της αντλίας, η οποία γύρω από το στροφείο
δημιουργεί ακτινική ώση. Η ακτινική ώση ασκείται
στα έδρανα του άξονα περιστροφής και του στροφεί-
ου, προκαλώντας γρήγορη φθορά των εδράνων και
κάμψη του άξονα περιστροφής, καθώς και τη φθορά
σε μηχανικούς στυπειοθλίπτες με αποτέλεσμα την
απώλεια της στεγανότητας.
Στις αντλίες έκκεντρης περιστροφής του στροφεί-
ου η ακτινική ώση ελαχιστοποιείται όταν η αντλία
λειτουργεί στις συνθήκες σχεδιασμού της (σημείο
βέλτιστης παροχής), ενώ αυξάνεται όταν αποκλί-
νει από αυτές, σε τιμές κάτω από 30% ή πάνω από
120%. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ακτινική
ώση, το κέλυφος κατασκευάζεται με διαχωριστικό
τοίχωμα, ώστε το διπλό κέλυφος που προκύπτει να
ζυγοσταθμίζει τα υδραυλικά φορτία με τον διαχωρι-
σμό της ροής. Οι αντλίες με αυτού του τύπου το κέ-
λυφος ονομάζονται αντλίες διπλού σπειροειδούς
κελύφους (double volute casing pumps). Σε αυτήν
την περίπτωση το διαχωριστικό τοίχωμα δημιουργεί
59
. .
m m
.
m
Σπειροειδές κέλυφος αντλίας
(γ) (δ)
δύο αντιδιαμετρικά σημεία αποκοπής του υγρού,
διατηρώντας την ισορροπία στην ακτινική ώση που
ασκείται προκαλώντας έτσι τη μείωσή της (σχ. 3.3β).
Αντίθετα στις συγκεντρικές αντλίες, όπου η από-
σταση της περιφέρειας του στροφείου από το κέ-
λυφος είναι σταθερή περιμετρικά, η ακτινική ώση
μεγιστοποιείται στο βέλτιστο σημείο λειτουργίας της
αντλίας. Γι’ αυτό, καθώς η ακτινική ώση εμφανίζεται
στις συνθήκες σχεδιασμού των αντλιών η κατασκευή
τους γίνεται με τρόπο τέτοιο, ώστε να αντιμετωπίζο-
νται οι ακτινικές ώσεις και να καλύπτονται όλες οι
υπόλοιπες πιθανές περιοχές λειτουργίας, στις οποίες
οι ακτινικές ώσεις μπορεί να προκαλέσουν βλάβη.
2) Ο αριθμός των στροφών με μεταβολή στη
θέση της βαλβίδας (ανοικτή ή κλειστή). Όταν ο
.
m
Αιχµές αποκοπής
Σχ. 3.3β
Αντλία με αντιδιαμετρικές αιχμές αποκοπής του υγρού.
60
αριθμός στροφών του στροφείου είναι σταθερός, η
πίεση καταθλίψεως θα ελαττωθεί όταν ανοίξει η βαλ-
βίδα καταθλίψεως αυξάνοντας αντίστοιχα την παροχή
του υγρού. Αντίθετα, όταν κλείνει η βαλβίδα καταθλί-
ψεως η πίεση θα αυξηθεί και θα μειωθεί η παροχή, η
οποία θα μηδενιστεί όταν κλείσει τελείως η βαλβίδα.
Το κλείσιμο της βαλβίδας προκαλεί την εσωτερική
κυκλοφορία του υγρού, εφόσον μια μικρή ποσότητα
καταθλίβεται στο εσωτερικό από το στροφείο και επι-
στρέφει μέσω των διακένων στην αναρρόφηση. Η
κυκλοφορία αυτή απορροφά ενέργεια από την περι-
στροφή του άξονα και την μετατρέπει σε κινητική, η
οποία δαπανάται σε στροβιλισμούς και τριβές μέσα
στην αντλία και τελικά καταλήγει σε απώλεια, με απο-
τέλεσμα την υπερθέρμανση της αντλίας.
3) Η θέση της βαλβίδας καταθλίψεως σε με-
ταβλητή ταχύτητα περιστροφής. Όταν το άνοιγμα
της βαλβίδας καταθλίψεως είναι σταθερό αυξάνοντας
τις στροφές του στροφείου αυξάνει η πίεση, ενώ όταν
ελαττώνονται οι στροφές συμβαίνει το αντίθετο.
3.3.2 Α
 ντλίες με κέλυφος σταθερών πτερυγίων
ή στροβιλοφυγόκεντρες.
Στις αντλίες με κέλυφος σταθερών πτερυγίων
(turbine ή diffuser type centrifugal pumps) το κέλυ-
φος διαθέτει εσωτερικά σταθερά οδηγητικά πτερύ-
για, που σχηματίζουν αποκλίνοντες οχετούς με προ-
οδευτικά αυξανόμενο εμβαδόν διατομής. Καθώς το
υγρό εκτινάσσεται από το στροφείο με πολύ μεγάλη
κινητική ενέργεια, διέρχεται από τους οχετούς με
αποτέλεσμα να μειώνεται η ταχύτητά του άρα και η
κινητική του ενέργεια, η οποία μετατρέπεται ομαλά
σε ενέργεια πιέσεως (Bernoulli) (σχ. 3.3γ).
.
m
Κέλυφος
Διαχυτήρας
. Η αύξηση της πιέσεως του υγρού πραγματοποι-
m
Οχετός Στροφείο-
αποκλίνων πτερωτή
Σχ. 3.3γ
Αντλία με κέλυφος σταθερών πτερυγίων.
Το σχήμα του κελύφους είναι κυλινδρικό, ενώ
το στροφείο είναι τοποθετημένο στο κέντρο του. Τα
πτερύγια του κελύφους περιβάλλονται από δακτυλι-
οειδή οχετό σταθερής διατομής που οδηγεί το υγρό
προς την κατάθλιψη.
Οι οχετοί με την προοδευτικά αυξανόμενη δια-
τομή ονομάζονται διαχυτήρες (diffusers) και συ-
ντελούν στην αύξηση του βαθμού αποδόσεως της
αντλίας όταν λειτουργεί στις συνθήκες σχεδιασμού
της. Η αύξηση του βαθμού αποδόσεως μπορεί να
φθάσει μέχρι και το 90%. Όταν όμως οι συνθήκες
λειτουργίας αποκλίνουν από τις συνθήκες σχεδια-
σμού, προκαλείται αποκόλληση της ροής από την
επιφάνεια των σταθερών πτερυγίων με αποτέλεσμα
τη σημαντική μείωση του βαθμού αποδόσεως.
3.3.3 Αντλίες με κέλυφος μεικτού τύπου ή ελι-
κόφρακτες στροβιλοφυγόκεντρες.
Οι αντλίες με κέλυφος μεικτού τύπου (mixed
flow ή volute turbine pumps) αποτελούνται από
σταθερά πτερύγια μέσα σε κέλυφος το οποίο εξω-
τερικά περιβάλλεται από σπειροειδή οχετό καταθλί-
ψεως (σχ. 3.3δ).
. Στροφείο
m
.
m
Διαχυτήρας Κέλυφος
Σχ. 3.3δ
Αντλία μεικτού τύπου.
είται με το συνδυασμό των κατασκευαστικών χαρα-
κτηριστικών των δύο προηγουμένων τύπων. Έτσι,
στις ελικόφρακτες στροβιλοφυγόκεντρες αντλίες το
υγρό εισέρχεται στο κέντρο του στροφείου και εκτι-
νάσσεται ωθούμενο από τα περιστρεφόμενα πτερύ-
για. Μετά την εξαγωγή από το στροφείο, το υγρό
διέρχεται από τους σταθερά εγκατεστημένους δια-
χυτήρες, όπου προκαλείται η σταδιακή πτώση της
ταχύτητάς του και η αύξηση της πιέσεως.
 61

Οι διαχυτήρες με το στροφείο δημιουργούν ένα
σύστημα που είναι έκκεντρα τοποθετημένο μέσα
στον σπειροειδή οχετό που το περιβάλλει. Καθώς
το εμβαδόν του σπειροειδούς οχετού αυξάνεται
βαθμιαία, η ταχύτητα του υγρού που διέρχεται μέσω
αυτού, μετά τους διαχυτήρες, μειώνεται ακόμα πε-
ρισσότερο επιτυγχάνοντας τη μετατροπή επί πλέον
κινητικής ενέργειας σε ενέργεια πιέσεως. Αυτό έχει
ως αποτέλεσμα την περαιτέρω βελτίωση του βαθ-
μού αποδόσεως της αντλίας.
3.4 Ταξινόμηση δυναμικών αντλιών σύμφωνα
με την εισαγωγή του υγρού στην αντλία.
Άλλος τρόπος ταξινομήσεως των αντλιών σχετί-
ζεται με τον τρόπο εισαγωγής του υγρού σε αυτές.
Ειδικότερα λοιπόν έχομε:
1) Τις αντλίες απλής εισόδου ή μονόπλευρης
αναρροφήσεως (single ή center suction pumps).
Στις αντλίες αυτές, το υγρό οδηγείται από το σωλή-
να αναρροφήσεως μέσα στο στόμιο εισόδου στο κέ-
ντρο του στροφείου μόνο στη μία πλευρά του. Όπως
φαίνεται στο σχήμα 3.4α η αναρρόφηση πραγματο-
ποιείται από τη μια πλευρά του κελύφους, που είναι
κατάλληλα διαμορφωμένο για να οδηγεί το υγρό
στο κέντρο του στροφείου (μάτι).
Η στήριξη του άξονα της αντλίας γίνεται σε εξω-
τερικά έδρανα-τριβείς, ενώ η στεγανοποίηση του
στροφείου μεταξύ του χώρου αναρροφήσεως και
καταθλίψεως πραγματοποιείται από δακτυλίους το-
ποθετημένους στο εσωτερικό του κελύφους. Στο
κέλυφος για την πρόληψη διαρροών υπάρχει είτε
διαμορφωμένος στυπειοθάλαμος μέσα στον οποίο
τοποθετούνται οι σαλαμάστρες που συμπιέζονται
από το στυπειοθλύπτη, είτε εφαρμόζεται με κατάλ-
ληλη διάταξη μηχανικός στυπειοθλίπτης.
Κατά την λειτουργία της αντλίας, με την αναρρό-
φηση δημιουργείται αξονική ώση στο στροφείο. Η
εμφάνιση της ώσεως οφείλεται στο κενό υπoπίεση
που τείνει να μετατοπίσει το στροφείο προς το στό-
μιο της αναρροφήσεως και στη διαφορά πιέσεως
που δημιουργείται εξωτερικά στις δύο πλευρές του.
Όταν η αξονική ώση είναι μικρή, παραλαμβάνεται
από τα έδρανα της αντλίας. Διαφορετικά η μεγα-
λύτερη ώση αντισταθμίζεται με οπές στο δίσκο του
στροφείου (σχ. 3.4β) ή με συγκοινωνία των θαλά-
μων αναρροφήσεως και καταθλίψεως.
Η συγκοινωνία δημιουργείται συνδέοντας την
πάνω πλευρά του στροφείου (στο σημείο συνδέσε-
ως με τον κινητήριο άξονα) και της αναρροφήσεως
κάτω από το στροφείο, μέσω ενός σωλήνα εξισορ-
ροπήσεως της πιέσεως.
Η παροχή των αντλιών κυμαίνεται από 15 έως
6.000 m3/h σε μανομετρικό ύψος από 10 έως 180
m ανάλογα με τον τύπο, ενώ η διάταξη του άξονα
μπορεί να είναι κάθετη ή οριζόντια.
2) Στις αντλίες διπλής ή αμφίπλευρης αναρ-
ροφήσεως (twin volute casing pumps) (σχ. 3.4γ).
Στις αντλίες αυτές η είσοδος του υγρού πραγματο-
ποιείται και στις δύο πλευρές του στροφείου, μέσω
του κατάλληλα διαμορφωμένου κελύφους, που είναι

. .
m Εισαγωγή στο στροφείο m

. Ελικοειδές
m κέλυφος

Εξωτερικά Στροφείο
έδρανα .
m
Δακτύλιοι στεγανοποιήσεως
Στυπειοθλίπτης
Σαλαµάστρες

Σχ. 3.4α
Αντλία απλής εισόδου.
62

συμμετρικό ως προς το μεσοκάθετο επίπεδο στον τάξεως, στο κάτω ημικέλυφος είναι ενσωματωμένες
άξονα της αντλίας. οι θυρίδες εισόδου και εξόδου του υγρού, ενώ στις
Το κέλυφος διαιρείται αξονικά σε δύο ημικελύφη αντλίες κάθετης διατάξεως οι θυρίδες τοποθετούνται
και δεν έχει σταθερά πτερύγια. Ο άξονας μπορεί να στο σταθερό τμήμα του διαιρούμενου κελύφους διευ-
είναι κάθετος ή οριζόντιος. Σε αντλίες οριζόντιας δια- κολύνοντας τις επισκευές και τους ελέγχους της.
Λόγω της συμμετρίας που παρουσιάζεται στην κα-
τασκευή της αντλίας, η πίεση που αναπτύσσεται στις
δύο πλευρές του στροφείου είναι θεωρητικά η ίδια,
Κέλυφος
ώστε να παρουσιάζουν υδραυλική εξισορρόπηση
χωρίς να εμφανίζεται αξονική ώση κατά τη διέλευ-
ση του υγρού από το στροφείο. Στην πράξη όμως,
λόγω των αναποφεύκτων κατασκευαστικών ατελει-
Διάκενο ροής ών και τις άνισες φθορές των εξαρτημάτων εμφανί-
ζεται πολύ μικρή αξονική ώση κατά τη λειτουργία της
αντλίας, που δεν είναι ικανή να προκαλέσει λειτουρ-
Μπρούτζινο γικές ανωμαλίες.
στροφείο
Οι αντλίες αυτές (σχ. 3.4γ) χρησιμοποιούνται για
να εξυπηρετούν μεγάλες παροχές και κατασκευάζο-
Οπές
ζυγοσταθµίσεως νται με στροφεία διαμέτρου ανάλογης με το υγρό και
στροφείου το επιθυμητό ύψος καταθλίψεως, ενώ η παροχή τους
φτάνει και τα 12.000 m3/h.
Στυπεία
3.5 Τ
 αξινόμηση δυναμικών αντλιών σύμφωνα
Άξονας περιστροφής
με το είδος του στροφείου – πτερωτής.
Σχ. 3.4β Άλλος τρόπος ταξινομήσεως των αντλιών σχετί-
Οπές εξισορροπήσεως της πιέσεως στο στροφείο. ζεται με το είδος του στροφείου-πτερωτής που διαθέ-

Στροφείο

Ένσφαιροι Ένσφαιροι
τριβείς εδράσεως τριβείς εδράσεως

Άξονας

Στυπειοθλίπτης Στυπειοθλίπτης
Σύνδεσµος
Κέλυφος µε κινητήρα
Στυπεία
Θάλαµος (κόπλερ)
Θάλαµος αναρροφήσεως
αναρροφήσεως

Κατάθλιψη

Σχ. 3.4γ
Αντλία διπλής εισόδου.

Όψη
Μονής αναρροφήσεως
Κάτοψη Τοµή
Σχ. 3.5α
Στροφεία κλειστού τύπου.
τουν. Το είδος του στροφείου ή πτερωτής (impel-
ler), χαρακτηρίζεται από τον τρόπο κατασκευής του.
Υπάρχουν τριών ειδών στροφεία: τα στροφεία κλει-
στού τύπου, ημίκλειστου και τα ανοικτού τύπου και
ανάλογα χαρακτηρίζονται οι αντλίες. Αναλυτικότερα:
1) Στροφεία κλειστού τύπου (closed impellers)
(σχ. 3.5α). Τα στροφεία αυτά αποτελούνται από δύο
δίσκους μεταξύ των οποίων υπάρχουν, συνήθως,
από 3 έως 7 πτερύγια. Για τις αντλίες απλής εισό-
δου στον δίσκο της μίας πλευράς υπάρχει ένα κυκλι-
κό άνοιγμα (μάτι – eye of impeller) στο κέντρο του
στροφείου, ώστε να εισέρχεται το υγρό στα πτερύγια,
ενώ στις αντλίες διπλής εισόδου το κυκλικό άνοιγμα
υπάρχει στους δίσκους και των δύο πλευρών. Η δι-
άμετρος του ανοίγματος συμπίπτει με την εσωτερική
διάμετρο του σωλήνα αναρροφήσεως της αντλίας,
επιτυγχάνοντας την ομαλή είσοδο του υγρού στα πτε-
ρύγια. Η στεγανοποίηση, για να διαχωριστεί η αναρ-
ρόφηση από την κατάθλιψη, πραγματοποιείται με
έναν δακτύλιο τριβής (wear ring) μεταξύ του στρο-
φείου και του κελύφους της αντλίας με πολύ μικρό
διάκενο. Τα στροφεία αυτού του τύπου έχουν μεγάλο
βαθμό αποδόσεως, αναπτύσσουν υψηλή πίεση, ενώ
εμφανίζουν μικρή αξονική ώση.
2) Ημίκλειστα στροφεία ή στροφεία ημίκλει-
στου τύπου (semi-open impellers) (σχ. 3.5β). Στα
ημίκλειστα στροφεία δεν υπάρχει δίσκος στην πλευ-
63
Διπλής αναρροφήσεως
Πλήµνη
Κάτοψη Τοµή
ρά της αναρροφήσεως του στροφείου αλλά μόνο
στην κάτω πλευρά, αποτελώντας προέκταση της πλή-
μνης. Τα στροφεία ημίκλειστου τύπου έχουν μεγαλύ-
τερη απόδοση απ’ ό,τι τα στροφεία κλειστού τύπου,
διότι απαλείφονται οι τριβές στον δίσκο της πλευράς
εισαγωγής του υγρού, και χρησιμοποιούνται ακόμη
και όταν το υγρό μπορεί να περιέχει αιωρούμενα σω-
ματίδια ή ίνες. Λόγω της ελεύθερης πλευράς των πτε-
ρυγίων, η απόσταση του στροφείου από το κέλυφος
στην ανοικτή πλευρά του στροφείου πρέπει να είναι
ελάχιστη, επιτυγχάνοντας τη μείωση των διαφυγών
του υγρού μεταξύ των πτερυγίων. Τα στροφεία αυτά
μειονεκτούν σε σχέση με τα στροφεία κλειστού τύ-
που, διότι παρουσιάζουν μεγαλύτερη αξονική ώση.
Πλήµνη
Τοµή
Σχ. 3.5β
Ημίκλειστο στροφείο.
64
3) Ανοικτά στροφεία ή ανοικτού τύπου (open
impellers) (σχ. 3.5γ). Στα στροφεία αυτά τα πτερύ-
για είναι τοποθετημένα στην πλήμνη του στροφείου
χωρίς να υπάρχουν δίσκοι. Χρησιμοποιούνται για
τη μεταφορά μεγάλης ποσότητας υγρού σε αντλίες
αξονικής ροής, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να
αναπτύξουν μεγάλο μανομετρικό ύψος καταθλίψεως
λόγω της ελλείψεως διαχωρισμού μεταξύ αναρρο-
φήσεως και καταθλίψεως. Επίσης, είναι ιδανικά για
αντλίες μεγάλου αριθμού στροφών ή αντλίες που με-
ταφέρουν υγρά με μεγάλα αιωρούμενα σωματίδια.
Πρόοψη
Σχ. 3.5γ
Ανοικτό στροφείο.
Η παροχή του υγρού στην έξοδο της αντλίας (κεφ.
4) καθορίζεται από μια σημαντική παράμετρο, την ει-
δική ταχύτητα της αντλίας Ns, η οποία δεν ε ξαρτάται
από τον τύπο και τη φύση του αντλούμενου υγρού ή
το μέγεθος της αντλίας, αλλά μόνο από τον τύπο, το
σχήμα και τον αριθμό των στροφείων.
Η ειδική ταχύτητα (βλ. παράγρ. 5.5) για μονοβάθ-
μια αντλία δίνεται από τη σχέση:
n V
(3.2)
Ns = 3
H 4
όπου: n οι στροφές της αντλίας, V η παροχή στο ση-
μείο μέγιστης αποδόσεως και Η, το ολικό ύψος κατα-
θλίψεως (total discharge head) στο σημείο μέγιστης
αποδόσεως.
Για πολυβάθμιες αντλίες η σχέση (3.2) γίνεται:
.
n V (3.3)
Ns = 3
H 4
 i 
 
όπου: i ο αριθμός των βαθμίδων πιέσεως, διότι το
ολικό ύψος που αναπτύσσεται σε κάθε στροφείο εί-
ναι Η/i .
Για αντλία με στροφείο διπλής εισόδου η σχέση
(3.2) γίνεται: .
n V
Ns  2  (3.4)
3
H4
διότι κάθε πλευρά του στροφείου παρέχει το μισό
της συνολικής παροχής V .
Καθώς η ειδική ταχύτητα εξαρτάται από τα σχεδι-
αστικά χαρακτηριστικά της αντλίας, όταν οι απαιτή-
σεις στην απόδοση αυξάνονται, καθίσταται αναγκαία
η αλλαγή στην κατασκευή του στροφείου – πτερωτής
από ακτινικού τύπου σε αξονικού τύπου. Σε γενικές
γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι για χαμηλή ειδική
ταχύτητα, μικρές παροχές και μεγάλο ύψος καταθλί-
ψεως, χρησιμοποιούνται κλειστού τύπου ή ακτινικά
στροφεία, ενώ για υψηλή ειδική ταχύτητα, μεγάλη
παροχή και χαμηλό ύψος καταθλίψεως χρησιμοποι-
ούνται ανοικτού τύπου ή αξονικά στροφεία.
3.6 Τ
 αξινόμηση δυναμικών αντλιών σύμφωνα
με τον αριθμό των βαθμίδων τους.
Ως βαθμίδα δυναμικής αντλίας ορίζεται ο συν-
δυασμός μιας πτερωτής, με τη διάταξη που οδηγεί
τη ροή του υγρού, επιτυγχάνοντας το ολικό ή μέρος
του ολικού μανομετρικού ύψους που αναπτύσσεται
από το στροφείο. Η οδηγητική διάταξη μπορεί να
είναι περίβλημα σταθερών πτερυγίων, σπειροειδές
ή δακτυλιοειδές κέλυφος ή περισσότερα σε συνδυ-
ασμό. Οι δυναμικές αντλίες διακρίνονται στις ακό-
λουθες κατηγορίες:
1) Μονοβάθμιες ή μονοσταδιακές αντλίες
(single stage centrifugal pumps) (σχ. 3.6α) που
.
m
.
m
Σχ. 3.6α
Μονοβάθμια αντλία.

.
m
Στροφείο
.
m
ονομάζονται οι αντλίες εκείνες στις οποίες το ολικό
μανομετρικό ύψος αναπτύσσεται από μια πτερωτή
(στροφείο) μέσα στο κέλυφος. Η πίεση εξαρτάται
από τη διάμετρο της πτερωτής ή τις στροφές της ή
και από τα δύο, επομένως για να αναπτυχθεί μεγα-
λύτερη πίεση πρέπει να αυξηθούν ανάλογα. Όμως,
λόγω της ταυτόχρονης αυξήσεως των απωλειών εί-
ναι προτιμότερο η αύξηση της επιθυμητής πιέσεως
να επιτυγχάνεται με τη χρήση αντλιών με περισσότε-
ρες βαθμίδες (πολυβάθμιες).
2) Πολυβάθμιες ή πολυσταδιακές αντλίες
(multistage pumps) (σχ. 3.6β), λέγονται οι αντλί-
ες, στις οποίες το ολικό μανομετρικό ύψος αναπτύσ-
σεται από δύο ή περισσότερες πτερωτές σε σειρά,
μέσα σε ένα κοινό κατάλληλα διαμορφωμένο κέλυ-
φος. Αποτελούνται από τον άξονα πάνω στον οποίο
τοποθετούνται δύο ή περισσότερες πτερωτές (στρο-
φεία) σε εναλλαγή, με σταθερά οδηγητικά πτερύγια
στο κέλυφος. Έτσι, η κατάθλιψη της μιας πτερωτής
αποτελεί την αναρρόφηση της επόμενης κ.ο.κ..
Υπάρχει μεγάλη ποικιλία τύπων που προκύπτει
από την ποικιλία των πτερωτών ή του κελύφους. Η
αξονική ώση στις πολυβάθμιες αντλίες είναι μεγα-
λύτερη από τις μονοβάθμιες, λόγω της υπάρξεως
πολλών πτερωτών στη σειρά. Για την εξισορρόπηση
των αξονικών ώσεων χρησιμοποιούνται πτερωτές
διπλής εισόδου του υγρού ή τοποθετούνται απλής
εισόδου αντίθετα κατά ζεύγη. Με αυτήν τη διάταξη
επιτυγχάνεται αντίθετη ώση των πτερωτών, με απο-
τέλεσμα την εξισορρόπηση των αξονικών δυνάμε-
ων. Οι πολυβάθμιες αντλίες επιτυγχάνουν μεγά-
λες παροχές με μεγάλη πίεση καταθλίψεως και
χρησιμοποιούνται ως τροφοδοτικές αντλίες για
την εισαγωγή νερού στους λέβητες παραγωγής
65
Ένσφαιρος
τριβέας
Σχ. 3.6β
Πολυβάθμια αντλία.
ατμού, υπερνικώντας την πίεση στο εσωτερικό
του ατμοϋδροθαλάμου.
Συνήθως κατασκευάζονται σε οριζόντια διάταξη
και το κέλυφός τους είναι αξονικά διαιρούμενο στο
επίπεδο του άξονα σε δύο ημικελύφη. Η στήριξη του
άξονα γίνεται σε ένσφαιρους τριβείς (ball bear-
ings) εξωτερικά του κελύφους. Η στεγανοποίησή
τους επιτυγχάνεται με παρεμβύσματα σε κατάλληλα
διαμορφωμένο στυπειοθλίπτη ή μηχανικούς στυ-
πειοθλίπτες (mechanical seals), όταν αντλούνται
υγρά σε μεγάλες πιέσεις και θερμοκρασίες.
3.7 Δυναμικές αντλίες ειδικού τύπου.
Οι δυναμικές αντλίες ειδικού τύπου ταξινομού-
νται σε αντλίες ακροφυσίου, υδραυλικού εμβόλου,
ανυψώσεως με αέρα και ηλεκτρομαγνητκές.
3.7.1 Αντλίες ακροφυσίου.
Οι αντλίες ακροφυσίου (jet pumps) ή εκχυ-
τήρες που είναι γνωστές και ως τζιφάρια (από το
όνομα του Γάλλου μηχανικού Giffard που πρώτος
τις σχεδίασε), δεν είναι περιστροφικές. Η λειτουρ-
γία τους βασίζεται στην ενέργεια, η οποία μεταδίδε-
ται από ένα ρευστό (υγρό ή αέριο) που ονομάζεται
ρευστό λειτουργίας ή βοηθητικό σε ένα άλλο ρευ-
στό το οποίο καλείται αντλούμενο ρευστό. Αυτό
ουσιαστικά αποτελεί το γενικό χαρακτηριστικό των
αντλιών ακροφυσίου. Η άντληση με αντλίες ακρο-
φυσίου-εκχυτήρες επιτυγχάνεται από τη δημιουργία
υποπιέσεως σε αγωγό, για την αναρρόφηση του
υγρού, με τη βοήθεια του ρευστού λειτουργίας που
παρέχεται στον εκχυτήρα από διαφορετικό αγωγό.
Η κατάθλιψη και των δύο ρευστών γίνεται σε κοι-
νό αγωγό, το διαχυτήρα, γι’ αυτό και οι εφαρμογές
66

των εκχυτήρων ως αντλιών έχουν περιορισμούς λειτουργίας είναι υγρό, σύμφωνα με την εξίσωση
κατά τη χρήση. Αυτοί οι περιορισμοί δεν αποτελούν της συνέχειας ισχύει:
πρόβλημα εάν χρησιμοποιούνται για την άντληση π  d12 π  d22  d1 
2

ομοίων υγρών που συμπίπτουν τα χαρακτηριστικά V

Q  v1   v 2  v 2  v1   
4 4  d2 
τους (π.χ. το ρευστό λειτουργίας και το αντλούμενο 2
2 2
ρευστό να είναι νερό). π  d1 π  d2 d 
Q ήv1   v 2 vv2 2= v1   1  (3.5)
Σύμφωνα με τις παραπάνω απαιτήσεις, τα κύρια 4 4  d2 
εξαρτήματα απ’ τα οποία αποτελείται μια αντλία εκ-
χυτήρα είναι το ακροφύσιο, ο αγωγός αναρροφή- Σύμφωνα με την εξίσωση Bernoulli:
σεως και ο διαχυτήρας (σχ. 3.7α), ενώ η λειτουρ- p1  p2 v12  v 22
γία του όλου συστήματος βασίζεται στην εξίσωση του z 1  z 2    hf
γ p  p 2g 2 v2 2 2
Bernoulli και τη λειτουργία του σωλήνα Venturi. Για p1 p 1 2 2v1  1v 2 v 2
z  z  h
Επειδή p zz11=pzz1222,ισχύει:
2 2
v1  γ v 22γ  2g 2g hf f
τη μελέτη της ροής μέσω των αντλιών εκχυτήρων   hf
θα πρέπει να ληφθούν υπόψη η μεταβολή της πιέ- γ  p 2g 2 v2 2  v 22
p1 pp 1 2 2v1 
 1v 2
h
σεως και της ταχύτητας, που θα δημιουργήσουν τις γ γ ρ  (v2g22 2gv12 )hf f
p1  p2   γ h
συνθήκες υποπιέσεως στο εσωτερικό του εκχυτήρα, 22(v 2 2 v 2 ) f
ρ
άρα και την άντληση. Έτσι, εάν η διάμετρος στην εί- ή p1 pp 1 p ρ (v 2  2v1 ) 1 γ  hγf  hf
2 2 (3.6)
σοδο του ρευστού λειτουργίας στο ακροφύσιο είναι 2 2
d1, η ταχύτητά του v1 και η πίεση p1 και τα αντίστοι- όπου: p είναι η πίεση, v, η ταχύτητα, ρ, η πυκνότητα
χα μεγέθη στην έξοδο του ακροφυσίου d2, ν2 και p2, του υγρού, hf, το ύψος απωλειών και g, η επιτάχυνση
ισχύει ότι: p2<p1. Πιο συγκεκριμένα, αν το ρευστό της βαρύτητας.

.
m2
Έξοδος
εκχυτήρα
.
m1
. .
m1+ m2

Ακροφύσιο
Διαχυτήρας

(α)

(1) (2)

Ακροφύσιο Διαχυτήρας

. . .
m1 m1+ m2

Ρευστό
λειτουργίας

.
m2
z1 z2
y=0

(β)

Σχ. 3.7α
(α) Τομή εκχυτήρα και (β) αρχή λειτουργίας αντλίας ακροφυσίου.
 67

Και λαμβάνοντας υπόψη τη σχέση (3.5) η διαφο-
ρά πιέσεως γίνεται:
ρ  v12  d1  
4
p1  p2      1  γ  hfj
2  d2  
 μηχανισμό. Ως ρευστό λειτουργίας δύναται να χρη-
Η εξίσωση (3.6) δείχνει την πτώση πιέσεως3
που παρουσιάζεται στην έξοδο του ακροφυσίου,
λαμβάνοντας υπόψη το ύψος απωλειών hf. Αν για
παράδειγμα, το υγρό λειτουργίας είναι νερό, το
οποίο εισέρχεται στο ακροφύσιο με ταχύτητα 1 m/s
και ο λόγος των διαμέτρων του ακροφυσίου είναι
(d1 /d2 = 4), ακόμα και αν οι απώλειες θεωρηθούν
αμελητέες, από την εξίσωση (3.6) υπολογίζεται ότι η
πτώση της πιέσεως είναι: p1 – p2 = 255 kPa.
Η πτώση πιέσεως στην έξοδο του ακροφυσίου του
σχήματος 3.7α(β) οδηγεί σε αναρρόφηση του αντλού-
μενου ρευστού (m ·  2) από το σωλήνα αναρροφήσεως,
με παροχή και ταχύτητα οι οποίες εξαρτώνται από τη
διαφορά πιέσεως και τα μεγέθη του σωλήνα αναρ-
ροφήσεως. Το αντλούμενο ρευστό αναμειγνύεται με
το ρευστό λειτουργίας στο θάλαμο που περιβάλλει
το ακροφύσιο και αποκτούν κοινή ταχύτητα, η οποία
στο αποκλίνον τμήμα του αγωγού (διαχυτήρα), μει-
ώνεται και αυξάνει η πίεση του ρευστού.
Σημαντικό πλεονέκτημα των εκχυτήρων είναι ότι
δεν διαθέτουν κινητά μέρη (στροφείο ή έμβολο),
αλλά λαμβάνουν την ενέργεια για την άντληση από
(3.7) ρευστό λειτουργίας και όχι απευθείας από κινητήριο
σιμοποιείται ατμός, πεπιεσμένος αέρας ή νερό υπό
πίεση.
Στα μειονεκτήματα των αντλιών του τύπου αυτού,
εκτός από τον περιορισμό της συμβατότητας των ρευ-
στών που χρησιμοποιούνται, περιλαμβάνεται και η
μείωση της αποδόσεως σε περίπτωση που η κατάθλι-
ψη γίνεται σε περιβάλλον με πίεση.
Οι εκχυτήρες χρησιμοποιούνται για την άντληση
υγρών, τα οποία δύναται να περιέχουν και αέρια
λόγω της δυνατότητάς τους να αναρροφούν τον αέρα
όταν χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία κενού κ.ά..
Στα πλοία συναντάμε εκχυτήρες εξαντλήσεως
κυτών, έρματος, ακαθάρτων, προπληρώσεως
των σωλήνων αναρροφήσεως των φυγοκεντρι-
κών αντλιών κ.λπ..
3.7.2 Α
 ντλίες υδραυλικού εμβόλου.
Η αντλία υδραυλικού εμβόλου (hydram pump)
ή πιεστικού θαλάμου (σχ. 3.7β), αποτελεί μια αυτό-

Αερο-
θάλαµος

Αιωρούµενος
δίσκος

Ανεπίστροφη Ανεπίστροφη
Δίκτυο βαλβίδα βαλβίδα
. .
m m

Κύρια ροή
(β)
(α)
Σχ. 3.7β
(α) Αντλία υδραυλικού εμβόλου και (β) τομή και λειτουργίας αυτής.

3
 ν το αρχικό ύψος ταχύτητας (v12/2g) και το ύψος απωλειών (hf) θεωρηθούν αμελητέα, από την εξίσωση (3.6) προκύπτει η σχέση
Α
(η οποία χρησιμοποιείται για τον προσεγγιστικό υπολογισμό της πτώσεως πιέσεως): p1 – p2 = ρ ⋅ v22/2.
68
ματη διάταξη αντλήσεως, που έχει την ικανότητα να
αντλεί υγρά τα οποία βρίσκονται μόνο υψηλότερα
από το σημείο όπου βρίσκεται η αντλία και αυτό χω-
ρίς τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας ή οποιασδήποτε
άλλης πηγής ενέργειας. Χρησιμοποιεί λίγα κινού-
μενα μέρη και ως εκ τούτου είναι πολύ απλή κατα-
σκευή, με υψηλή αξιοπιστία και ελάχιστες απαιτή-
σεις συντηρήσεως για μεγάλες χρονικές περιόδους
λειτουργίας.
Η λειτουργία της αντλίας βασίζεται στο φαινό-
μενο του υδραυλικού κτυπήματος (πλήγματος) με
αποτέλεσμα να δημιουργείται πίεση νερού. Χρησι-
μοποιώντας αυτήν την πίεση, η αντλία είναι σε θέση
να καταθλίψει το υγρό σε σημείο που βρίσκεται πολύ
υψηλότερα από την αντλία.
Το υγρό, συνήθως νερό, κατά τη λειτουργία της
αντλίας υδραυλικού εμβόλου (σχ. 3.7β) διέρχεται
από το σωλήνα αναρροφήσεως μέσω μιας ανεπί-
στροφης βαλβίδας, ενώ μια ποσότητα εξέρχεται από
έναν αιωρούμενο δίσκο. Η ταχύτητα που αποκτά
το νερό διερχόμενο από τον αιωρούμενο δίσκο τον
αναγκάζει να κλείσει απότομα. Με το κλείσιμο του
δίσκου το νερό διαθέτει ακόμα ενέργεια από την τα-
χύτητα που έχει αναπτύξει, με αποτέλεσμα η από-
τομη μείωση της ταχύτητας (Θεώρημα Bernoulli)
να δημιουργήσει αύξηση της πιέσεως, η οποία εφό-
σον δεν δύναται λόγω της ανεπίστροφης βαλβίδας
να επιστρέψει προς το δίκτυο αναρροφήσεως ανα-
γκάζει το νερό να ρέει προς το δίκτυο καταθλίψεως
μέσω μίας άλλης ανεπίστροφης βαλβίδας.
Στο δίκτυο είναι εγκατεστημένος και ένας θάλαμος
που περιέχει αέρα και λαμβάνει τις απότομες διακυ-
μάνσεις της πιέσεως με την αυξομείωση της στάθμης
του νερού στο εσωτερικό του. Για όσο χρονικό διά-
patm
h1 h2
h1
3 3
(α)
Σχ. 3.7γ
(α) Σωλήνας τύπου U με υγρό, (β) σωλήνας τύπου U με παροχή αέρα στο ένα σκέλος.
στημα το νερό έχει πίεση, από το απότομο κλείσιμο
της βαλβίδας, ρέει προς το θάλαμο και το δίκτυο. Μό-
λις αρχίσει να μειώνεται η εκτόνωση του συμπιεσμέ-
νου αέρα στο θάλαμο το νερό υπερισχύει της πιέσεώς
του που έρχεται από την πλευρά της αναρροφήσεως,
με αποτέλεσμα να αναγκάσει την ανεπίστροφη βαλβί-
δα να κλείσει και να αρχίσει εκ νέου ένας κύκλος με
την εισαγωγή του νερού από την ανεπίστροφη βαλ-
βίδα. Ο κύκλος αυτός επαναλαμβάνεται περιοδικά,
με αποτέλεσμα τη δημιουργία ροής προς το δίκτυο.
Οι αντλίες αυτού του τύπου δεν συναντώνται στις
εγκαταστάσεις των πλοίων.
3.7.3 Α
 ντλίες ανυψώσεως με αέρα.
Η αντλία ανυψώσεως με αέρα (gas lift pumps)
λόγω της δυνατότητάς της να διακινεί υγρά, δεν εί-
ναι ένα μηχάνημα αλλά πρόκειται ουσιαστικά για
μια μέθοδο αντλήσεως, που χρησιμοποιείται για
την άντληση νερού ή πετρελαίου από γεωτρήσεις
μικρού βάθους, θερμών υπογείων νερών, ανύψωση
διαβρωτικών υγρών ή υγρών που περιέχουν στερεά
σωματίδια (π.χ. άμμο κ.ά.). Η αρχή λειτουργίας των
αντλιών ανυψώσεως με αέρα βασίζεται στο θεμελιώ-
δη Νόμο της Υδροστατικής (P = ρ ⋅ g ⋅ h), στην αρχή
των συγκοινωνούντων δοχείων [σχ. 3.7γ(α)] και
στην διαφορά της πυκνότητας του ρευστού. Σύμφω-
να με αυτά παρατηρείται ότι στις αντλίες ανυψώσεως
με αέρα από την βύθιση των σωλήνων μέσα στο προς
άντληση υγρό δημιουργείται ένας σωλήνας τύπου U,
στον οποίο θα ισχύει η αρχή των συγκοινωνούντων
δοχείων. Το ένα σκέλος του σωλήνα περιέχει μόνο το
υγρό προς άντληση, ενώ το άλλο περιέχει μείγμα του
υγρού με αέρα [σχ. 3.7γ(β)]. Στην ελεύθερη επιφά-
νεια στα δύο σκέλη του σωλήνα ασκείται η ίδια πίε-
patm
h2
.
mα
Παροχή
αέρα
(β) Επίπεδο αναφοράς
 69

ση Patm (ατμοσφαιρική). Με την παροχή του αέρα, να εισέρχεται στο σωλήνα ανυψώσεως. Το μείγμα
μεταξύ των δύο σκελών θα δημιουργηθεί διαφορά αέρα και νερού που σχηματίζεται μέσα στο σωλήνα
στην πυκνότητα του υγρού που περιέχουν, ώστε από ανυψώσεως έχει μικρότερη πυκνότητα από το νερό
το θεμελιώδη Νόμο της Υδροστατικής για κάθε σκέ- που βρίσκεται εξωτερικά του σωλήνα. Λόγω της
λος θα ισχύει: αρχής των συγκοινωνούντων δοχείων η στήλη του
pυδ1 = ρ1 ⋅ g ⋅ h1, σκέλος με υγρό (1) (3.8) μείγματος ανυψώνεται, με αποτέλεσμα την κατάθλι-
ψη από την έξοδο του σωλήνα ανυψώσεως.
pυδ2 = ρ2 ⋅ g ⋅ h2,
σκέλος με μείγμα υγρού και αέρα (2) (3.9) 3.7.4 Ηλεκτρομαγνητικές αντλίες (electromag-
netic pumps).
όπου: pυδ1, pυδ2 είναι οι υδροστατικές πίεσεις στην
ελεύθερη επιφάνεια κάθε σκέλους του σωλήνα U, Οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται μόνο για την
στο επίπεδο αναφοράς σημείο 3, g, η επιτάχυνση της άντληση υγρών που είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρι-
βαρύτητας, h1 και h2, το ύψος σε κάθε σκέλος του σω- σμού. Η αρχή λειτουργίας τους είναι η ίδια με των
λήνα ρ1 και ρ2, η πυκνότητα του προς άντληση υγρού ηλεκτροκινητήρων (Νόμος του Faraday). Δηλαδή,
και η πυκνότητα του μείγματος υγρού και αέρα αντί- όπως ένας αγωγός επηρεάζεται από το μαγνητικό
στοιχα. ή το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο (σχ. 3.7ε), στις ηλε-
Λόγω του αέρα, εφόσον στις επιφάνειες του ρευ- κτρομαγνητικές αντλίες η επίδραση του μαγνητικού
στού στα δύο σκέλη του σωλήνα U υφίσταται patm
από τις σχέσεις (3.8), (3.9) και για την ολική πίεση Σωλήνας . .
ανυψώσεως mα+mυ Έξοδος
στο ίδιο επίπεδο (3) ισχύει ότι: . σωλήνα
mα
patm + pυδ1 = patm + pυδ2 Ανύψωση
Συµπιεστής του υγρού
ή patm + ρ1 · g · h1 = patm + ρ2 · g · h2
αέρα
Στάθµη
ή ρ1 ⋅ g ⋅ h1= ρ2 ⋅ g ⋅ h2
του υγρού
h2
ή ρ1 ⋅ h1= ρ2 ⋅ h2 ή
h1 Βύθισµα
h h h ρ Δεξαµενή
 1  2 ή 1  2
ρ 2 ρ1 h 2 ρ1
ρ (A)
ή h2 = h1· 1 (3.10)
ρ2
ρ1
Επειδή > 1, λόγω της υπάρξεως αέρα στο
ρ2 Σχ. 3.7δ
σκέλος του σωλήνα U, τότε από την εξίσωση (3.10) Αντλίες ανυψώσεως με αέρα.
προκύπτει ότι h2 > h1.
Η απόδοση της αντλίας εξαρτάται από το βύθι-
σμα των σωλήνων μέσα στο προς άντληση υγρό,
ενώ είναι ανάλογο της στατικής πιέσεως στην ελεύ-
θερη επιφάνεια των υγρών και της περιεκτικότητάς
του σε αέρα στο υγρό. B
Οι αντλίες ανυψώσεως με αέρα πλεονεκτούν N I
I S B
στην απλότητα κατασκευής και λειτουργίας, αλλά F
μειονεκτούν λόγω του μικρού βαθμού αποδόσεως F
(η=20 έως 35%). Η όλη εγκατάσταση της αντλίας Β, Μαγνητικό πεδίο
παρουσιάζεται στο σχήμα 3.7δ, όπου ο σωλήνας Ι, Ηλεκτρικό ρεύμα που διαρρέει έναν αγωγό
ανυψώσεως του νερού είναι βυθισμένος μέσα στη F, Δύναμη (Laplace) που ασκείται στον αγωγό
δεξαμενή με το νερό. Αέρας από το συμπιεστή κατα- που διαρρέεται από ρεύμα Ι.
θλίβεται μέσω του σωλήνα και εισέρχεται με πίεση Σχ. 3.7ε
στο σημείο (Α) που είναι κατάλληλα διαμορφωμέ- Δύναμη Laplace σε αγωγό που
νο, ώστε να αναμειγνύεται με το νερό ο αέρας και διαρρέεται από ρεύμα μέσα σε μαγνητικό πεδίο.
70

πεδίου ασκείται στο αγώγιμο ρευστό που αντιπρο-
σωπεύει τον αγωγό.
Για τη λειτουργία της ηλεκτρομαγνητικής αντλίας
(σχ. 3.7στ) είναι απαραίτητα:
1) Ο αγωγός-σωλήνας που διαρρέεται από το
αγώγιμο ρευστό.
2) Οι μαγνήτες για την δημιουργία του μαγνητι-
κού πεδίου, και
3) η πηγή ρεύματος που παρέχει ρεύμα σε αγωγό
και συνδέεται στο σωλήνα με το αγώγιμο ρευστό.
Το μαγνητικό πεδίο Bεφ που παράγεται από
τους μόνιμους μαγνήτες, οι οποίοι είναι τοποθετη-
μένοι σε κατάλληλη διάταξη, διέρχεται κάθετα από
τον αγωγό-σωλήνα που διαρρέεται με το αγώγιμο
ρευστό. Παράλληλα συνεχές ρεύμα εφαρμόζεται
στα σημεία Α και Β από την εξωτερική πηγή (π.χ.
μια μπαταρία). Το παρεχόμενο ρεύμα στα σημεία
Α και Β διέρχεται και αυτό από το αγώγιμο ρευστό
ως ρεύμα Ι δημιουργώντας μαγνητικό πεδίο από
επαγωγή και μπορεί να οριστεί ως «μαγνητικό πεδίο
αντιδράσεως» bαμ. Καθώς τα δυο μαγνητικά πεδία
Βεφ και bαμ τείνουν να ευθυγραμμιστούν επιδρούν
στο αγώγιμο ρευστό προκαλώντας την κίνησή του
μέσα στο σωλήνα.
Ως εκ τούτου, το μαγνητικό πεδίο, το οποίο μπο-
ρεί να δημιουργείται με διάφορους τρόπους (π.χ.
από μπαταρία ή πηγή ηλεκτρικού ρεύματος σε ηλε-
κτρομαγνήτες), επιδρά στο ρευστό προκαλώντας τη
ροή μέσα στο σωλήνα.
Οι ηλεκτρομαγνητικές αντλίες χρησιμοποιούνται
για την άντληση υγρών μετάλλων, για την ψύξη των
πυρηνικών αντιδραστήρων και για τη χύτευση με τη
διακίνηση μετάλλων σε τήξη που διαρρέουν σωλή-
νες από κατάλληλο υλικό π.χ. κεραμικό.

Αγωγός που διαρρέεται από ρεύµα

Πόλος µαγνήτη

y
N
Α
S
I
Ροή
ρευστού
bαµ
x
Bεφ
Β
z
Αγωγός-σωλήνας Πόλος µαγνήτη
που διαρρέεται από
αγώγιµο ρευστό
(β)
Βεφ, Εφαρμοζόμενο μαγνητικό πεδίο
Ι, Ροή ρεύματος μεταξύ των ηλεκτροδίων
bαμ, Η αντίδραση του μαγνητικού πεδίου λόγω της
(α)
ροής του ρεύματος I
Σχ. 3.7στ
(α) Τύποι ηλεκτρομαγνητικής αντλίας και
(β) σχηματική παράσταση της λειτουργίας της.
 2

.
m

Hê

K
HΣρ HΣ z=0
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
A

. Hα
Χαρακτηριστικά μεγέθη συστημάτων αντλήσεως
m

Hα
1

.
4.1 Βασικά στοιχεία μηχανικής ρευστών και
υδραυλικών συστημάτων.
m ντρος δύναμη και η ατμοσφαιρική πίεση και
2) εσωτερικές δηλαδή οι πιέσεις, όπως η υδρο-
στατική πίεση και το στατικό ύψος.
Ως ρευστό, χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε ουσία
Από τις δυνάμεις που ενεργούν στα ρευστά, κατά
παρουσιάζει ροή ολισθαίνοντας ελεύθερα έτσι, ώστε
τη διακίνησή τους, είτε πρόκειται για εσωτερικές, είτε
να παίρνει το σχήμα του χώρου που καταλαμβάνει ή
για εξωτερικές, έχουν προκύψει όροι, νόμοι και εξι-
του μέσου διά του οποίου κινείται, χωρίς να παρατη-
σώσεις, οι οποίοι διευκρινίζουν τον τρόπο λειτουργί-

1
ρείται κατάτμηση της μάζας του όταν ασκούνται σε
αυτήν εξωτερικές δυνάμεις. Αντίθετα, αντιδρά ολι-
σθαίνοντας συνεχώς ή μετατοπίζεται εξ’ ολοκλήρου,
ανεξάρτητα και συνεχώς. Τα ρευστά χαρακτηρίζονται
από τις παρακάτω ιδιότητες:
1) Τη δυνατότητα να συμπιέζονται (συμπιεστό-
τητα).
2) Το ιξώδες, το οποίο χαρακτηρίζει την αντίστα-
ση που παρουσιάζουν κατά τη ροή τους1.
3) Τη συνάφεια, η οποία είναι η ελκτική δύναμη
που αναπτύσσεται μεταξύ των προσκειμένων μορίων
(διαμοριακή) διαφορετικών ουσιών ή υλικών, όπως
η συνάφεια του υγρού με τα τοιχώματα του δοχείου
που το περιέχει.
Με βάση τα παραπάνω, τα ρευστά, τα οποία είναι
υγρά ή αέρια, διακρίνονται σε:
1) Ιδανικά ή τέλεια ρευστά τα οποία είναι τε-
λείως ασυμπίεστα, ενώ καμιά εσωτερική τριβή δεν
αναπτύσσεται μεταξύ των μορίων τους κατά τη ροή
τους. Είναι προφανές ότι αυτά αποτελούν θεωρητική
κατάσταση και λαμβάνονται υπόψη στις έρευνες και
μελέτες των Νόμων των ρευστών, διευκολύνοντας
την εξαγωγή συμπερασμάτων με τους αντίστοιχους
υπολογισμούς.
2) Φυσικά ρευστά, τα οποία εμφανίζουν ιδιότη-
τες που διαφοροποιούνται από τις ιδιότητες των ιδα-
νικών ρευστών, όπως η δυνατότητα να συμπιέζονται,
η ανάπτυξη εσωτερικής τριβής και η συνάφεια.
Οι δυνάμεις που ενεργούν στα ρευστά διακρίνο-
νται σε:
1) Εξωτερικές δηλαδή η βαρύτητα, η φυγόκε-
ας μιας αντλίας ή ενός συστήματος αντλήσεως. Ανα-
φορικά αυτοί είναι:
1) Ατμοσφαιρική πίεση (atmospheric pres-
sure) ονομάζεται η πίεση που ασκεί η ατμόσφαιρα
με το βάρος της στην επιφάνεια της θάλασσας. Σύμ-
φωνα με τη μέτρηση του Torricelli είναι ίση με 760
mm Hg (χιλιοστά στήλης υδραργύρου).
2) Υδροστατική πίεση (hydrostatic pressure)
ονομάζεται η πίεση την οποία ασκεί ένα υγρό σε
αντικείμενο ή επιφάνεια που βρίσκεται μέσα σε
αυτό (σχ. 4.1α).
Σχ. 4.1α
pυ
Υδροστατική πίεση
Α που ασκείται σε βυθισμέ-
νη επιφάνεια.
Η πίεση οφείλεται στην εξωτερική δύναμη της
βαρύτητας, δηλαδή στο βάρος του υγρού που βρί-
σκεται επάνω από την επιφάνεια ή το αντικείμενο.
Έτσι αν χαρακτηριστεί ως pυ η υδροστατική πίεση,
F η δύναμη που παριστάνει το βάρος του υγρού και
βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια, και Α η επιφά-
νεια πάνω στην οποία ασκείται η πίεση p, τότε η
υδροστατική πίεση ισούται με το πηλίκο:
F
p
Pυυ = (4.1)
Α
3) Υδροστατικό ή θλιπτικό ύψος (h) (hydro-
static pressure ή pressure head) ενός σημείου που

1
 αντίσταση αυτή οφείλεται στις εσωτερικές τριβές των μορίων τους από δυνάμεις συνοχής, σε βαθμό που το ίδιο το ιξώδες να
Η
αποτελεί μέτρο αντιστάσεως του υγρού στη ροή ή μέτρο της ρευστότητάς του.
72

βρίσκεται μέσα σε υγρό ονομάζεται η κατακόρυφη

απόσταση του σημείου αυτού από την ελεύθερη επι-
φάνεια της υγρής μάζας. Έτσι, αν ρ είναι η πυκνότητα F
h
του υγρού, τότε η δύναμη F που ασκείται στην επιφά- h1 h2 Υγρό
νεια A θα δίνεται από τη σχέση:
F=V⋅ρ⋅g=Α⋅h⋅ρ⋅g (4.1α)
Σχ. 4.1γ
F Σχ. 4.1β Απεικόνιση του
Τότε λόγω του pυ = η (4.1α) γίνεται
Α Αρχή συγκοινωνού- Θεμελιώδους Νόμου
ντων δοχείων. της Υδροστατικής.
A h ρg (4.2)
pυ  Þ pυ  ρ  g  h  γ  h
Α Αρχής του Πασκάλ. Σύμφωνα με αυτήν προκύπτει
pυ pυ ότι, σε ένα σημείο που βρίσκεται μέσα σε ένα υγρό
Άρα h ή h (4.3) και στην επιφάνειά του εφαρμόζεται εξωτερική πίε-
ρg γ
ση pε (από τη δύναμη F), ενώ ασκούνται και δυνά-
Έτσι, το στατικό ύψος αποτελεί το μέτρο της υδρο- μεις της γήινης βαρύτητας, η συνολική πίεση pσ που
στατικής πιέσεως, στο σημείο που βρίσκεται μέσα στο ασκείται στο σημείο αυτό ισούται με το άθροισμα της
υγρό και μεταβάλλεται σύμφωνα με τη μεταβολή της εξωτερικής πιέσεως pε και της αντίστοιχης υδροστα-
πιέσεως σε αναλογία με τη μεταβολή του βάθους. τικής πιέσεως pυ.
4) Aρχή του Αρχιμήδη (Archimedes princi- Όπου: pσ = pε + pυ και επειδή
ple). Σύμφωνα με αυτή, κάθε σώμα βυθισμένο μέσα
σε ένα ρευστό δέχεται άνωση ίση με το βάρος του pυ = h ⋅ ρυg τότε pσ = pε + (h ⋅ ρυg) (4.6)
ρευστού που εκτοπίζει, ώστε αν Β (buoyancy) είναι 8) Ο Νόμος ή η εξίσωση της συνέχειας της
η άνωση, τότε εκφράζεται από τον τύπο: ροής (σχ. 4.1δ). Ο Νόμος αυτός καθορίζει ότι η παρο-
Β=ρ⋅g⋅V (4.4) χή μάζας του αγωγού παραμένει σταθερή κατά μήκος
του σε οποιαδήποτε διατομή του που διαρρέεται από
όπου: ρ, η πυκνότητα του ρευστού, g, η επιτάχυνση υγρό. Από τη Μηχανική Ρευστών είναι γνωστό ότι:
της βαρύτητας και V, ο όγκος του βυθισμένου σώ-
ματος (εκτοπιζόμενος όγκος ρευστού). m1  m2  ...ή m vΑ1 c⋅ v1 = Α2 ⋅ v2 (4.7)
Έτσι, αν Vυ ο όγκος του σώματος και ρυ η πυκνό- 1V1  ρ2 V
όπου: Α ηρδιατομή 2  σωλήνα
του ...  ρv Vvκαι cv η ταχύτητα του
τητά του, τότε το βάρος G του σώματος δίδεται από υγρού.
τη σχέση: dx
G = Vυ ⋅ ρυ ⋅ g (4.5)
{

5) Η αρχή του Πασκάλ (Blaise Pascal, 1623 – A

v2 v1
1662 γάλλος φυσικομαθηματικός), είναι μία από τις
τρεις βασικές Αρχές της υδροστατικής και καθορίζει
ότι οποιαδήποτε πίεση ασκείται στην επιφάνεια ενός
υγρού μεταδίδεται ομοιόμορφα σε αυτό προς όλες χ1
χ2
τις διευθύνσεις και σε όλο του το βάθος. Η εφαρ- (1)(2)
μογή της Αρχής αυτής βρίσκεται στις αντλίες και τα
Σχ. 4.1δ
υδραυλικά πιεστήρια.
Απεικόνιση της εξισώσεως της συνέχειας της ροής.
6) Η αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων
(communicating vessels principle) (σχ. 4.1β), όταν Έτσι όταν έχομε έναν σωλήνα, με μεταβαλλόμε-
δύο ή περισσότερα δοχεία οποιουδήποτε σχήματος νη διατομή στα διάφορα σημεία του μήκους του είτε
περιέχουν το ίδιο υγρό και συγκοινωνούν μεταξύ λόγω της μορφής του, είτε λόγω της εναποθέσεως
τους, η στάθμη στις ελεύθερες επιφάνειες του υγρού αλάτων, η σταθερή παροχή V στα διάφορα σημεία
σε όλα τα δοχεία βρίσκεται στο ίδιο ύψος. καθώς το υγρό ρέει προς μία διεύθυνση μέσα στο σω-
7) Η θεμελιώδης εξίσωση ή ο θεμελιώδης λήνα, θα ισούται με:
Νόμος της Υδροστατικής (σχ. 4.1γ), αποτελείται
από το συνδυασμό της υδροστατικής πιέσεως και της V 1 = A1 ⋅ v1, V 2 = A2 ⋅ v2, V 3 = A3 ⋅ v3,

όπου: A1, A2, A3……., Av οι διάφορες διατομές,
ενώ v1, v2, v3……., v είναι οι αντίστοιχες ταχύτητες
του υγρού σε αυτές.
Τότε θα έχομε:
A1 ⋅ v1 = A2 ⋅ v2 = A3 ⋅ v3 =………= c = (σταθερό)
ή γενικά A ⋅ v = σταθερό
Από τη σχέση αυτή καθορίζεται ότι όταν η δια-
τομή του σωλήνα αυξάνεται, η ταχύτητα του υγρού
ελαττώνεται και αντίστροφα, ώστε το γινόμενο της
διατομής επί την ταχύτητα να παραμένει πάντοτε το
ίδιο και ίσο προς τη σταθερή παροχή του αγωγού. Η
εξίσωση αυτή είναι άμεση συνέπεια της Αρχής Δια-
τηρήσεως της μάζας  m  και ο νόμος εφαρμόζεται
στην κατασκευή δικτύων και διακλαδώσεων, στην
παρεμβολή συστολών ή διαστολών κ.λπ..
m1m 1m2m2......mvmvc c
1ρ2 V
ρ1Vρ11V ρ2 V 2  ...  ρ v Vv  c
2  ...  ρ v Vv  c
για ασυμπίεστα ρευστά:
ρ1 = ρ2 =………= ρν
ή V  V  ...V ή
V1  V2 1 ...V2v ή v
A v  Α v  ...  Α v  c
ή A1v1  Α12 v12  ...2 2Α v v v  cv v
9) Η παροχή αγωγού μέσα στον οποίο ρέει
υγρό, δίνεται από τη σχέση
V =A⋅v (4.9)
10) Ο θεμελιώδης νόμος ή η εξίσωση της
υδροδυναμικής (equation in fluid dynamics), δι-
ατυπώθηκε από τον Ελβετό Daniel Bernoulli. Είναι
το αποτέλεσμα της Αρχής Διατηρήσεως της ενέρ-
γειας σε κινούμενο υγρό ή Αρχή του Bernoulli.
Σύμφωνα με αυτή (η οποία αναλύεται στη Μηχανι-
κή Ρευστών), με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν
απώλειες όταν η ταχύτητα ενός ρευστού αυξάνεται,
η πίεση μειώνεται και αντίστροφα.
p1 v 2
p v 2 ται ότι η ταχύτητα των μορίων του υγρού που βρί-
  g  z1  2   g  z2 
1 2
ρ1 2 ρ2 2
p v v 2v
 ........    g  z v  c (σταθερό)
ρv 2
4.2 Ροή των φυσικών υγρών.
Η διαφορά της ροής των φυσικών υγρών από
εκείνη των ιδανικών υγρών είναι ότι τα φυσικά ρευ-
στά επηρεάζονται από τη συμπιεστότητά τους, τη συ-
73
νοχή των μορίων και τη συνάφεια. Σημειώνεται ότι,
η συμπιεστότητα ελάχιστα επηρεάζει τη ροή διότι τα
υγρά θεωρούνται πρακτικά ασυμπίεστα, σε αντίθεση
με τα αέρια όπου η επιρροή είναι μεγάλη.
Η συνοχή των μορίων του φυσικού υγρού έχει
ως αποτέλεσμα τη δημιουργία εσωτερικής τριβής. Η
(4.8) συνάφεια με τη δύναμη επαφής μεταξύ του υγρού με
τα τοιχώματα του αγωγού, εκδηλώνεται με τέτοιον
τρόπο, ώστε τα μόρια του υγρού, που βρίσκονται σε
επαφή με τα τοιχώματα (οριακό στρώμα υγρού), να
παρουσιάζουν μηδενική ταχύτητα, ενώ τα μόρια του
υγρού τα οποία κινούνται στο κέντρο του αγωγού να
παρουσιάζουν τη μέγιστη ταχύτητα. Έτσι, η ροή των
φυσικών υγρών χαρακτηρίζεται ως ακολούθως:
1) Στρωτή ή παράλληλη (laminar flow), όταν
στην εγκάρσια τομή καθώς διαρρέουν τον αγωγό με
διατομή Α, η κατανομή των μορίων έχει τη μορφή
του σχήματος 4.2α.
(4.8α) Παράλληλη ή στρωτή ροή
(4.8β)
Παράλληλη(α)
ή στρωτή ροή
Σχ. 4.2α
Παράλληλη ροή.
Τυρβώδης ροή
2) Τυρβώδης (turbulent), όταν στην εγκάρσια
τομή, καθώς διαρρέουν τον αγωγό με διατομή Α,
η κατανομή των μορίων (α)και οι γραμμές ροής (flow
lines) έχουν τη μορφή του σχήματος 4.2β.
(β) ροή
Τυρβώδης
(β)
Σχ. 4.2β
Τυρβώδης ροή.
Παρατηρώντας τις δύο μορφές ροής διαπιστώνε-
σκονται σε επαφή με τα τοιχώματα του αγωγού είναι
μηδενική, ενώ η μέγιστη ταχύτητα παρουσιάζεται στα
μόρια του υγρού που βρίσκεται στο κέντρο του αγω-
(4.10)
γού. Η ταχύτητα κινήσεως για όλη την έκταση
της διατομής Α του αγωγού υπολογίζεται ως μία
μέση ταχύτητα που συμβολίζεται με vμ.
Η ταχύτητα αυτή δεν είναι η ίδια στη στρωτή ροή,
αλλά έχει τη μορφή που παρουσιάζεται στο σχήμα
4.2γ(α) για στρωτή ροή, ενώ κατανέμεται διαφορετι-
74
κά μέσα στον αγωγό όταν η ροή είναι τυρβώδης [σχ.
4.2γ(β)].
(α) Στρωτή ροή
(β) Τυρβώδης ροή
Σχ. 4.2γ
Κατανομή της ταχύτητας του υγρού.
4.2.1 Η παροχή του σωλήνα.
Ο απλούστερος τρόπος του υπολογισμού της πα-
ροχής είναι, ακολουθώντας τον γενικό τύπο παροχής
και χρησιμοποιώντας τη μέση ταχύτητα vμ δηλαδή:
. ρων αρμών στις συνδέσεις, όπου λόγω της παρεμ-
V = A ⋅ vμ (4.11)
όπου: A είναι η επιφάνεια της διατομής και vμ η
μέση ταχύτητα ροής, ισχύει vμ = 1/2 vmax, όπου vmax
η μέση ταχύτητα.
Η παράλληλη ροή του υγρού μετατρέπεται σε
τυρβώδη μέσα στο σωλήνα, όταν σύμφωνα με τον
Reynolds (Osborne Reynolds, Φυσικομαθηματικός
1842 – 1912), η ταχύτητα ροής του υγρού υπερβεί
ορισμένη τιμή που ονομάζεται κρίσιμη ταχύτη-
τα ροής (vk), και προσδιορίζεται από τον αριθμό
Reynolds (Re).
Ο αριθμός Reynolds είναι καθαρός αριθμός που
προσδιορίζεται πειραματικά για κάθε περίπτωση και
χαρακτηρίζει τη ροή υπό πίεση.
V  Dh
Re   (4.12)
A
v µ  Dh
ή Re   (4.13)
όπου:
. n είναι το κινηματικό ιξώδες του υγρού (m2/s),
V, η παροχή (m3/s), Α, η διατομή (m2) και Dh, η
υδραλική διάμετρος σε m και vμ η μέση ταχύτητα.
4.2.2 Απώλειες λόγω αντιστάσεως στη ροή.
Μέρος της ενέργειας που δίδεται από την αντλία
σε ένα υγρό το οποίο ρέει μέσα σε έναν σωλήνα,
καταναλώνεται σε απώλειες λόγω αντιστάσεως στη
ροή. Το σύνολο των απωλειών ενέργειας, εξαρτάται
από τη διατομή, την εσωτερική κατάσταση των σω-
λήνων και των εξαρτημάτων που συνδέονται στο δί-
κτυο, την ταχύτητα, το ιξώδες του υγρού, τις τριβές και
τους στροβιλισμούς που προκαλούνται στις αλλαγές
διευθύνσεως, τα επιστόμια (valves) και άλλους πα-
ράγοντες που σταθμίζονται πειραματικά.
Οι απώλειες ενέργειας προκαλούνται από:
1) Την αντίσταση, που προβάλλεται από τις σω-
ληνώσεις στη ροή του υγρού λόγω της τριβής του με
την επιφάνεια του σωλήνα με τον οποίο έρχεται σε
επαφή, και του είδους της ροής που αναπτύσσεται. Το
μέγεθος των απωλειών εξαρτάται από την ταχύτητα
ροής του υγρού, τη θερμοκρασία του και την κατά-
σταση της εσωτερικής επιφάνειας του σωλήνα (τρα-
χύτητα). Η αντίσταση τριβής, επίσης εξαρτάται από το
ιξώδες του ρέοντος υγρού και από την υφή της εσωτε-
ρικής επιφάνειας του σωλήνα, ώστε όσο μεγαλύτερο
είναι το ιξώδες ή η τραχύτητα της επιφάνειας τόσο
μεγαλύτερη είναι η αντίσταση στη ροή του υγρού.
2) Την αντίσταση λόγω απότομης διακυμάνσεως
της διατομής του σωλήνα και της υπάρξεως διαφό-
βολής εγκάρσιου τοιχώματος και διαφοροποιήσεως
της εσωτερικής επιφάνειας, στο υγρό δημιουργούνται
στροβιλισμοί που έχουν ως αποτέλεσμα την επιβρά-
δυνση της ροής του.
3) Την αντίσταση λόγω αλλαγής της διευθύνσεως
του σωλήνα, η οποία εξαρτάται από τη διάμετρο του
σωλήνα, την ακτίνα καμπυλότητας, η πυκνότητα του
υγρού και το ιξώδες του.
4) Την αντίσταση λόγω παρεμβολής διαφόρων
εξαρτημάτων και οργάνων, όπως βαλβίδες, επιστό-
μια, θερμόμετρα, θλιβόμετρα κ.λπ.. Αυτά δημιουρ-
γούν εκτροπές στη συνέχεια της ροής και στροβιλι-
σμό, με αποτέλεσμα να επιβραδύνουν ανάλογα την
κίνηση του υγρού.
4.2.3 Ροή υγρών από σίφωνα.
Η ροή υγρών από σίφωνα αντιπροσωπεύει τη
ροή που δημιουργείται από ένα δοχείο σε ένα άλλο
το οποίο βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο. Σ’ αυτήν
την περίπτωση για τη μεταφορά του υγρού, χρησι-
μοποιείται ένας σωλήνας (σίφωνας), που γεμίζει με
υγρό και στη συνέχεια κάθε ένα από τα δύο άκρα του
τοποθετείται σε κάθε δοχείο.
Η διαφορά βάρους της στήλης των υγρών σε κάθε
σκέλος του σωλήνα (σίφωνα) που συνδέει τα δύο δο-

χεία δημιουργεί τη ροή. Η ροή διατηρείται λόγω της
συνοχής των μορίων του υγρού, της διαφοράς στο βά-
ρος του υγρού και της πιέσεως στην ελεύθερη επιφά-
νεια των υγρών στα δύο δοχεία. Για να διαπιστωθεί η
ροή μέσα από σίφωνα υποθέτομε ότι ένας σωλήνας
τύπου U είναι ανεστραμμένος και βυθισμένος σε ένα
δοχείο με υγρό, ενώ ο ίδιος σωλήνας είναι γεμάτος
με υγρό.
Τραβώντας τον σωλήνα έξω από το υγρό (σχ. 4.2δ)
παρατηρείται ότι το υγρό δεν τρέχει από τον σωλήνα
τύπου U, διότι υπάρχει ατμοσφαιρική πίεση (patm)
στην επιφάνεια του υγρού, ενώ στο ανώτερο μέρος
εσωτερικά του σωλήνα η πίεση p είναι μικρότερη της
ατμοσφαιρικής, διότι:
p2  p1  ρ  g  h 
  patm  p1  ρ  g  h 
p2  patm  ή p1  patm  ρ  g  h
και patm  p1
όπου ρ είναι η πυκνότητα του υγρού, g, η επιτάχυνση
της βαρύτητας και h, το ύψος στο οποίο ο σωλήνας
είναι έξω απ’ το υγρό.
p
1 patm Σχ. 4.2δ
h
Ροή υγρών από σίφωνα
2 με ανεστραμμένο σωλήνα
τύπου U σε δοχείο με υγρό.
Έτσι η ατμοσφαιρική πίεση ωθεί το υγρό προς το
εσωτερικό του ανεστραμμένου σωλήνα U.
Εάν ο σωλήνας U συνδέει δύο δοχεία με υγρό τα
οποία βρίσκονται σε διαφορετικό ύψος (σχ. 4.2ε),
τότε στο εσωτερικό του σωλήνα στο ανώτερο σημείο
(1) θα υπάρχει πίεση p1 και στο κατώτερο (2) p2 για
τις οποίες θα ισχύει:
patm = p1 + ρ · g · h1 ⇒ p1 = patm – ρ · g · h1
patm = p2 + ρ · g · h2 ⇒ p2 = patm – ρ · g · h2
Σύμφωνα με τις εξισώσεις (4.15α) και (4.15β)
προκύπτει:
p1 + ρ · g · h1 = p2 + ρ · g · h2 ⇒ p1 – p2 = ρ · g · h2 – ρ · g · h1
ή p1 – p2 > Ο διότι h2 > h1
ή p1 > p2
Η διαφορά αυτή οφείλεται στη διαφορά βάρους του
υγρού σε κάθε σκέλος του σωλήνα U, διότι το ύψος της
στήλης h1 είναι μικρότερο της στήλης h2, άρα το βάρος
υγρού που περιέχεται στο σωλήνα h2 είναι μεγαλύτε-
75
ρο από το βάρος του υγρού που περιέχει ο σωλήνας
h1, ενώ λόγω της συνοχής των μορίων παρασύρει το
υγρό από το δοχείο Α στο δοχείο Β (σχ. 4.2ε).
Για τη λειτουργία του σίφωνα δεν απαιτείται η
ύπαρξη ατμοσφαιρικής πιέσεως, όπως μπορεί να απο-
δειχθεί σε ένα κλειστό κύκλωμα (σχ. 4.2στ). Σε αυτό,
παρέχοντας την απαραίτητη κλίση στο σύστημα, ώστε
να μεταφερθεί το υγρό περιεχόμενο των δύο δοχείων
στο δοχείο Α και στη συνέχεια κλίνοντας το σύστη-
μα προς την αντίθετη πλευρά, δηλαδή προς το δοχείο
Β, δημιουργείται αρχική ροή που συνεχίζεται από το
δοχείο Α προς το Β όταν επανέλθει το σύστημα στην
κατακόρυφη θέση.
1
h1{
h1
(4.14) Α Α
h2 h2
2
Β Β
Σχ. 4.2ε Σχ. 4.2στ
Ροή υγρών από σίφωνα με Ροή υγρών από σίφωνα
Patm στις ελεύθερες επιφάνειες. σε κλειστά δοχεία.
4.3 Ο
 ι Νόμοι Διατηρήσεως μάζας και ενέργειας
σε σύστημα αντλήσεως.
Προκειμένου να γίνει κατανοητή η λειτουργία, ο
ρόλος, τα πιθανά προβλήματα κατά τη χρήση, αλλά
και να διαμορφωθούν τα κριτήρια επιλογής των αντλι-
ών και του συστήματος αντλήσεως που πρόκειται να
εγκατασταθούν, είναι αναγκαίο να διερευνηθούν στο
περιβάλλον εργασίας τους. Αυτό είναι οποιοδήποτε
(4.15α) σύστημα αντλήσεως στο οποίο εφαρμόζονται οι νόμοι
διατηρήσεως της μάζας ως εξίσωση της συνέχειας και
(4.15β) της ενέργειας από την εξίσωση του Bernoulli για ασυ-
μπίεστα ρευστά.
Ένα γενικό σύστημα αντλήσεως παρουσιάζεται στο
σχήμα 4.3α(α), το οποίο αποτελείται από τρία υποσυ-
στήματα:
1) Τον σωλήνα αναρροφήσεως 1–Α.
2) Τον σωλήνα καταθλίψεως Κ–2 και
3) την αντλία, η οποία παρεμβάλλεται μεταξύ των
δύο σωλήνων.
Η αντλία αναρροφά υγρό από την κατάσταση 1, η
οποία ενεργειακά χαρακτηρίζεται από το υψόμετρο
z1, την πίεση του υγρού p1 και την ταχύτητα v1 και το
76

καταθλίβει στην κατάσταση 2 με τα αντίστοιχα μεγέ- απωλειών και κατά συνέπεια αλλάζει η παροχή. Το
θη z2, P2, v2. ίδιο θα συμβεί αν αλλάξουν οι συνθήκες λειτουργίας
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα σημεία 1 και 2 δεν της αντλίας π.χ. αν αυξηθούν οι στροφές σε μία φυ-
είναι υποχρεωτικά σημεία των σωλήνων αναρρο- γόκεντρη αντλία.
φήσεως και καταθλίψεως, αλλά στη μελέτη ενός συ- Πρέπει επίσης να διευκρινιστεί τι συμβαίνει με την
στήματος μπορούν να ληφθούν υπόψη διαφορετικά παροχή του συστήματος στην περίπτωση των παλιν-
σημεία. Αν υπάρχουν δεξαμενές αναρροφήσεως δρομικών αντλιών απλής ενέργειας. Σ’ αυτές, η αντλία
και καταθλίψεως [σχ. 4.3α(β)], τα σημεία 1 και 2 αναρροφά στη μία φάση και καταθλίβει στην επόμε-
αντιστοιχούν στις ελεύθερες επιφάνειες των δύο δε- νη. Άρα η παροχή δεν είναι συνεχής. Η χρήση αερο-
ξαμενών και έχουν μηδενική ταχύτητα (δηλ. v1 = κωδώνων μειώνει το πρόβλημα, αλλά δεν το εξαλεί-
v2 = 0), ενώ οι ταχύτητες εντός των σωλήνων ορί- φει. Πιο ισορροπημένη παρουσι άζεται η κατάσταση
ζονται ως vα και vκ και είναι διάφορες του μηδενός. στις παλινδρομικές αντλίες διπλής ενέργειας, αλλά το
Στην περίπτωση ενός κλειστού συστήματος αντλή- πρόβλημα των μικρών αυξομειώσεων των στιγμιαίων
σεως (π.χ. η ανακυκλοφορία σε ένα δίκτυο ψύξεως τιμών της παροχής συνεχίζει να υπάρχει. Σημειώνε-
πλοίου με γλυκό νερό), τα σημεία 1, 2 ταυτίζονται. ται ότι η στιγμιαία παροχή στις παλινδρομικές αντλίες
μεταβάλλεται περιοδικά γύρω από μία μέση τιμή, η
H2 2 οποία είναι σταθερή και αποτελεί την παροχή του συ-
στήματος αντλήσεως. Αντίστοιχο πρόβλημα όμως δεν
παρουσιάζεται στους υπόλοιπους τύπους αντλιών, στις
z2
οποίες η παροχή είναι σταθερή.
z=0 Επίσης, σύμφωνα με την Εξίσωση της Συνέχειας
zΑ zΚ
της ροής, σε οποιαδήποτε διατομή του συστήματος
A K κάθετη στη ροή ισχύει:
z1 .
(á) V = Α ⋅ v = σταθ. (4.16)
1 H1 v2=0 .
όπου: V η παροχή όγκου, Α το εμβαδόν της διατομής
2
κάθετης στη ροή και v η ταχύτητα ροής στο σημείο
.
m της διατομής.
Για τους σωλήνες αναρροφήσεως και καταθλίψε-
vκ
z2 ως με εμβαδόν Αα = π · dα2/4, Ακ = π · dK2/4 αντίστοι-
χα η εξίσωση (4.16) γίνεται:
z=0 K zΚ
π  d2α π  d2κ
V  Av   vα   vκ (4.16α)
z1 v1=0 4 4
1 A zΑ
dα2 · vα ≤ d2κ    · vκ (4.16β)

vα
Α = Αναρρόφηση όπου: vα και vκ είναι οι ταχύτητες του υγρού στους σω-
Κ = Κατάθλιψη λήνες αναρροφήσεως και καταθλίψεως αντίστοιχα.
(â)
Συνήθως, ο σωλήνας καταθλίψεως έχει ελαφρά
Σχ. 4.3α μικρότερη διάμετρο από το σωλήνα αναρροφήσεως.
Σύστημα αντλήσεως. Επομένως, η ταχύτητα ροής είναι λίγο μεγαλύτερη
στο σωλήνα καταθλίψεως ώστε:
4.3.1 Εξίσωση της Συνέχειας.
d2 d2d d
Σύμφωνα με την Εξίσωση της Συνέχειας, σε ένα v κ vκvα v αα2 , α2 ,α α11
v κ vκvα ,vγια
άρα V Vc c (4.16γ)
α , για
dk dk dk dk
σύστημα αντλήσεως μόνιμης λειτουργίας, η παροχή
παραμένει σταθερή. Στο εσωτερικό της αντλίας η κάθετη στη ροή δι-
Μόνιμη λειτουργία σημαίνει ότι δεν αλλάζει κα- ατομή δεν είναι κυκλική (όπως στο σωλήνα), αλλά
μιά παράμετρος στις σωληνώσεις. Για παράδειγμα, εξαρτάται από τον τύπο και το σχεδιασμό της αντλίας.
κάποια μεταβολή, όπως το άνοιγμα της βαλβίδας Προς το παρόν, για την αντλία, εφαρμόζεται η γενική
καταθλίψεως, τροποποιεί τον συντελεστή τοπικών σχέση (4.16). Η συγκεκριμένη εφαρμογή της εξισώ-

σεως συνέχειας στο εσωτερικό των φυγοκεντρικών
αντλιών, θα αναπτυχθεί στο πέμπτο κεφάλαιο.
4.3.2 Εξίσωση της Ενέργειας.
Ο Νόμος Διατηρήσεως της Ενέργειας στα ασυ-
μπίεστα ρευστά εκφράζεται με την εξίσωση Ber-
noulli.
Για την ενεργειακή μελέτη του συστήματος αντλή-
σεως του σχήματος 4.3α, η εξίσωση Bernoulli εφαρ-
μόζεται2 μεταξύ των σημείων 1 και 2.
Έτσι, το ολικό ύψος ενέργειας (Η) του ρευστού σε
κάποιο σημείο, ισούται με το άθροισμα του ύψους ή
φορτίου θέσεως (Ζ), του ύψους ή φορτίου πιέσεως
[p/(ρ · g)] και του ύψους ή φορτίου ταχύτητας (v2/2g),
οπότε:
p v2
Η1  1  1  z1 (4.17α)
ρ1  g 2g
p2 v2
Η2   2  z2 
ρ2  g 2  g
Ισχύει για το νερό ρ1 = ρ2
Κατά τη ροή του υγρού στους σωλήνες αναρρο-
. v 22  v12
φήσεως (1-Α) και καταθλίψεως (Κ-2) με παροχή V,
το ύψος ενεργειακών απωλειών Σhf είναι:
Σhf = hfα + hfκ
Καθώς το υγρό περνά από την αντλία, παραλαμ-
βάνει ύψος ενέργειας Ηο το οποίο καλείται αποδι-
δόμενο ή ολικό ύψος αντλίας.
Το ισοζύγιο ενέργειας είναι:
Η1 + Ηo = Η2 + Σhf ⇒ Ηo = (Η2 – Η1) + Σhf (4.17δ)
Αντικαθιστώντας τα Η1 και Η2 προκύπτει η εξί-
σωση ενέργειας για αντλίες:
p2  p1 v 22  v12
Ηo  (z2  z1 )    Σhf 
ρg 2g
Στατικό ή γεωμετρικό ύψος του συστήματος
αντλήσεως ΗΣ ονομάζεται η υψομετρική διαφορά
z2 – z1. Αντίστοιχα, στατικό ύψος αναρροφήσεως
ΗΣα καλείται η υψομετρική διαφορά zA – z1 (ώστε
να έχομε ροή στον σωλήνα αναρροφήσεως) και
στατικό ύψος καταθλίψεως ΗΣκ, η υψομετρική
διαφορά z2 – zK (ώστε να έχομε ροή στον σωλήνα
αναρροφήσεως) [σχ. 4.3α(α)]. Άρα το στατικό ύψος
ενός συστήματος αντλήσεως είναι:
2
Τονίζεται ότι τα ενεργειακά ύψη εκφράζονται σε ύψος στήλης του εξεταζόμενου υγρού.
77
ΗΣ = z2 – z1 ή HΣ = HΣα + hΣκ + ΗΣp (4.17στ)
όπου: ΗΣp = zK – zA το στατικό ύψος της αντλίας, το
οποίο είναι συνήθως αμελητέο.
Αντικαθιστώντας στην εξίσωση (4.17ε) το ολικό
ή αποδιδόμενο ύψος της αντλίας γίνεται:
p2  p1 v 22  v12
Ηo  Η Σ    Σhf (4.17)
ρg 2g
Η εξίσωση (4.17) δείχνει σε τι μορφές ενέργει-
ας μετατρέπεται το μηχανικό έργο που αποδίδει η
αντλία στο σύστημα αντλήσεως, όταν:
1) Αυξάνει τη δυναμική ενέργεια, δίνεται ως στα-
τικό ύψος ή φορτίου θέσεως:
ΗΣ = z2 – z1
2) Αυξάνει την ενέργεια πιέσεως, δίνεται ως με-
ταβολή ύψους πιέσεως ή φορτίου πιέσεως:
p2  p1
(4.17β) ρg
3) Αυξάνει την κινητική ενέργεια, δίνεται ως με-
ταβολή ύψους ταχύτητας ή φορτίου ταχύτητας:
2g
4) Καλύπτει τις απώλειες λόγω τριβών, δίνεται
(4.17γ) ως ύψος απωλειών: Σhf = Ηf1Α + ΗfΑΚ + ΗfΚ2 [σχ.
4.3α(α)].
Από τους 4 ενεργειακούς όρους του δεύτερου
σκέλους της εξισώσεως (4.17), θετική τιμή έχει πά-
ντα το ύψος απωλειών Σh, ενώ από τους υπόλοιπους
όρους κάποιοι μπορεί να μηδενίζονται ή και να έχουν
αρνητική τιμή. Πιο συγκεκριμένα:
1) Οι απώλειες λόγω τριβών είναι υπαρκτές
(αναπόφευκτες) σε όλα τα συστήματα αντλήσε-
ως. Και ιδιαίτερα στα κλειστά συστήματα αντλήσε-
ως, (αφού τα σημεία 1 και 2 ταυτίζονται).
(4.17ε)
2) Η αύξηση της δυναμικής ενέργειας είναι ο
βασικός ενεργειακός στόχος των αντλητικών συστη-
μάτων που χρησιμοποιούνται για την ανύψωση των
υγρών (π.χ. άντληση νερού από γεώτρηση, από θά-
λασσα κ.ά.). Στην αρκετά συνηθισμένη περίπτωση
ανυψώσεως υγρού από μία δεξαμενή σε άλλη (σχ.
4.3β), αν στην επιφάνεια των δύο δεξαμενών επικρα-
τεί ατμοσφαιρική πίεση (όπου p1 = p2 και v1 = v2), η
εξίσωση (4.17) γίνεται:
Ηο = ΗΣ + Σhf (4.17ζ)
78
Στην περίπτωση που το σημείο 1 βρίσκεται
υψηλότερα από το 2, το στατικό ύψος είναι αρνητικό
(και μειώνει το φορτίο της αντλίας).
3) Η αύξηση της ενέργειας πιέσεως αποτελεί
τη σημαντικότερη ενεργειακή μεταβολή στην περί-
πτωση, κατά την οποία το σύστημα αντλήσεως μετα-
φέρει υγρό σε χώρο υψηλής πιέσεως. Έτσι, το αποδι-
δόμενο ύψος της αντλίας τροφοδοσίας ατμολεβήτων,
μετατρέπεται κατά κύριο λόγο σε ύψος πιέσεως. Αν η
υψομετρική διαφορά και η μεταβολή ταχύτητας είναι
αμελητέες, τότε:
p p
Ho  2 1  Σh f (4.17η)
ρg
Σημαντική επίσης είναι η μεταβολή της ενέργει-
ας πιέσεως στα συστήματα, στα οποία δεξαμενή κα-
ταθλίψεως είναι κάποιο πιεστικό δοχείο.
4) Η μεταβολή της κινητικής ενέργειας στις
περισσότερες περιπτώσεις είναι σχετικά μικρή. Συ-
γκεκριμένα σε ένα σύστημα αντλήσεως:
α) Είναι ίση με μηδέν όταν το σύστημα αντλήσε-
ως έχει δεξαμενές αναρροφήσεως και καταθλίψεως
(σχ. 4.3β), αφού στις ελεύθερες επιφάνειες των δε-
ξαμενών η ταχύτητα είναι πρακτικά μηδενική.
v2=0
2
z2 _ z1
.
m z=0
v1=0
p2=p1=patm
1 αντλία, εξαρτάται από το τετράγωνο της παροχής.
Σχ. 4.3β
Σύστημα αντλήσεως.
β) Είναι αμελητέα ή μηδενική, όταν το σύστημα
που μελετάμε ξεκινά και τελειώνει σε σωλήνες παρα-
πλήσιας ή ίσης διαμέτρου (σωλήνες ίσης διαμέτρου
σε σύστημα σταθερής παροχής έχουν ίση ταχύτητα,
όπως προκύπτει από την Εξίσωση της Συνέχειας).
3
 πό τη Μηχανική των Ρευστών, η εξίσωση Darcy-Weisbach (από τα ονόματα των Henry Darcy και Julius Weisbach) αφορά στην
Α
απώλεια του ενεργειακού ύψους του ρευστού, ή απώλεια πιέσεως, λόγω της τριβής κατά μήκος ενός αγωγού δεδομένου μήκους, με
τη μέση ταχύτητα της ροής του ρευστού.
γ) Είναι μικρή (αλλά υπολογίσιμη), όταν το σύ-
στημα αντλήσεως ξεκινά από δεξαμενή αναρροφή-
σεως (v1 = 0) και τελειώνει σε σωλήνα (v2 ≠ 0).
Η μοναδική περίπτωση, στην οποία το ύψος κι-
νητικής ενέργειας αποτελεί αποφασιστικό ενεργεια-
κό παράγοντα, είναι εκείνη κατά την οποία, στόχος
του συστήματος αντλήσεως είναι η αύξηση της τα-
χύτητας του υγρού. Αυτό συναντάται στα συστήματα
πυροσβέσεως και επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση
συγκλίνοντος ακροφυσίου στην έξοδο του συστήμα-
τος (σημείο 2), οπότε η διάμετρος d2 μειώνεται, και
κατά συνέπεια, η ταχύτητα v2 αυξάνεται.
Η παροχή του συστήματος αντλήσεως επηρεάζει
άμεσα το ύψος απωλειών (το οποίο, σύμφωνα με
την εξίσωση Darcy-Weisbach3, είναι ανάλογο του
τετραγώνου της παροχής), αλλά και το ύψος ταχύ-
τητας του συστήματος αντλήσεως. Η τροποποίηση
της εξισώσεως του υπολογισμού του αποδιδόμενου
ύψους της αντλίας (4.17), αντικαθιστώντας το ύψος
απωλειών και της κινητικής ενέργειας συναρτήσει
της παροχής δίνει την εξίσωση:
.
Ho = α + β ⋅ V 2 (4.18)
p2  p1
όπου: α  ΗΣ 
ρg
είναι συντελεστής που ισούται με το άθροισμα του
στατικού ύψους και του ύψους πιέσεως ενώ (β) είναι
ο συντελεστής που εξαρτάται από τα δεδομένα των
σωλήνων αναρροφήσεως και καταθλίψεως. Για τον
υπολογισμό του λαμβάνονται υπόψη οι διαφοροποι-
ήσεις στην ταχύτητα του υγρού και οι απώλειες στην
αναρρόφηση και την κατάθλιψη.
Η εξίσωση (4.18) δείχνει ότι το αποδιδόμενο
ύψος που απαιτεί το σύστημα αντλήσεως από την
Στην πράξη, πολύ σημαντικότερη από την ενέρ-
γεια ανά μονάδα βάρους είναι το έργο ανά μονάδα
χρόνου που αποδίδει η αντλία στο ρευστό, δηλαδή
η αποδιδόμενη ισχύς Ρο.
Η αντλία αποδίδει στο ρευστό ύψος Ηο, το οποίο
υπολογίζεται από την εξίσωση (4.17). Αν από την
αντλία διέλθει ποσότητα υγρού G = m ⋅ g, το αποδιδό-
μενο από την αντλία έργο θα είναι: Wo = Ho ⋅ m ⋅ g
Επομένως, η αποδιδόμενη ισχύς (έργο στη μο-
νάδα του χρόνου) είναι:

Wo Ho  m  g
Po    Ho  m  g
t t
Η παροχή μάζας  m  συνδέεται με την παροχή
όγκου μέσω της πυκνότητας:
m m m
m  ρ V  ρ  ⇒ ή ρm=ρ 
·  ρV
V mή m  ρ V
V V V
Αντικαθιστώντας και λαμβάνοντας υπόψη ότι
ρ · g = γ, προκύπτει η σχέση υπολογισμού της ισχύος
που αποδίδει στο ρευστό η αντλία:
Po = γ ⋅ V ⋅ Ho (4.19)
. στο υγρό το αναγκαίο για τη διακίνησή του μηχανι-
όπου: γ είναι το ειδικό βάρος του υγρού, V η παροχή
όγκου του συστήματος και Ηο το αποδιδόμενο ύψος
της αντλίας.
4.4 Το υδραυλικό κτύπημα.
Το υδραυλικό κτύπημα ή πλήγμα (water ham-
mer ή fluid hammer), είναι ένα μη μόνιμο φαινόμενο
που παρουσιάζεται στα υδραυλικά συστήματα. Η δη-
μιουργία του οφείλεται στην απότομη μεταβολή της
ταχύτητας του υγρού ή στην ισχυρή διακύμανση της
πιέσεως στον αγωγό, η οποία συνήθως είναι πολύ
μεγαλύτερη από την πίεση που αναπτύσσεται κατά τη
διάρκεια της μόνιμης ροής του υγρού μέσα σε αυτόν.
Το υδραυλικό κτύπημα παρουσιάζεται όταν η συ-
νεχής ροή ενός υγρού διακοπεί απότομα κλείνοντας
έναν διακόπτη (επιστόμιο) στο δίκτυο των αγωγών.
Τότε η ταχύτητα στη ροή μηδενίζεται, με αποτέλεσμα
η κινητική ενέργεια του υγρού να μετατραπεί σε δυ-
ναμική αυξάνοντας απότομα την πίεσή του, προκα-
λώντας ισχυρή κρούση στον αγωγό.
Η κρούση αυτή ονομάζεται υδραυλικό κτύπη-
μα με σημαντικές καταπονήσεις στον αγωγό, εφό-
σον για ένα μικρό χρονικό διάστημα αναπτύσσονται
ισχυρές εναλλασσόμενες τάσεις εφελκυσμού και θλί-
ψεως, που είναι δυνατό να προκαλέσουν τη θραύση
του αγωγού ή άλλη σοβαρή βλάβη στο δίκτυο.
Το υδραυλικό κτύπημα παρατηρείται στις εμβο-
λοφόρες αντλίες, των οποίων η λειτουργία δεν είναι
συνεχής αλλά εναλλάσσεται, όπως συμβαίνει κατά
τη διακοπή της ροής του υγρού μέσω των σωλήνων
ή μέσω των βαλβίδων στην αναρρόφηση ή την κατά-
θλιψη. Η πρόληψη του φαινομένου επιτυγχάνεται:
1) Με ομαλό κλείσιμο των επιστομίων στο δί-
κτυο των αγωγών και
2) στις εμβολοφόρες αντλίες με την προσθήκη
αεροκώδωνα στη σωλήνωση της αναρροφήσεως ή
της καταθλίψεως ή και των δύο.
79
Στον αεροκώδωνα ο αέρας καθώς συμπιέζεται
ή εκτονώνεται, ανάλογα με τις πιέσεις που δέχεται
από το υγρό, λειτουργεί ως ελατήριο απορροφώ-
ντας την κρούση των αποτόμων μεταβολών πιέσεως
και ταχύτητας καθιστώντας ομαλή τη ροή.
4.5 Χ
 αρακτηριστικά μεγέθη συστημάτων
αντλήσεως και αντλιών.
Η αντλία αποτελεί την καρδιά του συστήματος
αντλήσεως, αντιμετωπίζοντας τις ενεργειακές του
ανάγκες και μεταβιβάζοντας, όπως έχει αναφερθεί,
κό έργο. Ο υπολογισμός του συστήματος εισάγει μια
σειρά ενεργειακών μεγεθών και μεγεθών ροής, τα
οποία σχετίζονται με την αντλία και χαρακτηρίζουν
τη δράση ή τις δυνατότητές της. Διακρίνομε τις εξής
τέσσερεις ομάδες χαρακτηριστικών μεγεθών του συ-
στήματος αντλήσεως (και κατ’ επέκταση της αντλί-
ας): τα ενεργειακά ύψη, την παροχή, την ισχύ και
τους βαθμούς αποδόσεως.
4.5.1 Ενεργειακά ύψη.
Πρόκειται για τα ακόλουθα ενεργειακά μεγέθη:
1) Ενεργειακά ύψη συστήματος αντλήσεως.
Η αντλία καλείται να αντιμετωπίσει τα ενεργειακά
ύψη του συστήματος αντλήσεως, στο οποίο τοποθε-
τείται (σχ. 4.5α). Σύμφωνα με την Εξίσωση Ενέργει-
ας (4.17) αυτά είναι:
α) Το στατικό (ή γεωμετρικό) ύψος (static
head) του συστήματος αντλήσεως, (ΗΣ ), που εκ-
φράζει τη μεταβολή της δυναμικής ενέργειας, από
την αρχή ως το τέλος του συστήματος αντλήσεως.
Ισούται με την υψομετρική διαφορά μεταξύ αρχής
και τέλους του συστήματος και γι’ αυτό ονομάζεται
και γεωμετρικό ύψος. Αποτελείται από το στατικό
ύψος αναρροφήσεως Ηα (= zα ), το στατικό ύψος
καταθλίψεως Ηκ (= zκ ) και το στατικό ύψος ΗΣp
(= zκ – zα ) της αντλίας. Το στατικό ύψος αποτελεί το
άθροισμα της κατακόρυφης αποστάσεως μεταξύ των
ελευθέρων επιφανειών του υγρού στις δεξαμενές
αναρροφήσεως και καταθλίψεως [σχ. 4.5α(α)] και
εκφράζεται ως:
ΗΣ = Ηα + Ηκ + ΗΣp (4.20)
Οι τιμές που λαμβάνει το στατικό ύψος αναρρο-
φήσεως είναι θετικές ή αρνητικές και εξαρτώνται
απ’ τη θέση, που έχει η αντλία σε σχέση με αυτό.
Όταν η αντλία βρίσκεται χαμηλότερα από τη
στάθμη του υγρού της δεξαμενής που αναρροφά,
 80

στους υπολογισμούς του ολικού στατικού ύψους, β) Το ύψος πιέσεως (pressure head) που γενι-
το στατικό ύψος αναρροφήσεως παίρνει αρνητική κά καλείται η ενέργεια πιέσεως (p/γ).
τιμή, διότι το υγρό ρέει προς την αντλία υπό την επί- Ύψος πιέσεως του συστήματος αντλήσεως κα-
δραση της βαρύτητας [σχ. 4.5α(β)]. Αντίθετα όταν λείται η μεταβολή του ύψους πιέσεως μεταξύ αρχής
βρίσκεται επάνω από την επιφάνεια του υγρού της και τέλους του συστήματος. Ισούται με τη μεταβολή
δεξαμενής αναρροφήσεως η τιμή είναι θετική [σχ. της πιέσεως προς το ειδικό βάρος του αντλούμενου
4.5α(α)]. Κάποιο μικρό στατικό ύψος ΗΣp παρουσι- υγρού:
άζει και η αντλία (και αποτελεί κατασκευαστικό της p  p1
Ηp  2  (4.22)
χαρακτηριστικό), αλλά στις περισσότερες περιπτώ- γ
σεις είναι αμελητέο. Επομένως η σχέση του στατι- Αν η αναρρόφηση και η κατάθλιψη του συστή-
κού ύψους δίνεται ως: ματος έχουν ίδια πίεση (p1 = p2 ), όπως στο σύστημα
ΗΣ = Ηα + Ηκ + ΗΣp = z2 – z1 (4.21) που παρουσιάζεται στο σχήμα 4.5β, το ύψος πιέσεως
του συστήματος αντλήσεως ισούται με μηδέν.
διότι ΗΣp = 0 Και σ’ αυτήν την περίπτωση διακρίνεται το ύψος
όπου: z1 το υψόμετρο του επιπέδου αναρροφήσεως πιέσεως αναρροφήσεως (pΑ – p1)/γ, καταθλίψεως
και z2 το υψόμετρο του επιπέδου καταθλίψεως. (p2 – pΚ)/γ και αντλίας (pΚ – pΑ)/γ. Η ιδιομορφία
συνίσταται στο ότι τα ύψη πιέσεως στην αναρρόφηση
2 και στην κατάθλιψη είναι συνήθως αρνητικά (εφόσον
κατά τη ροή σε σωλήνα παρουσιάζεται πτώση πιέσε-
.
m ως: pΑ < p1 και p2 < pΚ). Αντίθετα, το ύψος πιέσε-
ως της αντλίας είναι πολύ μεγάλο (pΑ << pΚ), αφού
Hê
όπως είδαμε, η ενέργεια που μεταβιβάζει η αντλία
στο ρευστό, στην έξοδό της έχει κυρίως τη μορφή
της ενέργειας πιέσεως. Στο διάγραμμα του σχήματος
K
4.5β παρουσιάζεται η μεταβολή της πιέσεως από την
A HΣp HΣ z=0 επιφάνεια του υγρού στην πρώτη δεξαμενή και οι δι-
ακυμάνσεις σε σχέση με την ατμοσφαιρική μέχρι το
σημείο 2 στην επιφάνεια της δεύτερης δεξαμενής. Το
. Hα
m ύψος πιέσεως που αποδίδει η αντλία καλείται
μανομετρικό ύψος της αντλίας και αποτελεί σημα-
1 ντικό χαρακτηριστικό της. Το μανομετρικό ύψος της
αντλίας δεν υπεισέρχεται στην εξίσωση ενέργειας
του συστήματος αντλήσεως και θα αναφερθεί στα
ενεργειακά ύψη της αντλίας.
(α)
γ) Το ύψος ταχύτητας (velocity head) ονομάζε-
Ατµοσφαιρική πίεση ται η κινητική ενέργεια (v2 /2g). Ύψος ταχύτητας του
συστήματος αντλήσεως καλείται η μεταβολή του
2 ύψους ταχύτητας μεταξύ αρχής και τέλους του συστή-
ματος. Αν v1 = v2 το ύψος ταχύτητας του συστήματος
ΗΣ Ατµοσφαιρική είναι μηδέν. Το ύψος ταχύτητας είναι μικρό, με
πίεση εξαίρεση τα συστήματα αντλήσεως που έχουν ως
Ηκ .
m
1
στόχο την αύξηση της ταχύτητας στην κατάθλιψη
(π.χ. αντλητικά συστήματα πυροσβέσεως).
.
Ηα m δ) To ύψος απωλειών (head loss ή friction
z=0 head), που εκφράζει τις απώλειες λόγω τριβών. To
ύψος απωλειών του συστήματος αντλήσεως ισού-
(β) ται με το άθροισμα του ύψους απωλειών στο σωλήνα
αναρροφήσεως και στο σωλήνα καταθλίψεως:
Σχ. 4.5α
Στατικά ύψη συστήματος αντλήσεως. ΣHf = Hf1Α + Hfκ2 (4.23)
 81

Οι απώλειες ενέργειας διακρίνονται σε: Οι απώλειες ενέργειας λόγω ροής στο εσωτερικό
– Οι απώλειες αδράνειας οφείλονται στην αντί- της αντλίας αφορούν σε ενέργεια που δεν αποδίδε-
δραση της αδράνειας λόγω του ύψους της στήλης ται στο αντλούμενο υγρό, επομένως δεν συνυπολο-
υγρού, ώστε το υγρό να πρέπει να αποκτήσει ορι- γίζονται στις ενεργειακές απώλειες του συστήματος
σμένη ταχύτητα κινήσεως v. Η ταχύτητα ορίζεται αντλήσεως, αλλά στις ενεργειακές απώλειες της
ως vΑ για την αναρρόφηση της αντλίας, ενώ vΚ αντλίας (που δεν οφείλονται μόνο στη ροή).
για την κατάθλιψη, διότι λαμβάνεται υπόψη η δι- ε) Το αποδιδόμενο ύψος αντλίας, Ηο (total
αφορά στη διάμετρο που υπάρχει μεταξύ αναρ- head ή ολικό ύψος συστήματος αντλήσεως), που εκ-
ροφήσεως και καταθλίψεως στις κατασκευές. φράζει την ενέργεια που δίνει η αντλία στο υγρό που
–Ο  ι παθητικές απώλειες οφείλονται σε τριβές, διέρχεται απ’ αυτήν. Είναι το σημαντικότερο ύψος
στροβιλισμούς της φλέβας ροής του υγρού, στε- και ήδη το έχομε συναντήσει στην εξίσωση ενέργει-
νώσεις διατομής, διευρύνσεις διατομής, καμπύ- ας του συστήματος αντλήσεως:
λες σωληνώσεων, παρεμβολές στοιχείων ρυθ-
μίσεως και ελέγχου όπως επιστόμια κ.ά.. pK  p A v 2Κ  v 2Α
Ηο  (z2  z1 )    Σhf
γ 2g
2 Σύμφωνα με την εξίσωση (4.17), το ολικό ύψος
.
m είναι το άθροισμα του στατικού ύψους, του ύψους πι-
ã έσεως, του ύψους ταχύτητας και του ύψους απωλει-
ä
ών του συστήματος αντλήσεως.
2) Ενεργειακά ύψη αντλίας.
Ê p1=p2
Σε αντιστοιχία με τα παραπάνω ενεργειακά ύψη
Á του συστήματος αντλήσεως, έχομε και τα ενεργεια-
κά ύψη της αντλίας, τα οποία είναι το στατικό ύψος
αντλίας (ΗΣp), το μανομετρικό ύψος αντλίας (Hm),
.
το ύψος ταχύτητας [(vΚ2 – vΑ2)/2g] και το ύψος απω-
m λειών (Σhpf). Από αυτά, το σημαντικότερο είναι το
1 μανομετρικό ύψος της αντλίας, εφόσον η αντλία
προσδίδει στο ρευστό ενέργεια κυρίως ως ενέργεια
â πιέσεως. Το στατικό ύψος και το ύψος ταχύτητας της
αντλίας είναι πολύ μικρά (συχνά αμελητέα), εφόσον
το ύψος των απωλειών που οφείλονται στη ροή στο
(α) εσωτερικό της αντλίας, εντάσσεται στο σύνολο των
Ê
ενεργειακών απωλειών της.
p/ã
α) Μανομετρικό ύψος αντλίας (manometric
head). Το μηχανικό έργο που μεταδίδει μία αντλία
θετικής εκτοπίσε­ως στο ρευστό, μετατρέπεται άμεσα
σε ενέργεια πιέσεως. Αντίστοιχα το μηχανικό έργο
ã ä που μεταδίδει μία δυναμική αντλία στο ρευστό, με-
â
τατρέπεται αρχικά, εντός της αντλίας, σε κινητική
pátm/ã 1 2
ενέργεια, το μεγαλύτερο ποσοστό της οποίας, καθώς
το υγρό εξέρχεται από την αντλία, μετατρέπεται σε
ενέργεια πιέσεως. Και στις δύο περιπτώσεις λοιπόν,
Á η ενέργεια που κυρίως αυξάνεται από την είσοδο
Á t ως στην έξοδο της αντλίας, είναι η ενέργεια πιέσε-
ως. (Εξαίρεση αποτελούν οι παλινδρομικές αντλίες
(β)
αναρροφήσεως, παλαιά συστή­ματα αντλήσεως που
Σχ. 4.5β δεν χρησιμοποιούνται πλέον, καθώς και ορισμένοι
(α) Ύψη πιέσεως συστήματος αντλήσεως και (β) διάγραμ- ειδικοί τύποι αντλιών).
μα μεταβολής της πιέσεως κατά τη ροή υγρού σε χρόνο (t). Η αύξηση του ύψους της ενέργειας πιέσεως από
82
την είσοδο ως την έξοδο της αντλίας, καλείται μανο-
μετρικό ύψος της αντλίας και συμβολίζεται με Hm.
Το μανομετρικό ύψος εκφράζει την αύξηση της
ενέργειας πιέσεως του υγρού που διέρχεται από την
αντλία. Στην πράξη, μπορεί να μετρηθεί εύκολα
με μανόμετρα τοποθετημένα στην είσοδο και
στην έξοδο της αντλίας. Στον τρόπο μετρήσεώς του
οφείλεται και η ονομασία του.
Στο σύστημα αντλήσεως που παρουσιάζεται στο
σχήμα 4.5γ, το σημείο Α αντιστοιχεί στην είσοδο της
αντλίας (αναρρόφηση) και το Κ στην έξοδο από αυτή
(κατάθλιψη). Σύμφωνα με τον ορισμό, το μανομετρι-
κό ύψος δίνεται από την εξίσωση:
p  pA
Ηm  K  (4.24)
γ
Εφαρμόζοντας την εξίσωση (4.17) μεταξύ των
σημείων Α και Κ προκύπτει:
pK  p A v 2Κ  v 2Α
Ηο  ΗΣp    Σhpf (4.25)
γ 2g 
όπου: ΗΣp = zK – zA η υψομετρική διαφορά μεταξύ
εισόδου και εξόδου της αντλίας (στατικό ύψος της
αντλίας). Στην παραπάνω εξίσωση, οι απώλειες
λόγω τριβών εντός της αντλίας δεν λαμβάνονται υπό-
ψη γιατί καλύπτονται από μηχανικό έργο, το οποίο
καταναλώνει η αντλία και δεν αποδίδεται στο διερ-
χόμενο απ’ αυτήν ρευστό (Σhpf = 0).
Συγκρίνοντας τις εξισώσεις (4.24) και (4.25),
προκύπτει η σχέση μεταξύ αποδιδόμενου και μανο-
μετρικού ύψους της αντλίας:
v 2Κ  v 2Α
Ηο  Ηm   HΣp f
2g
2
.
m
Μανόµετρο
καταθλίψεως
K τη ροή του ρευστού μέσα σ’ αυτήν ούτε ανακυκλο-
1 A Μανόµετρο
. αναρροφήσεως zA
m
z=0
Σχ. 4.5γ
Ενεργειακά ύψη αντλίας.
Συνήθως, η διάμετρος της αναρροφήσεως είναι
μεγαλύτερη από τη διάμετρο καταθλίψεως για να προ-
κύψει μεγαλύτερο διαθέσιμο Καθαρό Θετικό Ύψος
Αναρροφήσεως (Net Positive Sunction Head avail-
able – NPSHa). Κατά συνέπεια, η ταχύτητα καταθλί-
ψεως είναι μεγαλύτερη από την ταχύ­τητα αναρροφή-
σεως. Το στατικό ύψος της αντλίας ΗΣp είναι μικρό και
συνήθως δεν λαμβάνεται υπόψη στους υπολογισμούς.
Επομένως, το αποδιδόμενο ύψος της αντλίας Ηo είναι
λίγο μεγαλύτερο από το μανομετρικό ύψος Hm.
Μανομετρικό ύψος αναρροφήσεως καλείται
το ύψος της πιέσεως στην αναρρόφηση Α:
p Α  p1
Ηmα  (4.27)
γ
Στα συστήματα αντλήσεως που παρουσιάζονται
στα σχήματα 4.5β και 4.5γ, η πίεση στο σημείο Α
(pΑ) είναι μικρότερη από την πίεση στην επιφάνεια
της δεξαμενής αναρροφήσεως (p1), λόγω της πτώσε-
ως πιέσεως στο σωλή­να αναρροφήσεως. Αν η πίεση
στην επιφάνεια της δεξαμενής είναι ατμοσφαιρική
(p1 = patm), η pΑ είναι μικρότερη της ατμοσφαιρικής
(pΑ < patm, υποπίεση ή κενό) και το μανομετρικό
ύψος αναρροφήσεως προκύπτει αρνητικό.
Μανομετρικό ύψος καταθλίψεως καλείται αντί-
στοιχα, το ύψος της σχετικής πιέσεως στην κατάθλι-
ψη Κ:
p  p2
Ηmκ  K (4.27α)
γ
Τα μανομετρικά ύψη αναρροφήσεως και καταθλί-
ψεως μπορούν να μετρηθούν εύκολα με μανόμετρα
τοποθετημένα στα σημεία Α και Κ.
(4.26)
Από τις εξισώσεις (4.24), (4.26), (4.27) και
(4.27α) προκύπτει:
Ηm = Hmκ – Hmα (4.27β)
θεωρώντας ΗΣpf = 0 και vK = vA.
β) Εσωτερικό αποδιδόμενο ύψος αντλίας
Hε (inner pump head). Το εσωτερικό ύψος εκφρά-
ζει το ύψος που θα απέδιδε η αντλία στο διερχόμενο
ρευστό, αν δεν υπήρχαν ενεργειακές απώλειες κατά
φορία ενός ποσοστού του υγρού. Οι ενεργειακές
απώλειες από το υγρό αντιπροσωπεύουν το σύνολο
zκ των απωλειών που δημιουργούνται κατά τη ροή του
υγρού καθώς αυτό διαρρέει την αντλία. Είναι δηλαδή
το θεωρητικά αποδιδόμενο ύψος της αντλίας λόγω
ανακυκλοφορίας κάποιας ποσότητας υγρού.
Το εσωτερικό αποδιδόμενο ύψος αποτελεί εμπόδιο
στην κίνηση της φλέβας υγρού και εκφράζεται σε ύψος

στήλης υγρού. Ισούται με το αλγεβρικό άθροισμα του
αποδιδόμενου ύψους Hο (4.25) και του ύψους υδραυ-
λικών απωλειών Σhp και μεταξύ της αναρροφήσεως
και της καταθλίψεως της αντλίας δίνεται ως:
Ηε = Hο + Σhpf (4.28)
Σε μικρής ταχύτητας εμβολοφόρες αντλίες το
εσωτερικό αποδιδόμενο ύψος παραλείπεται, διότι
έχει ελάχιστη επίδραση λόγω της μικρής ταχύτητας
του υγρού.
γ) Tα ύψη αναρροφήσεως αποτελούν ιδιαίτερα
κρίσιμα ενεργειακά ύψη διότι καθορίζουν τις δυνα-
τότητες ομαλής αναρροφήσεως μιας αντλίας. Τα
ύψη αυτά επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργία της
αντλίας και την εμφάνιση του φαινομένου της σπηλαι-
ώσεως. Έτσι ο έλεγχός τους με την μελέτη κατά την
εγκατάσταση κάποιας αντλίας ή με τον έλεγχο κατά
την λειτουργία της, εξαλείφει τη δημιουργία του φαι-
νομένου της σπηλαιώσεως προστατεύοντάς την από
αυτό.
Πρόκειται για το διαθέσιμο (available) και το απαι-
τούμενο (required) Καθα­ρό Θετικό Ύψος Αναρ-
ροφήσεως (Net Positive Suction Head – NPSH),
καθώς και για το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος αναρ-
ροφήσεως (Ha,max), όπου:
–Δ ιαθέσιμο καθαρό θετικό ύψος αναρροφή-
σεως NPSHa καλείται η διαφορά του ύψους
πιέσεως και ταχύτητας του ρευστού στην αναρ-
ρόφηση της αντλίας, από το ύψος πιέσεως, στο
οποίο το υγρό «βράζει»:
p v2 p
NPSHα   A  A   υ 
 γ 2g  γ
p  pυ v A2
 A  (4.29)
γ 2g
Το NPSHa εξαρτάται από το σύστημα αντλήσεως.
– Απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος αναρρο-
φήσεως NPSHr καλείται η πτώση του ύψους
ενέργειας από την είσοδο της αντλίας έως το
εσωτερικό της:
p v2 p
NPSHr   A  A   A  
 γ 2g  γ
p  p A  v A2 (4.29α)
 A 
γ 2g
όπου Α′ σημείο στο εσωτερικό της αντλίας.
To NPSHr εξαρτάται από την αντλία.
– Μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος αναρροφήσε-
ως Ηα,max καλείται το μέγιστο ύψος ενέργειας
της αναρροφήσεως που μπορεί να καλύψει η
83
αντλία (χωρίς να φτάσει το εισερχόμενο στην
αντλία υγρό σε κατάσταση βρασμού λόγω χα-
μηλής πιέσεως):
v2
Hα,max  HΣα,max  Α  hαf 
2g
p1  p vap
  ΝPSHr (4.30)
γ
όπου ΗΣα, max το μέγιστο στατικό ύψος αναρροφήσε-
ως του συστήματος αντλήσεως.
4.5.2 Ογκομετρική παροχή.
.
Ογκομετρική παροχή V (volumetric pump flow
rate) της αντλίας ονομάζεται ο όγκος του υγρού που
αποδίδεται στο στόμιο της καταθλίψεως της αντλίας
στη μονάδα του χρόνου. Καθορίζεται σύμφωνα με
κατασκευαστικά και λειτουργικά δεδομένα της αντλί-
ας, όπως το μέγεθος της αντλίας, η ταχύτητα του στοι-
χείου που περιστρέφεται ή παλινδρομεί και το δίκτυο
με το οποίο συνδέεται.
Σε συνάρτηση με τη λειτουργία της αντλίας αλλά
και με το σύστημα αντλήσεως, η παροχή διακρίνεται:
1) Σε παροχή συστήματος αντλήσεως ή πραγ-
.
ματική παροχή της αντλίας, V (actual flow rate)
που είναι η ογκομετρική παροχή του συστήματος
αντλήσεως, η οποία μετρείται στον σωλήνα καταθλί-
ψεως. Σημειώνεται ότι σε συστήματα αντλήσεως με
παλινδρομικές αντλίες, η μέση παροχή είναι διαφο-
ρετική από τη στιγμιαία, λόγω της αυξομειώσεως του
όγκου άρα και της παροχής από την παλινδρόμηση
των εμβόλων. Στις περιστροφικές αντλίες θετικής
εκτοπίσεως, οι διακυμάνσεις της παροχής είναι ελάχι-
στες, ενώ στις δυναμικές αντλίες ανύπαρκτες. Επομέ-
νως όταν στις δυναμικές αντλίες υφίσταται μόνιμη
κατάσταση ροής, ο διαχωρισμός στιγμιαίας και μέσης
παροχής δεν έχει έννοια.
Η παροχή του συστήματος αντλήσεως επηρεάζει
άμεσα το ύψος απωλειών, εφόσον το ολικό ύψος
συνδέεται με την παροχή με την εξίσωση (4.18):
.
Ηο = α + β ⋅ V 2
όπου: α  HΣ 
p 2  p1
γ
είναι ο συντελεστής που ισούται με το άθροισμα του
στατικού ύψους και του ύψους πιέσεως και β, ο συ-
νελεστής που εξαρτάται από τα δεδομένα των σωλή-
νων αναρροφήσεως και καταθλίψεως.
Η παροχή του συστήματος αντλήσεως εξαρτάται
από το σύστημα γενικά (π.χ. διάμετροι σωλήνων,
84

υψομετρικές διαφορές κ.ά.) αλλά, κυρίως, από την
αντλία του συστήματος. Μπορούμε να πούμε ότι προ-
κύπτει ως αποτέλεσμα της λειτουργίας μιας συγκεκρι-
μένης αντλίας σε ένα επίσης συγκεκριμένο σύστημα
σωληνώσεως. . flow) που είναι η παροχή η οποία ισχύει για τη λει-
2) Σε βέλτιστη ή κανονική παροχή Vn (normal
flow rate) που καλείται η πραγματική παροχή την
οποία παρέχει η αντλία, όταν λειτουργεί με το μέγιστο
βαθμό αποδόσεώς της, συνεχώς και χωρίς να υπο-
στεί βλάβη. Αν και από ενεργειακής πλευράς ενδεί-
κνυται η αντλία να λειτουργεί με το μέγιστο βαθμό
αποδόσεως, αυτό δεν σημαίνει ότι σ’ αυτές τις συνθή-
κες θα έχομε και τη μέγιστη παροχή. Άρα τελικά, η
βέλτιστη παροχή είναι η ενεργειακά συμφέρουσα
παροχή και όχι η μέγιστη. . νή. Η μεταφορά ενέργειας απ’ την κινητήρια μηχανή
3) Σε εσωτερική παροχή Vε (inner flow rate)
που καλείται η παροχή στο εσωτερικό της αντλίας.
Στις αντλίες θετικής εκτοπίσεως παρουσιάζονται εσω-
τερικές διαρροές, επομένως ένα μικρό ποσοστό του
υγρού επανακυκλοφορεί, με αποτέλεσμα η εσωτερι-
κή παροχή να είναι ελάχιστα μεγαλύτερη από την
πραγματική. Στις δυναμικές αντλίες, η εσωτερική πα-
ροχή είναι αρκετά μεγαλύτερη από την πραγματική.
Αυτό συμβαίνει επειδή τα πτερύγια της φτερωτής δεν
εφάπτονται, επομένως υπάρχει μία ποσότητα υγρού
που επανακυκλοφορεί.
Όπως προκύπτει από τον ορισμό, η εσωτερική
παροχή ισούται με την πραγματική, αυξημένη με τις
εσωτερικές διαρροές:
. . .
Vε = V+ Vδ (4.31)
. (pump motor rated power), καλείται η ισχύς (μηχανι-
4) Σε θεωρητική παροχή Vθ, (theoritical flow
rate) που είναι η παροχή του υγρού την οποία θα
έπρεπε να αποδίδει η αντλία αν δεν υπήρχαν εσωτε-
ρικές και εξωτερικές διαρροές προς το περιβάλλον:
. . . . ισχύος στην αντλία γίνεται με μηχανικό σύστημα
Vθ = V+ Vδ + Vπερ (4.32)
. .
όπου: Vδ οι εσωτερικές διαρροές και Vπερ οι διαρρο-
ές προς το περιβάλλον λειτουργίας της αντλίας (π.χ.
στο μηχανοστάσιο όπου .είναι. εγκατεστημένη
. μία
αντλία). Γενικά ισχύει ότι Vθ > Vε > V..
5) Σε ονομαστική παροχή (VN )4 (nominal
τουργία της αντλίας στην ονομαστική ταχύτητα υN,
στο ονομαστικό ολικό ύψος HN, και για αντλούμενο
υγρό σύμφωνα με αυτό που αναφέρεται στα τεχνικά
χαρακτηριστικά της.
4.5.3 Ισχύς ή ιπποδύναμη αντλιών (pump
power).
Η αντλία δεν παράγει ενέργεια, αλλά παραλαμ-
βάνει την ανα­γκαία ενέργεια απ’ την κινητήρια μηχα-
στην αντλία και απ’ αυτήν στο διερχόμενο ρευστό,
στην πράξη είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί χω-
ρίς ενεργειακές απώλειες λόγω τριβών. Λαμβάνο-
ντας υπόψη πως από πλευράς λειτουργικού κόστους
του συστήματος αντλήσεως, η σημαντικότερη παρά-
μετρος είναι η κατανάλωση ενέργειας ανά μονάδα
χρόνου, δηλαδή η ισχύς, είναι εμφανής η σημασία
προσδιορισμού της καταναλισκόμενης και της ωφέ-
λιμης ισχύος σε ένα σύστημα αντλήσεως.
Γενικά η μεταβίβαση της ισχύος παρουσιάζεται
στο διάγραμμα του σχήματος 4.5δ.
Εφόσον η αντλία αποτελεί το διαμεσολαβητή για
τη μεταβίβαση ισχύος από το κινητήριο μηχάνημα
στο αντλούμενο υγρό, η ισχύς διακρίνεται ως εξής:
1) Ισχύς του κινητήριου μηχανήματος Ρκ
κό έργο ανά μονάδα χρόνου) που παράγει η κινητήρια
μηχανή και με την οποία τροφοδοτεί την αντλία. Η
κινητήρια μηχανή μπορεί να είναι ηλεκτροκινητήρας
ή κάποια θερμική μηχανή. Η μεταβίβαση της
μεταδόσεως. Ανάλογα με το σύστημα αντλήσεως και
την αντλία, η ισχύς Pκ που αποστέλλει ο κι­νητήρας

Pκ Pα Pε Pο Éó÷ýò
Éó÷ýò κ Éó÷ýò m Éó÷ýò 
óôï õãñü ðïõ
êéíçôÞñéáò óôïí Üîïíá óôï åóùôåñéêü
äéÝñ÷åôáé áðü
ìç÷áíÞò ôçò áíôëßáò ôçò áíôëßáò
ôçí áíôëßá

Σχ. 4.5δ
Διάγραμμα μεταβιβάσεως της ισχύος.

4
 νομαστικά μεγέθη παροχής, ταχύτητας και ολικού ύψους είναι τα θεωρητικά (τυπικά) ή κατασκευαστικά μεγέθη παροχής, τα-
Ο
χύτητας και ολικού ύψους, τα οποία έχουν μετρηθεί για δεδομένο ρευστό και δεδομένες συνθήκες λειτουργίας, ώστε να λαμβάνονται
ως μεγέθη αναφοράς κατά τη μελέτη ενός μηχανήματος (π.χ. της αντλίας).

στην αντλία, κυμαίνεται από μερικά kW (έως μερικές
χιλιάδες kW).
2) Εισερχόμενη ή αξονική ισχύς Ρα (pump shaft
power) καλείται η ισχύς που φτάνει από τον κινητήρα
στον άξονα της αντλίας. Κατά τη μετάδοση ισχύος από
το κινητήριο μηχάνημα στον άξονα της αντλίας υπάρ-
χουν κάποιες μηχανικές απώλειες λόγω τριβών. Αν
ηκ ο μηχανικός βαθμός αποδόσεως του συστήματος
μεταδόσεως, τότε:
Pα
Pα  κ  Pκ  κ  (4.33)
Pκ
Αν το σύστημα μεταδόσεως είναι απλό και ο άξο-
νας της αντλίας ξεκινά από τον κινητήρα (κάτι που
συμβαίνει συχνά στις ανεξάρτητες αντλίες, δηλ. τις
αντλίες στις οποίες ο κινητήρας λειτουργεί αποκλει-
στικά γι’ αυτές), τότε ηκ = 1 και η αξονική ισχύς ισού-
ται με την ισχύ του κινητήρα. Επίσης, η αξονική ισχύς
αποτελεί την ενεργειακή κατανάλωση της αντλίας.
3) Εσωτερική ισχύς Ρε (hydraulic power), κα-
λείται η ισχύς που μεταβιβάζεται από την αντλία, και
πιο συγκεκριμένα από την πτερωτή για τις δυναμικές
αντλίες, στο υγρό που κυκλοφορεί μέσα σ’ αυτήν.
Είναι μικρότερη από την αξονική, επειδή τμήμα της
τελευταίας, καταναλώνεται για την υπερνίκηση των
μηχανικών τρι­βών στους τριβείς εδράσεως και στο
σύστημα στεγανοποιήσεως. Η εσωτερική ισχύς αντι-
στοιχεί στο εσωτερικό αποδιδόμενο ύψος και στην
εσωτερική παροχή της αντλίας:
. μια παροχή V στο σύστημα αντλήσεως. Για να συμ-
Ρε = Ρα – ΣPm = γ ⋅ Vε ⋅ Ηε (4.34)
. διερχόμενο απ’ αυτήν υγρό, ισχύς Ρο.
όπου: γ, το ειδικό βάρος, Vε, η εσωτερική παροχή, Ηε,
το ύψος σε [m] και ΣΡm, οι απώλειες ισχύος λόγω
μηχανικών τριβών, ενώ οι απώλειες ισχύος λόγω τρι-
βών του υγρού στο εσωτερικό της αντλίας δίνονται
από τη σχέση:
. .
ΣΡp = γ ⋅ Vε ⋅ Σhpf (4.35)
4) Αποδιδόμενη, πραγματική ή ωφέλιμη
ισχύς Ρο (actual power) καλείται η ισχύς που αποδί-
δεται τελικά στο εξερχόμενο από την αντλία ρευστό,
εφόσον η εσωτερική ισχύς δεν μεταβιβάζεται συνολι-
κά στο διερχόμενο ρευστό. Ένα τμήμα της κατανα­
λώνεται για την κυκλοφορία της ποσότητας εκείνης
του ρευστού, που .δεν εξέρχεται από την αντλία (εσω­
τερικές διαρροές
. Vε), αλλά και διαρροές προς το περι-
βάλλον Vπερ. Ένα άλλο τμήμα της ισχύος, αντιμετωπί-
ζει τις απώλειες λόγω τριβών του ρευστού εντός της
αντλίας. Η αποδιδόμενη ισχύς δίνεται από τη σχέση:
85
Po = Pε – ΣPδ – ΣPp (4.36)
όπου: ΣΡδ οι απώλειες ισχύος λόγω διαρροών και
ΣΡp οι απώλειες ισχύος λόγω τριβών του υγρού στο
.
εσωτερικό της αντλίας: ΣΡp = γ ⋅ Vε ⋅ Σhpf.
Η αποδιδόμενη ισχύς είναι το ωφέλιμο (δηλ. το
επιδιωκόμενο) ενεργειακό αποτέλεσμα της αντλίας.
Αντιστοιχεί στο αποδιδόμενο ύψος Ηo και στην πραγ-
.
ματική παροχή V. Με αυτά τα χαρακτηριστικά μεγέθη
συνδέεται, με τη σχέση (4.19):
.
Po = γ · V· Ho
4.5.4 Βαθμοί αποδόσεως αντλιών.
Ο βαθμός αποδόσεως μίας αντλίας (pump ef-
ficiencies) ισούται με τον λόγο της ωφέλιμης απο-
διδόμενης ισχύος προς την καταναλισκόμενη ισχύ.
Όσο πιο μεγάλος είναι αυτός ο λόγος (που ορισμένες
φορές καλείται και λόγος ποιότητας), τόσο καλύτερη
είναι η αντλία.
Επίσης, η ροή του ρευστού, με τη λειτουργία της
αντλίας, συνοδεύεται με την ανάπτυξη απωλειών
που αντιστοιχούν στη διαφορά ισχύος, η οποία πα-
ρέχεται από τον κινητήρα με την ισχύ που παραλαμ-
βάνει τελικά το ρευστό. Τότε το έργο που αποδίδει η
αντλία θα είναι μικρότερο από αυτό που παρέχεται
στον άξονά της.
Αυτό που επιδιώκεται με τη χρήση της αντλίας,
είναι να αποδοθεί στο διακινούμενο ρευστό ένα ύψος
ενέργειας (αποδιδόμενο
. ύψος Ηο) και να επιτευχθεί
βούν αυτά, πρέπει να αποδοθεί από την αντλία στο
Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις και ανάλο-
γα με τη φύση των απωλειών ο βαθμός αποδόσεως
της αντλίας διακρίνεται σε:
1) Ογκομετρικό βαθμό αποδόσεως (ηv ) (volu-
metric efficiency), που είναι ο λόγος της. πραγματικής
παροχής V προς τη εσωτερική παροχή Vε της αντλίας.
Ο ογκομετρικός βαθμός αποδόσεως παρέχει το μέτρο
των απωλειών, οι οποίες οφείλονται στις διαρροές
από το διάκενο μεταξύ της στρεφόμενης πτερωτής και
του σταθερού κελύφους ή της μη τέλειας στεγανότητας
των βαλβίδων, τις απώλειες από τους στυπειοθλίπτες
κ.λπ.. Τότε, παρατηρείται το φαινόμενο της ολισθίσε-
ως του υγρού από την κατάθλιψη προς το χώρο της
αναρροφήσεως ή από το εσωτερικό της αντλίας προς
το περιβάλλον. Δίνεται από τη σχέση:
V
V  (4.37)
Vε
86
. . .
ή λόγω της σχέσεως (4.31) όπου Vε = V+ Vδ
V
V  1 (4.37α)
V  Vδ
Ο ογκομετρικός βαθμός αποδόσεως κυμαίνεται
από 80 έως 98%, με τις μεγαλύτερες τιμές να αντι-
στοιχούν σε αντλίες θετικής μετατοπίσεως που είναι
σε άριστη κατάσταση, ενώ με τις μικρότερες τιμές στις
φυγοκεντρικές αντλίες, ιδιαίτερα όταν λόγω φθοράς
έχουν αυξηθεί τα διάκενα μεταξύ κινητών και σταθε-
ρών τμημάτων.
2) Υδραυλικό βαθμό αποδόσεως (ηh ) (hy-
draulic efficiency) που σχετίζεται με την κατασκευή
και την εγκατάσταση της αντλίας. Εξαρτάται από τις
υδραυλικές απώλειες που αναπτύσσονται στο τμήμα
εισόδου, στο εσωτερικό από τη διατομή εισόδου έως
τη διατομή εξόδου, και στο τμήμα εξόδου της αντλί-
ας. Είναι το μέτρο των αντιστάσεων που προκύπτουν
από την τριβή του υγρού και των τοιχωμάτων, την
επιτάχυνση και την επιβράδυνση του ρευστού και
την αλλαγή της κατευθύνσεως ροής του. Δίνεται ως:
H Po = γ ⋅ V⋅ Ho απ’ την εξίσωση (4.40) σε συνδυασμό
h  o (4.38)
Hε
και ορίζεται ως ο λόγος του αποδιδόμενου ή ολικού
ύψους Ηο προς το εσωτερικό (θεωρητικό) ύψος Hε,
που αποτελείται από την ολική ενέργεια, η οποία
παραλαμβάνει το υγρό από την αντλία με τις υδραυ-
λικές απώλειες. Έτσι, η σχέση (4.38) Pο γ  V  Ho
 λαμβάνοντας
 ή
υπόψη την εξίσωση (4.28) γίνεται: Pα γ  Vε  Η ε
m
Ho
h  1 (4.38α)
Ho  Σhpf
όπου: Σhpf το ύψος απωλειών λόγω ροής (υδραυλι-
κές απώλειες) στο εσωτερικό της αντλίας.
Σύμφωνα με την εξίσωση (4.38α), όσο πιο μεγά-
λο είναι το ύψος απωλειών εντός της αντλίας, τόσο
μικρότερος είναι ο υδραυλικός βαθμός αποδόσεως.
3) Μηχανικό βαθμό αποδόσεως ηm (mechan-
ical efficiency), που καλείται ο λόγος της εσωτερι-
κής ισχύος Ρε (δηλ. της ισχύος που μεταβιβάζεται
στο υγρό, το οποίο ρέει εντός της αντλίας) προς την
αξονική ισχύ Ρα (που αποτελεί την ενεργειακή κατα-
νάλωση της αντλίας). Εξαρτάται κυρίως από τις δυ-
νάμεις τριβής, οι οποίες αναπτύσσονται μεταξύ των
κινουμένων μερών μιας αντλίας. Έτσι, ως μηχανικός
βαθμός αποδόσεως ορίζεται ο λόγος:
P
m  ε (4.39)
Pα
Η αξονική ισχύς Pα η οποία μεταδίδεται στην
αντλία θα μετατραπεί σε ωφέλιμη ισχύ Po του διακι-
νούμενου υγρού και σε ισχύ Pm των μηχανικών απω-
λειών που διατίθεται για να υπερνικήσει τις απώλειες
τριβής των κινουμένων μερών της αντλίας. Επομένως
σύμφωνα με την εξίσωση (4.34) ο μηχανικός βαθμός
αποδόσεως δίνεται ως:
Pε
m  1 (4.39α)
Pε  ΣPm
4) Ολικό βαθμό αποδόσεως h (total efficien-
cy), που είναι ο καθοριστικός λόγος ποιότητας από
ενεργειακής πλευράς. Γι’ αυτό καλείται πιο απλά,
βαθμός αποδόσεως της αντλίας. Ισούται με το πηλί-
κο της ωφέλιμης – αποδιδόμενης ισχύος Po προς την
καταναλισκόμενη αξονική ισχύ Pα από το κινητήριο
μηχάνημα, παρέχοντας το μέτρο για το σύνολο των
απωλειών σε τριβές και ορίζεται ως:
Pο
 (4.40)
Pα
Σύμφωνα με την εξίσωση (4.19) όπου:
.
με την (4.39) προκύπτει ότι:
P γ  V  Ho γ  V  Ho
 ο   m     m  V  h
Pα γ  Vε  Ηε γ  V  Η
ε ε
m
γ  V  Ho
m     m  V  h  (4.41)
γ  Vε  Ηε
Δηλαδή, ο ολικός βαθμός αποδόσεως η είναι το
γινόμενο των τριών βαθμών αποδόσεως, του υδραυ-
λικού, του ογκομετρικού και του μηχανικού. Για εμ-
βολοφόρες αντλίες προσδιορίζεται πειραματικά και
παραμένει σχεδόν σταθερός σε μεγάλες διακυμάν-
σεις ύψους, ενώ στις δυναμικές, υπάρχει μέγιστη
απόδοση στο βέλτιστο ύψος και πτώση της αποδό-
σεως όταν αποκλίνει από αυτό. Στις περιστροφικές
αντλίες οι υδραυλικές απώλειες που οφείλονται στις
εσωτερικές τριβές και τους στροβιλισμούς είναι αμε-
λητέες, ώστε σε πρακτικές εφαρμογές να λαμβάνεται
o ηh ίσος με τη μονάδα και η σχέση να δίνεται ως:
η = ηm ⋅ ηV (4.42)
Ο ολικός ή μέγιστος βαθμός αποδόσεως μιας
αντλίας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χαρα-
κτηριστικά της. Συνήθως κυμαίνεται από 70% έως
90%. Σε συνδυασμό όμως με τις συνθήκες λειτουρ-
γίας (δηλ. τις απαιτήσεις του συστήματος αντλήσε-
ως), ο βαθμός αποδόσεως μπορεί να είναι σημαντι-
κά μικρότερος.

Ñκ
Ñα=hκÑκ Ñα
Éó÷ýò
ÁîïíéêÞ éó÷ýò
êéíçôÞñéáò
ìç÷áíÞò
Áðþëåéåò
óõóôÞìáôïò ìåôáäüóåùò
Η ισχύς του κινητήρα είναι το άθροισμα της αξονι-
κής ισχύος και των απωλειών ισχύος λόγω αδυναμίας
στη μετατροπή της ηλεκτρικής ενέργειας σε κινητική
ενέργεια. Έτσι η ισχύς του κινητήρα μπορεί να υπολο-
γιστεί από το λόγο της αξονικής ισχύος προς την από-
δοση του κινητήρα και δίδεται από τη σχέση:
Pα
Pκ  , (4.42α)
κ
ενώ η αξονική ισχύς που είναι το άθροισμα της εσω-
τερικής ισχύος και των απωλειών στη μετάδοση της
ισχύος από τον άξονα στο ρευστό που διακινείται δί-
δεται με τη σχέση:
P (4.42β)
Pα  ε
h
Στο σχήμα 4.5ε παρουσιάζεται η μετάδοση ισχύος
από την κινητήρια μηχανή στο διακινούμενο ρευ­στό
ενός συστήματος αντλήσεως.
4.6 Αναρρόφηση της αντλίας.
Με τον όρο αναρρόφηση (pump suction) ορίζε-
ται η εισαγωγή του υγρού στο θάλαμο της αντλίας, η
οποία επιτυγχάνεται σε διάφορες συνθήκες. Οι συνθή-
κες αυτές αναφέρονται είτε στην ελεύθερη επιφάνεια
του υγρού σε σχέση με την αντλία, είτε στον κενό χώρο
(όγκος του κυλίνδρου) στο εσωτερικό της αντλίας και
τη χαμηλή πίεση που δημιουργούνται από την παλιν-
δρόμηση ενός εμβόλου στο εσωτερικό της ή την περι-
στροφή ενός στροφείου.
Όταν η άντληση ενός υγρού πραγματοποιείται από
δεξαμενή τοποθετημένη υψηλότερα από την εγκα-
τεστημένη αντλία και στην ελεύθερη επιφάνειά του
ασκείται ατμοσφαιρική πίεση [σχ. 4.5α(α)], τότε το
υγρό ρέει προς την αντλία. Η ροή του υγρού οφείλεται
στο στατικό ύψος αναρροφήσεως που προκύπτει από
την επίδραση της ατμοσφαιρικής πιέσεως στην ελεύ-
θερη επιφάνεια του υγρού. Σ’ αυτήν την περίπτωση η
αντλία προσθέτει ενέργεια για τη ροή του υγρού μόνο
για τη διέλευσή του από το υπόλοιπο σύστημα.
Όταν η δεξαμενή βρίσκεται χαμηλότερα από την
87
Ñε = hmÑα Ño Ñο = hÑε
Ñε
Áðïäéäüìåíç éó÷ýò
ÅóùôåñéêÞ éó÷ýò
ÕäñáõëéêÝò Σχ. 4.5ε
Ìç÷áíéêÝò
áðþëåéåò Μετάδοση ισχύος
áðþëåéåò
στο αντλούμενο υγρό.
εγκατεστημένη αντλία, στην εισαγωγή της αντλίας θα
πρέπει να δημιουργηθεί η απαραίτητη πτώση πιέσε-
ως, ώστε με την επίδραση της ατμοσφαιρικής πιέσεως
να μεταφέρει το υγρό προς την αντλία [σχ. 4.5α(β)].
Η πτώση πιέσεως είναι το κενό αναρροφήσεως
(suction vacuum) της αντλίας και έχει μια τιμή από-
λυτης πιέσεως μικρότερη από εκείνη που επικρατεί
στην ελεύθερη επιφάνεια του υγρού. Έτσι, το υγρό
λόγω της διαφοράς των πιέσεων που επικρατούν στην
αναρρόφηση της αντλίας και την ελεύθερη επιφάνειά
του, αναγκάζεται να κινηθεί μέσω του σωλήνα από το
χώρο υψηλότερης πιέσεως, όπου η πίεση είναι η ατμο-
σφαιρική, στο χώρο χαμηλότερης πιέσεως που είναι ο
θάλαμος αναρροφήσεως της αντλίας.
Η διαφορά των δύο πιέσεων μπορεί να φθάσει θε-
ωρητικά την τιμή της μιας ατμόσφαιρας ή της εκάστοτε
βαρομετρικής πιέσεως που ασκείται στην επιφάνεια
του υγρού, αν υποτεθεί ότι η πτώση πιέσεως που δημι-
ουργείται από την αντλία φτάσει το τέλειο κενό. Αυτό
ονομάζεται θεωρητικό ύψος αναρροφήσεως που
φτάνει τα 10,33 m. Το θεωρητικό ύψος αναρροφήσε-
ως είναι σχεδόν αδύνατο να πραγματοποιηθεί, διότι
στα στοιχεία που επηρεάζουν την πλευρά της αναρ-
ροφήσεως περιλαμβάνονται, εκτός από το ύψος του
υγρού και η επίδραση της ατμοσφαιρικής πιέσεως, πε-
ρισσότεροι παράγοντες. Οι παράγοντες που θα πρέπει
να ληφθούν υπόψη στον υπολογισμό της πραγματικής
αναρροφήσεως της αντλίας είναι οι εξής:
1) Το καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως (Net
Pressure Suction Head ή NPSH) που χρησιμοποιείται
προκειμένου να ελεγχθούν οι συνθήκες αναρροφήσε-
ως κάτω από τις οποίες πρέπει να λειτουργεί η αντλία
για να αποφευχθεί η σπηλαίωση (σχ. 4.6). Το καθαρό
θετικό ύψος αναρροφήσεως καθορίζεται από:
α) Το ύψος Hαα, το οποίο είναι η απόλυτη πίεση (ή
η ατμοσφαιρική για ανοικτά δοχεία) σε μέτρα στήλης
νερού mH2O ή mwc, η οποία επιδρά στην επιφάνεια του
ρευστού στην πλευρά της αναρροφήσεως.
β) Την κάθετη απόσταση Hα (z2 – z1) από το κέντρο
της αντλίας έως την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού και
εκφράζει το στατικό ύψος αναρροφήσεως και προστί-
88
θεται αλγεβρικά στο ύψος της ατμοσφαιρικής πιέσε-
ως Hαα στην επιφάνεια του υγρού.
γ) Τις απώλειες αντιστάσεως τριβής στον σωλήνα
αναρροφήσεως που αποτελούν το ύψος Hf.
δ) Τις απώλειες λόγω ταχύτητας ροής του υγρού,
οι οποίες λαμβάνονται υπόψη μόνο σε πολύ μεγάλες
ταχύτητες ροής και ορίζονται ως Hv. Διαφορετικά εί-
ναι αμελητέες.
Η αναρρόφηση της αντλίας μπορεί να θεωρηθεί
επαρκής, όταν το άθροισμα των παραπάνω απωλει-
ών Hv + Hf ± Hα είναι μικρότερο του Hαα που ασκεί-
ται στην επιφάνεια του υγρού. Σε αυτές τις απώλειες
πρέπει να προστεθούν οι απώλειες λόγω εξατμίσεως
του υγρού Hvap καθώς και το υπόλοιπο θετικό ύψος
αναρροφήσεως που απαιτείται από την αντλία, ώστε
να επιτευχθεί ο ρυθμός καταθλίψεως για τον οποίο
έχει σχεδιαστεί. Έτσι, το άθροισμα των συνολικών
απωλειών δίνεται από τα Hαα ± Hα – Hf – Hv – Hvap,
γνωστό ως διαθέσιμο καθαρό θετικό ύψος αναρρο-
φήσεως NPSHa. Στα συστήματα όπου το ύψος από
αντιστάσεις της ταχύτητας ροής (Hv) είναι αμελητέο,
αυτό παραλείπεται.
Το διαθέσιμο θετικό ύψος αναρροφήσεως
NPSHa, αναφέρεται στην εγκατάσταση (σύστημα
αναρροφήσεως) και για τον υπολογισμό του διακρί-
νουμε δύο περιπτώσεις. Όταν έχομε ανύψωση στην
αναρρόφηση (suction lift) όπου η αντλία βρίσκεται
επάνω από την επιφάνεια του υγρού αναρροφήσεως
(σχ. 4.6), το στατικό ύψος αναρροφήσεως παίρνει
αρνητική τιμή, ενώ όταν έχομε θετική αναρρόφηση
(positive suction) όπου η αντλία βρίσκεται κάτω από
Ηακ
Ηαα
2 αντλίες τροφοδοτικού νερού λεβήτων.
+Ηα
Ηv .
m Β z=0
1
Ηf Ηvap
– Ηα
Σχ. 4.6
Ύψη που επηρεάζουν
την αναρρόφηση της αντλίας.
την επιφάνεια του υγρού, το στατικό ύψος αναρροφή-
σεως παίρνει θετική τιμή.
Οι κατασκευαστές αντλιών παρέχουν επίσης το
απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως
NPSHr, που χαρακτηρίζει την αντλία και μετρείται σε
μέτρα στήλης νερού. Είναι συνάρτηση της παροχής
της αντλίας και συνήθως αυξάνεται καθώς αυξάνεται
η παροχή.
Η σχέση μεταξύ απαιτούμενου (NPSHr) και δι-
αθέσιμου καθαρού θετικού ύψους αναρροφήσεως
(NPSΗa) πρέπει να είναι τέτοια, ώστε το διαθέσιμο
καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως να είναι πάντο-
τε μεγαλύτερο του απαιτούμενο (NPSΗa > NPSHr).
Ανεπαρκής τιμή του διαθέσιμου καθαρού θετικού
ύψους αναρροφήσεως έχει ως αποτέλεσμα τη σπη-
λαίωση από τη δημιουργία φυσαλίδων στο υγρό κατά
τη λειτουργία της αντλίας, την αύξηση του επιπέδου
θορύβου πάνω από το καθορισμένο όριο, καθώς και
την απόσπαση υλικού από τις επιφάνειες στο εσωτε-
ρικό της αντλίας μεγαλύτερη από το συγκεκριμένο
όριο της επιτρεπόμενης φθοράς.
2) Η θερμοκρασία του υγρού, ώστε όσο πιο θερ-
μό είναι το υγρό τόσο δυσκολότερα αναρροφάται από
την αντλία. Αυτό συμβαίνει, διότι υπό την επήρεια
του κενού στην αναρρόφηση διευκολύνεται η
εξάτμιση του υγρού. Οι ατμοί που δημιουργούνται
καταλαμβάνουν χώρο εμποδίζοντας την αναρρόφη-
ση, με τον ρυθμό παραγωγής τους να αυξάνεται όσο
αυξάνεται η θερμοκρασία του υγρού. Το φαινόμενο
αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στην άντληση ορισμένων
υγρών καυσίμων, που ακόμα και σε χαμηλές θερμο-
κρασίες έχουν μεγάλη πτητικότητα διακόπτοντας την
φλέβα ροής του υγρού κατά την αναρρόφηση.
Σε περιπτώσεις υψηλής θερμοκρασίας του υγρού
που αναρροφάται, η αντλία τοποθετείται πολύ χαμη-
λότερα από τη στάθμη του υγρού που πρόκειται να
αντληθεί, ώστε να εξασφαλιστεί η ικανότητα αναρρο-
φήσεως, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στις αντλί-
ες συμπυκνώματος του ψυγείου ή στις τροφοδοτικές
3) Το ειδικό βάρος του υγρού, που επηρεάζει
αντιστρόφως ανάλογα την ικανότητα αναρροφήσεως
της αντλίας και εξαρτάται από το βάρος του υγρού που
περιέχει η στήλη αναρροφήσεως. Έτσι, όσο μικρότε-
ρο είναι το ειδικό βάρος του υγρού, τόσο ευκολότερα
πραγματοποιείται η αναρρόφησή του από την αντλία
και αντίστροφα.
4) Το ιξώδες του υγρού με βάση το οποίο ένα
υγρό χαρακτηρίζεται ως παχύρρευστο, όταν δύσκολα
θα αναρροφάται και λεπτόρρευστο όταν θα αναρρο-
φάται εύκολα.

5) Οι αντιστάσεις στη σωλήνωση αναρροφή-
σεως, οι οποίες όσο λιγότερες είναι τόσο ευκολότερα
πραγματοποιείται η αναρρόφηση από την αντλία. Οι
αντιστάσεις εξαρτώνται από:
α) Τη διάμετρο του σωλήνα. Μειώνονται όσο
μεγαλύτερη είναι η διάμετρός του.
β) Την εσωτερική υφή (τραχύτητα) των σωλή-
νων, ώστε όταν είναι λείοι δεν δημιουργούνται δυ-
νάμεις τριβής μεταξύ του υγρού και της εσωτερικής
επιφάνειας του σωλήνα.
γ) Τη διεύθυνση των σωλήνων, ώστε όταν είναι
ίσιοι χωρίς διακυμάνσεις της διαμέτρου, να μειώνο-
νται οι τριβές από το στροβιλισμό του υγρού.
δ) Τις παρεμβολές στη σωλήνωση από όργα-
να ρυθμίσεως και ελέγχου. Όσο λιγότερες είναι αυτά
τόσο πιο ομαλή είναι η ροή του υγρού.
6) Τη στεγανότητα του σωλήνα αναρροφήσε-
ως και όλου του μηχανισμού της αντλίας. Με την
καλή στεγανότητα των σωλήνων, των βαλβίδων και
των εμβόλων στις εμβολοφόρες αντλίες επιτυγχάνεται
η καλύτερη αναρρόφηση του υγρού. Το ίδιο συμβαί-
νει για τις περιστροφικές αντλίες όσο μικρότερα είναι
τα διάκενα του στροφείου με το κέλυφος.
Επίσης, η ικανότητα αναρροφήσεως μιας αντλίας
επηρεάζεται από τον τύπο της. Επηρεάζεται αρνητικά
σε εμβολοφόρες με μεγάλο αριθμό εμβολισμών ή σε
περιστροφικές όπου οι στροφές ανά λεπτό είναι πολ-
λές. Επίσης στις εμβολοφόρες αντλίες η ικανότητα
αναρροφήσεως επηρεάζεται και από το διάκενο μετα-
ξύ του εμβόλου και του καπακιού (πώματος), δυσκο-
λεύοντας την αναρρόφηση όταν αυτό είναι μεγάλο.
Πρακτικά όμως, το ύψος αναρροφήσεως φτάνει
μόνο τα 7 m σε ιδανικές συνθήκες, λόγω των απω-
λειών από τις τριβές στο σωλήνα αναρροφήσεως, και
τα όρια που τίθενται στην κατασκευή μιας αντλίας.
Επίσης, οποιαδήποτε αύξηση στη θερμοκρασία του
νερού πάνω από 15οC θα είχε ανεπιθύμητα αποτε-
λέσματα, επηρεάζοντας την πίεση από τη δημιουργία
εξατμίσεων (ατμών).
Έτσι, για θερμοκρασία νερού πάνω από 75οC το
ύψος αναρροφήσεως θα πρέπει να είναι θετικό ή, αν
αυτό είναι αδύνατον, ο σωλήνας αναρροφήσεως πρέ-
πει να είναι μικρού μήκους κοντά στο σημείο αναρρο-
φήσεως, χωρίς καμπύλες ή αλλαγές της διευθύνσεως
ροής, με λεία εσωτερικά τοιχώματα και χαμηλή ταχύ-
τητα ροής, μικρότερη από 1 m/s.
Στην προσπάθεια μειώσεως των απωλειών που
επηρεάζουν το ύψος αναρροφήσεως στις εμβολοφό-
ρες αντλίες, πραγματοποιείται εξαερισμός από κατάλ-
ληλα τοποθετημένο κρουνό στην αντλία, αποβάλλο-
ντας τον ατμοσφαιρικό αέρα ή σε σημεία του δικτύου
89
όπου υπάρχει εγκλωβισμένος αέρας δημιουργώντας
επιζήμιους θύλακες στη φλέβα ροής του υγρού. Αυτοί
οι χώροι αρχικά γεμίζονται με υγρό.
Οι φυγοκεντρικές αντλίες, που δε διαθέτουν βαλ-
βίδες και έμβολα ώστε να διακόψουν τη φλέβα ροής
του υγρού, συνήθως τοποθετούνται χαμηλότερα από
τη στάθμη αναρροφήσεως του υγρού. Σε φυγοκεντρι-
κές αντλίες που είναι τοποθετημένες ψηλότερα, εγκα-
θίστανται διατάξεις αρχικής αναρροφήσεως του αέρα
(priming) στον σωλήνα αναρροφήσεως ή διάταξη
πληρώσεως του σωλήνα με υγρό.
4.7 Κατάθλιψη της αντλίας.
Η κατάθλιψη είναι η εξαγωγή του υγρού από την
αντλία προς το δίκτυο στο οποίο είναι εγκατεστημένη.
Θεωρητικά, η κατάθλιψη μιας αντλίας θα μπορούσε
να πραγματοποιηθεί σε απεριόριστο ύψος, εφόσον τα
υγρά είναι ασυμπίεστα και η λειτουργία των αντλιών
βασίζεται είτε στην εκτόπιση του υγρού, όπως συμ-
βαίνει στις αντλίες θετικής εκτοπίσεως, είτε στη μετα-
βολή της κινητικής καταστάσεως και τη μεταβολή της
κινητικής ενέργειας του υγρού σε στατική πίεση, όπως
συμβαίνει στις δυναμικές αντλίες.
Στην πράξη όμως, ένα μέρος της ενέργειας που
παρέχεται για τη λειτουργία της αντλίας διαχέεται με
τη μορφή θερμότητας, από τις τριβές των κινουμένων
μερών της, προς το περιβάλλον. Το υπόλοιπο θα με-
τατραπεί σε αύξηση της πιέσεως και της ταχύτητας
ροής του υγρού.
Από την αύξηση της πιέσεως που δημιουργείται,
ένα μέρος θα χαθεί στις απώλειες από τις αντιστάσεις
τριβής στο δίκτυο καταθλίψεως, ένα μέρος στο στα-
τικό ύψος του συστήματος και ένα μέρος στην πίεση
που ασκείται στην ελεύθερη επιφάνεια του χώρου
καταθλίψεως του υγρού. Το ύψος απωλειών, λόγω
αντιστάσεως στην ταχύτητα, όπως συμβαίνει και στην
αναρρόφηση, είναι αμελητέο γι’ αυτό παραλείπεται.
Έτσι, για να επιτευχθεί το επιθυμητό ύψος καταθλί-
ψεως της αντλίας, οι απώλειες οι οποίες περιγράφο-
νται παραπάνω αντιμετωπίζονται:
1) Με ειδικά χαρακτηριστικά στην κατασκευή της.
2) Με μελέτη στα χαρακτηριστικά των σωληνώσε-
ων του δικτύου και
3) με τον υπολογισμό του συνόλου των απωλειών
λόγω τριβών.
Έτσι, σύμφωνα με τα κατασκευαστικά χαρακτηρι-
στικά και την ικανότητα των αντλιών:
1) Η κατάθλιψη σε μεγάλα ύψη επιτυγχάνεται με
αντλίες εκτοπίσεως εμβολοφόρες ή περιστροφικές,
και πολυβάθμιες φυγοκεντρικές, ενώ
2) για την κατάθλιψη σε μικρότερο ύψος και την
90
αύξηση της ταχύτητας του υγρού χρησιμοποιούνται
φυγοκεντρικές αντλίες.
4.8 Επίδραση των φυσικών ιδιοτήτων του
υγρού στην αντλία.
Οι σημαντικότερες φυσικές ιδιότητες των υγρών
που επηρεάζουν (ενεργειακά ή λειτουργικά) το σύ-
στημα αντλήσεώς τους και ιδιαίτερα την αντλία, είναι
οι ακόλουθες:
1) Πυκνότητα και ειδικό βάρος.
Από το ειδικό βάρος εξαρτάται το ύψος πιέσεως
(p/γ). Οι άλλοι όροι του ολικού ύψους (δηλ. τα ύψη
δυνα­μικής και κινητικής ενέργειας) είναι ανεξάρτητοι
από το ειδικό βάρος του υγρού. Πιο σημαντική είναι η
επίδρασή του στην αποδιδόμενη από την αντλία ισχύ
Ρο. Όπως φαίνεται από την εξίσωση (4.19), η αποδι-
δόμενη ισχύς είναι ανάλογη του ειδικού βάρους.
2) Συμπιεστότητα.
Όλα τα υγρά είναι πρακτικά ασυμπίεστα. Η κοινή
αυτή ιδιότητά τους δεν επηρεάζει ενεργειακά το σύ-
στημα αντλήσεως. Όμως, δημιουργεί σοβαρά προ-
βλήματα κατά την απότομη μεταβολή της κινητικής
τους καταστάσεως εντός των σωληνώσεων (υδραυ-
λικό πλήγμα). Γι’ αυτό θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη
φροντίδα κατά τη λειτουργία της αντλίας, ώστε οι με-
ταβατικές καταστάσεις (έναρξη και πέρας λειτουργίας)
να είναι όσο το δυνατόν πιο ομαλές. Ιδιαίτερα σημα-
ντικό είναι το πρόβλημα στις παλινδρο­μικές αντλίες,
το οποίο αντιμετωπίζεται με χρήση αεροκωδώνων.
3) Τάση ατμών, πτητικότητα.
Η τάση ατμών επηρεάζει άμεσα το διαθέσιμο κα-
θαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως (NPSHa) και το
μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος αναρροφήσεως Ηα max,
το οποίο μπορεί να επιτευχθεί από το σύστημα αντλή-
σεως. Όσο πιο πτητικό είναι ένα υγρό (δηλ. όσο πιο
μεγάλη είναι η τάση ατμών του για μία συγκεκριμένη
θερμοκρασία), τόσο μικρότερο είναι το ύψος αναρ-
ροφήσεως στο οποίο μπορεί να λειτουργεί η αντλία
αποδοτικά και τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος σπηλαι-
ώσεως.
4) Διαλυτότητα αερίων.
Η υψηλή διαλυτότητα ορισμένων αερίων στα
υγρά, και ιδιαίτερα στο νερό, πιθανόν να δημιουργή-
σει προβλήματα στο σύστημα αντλήσεως, τόσο ενερ-
γειακά (πτώση βαθμού αποδόσεως της αντλίας), όσο
και λειτουργικά (σπηλαίωση). Τα προβλήματα αυτά
που οφείλονται στη διαλυτότητα των αερίων σε υγρά,
μειώνονται με την αύξηση της θερμοκρασίας και με
την πτώση της πιέσεως (νόμος του Henry). Πιθανό
αποτέλεσμα της μειώσεως της διαλυτότητας, είναι η
δημιουργία φυσαλίδων και η δημιουργία ανεπιθυ-
μήτων αεροθυλάκων στους σωλήνες μεταφοράς και,
κυρίως, στην εισαγωγή του υγρού από το σωλήνα
αναρροφήσεως στην αντλία. Σ’ αυτήν την κρίσιμη πε-
ριοχή, παρατηρείται η μέγιστη πτώση πιέσεως, άρα η
ελάχιστη διαλυτότητα των αερίων.
5) Διαβρωτικές ιδιότητες υγρών.
Τα αντλούμενα υγρά έρχονται σε συνεχή επαφή με
τις εσωτερικές επιφάνειες των σωληνώσεων και των
αντλιών. Το διαβρωτικό περιβάλλον που διαμορφώ-
νουν πολλά από αυτά, απειλεί με σοβαρές φθορές τις
αντλίες, μειώνοντας αρχικά την απόδοσή τους, οδη-
γώντας συχνά σε πλήρη αχρήστευση εξαρτη­μάτων ή
και αντλιών. Προκειμένου να αντιμετωπισθεί η διά-
βρωση που προκαλούν επικίνδυνα υγρά, χρησιμο-
ποιούνται αντλίες κατασκευασμένες από ειδικά υλικά.
Έτσι, για όξινα διαλύματα με pH από 0 έως 4 χρη­
σιμοποιούνται ανθεκτικά μέταλλα (π.χ. ανοξείδωτος
χάλυβας, χρωμιούχος ή χρωμιονικελιούχος χάλυβας
με μολυβδαίνιο, τιτάνιο, χρωμιούχος ή πυριτιούχος
χυτοσίδηρος, μόλυβδος σκληρυμένος με αντιμόνιο),
κεραμικά υλικά και πλαστικά (με περιορισμούς θερμο-
κρασίας: PVC έως 60°C, πολυαιθυλένιο έως 120°C).
Για υγρά με pH 4 έως 6 χρησιμοποιούνται διάφορα
κράματα ορείχαλκου. Για pH 6 έως 9 χυτοσίδηρος,
ενώ για pH 9 έως 14 χυτοσίδηρος ή monel (κράμα
Ni-Cu). Είναι προφανές πως μόνο τα εξαρτήματα που
έρχονται σε επαφή με το διαβρωτικό υγρό κατασκευ-
άζονται (ή επικαλύπτονται) από ανθεκτικά υλικά.
6) Ιξώδες.
Το ιξώδες του υγρού, επηρεάζει το συντελεστή
τριβής, άρα και το ύψος απωλειών. Πέρα όμως από
αυτό, υγρά με πολύ μεγάλο ιξώδες, δημιουργούν
προβλήματα στις αντλίες δυναμικού τύπου. Γι’ αυτό, η
άντληση των παχυρρεύστων υγρών γίνεται συνήθως
με χρήση περιστροφικών αντλιών στατικού τύπου.
7) Θερμοκρασία.
Όπως αναφέρθηκε και στη διαλυτότητα των αε-
ρίων, η αύξηση της θερμοκρασίας κατά την άντληση
οδηγεί σε μείωση της διαλυτότητας των αερίων και
σε αύξηση της τάσεως ατμών. Επομένως οι συνθήκες
δημιουργίας αερίων και ο κίνδυνος σπηλαιώσεως αυ-
ξάνονται.
 Κατάθλιψη
.
m
1 1
2
. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
m
K
1
.
1
1
Ροή στις δυναμικές αντλίες
m
Αναρρόφηση
Γενικά.
Στο προηγούμενο κεφάλαιο έγινε η μελέτη από
ενεργειακής σκοπιάς των αντλιών σε ένα σύστημα
αντλήσεως, το οποίο όπως αναφέρθηκε, αποτελεί-
ται από τρία υποσυστήματα: Την αναρρόφηση (δε-
ξαμενή και σωλήνας αναρροφήσεως), την αντλία
και την κατάθλιψη (σωλήνας και πιθανόν δεξαμενή
καταθλίψεως). Στη μελέτη αυτή, η αντλία θεωρήθη-
κε ως μια συσκευή, η οποία αποδίδει την ενέργεια
που απαιτείται για τη λειτουργία του συστήματος. Αν
και ήδη έχει γίνει περιγραφή αυτών των συσκευών
2
(κεφ. 3 και 4), ώστε σε γενικές γραμμές να υπάρχει
η εικόνα των δυνατοτήτων και των ορίων των αντλι-
ών, παραμένει το ερώτημα εάν μία συγκεκριμένη
αντλία που τοποθετείται στο σύστημα αντλήσεως
μπορεί να ανταποκριθεί στις ενεργειακές απαιτήσεις
μεταφοράς του ρευστού μέσω ενός δικτύου.
Στην πραγματικότητα, η αντλία του συστήματος
όχι μόνο τροφοδοτεί με ενέργεια το σύστημα, αλλά
σε συνδυασμό με τα υποσυστήματα αναρροφήσεως
και καταθλίψεως διαμορφώνει και το τελικό απο-
τέλεσμα της αντλήσεως. Αυτό, σε ορισμένες περι-
πτώσεις, δύναται να γίνει άμεσα αντιληπτό. Αν, για
παράδειγμα, σε ένα σύστημα αντλήσεως χρησιμο-
ποιείται μία (ενεργειακά επαρκής) παλινδρομική
αντλία, τότε η παροχή του συστήματος καθορίζεται
αποκλειστικά απ’ αυτήν, καθώς ελάχιστα θα επηρε-
ασθεί από το ενεργειακό φορτίο του συστήματος. Το
ίδιο θα συμβεί αν η αντλία είναι περι­στροφική στατι-
κού τύπου. Μάλιστα, η παροχή θα ρυθμίζεται άμεσα
με την αλλαγή των στροφών της.
Στις αντλίες δυναμικού τύπου, η κατάσταση είναι
πιο πολύπλοκη και παρουσιάζεται στο παρόν κεφά-
λαιο. Η παροχή εξαρτάται τόσο από την αντλία, όσο
και από το σύστημα αντλήσεως. Και φυσικά, αυτό
που συμβαίνει με την παροχή επεκτείνεται στο ύψος
απωλειών (ανάλογο του τετραγώνου της παροχής),
στο αποδιδόμενο ύψος, την ισχύ κ.λπ.. Επομένως,
κατά τη μελέτη μιας αντλίας δυναμικού τύπου σε ένα
1
σύστημα αντλήσεως, απαιτείται η γνώση του τρό-
που, με τον οποίο το σύστημα επηρεάζει την αντλία
και η αντλία το σύστημα. Είναι αναγκαίο επομένως,
να μελετηθεί η ροή του υγρού μέσα στις δυναμικές
αντλίες, με επικέντρωση στις φυγοκεντρικές αντλίες,
οι οποίες είναι και οι πιο διαδομένες. Σημειώνεται
ότι αντίστοιχα φαινόμενα συναντώνται και στις υπό-
λοιπες περιστροφικές αντλίες δυναμικού τύπου.
5.1 Η ροή στη φυγοκεντρική αντλία.
Η μελέτη της ροής του υγρού στο εσωτερικό της
αντλίας, αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση του σχε-
διασμού αλλά και της κατανοήσεως της λειτουργίας
των δυναμικών αντλιών. Λόγω της πολυπλοκότητας
της ροής η μελέτη αυτή διακρίνεται σε δύο επίπεδα:
1) Μελέτη της θεωρητικής καταστάσεως
ροής.
Κατά την μελέτη της θεωρητικής καταστάσεως
εξετάζεται η ροή στην οποία οι βαθμοί αποδόσε­ως
της αντλίας ισούνται με 100%.
2) Μελέτη διαφόρων απωλειών στην αντλία.
Πρόκειται για απώλειες ύψους και ισχύος, οι
οποίες οφείλονται στις υδραυλικές τριβές και στις
εσωτερικές διαρροές της αντλίας. Η πολυπλοκότη-
τα της ροής εντός της φυγοκεντρικής αντλίας (που
μπροστά της η ροή σε σωλήνα φαίνεται εξαιρετικά
απλή), καθιστούν αδύνατη τη μελέτη αυτή, χωρίς τη
συνδρομή της θεωρίας της ομοιότητας και του
πειράματος.
Για τη μελέτη της ροής εντός της φυγοκεντρικής
αντλίας, πρέπει να διευκρινιστούν οι διαδρομές,
στις οποίες αναπτύσσεται η ροή του υγρού εντός του
σώματος της αντλίας. Σύμφωνα με το σχήμα 5.1α
υπάρχουν τρία τμήματα διαδρομών: Στην πρώτη δι-
αδρομή A-1 το υγρό εισέρχεται από την αναρρόφη-
ση στο κέντρο της πτερωτής A και, διασκορπιζόμε-
νο ακτινικά, φτάνει στη βάση των πτερυγίων που
92
είναι η περιφέρεια (1) με ακτίνα r1 (σχ. 5.1β). Η
διαδρομή είναι μικρή και ενεργειακά δεν είναι σημα-
ντική. Έχει όμως μεγάλη σημασία όσον αφορά στην
περαιτέρω πτώση πιέσεως στην είσοδο της αντλίας
και τον κίνδυνο σπηλαιώσεως.
Στην δεύτερη διαδρομή 1-2 το υγρό, ωθούμε-
νο από τα πτερύγια και ολισθαίνοντας σ’ αυτά λόγω
της φυγόκεντρης δυνάμεως, κινείται διά μέσου των
αγωγών που σχηματίζουν τα διαδοχικά πτερύγια,
από την εσωτερική περιφέρεια (1) ακτίνας r1 στην
εξωτερική περιφέρεια της πτερωτής (2) ακτί-
νας r2. Κατά τη διαδρομή αυτή η αντλία αποδίδει
ενέργεια στο υγρό, αυξάνοντας σημαντικά την κινη-
τική του ενέργεια, αλλά και την ενέργεια πιέσεως.
Είναι η πιο ενδιαφέρουσα διαδρομή για τη σχεδίαση
και τη λειτουργία της αντλίας, αφού στη διάρκειά της
μεταβιβάζεται η ενέργεια από τον άξονα της αντλίας
στο υγρό. Γι’ αυτό το λόγο θα εξεταστεί περαιτέρω
αναλυτικά στη συνέχεια.
. υγρό έχει κατά μέτρο ίση ταχύτητα. Για τη μελέτη
Κατάθλιψη m
2 στοιχειώδους μάζας υγρού, καθώς ωθείται από το
A πτερύγιο και ταυτόχρονα ολισθαίνει πάνω σε αυτό.
K
1 Στο σημείο 1 (βάση του πτερυγίου) η στοιχειώ-
1
.
m 1
Αναρρόφηση
2
Σχ. 5.1α
Ροή του υγρού
μέσα σε φυγοκεντρική αντλία.
Στην τρίτη διαδρομή 2-Κ το υγρό, εγκαταλεί-
ποντας την πτερωτή με μεγάλη ταχύτητα, εισέρχεται
στο δακτυλιοειδή οχετό κινούμενο περιστροφικά
προς την κατάθλιψη Κ. Η αύξηση της διατομής του
οχετού και της χοάνης εξόδου, έχει ως αποτέλεσμα
τη μετατροπή της κινητικής ενέργειας σε πίεση.
1
Μονοδιάστατη ροή σημαίνει ότι η κίνησή της πραγματοποιείται προς μία κατεύθυνση.
– Η ροή τον υγρού στην πτερωτή – Τρίγωνα τα-
χυτήτων.
Για την ενεργειακή μελέτη της ροής του υγρού
από τη βάση ως την περιφέρεια της πτερωτής, πρέ-
πει αρχικά να παραδεχθούμε, ότι η ροή είναι ιδανι-
κή. Αυτό πιο συγκεκριμένα σημαίνει ότι:
1) Δεν λαμβάνονται υπόψη οι τριβές (θεωρείται
ότι δεν υπάρχουν).
2) θεωρείται ότι υπάρχει άπειρος αριθμός πτερυ-
γίων μηδενικού πάχους με απειροστή μεταξύ τους
απόσταση.
Η ιδανική αυτή κατάσταση καλείται τέλεια οδή-
γηση (perfect guidance). Μια πρώτη συνέπεια αυ-
τής της υποθέσεως είναι ότι η ροή θεωρείται μονο-
διάστατη1 (εφόσον το πάχος του υγρού μεταξύ δύο
πτερυγίων είναι απειροελάχιστο). Μια δεύτερη,
είναι ότι υπάρχει απόλυτη συμμετρία και κατά συνέ-
πεια, σε όλα τα σημεία που απέχουν από τον άξονα
περιστροφής απόσταση r (σημεία περιφέρειας), το
της ροής του ρευστού, χρησιμοποιούνται οι νόμοι
ροής των ασυμπιέστων ρευστών (εξίσωση συνέχει-
ας και εξίσωση Bernoulli), καθώς και οι νόμοι της
περιστροφικής κινήσεως (όπως θα συμπληρωθούν
παρακάτω). Στο σχήμα 5.1β φαίνεται η κίνηση μιας
δης μάζα του υγρού περιστρέφεται υπό την ώθηση
του πτερυγίου, με γωνιακή ταχύτητα ω και ταυτό-
χρονα ολισθαίνει κατά μήκος του πτερυγίου υπό την
επίδραση της φυγόκεντρης δυνάμεως. Η επιτρόχια
συνιστώσα της ταχύτητας (οφειλόμενη στην περι-
στροφική κίνηση) είναι u1 και η εφαπτομενική στο
πτερύγιο (ταχύτητα ολισθήσεως επί του πτερυγίου)
w1. Η συνισταμένη γραμμική ταχύτητα είναι v1  u1  w1
και ισούται με:
v1  u1  w1 (5.1)
Παρατηρείται ότι η γωνία α1 μεταξύ των διανυ-
σμάτων των ταχυτήτων v1 και u1 είναι περίπου ορθή
(ο κατάλληλος σχεδιασμός της βάσεως του πτερυγί-
ου παίζει εδώ σημαντικό ρόλο). Αυτό σημαίνει ότι
μπορεί να θεωρηθεί ότι η συνισταμένη ταχύτητα v1
έχει ακτινική διεύθυνση.
 93

v2 u2

á2

w2 w1
2 á1
â2 v1
â1
1
A u1

ù r1
r2

Σχ. 5.1β
Η ροή του υγρού στην πτερωτή.

Στο σημείο 2 (τέλος του πτερυγίου) η επιτρόχια 2) Η ολίσθηση στο πτερύγιο γίνεται υπό την επί-
συνιστώσα της ταχύτητας είναι u2 και η εφαπτομε- δραση της φυγόκεντρης δυνάμεως. Αν το στοιχειώ-
νική στο πτερύγιο w2, ώστε η συνισταμένη ταχύτητα δες εμβαδόν dA το κάθετο στη ροή έμενε σταθερό,
ν2 είναι: το μέτρο της εφαπτομενικής συνιστώσας w θα αυξα-
v 2  u2  w 2 (5.2) νόταν σημαντικά από το σημείο 1 έως το σημείο 2.
Αλλά, καθώς η ακτίνα αυξάνεται, αυξάνεται ανάλο-
Το μέτρο της ταχύτητας δίνεται από τη σχέση:
γα και το εμβαδόν A της διατομής. Η αύξηση αυτή,
σύμφωνα με την εξίσωση της συνέχειας, τείνει να
v 2  w 22  u 22  2  w 2  u 2  συνâ2 (5.2α) μειώσει το μέτρο της εφαπτομενικής συνιστώσας w
Όσον αφορά στα μέτρα των ταχυτήτων, ισχύουν τα και αντισταθμίζει την τάση αυξήσεώς της, λόγω της
ακόλουθα: κεντρομόλου δυνάμεως.
1) Η επιτρόχια συνιστώσα της ταχύτητας, σύμ- Αποτέλεσμα των μεταβολών των δύο συνιστω-
φωνα με τους νόμους της κυκλικής κινήσεως, είναι σών της ταχύτητας, καθώς το υγρό κινείται από το
ανάλογη της ακτίνας: σημείο 1 στο σημείο 2, είναι το μέτρο της επιτρόχιας
u1 = ω ⋅ r1 (5.3α) συνιστώσας u να γίνεται όλο και μεγαλύτερο σε σχέ-
ση με το μέτρο της εφαπτομενικής συνιστώσας w.
u2 = ω ⋅ r2 (5.3β)
Αυτό σημαίνει ότι η γωνία α2 μεταξύ των διανυσμά-
Επειδή η ακτίνα r2 είναι πολύ μεγαλύτερη της r1, των ταχυτήτων ν2 και u2 είναι πολύ πιο μικρή από
η επιτρόχια συνιστώσα u2 είναι επίσης πολύ μεγα- την αντίστοιχη γωνία α1 στο σημείο 1 (σχ. 5.1β).
λύτερη από την u1. Οπότε από τις σχέσεις (5.3α) και Η γωνία β2 που σχηματίζει η εφαπτομενική στο
(5.3β) προκύπτει ότι: πτερύγιο ταχύτητα w2 με την εφαπτομένη στην πε-
u 2 r2 ριφέρεια της πτερωτής στο σημείο 2, αποτελεί ση-
 (5.3γ)
u1 r1 μαντική γωνία σχεδιασμού της πτερωτής, εφόσον
94

από αυτήν εξαρτάται η διεύθυνση της συνισταμένης w1

ταχύτητας ν2, με την οποία η στοιχειώδης μάζα του v1
υγρού εγκαταλείπει την πτερωτή. Σημειώνεται ότι
vr1
η διεύθυνση της συνιστώσας w2 δεν είναι ακτινική
(β2 ≠ 90°). Πιο συγκεκριμένα: β2 < 90°.
Τα τρίγωνα που δημιουργούνται κατά τη σύνθεση á1 â1
των διανυσμάτων u και w είναι γνωστά ως τρίγω- 1 u1
vu1
να ταχυτήτων. Στο σχήμα 5.1γ φαίνεται το τρίγωνο
Σχ. 5.1δ
ταχυτήτων στο σημείο 2, στο οποίο η στοιχειώδης Τρίγωνο ταχυτήτων
μάζα του υγρού, λαμβάνοντας την αναγκαία ενέρ- στην είσοδο του υγρού στην πτερωτή.
γεια, εγκαταλείπει την πτερωτή.
συμμετρία του συστήματος, αυτό που συμβαίνει για
τη στοιχειώδη μάζα στο σημείο 2, συμβαίνει και για
v2 τη συνολική μάζα που κάποια στιγμή βρίσκεται στην
w2 vr2 á2 w2 περιφέρεια της πτερωτής. Επομένως, στις εξισώσεις
vr2
â2 â2 (5.4γ) και (5.5γ), η μάζα m είναι η μάζα που διέρχε-
á2
u2 ται από την περιφέρεια της πτερωτής και είναι:
2 vu2 m .
mρ V
p ·Q
t
m
Σχ. 5.1γ όπου: m 
ηp  Q μάζας και ρ η πυκνότητα του ρευ-
παροχή
t
Τρίγωνο ταχυτήτων στού.
στην έξοδο του υγρού από την πτερωτή. Σύμφωνα με το Δεύτερο Νόμο του Newton για
την περιστροφική κίνηση, η μεταβολή της στροφορ-
Η συνισταμένη γραμμική ταχύτητα ν2 μπορεί να μής ισούται με την εξωτερική ροπή (Μ) επί τον χρό-
αναλυθεί τώρα σε δύο νέες συνιστώσες: Την ακτινι- νο (t):
κή συνιστώσα vr2 και την επιτρόχια vu2. Από το
ορθογώνιο τρίγωνο που σχηματίζουν οι νέες συνι- M ⋅ t = L2 – L1 = m ⋅ (r2 ⋅ v2 ⋅ συν α2 – r1 ⋅ v1 ⋅ συν α1) ⇒
στώσες (σχ. 5.1γ), προκύπτει: ⇒ M = m ⋅ (r2 ⋅ v2 ⋅ συν α2 – r1 ⋅ v1 ⋅ συν α1) ⇒
vr2 = v2 ⋅ ημ α2 (5.4α) .
⇒ M = ρ ⋅ V⋅(r2 ⋅ v2 ⋅ συν α2 – r1 ⋅ v1 ⋅ συν α1) (5.6)
vu2 = v2 ⋅ συν α2 (5.4β)
Η εξίσωση (5.6) δίνει την απαιτούμενη ροπή
Η στροφορμή2 L2 της στοιχειώδους μάζας m στο στρέψεως, ώστε το υγρό να .εξέλθει από την πτερωτή
v
σημείο 2 δίνεται
L 2 από m  r22  u2 
τον τύπο:
I2  ω με ταχύτητα ν2 και παροχή V2.
r2
Σύμφωνα με τους νόμους της περιστροφικής κι-
 L 2  m  r2  v 2συνα 2 (5.4γ) νήσεως, η ισχύς ισούται με τη ροπή στρέψεως επί
Αντίστοιχο τρίγωνο ταχυτήτων έχομε και για το τη γωνιακή ταχύτητα του περιστρεφόμενου σώματος
σημείο 1 (σχ. 5.1δ), για το οποίο προκύπτουν: ως εξής:

vr1 = v1 ⋅ ημ α1 (5.5α) P=M⋅ω ⇒

vu1 = v1 ⋅ συν α1
L1 = m ⋅ r1 ⋅ v1 ⋅ συν α1
Στην περίπτωση κατά την οποία α1 = 90o:
vr1 = v1 και vu1 = 0.
Επειδή έχει τεθεί ως προϋπόθεση η απόλυτη
.
⇒ P = ρ ⋅ V⋅ ω ⋅ (r2 ⋅ v2 ⋅ συν α2 – r1 ⋅ v1 ⋅ συν α1) (5.7)
(5.5β)
(5.5γ) Στην περίπτωση ακτινικής εισόδου στην πτερωτή,
η γωνία α1 είναι ορθή και η εξίσωση (5.7) λαμβάνει
τη μορφή: .
P = ρ ⋅ V⋅ ω ⋅ r2 ⋅ v2 ⋅ συν α2 (5.7α)
Οι εξισώσεις (5.7) και (5.7α) δίνουν τη (θεωρη-

2
Βλ. Φυσική, Αντωνίου Χ. Βρούλου και Στέφανου Ι. Καρναβά, Εκδόσεις Ιδρύματος Ευγενίδου, 2012.
 95

τική) ισχύ που παραλαμβάνει το υγρό καθώς διέρχε- 2) Αν η γωνία β2 είναι ορθή (β2 = 90ο ⇒
ται από την πτερωτή. 1/εφβ2 = 0), η γραμμή είναι οριζόντια: Το θεωρητικά
Το έργο που παραλαμβάνει η μονάδα βάρους του αποδιδόμενο ύψος είναι ανεξάρτητο της παροχής.
υγρού (το θεωρητικά αποδιδόμενο ύψος) συνδέεται 3) Αν η γωνία β2 είναι αμβλεία (β2 > 90ο ⇒
με την αντίστοιχη ισχύ, με την εξίσωση: εφβ2 < 0), η γραμμή έχει θετική κλίση: Το αποδιδό-
. μενο ύψος μειώνεται με την αύξηση της παροχής.
Ρ = γ ·V · Η και με την (5.7) έχομε: Ως προς τη φορά περιστροφής, η πρώτη περίπτω-
ω ση αντιστοιχεί σε πτερύγια κυρτά, η δεύτερη σε πτε-
P  γ QH  H   (r  v  συνα2  r1  v1  συνα1 ) (5.8) ρύγια επίπεδα και η τρίτη
g 2 2 . σε πτερύγια κοίλα. Επειδή
όταν η γραμμή Η – V είναι οριζόντια ή έχει θετική
Και για α1 = 90ο: κλί­ση μπορεί να δημιουργηθεί αστάθεια ροής στο
ω σύστημα, εκλέγεται σχεδόν πάντοτε το πρώτο
H  r  v  συνα2 (5.8α)
g 2 2 σχήμα πτερυγίων (κυρτά ως προς τη φορά περι-
Η σχέση του θεωρητικά αποδιδόμενου στροφής). Στις πραγματικές αντλίες, η γωνία β2 βρί-
ύψους – παροχής, υπολογίζεται ως ακολούθως: Το σκεται στην περιοχή μεταξύ 15ο και 35ο. Το Θεωρη-
υγρό διέρχεται από το εμβαδόν περιφέρειας της πτε- τικό αποδιδόμενο ύψος σύμφωνα με τις
ρωτής Α2 με ταχύτητα ν2. Το κάθε στοιχειώδες εμβα- εξίσωσεις (5.9) και (5.9α) έχει μέγιστη τιμή
δόν περιφέρειας είναι κάθετο στην ακτίνα της πτερω- όταν η παροχή τείνει στο μηδέν (Hmax = ω2 ⋅ r22/g)
τής. Επομένως, η κάθετη συνιστώσα της ταχύτητας και μειώνεται γραμμικά με την αύξηση της πα-
(επί του εμβαδού ροχής. Τόσο η μέγιστη τιμή, όσο και ο ρυθμός μειώ-
. Α2) είναι η ακτινική συνιστώσα vr2
και η παροχή V δίνεται από τη σχέση: σεως εξαρτώνται από τις στροφές και τα κατασκευα-
στικά στοιχεία της πτερωτής (r2, Α2, β2). Η γραφική.
V παράσταση της εξισώσεως (5.9) σε διάγραμμα Η - V
V  A 2  v r2  v r2  (5.8β)
A2 παρουσιάζεται στο σχήμα 5.1ε.
Από το τρίγωνο των ταχυτήτων του σχήματος
5.1γ έχομε: Η
vu2 = v2 ⋅ συν α2 (5.8γ) β2>90o
v r2 v
εφβ2   v u2  v 2  συνα2  u2  r2 A β2=90o
u2  v u2 εφβ2
v r2 v r2 β2<90o
εφβ2   v u2  v 2  συνα2  u2 
u2  v u2 εφβ2
.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι u2 = ω ⋅ r2 και V= Α2 · vr2
.
αντικαθιστώντας στην εξίσωση (5.8α), προκύπτει: V
. Σχ. 5.1ε
ω2  r22 ω  r2 Μεταβολή του θεωρητικού. ύψους, H,
H  Q
V (5.9)
g g  A 2  εφβ2 με την παροχή V.
Για σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω, η παραπάνω
σχέση έχει τη μορφή: Κατ’ ανάλογο τρόπο προκύπτει η σχέση της θεω-
. ρητικά αποδιδόμενης ισχύος με την παροχή και από
H = A – B ⋅ V, (εξίσωση ευθείας γραμμής) (5.9α) τις σχέσεις: .
ω2  r22 ω  r2 Ρ = γ · V · Η και (5.9)
P  γ  V H 
όπου: A , B (5.9β)
g g  A 2  εφβ2 ω  r2
. τότε:  P  ω2  r22  ρ  V   ρ  V2 (5.10)
A 2  εφβ2
Η κλίση της γραμμής Η – V εξαρτάται από το
πρόσημο του συντελεστή Β, επομένως από το πρό- Εφαρμόζοντας την εξίσωση του Bernoulli μεταξύ
σημο της εφαπτομένης της γωνίας β2: εισόδου και εξόδου της πτερωτής, λαμβάνεται η σχέ-
1) Αν η γωνία β2 είναι οξεία (β2 < 90ο ⇒ ση μεταξύ του θεωρητικού ύψους και των μεταβολών
εφβ2 > 0), η γραμμή έχει αρνητική κλίση: Το αποδι- του ύψους πιέσεως, καθώς και του ύψους ταχύτητας
δόμενο ύψος μειώνεται όταν αυξάνεται η παροχή. του ρευστού (η υψομετρική διαφορά και οι απώλειες
96
ενέργειας μεταξύ της εισόδου και της εξόδου της πτε-
ρωτής θεωρούνται αμελητέες):
p2  p1 v 22  v12
Η  (5.11)
γ 2g
Στις διαδρομές του ρευστού από την αναρρόφη-
ση στην είσοδο της πτερωτής (Α-1) και από την έξο-
δο της πτερωτής στην κατάθλιψη (2-Κ), καμία επι-
πλέον ποσότητα ενέργειας δεν αποδίδεται στο υγρό.
Εφαρμόζοντας την εξίσωση Bernoulli σ’ αυτές τις
διαδρομές (με την υπόθεση των μηδενικών τριβών
και θεωρώντας αμελητέες τις υψομετρικές διαφορές)
προκύπτουν αντίστοιχα οι εξισώσεις:
p A  p1 v12  v 2A
 (5.11α)
γ 2g
pK  p2 v 22  v K2
 (5.11β)
γ 2g
Η εξίσωση (5.11α) δείχνει ότι οποιαδήποτε αύξη-
ση της ταχύτητας από την αναρρόφηση ως την είσο-
δο της πτερωτής, οδηγεί σε πτώση πιέσεως (γεγονός
που επηρεάζει το απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος
αναρροφήσεως της αντλίας NPSHr).
Η εξίσωση (5.11β) δείχνει ότι το ύψος ταχύτητας
που απέκτησε το υγρό διερχόμενο από την πτερωτή,
μετατρέπεται σε ύψος πιέσεως στην κατάθλιψη.
Τα όσα αναπτύχθηκαν παραπάνω αφορούν στην
ιδανική περίπτωση ροής χωρίς τριβές και μιας πτε-
ρωτής με άπειρο αριθμό πτερυγίων μηδενικού πά-
χους (υπόθεση τέλειας οδηγήσεως). Η θεωρητική
αυτή κατάσταση, απέχει σημαντικά από την πραγ-
ματική λειτουργία. Αποτελεί όμως τη βάση των υπο-
λογισμών της αντλίας. Για τη μετάβαση από τη θεω-
ρητική στην πραγματική κατάσταση, αξιοποιείται η
θεωρία της ομοιότητας3 και το πείραμα. Αφού στη
θεωρητική κατάσταση δεν νοείται διαφορά μεταξύ
εσωτερικού και αποδιδόμενου ύψους (Η = Ηε = Ηο),
στην πράξη η διαφορά τους είναι κρίσιμη και αποτε-
λεί έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες της ποι-
ότητας της αντλίας. Επίσης σημαντική είναι η διαφο-
ροποίηση της ισχύος από την εισαγωγή του ρευστού
στην αντλία έως και την κατάθλιψη αυτού.
Ας προσπαθήσομε λοιπόν να εντοπίσομε τις ενερ-
γειακές απώλειες που οδηγούν από τη θεωρητική
στην πραγματική ροή εντός της αντλίας.
3
Για τη θεωρία της ομοιότητας βλ. Μηχανική των Ρευστών, Ν. Πάντζαλη, Ίδρυμα Ευγενίδου Αθήνα 2008.
5.2 Απώλειες ύψους (headpressure loss).
Το ύψος που υπολογίζεται με την εξίσωση απο-
διδόμενου ύψους-παροχής (5.9), είναι το θεωρητι-
κό ύψος που θα απέδιδε η αντλία στο υγρό που ρέει
εντός της, σε ιδανικές συνθήκες ροής. Στην πράξη,
το αποδιδόμενο ύψος της αντλίας μειώνεται σε σχέ-
ση με το θεωρητικό, λόγω της κυκλοφοριακής ροής,
των τριβών και των κρούσεων. Η μείωση αυτή εικο-
νίζεται στο σχήμα 5.2α, στο οποίο η πρώτη γραμμή
που αντιστοιχεί στο θεωρητικό ύψος, αποτελεί γρα-
φική παράσταση της εξισώσεως (5.9) για φυγοκε-
ντρική αντλία με κυρτά πτερύγια (β2 < 90°). Όμως
υπάρχουν παράμετροι που μειώνουν το θεωρητικό
ύψος και οδηγούν στο αποδιδόμενο. Αυτοί αναλύο-
νται στις επόμενες παραγράφους.
Η
Èåùñçôéêü åóùôåñéêü ýøïò Çå
ÅëÜôôùóç ýøïõò ëüãù
ñïÞò ρευστού στα πτερύγια
ÅëÜôôùóç ýøïõò ëüãù êñïýóåùí
ÅëÜôôùóç ýøïõò ëüãù ôñéâþí
¾øïò
Áðïäéäüìåíï ýøïò Ço
.
V
Σχ. 5.2α
Απώλειες ύψους.
5.2.1 Κυκλοφοριακή ροή ρευστού στα πτερύγια
(σχ. 5.2β).
Το υγρό εγκαταλείπει το πτερύγιο στο σημείο 2
του σχήματος 5.2γ υπό γωνία β2′ η οποία στην πράξη
είναι μικρότερη από τη β2. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν
ισχύει η υπόθεση της τέλειας οδηγήσεως: Ο αριθμός
των πτερυγίων είναι πεπερασμένος, το πάχος τους
διάφορο του μηδενός και η απόσταση μεταξύ δύο
γειτονικών πτερυγίων σημαντική και αυξανόμενη
από το κέντρο προς την περιφέρεια. Η στοιχειώδης
μάζα του υγρού που βρίσκεται μπροστά από το πε-
ριστρεφόμενο πτερύγιο, δέχεται την ώθηση και έχει
μεγαλύτερη πίεση από στοιχειώδη μάζα που βρίσκε-

(á) (â)
Σχ. 5.2β
Ροή ρευστού στα πτερύγια.
ται πίσω από το πτερύγιο. Επομένως, οι ισαπέχουσες
από τον άξονα στοιχειώδεις μάζες του υγρού έχουν
διαφορετικές πιέσεις. Καθώς η πίεση αυξάνεται και
αξονικά, παρουσιάζεται κυκλοφοριακή ροή ρευστού
στα πτερύγια. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται στο
σχήμα 5.2β(α). Οι κόκκινες γραμμές είναι ισοβαρείς
ή ισόθλιπτες (οι μεγαλύτερου πάχους αντιστοιχούν
σε μεγαλύτερη πίεση). Όπως είναι φυσικό, παρου-
σιάζεται κυκλοφοριακή ροή από υψηλή προς χαμηλή
πίεση. Το αποτέλεσμα στις εφαπτομενικές ταχύτη-
τες σημείων με την ίδια ακτίνα, φαίνεται στο σχήμα
5.2β(β), (υπενθυμίζεται ότι η επιτρόχια συνιστώσα
της ταχύτητας, v = ω · r δεν επηρεάζεται).
Λόγω της ροής ρευστού στα πτερύγια, η ταχύτητα
εξόδου από την πτερωτή ν2′ είναι μικρότερη από τη
θεωρητική ν2 (σχ. 5.2γ). Αλλά η ν2′ είναι η συνιστα-
μένη των w2′ και u2′ η οποία επειδή εξαρτάται μόνο
από την ακτίνα και τη γωνιακή ταχύτητα στο σχήμα
5.2γ ταυτίζεται με την u2, και δίδεται από τη σχέση:
u2′ = ω · r2 = u2
Επομένως, όπως φαίνεται και στο τροποποιημέ-
νο τρίγωνο ταχυτήτων του σχήματος 5.2γ, η γωνία
β2′ είναι μικρότερη από τη β2.
Αποτέλεσμα της ροής ρευστού στα πτερύγια
v 2
w2 w2
 w2
â2
β2 α2
2 u2(u2)
vu2
vu2
Σχ. 5.2γ
Τροποποίηση του τριγώνου
ταχυτήτων λόγω ροής ρευστού στα πτερύγια.
97
είναι η ελάττωση του εσωτερικού ύψους το οποίο
διαπιστώνεται και από την εξίσωση (5.8). Επίσης
σημειώνεται ότι η κυκλοφοριακή ροή δεν προκαλεί
ενεργειακές απώλειες λόγω τριβών, επομένως δεν
επηρεάζει το βαθμό αποδόσεως. Σύμφωνα με την
εξίσωση (5.7), κατά αντίστοιχο ποσοστό με αυτό του
ύψους μειώνεται και η απαιτούμενη ισχύς Ρ.
5.2.2 Τριβές στην πτερωτή (friction on the im-
peller).
Τμήμα του αποδιδόμενου ύψους Η καταναλώνε-
ται για την αντιμετώπιση των αναπόφευκτων τριβών
που δημιουργούνται κατά τη ροή του υγρού μέσα
από την πτερωτή (και οι οποίες θεωρήθηκαν μηδενι-
κές στην παραπάνω ανάλυση). Κατά συνέπεια, αυτό
το τμήμα αποτελεί ύψος απωλειών και δεν αποδίδε-
ται στο υγρό που διέρχεται από την αντλία.
Εφαρμόζοντας την εξίσωση Bernoulli μεταξύ των
σημείων 1 και 2 (σχ. 5.1β) (σημεία εισόδου και εξό-
δου στη φτερωτή) έχομε:
p2  p1 v 22  v12
Hε    hp f (5.12)
γ 2g
όπου: hp το ύψος απωλειών λόγω υδραυλικών τρι-
βών μέσα στην πτερωτή.
Η ροή μέσα από τις διόδους και τα αυλάκια της
αντλίας παρουσιάζει απώλειες τριβών ανάλογες
σχεδόν του τετραγώνου της ταχύτητας και, κατά συ-
νέπεια, του τετραγώνου της παροχής. Επομένως, οι
απώλειες ύψους λόγω τριβών είναι πολύ σημαντι-
κές για μεγάλες παροχές (σχ. 5.2α), και έχουν ως
αποτέλεσμα τη μείωση του βαθμού αποδόσεως της
αντλίας.
5.2.3 Απώλειες κρούσεων (hammering loss).
Στις αντλίες με ελικόφραγμα (δηλ. με σπειροει-
δές κέλυφος κυκλικής διατομής που αυξάνει προο-
v2
δευτικά την ταχύτητα του υγρού) το υγρό που εγκα-
ταλείπει το πτερύγιο κατά τη διεύθυνση και φορά του
w2
 διανύσματος ν2, εισάγεται απότομα σε ρεύμα υγρού
που κινείται περιφερειακά μεταξύ του περιβλήματος
â2
β2 και της πτερωτής με αποτέλεσμα την πρόκληση κρού-
σεως. Η αύξηση της γωνίας α2 που είναι αποτέλεσμα
της ροής ρευστού στα πτερύγια (σχ. 5.2γ), επιτείνει
το πρόβλημα, αφού στον οχετό που περιβάλλει την
πτερωτή, το υγρό κινείται κατά την εφαπτομένη της
πτερωτής. Η απότομη μεταβολή της διευθύνσεως
κινήσεως, δημιουργεί έντονο στροβιλισμό, με απο-
τέλεσμα να υπάρχουν ενεργειακές απώλειες που
98
εκφράζονται σε απώλεια τόσο αποδιδόμενου ύψους,
όσο και ισχύος. Οι απώλειες αυτές ονομάζονται
απώλειες κρούσεων (hκ).
Το ύψος που απομένει μετά τη μείωση λόγω της
ροής υγρού στα πτερύγια και λόγω της αφαιρέσεως
του ύψους απωλειών hp στο εσωτερικό της αντλίας
και των απωλειών (hκ) που προκαλούν οι κρούσεις
κατά την έξοδο από την πτερωτή, είναι το πραγματι-
κό εσωτερικό αποδιδόμενο ύψος Ηο. Το εσωτερι-
κό θεωρητικό ύψος Ηε (5.12) είναι μεγαλύτερο από
το ύψος που αποδίδει η αντλία στο υγρό που διέρχε-
ται απ’ αυτήν. Η διαφορά Ηε – Ηο είναι το ύψος ενέρ-
γειας που απαιτείται για την αναπόφευκτη ανακυ-
κλοφορία ενός ποσοστού του υγρού, το οποίο δεν
εξέρχεται από την αντλία, εξασφαλίζοντας την υδραυ-
λική της πληρότητα, δηλαδή την ίση κατανομή της
πιέσεως του υγρού εντός της αντλίας. Οφείλεται δη-
λαδή στη διαφορά. που υπάρχει μεταξύ της εσωτερι-
κής παροχής Vε του υγρού μέσα στην πτερωτή (η
οποία λαμβάνεται υπόψη για την εξαγωγή της θεω-
ρητικής σχέσεως. ύψους-παροχής) και της πραγματι-
κής παροχής V.
Στο σχεδιασμό των αντλιών καταβάλλεται προ-
σπάθεια, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες
ύψους. Στην προσπάθεια αυτή ο αριθμός των πτε-
ρυγίων, το σχήμα τους, ο σχεδιασμός της πτερωτής,
η απόσταση μεταξύ πτερωτής και περιβλήματος κ.ά.
παίζουν σημαντικό ρόλο. Ιδιαίτερη σημασία έχει η
μείωση των απωλειών κρούσεως για τις μεγάλες
αντλίες υψηλών στροφών. Οι αντλίες αυτές σχεδιά-
ζονται με διαχυτήρες (diffusers) που αποτελούνται
από σειρά ακινήτων πτερυγίων, τοποθετημένων με-
ταξύ της περιφέρειας της πτερωτής και του κελύφους.
Τα πτερύγια κατευθύνουν το υγρό που εγκαταλείπει
την πτερωτή και μεταβάλλουν ομαλά τη διεύθυνση
της ταχύτητάς του (φυγοκεντρικές αντλίες με διαχυ-
τήρες, παράγρ. 3.3).
Οι καμπύλες που δείχνουν το πραγματικό αποδι-
δόμενο (ή ολικό) ύψος σε συνάρτηση με την παροχή,
αποτελούν –όπως θα δούμε σε επόμενες παραγρά-
φους– τις σημαντικότερες χαρακτηριστικές καμπύλες
των αντλιών.
5.2.4 Απώλειες ισχύος (power loss).
Οι απώλειες που παρουσιάζονται στην πράξη και
στη θεωρητική ισχύ, την οποία μεταβιβάζει η φυγο-
κεντρική αντλία στο υγρό που ρέει εντός της είναι
αντίστοιχες με τις προηγούμενες ενεργειακές απώ-
λειες. Εδώ όμως η μελέτη των απωλειών πρέπει
να ξεκινήσει από την αξονική ισχύ Ρα, με την οποία
τροφοδοτεί την αντλία το κινητήριο μηχάνημα. Στη
θεωρητική εξέταση της παραγράφου 5.1 θεωρήθηκε
ότι η αξονική ισχύς στο σύνολό της φτάνει στο υγρό
που κινείται στο εσωτερικό της αντλίας, δηλαδή
ηm = 1. Στην πράξη φυσικά αυτό δεν συμβαίνει
αλλά ισχύει ηm < 1).
Οι κατηγορίες απωλειών ισχύος που συναντώ-
νται είναι οι ακόλουθες:
1) Απώλειες εδράνων (power loss on bear-
ings).
Ανεξάρτητα από τα φαινόμενα που συνοδεύουν
τη ροή στο εσωτερικό της αντλίας, μέρος της αξονι-
κής ισχύος Ρα καταναλώνεται για την αντιμετώπιση
των αναποφεύκτων μηχανικών τριβών της αντλίας.
Πρόκειται για την κατανάλωση ισχύος που απαιτεί-
ται για την υπερνίκηση των μηχανικών τριβών στα
έδρανα και στους στυπιοθλίπτες, αλλά και για την
αντιμετώπιση των απωλειών δίσκου. Το αποδιδό-
μενο ύψος δεν επηρεάζεται απ’ αυτές τις απώλειες
ισχύος.
2) Απώλειες δίσκου.
Μεταξύ της εξωτερικής επιφάνειας της (περιστρε-
φόμενης) πτερωτής και του (ακίνητου) εσωτερικού
τοιχώματος του κελύφους, ρέει υγρό που έχει ήδη
αντληθεί αλλά δεν εξέρχεται από την αντλία. Η συ-
νεχής εξαναγκασμένη κίνηση αυτού του υγρού μετα-
ξύ του ακίνητου περιβλήματος και του περιστρεφό-
μενου δίσκου της πτερωτής, δημιουργεί σημαντικές
τριβές, επομένως, και απώλεια ισχύος. Η απώλεια
ισχύος, λόγω των τριβών μειώνει τον μηχανικό βαθ-
μό αποδόσεως.
Η υπόλοιπη ισχύς Ρε (εσωτερική ισχύς) μετα-
βιβάζεται από τη πτερωτή στο υγρό. Κατά τη ροή
μέσα στην πτερωτή, μέρος της εσωτερικής ισχύος
καταναλώνεται για την αντιμετώπιση διαφόρων
υδραυλικών απωλειών. Η υπόλοιπη είναι η ισχύς
που αποδίδεται τελικά στο αντλούμενο υγρό (Ρο).
Οι απώλειες ισχύος κατά τη ροή του υγρού από την
είσοδο ως την έξοδο της αντλίας μπορούν να κατα-
ταχθούν στις ακόλουθες κατηγορίες:
α) Απώλειες τριβών. Πρόκειται για τις τριβές
του υγρού που κινείται μέσα στην πτερωτή οι οποί-
ες, οδηγούν, εκτός από τις απώλειες ύψους, και σε
απώλειες ισχύος (μετατροπή μηχανικής ενέργειας
σε θερμότητα). Οι απώλειες τριβών αυξάνονται ση-
μαντικά με την αύξηση της παροχής.

β) Απώλειες κρούσεων. Πρόκειται για τις απώ-
λειες που δημιουργούνται λόγω κρούσεων κατά την
έξοδο του ρευστού από την πτερωτή.
γ) Απώλειες διαρροών. Το υγρό που εξέρχεται
από την πτερωτή και συνεχίζει στον οχετό, έχει πολύ
μεγαλύτερη πίεση από την πίεση στην αναρρόφηση
της πτερωτής. Για να εμποδιστεί η κίνηση του υγρού
υψηλής πιέσεως προς την αναρρόφηση, τοποθετεί-
ται στην είσοδο της πτερωτής δαχτυλίδι στεγανο-
ποιήσεως (wearing ring). Επει­δή όμως η πτερωτή
περιστρέφεται, η στεγανοποίηση δεν είναι πλήρης.
Αναπόφευκτα, μια μικρή ποσότητα υγρού διαρρέει
στην αναρρόφηση και επαναντλείται, με αποτέλε-
σμα την απώλεια ισχύος.
Υπενθυμίζεται ότι η κυκλοφοριακή ροή μεταξύ
των πτερυγίων της πτερωτής, αν και μειώνει το θεω-
ρητικά αποδιδόμενο ύψος, δεν έχει ως αποτέλεσμα
κατανάλωση ισχύος.
Το σχήμα 5.2δ παρουσιάζει παραστατικά τις πα-
ραπάνω απώλειες. Παρατηρείται ότι σημαντικό μέ-
ρος της αξονικής ισχύος καταναλώνεται
. για την αντι-
μετώπισή τους. Η παροχή Vn αποτελεί τη βέλτιστη
παροχή επειδή σ’ αυτήν υπάρχει η καλύτερη σχέση
μεταξύ αποδιδόμενης και αξονικής ισχύος, δηλαδή
o μέγιστος βαθμός αποδόσεως.
Οι καμπύλες της αξονικής ισχύος σε συνάρτηση
με την παροχή, αποτελούν μια άλλη χαρακτηριστική
ομάδα καμπυλών των αντλιών.
Áðþëåéåò äßóêïõ
P διδόμενη ισχύς, άρα και ο βαθμός αποδόσεως.
Áðþëåéåò åäñÜíùí Áðþëåéåò äéáññïþí
ÁîïíéêÞ Áðþëåéåò êñïýóåùò
Éó÷ýò
éó÷ýò Pa
Áðþëåéåò ôñéâþí του
ρευστού
Áðïäéäüìåíç
éó÷ýò Po
. .
Vn Ðáñï÷Þ V παροχή, εξαρτώμενη από τα κατασκευαστικά στοι-
Σχ. 5.2δ
Απώλειες ισχύος.
5.3 Βαθμός αποδόσεως της αντλίας (pump ef-
ficiency).
Στην ιδανική κατάσταση αντλήσεως που εξετά-
99
σαμε στην παράγραφο 5.1, οι ενεργειακές απώλει-
ες ήταν απούσες και κατά συνέπεια όλοι οι βαθμοί
αποδόσεως ήταν 100%: ηm = ην = ηh = η = 1. Στην
πράξη όμως, υπάρχουν και μηχανικές απώλειες
(ηm < 1) και εσωτερικές διαρροές (ηv < 1) και απώ-
λειες ύψους (η < 1). Όλα αυτά οδηγούν σε κατανά-
λωση σημαντικού ποσοστού της αξονικής ισχύος
και επομένως σε ολικό βαθμό αποδόσεως μικρότε-
ρο της μονάδας (η < 1).
Ο ολικός βαθμός αποδόσεως, σύμφωνα με τον
ορισμό του ολικού βαθμού αποδόσεως [παράγρ.
4.5.4, σχέση (4.40)], ισούται με το λόγο της αποδι-
δόμενης προς την αξονική ισχύ: η = Ρο / Ρα.
Από το διάγραμμα του σχήματος 5.2δ, διαπιστώ-
νεται ότι για σταθερή γωνιακή ταχύτητα, όταν η πα-
ροχή τείνει στο μηδέν, η αποδιδόμενη ισχύς τείνει
επίσης στο μηδέν, αλλά η αξονική ισχύς παραμένει
διάφορη του μηδενός. Η κατάσταση αυτή παρουσι-
άζεται όταν κλείσει το επιστόμιο της καταθλίψεως,
με αποτέλεσμα να μηδενίζεται η παροχή. Οι μηχανι-
κές απώλειες παραμένουν, αφού στο εσωτερικό της
αντλίας. μια ποσότητα υγρού ανακυκλώνεται συνε-
χώς (Vε ≠ 0), με συνέπεια να υπάρχουν πολύ σημα-
ντικές υδραυλικές τριβές. Η αξονική ισχύς τότε κα-
ταναλώνεται για την αντιμετώπιση των (μηχανικών
και υδραυλικών) τριβών και η αντλία υπερθερμαί-
νεται, καθώς δεν εισέρχεται ούτε εξέρχεται υγρό, το
οποίο απαγάγει την παραγόμενη από τις τριβές θερ-
μότητα. Μαζί με την παροχή, μηδενίζεται και η απο-
Καθώς αυξάνεται η παροχή (ανοίγοντας σταδια-
κά το επιστόμιο της καταθλίψεως), παρατηρείται μι-
κρή αύξηση της αξονικής ισχύος, αλλά η αποδιδόμε-
νη ισχύς αυξάνει με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς.
Επομένως, καθώς η παροχή αυξάνεται, αυξάνεται
και ο βαθμός αποδόσεως.
Παράλληλα όμως με την αύξηση της παροχής,
αυξάνονται και οι απώλειες ισχύος λόγω τριβών του
ρευστού. Μάλιστα, ο ρυθμός αυξήσεως των τελευ-
ταίων είναι πολύ γρήγορος (σχ. 5.2δ). Υπάρχει μία
χεία της αντλίας, στην οποία παρουσιάζεται ο μέγι-
στος βαθμός αποδόσεως. Η παροχή αυτή είναι η
.
βέλτιστη ή κανονική παροχή της αντλίας Vη (op-
timum pump capacity). Για παροχές μεγαλύτερες
της κανονικής, ο βαθμός αποδόσεως της αντλίας
μειώνεται.
Η σχέση του βαθμού αποδόσεως με την παροχή
100
απεικονίζεται στο διάγραμμα του σχήματος 5.3. Τα
διαγράμματα αυτής της μορφής είναι χαρακτηριστι-
κά της ποιότητας και των δυνατοτήτων της αντλίας.
hmax
Âáèìüò áðïäüóåùò h
. .
Vn V
Σχ. 5.3
Σχέση βαθμού αποδόσεως και παροχής
φυγοκεντρικής αντλίας.
– Παρατηρήσεις για υπολογισμούς στην πτερω-
τή.
Η ροή μέσα στην πτερωτή των φυγοκεντρικών
(και γενικότερα των δυναμικών) αντλιών (παράγρ.
5.1), αποτελεί την ουσιαστική φάση μεταδό­σεως
ενέργειας στο αντλούμενο ρευστό. Στην υπολογιστι-
κή διαδικασία προστίθενται και νέα μεγέθη, τα οποία
σχετίζονται με την πτερωτή. Χαρακτηριστικά μεγέθη
της πτερωτής αποτελούν καταρχήν οι γεωμε­τρικές της
διαστάσεις, δηλαδή οι ακτίνες r1 και r2 και το πλάτος
της b. Επίσης, τα σχεδιαστικά στοιχεία των πτερυγίων
της πτερωτής είναι η γωνία β1 και –κυρίως– η γωνία
απολήξεως β2. Τέλος, έχομε τον αριθμό των πτερυγί-
ων και τα πάχη τους, αλλά και την ταχύτητα του υγρού
στην πτερωτή, η οποία σύμφωνα με τις προηγούμε-
νες παραγράφους, παρουσιάζει σημαντικές ιδιομορ-
φίες. Νέα, σημαντικά για τους υπολογισμούς μεγέθη,
αποτελούν η γωνιακή ταχύτητα ω και η συχνότητα
περιστροφής της πτερωτής n (όπου ω = 2 π · n).
Βάση για τον υπολογισμό της ροής μέσα στην
πτερωτή, συνεχίζουν να αποτελούν οι εξισώσεις Ber-
noulli και Συνέχειας (που εκφράζουν για τα ασυμπίε-
στα ρευστά τους Νόμους Διατηρήσεως της ενέργει­ας
και της μάζας αντίστοιχα). Σ’ αυτές, προστίθενται και
χρησιμοποιούνται οι ιδιαίτερες εξισώσεις που πα-
ρουσιάστηκαν στην παραπάνω ανάλυση. Σημαντική
βοήθεια στους υπολογισμούς, προσφέρουν επίσης
τα τρίγωνα ταχυτήτων.
Η εξίσωση Bernoulli εφαρμόζεται συνήθως με-
ταξύ των σημείων 1 και 2 (είσοδος και έξοδος της
πτερωτής, σχ. 5.1α), και προκύπτει η εξίσωση:
p2  p1 v 22  v12
Hε    hp f
γ 2g
Η εξίσωση της Συνέχειας για το υγρό που ρέει
μέσα από την πτερωτή χρησιμοποιείται στη γενική
της μορφή: .
Vε = Αi ⋅ vri (5.13α)
όπου: Ai η επιφάνεια μέσα από την οποία περνά το
υγρό και vri η συνιστώσα της ταχύτητας, η κάθετη
σε αυτή (επομένως η ακτινική συνιστώσα). Στην
έξοδο της πτερωτής η επιφάνεια Α2 ισούται με το
μήκος της περιφέρειας επί το πλάτος της πτερωτής:
Α2 = 2π · r2 · b. Αντίστοιχα, η επιφάνεια εισόδου
ισούται με A1 = 2π ⋅ r1 ⋅ b. Επομένως, η εξίσωση της
συνέχειας λαμβάνει τη μορφή:
.
Vε = 2π · r1 · b1 · vr1 = 2π · r2 · b2 · vr2 (5.13)
Η εξίσωση αυτή αποτελεί την παροχή εισόδου
και εξόδου του ρευστού σε σχέση με την ακτινική
συνιστώσα της ταχύτητας. Από την εξίσωση (5.13)
προκύπτει ότι αν b1 = b2, η ακτινική συνιστώσα της
ταχύτητας εισόδου είναι σημαντικά μεγαλύτερη από
την ακτινική συνιστώσα στην έξοδο (περιφέρεια) της
πτερωτής:
r1 ⋅ vr1 = r2 ⋅ vr2 (5.13β)
Υπενθυμίζεται ότι αν α1 = 90ο, τότε από τις εξισώ-
σεις (5.5α) και (5.4α) προκύπτει:
νr1 = ν1 και vr2 = v2 ⋅ ημ α2
Από τα τρίγωνα ταχυτήτων (σχ. 5.1γ και 5.1δ),
εξάγονται και άλλες σχέσεις χρήσιμες στους υπο-
λογισμούς. Στην κατανόηση και υπολογιστική αξι-
οποίηση των τριγώνων ταχυτήτων, πρέπει να λαμ-
βάνεται υπόψη ότι η ταχύτητα v άλλοτε αναλύεται
σε εφαπτομενική w και επιτρόχια συνιστώσα u και
άλλοτε σε συνιστώσες ακτινικής νr και επιτρόχιας δι-
ευθύνσεως vu:
v i  wi  ui  v ri  v ui (5.14)
Από τα τρίγωνα ταχυτήτων, προκύπτουν οι τριγω-
νομετρικές σχέσεις μεταξύ των μέτρων της ταχύτητας
και των συνιστωσών της. Για την έξοδο 2 ισχύει η
εξίσωση:
v 22  w22  u22  2  w2  u2  συνβ2 (5.14α)
Και για την είσοδο 1, αν α1 ≈ 90ο τότε:
v1 = vr1 (5.14β)
Για τη σύνδεση της ταχύτητας με τα άλλα μεγέθη
ροής, αξιοποιείται η εξίσωση (5.13) η οποία συνδέει

την ακτινική συνιστώσα της ταχύτητας vr με την πα-
ροχή, καθώς και τη σχέση της επιτρόχιας συνιστώ-
σας u με τη γωνιακή ταχύτητα ω:
ui = ω ri = 2π ⋅ n ⋅ ri
5.4 Διαστατική ανάλυση και ομοιότητα αντλιών
(dimensional analysis and pump similarity).
Σύμφωνα με την παράγραφο 5.1, η θεωρητική
ροή μέσα στην πτερωτή μελετάται με αξιοποίηση
των νόμων της φυσικής. Για τη μετάβαση όμως από
τις θεωρητικές στις πραγματικές συνθήκες ροής στις
αντλίες, πρέπει να ληφθούν υπόψη μια σειρά φαινο-
μένων (τριβές, δευτερεύουσες κυκλοφοριακές ροές
στα διάκενα του στροφείου, διαρροές κ.ά.), τα οποία
οδηγούν σε απώλειες ύψους και ισχύος. Τα φαινόμε-
να αυτά και οι αντίστοιχες απώλειες, παρουσιάστη-
καν στις παραγράφους 5.2.2 και 5.2.3. Όμως η πολυ-
πλοκότητά τους είναι τέτοια που καθιστά αδύνατους
τους υπολογισμούς με την αξιοποίηση των νόμων της
φυσικής, έτσι ώστε η χρήση της πειραματικής διαδι-
κασίας καθίσταται αναγκαία.
Για να προκύψουν απ’ αυτήν την πειραματική δι-
αδικασία αξιόπιστα και γενικευμένα συμπεράσματα,
πρέπει να προηγηθεί η διαστατική ανάλυση των
προβλημάτων και να εφαρμοστεί στις αντλίες η θε-
ωρία της ομοιότητας.
Η αναφορά στη διαστατική ανάλυση και την ομοι-
ότητα των αντλιών, δεν έχει ως σκοπό την εξάντλη-
ση του θέματος, αλλά παρουσιάζονται βασικές του
παράμετροι και πορίσματα, τα οποία είναι πολύτιμα
για την κατανόηση της ροής στις αντλίες και των δια-
γραμμάτων που παρέχουν οι κατασκευαστές.
1) Διαστατική ανάλυση ροής στην αντλία.
Λαμβάνοντας υπόψη τη θεωρητική μελέτη της
ροής στην πτερωτή (παράγρ. 5.1) καθώς και τα γεω-
μετρικά χαρακτηριστικά της πτερωτής, προέκυψε ότι
το θεωρητικό ύψος που αποδίδει η αντλία στο υγρό
δίνεται από την εξίσωση (5.9), η οποία δύναται να
γραφεί με την εξής μορφή:
n .
g  H   2π  n  r2  
2
V
Q (5.16)
b  εφβ2
4
 ε τον όρο κινηματικό ιξώδες, χαρακτηρίζεται μία από τις ιδιότητες των ρευστών και συγκεκριμένα η αντίσταση που παρουσιάζουν
Μ
κατά την ροή τους. Μονάδα μετρήσεως του κινηματικού ιξώδους, είναι το cSt (centistoke).Το κινηματικό ιξώδες n είναι ο λόγος του
δυναμικού ιξώδους μ προς την πυκνότητα του ρευστού ρ (το δυναμικό ιξώδες εκφράζει την αντοχή του υγρού στη διάτμηση κατά τη
ροή, όταν παρακείμενα στρώματα κινούνται παράλληλα μεταξύ τους με διαφορετικές ταχύτητες).
101
Στην εξίσωση (5.16), λαμβάνεται υπόψη ότι το γι-
νόμενο επιτάχυνση της βαρύτητας με το αποδιδόμενο
ύψος (g ⋅ H) αντιστοιχεί στην θεωρητικά αποδιδόμε-
(5.15) νη ενέργεια στη μονάδα μάζας του υγρού. Η χρήση
του γινομένου, επιτρέπει να μειωθούν οι μεταβλητές,
στη διαστατική ανάλυση της αντλίας κατά μία, εφό-
σον η επιτάχυνση της βαρύτητας θεωρηθεί μεταβλη-
τή. H θεωρητικά αποδιδόμενη ενέργεια ανά μονάδα
μάζας είναι συνάρτηση. των ακολούθων φυσικών με-
γεθών: της παροχής V, των στροφών της αντλίας n
και των γεωμετρικών χαρακτηριστικών της πτερωτής
(ακτίνα r, πλάτος b, γωνία β), τα οποία αποτελούν
μεγέθη απ’ τα οποία εξαρτάται η πραγματική αποδι-
δόμενη ενέργεια. Επιπρόσθετα, η ύπαρξη των απω-
λειών ύψους που περιγράφονται στο κεφάλαιο 4, ει-
σαγάγει ως σημαντικές παραμέτρους και το δυναμικό
ιξώδες μ (ή το κινηματικό ιξώδες4 n = μ / ρ), την
τραχύτητα των επιφανειών ε και την πυκνότητα του
υγρού ρ. Η θεωρητική, και πειραματική εξέταση κα-
ταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ισχύς είναι συνάρτηση
των ακολούθων βασικών παραμέτρων:
.
g ⋅ H = f (V, n, d, ρ, μ, ε, l, β) (5.17)
.
όπου Vείναι η παροχή της αντλίας, η ο αριθμός των
πτερυγίων, ρ η πυκνότητα του υγρού, ε η τραχύτητα
των επιφανειών, β η γωνία των πτερυγίων και μ το
ιξώδες.
Από αυτή τη σχέση με την εφαρμογή της διαστα-
τικής αναλύσεως και την παραμετροποίηση των με-
γεθών που αφορούν στη ροή στη δυναμική αντλία,
λαμβάνοντας υπόψη το θεώρημα Π του Bucking-
ham, προκύπτουν οι αδιάστατοι αριθμοί για την
αντλία (πίν. 5.4).
Τα συμπεράσματα αυτά αξιοποιούνται στην ανά-
πτυξη της θεωρίας της ομοιότητας των αντλιών. Αυτή
με τη σειρά της, διευκολύνει πάρα πολύ την πειραμα-
τική έρευνα, δίνοντας παράλληλα σημαντικά συμπε-
ράσματα, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν από
μόνα τους.
2) Ομοιότητα αντλιών.
Προϋπόθεση για πλήρη συμβατότητα μεταξύ μο-
102

ντέλου και πρωτότυπου, στην οποία βασίζεται η με- αναλογιών. Αλλά, είναι εξαιρετικά δύσκολο ως αδύ-
λέτη της ομοιότητας, είναι η ισότητα όλων των σχε- νατο να επιτευχθεί πλήρης ομοιότητα μεταξύ πρωτό-
τικών τιμών των αδιαστάτων παραμέτρων που έχει τυπου και μοντέλου. Γι’ αυτό στην προσπάθεια της
αναδείξει η διαστατική ανάλυση. Κατά συνέπεια, διαμορφώσεως ενός μοντέλου με όσο το δυνατόν
δύο αντλίες είναι όμοιες όταν οι αντίστοιχοι αδιάστα- πλησιέστερη συμπεριφορά, τίθενται διαδοχικά οι
τοι αριθμοί του πίνακα 5.4, είναι μεταξύ τους ίσοι. επιμέρους απαιτήσεις ομοιότητας:
Δηλαδή οι απαιτήσεις πλήρους ομοιότητας είναι: α) Γεωμετρική ομοιότητα (geometric similar-
ity). Ένα μοντέλο και ένα πρωτότυπο είναι γεωμετρι-
P Pm
Np ≡  (5.18α)5 κά όμοια, αν και μόνο αν όλα τα μήκη των αντλιών
ρn d
3 5
ρm  n3m  dm5 και στις τρεις συντεταγμένες του χώρου έχουν τον
ίδιο λόγο. Ο λόγος αυτός καλείται κλίμακα μήκους
gH g  Hm
Νh ≡  (5.18β) (scale of length), ή απλά, κλίμακα και συμβολίζεται
n2  d2 n2m  d2m συνήθως με λ.
Τις απαιτήσεις της γεωμετρικής ομοιότητας, η
V Vm
ΝV· ≡  (5.18γ) οποία αποτελεί προϋπόθεση της φυσικής ομοιότη-
nd 3
nm  d3m τας, τις εκφράζουν οι εξισώσεις (5.18ε) και (5.18στ).
Από αυτές εύκολα προκύπτει για τα ομόλογα μήκη
n  d2 nm  d2m των αντλιών η εξίσωση:
ΝRe ≡  (5.18δ)
ν νm
dm ε m l m
ε ε   λ (5.19)
Νr ≡  m (5.18ε) d ε l
d dm
Υπενθυμίζεται ότι όταν υπάρχει γεωμετρική ομοι-
l lm ότητα, οι ομόλογες γωνίες μοντέλου και πρωτοτύπου
 (5.18στ) είναι ίσες. Για τις γωνίες των πτερυγίων ισχύει:
d dm
όπου ο δείκτης m αφορά στο μοντέλο. α m βm
 1 (5.19α)
Επομένως, εάν για το μοντέλο και το πρωτότυ- α β
πο ισχύουν οι εξισώσεις (5.18 α-στ), η συμπεριφορά Όσον αφορά στα ομόλογα εμβαδά και όγκους
τους θα είναι ακριβώς ίδια, τηρουμένων φυσικά των μοντέλου και πρωτότυπου ισχύουν οι ακόλουθες
σχέσεις:
Πίνακας 5.4 Sm
 λ2 (5.19β)
Αδιάστατοι αριθμοί της αντλίας. S
Vm
Αδιάστατος αριθµός Ειδική ονοµασία  λ3 (5.19γ)
V
gH Αριθµός β) Κινηματική ομοιότητα (kinematic similar-
Nh 
n 2  d2 αποδιδόµενου ύψους ity). Σύμφωνα με τον ορισμό της κινηματικής ομοι-
ότητας, δύο αντλίες είναι κινηματικά όμοιες, αν
V Αριθµός ροής ομόλογες στοιχειώδεις μάζες (δηλ. μάζες με κοινά
NV 
n  d3 (ή παροχής) χαρακτηριστικά) του αντλούμενου υγρού βρίσκο-
P νται σε ομόλογες θέσεις σε ομόλογους χρόνους.
NP  Αριθµός ισχύος Δηλαδή, εφόσον η γεωμετρική ομοιότητα εισαγάγει
ρ  n 3  d5
την αναλογία του χώρου, η κινηματική εισαγάγει
n  d2  ρ n  d 2 την αναλογία του χρόνου μετακινήσεως των στοιχει-
NRe   Αριθµός Reynolds ωδών μαζών, άρα σχετίζεται με την ταχύτητα ή την
µ
παροχή του αντλούμενου υγρού. Από την εξίσωση
ε
Nr  Σχετική τραχύτητα (5.18γ), προκύπτει η κυρίαρχη απαίτηση κινηματι-
d κής ομοιότητας, η οποία εκφράζεται από τη σχέση:

5
Το σύμβολο ≡ σημαίνει ίσον εξ ορισμού.
 103

V Vm g  H1 g  H2 H n 
2
 (5.20)  2 2  1  1 
nd 3
nm  d3m (5.24)
n1  d
2 2
n2  d H 2  n2 
Δηλαδή το μοντέλο πρέπει να έχει την ίδια παροχή 3
με το πρωτότυπο. P1 P2 P n 
  1  1  (5.25)
Επειδή η ροή στην αντλία κάθε άλλο παρά ατριβής ρ  n1  d
3 5
ρ  n2  d
3 5
P2  n2 
είναι, η επίτευξη κινηματικής ομοιότητας συνδυά­ζεται
με τις απαιτήσεις της δυναμικής ομοιότητας. Οι παραπάνω σχέσεις αναφέρονται στην περί-
γ) Δυναμική ομοιότητα. Η δυναμική ομοιότητα πτωση εκείνη που μεταβάλλονται οι στροφές της
προϋποθέτει τη γεωμετρική και κινηματική ομοιότη- αντλίας, με αμετάβλητη τη σωληνογραμμή. Είναι
τα και εισαγάγει την αναλογία των δυνάμεων: Δύο εντελώς διαφορετική η περίπτωση κατά την οποία
αντλίες είναι δυναμικά όμοιες όταν έχουν ανα­ τροποποιείται η σωληνογραμμή.
λογία μηκών (γεωμετρική ομοιότητα), αναλογία
χρόνων (κινηματική ομοιότητα) και αναλογία 5.5 Ειδική ταχύτητα (specific speed).
δυνάμεων. Στην άντληση υγρού από αντλία, συνα-
ντώνται οι δυνάμεις αδράνειας, βαρύτητας και ιξώ- 5.5.1 Ορισμός.
δους-τριβής. Οι απαιτήσεις δυναμικής ομοιότητας Η πειραματική διαδικασία, αλλά και η εμπειρία
προκύπτουν από τις εξισώσεις (5.18β και δ). έχουν δείξει ότι η γεωμετρία μιας περιστροφικής
g  Hg  H g  Hgm Hm 1 1 δυναμικής αντλίας επηρεάζει κατά κύριο λόγο τρία
  ή  (5.21) αλληλοσυνδεόμενα μεγέθη:
n2 nd22  d2n2m nd2m2m d2mFr Fr
1) Τη γωνιακή ταχύτητα ω (ή τη συχνότητα περι-
n  d2 nm  d2m στροφής η: ω = 2 ·. π · n),
 ή Re (5.22) 2) την παροχή V και
m
3) το αποδιδόμενο ύψος της αντλίας Η.
όπου Re ο αριθμός Reynolds και Fr ο αριθμός
Froud�. Επομένως, είναι ιδιαίτερα χρήσιμος ένας αδιά-
Σημειώνεται ότι η σχέση (5.18α) συνδυάζει τις στατος αριθμός που θα περιέχει μόνο αυτά τα τρία
απαιτήσεις κινηματικής και δυναμικής ομοιότητας μεγέθη.
των αντλιών. Ο αριθμός αυτός μπορεί να προκύψει με συνδυα-
Παρά το γεγονός της εξαιρετικής δυσκολίας να δη- σμό κάποιων από τους αδιάστατους αριθμούς του
μιουργηθεί ακριβές ομοίωμα μιας αντλίας, όπως έχει πίνακα 5.4. Πιο συγκεκριμένα, επιλέγονται οι αδιά-
.
αναφερθεί, είναι σχετικά εύκολο να επιτευχθεί γεω- στατοι αριθμοί Nh και Ν V, που περιέχουν τα παραπά-
μετρική ομοιότητα με κλίμακα λ. Όμως είναι δύσκολο νω μεγέθη και τη διάμετρο d η οποία απαλείφεται ως
και συχνά αδύνατο (ή ασύμφορο) να χρησιμοποιηθεί ακολούθως:
υγρό αντίστοιχου κινηματικού ιξώδους, εφόσον επη- V V
V V
NVV  n  d33   dd3  n  N
3
ρεάζονται οι συνθήκες της κινηματικής ομοιότητας N
όταν μεταβληθούν οι στροφές. nd n  NVV
   
0,5 1,5
Το πιο πιστό ομοίωμα μιας αντλίας είναι η ίδια η gg  H  gg  H
H 
0,5
 gg  H
H 
1,5
N  H  d   d 3

V
αντλία. Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, η αυτονόητη V Nhh  n22  d22  d  n  N 0,5  d  n33  N 1,5
3
NV   d3  n  d n  N h 0,5 n  Nhh1,5
διατύπωση ότι μία αντλία είναι όμοια με τονnεαυτό
d 3
n  NV h

τns με κλίμακα λ = 1, τα πορίσματα που προκύπτουν

 g  H  g  H
0,5 1,5

από την εφαρμογή των παραπάνω σχέσεων g είναι

H
Nh  2 2  d  d  3 3

n d
εξαιρετικά χρήσιμα. Πιο συγκεκριμένα, αλλάζοντας n  Nh 0,5 n  Nh1,5
την ταχύτητα περιστροφής από n1 σε η2, εφόσον τα Εξισώνοντας τις δύο σχέσεις προκύπτει ότι:
γεωμετρικά μεγέθη μένουν αμετάβλητα, μεταβάλλο-
νται η παροχή, το αποδιδόμενο ύψος και η απαιτού- V  g  H
1,5
V N
μενη ισχύς. Σύμφωνα με τις εξισώσεις της ομοιότητας  3  n2   V1,5 
n  N V n  Nh 1,5
 g  H  Nh
1,5
(5.18γ, 5.18β και 5.18α) προκύπτουν οι σχέσεις:
0,5
N V 0,5 (5.26)
V1 V2 V1 n1  V0,75  n 
 
0,75
   (5.23) N g  H
n1  d3 n2  d3 V2 n2 h
104

Αντικαθιστώντας τις στροφές n με τη γωνιακή τα- λαδή στην παροχή, για την οποία η αντλία έχει το
χύτητα ω, όπου ω = 2π · η, προκύπτει ο αδιάστατος μέγιστο βαθμό
. αποδόσεως, ή αλλιώς, την κανονική
αριθμός: παροχή Vn, τότε:
N 0,5 V 0,5 Vn0,5
2π  V0,75  ω  (5.27) NSU  2π  n  (5.28α)
 g  Hn 
0,75
 g  H
0,75
Nh
Ο αδιάστατος αριθμός της εξισώσεως (5.27) Από την εξίσωση (5.28α) διαπιστώνεται ότι η
αποτελεί σημαντικό χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας ειδική ταχύτητα μιας αντλίας είναι ανεξάρτητη
δυναμικής αντλίας και καλείται Παγκόσμια ειδική από τις ιδιότητες του αντλούμενου ρευστού.
ταχύτητα Nsu (Universal specific speed). Η ειδική Στις πολυβάθμιες αντλίες, η ειδική ταχύτη-
ταχύτητα συνδέει τη γωνιακή ταχύτητα, την παροχή τα αναφέρεται σε μία βαθμίδα (επομένως για τον
και το αποδιδόμενο ύψος της αντλίας και καθορίζε- υπολο­γισμό της χρησιμοποιείται το αποδιδόμενο
ται από τη σχέση: ύψος της μίας βαθμίδας).
Σημειώνεται ότι η ειδική ταχύτητα δεν παρι-
V 0,5 V 0,5 (5.28)
NSU  ω   2π  n  στάνει κάποια ταχύτητα, αλλά είναι ένας αδιά-
 g  H  g  H
0,75 0,75
στατος αριθμός. Η σημασία της όμως αποδείχθηκε
όπου: ω είναι η γωνιακή ταχύτητα της πτερωτής εξαιρετικά σημαντική, διότι αποτελεί το κυριότερο
(1/s), .η είναι οι στροφές (ή συχνότητα περιστροφής, πρότυπο μέγεθος για την ταξινόμηση, τη σχεδί-
rps), V η παροχή (m3/s), Η το αποδιδόμενο ύψος της αση και τη σύγκριση των δυναμικών αντλιών.
αντλίας (m) και g η επιτάχυνση της βαρύτητας (g = Η ειδική ταχύτητα NSU καλείται και Παγκόσμια
9,807 m/s2). Ειδική Ταχύτητα (Universal Specific Speed), επει-
Αν σε μια αντλία με ειδική ταχύτητα Nsu, μετα- δή η τιμή της είναι ανεξάρτητη από το σύστημα μο-
βληθουν στροφές της πτερωτής από n1 σε n2, αλλά νάδων.
το σύστημα αντλήσεως παραμείνει το ίδιο, η ειδική
5.5.2 Η ειδική ταχύτητα στη βιομηχανική πρα-
ταχύτητα δεν μεταβάλλεται:
κτική.
V10,5 V20,5
NSU1  2π  n1 
0,75
ή NSU2  2π  n2  0,75 Δυστυχώς, οι κατασκευαστές αντλιών, «απλοποι-
H1 H2 ώντας» την έκφραση ειδική ταχύτητα, και χρησιμο-
Διαιρώντας κατά μέλη έχομε: ποιώντας εμπορικές μονάδες για τα μεγέθη, ξέφυγαν
0,5 0,75 από την παραπάνω θεωρητική βάση της ειδικής τα-
NSU1 n1  V1   H2  χύτητας ως αδιάστατου αριθμού. Αν και από πρώ-
  
NSU2 n2  V2   H1  τη ματιά αυτή η παρέκκλιση φαίνεται να είναι πιο
Λαμβάνοντας υπόψη τις εξισώσεις ομοιότητας πρακτική, στην πραγμα­τικότητα δυσκολεύει την κα-
για την παροχή και το αποδιδόμενο ύψος (5.23) και τανόηση της έννοιας της ειδικής ταχύτητας και δημι-
(5.24), προκύπτει: ουργεί προβλήματα συμβατότητας, αφού οι τιμές της
0,75 εξαρτώνται από τις μονάδες ογκομετρικής παροχής.
NSU1 n1  n1   n2  
0,5 2

    Στις Η.Π.Α., συνηθισμένη μονάδα ογκομετρικής


NSU2 n2  n2   n1   παροχής ήταν τα gpm (gallons US per min). Έθε-
 
σαν λοιπόν τις τιμές της παροχής σε gpm, τις τιμές
NSU1
  1  NSU1  NSU2 της περιστροφικής ταχύτητας σε rpm και τις τιμές του
NSU2
ύψους σε ft. Αυτές όμως οι μονάδες, αν και πιο πρα-
Αντίθετα, αν διατηρηθούν σταθερές οι στρο- κτικές, δεν είναι συμβατές μεταξύ τους. Επιπλέον,
φές της αντλίας και μεταβληθεί η παροχή της επειδή η επιτάχυνση της βαρύτητας είναι σταθερή,
χρησιμοποιώντας για παράδειγμα ένα επιστόμιο στο την απάλειψαν από τον τύπο ορισμού της ειδικής τα-
σωλήνα καταθλίψεως του συστήματος αντλήσεως, χύτητας. Για τον ίδιο λόγο απάλειψαν και το 2π. Έτσι
τότε μεταβάλλεται και το αποδιδόμενο ύψος, αλλά προέκυψε: 0,5
και η ειδική ταχύτητα, όπως ορίζεται από την εξί-  V(gpm)
NS (US)  n(rpm)    (5.29α)
σωση της ειδικής ταχύτητας NSU (5.28).
H(ft)
0,75

Η Νsu ορίζεται στο Βέλτιστο Σημείο Λειτουρ-

γίας της αντλίας (Best Efficiency Point – ΒΕΡ), δη- Στη Μεγάλη Βρετανία χρησιμοποιήθηκε αντί-
 105

στοιχος τύπος, με μόνη διαφορά τις μονάδες παροχής μα των μεγαλυτέρων κατασκευαστών αντλιών στη Βό-
(αυτοκρατορικό γαλόνι ανά λεπτό). ρεια Αμερική και με το οποίο συνεργάζεται ο αντίστοι-
Στην υπόλοιπη Ευρώπη, στην οποία επικρατούσαν χος ευρωπαϊκός οργανισμός Europump, ορίζει την
τα μετρικά συστήματα, πρακτική μονάδα μετρήσεως ειδική ταχύτητα ως την περιστροφική ταχύτητα
της περιστροφικής ταχύτητας ήταν οι rpm και της πα- (σε rpm), που έχει μια γεωμετρικά όμοια αντλία
ροχής τα m3/h. Και εδώ παραλήφθηκαν από τον τύπο η οποία αποδίδει ύψος 1 m (για τις USA 1 ft) και
το g και το 2π: παροχή 1 m3/h (για τις USA 1 gpm).
0,5 Με βάση τους παραπάνω ορισμούς της ειδικής
 V(m3 h)
NS (metric)  n(rpm)    (5.29β) ταχύτητας και σε μία προσπάθεια εναρμονίσεως με
  το SI, προστίθεται ακόμα μια έκφραση της ειδικής τα-
0,75
H(m)
χύτητας σε μονάδες SI όπου: ταχύτητα περιστροφής
Έτσι επικράτησε να καλείται ειδική ταχύτητα, μία σε rps, παροχή σε m3/s, ύψος σε m. Στην ουσία συ-
παραλλαγή της παγκόσμιας ειδικής ταχύτητας (αδιά- ναντώνται οι ακόλου­θες ειδικές ταχύτητες, οι οποίες
στατου αριθμού NSU) (παράγρ. 5.5.1) με τη μορφή: διαφέρουν ως προς τις τιμές τους:
1) Παγκόσμια ειδική ταχύτητα: αδιάστατος αριθ-
(V)0,5 n⋅ V μός, ΝSU.
NS  n  ή Ns = (5.29)
(H)0,75 3 2) Ειδική ταχύτητα US: (rpm, gpm, ft), NS (US).
(H) 4 3) Ειδική ταχύτητα Metric: (rpm, m3/h, m),
Για πολυβάθμιες αντλίες η σχέση (5.29) δίνεται ως: NS (M).
4) Ειδική ταχύτητα SI: (rps, m3/s, m), NS (SI).

n V Ο πίνακας 5.5 δίνει τους συντελεστές μετατροπής
Ns  (5.29γ)
3 των τιμών της ειδικής ταχύτητας.
 H 4 Διαχωρίζοντας τον αδιάστατο αριθμό ΝSU από
 i  την εμπειρικά προσδιορισμένη ειδική ταχύτητα Ns,
 
για την οποία θα χρησιμοποιηθούν κατά κύριο λόγο
όπου i ο αριθμός των βαθμίδων διότι το ολικό ύψος
τιμές που προκύπτουν με χρήση μονάδων του SI, ή
αναπτύσσεται σε κάθε στροφείο κατά Η/i.
σχέση μεταξύ των NSU και NS είναι:
Ενώ, σε αντλία με στροφείο διπλής εισόδου δίνε-
ται ως: NSU = 2 ⋅ π ⋅ NS(SI)/g0,75 ⇒
V
n⋅ 2 ⇒ NSU = 1,13⋅NS(SI) (5.30)
N =s 3
(5.29δ)
Σύμφωνα με τον εμπειρικό ορισμό της ειδικής
H4
ταχύτητας από το Hydraulic Institute, αν η ταχύτητα
διότι κάθε πλευρά του
. στροφείου παρέχει το μισό της περιστροφής μιας αντλίας ισούται με την ειδική της
συνολικής παροχής V. Αυτή η ειδική ταχύτητα δεν εί-
ναι αδιάστατο μέγεθος: Πίνακας 5.5
[Ns] = [L] 0,75
⋅[T]–1,5 Συντελεστές μετατροπής ειδικής ταχύτητας NS.

Οι διαστάσεις που προκύπτουν δεν έχουν καμία φυ- Μετατροπή

ΝSU NS(SI) NS(M) NS(US)
σική έννοια και για τούτο η NS αναφέρεται ως αριθ- σε →
μός χωρίς να σημειώνονται μονάδες. ΝSU 1 0,882 3176 2734
Για να αποκτήσει η ειδική ταχύτητα κάποια φυσι-
NS(SI)
κή έννοια, αξιοποιώντας τη σχέση υπολογισμού της 1,13 1 3600 3100
(m, m3/s, rps)
εξισώσεως (5.29), δόθηκε ο ακόλουθος εμπειρικός
ορισμός: NS(M)
3,15 · 10-4 2,78 · 10-4 1 0,861
Ειδική ταχύτητα μιας αντλίας NS καλείται η (m, m3/h, rpm)
ταχύτητα με την οποία πρέπει να περιστρέφεται
μια γεωμετρικά όμοια αντλία, ώστε να αποδίδει NS(US)
3,66 · 10-4 3,23 · 10-4 1,162 1
(ft, gpm, rpm)
ολικό ύψος ίσο με τη μονάδα μήκους και παροχή
ίση με τη μονάδα παροχής. π.χ. NS(US) = 0,861 NS(M)
To Hydraulic Institute, το οποίο είναι ένα ίδρυ- ΝSU = 1,13 NS(SI)
106

ταχύτητα, η αντλία, στο βέλτιστο σημείο λειτουργίας τύπο:

της, θα αποδίδει ύψος ίσο με τη μονάδα μήκους και NSP  NS  γγ (5.31α)
παροχή ίση με τη μονάδα παροχής.
. Στο SI: Για αντλούμενο ρευστό το νερό, η αριθμητική σχέ-
Αν n = NS, HS = 1 m και VS = 1 m3/s. Η αποδιδό- ση κινηματικής και δυναμικής ταχύτητας στο SI είναι:
μενη ισχύς της αντλίας θα είναι:
. ΝSP (SI) = 3.13 · NS (SI) (5.31β)
Po = γ · V · Ho ⇒ ΡοS = γ (5.30α)
Η δυναμική ειδική ταχύτητα αναφέρεται ως καθα-
Προκειμένου να εκφραστεί η ειδική ταχύτητα της ρός αριθμός, αν και έχει διαστάσεις (από τις οποίες
αντλίας ως συνάρτηση των στροφών, του αποδιδόμε- όμως δεν προκύπτει φυσική έννοια).
νου ύψους και της αποδιδόμενης ισχύος (NSP), αντι-
καθιστώντας την παροχή στην εξίσωση (5.29) προκύ- – Ειδική ταχύτητα και ταξινόμηση αντλιών.
πτει ότι: Η ειδική ταχύτητα αποτελεί ένα από τα σημα-
P (γ  H) ντικότερα χαρακτηριστικά μεγέθη μίας δυναμι-
0,5
0,5
P
NS  n   n κής αντλίας, καθώς σχετίζεται με τον τύπο της αντλί-
(H) 0,75
γ  (H)1,25
0,5
ας και το σχήμα της πτερωτής, εφόσον ταυτόχρονα
P0,5 (5.31) είναι ανεξάρτητη από το μέγεθος της αντλίας και το
NS  γ 0,5  NSP  n 
(H)1,25 αντλούμενο υγρό.
Το σχήμα 5.5α παρουσιάζει την ταξινόμηση των
Ο αριθμός NSP καλείται δυναμική ειδική ταχύ-
δυναμικών αντλιών με βάση την ειδική τους ταχύτη-
τητα (dynamic specific speed). Όπως παρατηρείται
τα. Παρατηρείται ότι οι αντλίες ακτινικής ροής (φυγο-
από τη σχέση ορισμού της εξισώσεως (5.31), πρόκει-
κεντρικές) έχουν ειδικές ταχύτητες NSU περίπου από
ται για μια παραλλαγή της ειδικής ταχύτητας Ns (η 0,17 έως 1,5 [(ή 500 – 4.000 NS(US)]. Οι αντλίες μει-
οποία καλείται και κινηματική ειδική ταχύτητα). κτής ροής, από 1,5 έως 3,2 (4.000 – 9.000, US) και οι
Η δυναμική ειδική ταχύτητα ορίζεται εμπειρικά, με αξονικής ροής (με έλικα), μεγαλύτερες από 3,2 (από
τρόπο αντίστοιχο με την ειδική ταχύτητα (τη θέση της 9.000, US).
παροχής λαμβάνει η αποδιδόμενη ισχύς): Η ειδική ταχύτητα μιας δυναμικής αντλίας αναφέ-
Δυναμική ειδική ταχύτητα NSP αντλίας καλεί- ρεται στις βέλτιστες συνθήκες λει­τουργίας, δηλαδή
ται η ταχύτητα με την οποία πρέπει να περιστρέφεται στο μέγιστο βαθμό αποδόσεως της αντλίας. Αλλά και
μια γεωμετρικά όμοια αντλία, ώστε να αποδίδει ολι- αντίστροφα, ο μέγιστος βαθμός αποδόσεως επηρεάζε-
κό ύψος ίσο με τη μονάδα μήκους και η απαιτούμενη ται από την ειδική ταχύτητα της αντλίας (σχ. 5.5β).
ισχύς να ισούται με τη μονάδα ισχύος. Η οικονομική κατά συνέπεια λειτουργία μίας
Παρατηρείται ότι εάν είναι γνωστή η κινηματική φυγοκεντρικής αντλίας, επιβάλλει να αποφεύγονται
ειδική ταχύτητα και το ειδικό βάρος του αντλούμενου πολύ χαμηλές τιμές ειδικής ταχύτητας. Έτσι όμως πε-
υγρού, εύκολα υπολογίζεται και η δυναμική από τον ριορίζεται η ικανότητα της αντλίας να ανταποκριθεί
0,15

0,20

0,25

0,30
0,35
0,40

0,50

0,60

0,80

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00
3,50
4,00

5,00
6,00

Nsu
500
600
700
800
900
1000

1500

2000

3000

4000

5000
6000
7000
8000
9000
10000

15000

Ns(US)

Ðåñßâëçìá

r2
r2
r2
r1 r1 r1 ¢îïíáò
r2/r1>2 r2/r1<1,5 r2/r1 = 1
ÁêôéíéêÞ ñïÞ ÌåéêôÞ ñïÞ ÁîïíéêÞ ñïÞ
Σχ. 5.5α
Ταξινόμηση δυναμικών αντλιών με κριτήριο την ειδική ταχύτητα. (ANSI/HI 1.1–2–2.000).
 107

90
500 - 2 >200
250 - 500 m 3/h 000 m 3 0 m3
/h /h
0 m3/h
100 - 25
Âáèìüò áðïäüóåùò %

80
m /h
3
100
50 - 3 /h
70 - 50 m
25

60

50

40
0,15

0,20

0,25

0,30
0,35
0,40

0,50

0,60

0,80

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00
3,50
4,00

5,00
6,00
Nsu
Ειδική ταχύτητα

10000

15000
500
600
700
800
900
1000

1500

2000

3000

4000

5000
6000
7000
8000
9000
Ns(US)
Ðåñßâëçìá

r2
r2
r2
r1 r1 r1 ¢îïíáò
r2/r1>2 r2/r1<1,5 r2/r1 = 1
ÁêôéíéêÞ ñïÞ ÌåéêôÞ ñïÞ ÁîïíéêÞ ñïÞ
Σχ. 5.5β
Επίδραση της ειδικής ταχύτητας και της παροχής στο βαθμό αποδόσεως των περιστροφικών δυναμικών αντλιών.

σε μεγάλα ύψη. Η αυξημένη ειδική ταχύτητα επιδρά Παρά το γεγονός ότι ο ορισμός της ειδικής ταχύ-
δυσμενώς στο επιτρεπόμενο ύψος αναρροφήσεως τητας NSU βασίστηκε στην ομοιότητα των δυναμικών
(το μειώνει). αντλιών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στις αντλίες
Για τις αντλίες μεικτής και αξονικής ροής απο- θετικής εκτοπίσεως. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι στρο-
φεύγονται οι υπερβολικές τιμές της ειδικής ταχύτη- φές του στροφείου τους (ή, προκειμένου για παλιν-
τας, διότι εκτός από το ύψος μειώνεται και ο βαθμός δρομικές, του στροφαλοφόρου άξονα) είναι μικρότε-
αποδόσεως. ρη από τις στροφές των δυναμικών αντλιών, λογικό
Η ειδική ταχύτητα, επηρεάζει τον σχεδιασμό της είναι να προκύπτουν μικρότερες ειδικές ταχύτητες.
πτερωτής, τον βαθμό αποδόσεως, το επιτρεπόμενο Υπενθυμίζεται ότι οι αντλίες θετικής εκτοπίσεως δί-
ύψος και την παροχή. Καθορίζει επομένως σε ση- νουν σχετικά μικρότερες παροχές και μεγαλύτερα
μαντικό βαθμό και τη μορφή των χαρακτηριστικών ύψη. Το σχήμα 5.5γ παρουσιάζει τις περιοχές ειδικών
καμπυλών της αντλίας (κεφ. 6). ταχυτήτων ορισμένων αντλιών θετικής εκτοπίσεως.

ÃñáíáæùôÝò Ðôåñõãßùí ÑÜâäùí Êï÷ëßá

Åìâïëïöüñåò ÐåñéóôñïöéêÝò ÄõíáìéêÝò Σχ. 5.5γ

Ειδικές ταχύτητες αντλιών
θετικής εκτοπίσεως.

0,01 0,1 0,15 Nsu

108
5.6 Σπηλαίωση.
Ένας σημαντικός περιορισμός που αφορά σε κάθε
σύστημα αντλήσεως, ανεξάρτητα του τύπου της αντλί-
ας, σχετίζεται με την αναρρόφησή της. Σ’ αυτήν, το
υγρό εισέρχεται συνήθως με πίεση σημαντικά χαμη-
λότερη από την πίεση της δεξαμενής αναρροφήσεως.
Είναι πολύ πιθανόν, ακριβώς εκεί να δημιουργηθούν
ατμοί του υγρού (λόγω εξατμίσεως), οι οποίοι θα
σχηματίσουν φυσαλίδες. Στις περιστροφικές δυναμι-
κές αντλίες, οι θύλακες αυτοί ατμού (φυσαλίδες) μπο-
ρούν να οδηγήσουν σε εξαιρετικά δυσάρεστα αποτε-
λέσματα. Καθώς το υγρό εισέρχεται στην πτερωτή, η
πίεση μειώνεται ακόμα περισσότερο και οι θύλακες
ατμού ενισχύονται. Στη συνέχεια, μεταφέρονται σε
περιοχές υψηλότερης πιέσεως όπου καταρρέουν
απελευθερώνοντας σημαντική ποσότητα ενέργειας.
Αποτέλεσμα είναι η διάβρωση των στερεών επιφα-
νειών (του στροφείου). Το φαινόμενο καλείται σπη-
λαίωση (cavitation) και οδηγεί την πτερωτή της
αντλίας σε ταχύτατη φθορά.
5.6.1 Αναρρόφηση δυναμικών αντλιών.
Όπως είδαμε στο κεφάλαιο 4, από τη δεξα-
μενή αναρροφήσεως έως την είσοδο της αντλίας
παρουσιάζεται σημαντική πτώση πιέσεως. Επειδή
στη δεξαμενή αναρροφήσεως συνήθως επικρατεί
ατμοσφαιρική πίεση, η πτώση πιέσεως στο σωλήνα
αναρροφήσεως «πλησιάζει» το υγρό στις συνθήκες
βρασμού του, οι οποίες εκφράζονται με την τάση
ατμών του υγρού στη συγκεκριμένη θερμοκρασία
αντλήσεως. Όταν το υγρό φτάνει στην είσοδο της
αντλίας, πρέπει να έχει ύψος ενέργειας μεγαλύτερο
από το ύψος ενέργειας στο οποίο βράζει. Η διαφο-
ρά των δύο ενεργειακών υψών καλείται Διαθέσιμο
Καθαρό Θετικό Ύψος Αναρροφήσεων NPSHa,
το οποίο ορίστηκε επακριβώς στο κεφάλαιο 4. Πιο
συγκεκριμένα, το ενεργειακό ύψος του υγρού στην
αναρρόφηση της αντλίας είναι:
Ðßåóç
p A v 2α
HA  z A   (5.32α)
γ 2g
Για να αρχίσει ο βρασμός, πρέπει η πίεση του
υγρού να πέσει τόσο, ώστε να γίνει ίση με την τάση
ατμών του pν. Άρα το ύψος ενέργειας, στο οποίο πα-
ρουσιάζεται έναρξη του βρασμού, είναι:
pv
Hv  z A  (5.32β)
γ
Επομένως, το διαθέσιμο καθαρό θετικό ύψος
αναρροφήσεως είναι:
NPSHa  HA  Hv ή
p v  p
2
p  p v v α2
NPSHa   A  α   v  A  (5.32)
 γ 2g  γ γ 2g
Το διαθέσιμο καθαρό θετικό ύψος αναρρο-
φήσεως αποτελεί χαρακτηριστικό του συστήμα-
τος αναρροφήσεως και δεν εξαρτάται από την
αντλία.
Καθώς το υγρό από το σημείο Α (φλάντζα) ει-
σέρχεται στην αντλία και οδηγείται στην είσοδο της
πτερωτής, αντιμετωπίζει διάφορες τριβές (σχ. 5.6α).
Επομένως, σύμφωνα με την εξίσωση Bernoulli,
παρουσιάζεται και άλλη πτώση πιέσεως. Καθώς
αρχίζει να περι­στρέφεται, η ταχύτητά του αυξάνεται
σημαντικά και στο πίσω μέρος των πτερυγίων η πίε-
ση μειώνεται κι άλλο. Στη συνέχεια, καθώς το υγρό
απομακρύνεται από τον άξονα της πτερωτής (ή από
την έλικα για τις αντλίες αξονικής ροής), η πίεση αυ-
ξάνεται (σχ. 5.6α). Υπάρχει λοιπόν μία μεγίστη πτώ-
ση πιέσεως από την είσοδο της αντλίας ως τα σημεία
ελάχιστης πιέσεως στην είσοδο της πτερωτής (ή πιο
σωστά, στην πίσω πλευρά των πτερυγίων της και
κοντά στην είσοδο). Αυτή η πτώση πιέσεως εξαρτά-
ται αποκλειστικά από τα σχεδιαστικά χαρακτηριστι-
κά της αντλίας και την ταχύτητα αναρροφήσεως του
υγρού, επομένως από την παροχή της αντλίας. Και
επειδή η παροχή μιας δυναμικής αντλίας εξαρτάται
από την ταχύτητα περιστροφής της (όταν η σωληνο-
γραμμή δεν μεταβάλλεται), η πτώση ενέργειας πιέ-
σεως εξαρτάται από τον σχεδιασμό της αντλίας και
τις στροφές της.
Áðþëåéåò öëÜíôæáò åéóüäïõ
Áðþëåéåò ôñéâþí
NPSHr
Áðþëåéåò åéóüäïõ óôç Áðüäïóç
âÜóç ôçò ðôåñùôÞò, ýøïõò áðü
óôñïâéëéóìïß ê.Ü. ðôåñùôÞ
A A'
Ðïñåßá õãñïý
Σχ. 5.6α
Πτώση πιέσεως στην είσοδο της αντλίας.
Α, σημείο στην φλάντζα εισόδου και
Α′, σημείο στο εσωτερικό της αντλίας.
 109

Η πτώση του ύψους πιέσεως από την αναρ- να είναι μεγαλύτερο από το απαιτούμενο (NPSHr):
ρόφηση ως τα σημεία ελάχιστης πιέσεως εντός
NPSHa > NPSHr (5.34)
της πτερωτής, καλείται Απαιτούμενο Καθαρό
Θετικό Ύψος Αναρροφήσεως NPSHr (Net Posi- 5.6.2 Σπηλαίωση αντλιών.
tive Suction Head required) και αποτελεί ση-
Την προϋπόθεση NPSHa > NPSHr πρέπει να
μαντικό χαρακτηριστικό της αντλίας.
Η ακριβής έκφραση του NPSHr, προκύπτει την τηρεί αυστηρά ο μηχανικός του πλοίου, ο οποίος
με εφαρμογή της εξισώσεως Bernoulli μεταξύ της ασχολείται με τα συστήματα αντλήσεως. Όταν σχεδι-
αναρροφήσεως Α και του σημείου ελάχιστης πιέσε- άζει το σύστημα, φροντίζει να έχει επαρκές διαθέσιμο
ως εντός της αντλίας Α′: καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως (αν χρειαστεί
τοποθετεί την αντλία χαμηλότερα από τη δεξαμενή
 p A v 2A   p A  v 2A   αναρροφήσεως). Όταν επιλέγει αντλία, φροντίζει το
 γ  2g    γ  2g   h AIA F  απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως να
   
είναι μικρότερο απ’ αυτό του συστήματος αντλήσεως.
p v  p
2
v2 Αν αυτή η προϋπόθεση δεν ισχύει, τότε αναπόφευ-
ή  A  A   A   NPSHr  h AA f  A  (5.33)
 γ 2g  γ 2g κτα δημιουργούνται ατμοί στο υγρό και ταυτόχρονα
εμφανίζεται σπηλαίωση:
Η εξίσωση (5.38), αν και εξηγεί ποιοτικά το φαι-
νόμενο της πτώσεως πιέσεως, δεν είναι υπολογιστικά NPSHa < NPSHr Þ ΣΠΗΛΑΙΩΣΗ (5.35)
αξιοποιήσιμη. Αυτό οφείλεται από τη μια στην αδυ-
Παρατηρείται ότι για να αποφευχθεί το φαι-
ναμία να υπολογίσομε το ύψος απωλειών hAA′ και
νόμενο της σπηλαιώσεως, το διαθέσιμο NPSHa
από την άλλη, στο ότι δεν είναι γνωστά ούτε η ακρι-
πρέπει να διατηρείται όσο το δυνατόν υψηλότε-
βής θέση του σημείου ελάχιστης πιέσεως Α′ (γνωστό
ρο, και σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερο από το
είναι μόνο ότι βρίσκεται στην περιοχή εισόδου στην
απαιτούμενο από την αντλία NPSHr, το οποίο μας
πτερωτή και στην πίσω πλευρά των πτερυγίων), ούτε
παρέχει ο κατασκευαστής. Στον πίνακα 5.6 αναφέρο-
η ταχύτητα που έχει το υγρό σ’ αυτό το σημείο. Το
νται οι παράμετροι που αυξάνουν το NPSHa:
Απαιτούμενο Καθαρό Θετικό Ύψος Αναρροφή-
Συστήνεται να υπάρχει μια αξιόλογη διαφορά
σεως υπολογίζεται πειραματικά και δίνεται από
μεταξύ του διαθέσιμου και του απαιτούμενου
τον κατασκευαστή μαζί με την αντλία.
NPSH (τουλάχιστον 15% μεγαλύτερο NPSHa). (To
Για τον πειραματικό υπολογισμό του NPSHr
μίας αντλίας, αυτή τοποθετείται σε κλειστό σύστη-
Áíôëßá êåíïý Ñïüìåôñï
μα αντλήσεως όμοιο μ’ αυτό του σχήματος 5.6β.
Μία αντλία κενού μειώνει σταδιακά την πίεση στην
ελεύθερη επιφάνεια της δεξαμενής αναρροφήσεως,
επομένως και το διαθέσιμο NPSHa του συστήματος.
Μόλις αρχίζουν να δημιουργούνται οι πρώτες φυ-
σαλίδες ατμού, παρουσιάζεται πτώση του αποδιδό-
μενου ύψους. Όταν η πτώση γίνει ίση με το 3% του
ολικού ύψους6, η πειραματική διαδικασία σταματά
και υπολογίζεται το αποδιδόμενο NPSH. Αυτό θε-
ωρείται ίσο με το απαιτούμενο NPSHr της αντλίας,
για το οποίο ο κατασκευαστής εγγυάται λειτουργία
της αντλίας χωρίς σπηλαίωση.
Προς αποφυγή του φαινομένου της σπηλαιώσε-
ως κατά τη λειτουργία μιας περιστροφικής δυναμικής
αντλίας, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί το διαθέ- Σχ. 5.6β
σιμο καθαρό θετικό ύψος αναρ­ροφήσεως (NPSHa) Πειραματικός προσδιορισμός του NPSHr.

6
Από πολλούς μελετητές, η πτώση του αποδιδόμενου ύψους κατά 3%, θεωρείται υπερβολικό αφού έχει πλέον αρχίσει η σπηλαίωση.
110

Πίνακας 5.6
Παράμετροι μεταβολής του διαθέσιμου NPSHa .

Παράμετρος Επίπτωση στο NPSHa

1. Ύψος απωλειών της σωληνογραμμής αναρ-
Αύξηση του ύψους απωλειών μειώνει το NPSHa.
ροφήσεως (hα).
2. Στατικό ύψος αναρροφήσεως (ΗΣA).
3. Πίεση της δεξαμενής αναρροφήσεως (p1).
Αύξηση του στατικού ύψους αναρροφήσεως μειώνει
το NPSHa.
Μείωση της πιέσεως στη δεξαμενή αναρροφήσεως
μειώνει το NPSHa. Αν η δεξαμενή αναρροφήσεως
είναι υπό ατμοσφαιρική πίεση, η μεταβολή της ατμο-
σφαιρικής πιέσεως επιδρά στην εμφάνιση του φαινο-
μένου της σπηλαιώσεως.

Αύξηση της θερμοκρασίας αυξάνει την τάση ατμών

4. Θερμοκρασία Τ.
pν, άρα μειώνει το NPSHa.

Hydraylic Institute προτείνει, ανάλογα με τις συνθή-

κες αναρροφήσεως, ο λόγος του διαθέσιμου προς το
απαιτούμενο NPSH να κυμαίνεται από 1,1 ως 2,5).
NPSHa
1,1   2,5
NPSHr
Η δημιουργία φυσαλίδων ατμού σε περιοχές όπου
επικρατούν πολύ χαμηλές πιέσεις φαίνονται στην ει-
κόνα του σχήματος 5.6γ.

Σχ. 5.6δ
Περιοχές της πτερωτής ευάλωτες σε σπηλαίωση
(με κόκκινο χρώμα).

Στο σχήμα 5.6ε αποτυπώνεται η στιγμή της κα-

Σχ. 5.6γ
Δημιουργία φυσαλίδων ατμού σε
περιοχές χαμηλής πιέσεως.
Οι περιοχές της πτερωτής στις οποίες παρουσιά-
ζονται χαμηλές πιέσεις και κατά συνέπεια κινδυνεύ-
ουν από σπηλαίωση, εικονίζονται με κόκκινο χρώμα
στο σχήμα 5.6δ. Πρόκειται κυρίως για τις περιοχές
εισόδου στην πτερωτή (μάτι) και τις περιοχές στην
πίσω πλευρά των πτερυγίων, στα 2/3 περίπου του
μήκους τους (αν και σε περιπτώσεις έντονης σπη-
λαιώσεως μπορούν να επεκταθούν έως και τις απο-
λήξεις των πτερυγίων).
ταρρεύσεως μιας φυσαλίδας ατμών νερού. Πρόκει-
ται για μια ιδιόμορφη «έκρηξη» προς το εσωτερικό
της φυσαλίδας, γνωστή ως έκρηξη προς τα μέσα
(implode). Τη στιγμή που η φυσαλίδα καταρρέει ή
πιο σωστά εκρήγνυται προς το εξωτερικό της, με-
τατρέπεται σε ισχυρό μικροσκοπικό ρεύμα υγρού
(microjet) που προσκρούει βίαια και κάθετα στο
τοίχωμα (υπολογισμοί ανεβάζουν την ταχύτητα του
microjet κοντά στο τοίχωμα, ως και 400 m/s). Ταυτό-
χρονα, το υγρό που περιβάλλει τη φυσαλίδα εισβάλ-
λει απότομα στον όγκο που πριν κατείχε ο ατμός
που υγροποιήθηκε (ο κορεσμένος ατμός έχει όγκο
 111

Σχ. 5.6ε
Κατάρρευση φυσαλίδας.

Σχ. 5.6στ
Σπηλαίωση πτερωτής φυγοκεντρικής αντλίας, (α) Δημιουργία φυσαλίδων ατμού (σημείο 1)
και κατάρρευση (σημείο 2) και (β) φθορά πτερυγίου στο σημείο 2.

2.000-60.000 μεγαλύτερο από το κορεσμένο υγρό,
ανάλογα με τη θερμοκρασία), δημιουργώντας ένα
κρουστικό κύμα (shock wave).
Η σημαντικότερη συνέπεια της σπηλαιώσεως
αφορά στη διάβρωση των στερεών επιφανειών, με
τις οποίες βρίσκονται σε επαφή οι φυσαλίδες ατμού,
δηλαδή των πτερυγίων της πτερωτής (σχ. 5.6στ).
Για να γίνει το πρόβλημα κατανοητό, πρέπει να ληφθεί
υπόψη ότι η διαδικασία δημιουργίας και καταρρεύσε-
ως φυσαλίδων είναι ταχύτατη και επαναλαμβάνεται
χιλιάδες φορές σε μία σχετικά μικρή απόσταση.
Πειραματικές έρευνες δείχνουν ότι η διαδικα-
σία δημιουργίας και καταρρεύσεως μιας φυσαλίδας
ατμού διαρκεί μόλις μερικά χιλιοστά του δευτερολέ-
πτου (περίπου 3 έως 4 ms). Επομένως, το πρόβλημα
διαβρώσεως της επιφάνειας δεν το δημιουργεί μια
φυσαλίδα, αλλά οι εκατοντάδες χιλιάδες φυσαλίδων
που καταρρέουν «χτυπώντας» την επιφάνεια με συ-
νεχή μικρά ρεύματα και κρουστικά κύματα. Η τοπική
πίεση που αναπτύσσεται είναι πολύ μεγάλη. Καθώς
η ταχύτητα μηδενίζεται στο σημείο προσκρούσεως
του microjet, η κινητική του ενέργεια μετατρέπεται
σε ενέργεια πιέσεως. Αυτή η διαδοχική απελευθέ-
ρωση ενέργειας στο σημείο κρούσεως, αυξάνει τη
θερμοκρασία του μετάλλου. Η τοπική θερμοκρασία
που αναπτύσσεται στην περιοχή συνεχών κρούσεων,
ανέρχεται σε μερικές χιλιάδες βαθμούς. Η καταπό-
νηση του μετάλλου είναι έντονη και η φθορά αναπό-
φευκτη. Έτσι, μια ισχυρή διαδικασία σπηλαιώσεως,
θα προκαλέσει ζημιά στα πτερύγια, η οποία θα γίνει
οπτικά αντιληπτή σε λίγες ημέρες, ενώ σε οριακές
συνθήκες σπηλαιώσεως, η διάβρωση των πτερυγίων
θα γίνει αντιληπτή μετά από αρκετούς μήνες, ίσως
και χρόνια. Η διάβρωση αυτή έχει ιδιαίτερη μορφή,
112
καθώς αφορά σε ορισμένες περιοχές της μεταλλικής
επιφάνειας των πτερυγίων και καλείται σπηλαιώ-
δης διάβρωση (mechanical corresion ή cavitation
corresion) (σχ. 5.6ζ).
Σχ. 5.6ζ
Σπηλαιώδης διάβρωση πτερωτής.
Η αντοχή των μετάλλων στη σπηλαιώδη διάβρω-
ση εξαρτάται από τη χημική τους σύνθεση και από το
βαθμό λειάνσεως της επιφάνειάς τους. Η κατάταξη
ορισμένων κατά σειρά αυξανόμενης ανθεκτικότητας
είναι:
Μόλυβδος – Χυτοσίδηρος – Ορείχαλκος – Αλου-
μίνιο – Ανοξείδωτος χάλυβας.
Ενδεικτικό της δημιουργίας σπηλαιώσεως είναι
ο θόρυβος που εκπέμπεται κατά την κατάρρευση
των φυσαλίδων και οι δονήσεις της αντλίας που
προκαλούν τα συνεχή κρουστικά κύματα. Και τα
δύο φαινόμενα είναι χαρακτηριστικά και επιτρέ-
πουν τη μακροσκοπική διάγνωση του φαινομένου
της σπηλαιώσεως.
Η παραπάνω περιγραφή αφορά στην κύρια μορ-
φή της σπηλαιώσεως (ή κλασική σπηλαίωση).
Υπάρχει όμως και μία δευτερεύουσα σπηλαίωση,
η οποία οφείλεται στην επανακυκλοφορία ενός πο-
σοστού υγρού στην είσοδο της πτερωτής (μάτι). Σε
ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, μπορεί να παρουσι-
ασθεί ακόμα και όταν οι ενεργειακές συνθήκες δεν
επιτρέπουν να αναπτυχθεί η κλασική σπηλαίωση της
παραπάνω περιγραφής.
5.6.3 Ειδική ταχύτητα αναρροφήσεως.
Οι υψηλές ταχύτητες του υγρού στη σωληνο-
γραμμή αναρροφήσεως αυξάνουν το ύψος απωλει-
ών και επομένως μειώνουν το διαθέσιμο NPSHa
του συστήματος, ευνοώντας το φαινόμενο της σπη-
λαιώσεως. Όμως το αν θα εμφανισθεί ευκολότερα
ή δυσκολότερα η σπηλαίωση, εξαρτάται και από το
απαιτούμενο NPSHr της αντλίας, το οποίο σχετίζεται
άμεσα με τη γεωμετρία της εισόδου στην πτερωτή.
Στο πρόβλημα διαμορφώσεως ενός κριτηρίου
που θα δείχνει ότι μια αντλία δεν παρουσιάζει εύκο-
λα σπηλαίωση, μια πρώτη απάντηση δόθηκε με την
εισαγωγή του συντελεστή σπηλαίωσεως από τους L.
Moody και D. Thoma (1922). Ορίστηκε ως συντε-
λεστής σπηλαιώσεως σ (cavitation coefficient) ο
λόγος του απαιτούμενου καθαρού θετικού ύψους
αναρροφήσεως προς το αποδιδόμενο ύψος της
αντλίας:
NPSHr
σ (5.36)
H 
Όμως ο συντελεστής σπηλαιώσεως αποδείχθηκε
ανεπαρκές κριτήριο τόσο για το σχεδιασμό, όσο και
για την επιλογή της αντλίας. Πιο σημαντικό κριτήριο
αποδείχθηκε η ειδική ταχύτητα αναρροφήσεως
της αντλίας (την έννοια της οποίας εισήγαγε ο μηχα-
νικός της Worthington Co, Karassik το 1937). Αυτή
ορίζεται όπως και η ειδική ταχύτητα, αλλά στη θέση
του ολικού ύψους τίθεται το NPSHr της αντλίας. Ως
αδιάστατος αριθμός, που προκύπτει από τη διαστατι-
κή ανάλυση και καλείται παγκόσμια ειδική ταχύ-
τητα αναρροφήσεως, δίνεται από την εξίσωση:
Vn0,5
NSSU  2π  n   (5.37)
(g  NPSHr)0,75
Όπως όμως και η ειδική ταχύτητα, έτσι και η ειδι-
κή ταχύτητα αναρροφήσεως στην πράξη απλοποιή-
θηκε και έχασε τον αδιάστατο χαρακτήρα της:
Vn 0,5
NSS  n   (5.38)
NPSHr 0,75
Έτσι πρόκυψε και ο εμπειρικός της ορισμός: Ειδι-
κή ταχύτητα αναρροφήσεως αντλίας NSS καλεί-
ται η ταχύτητα με την οποία πρέπει να περιστρέφεται
μια γεωμετρικά όμοια αντλία, ώστε το απαιτούμενο
καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως να ισούται με

τη μονάδα μήκους, όταν η παροχή ισούται με τη μο-
νάδα παροχής.
Οι διαστάσεις και οι μονάδες της ειδικής ταχύτη-
τας αναρροφήσεως, είναι ίδιες μ’ αυτές της ειδικής
ταχύτητας NS (παράγρ. 5.5).
Όπως η ειδική ταχύτητα σχετίζεται άμεσα με τη
γεωμετρία των πτερυγίων της πτερωτής, έτσι και
n ειδική ταχύτητα αναρροφήσεως σχετίζεται
άμεσα με τη γεωμετρία εισόδου στην πτερωτή.
Έτσι, μεγαλύτερη διατομή εισόδου στα πτερύγια και
πιο ομαλή γωνία εισόδου, βελτιώνουν την ειδική
ταχύτητα αναρροφήσεως, μειώνοντας τον κίνδυνο
σπηλαιώσεως.
Γενικά, οι ειδικές ταχύτητες αναρροφήσεως των
αντλιών κυμαίνονται συνήθως μεταξύ 2,2 έως 4,4
(NSS) ή 6.000 έως 12.000 (US). Αντλίες με τιμές
μεγαλύτερες, έχουν μεγάλο μάτι στροφείου και είναι
ευάλωτες σε σπηλαίωση λόγω επανακυκλοφορίας
του υγρού, ενώ αντλίες με μικρότερες τιμές, έχουν
μικρό μάτι στροφείου και είναι ευάλωτες σε κλασική
σπηλαίωση.
Πιο συγκεκριμένη εκτίμηση της τάσεως προς
σπηλαίωση ενός συστήματος αντλήσεως προκύ-
πτει αν υπολογιστεί η διαθέσιμη ειδική ταχύτητα
αναρροφήσεως NSSA (available suction specific
speed) (του συστήματος αντλήσεως) και συγκριθεί
με την NSS (της αντλίας). Η διαθέσιμη ειδική ταχύ-
τητα αναρροφήσεως προκύπτει από εξισώσεις αντί-
στοιχες με τις (5.37) και (5.38):
Vn0,5
NSSUA  2π  n  (5.37α)
(g  NPSHa)0,75
Vn0,5
NSSA  n   (5.38α)
NPSHa 0,75
Θα πρέπει να είναι:
ΝSSA > NSS (5.38β)
Η εμπειρία έχει δείξει (και αυτό αποτελεί και σύ-
σταση του Hydraylic Institute) ότι μια αντλία πρέπει
να λειτουργεί με διαθέσιμη ειδική ταχύτητα αναρρο-
φήσεως ίση ή μικρότερη από 3,1 (NSSUA) ή 8.500
(US). Σε αντλίες με υψηλές ταχύτητες περιστροφής ή
πολύ μεγάλες παροχές, συναντάμε ειδικές ταχύτητες
αναρροφήσεως 4 (NSSA) ή και μεγαλύτερες.
Το διάγραμμα του σχήματος 5.6η έχει προκύψει
από την εμπειρία και τις εργαστηριακές δοκιμές, και
δείχνει την παροχή ως ποσοστό της βέλτιστης παρο-
χής κατά την οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει η
113
αντλία σε συνάρτηση με την ειδική ταχύτητα αναρ-
ροφήσεως.
Μία λύση στους περιορισμούς που θέτει η ειδι-
κή ταχύτητα αναρροφήσεως, προκύπτει με τη χρήση
επαγωγέα (inducer). Πρόκειται για μία έλικα, η οποία
τοποθετείται στην είσοδο της πτερωτής και εξομαλύ-
νει τη ροή, εμποδίζοντας τη σπηλαίωση. Σ’ αυτές τις
περιπτώσεις, η ειδική ταχύτητα αναρροφήσεως μπο-
ρεί να φτάσει σε πολύ υψηλότερες τιμές (NSSU = 7,5
ή και μεγαλύτερο).
5.7 Ο αέρας στην αντλία.
Εκτός από την εξάτμιση (βρασμό) του αντλούμε-
νου υγρού, υπάρχει και μία άλλη σημαντική αιτία δη-
μιουργίας φυσαλίδων στο εσωτερικό των δυναμικών
αντλιών, η οποία δεν σχετίζεται με την τάση ατμών,
αλλά με τα διαλυμένα στο αντλούμενο ρευστό αέρια.
Σύμφωνα με το Νόμο του Henry, η διαλυτότητα των
αερίων στα υγρά, μειώνεται όταν μειωθεί η πίεση (ή
αυξηθεί η θερμοκρασία). Όταν λοιπόν το αντλού-
μενο υγρό έχει σημαντικές ποσότητες διαλυμένων
αερίων, στα σημεία μειωμένης πιέσεως (είσο­δος
αντλίας, είσοδος της πτερωτής, περιοχές πίσω από
τα πτερύγια), η διαλυτότητα είναι χαμηλή. Αν η πε-
ριεκτικότητα του υγρού σε αέριο είναι μεγαλύτερη
από το όριο που θέτει η διαλυτότητα, η επί πλέον
πο­σότητα αερίου θα αποβληθεί με τη μορφή φυσα-
λίδων. Σε αντίθεση όμως με τις φυσαλίδες ατμού,
οι φυσαλίδες αερίων δεν εκρήγνυνται. Καθώς πα-
ρασύρονται σε περιοχές υψηλότερης πιέσεως, αυξά-
νεται και πάλι η διαλυτότητα και ποσότητες αερίου
ÅéäéêÞ ôá÷ýôçôá áíáññïöÞóåùò, US1000
ÅéäéêÞ ôá÷ýôçôá áíáññïöÞóåùò, SI, (rps)
19
6,0
17 5,5
5,0
15
4,5
13
4,0
11 3,5
9 3,0
2,5
7
40 50 60 70 80
ÅëÜ÷éóôç ðáñï÷Þ (% ôçò βÝëôéóôçò ðáñï÷Þò óôç
ìÝãéóôç äéÜìåôñï ôçò ðôÝñùóçò)
Σχ. 5.6η
Σχέση μεταξύ της ελάχιστης επιτρεπόμενης
παροχής και της ειδικής ταχύτητας αναρροφήσεως.
114
διαλύονται πάλι στο υγρό. Το μέγεθος της φυσαλίδας
μειώνεται σταδιακά και ομαλά μέχρι πλήρους εξα-
φανίσεώς της. Το μόνο αποτέλεσμα του φαινομένου
αυτού είναι οι διαταραχές στη ροή που συνεπάγονται
κάποια μικρή απώλεια ύψους (η ενέργεια διαλύσεως
είναι συντριπτικά μικρότερη από την ενέργεια ατμο-
ποιήσεως). Συχνά το φαινόμενο δημιουργίας φυ-
σαλίδων αερίου λόγω μειώσεως της διαλυτότητας,
αναφέρεται και ως Σπηλαίωση Αερίων (Gaseous
Cavitation), σε αντίθεση με τη Σπηλαίωση Ατμού
(Vaporous Cavitation) (βλ. παράγρ. 5.6.2).
Το πρόβλημα παρουσίας αέρα ή αερίων στο εσω-
τερικό των δυναμικών αντλιών, αποτελεί γενικότερο
πρόβλημα με σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργία
τους. Οι πιο συνηθισμένες πηγές αερίων στο αντλού­
μενο υγρό είναι οι ακόλουθες:
1) Εισροή αέρα με το αντλούμενο υγρό. Ιδιαίτερα
όταν η δεξαμενή αναρροφήσεως έχει ατμοσφαιρική
πίεση και το στατικό ύψος αναρροφήσεως είναι με-
γαλύτερο ή ίσο του μηδενός, στην αναρρόφηση της
αντλίας υπάρχει υποπίεση, με αποτέλεσμα πιθανή
εισαγωγή αέρα από κάποια οπή ή χαραμάδα (αν η
αναρρόφηση δεν είναι αεροστεγής) από την ατμό-
σφαιρα στην αντλία.
2) Ελλιπής εξαερισμός κατά την έναρξη λειτουρ-
γίας της αντλίας, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνει και
την αρχική αναρρόφηση κατά την έναρξη της αντλή-
σεως.
3) Αξιόλογες ποσότητες διαλυμένου αέρα ή άλ-
λων αερίων, σε συνδυασμό με χαμηλές πιέσεις και
υψηλές θερμοκρασίες.
4) Συνεχιζόμενες χημικές διεργασίες που παρά-
γουν αέρια κατά τη διάρκεια της αντλήσεως. Τέτοιου
είδους φυσαλίδες αέρος μπορεί να εμφανιστούν στο
νερό που περιέχει οργανικά ένζυμα τα οποία μπορεί
να βρίσκονται και σε αποσύνθεση (σαπισμένα).
5) Εισαγωγή αέρα στην περιοχή της χαμηλής πιέ-
σεως στην αναρρόφηση του στροφείου μέσω τρύπας
ή ρωγμής στο κέλυφος ή από τα σημεία στεγανοποιή-
σεως της αντλίας. Η μικρή ποσότητα του αέρα σε αυτές
τις περιπτώσεις δύναται να συγκεντρωθεί στο κέντρο
αναρροφήσεως του στροφείου (μάτι) και διαχωρίζο-
ντας τη ροή του υγρού να διακόψει την άντληση.
Όταν μείγμα αέρα και υγρού εισέρχεται στην πτε-
ρωτή φυγοκεντρικής αντλίας, η φυγόκεντρη επιτάχυν-
ση του υγρού είναι σημαντικά μεγαλύτερη απ’ αυτήν
του αερίου. Αν το ποσοστό του αερίου είναι μικρό, το
αέριο διαχέεται στο υγρό υπό μορφή μικρών φυσα-
λίδων, οι οποίες συμπαρασύρονται από το υγρό και
αντλούνται μαζί μ’ αυτό. Αν όμως το ποσοστό των αε-
ρίων είναι σημαντικό, το υγρό κινείται ταχύτερα προς
την περιφέρεια και το αέριο παγιδεύεται στο κέντρο
της πτερωτής δημιουργώντας αεροθύλακα. Αν η πο-
σότητα του αερίου είναι μεγάλη, επέρχεται διαχωρι-
σμός με αποτέλεσμα τη διάσπαση της ροής, άρα και
τη διακοπή της αντλήσεως.
Η ικανότητα των δυναμικών περιστροφικών αντλι-
ών να διαχειρίζονται εισερχόμενο αέρα, σχετίζεται
με τη γεωμετρία τους. Όσον αφορά πιο συγκεκριμέ-
να στην ειδική ταχύτητα της αντλίας, όσο μεγαλύτε-
ρη είναι, τόσο μεγαλύτερα ποσοστά αέρα μπορεί να
διαχειρισθεί. Αυτό σχετίζεται με την αναπτυσσόμενη
φυγοκεντρική δράση αλλά και με τη μεγαλύτερη δια-
τομή εισόδου στην πτερωτή. Αντλίες μεγάλης ειδικής
ταχύτητας και μεγαλύτερης διατομής εισόδου είναι οι
μεικτής και, κυρίως, οι αξονικής ροής (σχ. 5.5α). Σ’
αυτές η φυγοκεντρική δράση είναι περιορισμένη, επο-
μένως και ο διαχωρισμός πιο δύσκολος. Η παρουσία
αερίων στο εσωτερικό των δυναμικών αντλιών έχει
δυσμενείς επιπτώσεις στο ολικό ύψος και το βαθμό
αποδόσεως.
 16
.
0 50 100 150 190 500 800 1100 1400 V (m3/h)
0 200 400 600 800 2300 3800 5300 6800 gpm
m ft m ft
300
200 60

80 250
26
1750 rpm

150
50
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Ολικό ύψος καταθλίψεως

Ολικό ύψος καταθλίψεως

Χαρακτηριστικές καμπύλες
60 200 18 40

15
22
150 23
100 30
19 20 27
40

δυναμικών αντλιών
10 21 25
28
24 29
100 12 20
11 13
5 16 17 50
20 6 15
50 7
8 9 10

21
2 3 14
4
1
0 0 0 0
0 200 400 600 800 1000 2800 4600 6400 8200gpm
.
0 50 100 150 200 227 400 800 1200 1600 V (m3/h)

6.1 Χαρακτηριστικές καμπύλες δυναμικών Αντίστοιχα, η σχέση της θεωρητικής ισχύος

14
αντλιών. με την παροχή δίδεται ως:
Η ροή του υγρού στις δυναμικές αντλίες (κεφ. 5), ω  r2
Pθ  ω2  r22  ρ  Vθ   ρ  Vθ2 (6.2)
είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη. Αντίστοιχα πολύπλοκη A 2  εφβ2
είναι η σχέση μεταξύ των χαρακτηριστικών μεγεθών . .
ή Pθ = γ · Α · Vθ – γ · Β · Vθ2 (6.2α)
της αντλίας, αν γίνει προσπάθεια να εκφραστεί με
μαθηματική ακρίβεια. Τα πραγματικά μεγέθη όμως είναι εντελώς δι-
Υπάρχουν για παράδειγμα περιπτώσεις όπου αφορετικά. Υπάρχουν δηλαδή, σημαντικές απώλει-
απαιτείται η αντλία να λειτουργεί για να αποδώσει ες ύψους (λόγω κυκλοφοριακής ροής, τριβών και
μεγάλο ύψος και σχετικά μικρή παροχή ή το αντίστρο- κρούσεων), και απώλειες ισχύος (απώλειες λόγω
φο. Με ποια κριτήρια γίνεται όμως αυτή η επιλογή; τριβών, κρούσεων, διαρροών, δίσκου, εδράνων).
Στη συνέχεια και εφόσον απαντηθεί το προηγούμενο Τέλος, η θεωρητική παροχή διαφοροποιείται ελαφρά

16
ερώτημα θα πρέπει να διερευνηθεί ποια είναι η σω- από την εσωτερική και αρκετά από την πραγματική
στή από υδροδυναμικής πλευράς τοποθέτηση της παροχή.
αντλίας στο σύστημα αντλήσεως. Τέλος, η αντλία που Λόγω όμως της πολυπλοκότητας που παρουσιά-
θα επιλεγεί και θα εγκατασταθεί θα χρειασθεί πιθα- ζει η ροή στο εσωτερικό της αντλίας, η προσέγγιση

15
νόν να αντιμετωπίσει διάφορα φορτία (ύψη). Ποιοι των πραγματικών σχέσεων μπορεί να γίνει μόνο με

00 600 800
θα πρέπει να είναι οι κατάλληλοι χειρισμοί της τη διαστατική ανάλυση και το πείραμα.
αντλίας ώστε να μην προκληθούν ακούσια ζημιές; Η διαστατική ανάλυση (παράγρ. 5.4), έδωσε τις
Οι χαρακτηριστικές καμπύλες των αντλιών ακόλουθες
. συναρτήσεις μεταξύ των πραγματικών με-
δείχνουν συγκεκριμένα τις δυνατότητες και τα όρια γεθών V, Η, Ρ:
κάθε αντλίας και αποτελούν αναγκαίο δεδομένο για  V 
gH n  d2 ε l (6.3)
τον υπολογισμό και τη λειτουργία οποιουδήποτε συ-  f  , , , , β
n d
2 2
 nd
3
ν d d 
στήματος αντλήσεως.
Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζουν οι χαρακτηρι-

14
P  V n  d2 ε l 
στικές καμπύλες των δυναμικών αντλιών.  f , , , , β  (6.4)
ρn d
3 5
 nd
3
ν d d 

100 150 200

Όπως παρουσιάζεται στην παράγραφο 5.1, μόνο
στην περίπτωση της ιδανικής τριβής δύναται να εκ- Η πειραματική διαδικασία και ο κατάλληλος σχε-
φρασθεί η σχέση των (θεωρη­ . τικών) χαρακτηριστι- διασμός –κατασκευή– δοκιμασία της αντλίας αποτε-
κών μεγεθών της αντλίας (V, Η, Ρ, η) με εξισώσεις. λούν τα επόμενα βήματα. Ο σχεδιασμός της πτερωτής
Πιο συγκεκριμένα, η σχέση του θεωρητικού ύψους βασίζεται στην τιμή της ειδικής ταχύτητας NS, η οποία
με τη θεωρητική παροχή της αντλίας, δίνεται από αποτελεί συνδυασμό των δυο βασικών αδιαστάτων
την εξίσωση: παραμέτρων της συναρτήσεως (6.3):
ω2  r22 ω  r2 N V 0,5
Hθ   V (6.1) NSU 
g g  A 2  εφβ2 θ Nh 0,75
. gH V
ή πιο απλά: Hθ = Α – Β ⋅ Vθ (6.1α) όπου Nh  , NV 
n d
2 2
n  d3
ω2  r22 ω  r2 Τις τελικές σχέσεις μεταξύ ύψους-παροχής, ισχύ-
όπου: A , B (6.1β)
g g  A 2  εφβ2 ος-παροχής, βαθμού αποδόσεως-παροχής αλλά και

00 600 800
116

απαιτούμενου καθαρού θετικού ύψους αναρροφήσε- Αν n και D είναι σταθερά, τότε:

ως-παροχής, τις δίνει η κατασκευάστρια εταιρεία υπό .
Ηo = f1 (V  ) (6.5)
μορφή διαγραμμάτων. Οι καμπύλες που απεικονίζο-
νται σ’ αυτά, καλούνται χαρακτηριστικές καμπύλες Η σχέση (6.5) εκφράζεται με διάγραμμα (και όχι
της αντλίας (pump performance curves). Σημειώνεται με εξίσωση) στο οποίο στον άξονα τεταγμένων είναι
ότι όμοιες αντλίες ή αντλίες με την ίδια ειδική ταχύτητα το θεωρητικό
. ύψος και στον άξονα των τετμημένων η
θα έχουν ποιοτικά όμοια διαγράμματα, τα οποία όμως παροχή V. Η μορφή αυτού . του διαγράμματος που
θα διαφοροποιούνται σημαντικά όσον αφορά στις καλείται καμπύλη Η – V ή καμπύλη στραγγαλι-
τιμές των μεγεθών (αφού αυτές εξαρτώνται από το σμού (σχ. 5.2α).
. Πιο συγκεκριμένα, η μορφή της
μέγεθος των αντλιών και τις στροφές τους). καμπύλης Η – V εξαρτάται από την ειδική ταχύτητα
Μία δυναμική αντλία σχεδιάζεται και κατα- της αντλίας NS, τον αριθμό των πτερυγίων και τη
σκευάζεται για μία ορισμένη περιοχή παροχών μορφή του περιβλήματος. .
και αποδιδόμενου ύψους. Σ’ αυτήν την περιοχή Υπάρχουν δύο είδη καμπυλών Η. – V:
έχει την καλύτερη σχέση ωφέλιμου αποτελέσματος 1) Ευσταθείς καμπύλες Η – V : Σ’ αυτές, όταν
προς κατανάλωση, επομένως τον καλύτερο βαθμό αυξάνεται η παροχή, μειώνεται το αποδιδόμενο
αποδόσεως. Αν και ο κατασκευαστής συστήνει την ύψος.
αντλία για τη συγκεκριμένη περιοχή, αυτή συχνά λει- Στο σχήμα 6.1α ευσταθείς καμπύλες είναι οι 1 –
τουργεί και με άλλες τιμές παροχών και αποδιδόμε­ 1α και 1 – 1β. Εύκολα διαπιστώνεται ότι η μέγιστη
νου ύψους, λόγω των αναγκών του συστήματος τιμή αποδιδόμενου ύψους παρουσιάζεται στο σημείο
αντλήσεως. μηδενισμού της παροχής:
.
. . V → 0 τότε Η → Hmax
 καμπύλη Η = f1 (V ) ή Η – V (ή καμπύλη
6.1.1 Η
στραγγαλισμού) (throttling pump curve Στις ευσταθείς καμπύλες, σε κάθε τιμή του ύψους
.
. Η αντιστοιχεί μία και μόνο μία τιμή της παροχής V.
Η – V).
Με βάση τη διαστατική ανάλυση, η σχέση μετα-
Η
ξύ αποδιδόμενου ύψους και (πραγματικής) παροχής
δίδεται από τη συνάρτηση (6.3). Για μία δεδομένη H2max
3 4
αντλία, λαμβάνοντας υπόψη ότι η τραχύτητα, η ανα- 1
H1max
λογία μηκών και η γωνία β είναι δεδομένα, οι με- 2
Áðïäéäüìåíï ýøïò

ταβλητές παράμετροι της συναρτήσεως είναι οι ακό-

λουθες: .
1) Η παροχή V. 1á
2) Το αποδιδόμενο ύψος Η (ή Ηο).
3) Οι στροφές n. 2
4) Η διάμετρος της πτερωτής D (επισημαίνεται η 1â
δυνατότητα ότι σε ένα κέλυφος μπορούν να τοποθε-
. . . .
τηθούν πτερωτές διαφόρων διαμέτρων). V3 V V4 Ðáñï÷Þ V
5) Το ιξώδες του αντλούμενου ρευστού.
Για να μειωθούν οι μεταβλητές, ως ρευστό θεω- Σχ.
. 6.1α
ρείται το νερό. Αν και ο ρόλος του ιξώδους στη Καμπύλες Η – V δυναμικών αντλιών.
σχέση ύψους-παροχής δεν είναι τόσο σημαντικός, .
πιθανή μεγάλη αλλαγή του πρέπει να ληφθεί υπόψη. 2) Ασταθείς καμπύλες Η – V (καμπύλη 2 του
Η εξέταση της αντλίας για στροφές (η) και διάμετρο σχ. 6.1α): Σ’ αυτήν την περίπτωση που συναντάται
πτερωτής (D), περιορίζει τις μεταβλητές σε δύο: Το σε ορισμένες φυγοκεντρικές αντλίες, .το μέγιστο
αποδιδόμενο ή ολικό ύψος και την παροχή. ύψος Hmax παρουσιάζεται
. για παροχή Vο ≠ 0. Για
Επομένως, για σταθερές στροφές η και συγκε- παροχές από 0 έως Vο το αποδιδόμενο ύψος αυξά-
κριμένη διάμετρο πτερωτής D, το αποδιδό- νεται, και για περαιτέρω αύξηση της παροχής το
μενο ύψος . της αντλίας Ηο εξαρτάται από την αποδιδόμενο ύψος μειώνεται. Υπάρχει λοιπόν μία
παροχή V: περιοχή τιμών αποδιδόμενου ύψους Η, στις οποίες

αντιστοιχούν δύο παροχές (περιοχή μεταξύ των
σημείων 3, 4). Οι κατασκευαστές των αντλιών απο-
φεύγουν γενικά τις καμπύλες αυτής της μορφής
(επειδή δημιουργείται κάποια αστάθεια και, κυρίως,
απρόβλεπτη συμπεριφορά στην περίπτωση της πα-
ράλληλης συνδέσεως αντλιών)
. και στοχεύουν σε
ευσταθείς καμπύλες Η – V. . υπερφορτίσεως και μη υπερφορτίσεως. Οι
Γενικά, ευσταθείς καμπύλες Η – V παρουσιάζουν
αντλίες με μεγάλες ειδικές ταχύτητες. Έτσι, οι αντλί-
ες μεικτής και αξονικής ροής έχουν ευσταθείς κα-
μπύλες. Πιο δύσκολα επιτυγχάνεται ευσταθής κα-
μπύλη στις αντλίες ακτινικής ροής. Όσο πιο μικρή
είναι η ειδική ταχύτητα, τόσο αυξάνεται η πιθανότη-
τα να προκύψει ασταθής καμπύλη. Η μείωση του
αριθμού των πτερυγίων και της γωνίας απολήξεώς
τους (β) είναι δύο σημαντικά σχεδιαστικά μέτρα, τα
οποία συμβάλλουν ώστε να προκύψουν ευσταθείς
καμπύλες.
.
Οι χαρακτηριστικές καμπύλες Η – V διακρίνο-
νται επίσης, ανάλογα με την κλίση τους, σε ομαλής
και απότομης πτώσεως. Γενικά, όσο μεγαλύτερη
είναι η ειδική ταχύτητα NS, τόσο πιο απότομη είναι η
πτώση της καμπύλης.
Η καμπύλη ύψους-παροχής είναι η σημαντικότε-
ρη καμπύλη των αντλιών και γι’ αυτό συχνά καλεί-
ται κύρια χαρακτηριστική καμπύλη.
. .
6.1.2 Η καμπύλη Ρα = f2 (V ) ή Ρα – V (αξονικής
ισχύος-παροχής).
Για τη σχέση ισχύος-παροχής η διαστατική ανά-
λυση έδωσε τη συνάρτηση (6.4). Παρατηρείται ότι
συναντώνται οι ίδιες παράμετροι που επηρεάζουν
και τη σχέση ύψους-παροχής. Μόνη επί πλέον παρά-
μετρος είναι η πυκνότητα του υγρού, αν θεωρήσομε
ως αντλούμενο ρευστό το νερό, σταθερές στροφές n
και συγκεκριμένη διάμετρο πτερωτής D. Αν n και D
είναι σταθερά, προκύπτει:
. .
Ρα = f2 ( V ) (6.6)
Η σχέση (6.6) αποτελεί σχέση διαγράμματος με
άξονα τεταγμένων την. αξονική ισχύ (Ρα) και τετμη-
μένων την παροχή V. Οι μορφές των καμπυλών
ισχύος-παροχής (μία εκ των οποίων συναντήσαμε
στο σχ. 5.2δ), παρουσιάζονται ποιοτικά στο σχήμα
6.1β. Παρατηρούμε ότι στις αντλίες ακτινικής ροής
(οι οποίες έχουν μικρές ειδικές ταχύτητες, καμπύλες
1 και 4 του σχήματος), η κατανάλωση ισχύος αυξά-
νει γενικά με την αύξηση της παροχής (με πιθανή
μικρή εξαίρεση στις μεγάλες παροχές). Αντίθετα,
117
στις αντλίες αξονικής ροής (καμπύλη 3 του σχήμα-
τος) η αξονική ισχύς μειώνεται με την αύξηση της
παροχής. Τέλος, οι αντλίες μεικτής ροής, παρουσιά-
ζουν μικρές μεταβολές της ισχύος σε σχέση με την
παροχή (καμπύλη 2 του. διαγράμματος).
Οι καμπύλες Ρα – V διακρίνονται σε καμπύλες
. πρώ-
τες, αντιστοιχούν σε ασταθείς καμπύλες Η – V  , αφο-
ρούν επομένως, σε ορισμένες αντλίες ακτινικού τύ-
που. Σ’ αυτές, η αξονική ισχύς αυξάνεται συνεχώς
με την αύξηση της παροχής και υπάρχει πιθανότητα
να δημιουργηθεί πρόβλημα υπερφορτίσεως στην
κινητήρια μηχανή της αντλίας. Οι καμπύλες μη
υπερφορτίσεως,
. αντιστοιχούν σε ευσταθείς καμπύ-
λες Η – V και χαwση της παροχής αντισταθμίζεται
από σημαντική μείωση του ύψους, που έχει ως απο-
τέλεσμα τη μείωση της αξονικής ισχύος. Οι αντλίες
μεικτής και αξονικής ροής (καθώς και . αρκετές
ακτινικής ροής) έχουν καμπύλες Ρ – V μη υπερ-
φορτίσεως. Στο σχήμα 6.1β οι καμπύλες 1, 2 και 3
είναι μη υπερφορτίσεως, ενώ αντίθετα η 4 είναι κα-
μπύλη υπερφορτίσεως.
P 4
1
ÁîïíéêÞ éó÷ýò
3
2
2
4
3
1
.
V
Σχ. 6.1β
Καμπύλες Ρα – V δυναμικών αντλιών: (1), (4) ακτινικής
ροής, (2) μεικτής ροής και (3) αξονικής ροής. (1),
(2), (3) μη υπερφορτίσεως, (4) υπερφορτίσεως.
. .
6.1.3 Η καμπύλη η = f3 (V ) ή η – V βαθμού
αποδόσεως-παροχής και το βέλτιστο ση-
μείο λειτουργίας (Best Efficiency Point –
ΒΕΡ).
Σύμφωνα με την παράγραφο 6.1, η αποδιδό-
μενη στο διακινούμενο υγρό ισχύς είναι μικρότε-
ρη από την αξονική που καταναλώνει η αντλία.
 118
Πιο συγκεκριμένα, ένα μέρος της αξονικής ισχύος
καταναλώνεται για την αντιμετώπιση των μηχανικών
τριβών (απώλειες εδράνων και δίσκου), ένα άλλο για
την αντιμετώπιση της κυκλοφορία του υγρού εντός
της αντλίας (απώλειες κρούσεων και διαρροών)
και ένα άλλο για την αντιμετώπιση των υδραυλικών
τριβών (απώλειες τριβών). Εφόσον οι στροφές και η
διάμετρος της πτερωτής είναι δεδομένες, οι απώλειες
λόγω μηχανικών τριβών είναι πρακτικά ανεξάρτητες
από την παροχή, οι απώλειες λόγω της κυκλοφορίας
του υγρού της αντλίας παίρνουν μεγάλες τιμές
στις μικρές παροχές και οι απώλειες λόγω τριβών
παίρνουν μεγάλες τιμές, στις μεγάλες παροχές (σχ.
5.2δ). Υπάρχει λοιπόν άμεση εξάρτηση του βαθμού
αποδόσεως της αντλίας η = Ρο / Ρα από την παροχή:
Αν η και D είναι σταθερά, τότε:
. αποδόσεως αποκλίνει ως 15% από τη μέγιστη
η = f3 ( V ) (6.7)
. τιμή του. Υπάρχει επίσης μία ευρύτερη περιοχή (για
Η συνάρτηση η = f3 ( V ) εκφράζεται από διά-
γραμμα, το οποίο καλείται χαρακτηριστική καμπύ-
λη βαθμού αποδόσεως-παροχής
. της αντλίας ή
απλά καμπύλη η – V. Το διάγραμμα αυτό έχει πά-
ντοτε τη μορφή του σχήματος 6.1γ.
h ÂÝëôéóôï óçìåßï
ëåéôïõñãßáò
h max
ÂÅÑ
Âαθµός αποδόσεως
.
καμπύλης η – V που αντιστοιχεί στο ηmax. Το σημείο
αυτό καλείται βέλτιστο σημείο λειτουργίας (Best
Efficiency Point – BEP). Η παροχή που αντιστοιχεί
. ΒΕΡ καλείται βέλτιστη ή κανονική παροχή
στο
(Vn), της αντλίας. Αντίστοιχα, το ύψος καλείται κα-
νονικό αποδιδόμενο ύψος (Hn), και η ισχύς κανονι-
κή ισχύς (Pn).
Παρατηρείται ότι για λίγο μικρότερες ή μεγαλύ-
τερες τιμές της παροχής, η μείωση του βαθμού απο-
δόσεως είναι μικρή. Η περιοχή αυτή συνίσταται επί-
σης ως κατάλληλη για τη λειτουργία της αντλίας και
καλείται βέλτιστη περιοχή λειτουργίας. Όταν η
αντλία λειτουργεί σ’ αυτήν την περιοχή, έχει μεγάλη
απόδοση, μικρότερο θόρυβο και στρωτή λειτουργία
(μείωση δονήσεων). Συνήθως, η βέλτιστη περιο-
χή ορίζεται ως η περιοχή στην οποία ο βαθμός
ακόμα μικρότερες ή μεγαλύτερες παροχές, στο σχή-
μα με κίτρινο χρώμα) στην οποία, αν και ο βαθμός
αποδόσεως έχει μειωθεί αρκετά, οι συνθήκες λει-
τουργίας είναι αποδεκτές. Πέρα απ’ αυτήν την περιο-
χή πρέπει να αποφεύγεται η λειτουργία της αντλίας,
όχι μόνο επειδή είναι αντιοικονομική, αλλά επειδή
υπάρχει κίνδυνος σοβαρών βλαβών.
Υπενθυμίζεται ότι η ειδική ταχύτητα της αντλίας
ÂÝëôéóôç υπολογίζεται για το βέλτιστο σημείο λειτουργίας της.
ðåñéï÷Þ . .

ëåéôïõñãßáò 6.1.4 Η καμπύλη NPSHr = f4 (V ) ή NPSHr – V .

ÁðïäåêôÞ
ðåñéï÷Þ
ëåéôïõñãßáò
. .
Vn V
Σχ.
. 6.1γ
Καμπύλη η – V δυναμικών αντλιών
και βέλτιστο σημείο λειτουργίας.
Η κλίση της καμπύλης (πόσο απότομα ανεβαίνει
από το 0% στο ηmax .και .κυρίως πόσο απότομα κατε-
βαίνει για παροχές V >Vn ), καθώς και το σημείο της
μέγιστης αποδόσεως, εξαρτώνται από την ειδική τα-
χύτητα της αντλίας.
Όπως είναι φυσικό, οι κατασκευαστές σχεδιά-
ζουν και προτείνουν κάθε αντλία να λειτουργεί σε
συνθήκες μέγιστης παροχής, δηλαδή στο σημείο της
Τελευταία (αλλά όχι μικρότερης σημασίας) σχέ-
ση που καθορίζει μαζί με τις προηγούμενες την επι-
λογή, τοποθέτηση και χρήση των δυναμικών αντλι-
ών, είναι η σχέση μεταξύ του απαιτούμενου καθαρού
θετικού
. ύψους αναρροφήσεως NPSHr και της παρο-
χής V. Όπως αναφέρθηκε (παράγρ. 5.6.1), το
NPSHr δίνεται από την (υπολογιστικά μη αξιοποιή-
σιμη) εξίσωση (5.33):
v 2A
NPSHr  h AAf 
2g
Τόσο όμως οι απώλειες hAA′ όσο και η ταχύτητα
νΑ′ είναι ανάλογες του τετραγώνου της παροχής. Επο-
μένως, το απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος αναρρο-
φήσεως, είναι μικρό για μικρές παροχές και αυξάνει
απότομα για μεγάλες (με την αύξησή του, αυξάνει και
ο κίνδυνος σπηλαιώσεως). Επειδή τόσο οι απώλειες
όσο και η θέση του σημείου Α′ εξαρτώνται από την
γεωμετρία εισόδου που έχει επιλεγεί στην πτερωτή, η
παραπάνω σχέση εκφράζεται γραφικά:
 119

Αν η και Dεισ είναι σταθερά, τότε ας, εποπτεία της λειτουργίας της και δυνατότητα
. υπολογισμών επί του συστήματος αντλήσεως στο
NPSHr = f4 (V) (6.8) οποίο είναι τοποθετημένη. Δεν θα ήταν καθόλου
. πρακτικό αν για κάθε αντλία τα μεγέθη παρουσιάζο-
Η μορφή της καμπύλης NPSHr – V φαίνεται στο .
σχήμα 6.1δ. νταν
. σε τέσσερα
. ανεξάρτητα
. διαγράμματα Η – V, Ρ
– V, η – V και NPSHr – V και δεν υπάρχει λόγος για
κάτι τέτοιο, διότι και οι τέσσερεις
. καμπύλες έχουν
κοινή τετμημένη την παροχή V. Επομένως, παρέχε-
ÍÑSHr

ται η δυνατότητα να τοποθετηθούν και οι τέσσερεις

καμπύλες σε ένα διάγραμμα1, χρησιμοποιώντας
. τον
ίδιο άξονα τετμημένων (παροχή V   ) και διαφορετι-
κό άξονα τεταγμένων για κάθε καμπύλη.
Έτσι λαμβάνεται το σύνθετο διάγραμμα του σχή-
ματος 6.1ε (στο οποίο σε κάθε καμπύλη αντιστοιχεί
και ένας κάθετος άξονας τιμών). Στο διάγραμμα αυτό
. δύναται να γίνουν κάποιες ουσιαστικές διαπιστώ-
V σεις για τη λειτουργία της αντλίας. Με βάση τα όσα
Σχ. .6.1δ
αναφέρθηκαν μέχρι τώρα, διακρίνονται τέσσερεις
Καμπύλη NPSHr – V δυναμικών αντλιών. ζώνες παροχών (και τιμών των αντιστοίχων μεγε-
θών):
Παρατηρούμε πως στις μεγάλες παροχές το 1) Η βέλτιστη περιοχή λειτουργίας που είναι η
NPSHr αυξάνει πολύ και επομένως ο κίνδυνος της (III), γύρω από το ΒΕΡ.
σπη­λαιώσεως είναι άμεσος. Πρόκειται για περιοχή, 2) Η αποδεκτή περιοχή λειτουργίας που είναι η
την οποία πρέπει να αποφύγομε κατά τη λειτουργία (IIα και ΙΙβ) γύρω από τη βέλτιστη.
της αντλίας. Οι σχεδιαστές των αντλιών φροντίζουν
(με την κατάλληλη διαμόρφωση της εισόδου στην
αντλία και την πτερωτή, παράγρ. 5.6.3) να επιτυγχά- H BEP
νουν όσο το δυνατόν μικρότερες τιμές NPSHr για το
ΒΕΡ και γενικότερα για την περιοχή βέλτιστης λει-
τουργίας της αντλίας. Η περιοχή βέλτιστης λειτουρ-
γίας της αντλίας πρέπει να βρίσκεται πριν από την H
επιρρεπή σε σπηλαίωση περιοχή παροχών. . . P
Μερικές φορές τα διαγράμματα Η – V και Ρ – V
αντί να αναφέρονται στις απόλυτες τιμές των μεγε- h
NPSHr
θών αυτών, αναφέρονται στις σχετικές τιμές ως προς P
τα αντίστοιχα μεγέθη που αντιστοιχούν
. . στο μέγιστο
βαθμό αποδόσεως: Η/Ηη , Ρ/Ρη, V/Vη (%). I IIá ÉÉÉ IIβ IV
h
6.1.5 Σύνθετο διάγραμμα καμπυλών δυναμικών NPSHr
αντλιών. . .
Vn V
Σκοπός των διαγραμμάτων μίας αντλίας με συ-
γκεκριμένα γεωμετρικά χαρακτηριστικά και στρο- Σχ. 6.1ε
φές, είναι να δώσουν μία συνολική εικόνα της αντλί- Καμπύλες αντλίας.

1
 α διαγράμματα δίνουν πάντοτε τιμές προσεγγιστικές. Ο διπλός υπολογισμός (από τα διαγράμματα και αναλυτικά) της αποδιδόμενης
Τ
ισχύος ενδείκνυται να πραγματοποιείται, ώστε να επιβεβαιώνονται οι τιμές που διαβάζονται στα διαγράμματα. Επίσης, τα διαγράμμα-
τα του κατασκευαστή δίνονται για αντλούμενο υγρό το νερό. Επομένως, όταν αυτό . αντικαθίσταται με. άλλο υγρό, η ισχύς του διαγράμ-
ματος πρέπει να πολλαπλασιαστεί επί τη σχετική πυκνότητα του υγρού: Pα = γ · V· Ho /η, Pαυ = γυ · V· Ho /η ⇒ Pαυ = ρσχ · Pα όπου Pα,
η αξονική ισχύς της αντλίας, Pαυ, η αξονική ισχύς για άλλο υγρό, γ =ρ · g, το ειδικό βάρος του νερού και γυ, το ειδικό βάρος υγρού
διαφορετικό του νερού.
 120

3) Στην περιοχή μικρών παροχών (I) που πρέπει Ο ISO, προτείνει τη δομή καμπυλών του σχήμα-
να αποφευχθεί η παρατεταμένη χρήση της αντλίας, τος 6.1στ, αλλά και με παράλληλη καταγραφή των
επειδή, εκτός από την αντιοικονομική λειτουργία, στοιχείων της αντλίας, του ρευστού και των δοκιμών.
υπάρχουν κίνδυνοι σημαντικών βλαβών λόγω θερ- Το διάγραμμα του σχήματος αναφέρεται σε συγκε-
μάνσεως της αντλίας (η μικρή παροχή δεν απάγει τη κριμένη αντλία και την περιγράφει όχι μόνο ποιοτικά,
θερμότητα) και δονήσεων. αλλά και ποσοτικά (έχει τιμές μεγεθών). Στο διά-
4) Τέλος, στην περιοχή (IV) πρέπει να αποφεύ- γραμμα παρατηρείται για παράδειγμα πώς η συγκε-
γεται η λειτουργία της αντλίας, διότι ο κίνδυνος της κριμένη αντλία όταν λειτουργεί στο σημείο . βέλτιστης
σπηλαιώσεως (λόγω υψηλών τιμών NPSHr) είναι λειτουργίας της (ΒΕΡ) δίνει παροχή V = 210 m3/h,
άμεσος. Στις αντλίες με καμπύλη ισχύος υπερφορ- αποδίδει ύψος Ηο = 89 m, καταναλώνει ισχύ Ρα = 60
τίσεως, άμεσος είναι και ο κίνδυνος υπερφορτίσεως kW και έχει βαθμό αποδόσεως ≈ 85%.
του κινητήρα. Επίσης, η αξονική ώθηση λαμβάνει Από το διάγραμμα της αντλίας, δύναται να υπο-
μεγάλες τιμές. λογιστεί η ειδική της ταχύτητά. Έτσι, αν η αντλία του
Όμως το διάγραμμα αυτό που δίνει εξαιρετικά σχήματος 6.1στ λειτουργεί στις 1.500 rpm, η ειδική
ποιοτικά στοιχεία, καθίσταται δύσχρηστο, αν τοπο- ταχύτητα (υπολογιζόμενη πάντοτε στο ΒΕΡ) θα εί-
θετηθούν και οι τέσσερεις διαφορετικοί άξονες τε- ναι:
ταγμένων (Η, Ρ, η, NPSHr) και συγκεκριμένες τιμές Vn0,5
NSU  2π  n   NSU  0,236
για τον καθένα. Είναι προτιμότερο να διατηρηθεί ο (g  Hn )0,75
οριζόντιος άξονας της παροχής και να τοποθετηθούν Δηλαδή πρόκειται για τυπική φυγοκεντρική
η μία καμπύλη (με τον αντίστοιχο άξονα) κάτω από αντλία, ο τύπος της οποίας μπορεί να προσδιορισθεί
την άλλη. και από τις μορφές των καμπυλών (κυρίως από την
.
καμπύλη Ρ – V ).
Σημειώνεται ότι οι τύποι που συναντήθηκαν στα
Αποδιδόµενο ύøïò Ço (m)

120 .
H_ V προηγούμενα κεφάλαια, ισχύουν και για τις τιμές που
λαμβάνονται από τα διαγράμματα των χαρακτηριστι-
100 κών καμπυλών. Έτσι, για την αποδιδόμενη ισχύ στο
BEP
ρευστό (Pο) και για διακινούμενο ρευστό το νερό,
80 δίνεται:
Ðåñéï÷Þ
âÝëôéóôçò .
ëåéôïõñãßáò
. 100 Po = γ · V · Ho και Po = η · Ρα
Éó÷ýò, Pα (kW)

60
ÁðïäåêôÞ ðåñéï÷Þ
ëåéôïõñãßáò 80 Οι τιμές αυτές πρέπει να δίνουν κατά προσέγγιση
. 60 την ίδια αποδιδόμενη ισχύ, όποιος και από τους δύο
P_V
40 παραπάνω τύπους κι αν εφαρμόζεται2, δηλαδή:
20 . .
Âαθµός αποδόσεως h, %

90
Po = γ · V · Ho ή Po = ρ · g · V · Ho
0
80 . m 210 m3
h_V kgf
70 ή Ρο = 1.000 · 10 s · · 89 m
m3 3600 s
60
50 ή   Ρο = 51,9 kW
40 20
ÍPSHr, m

30 15 Παράδειγμα 1.
20 . 10 Αν η αντλία με χαρακτηριστικές καμπύλες αυτές
ÍPSHr _ V
10 5 του σχήματος 6.1στ αντλεί υγρό σχετικής πυκνότητας
0 0 ρυ 0,9 με παροχή 150 m3/h, να υπολογισθεί, το απο-
0 100 200 . διδόμενο ύψος, η αξονική και αποδιδόμενη ισχύς,
V, (m3/h)
Σχ. 6.1στ ο βαθμός αποδόσεως και το απαιτούμενο καθαρό
Χαρακτηριστικές καμπύλες αντλίας κατά ISO. θετικό ύψος αναρροφήσεως.

2
Po = η ⋅ Pαv ⇒ Po = 0,855 ⋅ 60 kW ⇒ Po = 51,3 kW. (Επίσης 1 J/h = 0,0002777777778W).
 121

Λύση: άγραμμα του σχήματος 6.1ζ, αλλά υπολογίζεται από

. τη σχέση:
Δεδομένα: ρυ = 0,9, V = 150 m3/h, διάγραμμα .
Ρου = ρυ ⋅ γΗ2Ο ⋅ V ⋅ Ηo
σχήματος 6.1στ και 6.1ζ.
Ζητούμενα: Ηο, Ρυ Ρο, η, NPSHr. όπου: ρυ, είναι η πυκνότητα του υγρού, γ, το ειδικό
Από το διάγραμμα (σχ. 6.1ζ) βρίσκονται τα ση- βάρος του νερού σε Ν/m3 (το ειδικό. βάρος του νε-
μεία τομής της . γνωστής
. παροχής. (150 m3/h) .με τις ρού στο SI είναι 9.806,65 Ν/m3), V, η παροχή σε
καμπύλες Η – V, Ρ – V   ), η – V και NPSHr – V. Στη m3/s και Ηo, το ύψος που αποδίδει η αντλία σε m.
συνέχεια διαβάζονται οι τιμές που αντιστοιχούν στις Από την παραπάνω σχέση προκύπτει ότι:
κλίμακες τιμών, οι οποίες είναι:
N 150 m3
H = Hο = 99 m Pου = 0,9 · 9.806,65 ⋅ ⋅ 99 m
m3 3.600 s
Ρα = 50 kW ή Pου =36.407 W
η = 81,5% ή Pου =36,47 kW
NPSHr = 5 m
6.2 Πλήρεις χαρακτηριστικές καμπύλες.
Επειδή το αντλούμενο ρευστό δεν είναι νερό, η
Στην παραπάνω ανάλυση θεωρήθηκαν σταθερές
τιμή της αξονικής ισχύος για το αντλούμενο ρευστό
οι στροφές n .και η διάμετρος της πτερωτής D (για το
(Ραυ) πρέπει να διορθωθεί:
NPSHr, την Vεισ). Όμως συνήθως μία αντλία έχει τη
Ραυ = ρυ ⋅ Ρα δυνατότητα να λειτουργεί σε διάφορες στροφές, διό-
ή Ρυ = ρυ ⋅ Ρα = 0,9 · 50 kW = 45 kW τι η πτερωτή της μπορεί να αντικατασταθεί με άλλη
διαφορετικής διαμέτρου. Επομένως, οι συναρτήσεις
Η αποδιδόμενη ισχύς δεν παρουσιάζεται στο δι- που προκύπτουν για το ύψος, την ισχύ, το βαθμό
αποδόσεως και το NPSHr είναι:
.
Αποδιδόµενο ύøïò Ço (m)

120 . Η = f1( V, n, D)
H_ V
.
100 Ρ = f2 ( V, n, D)
BEP .
η = f3 ( V, n, D)
80 Ðåñéï÷Þ .
âÝëôéóôçò NPSHr = f4 ( V, n, Dεισ)
ëåéôïõñãßáò
60 ÁðïäåêôÞ ðåñéï÷Þ 100
ëåéôïõñãßáò
Παρατηρείται ότι η καθεμιά απ’ αυτές έχει τέσσε-
80
ρεις μεταβλητές, επομένως είναι αδύνατη η γραφική
Éó÷ýò, Pα (kW)

. 60
P_V τους απεικόνιση. Αν διατηρηθεί μία από τις δύο νέες
40
μεταβλητές σταθερή, για παράδειγμα D = σταθερή,
20
θα προκύψουν οι συναρτήσεις:
90 0
Âαθµός αποδόσεως h, %

.
80 . Η = f1 ( V, n)
h_V
70 .
60 Ρ = f2 ( V, n)
50 .
η = f3 ( V, n)
40 20
.
ÍPSHr, m

30 15 NPSHr = f4 ( V, n)
20 . 10
10 ÍPSHr _ V Αυτές τώρα οι συναρτήσεις (τριών πλέον μετα-
5
0 0
βλητών) δύναται να αποτυπωθούν σε τρισδιάστατο
.
0 100 150 200 . χώρο με άξονες συντεταγμένων την παροχή V, τις
V, (m3/h) στροφές n και για κάθε συνάρτηση το αντίστοιχο μέ-
Σχ. 6.1ζ γεθος. Έτσι θα ληφθούν για κάθε συνάρτηση, αντί
Χαρακτηριστικές καμπύλες. για μία χαρακτηριστική καμπύλη, μία χαρακτηριστι-
122

κή επιφάνεια, προκύπτοντας οι χαρακτηριστικές Êáìðýëåò óôáèåñïý

επιφάνειες των αντλιών, οι οποίες όμως δεν έχουν âáèìïý áðïäüóåùò
πρακτική αξία (δηλ. δεν μπορούμε να διαβάσομε τι- Ç
μές μεγεθών). n5

Αποδιδόµενο ύψος
Πολύ πιο πρακτικό είναι στα διαγράμματα δύο n4
διαστάσεων που ήδη παρουσιάστηκαν, να προστε- n3
θούν και οι άλλες καμπύλες, οι οποίες αντιστοιχούν n ÂÅÑ
n2
σε άλλες τιμές στροφών (ή διαμέτρου αν θεωρηθούν n1
οι στροφές σταθερές). Έτσι προκύπτουν οι πλήρεις
χαρακτηριστικές καμπύλες των αντλιών, οι οποί-
ες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες και πρακτικές.
Στο σχήμα 6.2α εμφανίζεται (ποιοτικά) ένα διά-
γραμμα πλήρων χαρακτηριστικών καμπυλών αντλί-
NPSHr
ας με ορισμένη διάμετρο πτερωτής για διάφορες
.
στροφές. Όπως είναι φυσικό, το αποδιδόμενο ύψος V
και η καταναλισκόμενη ισχύς, αυξάνουν με την αύ-
ξηση της περιστροφικής ταχύτητας:
Ñ
n1 <n2 < n3< n4 < n5
Éó÷ýò n5
Παρατηρώντας τα διαδοχικά επίπεδα αποδόσε- n4
n3
ων, όσο απομακρυνόμαστε από το ΒΕΡ τόσο πιο n
αντιοικονομική γίνεται η λειτουργία της αντλίας. n2
n1
Αν η αντλία λειτουργεί σε ενδιάμεσες στροφές n,
για παράδειγμα n2 < n < n3, υποθέτουμε κατά προ-
σέγγιση καμπύλες ύψους και ισχύος ανάμεσα στις .
V
καμπύλες που αντιστοιχούν στις τιμές n2 και n3.
Σχ. 6.2α
Σημειώνεται ότι σε κάθε αριθμό στροφών, η αντί- Πλήρεις χαρακτηριστικές καμπύλες αντλίας
στοιχη καμπύλη έχει το δικό της σημείο βέλτιστης σε διάφορες στροφές (D σταθερή).
λειτουργίας.
Στο διάγραμμα του σχήματος 6.2α έχει τοποθετη-
Στην περίπτωση κατά την οποία η διάμετρος μέ-
θεί μόνο μία (απλώς ενδεικτική) καμπύλη NPSHr.
νει σταθερή (λ = 1) και μεταβάλλονται οι στροφές,
Για το πέρασμα από τις απλές στις πλήρεις χαρα-
οι σχέσεις ομοιότητας γίνονται:
κτηριστικές καμπύλες, η συμβολή της θεωρίας της
Ομοιότητας είναι εξαιρετικά σημαντική. Όταν αλλά- V1 n1
ζουν οι στροφές ή η κλίμακα μηκών (λ), λαμβάνεται  (6.10α)
V2 n 2
μία αντλία όμοια με την προηγούμενη. Σύμφωνα με 
όσα είπαμε για την ομοιότητα των αντλιών [παράγρ. H1  n1 
2

5.4(2)], είναι γνωστό ότι:  (6.10β)

H2  n2 
3 
V1 V2 V n  D 
  1   1  1   (6.9α) 3
n1  D1 n2  D2
3 3
V2  n2   D2  P1  n1 
 (6.10γ)
P2  n2 
2 2 
H1 H H n  D  Αντίστοιχα, στην περίπτωση που αλλαχθεί η κλί-
 2 2 2  1  1   1  (6.9β)
n1  D1 n2  D2
2 2
H2  n 2   D2   μακα μηκών, για σταθερές στροφές προκύπτουν:
3
P1 P P n 
3
D 
5 V1  D1 
 3 2 5  1  1   1  (6.9γ)   (6.11α)
P2  n2  V2  D2  
n1  D1 n2  D2  D2 
3 5
 2
όπου: D1 / D2 = λ, η κλίμακα της γεωμετρικής ομοι- H1  D1 

ότητας. H2  D2  (6.11β)

 123

5 σταθερές στροφές και διάφορες διαμέτρους πτερω-

P1  D1 
 (6.11γ)
P2  D2 
 στο σχήμα 6.2β.
Οι εξισώσεις (6.11 α,β,γ) ισχύουν όταν αλλά­
ξουν αναλογικά όλες οι διαστάσεις της αντλίας
(γεωμετρική ομοιότητα) και όχι μόνο η διάμετρος.
Δεν ισχύουν επομένως παρά μόνο κατά προσέγγιση
στην περίπτωση κατά την οποία γίνει αλλαγή μόνο
στην πτερωτή, προσαρμόζοντας τη νέα διάμετρο στο
ίδιο μάτι και αφήνοντας αναλλοίωτα τα υπόλοιπα
γεωμετρικά χαρακτηριστικά της αντλίας.
Η εξαιρετική αυτή δυνατότητα που παρέχουν οι
κατασκευαστές στις αντλίες (back pullout pumps)
διαμορφώνει σημαντικό πλεονέκτημα (και είναι
κρίμα που ορισμένοι χρήστες αντλιών το αξιοποι-
ούν μόνο για λόγους συντηρήσεως της αντλίας). Σ’
αυτήν όμως την περίπτωση, ο κατασκευαστής θα
δώσει τις πλήρεις χαρακτηριστικές καμπύλες για
Êáìðýëåò óôáèåñïý
âáèìïý áðïäüóåùò
Ç
D5
D4
Αποδιδόµενο ύψος
τής. Ένα τέτοιο (ποιοτικό) διάγραμμα παρουσιάζεται
Όσον αφορά, στην καμπύλη NPSHr αυτού του
διαγράμματος, σημειώνομε ότι είναι ίδια για όλες τις
διαμέτρους, εφόσον η διατομή εισόδου στην πτερω-
τή δεν μεταβάλλεται.
Αν πρέπει να υπολογιστούν τα λειτουργικά χα-
ρακτηριστικά της αντλίας όταν εργάζεται με διαφο-
ρετικές στροφές, υπολογίζονται από το διάγραμμα
τα αντίστοιχα μεγέθη για τις συγκεκριμένες στροφές.
Στη συνέχεια, χρησιμοποιούνται οι εξισώσεις (6.10
α,β,γ) για να επιτευχθεί η αναγωγή των μεγεθών
στις στροφές που λειτουργεί η αντλία.
Οι οργανισμοί τυποποιήσεως έχουν εκδώσει
συγκεκριμένες προδιαγραφές τόσο για τις δοκιμές,
όσο και για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων σε
διαγράμματα. Πιο πρόσφατο είναι το πρότυπο ISO
9906 (2012): Rotodynamic pumps – Hydraulic
performance acceptance tests. Παρόλα αυτά συνε-
χίζουν να υπάρχουν διαφορές, ανάλογα με τον τύπο
της αντλίας, τον κατασκευαστή και τις χρησιμοποι-
ούμενες μονάδες.
Στα σχήματα 6.2γ, 6.2δ και 6.2ε δίνονται δια-

D3 γράμματα κατασκευαστών για τρεις διαφορετικές

D2
ÂÅÑ δυναμικές αντλίες. Το σχήμα 6.2γ αναφέρεται σε φυ-
D1 γοκεντρική αντλία περιστρεφόμενη με 1.500 rpm και
με δυνατότητα αλλαγής διαμέτρου πτερωτής. Παρα-
τηρείται ότι στο διάγραμμα ύψους – παροχής έχουν
ενσωματωθεί, εκτός από τις καμπύλες του βαθμού
αποδόσεως, και οι καμπύλες ισχύος και NPSHr.
Το διάγραμμα του σχήματος 6.2δ, αναφέρεται σε
NPSHr
φυγοκεντρική αντλία σταθερής διαμέτρου πτερωτής,
.
V η οποία λειτουργεί σε διάφορες στροφές (μονάδες
US, μορφή κατά Hydraulic Institute). Οι καμπύλες
του σχήματος 6.2ε αναφέρονται σε αντλία μεικτής
Ñ ροής, περιστρεφόμενη με 1.480 rpm και ακολου-
D5 θούν τις προδιαγραφές του ISO 9906.
Éó÷ýò

D4 Οι χαρακτηριστικές καμπύλες της αντλίας που δί-

D3 νει ο κατασκευαστής αφορούν στην ομαλή λειτουρ-
D2
D1 γία της. Αν αυτή διαταραχθεί, διαφοροποιούνται και
οι χαρακτηριστικές. Έτσι, αν για παράδειγμα αυξηθεί
η περιεκτικότητα του αντλούμενου
. υγρού σε αέριο η
.
V χαρακτηριστική Η – V κατεβαίνει χαμηλότερα (μι-
Σχ. 6.2β κρότερο αποδιδόμενο ύψος για την ίδια παροχή) με
Πλήρεις χαρακτηριστικές καμπύλες λειτουργί- ανάλογες επιπτώσεις και στις άλλες καμπύλες. Όπως
ας αντλίας με διάφο­ρες διαμέτρους πτερωτής θα δούμε παρακάτω,
. στην περιοχή σπηλαιώσεως, η
και στροφές σταθερές. καμπύλη Η – V κατέρχεται απότομα.
124
Διάµετροι πτερωτής (D)
Αποδιδόµενο Πίεση
ύψος (m) καταθλίψεως kPa 335 mm 40% 1500 rpm
53% Nåñü
63%
(35,8) 350 69%
315 mm
74%
76%
(30,6) 300 295 mm 77%
76%
(25,5) 250 275 mm 74%
23,75 m
254 mm 69%

(20,4) 200 63%

(15,3) 150 53%

22kW
18,5kW
(10,2) 100 15kW
11kW ÉÓ×ÕÓ
(5,1) 50 7,5kW

NPSHr
(0,0) 0
0 50 100 150 200 250 300 . 350
V (m3/h)
Σχ. 6.2γ
Χαρακτηριστικές καμπύλες φυγοκεντρικής αντλίας (της εταιρείας Armstrong).

140
Διάµετροι:
ΕΥΡΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
130 1350 Αναρροφήσεως: 8''
120 Καταθλίψεως: 8''
30%
Στροφείου: 14,75''
Ολικό ύψος σε πόδια (Ηο)

1250 40%
110 50%
100
1150 60%
90 Ύψος αναρ-
63% Στροφές
ροφήσεως
80 1050 rpm ΠΟΔΙΑ
70 63% 650 9
950 750 12
60 60%
850 15
850 75HP
50 950 17
750 66% 1050 20
40
1150 21
650 50 60
NPSHR (πόδια)

30 1250 22
40 1350 23
20 67%
20 25 30
15
10 10
NPSHr 7,5
0
200

0
0

400

600

800

0
100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

.
V, GPM
Σχ. 6.2δ
Χαρακτηριστικές καμπύλες λειτουργίας αντλίας σταθερής διαμέτρου.
 125

.
1480 rpm 4000 6000 8000 10000 12000 V [US.GPM/ United States Gallons
Per Minute]
.
3000 5000 7000 9000 V [ÉÌ.GPM/ Imperial Gallons
40 . Per Minute]
Vmin
Ho [m] 78 120
80 h [%]
82 ft
84
30 100
85

84
80
82
80
20 78
75 60
70 Διάµετρος
420/335 εξόδου/
40 εισόδου
10 401/297

387/266 20
372/232
0 . 0
200 400 600 800 V [l/s]
24
70
20 420/335
NPSH [m] ft
16 50
372/232
12
30
8

4 .
200 400 600 800 V [l/s]
200
250
hp
Pα [kW] 160 420/335 210

170
120 401/297
130
80 387/266
90
372/232
40 .
200 400 600 800 V [l/s]

950 1450 1950 2450 2950 .

V [m3/h]

Σχ. 6.2ε
Χαρακτηριστικές καμπύλες λειτουργίας αντλίας μεικτής ροής (για φυγοκεντρικές αντλίες της εταιρείας KSB).
126

Παράδειγμα 2. Ρα = 16 kW, η = 0,752 και

Αντλία με τις χαρακτηριστικές καμπύλες του σχή- 20 kPa
ματος 6.2γ και διάμετρο πτερωτής 315 mm δίνει πα­ NPSHr · γ = 20 kPa ⇒ NPSHr =
γ
ροχή νερού 180 m3/h. Να υπολογισθούν το αποδιδό-
μενο ύψος (Ηο), η αξονική ισχύς (Pα ), η αποδιδόμενη 20 ⋅ 103Pα
NPSHr = = 2,04 m
ισχύς (Pο) και ο βαθμός αποδόσεως της αντλίας αν 9.810 Ν/m3
η αντλία λειτουργεί (α) στις 1.500 rpm και (β) στις Ρο
1.700 rpm, g = 9,81 m/s2. Επειδή ισχύει η = ⇒ Ρο = η · Ρα
. Ρα
Δεδομένα: V=180 m3/h, το ειδικό βάρος του νε-
ρού: γΗ2Ο = 9.810 Ν/m3, η διάμετρος D = 315 mm ή Ρο = 0,752 · 16 kW = 12 kW
και οι καμπύλες του σχήματος 6.2στ. (επίσης ισχύει:
Ζητούμενα: Ηο, Ρο, Ρα, η για .
α) n1 = 1.500 rpm, Ρο = γ · V · Ηο =
β) n2 = 1.700 rpm. = 9.810 N/m3 · 180/3.600 m3/s · 23,75 m =
Λύση: = 11,7 kW επαλήθευση του αποτελέσματος).
α) Από το σχήμα
. 6.2στ όπου n1 = 1.500 rpm,
Επειδή οι τιμές παροχής και ύψους έχουν μεγα-
D ≡ 315 mm και V=180 m3/h = 0,05 m3/s λαμβάνο-
λύτερη ακρίβεια, επιλέγονται διότι επιτυγχάνεται πιο
νται: πίεση καταθλίψεως pκ = 233 kΡa και επειδή
ακριβής υπολογισμός της αποδιδόμενης ισχύος.
ισχύει
Pκ β) Για τον υπολογισμό των αντιστοίχων μεγεθών
pκ = ρ · g · Ho ⇒ Ho = σε αντλία με η2 = 1.700 rpm χρησιμοποιούνται οι εξι-
ρ⋅g
σώσεις της ομοιότητας (6.10α). Ισχύει ότι:
pκ 233 · 103 Pa
ή Ho = = ή Ho = 23,75 m V1 n1 . . n
γ 9.810 Ν/m3 1.700 rpm
 ⇒ V2 = V1 · 2 = 180 m3/h
V2 n 2 n1 1.500 rpm
Επίσης, από το ίδιο διάγραμμα λαμβάνονται:

Διάµετροι πτερωτής
Ολικό ύψος Πίεση στο ύψος
Ηο(m) καταθλίψεως (kPa) 335 mm40% 1500 rpm
53%
63% Nåñü
(35,8) 350 315 mm 69%
74%
76%
(30,6) 300 295 mm 77%
76%
275 mm 74%
(25,5) 250
23,75 m 233 kPa 254 mm 69%
22,22 m 218 kPa
(20,4) 200 63%

(15,3) 150 53%

22kW
18,5kW
(10,2) 100 15kW
11kW ÉÓ×ÕÓ
(5,1) 50 7,5kW
2,85 m NPSHr
2,05 m
(0,0) 0
0 50 100 150 200 250 300 . 350
180 204 V (m3/h)
Σχ. 6.2στ
Χαρακτηριστικές καμπύλες λειτουργία αντλίας.
 127
.
ή V2 = 204 m3/h Η άσκηση μπορεί να λυθεί χρησιμοποιώντας τις
. σχέσεις ομοιότητας (6.10β) και (6.10γ).
Από το διάγραμμα του σχήματος 6.2στ για V  =
= 204 m3/h και D = 315 mm λαμβάνονται: – Διαγράμματα επιλογής αντλίας.
Κάθε δυναμική αντλία έχει μία περιοχή βέλτι-
Ηο · γ = pκ ή Ηο · γ = 218 kΡa
στης και μία ευρύτερα αποδεκτής λει­τουργίας (πα-
218 ⋅ 103Pa ράγρ. 6.1.5). Οι περιοχές αυτές σημειώνονται στα
ή Ho = = 22,2 m διαγράμματα των σχημάτων 6.2α, 6.2β και 6.2δ. Οι
9.810 Ν/m3
κατασκευαστές αντλιών, φροντίζουν να καλύπτουν
Από το ίδιο διάγραμμα επίσης λαμβάνονται: ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο φάσμα αναγκών σε
Ρα = 16,75 kW, η2 = 74,3% και αποδιδόμενα ύψη και παροχές. Προκειμένου να δι-
ευκολύνουν τους πελάτες στην επιλογή της κατάλλη-
NPSHr · γ = 25 kPa λης για τις ανάγκες τους αντλίας, δίνουν διαγράμμα-
τα ύψους-παροχής που καλύπτει ένας τύπος αντλιών,
25 ⋅ 103Pa με πολύ μεγάλο εύρος τιμών. Ένα τέτοιο διάγραμμα
ή NPSHr = = 2,5 m
9.810 Ν/m 3 δεν μπορεί φυσικά να χρησιμοποιηθεί για υπολο-
. γισμούς. Η χρήση του εξαντλείται στην επιλογή
Po = γ · V · Ηο =
204 3 της κατάλληλης αντλίας. Αυτή θα συνοδεύεται από
= 9.810 Ν/m3 ·   m /s · 22,2 m = 12,4 kW τις χαρακτηριστικές της καμπύλες. Ένα διάγραμμα
3.600
επιλογής αντλιών παρουσιάζεται στο σχήμα 6.2ζ.
Ρo Ρo 12,4 kW Επίσης, τα διαγράμματα μπορεί να έχουν τη μορ-
(επειδή ισχύει:  ή Ρα    16,67 kW
Ρα  0,743 φή του σχήματος 6.2η, όπου εμφανίζεται το εύρος
λειτουργίας της αντλίας, ώστε ανάλογα με τον τύπο
Ρo Ρo 12,4 kW

ή ή Ρα    16,67 kW από τα κατασκευαστικά της χαρακτηριστικά να επι-
Ρα  0,743
λεχθεί ο καταλληλότερος για τις απαιτήσεις του συ-
επαλήθευση του προηγούμενου αποτελέσματος Ρα ). στήματος.

.
0 50 100 150 190 500 800 1100 1400 V (m3/h)
0 200 400 600 800 2300 3800 5300 6800 gpm
m ft m ft
300
200 60

80 1750 rpm
250
26 50
150
Ολικό ύψος καταθλίψεως
Ολικό ύψος καταθλίψεως

60 200 18 40
22
150 23
100 30
19 20 27
40 10 21 25
28
24 29
100 12 20
11 13
5 16 17 50
20 6 15
50 7
8 9 10
2 3 14
4
1
0 0 0 0
0 200 400 600 800 1000 2800 4600 6400 8200gpm
.
0 50 100 150 200 227 400 800 1200 1600 V (m3/h)

Σχ. 6.2ζ
Διάγραμμα επιλογής αντλίας.
128

Μοντέλο αντλίας kV300 kV350 kV400 kV450-3 kV450-4 kV500-2

. 4000
2000 3000 5500
Παροχή V m3/h 1000 1500 4500
2500 3500 6000
5000
Ολικό ύψος (Ηο) m 120 130 135 140 145 150
1170
1540 1370 1090
Στροφές (η) rpm 1750 1810 1180
1580 1410 1100
1190
1890
890 1370 2680
Ισχύς στον άξονα (Ρα) kW 420 660 2120
1110 1600 2930
2360
Διάμετρος Αναρρόφηση mm 350 400 450 600 600 700
εισόδου -
εξόδου Κατάθλιψη mm 300 350 400 450 450 500
Βάρος kgf 1030 1300 1400 2400 3000 3800

200
180 kV 300 kV 350 kV 400 kV 450-3 kV 450-4 kV 500-2
Ολικό ύψος m

160
140
120
100
80
60 .
500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000 5500 6000 V (m3/h)

Σχ. 6.2η
Εύρος λειτουργίας τύπων αντλίας.

6.3 Χαρακτηριστικές καμπύλες αντλιών θετι- Αντίστοιχη είναι η συμπεριφορά και των περι-
κής εκτοπίσεως. στροφικών αντλιών θετικής εκτοπίσεως .(με ελαφρά
μεγαλύτερη κάμψη της καμπύλης Η – V   ). Δύναται
Όπως παρουσιάστηκε στο κεφάλαιο 2, μία παλιν-
κατά συνέπεια να γίνει ποιοτική απεικόνιση στη σχέ-
δρομική αντλία διπλής ενέργειας που λειτουργεί
. σε ση ύψους-παροχής σε όλες τις αντλίες θετικής εκτοπί-
σταθερή ταχύτητα, δίνει πραγματική παροχή V που
σεως με το διάγραμμα του σχήματος 6.3α. Τυπικά
μπορεί να υπολογισθεί από τα γεωμετρικά χαρακτη-
διαγράμματα χαρακτηριστικών καμπυλών λειτουργί-
ριστικά του συστήματος κυλίνδρου-εμβόλου και από
ας ισχύος και παροχής σε σχέση με τις στροφές γρα-
στροφές του στροφαλοφόρου άξονα.
ναζωτής αντλίας παρουσιάζεται στο σχήμα 6.3β.
Σύμφωνα με τις εξισώσεις (2.7) και (2.8) έχομε:
π  (2D2  d2 ) Ηo
V  v  sn
4 ÌÝãéóôï åðéôñåðüìåíï ýøïò
Αν οι εσωτερικές διαρροές είναι αμελητέες, η
Ολικό ύψος

παροχή είναι σταθερή. Άρα η παροχή εξαρτάται από

τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά της αντλίας και τις
στροφές του στροφαλοφόρου και όχι από το ύψος που
αντιμετωπίζει η αντλία. Αυτό ισχύει με ικανοποιητική
ακρίβεια για σχετικά μικρά ύψη.
Όταν όμως το ύψος που αποδίδει η αντλία αυξη- .
θεί σημαντικά, οι εσωτερικές διαρροές είναι αναπό- V
φευκτες, ο ογκομετρικός βαθμός αποδόσεως ηV μει- . Σχ. 6.3α
ώνεται, επομένως μειώνεται και η παροχή. Καμπύλη Η – V αντλίας θετικής εκτοπίσεως.
 129
kW HP
αντλήσεως). Το ολικό ενεργειακό ύψος που απαιτεί
200
250
το σύστημα και αποδίδει η αντλία (παράγραφος
175 4.3.2), υπολογίζεται από την εξίσωση ενέργειας [εξί-
150 200 σωση (4.17)] (γνωστή και ως εξίσωση Bernoulli για
125 300 PSI/20,7 bar αντλίες):
150
100 p  p1 v 22  v12
200 PSI/13,8 bar Ho  H Σ  2   Σhf
75 100 γ 2g
100 PSI/6,9 bar
50
50 50 PSI/3,5 bar
Ένα σύστημα αντλήσεως θεωρείται γνωστό όταν εί-
20 25 PSI/1,7 bar ναι δεδομένα:
0 0 1) Τα μεγέθη των σωλήνων αναρροφήσεως και
m /h GRM
3 καταθλίψεως (μήκη L, διάμετροι d, τραχύτητες ε, συ-
1000 ντελεστές τοπικών απωλειών Κ).
200 25 PSI/1,7 bar
800 50 PSI/3,5 bar 2) Το στατικό ύψος ΗΣ = z2 – z1.
100 PSI/6,9 bar
200 PSI/13,8 bar 3) Οι πιέσεις στη δεξαμενή αναρροφήσεως p1
150
600 300 PSI/20,7 bar και στο χώρο καταθλίψεως p2.
100 Όταν τα παραπάνω στοιχεία είναι γνωστά, η εξί-
400
σωση ενέργειας μπορεί να λάβει τη μορφή:
50 200 Ιξώδες: 150 cst .
Η = α + β · V  2 (6.12)
0
100 200 300 400 500 600 700 800 όπου: α ο στατικός συντελεστής που δίνεται ως:
Στροφές rpm
p2  p1
Σχ. 6.3β α  HΣ   (6.12α)
γ
Διαγράμματα γραναζωτής αντλίας.
και β ο δυναμικός συντελεστής που δίνεται ως:
6.4 Χ
 αρακτηριστικές καμπύλες λειτουργίας
συστήματος αντλήσεως.  L α  1 
 fα d  ΣK α   d4  
8  α  α  (6.12β)
Οι χαρακτηριστικές καμπύλες
. των αντλιών (και β 2
ιδιαίτερα η καμπύλη Η – V   ) παρέχουν τις δυνατότη- π g   Lκ  1 1
   fκ  ΣK κ   4  4 
τες των αντλιών. Ανάλογα με τις συνθήκες, μία συ-   dκ  dκ d2 
γκεκριμένη αντλία θα λειτουργήσει σε ένα σημείο, το
οποίο θα βρίσκεται πάνω στις καμπύλες που τη χαρα- (Αν υπάρχει δεξαμενή καταθλίψεως, d2 → ∞ τότε
κτηρίζουν. Εφόσον η αντλία λειτουργεί με ορισμένη l / d24 = 0).
διάμετρο πτερωτής και με συγκεκριμένο αριθμό στρο- Οι συντελεστές α και β είναι σταθεροί και εξαρ-
φών, το σημείο όπου θα λειτουργήσει η αντλία, εξαρ- τώμενοι από τα δεδομένα του συστήματος αντλήσε-
τάται από το σύστημα στο οποίο είναι τοποθετημένη. ως3. Ειδικότερα, ο β μεταβάλλεται λίγο στις μικρές
παροχές, λόγω μεταβολής των συντελεστών τριβής
6.4.1 Χαρακτηριστική καμπύλη συστήματος. (αναρροφήσεως fα και καταθλίψεως fκ), σταθερο-
Η αντλία βρίσκεται πάντοτε τοποθετημένη σε ποιείται όμως για σχετικά μεγάλες παροχές. Αυτές
ένα σύστημα αντλήσεως, στο οποίο παρέχει την οι μικρές μεταβολές δεν έχουν καμιά πρακτική αξία.
αναγκαία ενέργεια για την άντληση του υγρού. Έχει Μπορούμε να υπολογίσομε τους συντελεστές τριβής
κατά συνέπεια να αντιμετωπίσει τις υδραυλικές απώ- fα και fκ για πλήρως ανεπτυγμένη τυρβώδη ροή.
λειες στο σωλήνα αναρροφήσεως και στο σωλήνα Η εξίσωση (6.12) αποτελεί συνάρτηση δεύτερου
καταθλίψεως, την αύξηση της δυναμικής, κινητικής βαθμού της παροχής ως προς το ύψος. Σε σύστημα
ενέργειας και της ενέργειας πιέσεως του υγρού (για ορθογωνίων συντεταγμένων, με άξονα τετμημένων
συντομία, τις ενεργειακές απαιτήσεις του συστήματος την παροχή και τεταγμένων το αποδιδόμενο ύψος,

3
Περισσότερη ανάλυση στο βιβλίο Μηχανική Ρευστών, Νικολάου Πάντζαλη, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα 2008.
130
παρίσταται με την καμπύλη του σχήματος 6.4α. Η
καμπύλη αυτή (η οποία εξαρτάται αποκλειστικά από
το σύστημα αντλήσεως και δεν έχει καμία σχέση με
την αντλία) καλείται χαρακτηριστική καμπύλη
συστήματος (ή σωληνογραμμής). Εξετάζοντας την
εξίσωση (6.12) διαπιστώνεται ότι η χαρακτηριστική
καμπύλη του συστήματος έχει ελάχιστη τιμή α ίση
με το άθροισμα του στατικού ύψους και του ύψους
πιέσεως της σωληνογραμμής.
Ço
V2
. .
â 1m
á +
Ç=
á
.
V
Σχ. 6.4α
Χαρακτηριστική καμπύλη συστήματος αντλήσεως.
Η κλίση της χαρακτηριστικής καμπύλης
της σωληνογραμμής, εξαρτάται από την τιμή του
συντελεστή β. Όσο πιο μεγάλος είναι, τόσο πιο
απότομα ανεβαίνει η καμπύλη, άρα και οι ενεργειακές
απαιτήσεις του συστήματος από την αντλία. Η τιμή
του β εξαρτάται κυρίως από τη διάμετρο καταθλίψε-
ως, αλλά και από το μήκος του σωλήνα καταθλίψεως
καθώς και τους συντελεστές τοπικών απωλειών σ’
αυτόν (π.χ. η αύξηση της τραχύτητας στο εσωτερικό
των σωλήνων από την επικάθιση αλάτων στο δίκτυο
ενός πλοίου). Συνήθως, η συνεισφορά του σωλήνα
αναρροφήσεως στην τιμή του β δεν είναι μεγάλη,
διότι η αναρρόφηση σχεδιάζεται έτσι ώστε να έχει
όσο το δυνατόν μικρότερες ενεργειακές απαιτήσεις,
για να αποτρέπεται η σπηλαίωση. Σε ένα δεδομένο
σύστημα αντλήσεως, δύναται να αυξήσομε την τιμή
του συντελεστή β (άρα και την κλίση της καμπύλης)
κλείνοντας μερικώς ένα επιστόμιο στην κατάθλιψη
της αντλίας (δηλ. αυξάνοντας τις τοπικές απώλειες
στην κατάθλιψη ΣΚκ).
Παράδειγμα 3.
Στο σύστημα αντλήσεως του σχήματος 6.4β οι
4
Βλ. διάγραμμα Moody, Μηχανική των Ρευστών, Νικολάου Πάντζαλη, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα 2008, κεφ. 5.
σωλήνες είναι από χυτοσίδηρο με διαμέτρους da =
12 cm και dκ = 14 cm. Το μήκος του δικτύου είναι
Lα = 2 m και Lκ = 65 m, ενώ οι τιμές των συντελε-
στών τριβής δίνονται fa = 0,0230 και fk = 0,0252. Οι
τοπικές απώλειες οι οποίες υπάρχουν στην αναρρό-
φηση δίνονται ΣΚα = 0,8. Επίσης δίδεται ότι p1 =
101,3 kPa, p2 = 150 kPa, ΗΣ = (–1 + 15 + 1) m =
15 m (σχ. 6.4β). Να σχεδιασθεί η χαρακτηριστική
καμπύλη της σωληνογραμμής αν (α) η βαλβίδα εί-
ναι πλήρως ανοικτή με ΣΚκ = 6, (β) η βαλβίδα είναι
μερικώς ανοικτή με ΣΚκ = 10.
2
50 m
15 m
1
Κ
1m Α
2m
Σχ. 6.4β
Λύση:
Διερεύνηση: Για να σχεδιαστεί η χαρακτηριστική
καμπύλη του συστήματος, πρέπει να υπολογιστούν
. .
τα ζεύγη τιμών (Η, V  ). Τα απαιτούμενα ζεύγη (Η, V  )
είναι τουλάχιστον τρία, αλλά όσα περισσότερα υπο-
λογίζονται, τόσο με πιο μεγάλη ακρίβεια σχεδιάζεται
η καμπύλη. Η τυπική αναλυτική διαδικασία είναι η
ακόλουθη: .
1) Δίνομε τιμές στην παροχή V.
2) Υπολογίζονται οι ακριβείς τιμές των συντελε-
στών τριβής fα, και fκ 4 (για το παράδειγμα δίδονται
ως fα = 0,0239 και fκ=0,0252). Για στρωτή ροή ο συ-
ντελεστής τριβής δίδεται από τη σχέση f = 64/Re.
3) Υπολογίζονται οι συντελεστές α και β αξιοποι-
ώντας τις εξισώσεις (6.12α) και (6.12β).
4) Στη συνέχεια, θέτοντας τιμές στην παροχή,
λαμβάνομε αντίστοιχες τιμές του ολικού ύψους.
Σύμφωνα με τα παραπάνω:
α) Για ΣΚα =0,8 και ΣΚκ = 6.
 131

Ço (m) 250
p2  p1 v 22  v12 β
Ho  H Σ    (hα  hκ ) 
γ 2g
. 200
 H  α  β  V2 V
ή Η = α + β 2 (1)
α
p  p1 150
α  HΣ  2 , α  19,96m
γ
100
με εφαρμογή των τιμών προκύπτει: α = 19,96 m
 L α  1  50
 fα d  ΣK α   d4  
8   α 
β 2 
α
 (2) .
π g   Lκ  1  0 50 100 150 200 250 300 V (m3/h)
   fκ d  ΣK κ   4 
  κ  dκ 
Σχ. 6.4γ
Από τα δεδομένα υπολογίζεται: Χαρακτηριστικές καμπύλες
συστήματος αντλήσεως.
β = 20.782 (s2/m5)
.
Και από την σχέση (1) ⇒ H =19,96 + 20.782 · V 2. ματος 6.4γ, η οποία έχει μεγαλύτερη κλίση από την
. καμπύλη (α).
Για κάθε τιμή του V, η σχέση (1) μας δίνει αντίστοι-
χες τιμές του Η. . 6.4.2 Σημείο λειτουργίας του συστήματος αντλή-
Για παράδειγμα: Αν V= 100 m3/h = 100/3.600 m3/s σεως.
προκύπτει Η = 36 m.
Διαμορφώνομε πίνακα ζευγών .και στη συνέχεια Η . χαρακτηριστική καμπύλη της αντλίας
περνάμε τα ζεύγη σε διάγραμμα H - V (πίνακας). Προ- Η – V, την οποία παρέχει ο κατασκευαστής, δείχνει
κύπτει η χαρακτηριστική καμπύλη α του συστήματος το ύψος ενέργειας που μπορεί να αποδώσει η αντλία
του σχήματος 6.4β. στις διάφορες παροχές. Δεν έχει καμία εξάρτηση
β) ΣΚα = 0,8, ΣΚκ= 10. από το σύστημα αντλήσεως. Συχνά, το ύψος Η αυτής
Το μόνο που αλλάζει σε σχέση με την πρώτη περί- της καμπύλης καλείται αποδιδόμενο ύψος της
πτωση είναι η τιμή του συντελεστή β, ο οποίος αυξάνε- αντλίας.
ται λόγω τοπικών απωλειών: Η χαρακτηριστική
. καμπύλη του συστήματος
Υπολογίζεται β = 31194 (s2/m5). Η – V , την οποία κατασκευάζει ο χρήστης του συ-
. στήματος αντλήσεως, δείχνει το ύψος ενέργειας το
(1) ⇒ Η = 19,96 +31.194 · V  2 (SI) (3)
. οποίο απαιτεί το σύστημα από την αντλία. Δεν έχει
Διαμορφώνομε νέο πίνακα ζευγών (V, .Η) (πίν. καμία εξάρτηση από την αντλία, και καλείται ολικό
6.4.1) και περνώντας τα στο διάγραμμα H -V προκύ- ύψος τον συστήματος αντλήσεως.
πτει η χαρακτηριστική καμπύλη του τροποποιημένου Το ύψος ενέργειας που αποδίδει η αντλία στο σύ-
συστήματος, καμπύλη (β) του διαγράμματος του σχή- στημα στο οποίο είναι εγκατεστημένη, καλύπτει τις
ενεργειακές ανάγκες του συστήματος. Επομένως, το
Πίνακας 6.4.1 αποδιδόμενο ύψος της αντλίας πρέπει να ισούται με
.
Η– V το ολικό ύψος του. συστήματος. Με άλλα λόγια, οι
. δύο σχέσεις Η – V πρέπει να έχουν κοινή λύση:
V (α)Η (β) Η .
m3/h (m) (m) Hο = f1 ( V  )
0 19,96 19,96
.
Ηο = α + β ·V2
50 23,97 25,98
Εφόσον και οι δύο παραπάνω συναρτήσεις απο-
100 36,00 44,03
τυπώνονται με καμπύλες, κοινή λύση αποτελεί το
150 56,04 74,12
σημείο τομής των δύο καμπυλών. Πιο συγκεκριμέ-
200 84,10 116,24
να, αν σε διάγραμμα της χαρακτηριστικής καμπύλης
250 120,18 170,40 της αντλίας, σχεδιαστεί η χαρακτηριστική καμπύλη
300 164,28 236,59 του συστήματος, στο οποίο είναι τοποθετημένη η
132

αντλία με την ίδια κλίμακα, το σημείο τομής των 6.4.3 Υπολογισμός συστήματος αντλήσεως.
δύο καμπυλών είναι το σημείο, στο οποίο θα
Όταν δίνεται ένα σύστημα αντλήσεως και οι χα-
λειτουργήσει το σύστημα αντλήσεως (σχ. 6.4δ).
ρακτηριστικές καμπύλες της αντλίας του, το σύστημα
Το σημείο τομής
. της χαρακτηριστικής καμπύλης
θα αυτορρυθμιστεί στο σημείο λειτουργίας του.
V
της αντλίας Η – με. τη χαρακτηριστική καμπύλη του Η μεθοδολογική
. προσέγγιση για τον υπολογισμό της
συστήματος Η – V, καλείται σημείο λειτουργίας
παροχής V, του ολικού ή αποδιδόμενου ύψους Ηο,
του συστήματος (operating point, για συντομία,
της αξονικής ισχύος Ρα, και του βαθμού αποδόσεως
ΣΛ). Προσδιορίζοντας το σημείο λειτουργίας του
συστήματος, προσδιορίζομε (από το διάγραμμα της η, μπορεί να πραγματοποιηθεί ακολουθώντας τα
. επόμενα βήματα:
αντλίας) την παροχή V, το ύψος Η, το βαθμό αποδό-
σεως η και την ισχύ Ρ. 1) Αν το διάγραμμα είναι σύνθετο,. προσδιορίζε-
ται η χαρακτηριστική καμπύλη Η – V της αντλίας που
ò αντιστοιχεί στις συνθήκες του. προβλήματος. Το ίδιο
κάνομε για την κα­μπύλη Ρ – V.
Þ

Ç .
ìì á

2) Σχεδιάζεται στο διάγραμμα Η – V της αντλίας

ãñ

.
íï

V _H
η χαρακτηριστική καμπύλη του συστήματος
¾øïò

ëç

áíôëß
áò
óù

.
Η = α + β · V  2.
H
V_
.

Óçìåßï ëåéôïõñãßáò
Ço óõóôÞìáôïò αντλήσεως
για στροφές n
3) Προσδιορίζεται το σημείο λειτουργίας του συ-
στήματος αντλήσεως,
. δηλαδή η τομή των δυο κα-
μπυλών Η – V (αντλίας και συστήματος). .
.
4) Λαμβάνομε από το διάγραμμα τις τιμές των V,
_V Η, Ρ και η για το σημείο λειτουργίας του συστήμα-
ÍPSHr
τος.
.
NPSHr V Η σχεδίαση. της χαρακτηριστικής καμπύλης συ-
Ñ στήματος Η – V, είναι η πιο επί­πονη διαδικασία. .
Ñá Πρέπει να προσδιοριστούν αρκετά ζεύγη τιμών (Vi,
Ηi). Τα ελάχιστα ζεύγη είναι τρία, αλλά αν η σχεδία-
ση βασιστεί σε τόσο λίγα, δεν θα είναι ακριβής. Ο
Éó÷ýò

υπολογισμός γίνεται με χρήση της εξισώσεως Ber-

noulli για το σύστημα αντλήσεως:
. . p2  p1 v 22  v12
NPSHr V V Ho  H Σ    Σhf
γ 2g
Σχ. 6.4δ .
Σημείο λειτουργίας Δίνοντας μία τιμή Vi στην παροχή, υπολογίζεται
συστήματος αντλήσεως. η αντίστοιχη τιμή για το ολικό ύψος Ηi, δηλαδή υπο-
λογίζονται οι απώλειες στους σωλήνες αναρροφήσε-
Αν τροποποιηθούν τα χαρακτηριστικά του συστή- ως και καταθλίψεως και, αντικαθιστώντας στην εξί-
ματος, η χαρακτηριστική καμπύλη του μεταβάλλεται σωση ενέργειας, υπολογίζεται το ολικό ύψος Ηi. Στη
(σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο) και το συνέχεια δίδοντας νέα τιμή στην παροχή επαναλαμ-
σημείο λειτουργίας ολισθαίνει στη χαρακτηριστική βάνεται η διαδικασία. Το ενεργειακό ύψος Ηο ή Ηi
. πρέπει να προστεθεί από την αντλία.
καμπύλη της αντλίας Η – V.
Αν η αντλία λειτουργήσει με άλλη διάμετρο στρο- Η αποδιδόμενη
. ισχύς υπολογίζεται από τη σχέση:
φείου ή με άλλες Ρο = γ · V · Η, για την οποία η σχέση η = Ρο / Ρ δίνει
. στροφές, τότε η χαρακτηριστική της
καμπύλη Η – V μετατοπίζεται και το σημείο λειτουρ- τη δυνατότητα να επιβεβαιωθεί εάν διαβάσαμε σω-
γίας ολισθαίνει στη χαρακτηριστική καμπύλη του συ- στά τις τιμές του διαγράμματος.
στήματος. Έτσι, το σημείο λειτουργίας σε ένα σύστη-
Παράδειγμα 4.
μα αντλήσεως αυτορρυθμίζεται με δεδομένες τις
τροποποιήσεις είτε στα χαρακτηριστικά του συστήμα- Αντλία με χαρακτηριστικές καμπύλες του σχήμα-
τος, είτε της αντλίας. τος 6.4ε, μεταφέρει νερό σε απόσταση 150 m και σε
 133
.
υψομετρική διαφορά 6 m. Η αντλία λειτουργεί στις Ζητούμενα: V, Ρα, Ρο, η. .
1.600 rpm. Η κατάθλιψη είναι
. διαμέτρου 15 cm. Να α) Επιλέγεται η καμπύλη V – Η που αντιστοιχεί
υπολογισθούν η παροχή V, η αξονική ισχύς Ρα, η στις 1.600 rpm.
αποδιδόμενη στο νερό ισχύς (Po) και ο βαθμός απο- β) Κατασκευάζεται η χαρακτηριστική . καμπύλη
δόσεως της αντλίας (η). Οι απώλειες στην αναρρό- του συστήματος, δίνοντας τιμές στην V και από την
φηση και οι δευτερεύουσες απώλειες να θεωρηθούν εξίσωση Bernoulli λαμβάνονται αντίστοιχες τιμές
αμελητέες. Δίδεται ενδεικτικά ο συντελεστής τριβής του Ηο. p  p v 2v 2
f για την πρώτη παροχή που χρησιμοποιείται, ο Ho  HΣ p2 2 p1 1 v 22 2 1v12 Σhf
Ho  H Σ  γ  2g  Σh
οποίος είναι 0,0204. γ 2g
ή Η  ΗΣ  hκf για τη σωληνογραµµή
ή Η = ΗΣ + hκf για τη σωληνογραμμή λόγω v2 = v1
Λύση: λόγω v 2  v1 και p2  p1
και p2 = p1
Δεδομένα: L = 150 m, d = 0,15 m, ΗΣ = 6 m, 8 L
ή ή H  HΣ  2  f  5  V 2 (1)
η = 1.600 rpm. ρg d

60 80 100 150 200 300 380

Ç, Ço (m)

20 60%
1800 rpm 65%
70%
73%
75%
15 1600 76%
76%
75%
1400
73%
10 70%

1200
8 65%

(I)
6

4
17
15
1800 rpm

10
1600
Ñα (PS)

1400
6
5
1200
4 .
60 80 100 150 200 300 380 V (m3/h)

Σχ. 6.4ε
Ενδεικτικές xαρακτηριστικές καμπύλες λειτουργίας αντλίας (σε διάγραμμα λογαριθμικής κλίμακας).
134

8 L 60 80 100 150 200 300 380

όπου hκf   f  5  V2 . 20

Ço, H (m)
2 1800 rpm 60% 65%
ρg d 70%
(ÉÉ)
73%
. 75%
Με παροχή V = 60 m3/h υπολογίζεται η ταχύτητα 15 1600 76%
από την Εξίσωση της Συνέχειας όπου: 76%
13
75%
4  V1 . 1400
73%
v1  3
2 , για V = 60 m /h και di = 15 cm
π  d1 10
70%
60
4 8
1200 65%
προκύπτει v  3.6002
π  0,15
(É)
ή v = 0,94 m/s 6

Με τον ίδιο τρόπο υπολογίζονται οι ταχύτητες για 5

τις υπόλοιπες παροχές.
Οι συντελεστές .τριβής (f) δίνονται5 στον παρακά- 4
τω πίνακα για την V=60 m3/h, f = 0,0206 κ.λπ.. Υπο- 17
15
λογίζονται με χρήση του διαγράμματος Moody. 1800 rpm
Με αντικατάσταση στην σχέση (1) προκύπτει: Ñα (PS)
11,2
10
Η = 6,93 m 1600
8
Με τον ίδιο τρόπο και λαμβάνοντας υπόψη τις με-
1400
ταβολές για κάθε παροχή που επιλέγεται συμπληρώ- 6
νεται ο ακόλουθος πίνακας: 5
1200
4
. 60 80 100 150 170 200 300 380
V ν Η .
f V (m /h)
3
m3/h m/s m
Σχ. 6.4στ
60 0,94 0,0206 6,93 Χαρακτηριστικές καμπύλες λειτουργίας της αντλίας (στον
80 1,26 0,0202 7,62 κατακόρυφο άξονα έχει τοποθετηθεί το αποδιδόμενο ύψος
Ηο καθώς και το ύψος Η της σωληνογραμμής).
100 1,57 0,0199 8,50
150 2,56 0,0195 11,52 .
Είναι: Ρο = γ · V · Ηο
200 3,14 0,0193 15,72
240 3,77 0,0192 19,92
με εφαρμογή των τιμών προκύπτει: Ρο = 6,02 kW
. (Επίσης: Ρα = Pο /η ⇒ Ρα = 8,25 kW).
Αποτυπώνοντας τα σημεία στο διάγραμμα V – Η
και ενώνοντάς τα, σχεδιάζεται η χαρακτηριστική κα- Παράδειγμα 5.
μπύλη του συστήματος (II) (σχ. 6.4στ). Φυγοκεντρική αντλία με χαρακτηριστικές καμπύ-
γ) Η τομή των καμπυλών της αντλίας (I) και του λες αυτές του σχήματος 6.4ζ, ανυψώνει νερό σε ύψος
συστήματος (II) αποτελεί το σημείο λειτουργίας του 20 m. Ο σωλήνας καταθλίψεως είναι από χυτοσίδη-
συστήματος αντλήσεως. ρο και ο συνολικός συντελεστής τοπικών απωλειών
δ) Από το διάγραμμα (σχ. 6.4στ) υπολογίζεται: είναι ΣΚ = 3,5.
. α) Λαμβάνοντας υπόψη τα ζεύγη των τιμών παρο-
V = 170 m3/h
χής και αποδιδόμενου ύψους του πίνακα 6.4.2 που
Ηο = 13 m ακολουθεί να σχεδιαστεί η χαρακτηριστική καμπύλη
η = 72,5 % του συστήματος και να βρεθούν ο βαθμός αποδόσε-
ως η, η αξονική και η αποδιδόμενη ισχύς.
Ρα = 11,2 PS = 8,25 kW β) Αν αυξηθούν οι τοπικές απώλειες σε ΣΚ = 30

5
Για τον υπολογισμό συντελεστών τριβής βλ. Μηχανική των Ρευστών, Νικολάου Πάντζαλη, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα 2008, κεφ. 5.
 135

οι μεταβολές στην παροχή και το αποδιδόμενο ύψος Λύση:

δίνονται κατά ζεύγη στον πίνακα 6.4.3. Σχεδιάζοντας
Δεδομένα: α) ΣΚ = 3,5 β) ΣΚ = 30.
τη νέα χαρακτηριστική καμπύλη του συστήματος να
Ζητούμενα: η, Ρα, Ρο.
βρεθούν οι νέες τιμές του βαθμού αποδόσεως η, της
α) Λαμβάνοντας υπόψη τα ζεύγη τιμών του πίνακα η
αξονικής και της αποδιδόμενης ισχύος.
ενδιάμεση διαδικασία που αφορά στον υπολογισμό του
Η και σχετίζεται με τις απώλειες του δικτύου θεωρείται
20 40 60 80 100 120 140 ότι έχει ολοκληρωθεί και μας δίδονται τα ύψη Η:
90
80 1) Σχεδιάζεται η καμπύλη του συστήματος (α).
Ço (m)

2) Εντοπίζονται το ΣΛ (σημείο
. λειτουργίας) ως η
70
τομή των 2 καμπυλών Η – V (σχ. 6.4η).
60
50 20 40 60 80 100 120 140
90
(â) (á)
40

Ç, Ço (m)
80
30 70
80
αποδόσεως h, %

70 60
60 50
Βαθµός

50
40
40
30 30
80
20
αποδόσεως h, %
70
10
60
Βαθµός

50
35 40
30 30
Ñα (PS)

20
25 10
20
15 35
20 40 60 80 100 120. 140
30
Ñα (PS)

V (m3/h)
Σχ. 6.4ζ 25
Ενδεικτικές χαρακτηριστικές καμπύλες
20
λειτουργίας της αντλίας.
15
20 40 60 65 80 89 100 120 140
.
Πίνακας 6.4.2 V (m3/h)
Σχ. 6.4η
. .
V Η V Η Χαρακτηριστικές καμπύλες αντλίας με τις καμπύλες
3
(m /h) (m) 3
(m /h) (m) της σωληνογραμμής και τα σημεία λειτουργίας.
40 30,0 80 60,0
60 42,5 90 70,6 Οι τιμές που αντιστοιχούν στα μεγέθη είναι:
.
70 50,6 100 82,4 V = 89 m3/h, Hο = 68,5 m το αποδιδόμενο
ύψος από την αντλία, η = 75%,
Πίνακας 6.4.3 Ρα = 30 PS = 22,1 kW
. . .
V Η V Η Pο = γ ⋅ V ⋅ Hο ⇒ Pα = 16,6 kW
m3/h m m3/h m
(επίσης: Pο = η ⋅ Ρα = 16,6 kW)
30 31,9 60 67,8
β) Αν αυξηθούν οι τοπικές απώλειες σε ΣΚ = 30
40 41,3 70 85,1 οι μεταβολές στην παροχή και στο αποδιδόμενο ύψος
50 53,2 80 105 είναι οι ακόλουθες:
136

Αποτυπώνοντας τα σημεία στο διάγραμμα, προ- όπου: zA – z1 = ΗΣα, το στατικό ύψος αναρροφήσε-
κύπτει η καμπύλη του συστήματος (β) (σχ. 6.4η), ως. Αντικαθιστώντας στην εξίσωση (6.13α) λαμβά-
με μεγαλύτερη κλίση από την (α). Το νέο σημείο νεται:
λειτουργίας ολισθαίνει πάνω στη χαρακτηριστική p  pv
NPSHa  1  HΣα  hα  (6.13γ)
καμπύλη της αντλίας και δίνει μικρότερη παροχή γ
(στραγγαλισμός). Οι νέες τιμές των μεγεθών είναι: Σύμφωνα με την εξίσωση των απωλειών:
.
V = 65 m3/h, Η = 75 m 8 L .
hα  2 V  22
(f  α  K α )  Q
η = 70,5% π g  dα
4
dα
Ρα = 26 PS = 19,1 kW Επομένως η εξίσωση (6.13γ) παίρνει τη μορφή:
.
Ρο = γ ⋅ V ⋅ Ηο ή .
ΝPSHa = a – b ⋅ V2 (6.14)
3
Ρο = 10.000 N3  65 m  75 m  13.500 W p1  p v
m 3.600 s a  HΣα  (6.14α)
γ
ή Ρο = 13,5 kW
8  Lα 
(Eπίσης: Ρο = η ⋅ Ρα = 13,5 kW) b  fα  d  K α   (6.14β)
π2g  dα4  α 
.
 ι καμπύλες NPSH – V και οι συνθήκες
6.4.4 Ο Η εξίσωση (6.14) δείχνει ότι το διαθέσιμο καθα-
σπηλαιώσεως. ρό θετικό ύψος αναρροφήσεως του συστήματος μει­
ώνεται με την αύξηση της παροχής. Η συνάρτηση
Μία από τις χαρακτηριστικές καμπύλες
. της αντλί-
ας είναι και η καμπύλη NPSHr – V. Βρίσκοντας επο- . αποτυπώνεται γραφικά ως καμπύλη NPSHa
αυτή
– V . Για την κατασκευή της, ακολουθείται όμοια δι-
μένως το σημείο λειτουργίας του συστήματος αντλή-
αδικασία μ’ αυτήν για την κατασκευή της χαρακτηρι-
σεως, δύναται να προσδιοριστεί το απαιτούμενο από
την αντλία καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως στικής καμπύλης. του συστήματος, δίνοντας τιμές
NPSHr. Αυτό όμως δεν έχει κάποια ιδιαίτερη σημα- στην παροχή V και λαμβάνοντας τις αντίστοιχες τι-
σία αν δεν συγκριθεί με το διαθέσιμο καθαρό θετικό μές του NPSHa. Η καμπύλη έχει τη μορφή που πα-
ύψος αναρροφήσεως της σωληνογραμμής αναρ­ ρουσιάζεται στο σχήμα 6.4θ.
ροφήσεως NPSHa. Ο συσχετισμός του διαθέσιμου Παρατηρείται ότι το απαιτούμενο από την αντλία
και του απαιτούμενου NPSH είναι εξαιρετικά σημα- NPSHr (την καμπύλη του οποίου δίνει ο κατασκευ­
ντικός εφόσον, συνδέεται με το πρόβλημα της σπη- αστής) αυξάνεται με την αύξηση της παροχής, ενώ
λαιώσεως της αντλίας. το διαθέσιμο από το σύστημα NPSHa (η καμπύλη η
Με γνωστά τα στοιχεία για τη σωληνογραμμή οποία σχεδιάζεται) μειώνεται με την αύξηση της
αναρροφήσεως, μπορεί να υπολογιστεί το διαθέσιμο παροχής. Υπάρχει επομένως ένα σημείο τομής των
καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως
. NPSHa σε συ-
νάρτηση με την παροχή V. Επομένως, είναι δυνατόν. Ðåñéï÷Þ
NPSH

να σχεδιαστεί η χαρακτηριστική καμπύλη NPSHa –V óðçëáéþóåùò

του συστήματος. Το NPSHa είναι:
.
NPSHa _ V
p v2  p a
NPSHa   A  α   υ  (6.13α)
 γ 2g  γ
Εφαρμόζοντας την εξίσωση Bernoulli μεταξύ της .
ελεύθερης επιφάνειας (1) της δεξαμενής αναρροφή- NPSHr _ V
σεως και της εισόδου της αντλίας, έχομε:
p1  p A v12  v 2A . .
z A  z1    hαf  Var V
γ 2g
p p v2 Σχ. 6.4θ
 A  1  A  HΣα  hαf (6.13β)
γ γ 2g Διαθέσιμο και απαιτούμενο NPSH.

 137
.
δύο καμπυλών, που αντιστοιχεί σε παροχή Var, (6.14), αυτό συμβαίνει είτε όταν αυξάνεται ο συντε-.
. . λεστής a (μετακίνηση της καμπύλης NPSHa – V
Για V = Var έχομε NPSHr = NPSHa
. . προς τα πάνω), είτε όταν μειώνεται ο συντελεστής b
Για V > Var έχομε NPSHr > NPSHa (μικρότερη κλίση της καμπύλης). Η πρώτη περίπτω-
ση επιτυγχάνεται με τη μείωση του στατικού ύψους
Απαραίτητη όμως προϋπόθεση για την ομαλή
αναρροφήσεως (είτε την αύξηση της πιέσεως στη
λειτουρ­γία της αντλίας χωρίς σπηλαίωση είναι το
δεξαμενή αναρροφήσεως). Η δεύτερη περίπτωση
δια­θέσιμο NPSH να παραμένει μεγαλύτερο από το
επιτυγχάνεται με τη μείωση των απωλειών στο σω-
απαιτούμενο (και μάλιστα να υπάρχει μία αξιόλογη
. λήνα αναρροφήσεως (χρήση σωλήνα μεγαλύτερης
διαφορά). Η χαρακτηριστική καμπύλη Η – V δίνε-
διαμέτρου και μικρότερου μήκους, ελαχιστοποίηση
ται από τον κατασκευαστή για συνθήκες ομαλής λει-
των τοπικών απωλειών στην αναρρόφηση).
τουργίας της αντλίας.. Όταν αυτές δεν εξασφαλίζο-
νται, η καμπύλη Η – V του κατασκευαστή δεν ισχύει..
Παράδειγμα 6.
Έτσι, στην περιοχή σπηλαιώοεως, η καμπύλη Η – V
πέφτει απότομα, όπως δείχνει η διακεκομμένη γραμ- Αντλία με χαρακτηριστικές καμπύλες του σχήμα-
μή του σχήματος 6.4ι. τος 6.4ια βρίσκεται τοποθετημένη σε σύστημα αντλή-
σεως νερού θερμοκρασίας 40°C. Στην ελεύθερη
επιφάνεια της δεξαμενής αναρροφήσεως, επικρατεί
.
H _ V áíôëßáò ατμοσφαιρική πίεση. Η βέλτιστη λειτουργία της αντλί-
Ho ας ορίζεται από την περιοχή του διαγράμματος με το
πράσινο χρώμα. Σύμφωνα με τον πίνακα 6.4.4 των
τιμών παροχής και NSPHa να βρεθούν τα σημεία
κρίσιμης παροχής σπηλαιώσεως αν η επιφάνεια της
ÓË
δεξαμενής αναρροφήσεως βρίσκεται:
. ñáììÞò
H _ V óùëçíïã
Ço (m)

120 .
H_ V
Ðåñéï÷Þ
. óðçëáéþ- 100
NPSHa _ V óåùò
a
80
NPSH

. 60 100
NPSHr _ V 80

Ió÷ýò, kW
. 60
Pα _V
40
. .
Var V 20
90 0
Âαθµός αποδόσεως h, %

Σχ.. 6.4ι
Καμπύλη H – V και σπηλαίωση. 80
70 .
h_V
Γενικά, η περιοχή σπηλαιώσεως πρέπει να θεω- 60
ρείται απαγορευμένη για τη λειτουργία ενός συστή- 50
ματος αντλήσεως όχι μόνο για την κατακόρυφη πτώ- 40 20
ÍPSHr, m

ση του αποδιδόμενου ύψους που φαίνεται στο 30 (â) 15

20 (á) 10
σχήμα, αλλά κυρίως για τα καταστροφικά αποτελέ-
10 . 5
σματα που συνεπάγεται η σπηλαίωση για την αντλία. ÍPSHr _ V
0 0
Γνωρίζοντας επομένως. τη χαρακτηριστική καμπύλη 0 100 200 .
της αντλίας NPSHr – V, πρέπει η αντίστοιχη καμπύ-
. V (m3/h)
λη του συστήματος αναρροφήσεως ΝΡSHa – V να Σχ. 6.4ια
τέμνεται με την πρώτη σε όσο το δυνατόν μεγαλύτε- Χαρακτηριστικές καμπύλες συστημάτων αντλήσεως και
ρες παροχές. Όπως προκύπτει από την εξίσωση περιοχές βελτιώσεως λειτουργίας της αντλίας.
138

α) 2 m χαμηλότερα από την είσοδο της αντλίας 6.5.1 Παράλληλη σύνδεση αντλιών.
και
β) 2 m υψηλότερα από την είσοδο της αντλίας. 1) Παράλληλη σύνδεση δύο ομοίων αντλιών.
Δύο (ή περισσότερες) όμοιες αντλίες συνδέονται
Πίνακας 6.4.4 παράλληλα όταν καταθλίβουν στον ίδιο σωλήνα
. (στην αναρρόφηση πιθανόν να έχομε διαφορετι-
V NPSHa NPSHa κούς σωλήνες). Στο σχήμα 6.5α παρουσιάζεται μία
m3/h m (α) m (β) τέτοια σύνδεση.
0 7,57 10,75 . .
m1+m2
50 7,43 10,61
100 7,00 10,18
ΗΑ=ΗΒ
150 6,32 9,5 . . .
VΑ+VΒ=Voλ
200 5,35 8,58 Α B
220 4,88 8,11 . .
m1 m2
240 4,37 7,60

Λύση:
α) Αποτυπώνοντας τα σημεία στο διάγραμμα και
σχεδιάζοντας την καμπύλη (α) (σχ. 6.4ια), εντοπίζε-
ται η τομή της με την καμπύλη NPSHr. Στο σημείο
τομής λαμβάνεται η κρίσιμη παροχή σπηλαιώσεως:
. είναι η Η = f1 (V  ), η σχεδίαση της χαρακτηριστικής
Var = 185 m3/h
β) Στη δεύτερη περίπτωση η καμπύλη NPSHa
μετακινείται υψηλότερα κατά 4 m. Η νέα σχεδιασμέ-
.
νη Η – V καμπύλη (β) του σχήματος 6.4ι τέμνεται με
την καμπύλη NPSHr σε σημείο που αντιστοιχεί σε
μεγαλύτερη παροχή:
. νων παράλληλα αντλιών, η κάθε αντλία αποδίδει το
Var = 235 m3 / h
Σημειώνεται ότι πρέπει να αποφευχθεί η τοποθέ-
τηση της αντλίας όπως στην περίπτωση (α), επειδή
έτσι αποκλείεται η αντλία να αξιοποιήσει την περιοχή
βέλτιστης λειτουργίας της.
6.5 Σύνδεση αντλιών.
Όταν επιδιώκονται μεγάλες παροχές ή μεγάλα
ύψη, η χρήση μίας αντλίας ίσως να μην είναι η κατάλ-
ληλη ή η πιο οικονομική λύση. Σε ορισμένες μάλιστα
περιπτώσεις, μία υφιστάμενη αντλία δεν μπορεί να
ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του συστήματος αντλή-
σεως. Τότε χρησιμοποιείται η σύνδεση αντλιών. Η
σύνδεση δύο ή περισσοτέρων αντλιών παράλληλα
ή σε σειρά, δύναται να δώσει ικανοποιητική λύση
σε αρκετά προβλήματα αντλήσεως. Γενικά, η παράλ-
ληλη σύνδεση χρησιμοποιείται για την αύξηση της
παροχής του συστήματος αντλήσεως, ενώ η σύνδεση
σε σειρά, για την αύξηση του αποδιδόμενου ύψους.
Σχ. 6.5α
Παράλληλη σύνδεση ομοίων αντλιών.
Αν η χαρακτηριστική
. καμπύλη της κάθε αντλίας
καμπύλης των δύο . ομοίων σε παράλληλη σύνδεση
αντλιών Η = f (V  ) γίνεται ως ακολούθως:
Κατασκευή
. της χαρακτηριστικής καμπύλης
Η – V των συνδεμένων αντλιών: Σε .ορισμένο αποδι­
δόμενο ύψος Η, αντίστοιχη παροχή V και ίδιο αριθμό
στροφών n1 = n2 του συστήματος των δύο συνδεμέ-
ίδιο ύψος (δηλ. η μονάδα βάρους του υγρού λαμβά-
νει την ίδια ενέργεια είτε διέλθει από τη μία είτε από
την άλλη αντλία). Αλλά η παροχή της κάθε αντλίας
ισούται με το μισό της συνολικής παροχής (στην πα-
ράλληλη σύνδεση οι παροχές προστίθενται):
Ηi = Η1i = H2i
. . . .
Vi = V1i + V2i = 2V1i
Επομένως,
. μετακινώντας κάθε σημείο της H =
= f1 (V  ) οριζόντια (δηλ. στο ίδιο ύψος) μέχρι να δι-
πλασιαστεί η παροχή, δημιουργείται η χαρακτηριστι-
κή καμπύλη
. των παράλληλα συνδεμένων αντλιών
Η = f(V  ) (σχ. 6.5β).
Αν
. οι. συνδεμένες
. . αντλίες
. ήταν τρεις, τότε
V = V1 + V2 + V3 = 3V1, δηλαδή θα τριπλασιάζει
κατά την οριζόντια κατεύθυνση την παροχή.
Υπολογισμός του συστήματος αντλήσεως:
μετά τη. σχεδίαση της χαρακτηριστικής καμπύλης
Η = f (V  ), υπολογίζεται και σχεδιάζεται η χαρακτη-

.
ριστική καμπύλη του συστήματος Η = α + β · V2.
Το σημείο λειτουργίας του συστήματος των
συνδεμένων αντλιών προσδιορίζεται στην τομή των
. .
δύο καμπυλών Η = f (V  ) και Η = α + β · V2. Χρειάζε-
ται όμως προσοχή, διότι
. η κάθε μία αντλία αποδίδει
ύψος Η και παροχή V/2 (αν οι αντλίες είναι δύο).
Άρα το σημείο λειτουργίας της κάθε αντλίας βρί-
σκεται στο ίδιο ύψος και στο μισό της παροχής (σχ.
6.5β), και σ’ αυτό θα ληφθεί ο βαθμός αποδόσεως, η
αξονική ισχύς και το NPSHr της κάθε αντλίας.
.2
Ç Ç=á+â .V
ÓË áíôëßáò ÓË óõóôÞìáôïò
Ç=Ç1=Ç2
Ç1=Ç2
ÓË
.
H=f1(V)
. . . .
V/2 V  V 2V1
. 1
V. 1
� �
V2
Σχ. 6.5β
Χαρακτηριστικές καμπύλες για
παράλληλη σύνδεση ομοίων αντλιών.
Αν η μία μόνο αντλία ήταν τοποθετημένη στο
σύστημα αντλήσεως, το σημείο λειτουργίας της θα
ήταν το ΣΛ′ και το αποδιδόμενο ύψος το Η1′.
Παρατηρείται ότι το σύστημα των δύο παραλλή-
λων αντλιών, τοποθετημένο στη
. συγκεκριμένη σω-
ληνογραμμή, δίνει παροχή V μεγαλύτερη από την
παροχή που θα έδινε η μία αντλία τοποθετημένη στο
ίδιο σύστημα (αλλά όχι διπλάσια) και ύψος Η μεγα-
λύτερο από αυτό που θα απέδιδε η μία αντλία, έτσι:
. . . V
V1′ < V < 2V1′ και Η = Η1 = Η2 > Η1′
139
σημαντικό μειονέκτημα των φυγοκεντρικών
. αντλιών
με ασταθή χαρακτηριστική καμπύλη Η – V.
Παράδειγμα 7.
Δύο όμοιες αντλίες με χαρακτηριστικές τις κα-
μπύλες του σχήματος 6.4ε, βρίσκονται συνδεμένες
παράλληλα σε σύστημα αντλήσεως νερού. Οι αντλί-
ες λειτουργούν στις 1.200 rpm.
α) Να ορισθούν τα αποδιδόμενα ύψη στα όρια
της λειτουργίας της αντλίας από το διάγραμμα του
σχήματος και η παροχή των παράλληλα συνδεμέ-
νων αντλιών.
β) Με δεδομένα τα ζεύγη τιμών παροχής και
αποδιδόμενου ύψους που προκύπτουν από την πα-
ράλληλη λειτουργία και δίδονται στον πίνακα 6.5 να
σχεδιαστεί η χαρακτηριστική καμπύλη του συστήμα-
. τος και να υπολογισθουν η παροχή, το αποδιδόμενο
H=f( V)
ύψος, η αξονική και αποδιδόμενη ισχύς και ο βαθ-
μός αποδόσεως του συστήματος.
γ) Ποια θα είναι τα αντίστοιχα μεγέθη αν λει-
τουργεί μόνο η μία αντλία; (1 PS = 0,736 kW)
. Λύση:
V
α) Από την καμπύλη (I) της μίας αντλίας που λει-
τουργεί στις 1.200 rpm λαμβάνεται η καμπύλη που
αντιστοιχεί στις δύο παράλληλα συνδεμένες όμοιες
αντλίες. Γι’ αυτό σε σταθερά ύψη διπλασιάζονται οι
παροχές:
. .
Η = 8,4 m ⇒ V1 = 75 m3/h ⇒ V = 150 m3/h
. .
H = 8,2 m ⇒ V1 = 93 m3/h ⇒ V = 186 m3/h
. .
H = 7,8 m ⇒ V1 = 110 m3/h ⇒ V = 220 m3/h
. .
H = 7,5 m ⇒ V1 = 123 m3/h ⇒ V = 246 m3/h
. .
H = 7,0 m ⇒ V1 = 140 m3/h ⇒ V = 280 m3/h
Πίνακας 6.5
.
v H
f
m3/h m/s m

Αν οι όμοιες αντλίες 60 0,65 0,0231 3,34

. έχουν ασταθή χαρακτηριστι-
κή καμπύλη Η = f1 (V  ) και το ολικό ύψος του συστή- 80 0,87 0,0228 3,60
ματος είναι. μεγαλύτερο από Η0 (το ύψος που αντι-
100 1,09 0,0226 3,91
στοιχεί σε V= 0), τότε είναι αναγκαίο οι δύο αντλίες
να ξεκινούν ταυτόχρονα. Αν αυτό δεν συμβεί, η 150 1,64 0,0222 5,03
αντλία που θα ξεκινήσει με καθυστέρηση δεν μπορεί 200 2,18 0,0221 6,57
να υπερνικήσει την πίεση του σωλήνα και να 240 2,62 0,0220 8,13
προσθέσει την παροχή της. Τέτοιες αντλίες απο-
300 3,27 0,0219 11,00
φεύγεται να συνδέονται παράλληλα. Αυτό είναι ένα
140

Έτσι προκύπτει η χαρακτηριστική καμπύλη των Ηο = 7,7 m

δύο συνδεμένων αντλιών (Ια) (σχ. 6.5γ).
β) Τα δεδομένα ζεύγη τιμών παροχής και αποδι-
δόμενου ύψους από
. τον πίνακα (Π7–Π1) εισάγονται
στο διάγραμμα V – Η και ενώνοντάς τα, σχεδιάζεται
η χαρακτηριστική καμπύλη του συστήματος (II) (σχ.
6.5γ) (τα δύο πρώτα σημεία δεν μπορούν να αποτυ-
πωθούν στο διάγραμμα λόγω μικρού ολικού ύψους).
Η τομή της χαρακτηριστικής καμπύλης των πα-
ράλληλα συνδεδεμένων αντλιών (Iα) και του συστή-
ματος (II) αποτελεί το σημείο λειτουργίας του συστή-
ματος αντλήσεως (ΣΛ). Άρα από το διάγραμμα του
σχήματος 6.5γ λαμβάνονται:
. Από το διάγραμμα του σχήματος 6.5γ λαμβάνο-
V = 230 m3/h
Τα ζητούμενα που αποτελούν μεγέθη των αντλι-
ών ανιχνεύονται στο σημείο λειτουργίας της κάθε
αντλίας (ΣΛ′). Επομένως:
η = 68,5 %
Ρο = 4,7 PS = 3,46 kW
γ) Αν λειτουργήσει μόνο η μία αντλία στο ίδιο σύ-
στημα, η χαρακτηριστική καμπύλη του συστήματος
δεν μεταβάλλεται. Επομένως, σημείο λειτουργίας
(ΣΛβ), θα είναι η τομή της χαρακτηριστικής καμπύ-
λης της αντλίας (I) με τη χαρακτηριστική καμπύλη
του συστήματος (II).
νται:

60 80 100 150 200 300 380

20 60%
1800 rpm 65%
70%
73%
15 75%
1600 76%
Ç, Ηο (m)

76%
75%
1400
73%
10
70%
1200
65%
8 ÓΑα
ÓË .
(Éá) H_ V
παράλληλης
6 συνδέσεως
ÓËâ αντλιών

5 .
(ÉÉ) H_ V
(É) µίας αντλίας
4
17
15
1800 rpm

10 1600
Ñα (PS)

1400
6
5
4 1200
.
60 80 100 150 200 300 380 V (m3/h)

Σχ. 6.5γ
Χαρακτηριστικές καμπύλες λειτουργίας δύο παράλληλα συνδεδεμένων αντλιών.
 141
.
V = 173 m3/h .2
.
V2i . Ç=á+â . V
Ηο = 5,7 m V1i
η = 72,5 %
Ç=Ç1=Ç2 ÓË1 ÓË2 ÓË
Ρα = 5,1 PS = 3,75 kW .
. H=f( V)
Ç2
Ρο = ρ · g · V · Ηο .
Ç1 H=f2(V)
και με αντικατάσταση τιμών Ρο = 2,7 kW
.
Παρατηρούμε ότι με την παράλληλη σύνδεση των H=f1(V)
δύο ομοίων αντλιών του παραδείγματος, η παροχή
αυξήθηκε κατά 33%, με σημαντική όμως ενεργειακή
επιβάρυνση λόγω μεγαλύτερου ύψους απωλειών, . . . . . .
V1 V 1 V 2 V 2 V V
αλλά και μικρής πτώσεως στο βαθμό αποδόσεως
των αντλιών. Σχ. 6.5δ
Παράλληλη σύνδεση διαφορετικών αντλιών.
2) Παράλληλη σύνδεση δύο διαφορετικών
αντλιών. λειτουργίας των αντλιών είναι τα ΣΛ1 και ΣΛ2. Σ’
αυτά θα αναζητηθούν οι βαθμοί αποδόσεως, οι αξο-
Αν οι δύο αντλίες έχουν διαφορετικές χαρακτηρι-
νικές ισχύες. και τα NPSHr των αντλιών. Παρατηρεί-
στικές καμπύλες
. μανομετρικού
. ύψους-παροχής
ται ότι αν V και Η η παροχή και το ύψος του συστή-
.
Η = f1 (V  ) και Η = f2 (V  ) και τροφοδοτούν τον ίδιο
ματος.των παράλληλα συνδεμένων αντλιών και V1′,
σωλήνα καταθλίψεως, η χαρακτηριστική καμπύλη
H1′, V2′, Η2′ τα αντίστοιχα μεγέθη, αν κάθε αντλία
του συστήματος των δύο . παράλληλα συνδεμένων μόνη της λειτουργούσε στην ίδια σωληνογραμμή,
αντλιών είναι η Η = f (V  ). τότε:
Η σχεδίαση της νέας καμπύλης βασίζεται στην Η > Η2′ > Η1′
ίδια λογική όπως και στην παράλληλη σύνδεση δύο . . . . .
ομοίων αντλιών. Αν το σύστημα των δύο αντλιών V1′ < V2′ < V < V1′ + V2′
αποδίδει ύψος Ηi τότε και η κάθε αντλία χωριστά θα
Δηλαδή, αν και η παράλληλη σύνδεση αντλιών
αποδίδει το ίδιο ύψος, διότι η παροχή του συστήματος χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για την αύξηση της
θα ισούται με το άθροισμα των παροχών των δυο παροχής του συστήματος, ως αποτέλεσμα λαμβάνε-
αντλιών: ται και αύξηση του ολικού ύψους, αφού η παροχή
Η = Ηi = H2i και είναι μικρότερη από το άθροισμα των παροχών που
. . .
Vi = V1i + V2i θα έδινε κάθε αντλία εάν βρισκόταν μόνη της στο σύ-
στημα αντλήσεως. Αυτό οφείλεται στο ότι η αύξηση
Αθροίζοντας επομένως τις παροχές σε διάφορα της παροχής αυξάνει σημαντικά το ύψος απωλειών,
ύψη, λαμβάνονται αρκετά σημεία για την κατασκευή επομένως και το ολικό ύψος.
της χαρακτηριστικής καμπύλης . των παράλληλα
συνδεμένων αντλιών Η = f (V  ) (σχ. 6.5δ). Σημει- 3) Παράλληλη σύνδεση διαφορετικών αντλι-
ώνεται ότι για τα ύψη τα οποία δεν μπορεί να αποδώ- ών που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μετα-
σει μία εκ ξύ τους.
. των δύο αντλιών [στο σχήμα η πρώτη,
Η = f1 (V  )], η χαρακτηριστική καμπύλη του συστή- Οι διαφορές με την προηγούμενη περίπτωση
ματος ταυτίζεται με τη χαρακτηριστική καμπύλη της έγκεινται:
αντλίας μεγαλύτερου μέγιστου ύψους (στο σχ. 6.5δ, α) στο διαφορετικό στατικό ύψος που έχει να
το πρώτο διακεκομμένο τμήμα της νέας καμπύλης, αντιμετωπίσει κάθε αντλία και
αριστερά). β) στο τμήμα καταθλίψεως της κάθε αντλίας πριν
Στη συνέχεια υπολογίζεται και σχεδιάζεται .η χα- καταλήξουν στον κοινό σωλήνα (τμήματα 1–3 και
ρακτηριστική του συστήματος Η = α + β · V  2 και 2–3 του σχ. 6.5ε).
εντοπίζεται το σημείο λειτουργίας του. συστήματος Πριν λοιπόν από τον εντοπισμό της καμπύλης λει-
(ΣΛ) στην τομή της με την Η = f (V  ). Τα σημεία τουργίας του συστήματος των δύο αντλιών, πρέπει
142

να γίνει αναγωγή των αντλιών στις ίδιες υδραυλικές Σχεδιάζεται η χαρακτηριστική καμπύλη του
συνθήκες (που επικρατούν στο τμήμα 3 – 4), όπως συστήματος 2 – 3 – 4 με στατικό ύψος ΗΣΙΙ:
περιγράφεται παρακάτω. .
Η = α + βV  2
Ας υποθέσομε για απλοποίηση ότι το τμήμα 2 – 3 .
είναι μικρό άρα με αμελητέες απώλειες. Το σημείο. 2 τομής των καμπυλών Η = f (V  ) και
Η = α + β · V   αποτελεί το σημείο λειτουργίας του
Αναγωγή των αντλιών στις ίδιες υδραυλικές συστήματος αντλήσεως, το οποίο μαζί με την καμπύ-
συνθήκες. λη παρουσιάζεται στο σχήμα 6.5στ.
Έστω HI και ΗII οι χαρακτηριστικές καμπύλες των
δύο αντλιών.
Σύμφωνα με το σχήμα 6.5ε: ΗΣI < ΗΣII. Επειδή η I .
ÄÇΣ
I É Ç=á+â .V 2
αντλία (I) έχει να αντιμετωπίσει μικρότερο στατικό
ύψος από την (II), μετατοπίζεται η καμπύλη της προς
τα πάνω κατά ΔΗΣ ώστε: ΔΗΣ = ΗΣΙ – ΗΣΙΙ και προ- II
ÓË2 ÓË1 ÓË
κύπτει η ΗΙ′ (σχ. 6.5στ). Όμως η αντλία I έχει να Ç=Ç1=Ç2
αντιμετωπίσει και τις απώλειες του τμήματος 1-3,
άρα στο σημείο 3 δεν αποδίδεται όλο το ύψος που Η I .
δείχνει η καμπύλη HΙ′. Αφαιρούνται. λοιπόν από την Η I H=f( V)
.
HI =fΙ( V)
ΗΙ′ οι απώλειες ώστε: h13 = α1 ⋅ V  2. Προκύπτει η
.
ΗΙ″. Για την αφαίρεση, πρώτα σχεδιάζεται
.2 η καμπύ- HIΙ =fΙΙ( V)
λη του σωλήνα 1-3: h13 = α13 · V   και στη συνέχεια h13=á13. V 2
.
αφαιρείται από το ΗΙ′ ώστε: ΗΙ″ = ΗΙ′ – h13.
. . .
V2 V1 V
4
Σχ. 6.5στ
HÓΙ HÓΙΙ Παράλληλη σύνδεση απομακρυσμένων αντλιών.
. 3 . .
m1 m 1+ m 2
6.5.2 Σύνδεση σε σειρά δύο ομοίων αντλιών.
.
1 m2 Καθώς η παράλληλη σύνδεση αντλιών χρησιμο-
(É) ποιείται συχνά για την αύξηση της παροχής, η σύν-
2
δεση σε σειρά δεν είναι τόσο συνηθισμένη. Αυτό
(ÉI) συμβαίνει διότι όταν αντιμετωπίζονται μεγάλα ύψη
(χωρίς αντίστοιχες μεγάλες παροχές) τα οποία δεν
γίνεται να αντιμετωπιστούν με μία (μονοβάθμια)
Σχ. 6.5ε αντλία, είναι προτιμότερη λύση η χρησιμοποίηση
Παράλληλη σύνδεση αντλιών οι οποίες πολυβάθμίας αντλίας. Αν όμως οι ανάγκες μεγάλου
βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους. ύψους δεν είναι μόνιμες, τότε τη λύση μπορεί να
προσφέρει η σύνδεση αντλιών σε σειρά. Σημειώνεται
Έτσι, στο κοινό τμήμα της καταθλίψεως 3-4 και ότι αύξηση του ολικού ύψους επιτυγχάνεται και κατά
με στατικό ύψους ΗΣΙΙ, η αντλία (I) συνεισφέρει ως την παράλληλη σύνδεση. Αυτή όμως η αύξηση οφεί-
προς το στατικό ύψος και ως προς το ύψος απωλει- λεται σε αύξηση του ύψους απωλειών (λόγω αυξήσε-
ών με την καμπύλη ΗΙ″ και η αντλία II με την καμπύ- ως της παροχής) και δεν εξυπηρετεί κάποιες επιπλέ-
λη ΗΙΙ. (Για την αντλία II δεν χρειάστηκε αναγωγή, ον ενεργειακές ανάγκες του συστήματος αντλήσεως.
διότι χρησιμοποιείται το ΗΣΙΙ και υποθέτουμε αμελη- Στη σύνδεση αντλιών σε σειρά, η κατάθλιψη της
τέες τις απώλειες στο τμήμα 2-3). Από τη σύνθεση πρώτης αντλίας τροφοδοτεί την επόμενη. Επομένως,
των δύο καμπυλών ΗΙ″, και HΙΙ όπως και στην προ- η παροχή είναι κοινή, εφόσον τα αποδιδόμενα ύψη
ηγούμενη παράγραφο, προκύπτει η ανηγμένη κα- προστίθενται, ώστε:
. . . .
μπύλη Η = f (V  ). V = V1 = V2 και
 143

Η = Η1 + Η2 = 2Η1 μία αντλία), ενώ υπάρχει και μία αξιόλογη αύξηση

της παροχής (ως αποτέλεσμα της αυξήσεως του
Για τη σχεδίαση λοιπόν της χαρακτηριστικής κα-
αποδιδόμενου ύψους). Ως εκ τούτου παρατηρείται
μπύλης των δύο σε σειρά συνδεμένων ομοίων αντλι-
ότι: . .
ών, διπλασιάζουμε τις τεταγμένες Η της χαρακτηρι-
. H1′ < Η < 2Η1′ και V1′ < V
στικής καμπύλης της μίας αντλίας
. Η = f1 (V  ). Έτσι
προκύπτει η καμπύλη Η = f (V  ) (σχ. 6.5ζ). 6.5.3 Τροφοδοσία από μία αντλία δύο σωληνο-
γραμμών.
.
H=f( V) Μία αντλία μπορεί να τροφοδοτήσει δύο (ή
.
Ç=á+â . V 2 περισσότερες) σωληνογραμμές, οι οποίες διακλα-
δίζονται στην κατάθλιψη της αντλίας. Σ’ αυτήν την
περίπτωση δεν αλλάζει φυσικά . η χαρακτηριστική
καμπύλη της αντλίας Η = f(V  ), αλλά υπάρχουν . 2 δύο
ÓË
Ç=2Ç1 óõóôÞìáôïò καμπύλες σωληνογραμμών:
. H1 = α1 + β1 ⋅ V 1 και
Η2 = α2 + β2 ⋅ V22. Το ερώτημα που προκύπτει είναι
.
H=f1( V) αν υπάρχει ένα σημείο λειτουργίας του συστήματος
ÓË και πώς θα μπορούσε να προσδιοριστεί.
Ç1=Ç2
Αν οι δύο σωλήνες καταθλίψεως μεταφέρουν το
ÓË áíôëßáò
Ç1=Ç2 υγρό στο ίδιο στατικό ύψος και στην ίδια πίεση, τότε
α1 = α2 = α (=ΗΣ + ΔP/γ) και οι χαρακτηριστικές τους
καμπύλες είναι οι (1) και (2) του σχήματος 6.5η.

. . . . . . .
V1 =V2 V=V1+V2 Ç1=á+â 1. V 12 Ç2=á+â 2. V 22

. . (1) (2) (3)

m Α B m
Ç2 ÓË
H=Ç1=Ç2
Σχ. 6.5ζ .
Σύνδεση δύο ομοίων αντλιών σε σειρά. H=f(V )

Υπολογίζοντας και σχεδιάζοντας τη χαρακτηριστι-

.
κή καμπύλη του συστήματος Η = α + β · V  2, προσδι-
ορίζεται το σημείο λειτουργίας του συστήματος
αντλήσεως στην τομή των δύο καμπυλών. Η παροχή . . . . . .
V1 V2 V2 V=V1+V2
και το ύψος κάθε μίας αντλίας είναι αντίστοιχα:
. . .
V1 = V2 = V .
m1
Η1 = Η2= Η/2 .
m
Η κάθε αντλία επομένως λειτουργεί στο «ΣΛ
.
αντλίας» του σχήματος 6.5ζ και σ’ αυτό το σημείο θα m2
ληφθούν από τα διαγράμματα, ο βαθμός αποδόσε-
ως, η αξονική ισχύς και το NPSHr της αντλίας. Σχ. 6.5η
Αν στο σύστημα αντλήσεως υπήρχε μόνο η μία Δύο σωληνογραμμές τροφοδοτούμενες
αντλία, το σημείο λειτουργίας του συστήματος θα από μία αντλία.
. .
ήταν η τομή της Η = f1 (V) με την Η = α + β · V2,
δηλαδή το ΣΛ′ του σχήματος 6.5ζ. Παρατηρείται η Έστω ότι η αντλία αποδίδει στο ρευστό ύψος Η
πολύ μεγάλη αύξηση του αποδιδόμενου στο υγρό (ενέργεια στη μονάδα του βάρους). Αυτό είναι το
ύψους (το ύψος Η δεν θα μπορούσε να το καλύψει η αποδιδόμενο ύψος για το υγρό που κινείται μέσω του
144
σωλήνα (1) ή μέσω του (2), ώστε:
Η = H1 = Η2
. +V2.
. Η παροχή στο σωλήνα (1) είναι V 1 και στον (2)
V2, άρα η συνολική παροχή των δυο σωλήνων εί-
ναι: . . . ματος θα μετακινηθεί στην τομή της χαρακτηριστικής
V = V1 + V2
Προσθέτοντας επομένως τις παροχές των δυο σω-
λήνων για διάφορα ύψη, λαμβάνονται επαρκή ση-
μεία για να σχεδιαστεί η χαρακτηριστική καμπύλη
του συστήματος των δύο σωλήνων (3). Η τομή αυ-
τής της
. καμπύλης με τη χαρακτηριστική της αντλίας Η
= f (V  ) δίνει το σημείο λειτουργίας του συστήμα-
τος αντλήσεως.. Στο ΣΛ του συστήματος προσδιορί-
ζεται η παροχή V και το ύψος Η, τα οποία είναι:
Η = H1 = Η2
Επομένως στα σημεία τομής του ύψους με τις κα-
μπύλες (1) και. (2) προσδιορίζονται
. οι .παροχές
. του
.
. σωλήνα V1 και V2 και η παροχή V ως V = V1
κάθε
Εάν κλείσει η παροχή του ενός σωλήνα, για πα-
ράδειγμα του (1), το σημείο λειτουργίας του συστή-
καμπύλης του άλλου σωλήνα με τη χαρακτηριστική
καμπύλη της .αντλίας (ΣΛ2, με αποδιδόμενο ύψος Η2′
και παροχή V2′ ).
Παρατηρείται ότι κατά την τροφοδοσία δύο πα-
ραλλήλων σωλήνων αυξάνεται η ολική παροχή και
μειώνεται το ύψος (σε σχέση με τα μεγέθη που θα
εμφανίζονταν με τροφοδοσία ενός μόνο σωλήνα).
Αυτό συμβαίνει επειδή στην περίπτωση που τροφο-
δοτούνται και οι δύο σωλήνες, αυξάνεται η ολική δι-
ατομή ροής στην κατάθλιψη:
Α = Α1 + Α2 = π ⋅ (d12 + d22) / 4
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
Αντλίες που συναντώνται στα πλοία

Γενικά. 2) Η τροφοδοτική αντλία Worthington χρη-

σιμοποιείται ως βοηθητική στα δίκτυα ατμού. Η κα-
Τα είδη των αντλιών που περιγράφονται στη συ-
τασκευή και η ζεύξη της παρουσιάζεται στο σχήμα
νέχεια είναι συνήθως αυτά που χρησιμοποιούνται
7.1β, και τοποθετείται σε οριζόντια ή κάθετη διά-
στα πλοία. Είναι γενικού χαρακτήρα και ενδέχεται να
ταξη. Είναι αντλία διπλής ενέργειας εμβόλων, και
μην ισχύουν σε όλες τις περιπτώσεις διότι οι αντλίες
όταν είναι σε ζεύγη η κίνηση των εμβόλων πραγ-
που χρησιμοποιούνται εξαρτώνται από διάφορους
παράγοντες οι οποίοι προκύπτουν απ’ την μελέτη των Εισαγωγή
εγκαταστάσεων (βλ. κεφ. 8) ή των ιδιαιτέρων σχεδι- ατµού
αστικών χαρακτηριστικών κάθε κατασκευαστή. λειτουργίας
.
mα Σύρτης
(έµβολο)
διανοµής
7.1 Εμβολοφόρες αντλίες άμεσης μεταδόσεως Κύλινδρος
ατµού
ατµού
που χρησιμοποιούνται σε πλοία. λειτουργίας
Έµβολο
Οι αντλίες άμεσης μεταδόσεως με ατμό χρησι- ατµού διπλής Εξαγωγή
ενέργειας ατµού
μοποιούνται σε πλοία (ειδικότερα σε παλαιότερης λειτουργίας
.
τεχνολογίας) ως τροφοδοτικές νερού στους λέβητες, mα
Ελατήρια
ως αντλίες μεταφοράς και καταθλίψεως πετρελαίου,
ως αντλίες κύτους και πυροσβέσεως (πυρκαγιάς),
πόσιμου νερού κ.λπ., με χαρακτηριστικό τύπο την
Σύνδεσµος
αντλία Weir και την τροφοδοτική αντλία Worthing- Βάκτρο
ελέγχου του
ατµοεµβόλου
ton. Αναλυτικότερα: σύρτη
εισαγωγής
1) Η αντλία ή ιππάριο τύπου Weir (σχ. 7.1α) ατµού
είναι κάθετου τύπου μονοκύλινδρη, όταν οι απαιτή-
σεις παροχής είναι μικρές, και δικύλινδρη όταν είναι Έξοδος υγρού από .
μεγαλύτερες. Είναι διπλής ενέργειας, με χωριστές την αντλία (κατάθλιψη) m
βαλβίδες αναρροφήσεως και καταθλίψεως σε κάθε
Βαλβίδες
πλευρά του εμβόλου και ταχύτητα που κυμαίνεται καταθλίψεως
από 25 έως 40 πλήρεις διαδρομές ή εμβολισμούς το
λεπτό. Η διατομή του κυλίνδρου ατμού είναι διπλάσια
περίπου από τη διατομή του κυλίνδρου υγρών, ώστε Βάκτρο Βαλβίδες
εµβόλου αναρροφήσεως
από τη συνολική δύναμη που μεταβιβάζεται μέσω αντλίας
του βάκτρου στη μικρότερη επιφάνεια του εμβόλου
Είσοδος
υγρών της αντλίας να προκαλείται πολύ μεγαλύτερη Κύλινδρος υγρού στην
υγρού αντλία
αύξηση στην πίεση του υγρού απ’ ό,τι του ατμού. .
Έµβολο mυ
Η αύξηση στην πίεση του υγρού είναι απαραίτη- διπλής Ελατήρια
τη, ειδικά όταν η αντλία χρησιμοποιείται για την τρο- ενέργειας στεγανοποιήσεως
αντλίας εµβόλου
φοδοσία νερού στον λέβητα, όπου το νερό κατά την
εισαγωγή του πρέπει να υπερνικήσει την πίεση του
ατμού. Ο μηχανισμός διανομής του ατμού λειτουργί- Σχ. 7.1α
ας είναι τύπου απλής διατάξεως (παράγρ. 2.6.1). Αντλία τύπου Weir.
146
ματοποιείται μέσω της συζευγμένης συνδέσεως των
βάκτρων που ρυθμίζουν την παροχή του ατμού. Ο
μηχανισμός διανομής του ατμού είναι τύπου με ολι-
σθαίνουσες βαλβίδες (βλ. παράγρ. 2.6.1).
Η προστασία από την πρόσκρουση των εμβό-
λων στο καπάκι του κυλίνδρου, επιτυγχάνεται με
τον εγκλωβισμό μέρους του ατμού από το έμβολο,
το οποίο καλύπτει τις θυρίδες καταθλίψεως, καθώς
πλησιάζει στο τέλος της διαδρομής του. Συμπιέζο-
ντας τον εγκλωβισμένο ατμό επιτυγχάνεται η ομαλή
επιβράδυνση του εμβόλου και η αλλαγή της πορείας
του στα νεκρά σημεία του τέλους της διαδρομής του.
Όπως και στις αντλίες τύπου Weir έτσι και στις αντλί-
ες αυτές τα έμβολα των κυλίνδρων του ατμού είναι
μεγαλύτερα από τα έμβολα της κυκλοφορίας του
υγρού επιτυγχάνοντας την απαιτούμενη αύξηση της
αποδόσεως και της συμπιέσεως. Όπως φαίνεται στο
σχήμα 7.1β η παροχή του ατμού για τη λειτουργία
(α)
Βοηθητική αντλία σε οριζόντια διάταξη
Επίπεδη
ολισθαίνουσα
βαλβίδα
Κύλινδρος
ατµού
Είσοδος ατµού (β)
Έξοδος ατµού Τοµή βοηθητικής αντλίας σε οριζόντια διάταξη
Σχ. 7.1β
Αντλία Worthington.
της αντλίας ελέγχεται από επίπεδες ολισθαίνουσες
βαλβίδες διανομής.
Οι κυριότερες εμβολοφόρες αντλίες που συνα-
ντώνται σε ναυτικές εγκαταστάσεις είναι οι εξής:
1) Η αντλία απλής ενέργειας με τρεις σειρές
βαλβίδων, τοποθετημένες επάνω στο έμβολο
(σχ. 7.1γ).
Στην αντλία αυτή το υγρό, με την παλινδρομική
κίνηση του εμβόλου, εισέρχεται στον κύλινδρο από
τις βαλβίδες της αναρροφήσεως [σχ. 7.1γ(α)] λόγω
του κενού που δημιουργείται από την κίνηση του
εμβόλου προς το ΑΝΣ. Στη συνέχεια καθώς το έμ-
βολο κινείται προς το ΚΝΣ, πιέζοντας το υγρό που
έχει γεμίσει το χώρο κάτω από το έμβολο, διέρχεται
μέσω των βαλβίδων [σχ. 7.1γ(β)] στην πάνω πλευ-
ρά του. Καθώς η κίνηση επαναλαμβάνεται, το υγρό
που βρισκόταν στην πάνω πλευρά του εμβόλου πι-
. . Βαλβίδες
m Εξαγωγή m
εξαγωγής νερού
.
m
Εισαγωγή νερού
Έµβολο
αντλίας Κύλινδρος
νερού
 147

έζεται και καταθλίβεται από τις βαλβίδες του κυλίν-

δρου [σχ. 7.1γ(γ)], ενώ ταυτόχρονα αναρροφά νέο
. υγρό μέσω της βαλβίδας [σχ. 7.1γ(α)]. Η διαδικα-
m
σία αυτή επαναλαμβάνεται σε κάθε παλινδρομική
κίνηση του εμβόλου.
Οι αντλίες αυτού του τύπου χρησιμοποιούνται για
(γ) (γ) την εξαγωγή συμπυκνώματος σε δίκτυα λεβήτων,
και στην άντληση της ποσότητας του υγρού φορτίου
που έχει απομείνει στις δεξαμενές όταν η στάθμη του
είναι χαμηλή. Τα βάκτρα των εμβόλων, συνδέονται
(β) (β) με ζυγό, ο οποίος μεταδίδει την κίνηση στον διανο-
μέα ατμού επιτυγχάνοντας τα έμβολα να κινούνται
εναλλάξ δημιουργώντας σχεδόν συνεχή ροή στον
Έµβολο
σωλήνα καταθλίψεως.
(α) (α)
2) Οι αντλίες με θυρίδες τύπου Edwards (σχ.
. 7.1δ).
m
Το νερό στην αντλία αυτή εισέρχεται λόγω της
βαρύτητας στην κοιλότητα του πυθμένα της. Η κε-
φαλή του εμβόλου διαθέτει όμοια κωνικότητα, ώστε
Σχ. 7.1γ κινούμενο προς το ΚΝΣ να συμπιέζει το υγρό που
Αντλία με τρεις σειρές βαλβίδων στο έμβολο. ακολουθώντας την κοιλότητα του κυλίνδρου εκτι-

Περιαυχένιο
συνδέσεως στο
κέλυφος της αντλίας Κέλυφος
Χιτώνιο αντλίας
κυλίνδρου αντλίας

Θυρίδες Χιτώνιο
εισόδου αέρα κυλίνδρου
Ψυγείο

αντλίας
Έµβολο
Ελεύθερη είσοδος αέρα

.
m

Έµβολο

Θυρίδα

Περιαυχένιο Θυρίδες
Το έµβολο στο ΚΝΣ συνδέσεως στο εισόδου αέρα
κέλυφος της αντλίας

Σχ. 7.1δ
Αντλία τύπου Edwards.
148
νάσσεται περιφερειακά και εισέρχεται στο επάνω
μέρος του εμβόλου.
Καθώς το έμβολο κινείται προς το ΚΝΣ, αποκα-
λύπτοντας τις θυρίδες του κυλίνδρου μαζί με το νερό
παρασύρεται και αέρας. Το υγρό μαζί με τον αέρα
συμπιέζονται και καταθλίβονται, με την κίνηση του
εμβόλου από τη βαλβίδα καταθλίψεως (κ) που βρί-
σκεται τοποθετημένη στην επάνω πλευρά του κυλίν-
δρου. Οι αντλίες Edwards πλεονεκτούν σε σχέση με
τις αντλίες που κατασκευάζονται με τρεις σειρές βαλ-
βίδων διότι περιορίζονται οι πιθανές βλάβες λόγω
του μειωμένου αριθμού βαλβίδων, ενώ ο έλεγχος
όπως και η συντήρησή τους είναι ευκολότερα.
3) Δίδυμη ή διπλή αεραντλία (Dual air pump)
ή δίδυμη αεραντλία Weir.
Η δίδυμη αεραντλία συναντάται κυρίως σε πα-
λαιότερες εγκαταστάσεις ατμοστροβίλων εξυπηρε-
τώντας τις ανάγκες υψηλού κενού. Αποτελείται από
δύο επιμέρους αντλίες, [η μία εκ των οποίων αντλία
(Α)] χρησιμοποιείται για την αναρρόφηση του αέρα
από το ψυχρότερο μέρος του ψυγείου και ονομάζεται
ξηρή, ενώ η άλλη για την αναρρόφηση του συμπυ-
κνώματος και ονομάζεται αντλία υγρών (Β).
Η διάταξη των αντλιών εικονίζεται στο σχήμα
7.1ε, όπου οι δύο αντλίες παρουσιάζονται σε παράλ-
Προς κυλίνδρους ατµού
Βάκτρα εµβόλων αντλίας µε
τα έµβολα των κυλίνδρων ατµού
που λειτουργούν την αντλία
Σωλήνας
Βαλβίδες διελεύσεως Ε αντλίας
µείγµατος αέρα
συµπυκνώµατος
Σωλήνας εγχύσεως
Έµβολο ξηρής αντλίας
A B
Έισαγωγή m. Ξηρή αεραντλία
θ
θαλασσινού νερού
Εξαγωγή m.
θ
θαλασσινού νερού
Ψυγείο συµπυκνώµατος µε θάλασσα
ληλη διάταξη. Η κίνηση των εμβόλων της αντλίας
επιτυγχάνεται από κύλινδρο ατμού, με το βάκτρο του
συνδεμένο στο έμβολο της αντλίας υγρών, ενώ το
ίδιο βάκτρο του εμβόλου ατμού μέσω ζυγού κινεί την
ξηρή αντλία, ώστε τα δύο έμβολα στις αντλίες να κι-
νούνται αντίθετα.
Η αντλία υγρών (Β) αναρροφά το συμπύκνωμα
και μέρος του αέρα μέσω του σωλήνα (Γ), ενώ η
ξηρή αντλία (Α) αναρροφά μόνο αέρα και μη συμπυ-
κνωμένους ατμούς από το υψηλότερο σημείο μέσω
του αγωγού (Δ). Η όλη εγκατάσταση είναι εφοδια-
σμένη με ψυγείο που λειτουργεί με θαλασσινό νερό.
Για να αυξηθεί η απόδοση του συστήματος ο αέ-
ρας που αναρροφάται, αναμειγνύεται με νερό από
το συμπύκνωμα που αναρροφά η ίδια η αντλία και
εγχέεται στην αναρρόφηση της ξηρής αντλίας μέσω
του σωλήνα εγχύσεως. Το συμπύκνωμα αυτό ψύχε-
ται στο ψυγείο συμπυκνώματος με θάλασσα και στη
συνέχεια αναρροφάται από την ξηρή αεραντλία. Το
μείγμα αέρα - συμπυκνώματος οδηγείται μέσω του
σωλήνα εγχύσεως ξανά στο ψυγείο, όπου ψύχεται εκ
νέου δημιουργώντας συνεχή επανακυκλοφορία.
Το πλεόνασμα συμπυκνώματος - αέρα που δημι-
ουργείται κατά τη διάρκεια λειτουργίας της αντλίας,
οδηγείται μέσω του σωλήνα και της βαλβίδας κατα-
θλίψεως στο επάνω μέρος του εμβόλου της αντλίας
Ψυγείο συµπυκνώσεως
επιστροφών ατµού
. Αναρρόφηση
m2
. αντλίας
Κατάθλιψη Δ m
.
m Γ
Π .
m1
Ζ Γ
Βαλβίδες διελεύσεως
συµπυκνώµατος
Έµβολο αντλίας υγρών
Βαλβίδα καταθλίψεως
Σχ. 7.1ε
Δίδυμη αεραντλία.

υγρών. Στη συνέχεια καταθλίβεται (Π) με το υπόλοι-
πο συμπύκνωμα που αναρροφάται από την αντλία
υγρών προς το θερμοδοχείο ή τη δεξαμενή τροφο-
δοτικού νερού. Από το θερμοδοχείο ή τη δεξαμενή
τροφοδοτικών νερού η τροφοδοτική αντλία στέλνει
ξανά το νερό στον λέβητα ατμοποιήσεως.
Οι κύλινδροι των δύο αντλιών διαθέτουν ανα-
κουφιστική βαλβίδα που παραμένει κλειστή στην
ξηρή αεραντλία, ενώ στην αντλία υγρών ανοίγει
σε περίπτωση ανάγκης προς αποφυγή κτύπων. Σε
αυτήν την αντλία, λόγω της επανακυκλοφορίας και
της ψύξεως του συμπυκνώματος από το ψυγείο, επι-
τυγχάνεται χαμηλότερη θερμοκρασία του μείγματος
αέρα - συμπυκνώματος που εξάγεται προς το θερμο-
δοχείο ή τη δεξαμενή τροφοδοτικού νερού. Ο κύλιν-
δρος ατμού που δίνει κίνηση στην αντλία είναι ίδιος
με αυτόν στην αντλία Weir, ενώ όταν στο σύστημα
προστίθεται εκχυτήρας η διάταξη ονομάζεται αντλία
με εκχυτήρα Weir-Paragon.
Η χρήση των εμβολοφόρων αντλιών άμεσης με-
ταδόσεως παρέχει τη δυνατότητα η πίεση και η ροή
του υγρού να πραγματοποιείται σε οποιοδήποτε ση-
μείο, εντός των ορίων που προβλέπονται από τον
κατασκευαστή. Αυτό επιτυγχάνεται περιορίζοντας
την παροχή του ατμού από τη χειροκίνητη βαλβίδα
(επιστόμιο) ελέγχου ή μέσω αυτόματης διατάξεως.
Η μέγιστη ταχύτητα κινήσεως της αντλίας εξαρτάται
από τη συχνότητα με την οποία οι βαλβίδες ανοιγο-
κλείνουν ομαλά, ενώ η παροχή του υγρού μπορεί
να κυμαίνεται από την ελάχιστη έως τη μέγιστη ονο-
μαστική τιμή της πιέσεως σχεδιασμού του εμβόλου
στον κύλινδρο των υγρών. Η τιμή αυτή περιορίζεται
από τη διαθέσιμη πίεση του ατμού ή από το λόγο
διαφοράς του μεγέθους της διατομής του εμβόλου
ατμού με το έμβολο στον κύλινδρο της αντλίας που
διακινεί το υγρό.
7.2 Δυναμικές αντλίες που χρησιμοποιούνται
στα πλοία.
Η ποικιλία των λειτουργιών σε ένα πλοίο επιτρέ-
πει να γίνει διαχωρισμός των δυναμικών αντλιών σε
διάφορες ομάδες όπως στις:
1) Αντλίες που χρησιμοποιούνται στην εξυπηρέτη-
ση της λειτουργίας των μηχανών προώσεως ανάλογα
με την εγκατεστημένη μονάδα ισχύος π.χ. για μηχα-
νές ατμού ή ΜΕΚ.
2) Αντλίες ειδικών εγκαταστάσεων, π.χ. παραγω-
γής γλυκού νερού (fresh water generator) ή μεταγγί-
σεως καυσίμων (transfer pump) κ.λπ..
149
3) Αντλίες για την άντληση κυτών (bilge pump)
και διαχειρίσεως έρματος (ballast pumps).
4) Αντλίες γενικής χρήσεως (general service
pumps) και εξυπηρετήσεως υγιεινής για το πλήρωμα
και τους επιβάτες κ.λπ..
5) Αντλίες προωθήσεως ή ενισχυτικές (booster
pumps).
6) Αντλίες φορτίου δεξαμενοπλοίων (Δ/Ξ) (car-
go pumps).
Ανεξάρτητα από τα κατασκευαστικά χαρακτηριστι-
κά των δυναμικών αντλιών και την ταξινόμησή τους
(σελ. 6-7), η χρήση των αντλιών ως σκοπό έχει τη
μεταφορά υγρών υψηλής ή χαμηλής θερμοκρασίας,
που μπορεί να έχουν υψηλή διαβρωτική δράση, ενώ
πιθανόν στο μεταφερόμενο ρευστό να αιωρούνται και
στερεά σωματίδια. Γι’ αυτό, τα υλικά που χρησιμο-
ποιούνται για την κατασκευή των αντλιών πρέπει
να ανταποκρίνονται ανάλογα στην κάθε περίπτωση.
Αυτά είναι:
1) Στις αντλίες που χρησιμοποιούνται για το νερό
ψύξεως της κύριας μηχανής και των ηλεκτρομηχα-
νών, στο δίκτυο γλυκού νερού ή πόσιμου νερού, το
κέλυφος είναι κατασκευασμένο από υψηλής ποιό-
τητας χυτοσίδηρο, το στροφείο από χαλκό ή κράμα
χαλκού και ο άξονας από ανοξείδωτο χάλυβα για
υψηλότερη αντοχή στη διάβρωση.
2) Στις αντλίες θαλάσσης, από τις οποίες εκτός
από το ωκεάνιο νερό διέρχεται και το θαλασσινό νερό
των παρακτίων περιοχών και νερό των ποταμών. Το
υλικό κατασκευής του κελύφους τους είναι από ορεί-
χαλκο, το στροφείο από κράμα χαλκού και αλουμίνιο,
και ο άξονας από ανοξείδωτο χάλυβα. Όταν η στεγα-
νοποίηση γίνεται με παρεμβύσματα (σαλαμάστρες) ή
όταν χρησιμοποιούνται μηχανικοί στυπειοθλίπτες, οι
άξονες κατασκευάζονται από κράματα ανοξείδωτου
χάλυβα, που του προσδίδουν τέτοιες ιδιότητες, ώστε
να μην αντιδρά με το υλικό στεγανοποιήσεως και να
αντέχει στην τριβή και την θερμοκρασία, όταν αυτές
αναπτύσσονται.
3) Στις τροφοδοτικές αντλίες των λεβήτων, λόγω
της λειτουργίας τους σε υψηλές πιέσεις και θερμοκρα-
σίες, χρησιμοποιείται χυτοσίδηρος για το κέλυφος,
ενώ ο άξονας και το στροφείο κατασκευάζονται από
ανοξείδωτο χάλυβα.
4) Στις αντλίες φορτίου ανάλογα με τον τύπο του
πλοίου χρησιμοποιείται:
α) Ορείχαλκος για τις αντλίες στα Δ/Ξ.
β) Ανοξείδωτος χάλυβας για το κέλυφος, το στρο-
φείο και τον άξονα, κατάλληλος για να αντέχει στη
150
διάβρωση από τα περισσότερα χημικά φορτία στα
χημικά πλοία.
γ) Κράμα νικελίου – χάλυβα, για τις αντλίες χαμη-
λής θερμοκρασίας του φορτίου των υγραεριοφόρων
(Liquefied Gas Carrier).
Επίσης, οι αντλίες θα πρέπει να είναι σχεδια-
σμένες έτσι, ώστε:
1) Να είναι ανθεκτικές στα δυναμικά φορτία που
προκύπτουν από την κίνηση των πλοίων, λόγω της
λειτουργίας τους σε μία κινούμενη πλατφόρμα όπου
πιθανόν να υπάρχουν και κραδασμοί.
2) Να αντέχουν το ζεστό περιβάλλον λειτουργίας
του μηχανοστασίου, το οποίο ενδεχομένως να είναι
υγρό και διαβρωτικό λόγω της υγρασίας που μετα-
φέρεται με το «θαλασσινό» αέρα μέσω των οχετών
εξαερισμού.
3) Να είναι κατάλληλες για λειτουργία με με-
ταβαλλόμενη παροχή, όπως συμβαίνει κατά τις δι-
αφορετικές συνθήκες που επικρατούν στο λιμάνι ή
εν πλω ή κατά την εκφόρτωση του πλοίου (π.χ. η
μεταβολή στη διαγωγή του πλοίου, η λειτουργία τους
κατά τους έντονους κλυδωνισμούς του σκάφους σε
θαλασσοταραχή).
4) Να ελαχιστοποιείται το μέγεθος και το βάρος
τους, που αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο λόγω των
περιορισμών του χώρου εγκαταστάσεως. Γι’ αυτόν
τον λόγο συνήθως τοποθετούνται κατακόρυφα, ενώ
οι βάσεις στηρίξεως είναι μεγαλύτερες από αυτές
των αντλιών ξηράς.
7.2.1 Μ
 ονοβάθμιες φυγοκεντρικές αντλίες
απλής αναρροφήσεως.
Οι μονοβάθμιες αντλίες απλής αναρροφήσεως κα-
τασκευάζονται με οριζόντιο ή κάθετο άξονα σε εύρος
παροχών που κυμαίνεται από 100 m3/h έως 7.000
m3/h. Έχουν υψηλό μανομετρικό ύψος καταθλίψεως
και οι στροφές τους εξαρτώνται από τις απαιτήσεις
της παροχής αλλά και το ύψος καταθλίψεως.
Ανάλογα με το μέγεθός τους και τον κατασκευα-
στή, σχεδιάζονται με αξονικά διαιρούμενο κέλυφος
το οποίο μπορεί να είναι μονού ή διπλού σπειροει-
δούς κελύφους (σχ. 3.3β). Σε μικρότερου μεγέθους
αντλίες το κέλυφος δύναται να είναι ενιαίο γύρω από
το στροφείο και να έχει καπάκι που εφαρμόζει με βί-
δες στην επάνω πλευρά του κελύφους, επιτρέποντας
την αποσυναρμολόγηση για τον έλεγχο του στροφεί-
ου και του εσωτερικού του. Στις οριζόντιες αντλίες τα
περιαυχένια συνδέσεως με τους σωλήνες αναρροφή-
σεως και καταθλίψεως βρίσκονται στο κάτω ημικέλυ-
φος, το οποίο είναι σταθερά εγκατεστημένο στη βάση
στηρίξεως, ενώ στις κάθετες αντλίες στα πλάγια του
σταθερού ημικελύφους αντίστοιχα, διευκολύνοντας
την αποσυναρμολόγηση (εξάρμοση) για επιθεώρηση
ή επισκευή.
Ο άξονας μεταδόσεως κινήσεως του στροφείου
συνδέεται με τον άξονα από το κινητήριο μηχάνημα
(συνήθως ηλεκτροκινητήρας) με σύνδεσμο - σύζευξη
(coupling) που αποτελείται από δύο τμήματα. Το ένα
εφαρμόζεται στον άξονα της αντλίας και το άλλο στον
άξονα του ηλεκτροκινητήρα. Η σύνδεση των δύο τμη-
μάτων πραγματοποιείται με βίδες και παξιμάδια. Στα
σημεία απ’ τα οποία διέρχονται οι βίδες από το σύν-
δεσμο υπάρχουν κατάλληλα διαμορφωμένοι ελαστι-
κοί δακτύλιοι γύρω από τις βίδες, επιτυγχάνοντας την
ομαλή εκκίνηση και μετάδοση της κινήσεως από το
ένα τμήμα του συνδέσμου στο άλλο και κατ’ επέκταση
από τον ηλεκτροκινητήρα στον άξονα της αντλίας.
Η στήριξη, αλλά και η ευθυγράμμιση του άξονα
περιστροφής του στροφείου πραγματοποιείται με έν-
σφαιρο τριβέα (ρουλεμάν) στην πλευρά του κινητή-
ριου μηχανήματος (σχ. 7.2α). Σε αντλίες με άξονα
μεγάλου μήκους για τη στήριξή του μπορεί να χρησι-
μοποιούνται και δύο ένσφαιροι τριβείς σε κατάλληλα
διαμορφωμένη υποδοχή στο επάνω μέρος του κελύ-
φους της αντλίας (bearing housing) (σχ. 7.2β).
Η στεγανοποίηση του άξονα στην έξοδο από το κέ-
λυφος πραγματοποιείται με μηχανικό στυπειοθλίπτη
(mechanical seal) ή με μαλακά παρεμβύσματα (σα-
λαμάστρες – glad packing), κατάλληλα για το υγρό
που διαρρέει την αντλία και τη θερμοκρασία του.
Το στροφείο μπορεί να είναι κλειστού τύπου με
αναρρόφηση από τη μία πλευρά, αλλά για την επί-
τευξη μεγάλης παροχής ή λόγω των κατασκευα-
στικών αναγκών με σκοπό τη μείωση της αξονικής
ώσεως, το στροφείο μπορεί να είναι διπλής εισόδου
(σχ. 7.2γ).
Η στεγανοποίηση του στροφείου με το κέλυφος,
στον διαχωρισμό της αναρροφήσεως από την κατά-
θλιψη, πραγματοποιείται με δακτυλίους (mouth-wear
rings), αφήνοντας μικρό διάκενο που περιορίζει το
μέγεθος των απωλειών.
Οι δακτύλιοι εφαρμόζουν με μεγάλη ακρίβεια και
τοποθετούνται είτε με πίεση σε κατάλληλα διαμορ-
φωμένη υποδοχή στο κέλυφος διατηρώντας στα-
θερά τη θέση τους με τη βοήθεια μεταλλικών
πίρων, είτε ασφαλίζονται με μικρές βίδες (μόνο
το σπείρωμα). Αντικαθίστανται όταν υπερβούν τα
όρια φθοράς που ορίζονται από τον κατασκευαστή
 151

και συμβάλλουν στην απόδοση και την ομαλή λει- κάθετη ή οριζόντια και αντίστοιχα ονομάζονται κά-
τουργία των αντλιών. θετες ή οριζόντιες μεταξύ των τριβέων φυγοκεντρι-
Οι μονοβάθμιες φυγοκεντρικές αντλίες χρησιμο- κές αντλίες (vertical or horizontal between-bearings
ποιούνται ως αντλίες θαλασσινού ή γλυκού νερού, centrifugal pumps).
ελαίου και πετρελαίου, όπως για την ψύξη χιτωνίων
της κύριας μηχανής (jacket pumps), για την ψύξη Σηµείο
εμβόλων (piston pumps), για την κυκλοφορία θα- συνδέσεως
λάσσης στα δίκτυα ψύξεως (sea water pumps), για µε κινητήριο
µηχάνηµα
μετάγγιση και φορτίο πετρελαίου (transfer και cargo
oil pumps) κ.λπ.. Σώµα αντλίας
Αν τα άκρα του άξονα περιστροφής του στροφεί-
ου διαπερνούν το κέλυφος και εξέχουν από τις δύο
Άξονας Ένσφαιροι
πλευρές του, η στήριξη του στροφείου επιτυγχάνεται τριβείς
με ένσφαιρους τριβείς και στις δύο εξόδους του άξο-
να από την αντλία. Η διάταξή τους ενδέχεται να είναι Καπάκι
αντλίας Στυπειοθάλαµος
.
m
Κέλυφος
Άξονας
αντλίας Στροφείο

Στεγανοποίηση
µε σαλαµάστρες
.
m

Σχ. 7.2β
. Αντλία με κάθετο άξονα και
m στήριξη με τριβείς σε δύο σημεία.
.
m
Θέση στηρίξεως
ηλεκτροκινητήρα
Στροφείο
Άξονας ηλεκ-
Τομή τροκινητήρα
Σύνδεσµος
Θέση εγκαταστάσεως
(κόπλερ)
του κινητήρα
Σύνδεσµος
µε κινητήρα
Σώµα αντλίας
Στυπειοθλίπτης Έδρανα
. (ένσφαιροι
m
τριβείς)
Άξονας
στροφείου
Καπάκι Στυπειοθλίπτης
κελύφους
Στροφείο
αντλίας

Κέλυφος .
m
Είσοδος .
m
νερού
Στροφείο

Σχ. 7.2α Σχ. 7.2γ

Μονοβάθμια αντλία. Μονοβάθμια αντλία με στροφείο διπλής εισόδου.
152
7.2.2 Π
 ολυβάθμιες φυγοκεντρικές αντλίες με
ηλεκτροκινητήρα.
Οι αντλίες αυτές τοποθετούνται συνήθως σε
οριζόντια διάταξη, με την αντλία και τον ηλεκτροκι-
νητήρα σε μία ενιαία βάση. Χρησιμοποιούνται ως
τροφοδοτικές αντλίες λεβήτων και αποτελούνται
από πολλά στροφεία τοποθετημένα πάνω στον ίδιο
άξονα. Ο αριθμός των στροφείων εξαρτάται από την
επιθυμητή παροχή και πίεση καταθλίψεως.
Ο τρόπος κατασκευής των πολυβαθμίων (πολυ-
σταδιακών) αντλιών μπορεί να διαφέρει, αλλά ουσι-
αστικά η ροή του υγρού για την αύξηση της πιέσεως
και της παροχής ακολουθεί την ίδια διαδικασία. Η
αντλία μπορεί:
1) Να αποτελείται από τόσους δακτυλιοειδείς δί-
σκους όσα είναι και τα στροφεία. Έτσι, δημιουργού-
νται οι βαθμίδες μεταξύ των οποίων το υγρό διέρχε-
ται εναλλάξ από τους δίσκους και τα στροφεία. Οι
δίσκοι των βαθμίδων - σταδίων συγκρατούνται είτε
με κοχλίες συσφίγξεως μεταξύ ενός ημικελύφους
αναρροφήσεως και ενός καταθλίψεως, όπου συνδέ-
ονται οι σωλήνες του δικτύου, είτε οι δακτυλιοειδείς
δίσκοι περιβάλλονται από ένα κέλυφος που τους
συγκρατεί, δημιουργώντας τις βαθμίδες ροής του
υγρού (σχ. 7.2δ).
Δακτυλιοειδείς
βαθµίδες
.
m
Υδραυλική
διάταξη
ισορροπίας
2) Το κέλυφος δύναται να χωρίζεται αξονικά σε
δύο ημικελύφη στο επίπεδο του άξονά του. Το κάθε
ημικέλυφος είναι διαμορφωμένο με διαφράγματα
ροής δημιουργώντας τους θαλάμους που περιέχουν
τα στροφεία κλειστού τύπου. Το υγρό διέρχεται
εναλλάξ από τους θαλάμους και τα στροφεία, ώστε
να δημιουργείται η ροή από το στροφείο της μίας
βαθμίδας στο επόμενο και να αυξάνεται σταδιακά η
πίεση (σχ. 7.2ε).
Λόγω του αριθμού των στροφείων ο άξονας έχει
μεγάλο μήκος και εξέρχεται και από τις δύο πλευρές
του κελύφους. Η στήριξη του άξονα σε κάθε άκρο
του πραγματοποιείται με ένσφαιρους τριβείς, ενώ η
στεγανοποίηση στα σημεία εξόδου από το κέλυφος
επιτυγχάνεται από στυπειοθλίπτες με σαλαμάστρες
υψηλής ποιότητας και αντοχής ή με μηχανικούς στυ-
πειοθλίπτες.
Η απόσβεση των αξονικών ώσεων που αναπτύσ-
σονται κατά τη λειτουργία των αντλιών, ανάλογα με
τον κατασκευαστή και το μέγεθος της αντλίας, γίνε-
ται είτε από δισκοειδή ελατήρια, είτε από υδραυλι-
κά συστήματα. Τα δισκοειδή ελατήρια ανάλογα με
τη ρύθμισή τους λαμβάνουν το φορτίο και ορίζουν
τη θέση του άξονα. Στα υδραυλικά συστήματα μία
κατάλληλη υδραυλική διάταξη εξισορροπήσεως δι-
.
m
Πτερωτή
Δακτυλιοειδείς δίσκοι
βαθµίδων
Σχ. 7.2δ
Πολυβάθμια αντλία με δακτυλίους.

Στροφείο
Άξονας
Ένσφαιροι
τριβείς
.
m Πολυβάθμια αντλία με ημικέλυφος ροής.
ατηρεί τη θέση του άξονα στη σωστή θέση σε όλα τα
φορτία λειτουργίας.
Σε αυτού του τύπου αντλίες είναι πολύ σημαντικό
η πίεση καταθλίψεως να φτάνει σε σύντομο χρονικό
διάστημα στο επιθυμητό επίπεδο λειτουργίας, ώστε
να μειώνεται η φθορά και η κόπωση των σημείων
εδράσεως. Γι’ αυτόν το σκοπό τοποθετείται στην κα-
τάθλιψη επιστόμιο με ανεπίστροφη βαλβίδα, ώστε
να εξασφαλιστεί ότι η αντλία θα επιτύχει σε σύντομο
χρονικό διάστημα το φορτίο για το οποίο είναι ρυθ-
μισμένη να λειτουργεί. Η ανεπίστροφη βαλβίδα σε
κάποια επιστόμια λειτουργεί υπό την επίδραση της
εντάσεως ελατηρίου.
Για την προστασία της αντλίας, όταν η πίεση αναρ-
ροφήσεως στην πρώτη βαθμίδα πέσει κάτω από ένα
προκαθορισμένο επίπεδο, τοποθετείται πρεσσοστά-
της1 (pressure switch) αποτρέποντας την ανώμαλη
λειτουργία της αντλίας σε συνθήκες που προκαλούν
σπηλαίωση στις επιφάνειες του κελύφους και του
στροφείου.
7.2.3 Φυγοκεντρικές αντλίες με ατμοστρόβιλο.
Οι φυγοκεντρικές αντλίες συνήθως κινούνται
με ηλεκτροκινητήρα, όμως σε περίπτωση που υπάρ-
1
Ο πρεσσοστάτης είναι διακόπτης πιέσεως ή διακόπτης διατηρήσεως της πιέσεως.
153
Άνω
ηµικέλυφος
Στυπειοθλίπτης
Εσωτερικά
διαφράγµατα ροής
Σχ. 7.2ε
χει διαθέσιμη ενέργεια από την παραγωγή ατμού ή
απαιτείται μεγάλη παροχή καταθλίψεως, τότε χρη-
σιμοποιείται ατμοστρόβιλος ως κινητήριο μέσo της
αντλίας. Στην περίπτωση αυτή ονομάζονται στροβι-
λαντλίες (steam turbine driven pumps).
Η απόδοση και η αξιοπιστία μίας φυγοκεντρικής
αντλίας που κινείται από ατμοστρόβιλο παρέχοντας
σταθερή παροχή, είναι ιδανική για να καλύψει τις
ανάγκες σε νερό του ατμολέβητα.
Με αυτές τις αντλίες αντιμετωπίζεται και η δυνα-
τότητα του λέβητα να αποθηκεύσει ικανοποιητική
ποσότητα τροφοδοτικού νερού σε σχέση με την πο-
σότητα που χρειάζεται για την ατμοπαραγωγή. Ταυ-
τόχρονα η εγκατάστασή τους στα δίκτυα τροφοδοτή-
σεως των λεβήτων βελτιώνει τον κύκλο αποδόσεως
του συστήματος χρησιμοποιώντας τον ατμό εξόδου
για την προθέρμανση του τροφοδοτικού νερού.
Η δυνατότητα των φυγοκεντρικών αντλιών στην
ανάπτυξη μεγάλης παροχής βρίσκει εφαρμογή στην
εκφόρτωση των Δ/Ξ όπου είναι απαραίτητη για την
αντιμετώπιση του μεγάλου όγκου του φορτίου.
Οι στροβιλαντλίες δύναται να έχουν λίπανση
ελαίου ή υδρολίπανση. Χαρακτηριστικοί τύποι αυ-
τών των αντλιών είναι οι ακόλουθοι τρεις:
154
1) Στροβιλαντλία με λίπανση ελαίου (steam
turbine, oil lubricated pump).
Ένα από τα κύρια μέρη απ’ τα οποία αποτελείται
η αντλία αυτή είναι ο ατμοστρόβιλος που είναι τρο-
χός δράσεως τριών διαβαθμίσεων ταχύτητας, με τον
άξονά του να επεκτείνεται μεταδίδοντας άμεσα την
περιστροφική κίνηση στο στροφείο της μονοβάθμιας
φυγοκεντρικής αντλίας (σχ. 7.2στ και 7.2ζ). Η στήρι-
ξη του άξονά του πραγματοποιείται σε τριβείς και η
λίπανση γίνεται με έλαιο.
Ο ατμός εισέρχεται στο στρόβιλο μέσω του μόνι-
μα ανοικτού ατμοφράκτη. Στη συνέχεια μέσω βαλ-
βίδας διπλής εδράσεως διέρχεται από τα σταθερά
προφύσια που βρίσκονται στο κέλυφος, τα οποία
οδηγούν τον ατμό προς τα κινητά πτερύγια για την
περιστροφή του στροβίλου. Το άνοιγμα ή το κλείσιμο
της βαλβίδας διπλής εδράσεως, ελέγχεται από το βά-
κτρο της που συνδέεται σε έναν ρυθμιστή πιέσεως.
Ο ρυθμιστής αποτελείται από κύλινδρο με έμβο-
λο, στην επάνω πλευρά του οποίου ενεργεί η πίεση
(Ατµός)
. Διαφυγές ροής προς
Ατµοφράκτης mα
.
mα
Έξοδος ατµού
Διωστήρας
από στρόβιλο
Αυτόµατος
ρυθµιστής
υπερταχύνσεως
Ατµοστρόβιλος
Σχ. 7.2στ
Αντλία ατμοστροβίλου με λίπανση ελαίου.
της καταθλίψεως νερού της αντλίας, ενώ στο κάτω
μέρος του ενεργεί ελατήριο. Έτσι η ποσότητα του
ατμού που εισέρχεται στον ατμοστρόβιλο εξαρτάται
από την πίεση καταθλίψεως της αντλίας. Περαιτέρω
δίδεται η δυνατότητα να ελεγχθεί η θέση της βαλβί-
δας διπλής εδράσεως από τη ρύθμιση της εντάσεως
του ελατηρίου από ένα ρυθμιστικό κοχλία που ενερ-
γεί στο έμβολο του κυλίνδρου. Αν ο ρυθμιστής είναι
εντελώς ανοικτός και ο ατμός δεν επαρκεί για την
τροφοδότηση του λέβητα, ανοίγονται τα βοηθητικά
προφύσια εγκατεστημένα στο κέλυφος του στροβί-
λου. Έτσι ο ρυθμιστής πιέσεως παρέχει μία ισορρο-
πημένη λειτουργία σύμφωνα με τις απαιτήσεις της
καταναλώσεως.
Οι στροφές περιστροφής του κοινού άξονα του
στροβίλου και της αντλίας, ελέγχονται με δακτυλιο-
ειδή διακόπτη ασφαλείας (overspeed trip) που την
προστατεύει από βλάβες τις οποίες θα μπορούσε να
προκαλέσει η ανάπτυξη μεγάλης ταχύτητας (υπερ-
τάχυνση) (σχ. 7.2η). Ο διακόπτης αυτός αποτελείται
από έναν μη ζυγοσταθμισμένο δακτύλιο, το βάρος
Φίλτρο
Ρυθµιστής πιέσεως
τροφοδοτική δεξαµενή
.
m2
.
m3
Αντλία
.
m1 (Νερό)
.
m4
Διαφυγές θαλάµου
ισορροπήσεως
 155

Ατµοστρόβιλος Πτερύγια
Έδρανα
στηρίξεως του Σύστηµα ρυθµίσεως ταχύτητας
άξονα Σηµεία µέσω της εισαγωγής ατµού που
στεγανοποιήσεως παρέχεται στον ατµοστρόβιλο
και λαβύρινθοι

Άξονας συνδέσεως
ατµοστροβίλου
µε άξονα αντλίας

Σχ. 7.2ζ Επιστόµιο εισαγωγής

Ατμοστρόβιλος κινήσεως στρο- Σταθερά οδηγητικά Προφύσια ατµού στον ατµοστρόβιλο που
βιλαντλίας με λίπανση ελαίου. πτερύγια εισαγωγής αµτού ελέγχεται από το σύστηµα

του οποίου είναι διανεμημένο έκκεντρα, ενώ με τη
βοήθεια εσωτερικού ελατηρίου και οδηγητικού πί-
ρου διατηρείται ομόκεντρος προς τον άξονα. Όταν
οι στροφές περιστροφής φτάσουν το προκαθορισμέ-
νο όριο της εντάσεως που ρυθμίζεται από το εσωτε-
ρικό ελατήριο, ωθείται ο διωστήρας συνδέσεώς του
με τον κύριο ατμοφράκτη απασφαλίζοντας το ελα-
τήριο. Τότε ακαριαία ελευθερώνεται το βάκτρο και
κλείνει τον κύριο ατμοφράκτη διακόπτοντας τη ροή
λειτουργίας ατμού στον ατμοστρόβιλο. Για να πραγ-
ματοποιηθεί εκ νέου η εκκίνηση της αντλίας πρέπει
να οπλιστεί το βάκτρο ελέγχου του ατμοφράκτη με
Οδηγητικός πίρος
Έκκεντρο δακτυλίδι
Καπάκι
Δακτύλιος
ασφαλείας
Δακτύλιος
Ελατήριο εγκαταστάσεως
Σχ. 7.2η
Διακόπτης ασφαλείας υπερταχύνσεως.
το ελατήριο, ώστε παρασύροντας εκ νέου τη βαλβί-
δα να την επαναφέρει στην ανοικτή θέση.
2) Στροβιλαντλία με υδρολίπανση (steam tur-
bine, water lubricated pump).
Η επιτυχής ανάπτυξη τριβέων με υδρολίπανση
αποτελεί μία πιο σύγχρονη μορφή της στροβιλαντλί-
ας τύπου Weir, επιτρέποντας την κατασκευή μίας ενι-
αίας μονάδας του στροβίλου με την αντλία σε ένα
κοινό κέλυφος [σχ. 7.2θ(β)]. Πρόκειται για στροβι-
λοκίνητη διβάθμια μονάδα, με το στρόβιλο δράσεως
και το στροφείο της αντλίας προσαρμοσμένα στον
ίδιο άξονα, χωρίς να υπάρχουν εξωτερικοί τριβείς
στα άκρα του άξονα. Η στήριξή του επιτυγχάνεται με
ενδιάμεσους τριβείς.
Το στροφείο του στροβίλου κατασκευάζεται από
σφυρήλατο χάλυβα και συνδέεται στον άξονα της
αντλίας μέσω συνδέσμου ακτινικής οδοντώσεως με
ειδικό σχεδιασμό, ώστε να επιτρέπεται η ελεύθερη
ακτινική διαστολή του διατηρώντας την ευθυγράμμι-
σή του. Η σύνδεση με αυτόν τον τρόπο εμποδίζει τη
μεταφορά της θερμότητας προς τον τριβέα του άξονα
της αντλίας ενεργώντας ως διάφραγμα. Επί πλέον,
διευκολύνεται η αποσυναρμολόγηση της αντλίας
για επισκευή χωρίς να επηρεάζεται η δυναμική ζυ-
γοστάθμιση2 του μηχανήματος.

2
 υναμική ισορροπία υφίσταται όταν σε μία περιστρεφόμενη μάζα δεν προκύπτουν φυγοκεντρικές δυνάμεις π.χ. σε έναν άξονα
Δ
αντλίας με το στροφείο ή στροφεία εγκατεστημένα στα δύο του άκρα. Η διεργασία για την επιτυχή δυναμική ισορροπία μίας περι-
στρεφόμενης μάζας καλείται δυναμική ζυγοστάθμιση.
156
Ατµοστρόβιλος
.
m

Σύστηµα
Αντλία
εισαγωγής ατµού
.
mα

.
m

.
mα

Εξαγωγή ατµού

(α)

Μανόµετρο
Ανεπίστροφη βαλβίδα
Φίλτρο δύο κατευθύνσεων
Είσοδος
ατµού
Διαφυγές θαλάµου Ανακουφιστική
. εξισορροπήσεως
mα βαλβίδα

Ακροφύσιο µε εσωτερικά
ελάσµατα µειώσεως
της ταχύτητας ροής
Βαλβίδα
ελέγχου
διαρροών

Είσοδος νερού
Πτερύγια .
mυ
ατµοστροβίλου

Τριβέας
Στροφείο
Έµβολο Στροφείο 1ης
εξισορροπήσεως 2ης βαθµίδας
βαθµίδας

Βαλβίδα
εξυδατώσεως
Διάφραγµα

Παγίδα υγρών
.
mα Έξοδος στην εξυδάτωση
ατµού
(β)

Σχ. 7.2θ
(α) Στροβιλαντλία με υδρολίπανση και
(β) σχεδιάγραμμα στροβιλαντλίας τύπου Weir με υδρολίπανση.

Η πλευρά της αντλίας αποτελείται από δύο στρο-
φεία απλής αναρροφήσεως, τα οποία είναι δυναμικά
ζυγοσταθμισμένα και κατασκευασμένα από στιλπνό
ανοξείδωτο χάλυβα. Από ανοξείδωτο χάλυβα κατα-
σκευάζονται επίσης οι διαχύτες και οι δακτυλιοειδείς
αγωγοί καταθλίψεως του κελύφους.
Η ισορροπία του περιστρεφόμενου συστήματος,
από την επίδραση των ώσεων δράσεως του ατμού
και της υδραυλικής ώσεως, επιτυγχάνεται με ακρί-
βεια από αυτόματη ρυθμιστική διάταξη με ένα έμ-
βολο εξισορροπήσεως (ζυγοσταθμίσεως) που περι-
στρέφεται μαζί με τον άξονα.
Η υδρολίπανση των τριβέων κατά τη διάρκεια
λειτουργίας πραγματοποιείται με τη διέλευση νερού
από προφύσιο, αποτελούμενο από πολλά εμποδι-
στικά διαφράγματα, το οποίο βρίσκεται στην κα-
τάθλιψη του στροφείου της πρώτης βαθμίδας της
αντλίας. Το οποίο νερό ρέει μέσω βαλβίδας διπλής
κατευθύνσεως και φίλτρου προς τους τριβείς, ενώ
η αύξηση της πιέσεως αποτρέπεται με ασφαλιστική
βαλβίδα ελέγχου διαρροών τοποθετημένη στον σω-
λήνα νερού προς τους τριβείς. Στη συνέχεια το νερό
που διέρχεται από τους τριβείς αναμειγνύεται με την
εξαγωγή του στροβίλου, ενώ οι διαφυγές από το
θάλαμο όπου βρίσκεται το έμβολο εξισορροπήσεως
επιστρέφουν στην αναρρόφηση της αντλίας.
Στην εκκίνηση, στην κράτηση ή κατά τη διάρκεια
αναμονής της αντλίας το νερό προς τους τριβείς παρέ-
χεται από εξωτερική πηγή, που συνήθως είναι η αντλία
συμπυκνώματος του δικτύου επιστροφών του ατμού,
μέσω ανεπίστροφης βαλβίδας δύο κατευθύνσεων
που συνδέεται στον σωλήνα νερού προς τους τριβείς,
όπως στο σύστημα υδρολιπάνσεως (σχ. 7.2θ).
Η φθορά των τριβέων με την πάροδο του χρόνου
έχει ως αποτέλεσμα την διέλευση μεγαλύτερης πο-
σότητας υγρού από τα διάκενα του τριβέα με τον άξο-
να και βαθμιαία πτώση της πιέσεως του λιπαντικού
νερού στον κεντρικό θάλαμο. Για να αντιμετωπιστεί
η πτώση της πιέσεως του λιπαντικού νερού, ρυθμίζε-
ται η βαλβίδα επιστροφής των διαφυγών προς την
αναρρόφηση της αντλίας, ώστε να διατηρηθεί στο
επιθυμητό επίπεδο.
3) Στροβιλαντλία Coffin.
Οι στροβιλαντλίες Coffin είναι φυγοκεντρικές
μονοβάθμιες αντλίες υψηλής ταχύτητας και χρησι-
μοποιούνται ως τροφοδοτικές νερού των ατμολεβή-
των (σχ. 7.2ι). Είναι κατασκευασμένες έτσι, ώστε να
πληρούν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
157
1) Η συμπαγής κατασκευή με μικρό όγκο και βά-
ρος.
2) Η αξιοπιστία για συνεχή λειτουργία χωρίς ιδι-
αίτερη επίβλεψη.
3) Η απλότητα στην κατασκευή ώστε να διευκο-
λύνονται οι περιοδικές επιθεωρήσεις και
4) η μεγάλη απόδοση με χαμηλό λειτουργικό κό-
στος.
Οι στροβιλαντλίες Coffin δύνανται να λειτουργούν
με ατμό θερμοκρασίας έως και 520oC και οι στρο-
φές περιστροφής τους φτάνουν τις 9.000 rpm, που
είναι σχεδόν διπλάσιες από τις συμβατικές αντλίες.
Η βελτίωση της αποδόσεώς τους οφείλεται στη μεί-
ωση των μηχανικών απωλειών, εφόσον ο στρόβιλος
και το στροφείο τους προσαρμόζονται σε έναν κοινό
άξονα από ανοξείδωτο χάλυβα ή μέταλλο monel. Τα
εξαρτήματά τους, όπως το στροφείο του στροβίλου,
τα προφύσια, το κέλυφος του στροβίλου, οι δακτύλι-
οι φθοράς, τα διαφράγματα και οι εισαγωγή ατμού,
κατασκευάζονται από ανοξείδωτο χάλυβα, ενώ το κέ-
λυφος μπορεί να είναι και από χυτοχάλυβα.
Το στροφείο της στροβιλαντλίας Coffin είναι
σχεδιασμένο έτσι, ώστε να επιτυγχάνεται τέλεια
ισορροπία στις αξονικές ώσεις. Είναι διπλής αναρ-
ροφήσεως ή μονής σε μικρότερες αντλίες και φέρει
οπές εξισορροπήσεως της υδραυλικής ώσεως. Η τα-
χύτητα του νερού υπό την επίδραση του στροφείου
της αντλίας μετατρέπεται σε πίεση στον διαχυτήρα,
με αποτέλεσμα η ταχύτητά του στο ελικόφραγμα του
κελύφους να είναι σχετικά μικρή. Η στεγανότητα
εξασφαλίζεται με ειδικά κατασκευασμένα παρεμβύ-
σματα.
Τα έδρανα της στροβιλαντλίας είναι κυλινδρικού
τύπου τριβείς (cylindrical roller bearings), σχεδι-
ασμένοι με ακρίβεια, ώστε να είναι ανθεκτικοί σε
υψηλά φορτία και μεγάλες ταχύτητες περιστροφής.
Με αυτούς εξασφαλίζεται η συγκεντρική περιστρο-
φή του άξονα ελαττώνοντας στο ελάχιστο τα διάκενα
των δακτυλίων φθοράς.
Η στροβιλαντλία Coffin διαθέτει ωστικό τριβέα,
τύπου διπλού ένσφαιρου τριβέα, που τοποθετείται
στο εξωτερικό κέλυφος. Έτσι επιτυγχάνεται η αυτόμα-
τη ρύθμιση της αξονικής θέσεως όλων των κινητών
μερών της χωρίς να απαιτείται η χρήση προσθηκών
ή άλλων ρυθμιστικών μέσων.
Η λίπανση της στροβιλαντλίας Coffin πραγματο-
ποιείται από γραναζωτή αντλία, που κινείται μέσω
ατέρμονα τροχού τοποθετημένου στον κύριο άξονα.
Η πίεση του ελαίου λιπάνσεως είναι σταθερή, ανε-
158
.
mα (Ατµός)
21

3 20 1. Ατμοφράκτης.
2 2. Άνω έδρα βαλβίδας.
4 3. Βαλβίδα ελέγχου.
. 5 . 4. Κάτω έδρα βαλβίδας.
m (Νερό) 19 mα 5. Ατμοκιβώτιο.
18 6. Αναρρόφηση αντλίας.
7. Στροφείο αντλίας.
6 8. Ωστικός τριβέας.
9. Κατάθλιψη αντλίας.
22 10. Ατέρμονας.
7 11. Βάση αντλίας.
12. Δεξαμενή ελαίου.
13 13. Έμβολο ελαιοκινητήρα.
17
14. Ατέρμονας τροχός κινήσεως
8 ρυθμιστή της αντλίας.
16 15. Στυπειοθλίπτης άξονα.
16. Άξονας.
17. Στροφείο ατμοστροβίλου.
15 18. Εξαγωγή ατμού.
10 19. Εξαγωγή στροβίλου.
20. Φίλτρο ατμού.
21. Εισαγωγή ατμού.
22. Οδηγός βαλβίδα ελαίου.
14
9 . 12
m

Σχ. 7.2ι
Ατµός Νερό 11
Στροβιλαντλία Coffin.

ξάρτητα από τη μεταβολή της ταχύτητας και του φορ-
τίου της μονάδας και επιτυγχάνεται με τον έλεγχο
από την αυτόματη ρυθμιστική και την ασφαλιστική
βαλβίδα.
Η στροβιλαντλία Coffin διαθέτει επίσης:
1) Ελαιοκινητήρα, ο οποίος αποτελείται από κύ-
λινδρο με έμβολο και ρυθμιστική ή οδηγό βαλβίδα.
Έχει μεγάλη ισχύ και βαθμό ευαισθησίας, ώστε να
ενεργοποιεί τη βαλβίδα ελέγχου του ατμού και αυτή
να ανταποκρίνεται στις ωθήσεις του ρυθμιστή σταθε-
ρής πιέσεως και του ρυθμιστή υπερταχύνσεως.
2) Ρυθμιστή σταθερής πιέσεως, που ανταπο-
κρίνεται στις στιγμιαίες πιέσεις από την κατάθλιψη
του νερού με τη βοήθεια του ελαιοκινητήρα, ώστε να
διατηρεί σταθερή ρυθμιζόμενη πίεση καταθλίψεως,
ανεξάρτητα από την παροχή της αντλίας.
3) Φυγοκεντρικό ρυθμιστή υπερταχύνσεως
για την προστασία της στροβιλαντλίας, ο οποίος
επεμβαίνει αυτόματα σε προκαθορισμένη ταχύτητα.
Σε περίπτωση απώλειας της αναρροφήσεως ο ρυθ-
μιστής περιορίζει αυτόματα την ταχύτητα και επα-
ναφέρει την στροβιλαντλία σε κανονική λειτουργία
όταν αποκατασταθεί η αναρρόφηση.
4) Διακόπτη υπερβολικής αντιθλίψεως, που
κλείνει αυτόματα τη βαλβίδα εισαγωγής του ατμού
σε περίπτωση υπερβολικής αυξήσεως της πιέσεως
στην εξαγωγή του στροβίλου.
Για τη λειτουργία της στροβιλαντλίας Coffin ο
ατμός παρέχεται μέσω του ατμοφράκτη. Ο έλεγχος
της αντλίας, μετά τη διέλευση του ατμού από τον
ατμοφράκτη, πραγματοποιείται από τη βαλβίδα ελέγ-
χου μέσω του ελαιοκινητήρα, ώστε η ίδια η βαλβίδα
 159

του ατμού να χρησιμοποιείται στον χειρισμό όλου του
μηχανήματος μέσω του ρυθμιστή σταθερής πιέσεως.
Ταυτόχρονα η βαλβίδα, χρησιμοποιείται για τη λει-
τουργία του ρυθμιστή υπερταχύνσεως, του διακόπτη
αντιθλίψεως και την κράτηση του στροβίλου.
Με την επίδραση του ελαιοκινητήρα, κατά τη λει-
τουργία, ο δίσκος της βαλβίδας βρίσκεται σε συνεχή
κίνηση, ώστε να κλείνει με την πίεση του ατμού που
εισέρχεται από το ατμοκιβώτιο σε περίπτωση απώ-
λειας της πιέσεως του ελαίου λιπάνσεως ή υπερβο-
λικής αντιθλίψεως. Η λειτουργία επαναλαμβάνεται
αυτόματα μόλις η πίεση του ελαίου αποκατασταθεί.
Σε περίπτωση πολύ χαμηλού φορτίου ή κατά την
κράτηση της αντλίας, τοποθετείται στη σωλήνωση
καταθλίψεως ένα ακροφύσιο βραχυκυκλώσεως,
ώστε να επιτρέπεται η απαιτούμενη επανακυκλοφο-
ρία μίας ποσότητας νερού.
7.2.4 Κάθετης διατάξεως φυγοκεντρικές αντλί-
ες δύο βαθμίδων.
Οι φυγοκεντρικές αντλίες με δύο βαθμίδες πιέ-
σεως είναι κάθετα τοποθετημένες, ενδέχεται όμως
να συναντηθούν και με περισσότερες βαθμίδες (σχ.
7.2ια).
Η αναρρόφηση της αντλίας γίνεται μέσω σωλήνα
που συνδέεται στον πυθμένα της δεξαμενής ή ενδιά-

18 22 24 28 29
25

20
30

26
27
19
17

16
9 10
23

7
15 2
3 11
12
4

(α) 1 5 7 21 13 14 8 3 6
(β)

1. Σ
 πειροειδές κέλυφος (επάνω πλευρά) 10. Ασφάλεια 23 – 24. Μηχανικός στυπειοθλίπτης
2. Σ
 πειροειδές κέλυφος (κάτω πλευρά) 11. 1ο στροφείο (πτερωτή) 25. Βάση συνδέσεως με
3. Δακτύλιος φθοράς 12. 2ο στροφείο (πτερωτή) κινητήριο μηχάνημα
4. Πλάκα φθοράς 13. Άξονας 26. Κέλυφος τριβέα
5. Περιαυχένιο συνδέσεως 14 – 18. Χυτώνια άξονα 27. Σύνδεση
6. Βάση αντλίας 19. Τριβείς 28. Δακτύλιος
7. Σωλήνας ψύξεως τριβέων 20. Σφήνα άξονα 29. Βίδες στηρίξεως κελύφους τριβέα
8. Χιτώνιο τριβέα 21. Ασφάλεια 30. Σύστημα παροχής λιπάνσεως
9. Κ
 απάκι μηχανικού στυπειοθλίπτη 22. Παξιμάδια (γρασαδόρος)

Σχ. 7.2ια
(α) Αντλία κάθετης διατάξεως δύο βαθμίδων, (β) τα μέρη της.
160
μεσα του δικτύου αναρροφήσεως, ώστε να εξασφα-
λίζεται η συνεχής ροή προς το στροφείο της πρώτης
βαθμίδας. Όταν χρησιμοποιείται για την άντληση
συμπυκνώματος η αναρρόφηση συνδέεται με τον
πυθμένα του κύριου ψυγείου συμπυκνώματος.
Η κίνηση της αντλίας πραγματοποιείται με τη
σύνδεση του άξονά της σε ηλεκτροκινητήρα, ενώ
σε κάποιες εγκαταστάσεις η κίνηση πραγματοποι-
είται από ατμοστρόβιλο δράσεως συνδεμένο στον
άξονα της αντλίας μέσω μειωτήρων με οδοντωτούς
τροχούς. Στο άνω άκρο ο άξονας περιστροφής στη-
ρίζεται σε ένσφαιρους τριβείς, που απορροφούν τις
αξονικές και ακτινικές ώσεις της αντλίας, ενώ για τη
λίπανσή τους χρησιμοποιείται γράσο.
Το στροφείο που είναι εγκατεστημένο στο κάτω
μέρος του κελύφους αποτελεί την πρώτη βαθμίδα
πιέσεως και τοποθετείται με την οπή αναρροφήσε-
ως του υγρού προς τα κάτω. Το στροφείο της δεύ-
τερης βαθμίδας πιέσεως τοποθετείται με την οπή
αναρροφήσεως προς τα πάνω, επιτυγχάνοντας την
ισορροπία στην υδραυλική πίεση που προέρχεται
από τα δύο στροφεία μειώνοντας την αξονική ώση
που ασκείται στον τριβέα στηρίξεως του άξονα. Έτσι
με τη διέλευση του υγρού από τα δύο στροφεία επι-
τυγχάνεται η υψηλή πίεση καταθλίψεως. Για την
ψύξη του στυπειοθλίπτη ένας σωλήνας από το κέλυ-
φος όπου είναι εγκατεστημένο το δεύτερο στροφείο
στέλνει υγρό στο θάλαμο όπου βρίσκεται το υλικό
στεγανοποιήσεως.
Όταν η αντλία δύο βαθμίδων χρησιμοποιείται
για την απομάκρυνση του συμπυκνώματος από το
κύριο ψυγείο επιστροφών και συμπυκνώσεως
του ατμού, το στροφείο που είναι εγκατεστημένο στο
κάτω μέρος του κελύφους και αποτελεί την πρώτη
βαθμίδα τοποθετείται με την οπή αναρροφήσεως
του υγρού προς τα πάνω. Έτσι αποβάλλεται αυτό-
ματα ο αέρας που τυχόν παρασύρεται με το υγρό
που αναρροφάται. Για την απαγωγή του αέρα που
συγκεντρώνεται, συνδέεται ένας σωλήνας από το
κέλυφος, στο πάνω μέρος από το στροφείο της πρώ-
της βαθμίδας με το επάνω μέρος του κελύφους του
ψυγείου συμπυκνώματος. Σε αυτή την περίπτωση το
στροφείο της δεύτερης βαθμίδας τοποθετείται με την
οπή αναρροφήσεως προς τα κάτω, επιτυγχάνοντας
την ισορροπία στην υδραυλική πίεση από τα δύο
στροφεία μειώνοντας την αξονική ώση.
Μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης βαθμί-
δας στο κέλυφος της αντλίας παρεμβάλλεται ένας
δακτύλιος στεγανότητας, μειώνοντας τις ακτινικές
ώσεις του άξονα, ενώ η λίπανση και η ψύξη πραγ-
ματοποιούνται από το νερό που κυκλοφορεί. Η
στεγανοποίηση του άξονα πραγματοποιείται είτε με
στυπειοθλίπτη και σαλαμάστρα, είτε με μηχανικό
στυπειοθλίπτη.
Όταν για την κίνηση του άξονα της αντλίας χρη-
σιμοποιείται ατμοστρόβιλος, η λίπανση των τριβέων
και των μειωτήρων μεταδόσεως της κινήσεως γίνε-
ται με τη βοήθεια εξαρτημένης αντλίας που αναρρο-
φά από την ελαιολεκάνη του μειωτήρα και καταθλί-
βει στους τριβείς. Επίσης, το σύστημα εφοδιάζεται
με ηλεκτρικό ρυθμιστή στροφών, για τη ρύθμιση
των στροφών περιστροφής της αντλίας σύμφωνα
με το φορτίο, διατηρώντας τη λειτουργία της αντλίας
σταθερή. Επιπρόσθετα, η ταχύτητα της αντλίας ελέγ-
χεται και με αυτόματο διακόπτη υπερταχύνσεως.
– Απαγωγή του αέρα από τις φυγοκεντρικές
αντλίες.
Η ικανοποιητική λειτουργία των φυγοκεντρικών
αντλιών σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά τους επι-
τυγχάνεται με την καλή στεγανοποίηση. Εάν με το
ρευστό παρασύρεται αέρας έχει ως αποτέλεσμα τη
μείωση της αποδόσεώς της. Κατά την εκκίνησή της
πρέπει η αντλία να είναι γεμάτη με υγρό ώστε να
δημιουργηθεί η αρχική αναρρόφηση. Γι’ αυτό η αρ-
χική αναρρόφηση των φυγοκεντρικών αντλιών επι-
τυγχάνεται, όταν η αντλία βρίσκεται χαμηλότερα από
την επιφάνεια της στάθμης του υγρού που πρόκειται
να μεταφερθεί. Ως εκ τούτου όταν οι φυγοκεντρι-
κές αντλίες χρησιμοποιούνται ως αντλίες θαλάσσης
στα πλοία, τοποθετούνται κάτω από τη στάθμη της
θάλασσας, ενώ σε άλλα δίκτυα εγκαθίστανται έτσι,
ώστε η αναρρόφηση να βρίσκεται χαμηλότερα από
τη στάθμη του υγρού της δεξαμενής το οποίο πρό-
κειται να μεταφερθεί, εξασφαλίζοντας την αρχική
αναρρόφηση.
Η έλλειψη της δυνατότητας να εκκινούν την
αναρρόφηση με την παρουσία αέρα, οφείλεται στο
ότι το στροφείο δεν δημιουργεί στεγανούς θαλά-
μους, ώστε να αναπτυχθεί υποπίεση, που θα παρεί-
χε την δυνατότητα στην αντλία να αντλήσει το υγρό
από το σωλήνα αναρροφήσεως. Επίσης, η στεγα-
νοποίηση μεταξύ αναρροφήσεως και καταθλίψεως
δεν επαρκεί, λόγω των διακένων που υπάρχουν για
να αποτρέπουν την επαφή του στροφείου με το κέ-
λυφος κατά τη λειτουργία της αντλίας. Η παρουσία
του υγρού στο μικρό διάκενο μεταξύ στροφείου και
κελύφους, σε αυτή την περίπτωση μπορεί να αντικα-
 161

ταστήσει την έλλειψη του υλικού στεγανοποιήσεως
αλλά αυτό δεν είναι εφικτό όταν υπάρχει μόνο αέ-
ρας στο εσωτερικό της αντλίας.
Παρά το γεγονός ότι οι αντλίες συνήθως εγκαθί-
στανται χαμηλότερα από τη στάθμη του υγρού, η με-
ταβολή στο βύθισμα του πλοίου μπορεί να μεταβάλλει
το ύψος αναρροφήσεως. Αυτό συμβαίνει για παρά-
δειγμα στην αντλία εκτάκτου ανάγκης στην άφορτη
κατάσταση του πλοίου ή στην αντλία σεντινών που
αναγκαστικά η αναρρόφησή της βρίσκεται υψηλότε-
ρα από τη στάθμη της επιφάνειας του υγρού.
Σε αυτή την περίπτωση προσαρμόζονται στην κύ-
ρια αντλία, μικρότερες εξαρτημένες αντλίες θετικής
εκτοπίσεως, οι λεγόμενες αντλίες προπληρώσεως
για την απομάκρυνση του αέρα από την αναρρόφη-
ση και το κέλυφος της αντλίας, δημιουργώντας το
απαραίτητο κενό ώστε να γεμίσουν με υγρό ο σωλή-
νας αναρροφήσεως και το κέλυφος. Τότε μόνο είναι
ικανό το στροφείο να συνεχίσει την αναρρόφηση και
η φυγοκεντρική αντλία να λειτουργεί κάτω από φυ-
σιολογικές συνθήκες.
Οι αντλίες προπληρώσεως που συναντώνται στα
πλοία είναι οι ακόλουθες:
1) Εμβολοφόρες αντλίες προπληρώσεως.
Μία εμβολοφόρος αντλία προπληρώσεως
[positive displacement priming (vacuum) pump]
συνδέεται σε μία ηλεκτροκίνητη μονοβάθμια φυ-
γοκεντρική αντλία (σχ. 7.2ιβ). Ο ηλεκτροκινητήρας
περιστρέφει τον άξονα της κύριας αντλίας ο οποίος
μέσω ατέρμονα κοχλία κινεί τον τροχό. Μέσα σ’ αυ-

εια
µέ ρ
πτο
Λε
Εµβολοφόρος
άξονας
Τροχός

Βελονοειδής
βαλβίδα

Έµβολα
βυθίσεως
Πλωτήρας
Χιτώνια
κυλίνδρου
Θάλαµος
διαχωρισµού
(α) αέρα-υγρού

(β)

Σχ. 7.2ιβ
Εμβολοφόρος αντλία προπληρώσεως. (α) Τομή εμβολοφόρου αντλίας προπληρώσεως σε πρόοψη. (β) Πλάγια όψη
εγκατεστημένης αντλίας προπληρώσεως σε ηλεκτροκίνητη μονοβάθμια φυγοκεντρική αντλία.
162
τόν είναι σφηνωμένος ο εμβολοφόρος άξονας της
αντλίας προπληρώσεως.
Στον άξονα της αντλίας προπληρώσεως συνδέο-
νται τα έμβολα βυθίσεως και καθώς παλινδρομούν
μέσα στα χιτώνια του κυλίνδρου με τα οποία συν-
δέεται ο σωλήνας αναρροφήσεως επιτυγχάνεται η
δημιουργία κενού για την πλήρωση της αντλίας με
υγρό. Ο αέρας μαζί με υγρό καταθλίβονται σε θά-
λαμο διαχωρισμού [σχ. 7.2ιβ(β)] και μέσω βελονο-
ειδούς βαλβίδας που διαθέτει ο θάλαμος, ο αέρας
εξέρχεται στο περιβάλλον. Το άνοιγμα ή το κλείσι-
μο αυτής της βαλβίδας ελέγχεται από πλωτήρα με
ελατήριο, ώστε όσο υπάρχει αέρας μέσα στο θάλαμο
αυτή να παραμένει ανοικτή.
Όταν όμως η στάθμη του υγρού στον θάλαμο
αυξηθεί, ο πλωτήρας υπερνικώντας την ένταση του
ελατηρίου κλείνει τη βελονοειδή βαλβίδα. Όταν ο
σωλήνας αναρροφήσεως και η κύρια αντλία είναι
γεμάτοι υγρό, η αντλία προπληρώσεως συνεχίζει να
περιστρέφεται άεργη απορροφώντας ελάχιστη από
την ισχύ του κινητήρα.
2) Περιστροφικές αντλίες προπληρώσεως.
Η περιστροφική αντλία προπληρώσεως [rota-
ry priming (vacuum) pumps] μπορεί να είναι υγρών
εμβόλων ή πτερυγιοφόρος (βλ. παράγρ. 2.7, σελ. 35).
Στην αντλία υγρών εμβόλων η αναρρόφηση πραγμα-
τοποιείται από την αναρρόφηση της κύριας αντλίας
και η κατάθλιψη σε ένα θάλαμο διαχωρισμού, όπως
στην εμβολοφόρο. Στην αντλία προπληρώσεως (σχ.
7.2ιγ) η σύνδεση για τη μετάδοση της κινήσεως από
τον άξονα της φυγοκεντρικής αντλίας πραγματοποιεί-
ται μέσω ενός τροχού επενδυμένου με συνθετικό αντι-
ολισθητικό υλικό (φερμουίτ) στα σημεία επαφής με
τον δίσκο μεταδόσεως της κινήσεως.
Με την εκκίνηση της κύριας αντλίας αρχίζει να
περιστρέφεται από τον τροχό που είναι εγκατεστημέ-
νος στον άξονα της αντλίας και ο τροχός (δίσκος) της
αντλίας προπληρώσεως παρασύροντας σε περιστρο-
φή τον άξονα της αντλίας υγρών εμβόλων. Η επαφή
του τροχού με τον άξονα της φυγοκεντρικής αντλί-
ας ελέγχεται από ένα υγρό έμβολο, και ο κύλινδρος
του εμβόλου συνδέεται με σωλήνα στην κατάθλιψη
της φυγοκεντρικής αντλίας. Όταν αφαιρεθεί όλη η
ποσότητα του αέρα και η φυγοκεντρική αντλία δημι-
ουργήσει πίεση στην κατάθλιψη, ο κύλινδρος του εμ-
βόλου γεμίζει με υγρό. Τότε το βάκτρο του εμβόλου,
που συνδέεται με τον τροχό περιστροφής της αντλίας
υγρών εμβόλων, απομακρύνοντας τον τροχό από τον
άξονα περιστροφής της κύριας αντλίας, διακόπτει τη
λειτουργία της αντλίας προπληρώσεως, ενώ η φυγο-
κεντρική αντλία συνεχίζει να λειτουργεί κανονικά.
3) Εκχυτήρες προπληρώσεως.
Οι εκχυτήρες προπληρώσεως (ejector prim-
ing) τοποθετούνται στο κέλυφος της αντλίας (σχ.
7.2ιδ) και το ρευστό λειτουργίας τους είναι ο ατμός,
το νερό ή ο αέρας που παρέχεται στον εκχυτήρα πριν
την εκκίνηση της αντλίας. Η κατάθλιψη του εκχυτή-
ρα γίνεται στην ατμόσφαιρα ή στην κατάθλιψη της
αντλίας μετά τη βαλβίδα εξαγωγής που πρέπει να
παραμένει κλειστή έως την πλήρωση της αντλίας. Η
πλήρωση γίνεται αντιληπτή από την κατάθλιψη νε-
ρού στην εξαγωγή του εκχυτήρα. Τότε απομονώνεται
ο εκχυτήρας για να γίνει η εκκίνηση της αντλίας, ενώ
ταυτόχρονα ανοίγει η βαλβίδα καταθλίψεώς της.
7.2.5 Φυγοκεντρικές αντλίες αυτόματης πληρώ-
σεως.
Σύμφωνα με τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά
των αντλιών αυτών, όπως έχει αναφερθεί στις φυγο-
κεντρικές αντλίες για την αρχική αναρρόφηση είναι
απαραίτητο η απαγωγή του αέρα να γίνει από την
αντλία προπληρώσεως. Όμως κατασκευάζεται ένας
τύπος αντλίας με αυτόματη πλήρωση ή αναρρόφηση
που στηρίζεται στην «αρχή της διαχύσεως» εξαλείφο-
ντας την ανάγκη της εγκαταστάσεως αντλίας προπλη-
ρώσεως.
Οι φυγοκεντρικές αντλίες αυτόματης πληρώσεως
(centrifugal selfpriming pumps) (σχ. 7.2ιε) έχουν
ειδική διαμόρφωση στο κέλυφος. Διαθέτουν διευ-
ρυμένη αναρρόφηση ειδικά σχεδιασμένη με διπλό
περίβλημα που αποτελεί το κέλυφος στην εισαγωγή
της αντλίας και ένα θάλαμο διαχωρισμού στην κα-
τάθλιψη. Στην αναρρόφηση ενδέχεται να υπάρχει
εγκατεστημένη ανεπίστροφη βαλβίδα (κοινώς κλα-
πέ) επιτρέποντας τη ροή μόνο προς την αντλία και
όχι προς την αντίθετη διεύθυνση. Η αντλία γεμίζει με
υγρό μόνο κατά την αρχική της εκκίνηση, ώστε όσες
φορές σταματά στη συνέχεια, μέσα στο κέλυφος της
αντλίας και το θάλαμο διαχωρισμού να παραμένει
μία ποσότητα υγρού.
Όταν η αντλία ξεκινά και υπάρχει αέρας στο
σωλήνα αναρροφήσεως, το υγρό που υπάρχει ήδη
μέσα στην αντλία διέρχεται από την πτερωτή δημι-
ουργώντας το κενό αναρροφήσεως. Έτσι το στρο-
φείο καταθλίβει προς το θάλαμο διαχωρισμού ένα
μείγμα υγρού και αέρα. Εκεί ο αέρας διαχωρίζεται
 Λεπτοµέρεια αυτόµατης βαλβίδας Λεπτοµέρεια αυτόµατης βαλβίδας

Ηλεκτροκινητήρας
Ηλεκτροκινητήρας

Εξαγωγή Εξαγωγή Τροχός κινήσεως

αέρα αέρα εγκατεστηµένος
στον άξονα του
Τροχοί σε επαφή ηλεκτροκινητήρα
Αναρρόφηση Αναρρόφηση
αέρα από Δεξαµενή αέρα από Δεξαµενή
αντλία διαχωρισµού αντλία διαχωρισµού Τροχοί σε απόσταση
Αντλία
προπληρώσεως
Τροχός κινήσεως της
αντλίας προπληρώσεως
Υδραυλικό έµβολο ελέγχου
επαφής των τροχών
. . Μοχλός ελέγχου
m m επαφής τροχών
. Έξοδος αντλίας .
m m
Είσοδος αντλίας

Αντλία κατά την εκκίνηση µε αέρα στο εσωτερικό της Αντλία γεµάτη νερό µετά την αποµάκρυνση του αέρα

(α) (β)
Σχ. 7.2ιγ
Τυπική διάταξη περιστροφικής αντλίας προπληρώσεως, εγκατεστημένη σε φυγοκεντρική αντλία
(α) κατά τη διάρκεια της εκκινήσεως και (β) κατά τη διάρκεια της λειτουργίας.
163
164

λόγω της βαρύτητας και οδηγείται προς το σωλήνα

καταθλίψεως, ενώ το υγρό επιστρέφει στο στροφείο Εκχυτήρας Παροχή ρευστού
λειτουργίας
μέσω του διπλού διαφράγματος ή μέσω εξωτερικού Κατάθλιψη
. .
σωλήνα επανακυκλοφορίας που οδηγεί στην αναρ- m3 m1
ρόφηση της πτερωτής, όπου αναμειγνύεται με νέα
ποσότητα αέρα από τον σωλήνα αναρροφήσεως. Η . . . Κρουνός
m1+ m2=m3 συγκοινωνίας
διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι να αφαιρεθεί
όλος ο αέρας και η αντλία να λειτουργεί κανονικά. Κέλυφος αντλίας
Βέβαια η επανακυκλοφορία μίας ποσότητας του
υγρού, επειδή υφίσταται σε όλη τη διάρκεια λειτουρ-
γίας της αντλίας, έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται .
m2
ο βαθμός αποδόσεώς της. Γι’ αυτό οι αντλίες αυτές
κατασκευάζονται συνήθως με χαμηλή ισχύ και χρη- Σχ. 7.2ιδ
σιμοποιούνται στην άντληση σεντινών. Εκχυτήρας προπληρώσεως αντλίας.

.
m
Αέρας
(στην αρχή) Υγρό

Κέλυφος Επιστροφές
υγρού

Κέλυφος
.
m αντλίας

Κλαπέ
Εσωτερικό
διάφραγµα

Στροφείο
αντλίας

Ροή του υγρού και Αρχική λειτουργία (εκκίνηση). Τελική λειτουργία.

του αέρα στην αντλία Τοµή αντλίας και ροή Τοµή αντλίας και ροή του υγρού
του υγρού µε αέρα µετά την αποµάκρυνση του αέρα
Σχ. 7.2ιε
Φυγοκεντρική αντλία αυτόματης πληρώσεως.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Αντλίες πλοίων ανάλογα με
το σύστημα προώσεως
8.1 Εισαγωγή.
Στο κεφάλαιο που ακολουθεί παρουσιάζονται οι
αντλίες που συνήθως είναι εγκατεστημένες στα πλοία
ανάλογα με το σύστημα προώσεως και οι οποίες
συμβάλλουν στην απρόσκοπτη λειτουργία του. Πα-
ράλληλα περιγράφεται η λειτουργική διεργασία που
εξυπηρετούν. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα πλοία
μεταφοράς υγρού και υγροποιημένου χύδην φορτί-
ου, λόγω της ιδιαιτερότητας των αντλιών που χρησι-
μοποιούνται για να ολοκληρωθούν οι ενέργειες φορ-
τοεκφορτώσεως.
Σύμφωνα με τα προηγούμενα είναι αναμενόμενο
οι αντλίες που χρησιμοποιούνται στα πλοία τυπικά να
μπορούν να διαιρεθούν σε διάφορες ομάδες. Οι ομά-
δες αυτές περιλαμβάνουν τις αντλίες που σχετίζονται
με τη λειτουργία του συστήματος προώσεως του πλοί-
ου, τη λειτουργία των ηλεκτρομηχανών, τη διακίνηση
των ρευστών στα διάφορα δίκτυα των βοηθητικών
συστημάτων.
Επισημαίνεται ότι σε όλες τις περιπτώσεις
ο αριθμός των αντλιών που εγκαθίστανται για
κάθε λειτουργία στο πλοίο είναι δύο, παρά το
γεγονός ότι κάθε αντλία έχει σχεδιαστεί έτσι,
ώστε να διαθέτει την δυνατότητα να ανταποκρί-
νεται στις λειτουργικές ανάγκες που εξυπηρε-
τεί. Επίσης, ενδέχεται σε κάποιες εφαρμογές, λόγω
αυξημένων απαιτήσεων, να χρησιμοποιούνται τρεις
ή και περισσότερες αντλίες (π.χ. οι αντλίες φορτίου
δεξαμενοπλοίων). Ο συνήθης διπλός αριθμός των
εγκατεστημένων αντλιών εξασφαλίζει δύο βασικές
ανάγκες, οι οποίες είναι:
1) Να ελαχιστοποιήσει την πιθανότητα διακο-
πής μίας λειτουργίας, λόγω αιφνίδιας βλάβης της
αντλίας που λειτουργεί, παρέχοντας μέσω της άλλης
την απαραίτητη ασφάλεια για τους επιβάτες, το πλοίο,
το φορτίο και το περιβάλλον.
1
 φεδρική αντλία είναι αυτή που βρίσκεται σε ετοιμότητα (stand by) να αντικαταστήσει αυτόματα την αντλία που έχει σταματήσει να λει-
Ε
τουργεί.
2) Να παρέχεται η δυνατότητα επισκευής σε
μία αντλία, η οποία δύναται να απομονωθεί από το
δίκτυο που εξυπηρετεί, χωρίς να επηρεάζεται η πραγ-
ματοποίηση μίας διαδικασίας, η ετοιμότητα ή η ασφά-
λεια του πλοίου.
Για όλες τις αντλίες υπάρχει ελεγκτικός μηχανι-
σμός της πιέσεως του δικτύου όπου είναι εγκατεστη-
μένες. Αυτός δίνει εντολή να εκκκινήσει η εφεδρική
αντλία1 όταν η πίεση του δικτύου μειωθεί κάτω από
το επίπεδο, στο οποίο έχει ρυθμιστεί ο ελεγκτικός μη-
χανισμός. Επίσης σε όλα τα δίκτυα όπου είναι εγκατε-
στημένες οι αντλίες υπάρχουν φίλτρα (συνήθως πριν
την αναρρόφηση της κάθε αντλίας) κατάλληλα για το
κάθε ρευστό που διακινείται.
Επειδή οι αντλίες λειτουργούν κάτω από τις ιδιαί-
τερες συνθήκες, είναι απαραίτητο να διαθέτουν από
κατασκευής την δυνατότητα να αντιστέκονται στα
δυναμικά φορτία που προέρχονται από την κίνηση
του πλοίου (π.χ. τους κραδασμούς από θαλασσοτα-
ραχή ή τη μεταβολή στη διαγωγή του πλοίου) και
τις έντονες διαβρωτικές συνθήκες από την υγρασία
του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την υψηλή θερ-
μοκρασία του μηχανοστασίου. Επί πλέον πρέπει να
λειτουργούν συχνά με μεταβλητή ροή σε υψηλά και
σε χαμηλά φορτία, ώστε να ανταποκρίνονται άμεσα
και με ασφάλεια στις μεταβαλλόμενες λειτουργικές
συνθήκες του μηχανήματος ή του συστήματος που
εξυπηρετούν (π.χ. κατά την άφιξη ή την αναχώρηση
του πλοίου στο λιμάνι όταν μεταβάλλεται το φορτίο
λειτουργίας του συστήματος προώσεως).
Όπως όλα τα μηχανήματα του πλοίου, έτσι και οι
αντλίες πρέπει να έχουν όσο το δυνατόν μικρότερο
όγκο και βάρος, ώστε να επιτυγχάνεται η βέλτιστη εκ-
μετάλλευση του χωροταξικού σχεδιασμού, λόγω του
περιορισμένου χώρου στο σημείο εγκαταστάσεώς
τους είτε αυτό είναι στο μηχανοστάσιο είτε στο κατά-
166

στρωμα. Γι’ αυτό οι περισσότερες αντλίες είναι κάθε-

τα τοποθετημένες, πάνω σε ευρεία βάση εν συγκρί-
σει με τις εγκαταστάσεις της ξηράς (σχ. 8.1α), ενώ
ενδέχεται να τοποθετούνται και οριζόντια (σχ. 8.1β)
εάν οι λειτουργικές συνθήκες το απαιτούν. Επίσης
το μήκος του άξονα μεταδόσεως της κινήσεως από
τον ηλεκτροκινητήρα τους περιορίζεται στο απολύ-
τως απαραίτητο (σχ. 8.1γ), ενώ σε μικρού μεγέθους
αντλίες ενδέχεται ο ηλεκτροκινητήρας με την αντλία
να αποτελούν ενιαίο σύστημα.
Η περιγραφή που ακολουθεί ως σκοπό έχει να
παρουσιάσει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των
αντλιών που χρησιμοποιούνται σε επιλεγμένες εφαρ-
μογές, οι οποίες συναντώνται στους περισσότερους
Σχ. 8.1α
τύπους πλοίων. Όμως, παρά το γεγονός ότι η ανα-
Αντλίες σε κάθετη διάταξη στο μηχανοστάσιο πλοίου.
φορά πραγματοποιείται σε γενικά συστήματα,
είναι πιθανό να μην ισχύουν σε όλες τις περι-
πτώσεις λόγω της διαφοροποιήσεως των απαι-
τήσεων σε συγκεκριμένες εγκαταστάσεις ή των
προτιμήσεων των πλοιοκτητών και των ναυπη-
γείων. Γι’ αυτό σε κάθε περίπτωση οι πληροφορίες
για το σύστημα και την εγκατεστημένη αντλία παρέ-
χονται από τα συγκεκριμένα κατασκευαστικά σχέδια
που διατίθενται σε όλα τα πλοία.

8.2 Εγκατεστημένες αντλίες σύμφωνα με το

σύστημα προώσεως του πλοίου.

8.2.1 Πλοία με πρόωση από ατμοστρόβιλο. Σχ. 8.1β

Κατακόρυφη-κάθετη
Οι συνήθεις αντλίες που εξυπηρετούν τη λειτουρ- και οριζόντια διάταξη αντλιών.
γία ενός συστήματος προώσεως με ατμοστρόβιλο
είναι οι ακόλουθες έξι:

1) Κύριες τροφοδοτικές αντλίες των λεβήτων

(main feed pumps).
Οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται για την παρο-
χή του νερού στους λέβητες παραγωγής ατμού. Σε
μία τυπική εγκατάσταση πλοίου με λέβητες παραγω-
γής ατμού από την καύση βαρέος πετρελαίου, η τρο-
φοδοτική αντλία αναρροφά νερό από τη δεξαμενή
εξαερώσεως του τροφοδοτικού νερού (deaerating Ηλεκτροκινητήρας
feed tank DFT ή cascade tank) και το καταθλίβει
στον ατμοϋδροθάλαμο του λέβητα ή των λεβήτων Αντλία Σύστηµα
(βλ. σχ. 8.2ε, διαδικασίες 3, 4). Σε πολλές περιπτώ- συζεύξεως του
άξονα µεταδόσεως
σεις, στην κατάθλιψη της τροφοδοτικής αντλίας δύ- της κινήσεως
Βάση αντλίας
ναται να συνδέονται δύο χωριστές γραμμές δικτύου,
μία κύρια και μία βοηθητική, οι οποίες καταλήγουν Σχ. 8.1γ
στον ατμοϋδροθάλαμο. Ο σκοπός της βοηθητικής Αντλία σε ενιαία βάση
γραμμής δικτύου είναι η άμεση τροφοδοσία του λέ- με τον ηλεκτροκινητήρα.
 167

βητα σε περίπτωση βλάβης της κύριας γραμμής ή

των αυτοματισμών που είναι εγκατεστημένοι στο δί-
κτυο. Στο δίκτυο του λέβητα είναι τοποθετημένοι και
εναλλακτήρες θερμότητας για την προθέρμανση του
τροφοδοτικού νερού. Ο ρόλος των προθερμαντήρων
είναι να αυξάνουν τον θερμικό βαθμό αποδόσεως
της στροβιλοεγκαταστάσεως.
Ο αριθμός των τροφοδοτικών αντλιών του δικτύ-
ου τροφοδοτήσεως των λεβήτων είναι δύο ή περισ-
σότερες και μπορούν να λειτουργήσουν παράλληλα,
εάν οι απαιτήσεις του λέβητα κατά τη λειτουργία σε
πλήρες φορτίο είναι υψηλές.
Η τυπική διαμόρφωση αντλιών τροφοδοσίας .
m
περιλαμβάνει ενός ή δύο βαθμίδων φυγοκεντρικές
αντλίες και πολυβάθμιες αντλίες. Οι αντλίες αυτές Σχ. 8.2α
δύναται να κινούνται από ατμοστροβίλους ατμού ή Μονοβάθμια αντλία με αξονικά διαιρούμενο σπειροειδές
κέλυφος οριζόντιας διατάξεως.
ηλεκτροκινητήρες. Συχνά συναντώνται και αντλίες
κατασκευασμένες με αξονικά διαιρούμενο σπειροει-
δές κέλυφος (σχ. 8.2α και 8.2β), όπως και αντλίες .
με δισκοειδές κέλυφος2 με διαχυτήρες (σχ. 8.2γ). Η m
εγκατάσταση των αντλιών που κινούνται από ατμο-
στρόβιλο (στροβιλαντλίες) συνήθως είναι οριζόντια,
ενώ αυτές που κινούνται από ηλεκτροκινητήρα χρη-
σιμοποιούνται και σε οριζόντια αλλά και σε κάθετη-
κατακόρυφη διάταξη.
Η στεγανοποίηση των αντλιών, ανάλογα με τον .
τύπο και τα κατασκευαστικά τους χαρακτηριστικά, m
γίνεται είτε με στυπεία που συγκρατούνται και ρυθ-
μίζονται από στυπειοθλίπτη, είτε με μηχανικούς στυ-
πειοθλίπτες. Σχ. 8.2β
Στις αντλίες με ατμοστρόβιλο χρησιμοποιούνται Πολυβάθμια αντλία με αξονικά διαιρούμενο σπειροειδές
λαβύρινθοι, οι οποίοι εξασφαλίζουν την στεγανο- κέλυφος οριζόντιας διατάξεως.
ποίηση. Από λαβύρινθο σε λαβύρινθο γίνεται πτώ-
ση πιέσεως (υποβάθμιση) με αποτέλεσμα η τελική .
m
.
m
πίεση στον τελευταίο λαβύρινθο να ισούται με την
ατμοσφαιρική.
Κατά τη λειτουργία της τροφοδοτικής αντλίας με
σταθερή ταχύτητα, η παροχή του νερού στο λέβητα
ελέγχεται τοπικά μέσω μίας αυτόματης βαλβίδας
ρυθμίσεως νερού τροφοδοσίας. Όταν χρησιμοποι-
είται ατμός για τη λειτουργία της αντλίας (στροβι-
λοκίνητη αντλία), ο έλεγχος της παροχής του ατμού
επιτυγχάνεται από ελεγκτικό μηχανισμό ρυθμίσεώς Σχ. 8.2γ
του (constant pressure governor). Ο ρυθμιστής ει- Πολυβάθμια αντλία οριζόντιας διατάξεως
σαγωγής του ατμού, ανάλογα με την πίεση καταθλί- με δισκοειδές κέλυφος με διαχυτήρες.

2
 ισκοειδές κέλυφος ονομάζεται το κέλυφος που αποτελείται από δίσκους με κατάλληλη διαμόρφωση, οι οποίοι τοποθετούνται ο
Δ
ένας δίπλα στον άλλον σχηματίζοντας τις βαθμίδες της αντλίας. Ενδιάμεσα των δίσκων τοποθετούνται οι πτερωτές.
168
ψεως ρυθμίζει την παροχή του ατμού στην αντλία
μειώνοντάς την όταν αυξάνεται η πίεση καταθλίψεως
και επιτρέποντας την αύξηση εκ νέου της παροχής
όταν η πίεση καταθλίψεως μειωθεί, ώστε η αντλία να
λειτουργεί στα επιθυμητά επίπεδα πιέσεως του τρο-
φοδοτικού νερού. Οι μεταβολές στις απαιτήσεις του
λέβητα σε νερό επιφέρουν ανάλογες μεταβολές στην
βαλβίδα ρυθμίσεως της παροχής.
Ο ατμοστρόβιλος που χρησιμοποιείται για την κί-
νηση της τροφοδοτικής αντλίας προστατεύεται από
μηχανισμό υπερταχύνσεως που διακόπτει τη λει-
τουργία του. Επίσης για την αποδοτική και ασφαλή
λειτουργία της αντλίας υπάρχουν εγκατεστημένοι
μηχανισμοί ελέγχου της πιέσεως αναρροφήσεως, η
οποία θα προκαλούσε σπηλαίωση των επιφανειών
της αντλίας, και μηχανισμός για τη διακοπή της λει-
τουργίας σε περίπτωση απώλειας του φορτίου στην
αντλία (κοινώς ξέπιασμα, λειτουργία «εν κενώ»).
Για την προστασία του δικτύου από υπερβολική
πίεση στην κατάθλιψη της αντλίας είναι εγκατεστη-
μένη μία εκτονωτική βαλβίδα, που όταν ενεργοποι-
ηθεί, μέσω δικτύου επανακυκλοφορίας, οδηγεί το
τροφοδοτικό νερό στη δεξαμενή εξαερώσεως. Για
την πρόληψη της αυξήσεως της πιέσεως από την επα-
νακυκλοφορία προς τη δεξαμενή εξαερώσεως, η ροή
προς το δίκτυο επανακυκλοφορίας πραγματοποιείται
μέσω ειδικού δικτύου orifice3 (τοπικής αντιστάσεως),
ενώ ενδέχεται να υπάρχει και επιστόμιο το οποίο πα-
ραμένει κλειστό όταν η παροχή της αντλίας προς το
λέβητα είναι υψηλή (μεγάλο φορτίο στην αντλία).
Λόγω της αναρροφήσεως της τροφοδοτικής
αντλίας από την δεξαμενή εξαερώσεως, στην οποία
η πίεση στην επιφάνεια του νερού είναι ίση με την
πίεση των ατμών του (συνθήκες υγρού ατμού), το
καθαρό διαθέσιμο ύψος αναρροφήσεως της αντλίας
(NPSHa) ισούται με το ύψος της στάθμης του νερού
μέσα στη δεξαμενή εξαερώσεως εάν αφαιρεθούν οι
απώλειες της σωληνογραμμής αναρροφήσεως. Η
διαφορά αυτή ενδέχεται να μην επαρκεί λόγω της
θέσεως της δεξαμενής εξαερώσεως ή της στάθμης
του νερού σε αυτή, ώστε να δημιουργήσει την κα-
τάλληλη πίεση στην αναρρόφηση που θα αποτρέψει
τις συνθήκες σπηλαιώσεως. Τότε μεταξύ της δεξαμε-
νής και της τροφοδοτικής αντλίας που κινείται από
τον ατμοστρόβιλο εγκαθίσταται στο δίκτυο μία ενι-
σχυτική αντλία φυγοκεντρικού τύπου χαμηλότερης
3
 rifice: δίσκος με οπή που τοποθετείται κάθετα στη ροή του δικτύου επιτυγχάνοντας τη μείωση της πιέσεως του διερχόμενου ρευστού
O
λόγω αυξήσεως της τοπικής αντιστάσεως.
ισχύος. Σκοπός της αντλίας αυτής είναι η αύξηση της
πιέσεως του διαθέσιμου καθαρού ύψους αναρροφή-
σεως της κύριας τροφοδοτικής αντλίας.
Επίσης όταν η κατανάλωση του ατμού από το λέ-
βητα είναι χαμηλή για την παροχή του τροφοδοτικού
νερού χρησιμοποιούνται φυγοκεντρικές αντλίες μι-
κρότερης παροχής (σχ. 8.2δ).
2) Αντλίες κύριου ψυγείου συμπυκνώσεως
(main condenser pumps) (βλ. σχ. 8.2στ).
Πρόκειται για οριζόντιας ή κάθετης διατάξεως
φυγοκεντρικές αντλίες που κινούνται από ηλεκτρο-
κινητήρα. Χρησιμοποιούνται για την διακίνηση των
συμπυκνωμάτων που προέρχονται από την εξαγωγή
του κύριου ατμοστροβίλου και συμπυκνώνονται στο
κύριο ψυγείο (σχ. 8.2ε, διαδικασία 2, 3). Σε κάποια
δίκτυα ατμοστροβίλων για την διαχείριση του συμπυ-
κνώματος ενδέχεται να χρησιμοποιούνται μικρότεροι
ατμοστρόβιλοι για τη λειτουργία των αντλιών αυτών.
Η αναρρόφηση της κύριας αντλίας συμπυκνώ-
ματος γίνεται από το κάτω μέρος του συμπυκνωτή,
όπου συγκεντρώνεται το συμπύκνωμα (κεκορεσμέ-
νο νερό). Η κατάθλιψη σε κάποια δίκτυα μπορεί να
Σχ. 8.2δ
Πολυβάθμια βοηθητική τροφοδοτική αντλία.
T Ατµοποίηση 1
C
Υπόψυκτο 5 6
υγρό
4 Υγρός ατµός Υπέρθερµος
3 ατµός
2
3 Συµπύκνωση 2
s
Σχ. 8.2ε
Διάγραμμα θερμοκρασίας (Τ) ειδικής εντροπίας (s)
κύκλου ατμοποιήσεως και συμπυκνώσεως.
 169

γίνεται μέσω εναλλακτήρων, ώστε να μειωθεί η θερ- θετημένους στον άξονα περιστροφής του στροφείου
μοκρασία του συμπυκνώματος, πριν αυτό οδηγηθεί μεταξύ της αντλίας και του ηλεκτροκινητήρα, ικανούς
στη δεξαμενή εξαερισμού του τροφοδοτικού νερού να αντιμετωπίσουν τις αξονικές και τις ακτινικές δυ-
(Deaerating Feed Tank – DFT) (σχ. 8.2στ). νάμεις ώσεως που αναπτύσσονται από τα στροφεία.
Οι αντλίες αυτές είναι δύο βαθμίδων πιέσεως Επί πλέον στο κέλυφος της αντλίας μεταξύ των
(σχ. 8.2ζ) με ένσφαιρους τριβείς (ρουλεμάν) τοπο- στροφείων, υπάρχει τριβέας με υδρολίπανση που
mα
1 Ατµοστρόβιλος
Υπερθερµαντήρας 1
6 .
Ατµοϋδροθάλαµος Ατµολέβητας wT
5
Προθερµαντήρας Δεξαµενή 2
απαεριώσεως
.
mθ
Κύρια 4
τροφοδοτική 3 Ψυγείο Θάλασσα
3
αντλία συµπυκνώσεως
Αντλία
συµπυκνώµατος

Σχ. 8.2στ
Απλοποιημένο σύστημα κύκλου ατμοποιήσεως και συμπυκνώσεως.

Στήριγµα κινητήρα
αντλίας

Άξονας
Κέλυφος τριβέων
εδράσεως

Χιτώνιο άξονα

Στροφείο 2ης βαθµίδας

Εσωτερικό κουζινέτο (έδρανο)

Χιτώνιο στο εσωτερικό
της αντλίας
.
m

Κέλυφος αντλίας Στροφείο 1ης βαθµίδας

Δακτύλιος φθοράς κελύφους
Βάση στηρίξεως αντλίας Δακτύλιος φθοράς στροφείου

Σχ. 8.2ζ
Φυγοκεντρική αντλία συμπυκνώματος δύο βαθμίδων πιέσεως.
170
έχει μορφή χιτωνίου κατασκευασμένου από ειδικό
κράμα (όπως μη μολυβδούχο χαλκό, χαλκό αλου-
μινίου, ορείχαλκο μαγγανίου κ.ά.). Μέσα από το χι-
τώνιο διέρχεται ο περιστρεφόμενος άξονας, με απο-
τέλεσμα να ενισχύεται η διαχείριση των ακτινικών
ώσεων που ασκούνται στην αντλία.
Η πρώτη βαθμίδα είναι το κάτω στροφείο-πτε-
ρωτή, ενώ η δεύτερη βαθμίδα η επάνω. Τα στροφεία-
πτερωτές τοποθετούνται με την οπή αναρροφήσεως
του κάτω στροφείου προς τα πάνω και του επάνω
προς τα κάτω αντίστοιχα. Με την εγκατάσταση αυτή
επιτυγχάνεται η ισορροπία στην υδραυλική πίεση από
τα δύο στροφεία διότι κατά την περιστροφή τους δη-
μιουργούνται αντίθετες αξονικές ώσεις, μειώνοντας
αυτές που ασκούνται στους τριβείς της αντλίας. Για
την απαγωγή του αέρα που συγκεντρώνεται στο εσω-
τερικό του κελύφους, ένας σωλήνας συνδέεται από το
κέλυφος πάνω από το στροφείο του πρώτου σταδίου
έως το επάνω μέρος του κελύφους του συμπυκνωτή.
Η συγκοινωνία των δύο χώρων βοηθάει την απομά-
κρυνση του αέρα που συγκεντρώνεται στο εσωτερικό
του κελύφους της αντλίας, λόγω της υποπιέσεως που
επικρατεί στο εσωτερικό του συμπυκνωτή.
Η στεγανοποίηση του άξονα στο σημείο εισόδου
του στην αντλία, επιτυγχάνεται με στυπεία και στυ-
πειοθλίπτη ή με μηχανικό στυπειοθλίπτη. Για τη βελ-
τιστοποίηση της στεγανοποιήσεως, αλλά και για την
απομάκρυνση της θερμότητας που αναπτύσσεται στα
σημεία τριβής, μία ποσότητα συμπυκνώματος από
την κατάθλιψη της δεύτερης βαθμίδας εγχέεται μέσω
σωλήνα στο θάλαμο που περιέχει τα στυπεία ή το
μηχανικό στυπειοθλίπτη.
Το συμπύκνωμα που απομακρύνεται από το εσω-
τερικό του συμπυκνωτή συνήθως βρίσκεται σε πίεση
ατμοποιήσεως ή κοντά σε αυτή. Κατά συνέπεια, το
καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως (NPSH) που
εισέρχεται στην αντλία είναι ουσιαστικά ίσο με το
ύψος της στάθμης του νερού μέσα στον συμπυκνω-
τή. Γι’ αυτό, με σκοπό την αύξηση της διαφοράς της
πιέσεως, που θα δημιουργήσει αποδοτικές συνθήκες
NPSH στο στροφείο της πρώτης βαθμίδας της αντλί-
ας, η αντλία τοποθετείται σε σημείο του μηχανοστα-
σίου όσο είναι εφικτό χαμηλότερα από το συμπυκνω-
τή. Στην επίτευξη του επιθυμητού NPSH πρέπει να
συμπεριληφθούν και οι απώλειες (έστω και μικρές)
του δικτύου. Επίσης, συχνά τα στροφεία της πρώτης
βαθμίδας είναι ειδικά σχεδιασμένα ώστε να λειτουρ-
γούν σε χαμηλό NPSH.
Εάν η κίνηση της αντλίας πραγματοποιείται με
ατμοστρόβιλο ή με ηλεκτροκινητήρα που δύναται να
μεταβάλλει τις στροφές του, οι στροφές της αντλίας
για την απομάκρυνση του συμπυκνώματος ρυθμί-
ζονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις του συστήματος.
Δηλαδή, οι στροφές της αντλίας ρυθμίζονται ώστε να
επιτυγχάνεται ισορροπία στη ροή των υγρών ατμών
προς τον συμπυκνωτή και στον ρυθμό απομακρύνσε-
ως του συμπυκνώματος.
Για να επιτευχθεί αυτή η ισορροπία χρησιμοποι-
είται ένα σύστημα ελέγχου της στάθμης του συμπυ-
κνώματος που επενεργεί στο κινητήριο μηχάνημα
αυξάνοντας και μειώνοντας ανάλογα τις στροφές.
Εναλλακτικά, όταν στην κίνηση της αντλίας χρησι-
μοποιείται κινητήρας σταθερών στροφών, ο ρυθμός
απομακρύνσεως του συμπυκνώματος με την αντλία
δύναται να πραγματοποιείται με έλεγχο στο βαθμό
βυθίσεως (δηλ. το ύψος από την επιφάνεια του υγρού
έως το στροφείο) ή διαφορετικά με ρύθμιση των συν-
θηκών της σπηλαιώσεως.
Με τον έλεγχο του βαθμού βυθίσεως, η μείωση
στο φορτίο του συστήματος (κυκλοφορία του ατμού
στον ατμοστρόβιλο, άρα λιγότερος υγρός ατμός προς
το συμπυκνωτή), έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της
στάθμης του συμπυκνώματος στο συμπυκνωτή. Αντί-
στοιχη θα είναι και η μείωση του διαθέσιμου NSPH
προς την αντλία συμπυκνώματος, το οποίο θα πέσει
κάτω από το απαιτούμενο NSPH. Η πτώση του δια-
θέσιμου NSPH κάτω από το απαιτούμενο NSPH θα
προκαλέσει την μείωση της ικανότητας της αντλίας
στην απομάκρυνση του συμπυκνώματος και την εμ-
φάνιση του φαινομένου της σπηλαιώσεως. Καθώς η
στάθμη στο συμπυκνωτή θα συνεχίσει να μειώνεται,
το φαινόμενο της σπηλαιώσεως θα αυξάνεται, ενώ η
παροχή της αντλίας θα μειώνεται, έως ότου γίνει αντί-
στοιχη με το ρυθμό της εισαγωγής του υγρού ατμού
και της δημιουργίας συμπυκνώματος. Τότε η στάθμη
του συμπυκνώματος μέσα στο συμπυκνωτή θα σταθε-
ροποιηθεί και το διαθέσιμο NSPH θα είναι ίσο με το
απαιτούμενο από την αντλία NSPH δημιουργώντας
έναν νέο μειωμένο ρυθμό παροχής από την αντλία.
Οι αντλίες που χρησιμοποιούνται με έλεγχο του
βαθμού βυθίσεως είναι ειδικά σχεδιασμένες για να
λειτουργούν σε μεταβλητό NSPH και κατασκευα-
σμένες ώστε να αντέχουν στην σπηλαίωση και στις
δονήσεις.
Για να αποφευχθεί η αύξηση του φαινομένου
της σπηλαιώσεως, η παροχή των αντλιών σταθερών
στροφών δύναται να ρυθμιστεί με τον περιορισμό της
βαλβίδας καταθλίψεως, ώστε να διατηρείται η στάθ-
μη στο συμπυκνωτή. Όμως η μείωση της παροχής
ενδέχεται να προκαλέσει ελλιπή ψύξη των εκχυτή-
 171
. .
ρων που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία κενού m m
και μείωση της αποδόσεώς τους ή επανακυκλοφορία
του συμπυκνώματος στο εσωτερικό της αντλίας μετα-
ξύ καταθλίψεως και αναρροφήσεως. Για την πρόληψη
αυτού του είδους των προβλημάτων χρησιμοποιείται
ένας σωλήνας επανακυκλοφορίας του συμπυκνώμα-
τος προς το συμπυκνωτή με αυτόματο ή χειροκίνητο
επιστόμιο, διατηρώντας τη στάθμη σε ικανοποιητικό
επίπεδο. Επίσης για τον έλεγχο της θερμοκρασίας
χρησιμοποιείται μία βαλβίδα ελέγχου διατηρώντας τη
θερμοκρασία του συμπυκνώματος μέσω της επανακυ-
κλοφορίας στην επιθυμητή προκαθορισμένη τιμή.
Σχ. 8.2η
Γενικά οι αντλίες σταθερών στροφών είναι κατα-
Αντλία υγρού δακτυλίου για τη δημιουργία κενού.
σκευασμένες ώστε να λειτουργούν στην ονομαστική
τους παροχή. Ως εκ τούτου η λειτουργία τους με χαμη-
δημιουργείται, από τις αντλίες υγρού δακτυλίου, πε-
λή ροή πρέπει να αποφεύγεται.
ριορίζεται από την τάση ατμών του νερού λειτουργίας
3) Αντλίες απαεριώσεως ψυγείου συμπυκνώσε- της αντλίας. Ο περιορισμός οφείλεται στην αύξηση
ως (liquid ring vacuum pumps). της θερμοκρασίας του νερού λειτουργίας της αντλίας,
λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας του μείγματος
Πρόκειται για αντλίες τύπου υγρού δακτυλίου που υγρού-ατμών που αναρροφώνται από το συμπυκνω-
ως σκοπό έχουν τη δημιουργία κενού και κινούνται τή. Γι’ αυτό το νερό που διαχωρίζεται από το μείγμα
από ηλεκτροκινητήρα (σχ. 8.2η). Χρησιμοποιούνται και αναμειγνύεται με το νερό λειτουργίας, καταθλίβε-
για τη δημιουργία κενού και την απομάκρυνση του ται σε έναν εναλλακτήρα θερμότητας (ψυγείο) ώστε
αέρα σε ένα συμπυκνωτή, αντικαθιστώντας μερικές να μειωθεί η θερμοκρασία του πριν επιστρέψει στην
φορές τους εκχυτήρες (σχ. 8.2θ). Όμως το κενό που αντλία, βελτιώνοντας την απόδοσή της.

.
mα
Επιστροφές Καταναλώσεις
ατµών ατµοστροβίλων
.
Κύριο ψυγείο m
συµπυκνώσεως Ατµολέβητας

.
mθ
Ψυγείο
συµπυ- .
m
κνώµατος

Αντλίες Προθερµαντήρας
Αντλία συµπυκνώµατος τροφοδικού νερού
απαεριώσεως Εκχυτήρας
κενού ή αέρα

Τροφοδοτικές
Δεξαµενή αντλίες λέβητα
τροφοδοτικού
νερού
Αντλία Δεξαµενή
Δεξαµενή επιστροφών συµπυκνωµένων απαεριώσεως
ατµού από δίκτυο επιστροφών ατµού

Σχ. 8.2θ
Απλοποιημένο δίκτυο κυκλοφορίας ατμού τροφοδοτικού νερού.
172

4) Αντλίες συμπυκνωμένων επιστροφών ατμού
(condensate pumps).
Οι αντλίες αυτές, χρησιμοποιούνται για την άντλη-
ση του συμπυκνώματος που έχει συλλεχθεί στη δεξα-
μενή του δικτύου επιστροφών ατμού γενικής χρήσε-
ως, εκτός του ατμοστροβίλου (σχ. 8.2θ). Η δεξαμενή
του δικτύου επιστροφών συνήθως αναφέρεται και ως
ατμοσφαιρική δεξαμενή αποστραγγίσεως (at-
mospheric drain tank) διότι σε αυτή συλλέγεται συ-
μπύκνωμα σε πίεση ίση ή μεγαλύτερη από την ατμο-
σφαιρική, το οποίο δεν έχει αναμιχθεί με άλλο ρευστό
(καθαρό συμπύκνωμα). Αντίστοιχα, οι αντλίες αναφέ-
ρονται και ως ατμοσφαιρικές αντλίες δεξαμενών
αποστραγγίσεως (atmospheric-drain-tank pumps).
Συνήθως είναι φυγοκεντρικές αντλίες μίας βαθ-
μίδας πιέσεως οι οποίες κινούνται από ηλεκτρο-
κινητήρα. Ο έλεγχος για τη λειτουργία της αντλίας
γίνεται αυτόματα με τη χρήση πλωτήρων κατάλληλα
εγκατεστημένων ώστε όταν η στάθμη της δεξαμενής
φτάσει στον επάνω πλωτήρα ενεργοποιείται η αντλία
και λειτουργεί μέχρι η στάθμη να φτάσει στο χαμη-
λότερα εγκατεστημένο πλωτήρα και να διακοπεί η
λειτουργία της.
Η κατάθλιψη του αντλούμενου συμπυκνώματος
γίνεται στην δεξαμενή απαεριώσεως τροφοδοτικού
νερού του λέβητα (Deaerating Feed Tank – DFT),
και η θερμοκρασία του συμπυκνώματος κυμαίνεται
συνήθως από 93 έως 99οC. Επειδή η θερμοκρασία
αυτή είναι κοντά στο σημείο βρασμού του νερού,
στην προσπάθεια να διατηρείται το καθαρό διαθέσιμο
ύψος αναρροφήσεως της αντλίας σε υψηλό επίπεδο,
οι αντλίες τοποθετούνται όσο είναι εφικτό χαμηλότε-
ρα από τη δεξαμενή.
5) Κύριες αντλίες κυκλοφορίας θαλάσσης (main
seawater circulation pumps).
Η κύρια αυτή αντλία σε ένα πλοίο με πρόωση από
ατμοστρόβιλο ως σκοπό έχει την παροχή θαλάσσης
στο δίκτυο που εξυπηρετεί τον κύριο συμπυκνω-
τή (εναλλακτήρα συμπυκνώσεως) επιστροφών του
ατμού από τον ατμοστρόβιλο. Εξυπηρετεί επίσης και
την παροχή σε δίκτυα όπου είναι εγκατεστημένοι άλ-
λοι εναλλακτήρες θερμότητας, όπως είναι τα κύρια
ψυγεία του λιπαντικού ελαίου κ.ά. (σχ. 8.2ι). Η αναρ-
ρόφηση της αντλίας γίνεται μέσω του δικτύου που τη
συνδέει με το επιστόμιο το οποίο είναι εγκατεστημένο
στην πλευρά του πλοίου, ενώ η κατάθλιψη του θα-
λασσινού νερού μετά τον συμπυκνωτή ή οποιονδή-
ποτε άλλον εναλλακτήρα θερμότητας καταλήγει ξανά
στη θάλασσα. Για την ασφάλεια του πλοίου, στο
δίκτυο αναρροφήσεως υπάρχει εγκατεστημένο
και ένα επιστόμιο το οποίο παρέχει τη δυνατότη-
τα να αναρροφήσει η αντλία νερά από τις σεντί-
νες του μηχανοστασίου σε περίπτωση έκτακτης

.
mα Ατµο-
Πλευρικό Ατµοστρόβιλος λέβητας
έλασµα πλοίου
.
WT
Ψυγείο
συµπυκνώσεως
Θάλασσα

. Αντλία
mθ
συµπυκνώµατος
Κύρια αντλία
κυκλοφορίας
θαλασσινού
νερού
Άλλοι εναλλακτήρες που
Σωσίβιος ψύχονται µε θαλασσινό νερό
κρουνός Σχ. 8.2ι
Τυπικό δίκτυο σε κάτοψη εγκατεστη-
μένης κύριας αντλίας κυκλοφορίας
θαλασσινού νερού ψύξεως.
 173

ανάγκης. Το επιστόμιο αυτό ονομάζεται σωσίβιος

κρουνός και συνδέεται με την κύρια αντλία κυκλοφο-
ρίας θαλάσσης λόγω της μεγάλης της παροχής.
Στα πλοία με ατμοστρόβιλο, λόγω της μεγάλης πα-
.
ροχής που απαιτείται από το ψυγείο (συμπυκνωτή) επι- m
στροφών του ατμού, οι αντλίες που χρησιμοποιούνται
είναι αξονικής ροής με έλικα μίας βαθμίδας πιέσεως (σχ.
8.2ια), με σχετικά χαμηλή πίεση καταθλίψεως. Όταν απαι-
τείται μεγαλύτερη πίεση καταθλίψεως, τότε οι αντλίες που
χρησιμοποιούνται στις εγκαταστάσεις είναι μεικτής ροής.
Για την κίνηση των αντλιών χρησιμοποιούνται ατμοστρό-
βιλοι με μειωτήρες, αλλά και ηλεκτροκινητήρες δύο «τα-
χυτήτων» περιστροφής. Έτσι δίδεται η δυνατότητα ελέγχου
των στροφών της αντλίας, άρα και της παροχής, ειδικά
κατά την εκκίνηση ή τη διακοπή του ατμοστροβίλου όπου
οι απαιτήσεις σε θαλασσινό νερό λόγω χαμηλής κατανα-
λώσεως ατμού είναι μειωμένες.
Λόγω του μεγάλου ηλεκτρικού φορτίου που απαιτεί-
ται για τη λειτουργία της κύριας αντλίας κυκλοφορίας θα-
λάσσης, στο δίκτυο υπάρχει εγκατεστημένη και μία αντλία
μικρότερης παροχής, συνήθως με ηλεκτροκινητήρα, η (α)
αντλία χρήσεως λιμένα (port use pump). Η αντλία αυτή
χρησιμοποιείται εν όρμω (σε λιμάνι) ή στο αγκυροβόλιο
όταν οι απαιτήσεις σε θαλασσινό νερό για την ψύξη είναι
μικρές, διότι δεν λειτουργεί ο ατμοστρόβιλος, παρέχοντας
όμως ικανοποιητική παροχή στα υπόλοιπα ψυγεία.
Σε πολλές περιπτώσεις οι κύριες αντλίες κυκλοφορίας
θαλάσσης δεν διαθέτουν ωστικό τριβέα για την απόσβεση .
Τριβέας m
της αξονικής ώσεως. Τότε ο άξονας της αντλίας συνδέεται
σταθερά με τον άξονα του κινητήριου μηχανήματος, ώστε
Άξονας
η αξονική ώση να λαμβάνεται από τον ωστικό τριβέα
που είναι εγκατεστημένος στον άξονα του κινητήρα. Για
τις αξονικές ώσεις από τη λειτουργία της αντλίας υπάρ-
χει εγκατεστημένος τριβέας σε εγκάρσιο στήριγμα επάνω
από τον έλικα. Η απαραίτητη λίπανση των σημείων τριβής
η οποία επηρεάζεται από την ύπαρξη λάσπης και άμμου
που παρασύρεται από το θαλασσινό νερό όταν το πλοίο
ταξιδεύει κοντά σε ακτές ή σε ποτάμια επιτυγχάνεται με Συνθετικοί
την παροχή καθαρού νερού από βοηθητικό δίκτυο ενώ τριβείς
Κέλυφος
σε αρκετές αντλίες στις επιφάνειες των τριβέων υπάρχει Στροφείο
επίστρωση από ανθεκτικό συνθετικό υλικό. (πτερωτή)

6) Αντλίες παροχής πετρελαίου του λέβητα Έλικας

Στα πλοία προώσεως με ατμοστρόβιλο, είναι οι αντλίες

που χρησιμοποιούνται για την παροχή του καυσίμου στην
λειτουργία των καυστήρων του λέβητα παραγωγής ατμού. .
m
Ανάλογα με τον τύπο και την κατασκευή του δικτύου κα-
(β)
θώς και τον τρόπο λειτουργίας του λέβητα συνήθως συ-
ναντώνται οι Αντλίες Βαρέος Πετρελαίου (Heavy Fuel Σχ. 8.2ια
Oil) και οι Αντλίες Πετρελαίου Ντίζελ (Diesel Oil). (α) Αντλία αξονικής ροής και (β) τομή και τα μέρη της.
174
1) Οι αντλίες πετρελαίου ντίζελ, είναι ηλεκτρο-
κίνητες περιστροφικές αντλίες και χρησιμοποιούνται
κατά την αρχική εκκίνηση του λέβητα διότι με το
βαρύ πετρέλαιο δεν είναι εύκολο να γίνει ανάφλεξη.
Στη συνέχεια με την παροχή βαρέος πετρελαίου συ-
νεχίζεται η καύση και διακόπτεται η λειτουργία της
αντλίας ντίζελ.
2) Οι αντλίες βαρέος πετρελαίου, είναι οριζό-
ντιας ή κάθετης διατάξεως κοχλιοειδούς τύπου και
πολλαπλού στροφείου. Η κίνησή τους δύναται να
πραγματοποιείται είτε από μικρού μεγέθους ατμο-
στρόβιλους, είτε από ηλεκτροκινητήρες δύο ταχυτή-
των. Το ενδεχόμενο χρήσεως παλινδρομικών αντλι-
ών για την παροχή πετρελαίου υφίσταται μόνο σε
παλαιά πλοία.
Η άντληση του πετρελαίου γίνεται από τη δεξαμε-
νή ημερήσιας καταναλώσεως ή από την δεξαμενή κα-
θιζήσεως του πετρελαίου. Επίσης για την αύξηση της
θερμοκρασίας του πετρελαίου, με σκοπό την καλύτε-
ρη άντληση και την καύση από τον καυστήρα, προ-
θερμαίνεται σε εναλλακτήρα θερμότητας με ατμό.
Η παροχή ατμού κινήσεως στις αντλίες πετρελαί-
ου με ατμοστρόβιλο, είτε αυτές είναι περιστροφικές
είτε άμεσης δράσεως παλινδρομικές, συνήθως ελέγ-
χεται από ρυθμιστική διάταξη σταθερής πιέσεως που
ενεργεί έτσι, ώστε να διατηρείται σταθερή η πίεση
καταθλίψεως του καυσίμου από την αντλία. Με αυτή
τη διάταξη επιτυγχάνεται η σταθερή παροχή δίχως να
επηρεάζεται από τυχόν διακυμάνσεις στο δίκτυο του
ατμού. Όταν χρησιμοποιούνται ηλεκτροκινητήρες
για τη λειτουργία της αντλίας, ο κινητήρας συνήθως
είναι δύο ταχυτήτων περιστροφής. Αυτό συμβαίνει
προκειμένου να λειτουργεί στη χαμηλή ταχύτητα πα-
ρέχοντας μικρότερη ποσότητα καυσίμου στο λέβητα
όταν οι απαιτήσεις καταναλώσεως είναι μικρές (π.χ.
στο λιμάνι) και στην υψηλή ταχύτητα όταν ο λέβητας
λειτουργεί σε πλήρες φορτίο (π.χ. εν πλω).
Ωστόσο σε κάθε ταχύτητα λειτουργίας, η παροχή
του καυσίμου από την αντλία καυσίμου είναι μεγα-
λύτερη από αυτή που καταναλώνεται. Γι’ αυτό είναι
απαραίτητη η επανακυκλοφορία μίας ποσότητας του
καυσίμου (by pass), η οποία επιτυγχάνεται μέσω κα-
τάλληλου δικτύου.
Στην κατάθλιψη των αντλιών πρέπει να υπάρ-
χει εγκατεστημένη μία εκτονωτική βαλβίδα από την
κατάθλιψη στην αναρρόφηση της αντλίας, για την
προστασία του δικτύου, σε περίπτωση αυξήσεως της
πιέσεως πέρα της επιθυμητής. Ο έλεγχος των αντλι-
ών πραγματοποιείται αυτόματα από πίνακα ελέγχου,
ενώ παρέχεται η δυνατότητα απομακρυσμένου ελέγ-
χου και διακοπής της λειτουργίας των αντλιών σε
περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Το σημείο εισόδου του άξονα περιστροφής στο
κέλυφος της αντλίας στεγανοποιείται με μηχανικό
στυπειοθλίπτη. Πάνω από αυτό το σημείο υπάρχει
προστατευτικό κάλυμμα το οποίο αποτρέπει τη διά-
χυση του πετρελαίου σε περίπτωση διαρροής, ενώ
κάτω από την αντλία υπάρχει δίσκος περισυλλογής
των μικρών διαρροών που τις οδηγεί σε δεξαμενή.
Σημαντικό είναι η οποιαδήποτε διαρροή από τις
αντλίες καυσίμου να αντιμετωπίζεται άμεσα, με την
αντικατάσταση του στεγανοποιητικού μέσου, λόγω
της ευφλεκτότητας των καυσίμων.
7) Αντλίες λιπάνσεως ατμοστροβίλων (steam
turbine lube oil pumps).
Οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται για τη λίπαν-
ση του ατμοστροβίλου. Η αναρρόφηση του ελαίου
πραγματοποιείται από την δεξαμενή συγκεντρώσε-
ως ελαίου των μειωτήρων (reduction gears sump)
και η κατάθλιψη στα έδρανα του στροβίλου, στο κι-
βώτιο με τα γρανάζια των μειωτήρων και στον ωστι-
κό τριβέα του άξονα της έλικας προώσεως του πλοίου
(σχ. 8.2ιβ). Το ίδιο έλαιο συνήθως καταθλίβεται και
στον ρυθμιστή ταχύτητας, καθώς και στην βαλβίδα
ελέγχου ροής του ακροφύσιου παροχής ατμού στον
ατμοστρόβιλο. Επίσης ένα τμήμα του αντλούμενου
ελαίου καταθλίβεται σε δεξαμενή βαρύτητας, ώστε
να διατηρηθεί η λίπανση του μηχανισμού προώσεως
για αρκετά λεπτά, σε περίπτωση αιφνίδιας διακοπής
της αντλίας παροχής του λιπαντικού. Τα περισσότερα
. .
mθ mθ
Ψυγείο
.
Τριβείς εδράσεως mλ ελαίου
.
mλ1 Φίλτρα
.
mα
. Στρόβιλος
mα
Χ.Π.
Στρόβιλος
Υ.Π.
.
mλ2
. Μαγνητικά
mλ3 φίλτρα
Μειωτήρας
.
mλ
Ωστικός τριβέας Δεξαµενή
ελαίου
λιπάνσεως
Έλικας
Σχ. 8.2ιβ
Τυπική διάταξη δικτύου λιπάνσεως ατμοστροβίλων.
 175

πλοία με πρόωση από ατμοστρόβιλο διαθέτουν δύο
ή και τρεις αντλίες οριζόντιας ή κάθετης διατάξεως,
γραναζωτού τύπου (gear type pumps). Όταν είναι
κάθετης διατάξεως, οι αντλίες δύναται να είναι βυθι-
σμένες στη δεξαμενή συγκεντρώσεως του ελαίου.
Για τον μηχανισμό κινήσεως των αντλιών μπορεί
να χρησιμοποιείται ατμοστρόβιλος, ηλεκτροκινητή-
ρας ή ο προωστήριος άξονας μέσω κατάλληλης δι-
ατάξεως (π.χ. μετάδοση με γρανάζια) (εξαρτημένες
αντλίες). Στην περίπτωση που οι αντλίες κινούνται
από ατμοστροβίλους ή από τον προωστήριο άξονα,
θα πρέπει στο δίκτυο να υπάρχει εγκατεστημένη μία
αντλία η οποία θα κινείται από ηλεκτροκινητήρα,
εξασφαλίζοντας την παροχή ελαίου στον ατμοστρό-
βιλο κατά την εκκίνηση. Επίσης ενδέχεται σε ορισμέ-
να πλοία να χρησιμοποιούνται εφεδρικές εμβολοφό-
ρες αντλίες κινούμενες από μικρό ντιζελοκινητήρα ή
ηλεκτροκίνητες συνδεμένες με ηλεκτρικούς συσσω-
ρευτές (μπαταρίες) οι οποίες (αντλίες) εξασφαλίζουν
την παροχή ελαίου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Οι αντλίες για την παροχή ελαίου λιπάνσεως το-
ποθετούνται χαμηλά, κοντά στη δεξαμενή συλλογής
του (lube oil pump tank). Στο δίκτυο παροχής του
ελαίου λιπάνσεως, υπάρχουν δίσκοι με οπές (orifice)
για τη ρύθμιση της πιέσεώς του σύμφωνα με τις απαι-
τήσεις των τριβέων εδράσεως και των γραναζιών.
Αυτό απαιτείται διότι συνήθως η πίεση καταθλίψεως
της αντλίας είναι σύμφωνη με την υπάρχουσα στο
ρυθμιστικό μηχανισμό ελέγχου του ατμοστροβίλου
(propulsion turbine governor).
8.2.2 Πλοία με πρόωση από Μηχανές Εσωτερι-
κής Καύσεως (ΜΕΚ).
Οι μηχανές εσωτερικής καύσεως λειτουργούν
σε διάφορες στροφές έτσι, ώστε να κατατάσσονται
ανάλογα σε αργόστροφες, μεσόστροφες και ταχύ-
στροφες. Οι αντλίες που χρησιμοποιούνται στα πλοία
για την εξυπηρέτηση της καλής λειτουργίας των ΜΕΚ
είναι οι ακόλουθες: οι αντλίες γλυκού νερού ψύξεως,
οι αντλίες παροχής θαλάσσης στα δίκτυα ψύξεως (βλ.
παράγρ. 8.4.2), οι ενισχυτικές αντλίες παροχής καυ-
σίμου και οι αντλίες λιπάνσεως.
1) Αντλίες γλυκού νερού ψύξεως χιτωνίων της
μηχανής (jacket fresh water cooling pumps).
Οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται για την κυκλο-
φορία του νερού στην ψύξη των χιτωνίων της κύριας
μηχανής των καπακιών των κυλίνδρων, του αεροσυ-
μπιεστή υπερπληρώσεως ή/και μέσα από τα στοιχεία
του εναλλακτήρα θερμότητας του βραστήρα παραγω-
γής γλυκού νερού (σχ. 8.2ιγ).
Το γλυκό νερό που διακινείται από την αντλία ψύ-

Δεξαµενή
εκτονώσεως
νερού ψύξεως
Εναλλακτήρας Έλεγχος
χιτωνίων
γλυκού νερού ψύξεως κυκλοφορίας γλυκού
χιτωνίων νερού ψύξεως
.
m
. Νερό ψύξεως
Αντλία λιπάνσεως m
ζυγωµάτων (σταυρών) Αντλία
µηχανής γλυκού νερού Λεπτ
οµέ
Σταυρός Τρίοδος ψύξεως χιτωνίων ρ ει
Εναλλακτήρας βαλβίδα
α

ψύξεως ελαίου 3 2 . . .
λιπάνσεως m mA ή mΒ
. 1 Νερό ψύξεως
m .
Νερό ψύξεως m 3 .
. mA
m
Εναλλακτήρας
ψύξεως νερού 2
Αντλία ελαίου Φίλτρο Ελαιολεκάνη Κ/Μ των εµβόλων
λιπάνσεως ελαίου Δεξαµενή συγκεντρώσεως .
Αντλία κυκλοφορίας 1 mB
τριβέων Κ/Μ νερού ψύξεως των εµβόλων νερού ψύξεως των εµβόλων
(α) (β)
Σχ. 8.2ιγ
(α) Τυπική διάταξη δικτύου γλυκού νερού ψύξεως και λιπάνσεως Κ/Μ. (β) Τομή τριόδου βαλβίδας.
176

ξεως της μηχανής ψύχεται από εναλλακτήρα θερμό-

τητας (ψυγείο) στο αντίστοιχο δίκτυο. Όταν η μηχανή Πλαίσιο
είναι σταματημένη το ίδιο νερό διέρχεται από εναλ- στηρίξεως
ηλεκτροκινητήρα
λακτήρα θερμότητας (προθερμαντήρα), ο οποίος το
προθερμαίνει για να διατηρηθεί η θερμοκρασία της Σύνδεσµος άξονα
Σηµείο
μηχανής λίγο χαμηλότερα από τη θερμοκρασία λει- αντλίας µε άξονα
στεγανοποιήσεως
ηλεκτροκινητήρα
τουργίας της, ώστε αυτή να βρίσκεται συνεχώς σε άξονα αντλίας
κατάσταση ετοιμότητας. στο κέλυφος Άξονας
Οι αντλίες ψύξεως της μηχανής (σχ. 8.2ιδ) είναι . στροφείου
m της αντλίας
φυγοκεντρικές κάθετης ή οριζόντιας διατάξεως μίας
βαθμίδας πιέσεως, κάθε μία από τις οποίες έχει τη
δυνατότητα να καλύπτει τις ανάγκες του δικτύου που .
m
εξυπηρετεί όταν η μηχανή λειτουργεί σε πλήρες φορ-
τίο. Η πτερωτή τους συνήθως είναι μίας εισόδου και
η στεγανοποίηση επιτυγχάνεται είτε με στυπεία και
στυπειοθλίπτη, είτε με μηχανικό στυπειοθλίπτη. Η κί-
νησή τους πραγματοποιείται από ηλεκτροκινητήρες, Σχ. 8.2ιδ
ενώ όταν χρησιμοποιούνται για την ψύξη μεσοστρό- Αντλία κυκλοφορίας γλυκού νερού
φων ή ταχυστρόφων μηχανών ενδέχεται η μετάδοση ψύξεως χιτωνίων της μηχανής.
κινήσεως σε μία από τις αντλίες ψύξεως να παρέχεται
Θέση
από την κύρια μηχανή (εξαρτημένη αντλία). εγκαταστάσεως
ηλεκτροκινητήρα
2) Αντλίες ψύξεως εμβόλων της κύριας μηχανής .
(main engine piston cooling pumps). m

Οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται για την ψύξη

των εμβόλων σε ορισμένους τύπους μηχανών, παρέ-
χοντας το γλυκό νερό ψύξεως μέσω σωλήνων που Δεξαµενή
στέλνουν νερό στο εσωτερικό της κεφαλής των εμ- νερού
βόλων (σχ. 8.2ιγ). Είναι κάθετης συνήθως διατάξε- ψύξεως
των
ως με ηλεκτροκινητήρα και η αντλία είναι βυθισμένη εµβόλων
στη δεξαμενή που περιέχει το νερό για την ψύξη των
εμβόλων (σχ. 8.2ιε). Το δίκτυο στο οποίο εγκαθίστα-
νται είναι διαχωρισμένο από το δίκτυο ψύξεως των
χιτωνίων, προλαμβάνοντας την ανάμειξη και τη μό-
λυνση του νερού από τυχόν διαρροές που ενδέχεται
να εμφανιστούν είτε από την πλευρά των χιτωνίων
είτε από τα έμβολα.
.
m
3) Αντλίες παροχής και ενισχύσεως της πιέσεως
του βαρέος καυσίμου (heavy fuel oil supply and Σχ. 8.2ιε
booster pumps). Διάταξη αντλίας ψύξεως εμβόλων Κ/Μ που εγκαθίσταται
στο εσωτερικό της δεξαμενής του νερού ψύξεως.
Οι αντλίες αυτές που εγκαθίστανται στα πλοία
πρέπει να διαθέτουν την δυνατότητα να χειριστούν (marine diesel – gas oils) που χρησιμοποιούνται σε
τα διαφορετικά χαρακτηριστικά, καθώς και την υψη- κάποιες μηχανές κατά τη διάρκεια των ελιγμών του
λή θερμοκρασία των καυσίμων που χρησιμοποιού- πλοίου, τη λειτουργία της μηχανής σε χαμηλές στρο-
νται για τη λειτουργία των μηχανών (σχ. 8.2ιστ). φές, και τη λειτουργία της μηχανής εντός ειδικών
Στα διαφορετικά χαρακτηριστικά καυσίμων πρέπει θαλασσίων περιοχών (Sulphur Emisssion Control
να προστεθεί και η διαφορά του τύπου, δηλαδή από Areas – SECAs).
βαρέα αποστάγματα (heavy fuel oils) σε ελαφρά Πρόκειται για αντλίες με δύο ή τρία κοχλιοειδή
 177

Προθερµα-
ντήρας
καυσίµου .
m3
µε ατµό
Φυγοκεντρικοί Δεξαµενή ηµερήσιας
καθαριστήρες καταναλώσεως Ατµόσφαιρα
βαρέος καυσίµου Δεξαµενή συγκεντρώσεως αναθυµιάσεων
(HFO)

Δεξαµενή ηµερήσιας
Κύρια µηχανή Εγχυτήρες καυσίµου
καταναλώσεως (Κ/Μ) (µπεκ)
Δεξαµενή
Αντλία καυσίµου ντίζελ αναµείξεως
παροχής (MDO)
καυσίµου
καυσίµου
Δεξαµενή Μετρητής MDO+
καθιζήσεως Βαλβίδα ροής Δίκτυο
. εξυδατώσεως . καυσίµου
HFO επιστροφών Αντλίες υψηλής
m2 καυσίµου m5
(HFO) πιέσεως καυσίµου
. .
Αντλίες m1 m4
µεταγγίσεως
Παράκαµψη (bypass) . Θερµά φίλτρα
καυσίµων mb
(HFO)
.
m6 .
. . mf
m1 m7
Παράκαµψη (bypass)

Ενισχυτική αντλία Προθερµαντήρες Ρυθµιστής

παροχής καυσίµου καυσίµου ιξώδους καυσίµου
(ιξωδόµετρο)
Δεξαµενή αποθηκεύσεως καυσίµου

Σχ. 8.2ιστ
Τυπικό δίκτυο παροχής στην Κ/Μ και καθαρισμού του καυσίμου. (Α = αντλίες παροχής καυσίμου).

στροφεία ή γραναζωτού τύπου, κινούμενες από

ηλεκτροκινητήρες (σχ. 8.2ιζ).
Συνήθως είναι οριζόντιας διατάξεως. Σε ταχύ-
στροφες και μεσόστροφες μηχανές, η κίνησή τους
ενδέχεται να πραγματοποιείται μέσω γραναζιών
από την ίδια τη μηχανή (εξαρτημένες αντλίες). Η
παροχή κάθε μίας αντλίας πρέπει να ανταποκρί-
νεται στην κατανάλωση της μηχανής σε πλήρες
φορτίο.
Η αναρρόφηση της αντλίας παροχής καυσί-
μου στο δίκτυο του καυσίμου γίνεται κυρίως από
τη δεξαμενή ημερήσιας καταναλώσεως, αλλά για
λόγους ασφαλείας δίδεται η δυνατότητα αναρρο-
φήσεως από τη δεξαμενή καθιζήσεως, ώστε να
εξασφαλιστεί η διάθεση καυσίμου προς τη μηχα-
νή σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Σε ορισμένα δίκτυα υψηλής θερμοκρασί- (α)
(β)
ας ενδέχεται στο δίκτυο του καυσίμου, μετά την Σχ. 8.2ιζ
αντλία παροχής, να υπάρχει ενισχυτική αντλία Αντλίες παροχής και ενισχύσεως της πιέσεως του βαρέος
της πιέσεως του καυσίμου συνδεδεμένη σε σειρά. πετρελαίου. (α) Εγκατάσταση δύο αντλιών εν παραλλήλω.
Οι αντλίες αυτές εγκαθίστανται είτε μεταξύ της (β) Τομή αντλίας.
178

HFO ή LSHFO ή MDO aπό δεξαµενή καθιζήσεως

.
HFO aπό δεξαµενή ηµερήσιας καταναλώσεως m Φίλτρο
καυσίµου
Επιστροφές HFO προς δεξαµενή
ηµερήσιας καταναλώσεως Αντλία
Εκτονωτική παροχής
βαλβίδα καυσίµων
πιέσεως

Επιστροφές καυσίµου
Παροχή στις Ενισχυτικές αντλίες
αντλίες υψηλής
πιέσεως καυσίµου Ιξωδόµετρο καυσίµου
της Κ/Μ Κ/Μ Παράκαµψη
Ατµός
µετρητή

Δεξαµενή Μετρητής
αναµείξεως παροχής
καυσίµου καυσίµου
Φίλτρα καυσίµου
πριν την είσοδο
στις αντλίες υψηλής Προς δεξαµενή υπερχειλίσεως Σχ. 8.2ιη
πιέσεως της Κ/Μ Τυπικό τμήμα δικτύου βα-
Προθερµαντήρας καυσίµου Επιστόµιο παροχής ατµού ρέος πετρελαίου με αντλία
µε ροή ατµού ελεγχόµενη στον προθερµαντήρα ελεγχόµενο παροχής καυσίμου και ενι-
από ιξωδόµετρο του καυσίµου από ιξωδόµετρο του καυσίµου σχυτική αντλία καυσίμου.

δεξαμενής ημερήσιας καταναλώσεως μετά την αντλία

παροχής (σχ. 8.2ιη), είτε μετά τη δεξαμενή αναμείξεως.
Λόγω της περίσσειας στην παροχή του πετρελαίου που
καταθλίβεται από τις αντλίες αυτές, ακόμα και στην πε-
ρίπτωση λειτουργίας της μηχανής σε πλήρες φορτίο, μία
ποσότητα καυσίμου επιστρέφει στο δίκτυο [μέσω ειδικής
διατάξεως - παράκαμψη (by pass)]. Η στεγανοποίηση
των αντλιών αυτών επιτυγχάνεται με μηχανικούς στυ-
πειοθλίπτες, ενώ στην κατάθλιψη κάθε αντλίας υπάρχει
εγκατεστημένη εκτονωτική βαλβίδα για την περίπτωση
αυξήσεως της πιέσεως στο δίκτυο πάνω από την επιθυ-
μητή. Η βαλβίδα αυτή εκτονώνει την πίεση του καυσίμου
από την κατάθλιψη στην πλευρά της αναρροφήσεως [σχ.
8.2ιστ (Α)].

4) Αντλίες ελαίου λιπάνσεως της κύριας μηχανής

(lubricating oil pumps).
Οι αντλίες αυτές είναι κάθετης ή οριζόντιας διατάξεως
που κινούνται από ηλεκτροκινητήρες (σχ. 8.2ιθ). Εναλ-
λακτικά δύναται να λαμβάνουν την κινητήρια ισχύ από Σχ. 8.2ιθ
την μηχανή, αλλά αυτό συμβαίνει σε μεσόστροφες και Αντλία ελαίου λιπάνσεως κοχλιοειδούς
ταχύστροφες μηχανές (σχ. 8.2ιγ και 8.2κ). Εγκαθίστανται στροφείου, της κύριας μηχανής.
 179
Δεξαµενή ελαίου
λιπάνσεως των
κυλίνδρων
.
mλκ .
. mv Νερό ψύξεως
mλ
Σύστηµα λιπάνσεως των
κυλίνδρων (λουµπρικέτες) Bypass Ψυγείο ελαίου
.
mλ

Δίκτυο διανοµής . Νερό ψύξεως

mv
Κύρια ελαίου στην Κ/Μ
µηχανή
.
mλ
.
mλ
Φίλτρα

Ελαιολεκάνη Σχ. 8.2κ

Αντλίες
λιπάνσεως Τυπικό τμήμα δικτύου για την κυκλοφορία
και την ψύξη του ελαίου λιπάνσεως.

δύο σε κάθε δίκτυο, αλλά κάθε μία έχει ικανοποιη-
τική παροχή για τη λίπανση της μηχανής σε πλήρες
φορτίο. Οι αντλίες που χρησιμοποιούνται είναι είτε
φυγοκεντρικές, είτε με δύο ή τρία κοχλιοειδή στρο-
φεία ή γραναζωτές. Η αναρρόφηση του ελαίου γίνε-
ται από την ελαιολεκάνη της μηχανής (sump tank),
γι’ αυτό και τοποθετούνται χαμηλά στο μηχανοστάσιο
συνήθως στο τελευταίο επίπεδο του μηχανοστα-
σίου (κοινώς τελευταίο πανιόλο4) (σχ. 8.2κα), ενώ
ενδέχεται να είναι βυθισμένες στην ελαιολεκάνη.
Η κατάθλιψη του ελαίου μέσω του δικτύου πραγ-
ματοποιείται στους τριβείς εδράσεως του στροφαλο-
Κ/Μ
Ηλεκτροκινητήρες
αντλιών
Άξονας
Πανιόλο
Κ/Μ
φόρου άξονα της κύριας μηχανής, στους σταυρούς,
στον ρυθμιστή ελέγχου ταχύτητας της μηχανής (gov-
ernor control) και στα έμβολα, μέσω κατάλληλης δι-
ατάξεως όταν η ψύξη των εμβόλων γίνεται με έλαιο.
Εναλλακτικά για την ψύξη των σταυρών χρησι-
μοποιούνται σε σειρά με την κύρια αντλία λιπάνσε-
ως περιστροφικές αντλίες ενισχύσεως της πιέσεως
(booster ή crosshead pumps) μικρότερης παροχής
που καταθλίβουν έλαιο λιπάνσεως αποκλειστικά
στους σταυρούς.
Η αντλία λιπάνσεως χρησιμοποιείται επίσης για
την παροχή ελαίου στον ωστικό τριβέα της κύριας
μηχανής αλλά και στα γρανάζια των μειωτήρων σε
μεσαίας και υψηλής ταχύτητας μηχανές. Στους δύο
τελευταίους τύπους μηχανών ενδέχεται για τη λίπαν-
ση των γραναζιών να χρησιμοποιείται ανεξάρτητη
περιστροφική αντλία που δεν έχει σχέση με το δίκτυο
της κύριας αντλίας λιπάνσεως.
8.2.3 Πλοία κινούμενα με αεριοστρόβιλο (gas
turbine propelled vessels).
Για τα πλοία τα οποία κινούνται από αεριοστρόβι-
λο χρησιμοποιούνται οι εξής αντλίες:

1) Αντλίες παροχής καυσίμου (fuel oil service

pumps).
Σχ. 8.2κα
Εγκατεστημένες αντλίες ελαίου με Οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται για την κα-
ηλεκτροκινητήρα δίπλα στον άξονα της Κ/Μ. τάθλιψη του καυσίμου στα ακροφύσια εισαγωγής

4
Πανιόλο ονομάζεται το μικρό τμήμα λαμαρίνας που τοποθετείται στα επίπεδα του μηχανοστασίου για τη διέλευση του πληρώματος.
180

του στο θάλαμο καύσεως του αεριοστρόβιλου. Πρό-
κειται για γραναζωτού τύπου αντλίες (σχ. 8.2κβ),
οι οποίες κινούνται από τον αεριοστρόβιλο (εξαρ-
τημένες από τον άξονα του αεριοστρόβιλου μέσω
.
m
.
m ρόφηση των αντλιών αυτών γίνεται από τη δεξαμενή
Σχ. 8.2κβ
Γραναζωτού τύπου αντλία παροχής
καυσίμου κάθετης διατάξεως.
κατάλληλης διατάξεως) (σχ. 8.2κγ). Επί πλέον ένα
ζεύγος περιστροφικών αντλιών που λειτουργούν με
ηλεκτροκινητήρες είναι εγκατεστημένο σε σειρά με
τις αντλίες παροχής καυσίμου, ώστε να επιτυγχάνεται
η αρχική έγχυση του καυσίμου για τη λειτουργία του
αεριοστρόβιλου κατά την εκκίνηση. Επίσης, δύναται
να χρησιμοποιούνται ως εναλλακτικής παροχής ή ως
ενισχυτικές των αντλιών καυσίμου που είναι εξαρτη-
μένες από τον αεριοστρόβιλο.
2) Αντλίες ελαίου λιπάνσεως αεριοστροβίλων
(gas turbine lubricating oil pumps).
Οι αντλίες αυτές είναι γραναζωτού τύπου ή φυ-
γοκεντρικές αντλίες που κινούνται μέσω συνδέσμου
στον άξονα του αεριοστρόβιλου (σχ. 8.2κδ). Η αναρ-
συνθετικού ελαίου5 που χρησιμοποιείται αποκλειστι-
κά για τη λίπανση του αεριοστρόβιλου. Η κατάθλιψή
τους γίνεται στους τριβείς εδράσεως και στο σύστημα
ελέγχου, που χρησιμοποιείται για να εξασφαλίζεται
ότι καθ’ όλη τη διάρκεια λειτουργίας του θα παρέχε-
ται ικανοποιητική ποσότητα λιπαντικού.
Για την παροχή λιπαντικού στον αεριοστρόβιλο
κατά την περίοδο εκκινήσεως και κρατήσεως, όπου
εκτός από τη λίπανση το έλαιο χρησιμοποιείται και

Θάλαµος καύσεως
Kαύσιµο
.
mκ Αεριοστρόβιλος
Αεροσυµπιεστής

.
WT
Είσοδος αέρα
. .
mα mκ Δεξαµενή
Φίλτρο καυσίµου
καυσίµου
Ηλεκτροκίνητη
(ανεξάρτητη)
αντλία παροχής
καυσίµου
Σύστηµα .
mf
συνδέσεως
εξαρτηµένης Εξαρτηµένη αντλία
αντλίας παροχής καυσίµου Φίλτρο

Σχ. 8.2κγ
Τυπικό δίκτυο αεριοστρόβιλου με εξαρτημένη και ανεξάρτητη (ηλεκτροκίνητη) αντλία καυσίμου.

5
 α λιπαντικά είναι αποτέλεσμα αναμείξεως βασικών ελαίων και χημικών προσθέτων σε συγκεκριμένες αναλογίες που διασφαλίζουν
Τ
τις απαιτήσεις των προδιαγραφών των μηχανημάτων που λιπαίνουν. Τα συνθετικά έλαια είναι αποτέλεσμα χημικής συνθέσεως με
στόχο τη βελτιστοποίηση των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών του τελικού προϊόντος.

Έδρανα άξονα
Αεροσυµπιεστής
Φίλτρο ελαίου
Γρανάζι
µεταδόσεως
κινήσεως
Ανεξάρτητη
Εξαρτηµένη
(ηλεκτροκίνητη)
αντλία ελαίου Φίλτρο ελαίου
αντλία ελαίου
λιπάνσεως
λιπάνσεως
Σχ. 8.2κδ
Τυπική διάταξη δικτύου λιπάνσεως αεριοστρόβιλου με εξαρτημένη και ανεξάρτητη αντλία λιπάνσεως.
ως μέσο μειώσεως της θερμοκρασίας των τριβέων,
στο δίκτυο εγκαθίστανται δύο ηλεκτροκίνητες αντλί-
ες. Οι αντλίες αυτές είναι γραναζωτού τύπου, με πτε-
ρύγια ή φυγοκεντρικές και παρέχουν την δυνατότητα,
εκτός από τις περιόδους εκκινήσεως και κρατήσεως,
να αντικαταστήσουν τις κινούμενες από τον αεριο-
στρόβιλο (εξαρτημένες) αντλίες λιπάνσεως εάν για
κάποιο λόγο (βλάβη ή επισκευή) βρίσκονται εκτός
λειτουργίας.
Οι διατάξεις ασφαλείας που συνδέονται στις αντλί-
ες λιπάνσεως είναι:
1) Η εκτονωτική βαλβίδα που συνδέεται στο δί-
κτυο για την επιστροφή του ελαίου στη δεξαμενή συλ-
λογής του εάν η πίεσή του υπερβαίνει την επιθυμητή
και
2) η διάταξη ελέγχου που διακόπτει αυτόματα την
αντλία παροχής του καυσίμου σε περίπτωση πτώσεως
της πιέσεως παροχής λιπαντικού ελαίου στον αεριο-
στρόβιλο. Η πτώση πιέσεως του λιπαντικού μπορεί
να οφείλεται σε βλάβη της αντλίας ή σε ακαθαρσίες
στα φίλτρα του ελαίου που θα οδηγήσουν σε μείωση
της πιέσεως κάτω από το όριο που έχει τεθεί στον αυ-
τοματισμό ελέγχου λιπάνσεως.
Μετά τη λίπανση του αεριοστροβίλου, το λιπαντι-
κό συλλέγεται σε δεξαμενή στο κάτω μέρος του και
απομακρύνεται με αντλία που χρησιμοποιείται απο-
κλειστικά γι’ αυτό το σκοπό. Η αντλία αυτή μπορεί να
είναι φυγοκεντρική ή περιστροφική που κινείται με
ηλεκτροκινητήρα. Η κατάθλιψη της αντλίας πραγμα-
τοποιείται στη δεξαμενή αναρροφήσεως των αντλιών
181
Αεριοστρόβιλος
. Δεξαµενή
WT ελαίου
λιπάνσεως
Βαλβίδα εκτονώσεως
.
mθ
.
mθ
Ψυγείο ελαίου
λιπάνσεως
λιπάνσεως. Για τη λίπανση των μειωτήρων της μετα-
δόσεως κινήσεως του αεριοστρόβιλου και των τρι-
βέων εδράσεώς τους χρησιμοποιούνται ανεξάρτητες
αντλίες πολλαπλού κοχλία κινούμενες από δικό τους
ηλεκτροκινητήρα.
8.3 Αντλίες δικτύων συστημάτων παραγωγής
ηλεκτρικής ενέργειας πλοίων.
Η παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας στα πλοία
μπορεί να πραγματοποιείται με τη χρήση ατμοστρόβι-
λου για την κίνηση της ηλεκτρογεννήτριας ή με ΜΕΚ.
Ο αριθμός των εγκατεστημένων ηλεκτρογεννητριών
είτε είναι με ατμοστρόβιλο είτε με ΜΕΚ εξαρτάται κυ-
ρίως από τον τύπο του πλοίου, την προωστήρια εγκα-
τάσταση, τις απαιτήσεις των ηλεκτρικών καταναλώσε-
ων του πλοίου και την διαθέσιμη πηγή ενέργειας που
παρέχεται στον κινητήρα του ηλεκτροπαραγωγού
ζεύγους. Γι’ αυτό τα συστήματα παραγωγής ηλεκτρι-
κής ενέργειας μπορούν να διαιρεθούν σε δύο κατη-
γορίες, τις ηλεκτρογεννήτριες που κινούνται με ατμο-
στρόβιλο και τις ηλεκτρογεννήτριες που κινούνται με
ΜΕΚ. Ανάλογα με τον κινητήρα χρησιμοποιούνται
και οι αντίστοιχες αντλίες, οι οποίες περιγράφονται
παρακάτω.
8.3.1 Α
 ντλίες στροβιλογεννητριών (turbo - gen-
erators pumps).
Στα συστήματα των στροβιλογεννητριών χρησι-
μοποιούνται οι παρακάτω αντλίες:
182
1) Βοηθητικές αντλίες συμπυκνώματος (auxil-
iary condensate pumps) (σχ. 8.3α).
Ο υγρός ατμός κατά την έξοδό του από τον ατμο-
στρόβιλο της ηλεκτρογεννήτριας, συμπυκνώνεται σε
έναν μικρό συμπυκνωτή που συνήθως βρίσκεται
εγκατεστημένος σε ένα ενιαίο πλαίσιο μαζί με τον
ατμοστρόβιλο και τη γεννήτρια. Η απομάκρυνση του
συμπυκνώματος από τον συμπυκνωτή πραγματοποιεί-
ται με τις βοηθητικές αντλίες συμπυκνώματος οι οποί-
ες είναι κάθετης διατάξεως, φυγοκεντρικές δύο βαθμί-
δων πιέσεως και κινούνται με ηλεκτροκινητήρα.
Η λειτουργία τους και τα χαρακτηριστικά τους
είναι όμοια με τις αντλίες απομακρύνσεως του συ-
μπυκνώματος από τον κύριο συμπυκνωτή στα πλοία
με πρόωση από ατμοστρόβιλο, με τη διαφορά ότι οι
βοηθητικές αντλίες συμπυκνώματος έχουν μικρότε-
ρο μέγεθος και παροχή.
Η κατάθλιψη των αντλιών αυτών πραγματοποιείται
στη δεξαμενή εξαερώσεως του τροφοδοτικού νερού
(DFT). Στα πλοία που διαθέτουν κύριες αντλίες συ-
μπυκνώματος για τον κύριο συμπυκνωτή, παρέχεται
η δυνατότητα, με κατάλληλη παράκαμψη του δικτύου
(by pass), η απομάκρυνση του συμπυκνώματος που
συλλέγεται από τον ατμοστρόβιλο της ηλεκτρογεννή-
τριας να πραγματοποιείται από αυτές. Αυτή είναι μία
εναλλακτική λύση στην περίπτωση που δεν λειτουρ-
γούν οι βοηθητικές αντλίες συμπυκνώματος. Γι’ αυτό
σε κάθε γεννήτρια με ατμοστρόβιλο είναι εγκατεστη-
μένη μία βοηθητική αντλία συμπυκνώματος.
Δεξαµενή
αποθηκεύσεως .
mα
απεσταγµένου
νερού
Ατµο-
στρό-
βιλος
Ατµολέ-
βητας
Αντλία
τροφοδοτικού Συµπυκνωτής
.
mν
νερού
Δεξαµενή Αντλία
απαεριώσεως συµπυκνώµατος
τροφοδοτικού
νερού
6
Καυσιγόνος αέρας ονομάζεται ο αέρας που χρησιμοποιείται για την καύση των καυσίμων στις θερμικές μηχανές.
2) Βοηθητικές αντλίες κυκλοφορίας θαλάσσης
(auxiliary sea water circulation pumps).
Πρόκειται για φυγοκεντρικές αντλίες μίας βαθμί-
δας πιέσεως για την κυκλοφορία του θαλασσινού νε-
ρού ψύξεως προς τον βοηθητικό συμπυκνωτή. Η ίδια
αντλία ενδέχεται να χρησιμοποιείται για την παροχή
θαλάσσης στο ψυγείο ελαίου λιπάνσεως της γεννήτρι-
ας με ατμοστρόβιλο, καθώς και στα ψυγεία του καυ-
σιγόνου αέρα6 που υπάρχουν εγκατεστημένα στο ίδιο
δίκτυο.
Η παροχή της βοηθητικής αντλίας δύναται εναλ-
λακτικά να χρησιμοποιηθεί για την παροχή θαλάσ-
σης στο κύριο ψυγείο συμπυκνώσεως σε περίπτωση
βλάβης των αντλιών παροχής θαλάσσης σε αυτά.
3) Αντλίες ελαίου λιπάνσεως ατμοστροβιλογεν-
νητριών (steamturbine lube oil pumps) (σχ.
8.3α).
Οι αντλίες αυτές είναι γραναζωτού τύπου με εσω-
τερικό ή εξωτερικό γρανάζι ή με κοχλίες, οι οποίες
κινούνται συνήθως μέσω κατάλληλης διατάξεως από
τον άξονα του ατμοστρόβιλου (εξαρτημένη αντλία).
Η αναρρόφηση της αντλίας πραγματοποιείται
από τη δεξαμενή του ελαίου για τη λίπανση των τρι-
βέων του ατμοστρόβιλου και βρίσκεται εγκατεστη-
μένη κάτω από αυτόν. Έλαιο λιπάνσεως εκτός των
τριβέων εδράσεως καταθλίβεται στους μειωτήρες
και την ρυθμιστική διάταξη ελέγχου (steamturbine
governor) του ατμοστρόβιλου, η οποία σε περίπτωση
Λίπανση τριβέων και µειωτήρα
ηλεκτρογεννήτριας µε ατµοστρόβιλο
.
mλ
Μειω- Ηλεκτρο- Αντλία
τήρας γεννήτρια ελαίου
.
mθ Δεξαµενή
ελαίου
. Νερό ψύξεως
mθ λιπάνσεως
Σχ. 8.3α
Τυπικό διάγραμμα δικτύου εγκαταστάσεως
ηλεκτρογεννήτριας με ατμοστρόβιλο.
 183

διακοπής ή ελλιπούς λιπάνσεως από την αντλία, θα

διακόψει την λειτουργία του ατμοστρόβιλου.
Στο σύστημα λιπάνσεως του ατμοστρόβιλου εν-
δέχεται να υπάρχει εγκατεστημένη και μία χειροκί-
νητη εμβολοφόρος αντλία για την λίπανσή του πριν
την εκκίνηση ή μετά τη διακοπή της λειτουργίας του,
ώστε τα περιστρεφόμενα μέρη του ατμοστρόβιλου να
λιπαίνονται ικανοποιητικά έως την τελική τους ακι-
νητοποίηση.

8.3.2 Α
 ντλίες ηλεκτροπαραγωγών ζευγών με
ΜΕΚ (ηλεκτρομηχανές).
Στα συστήματα αυτά χρησιμοποιούνται οι παρα-
κάτω αναφερόμενες αντλίες:

1) Αντλίες κυκλοφορίας γλυκού νερού ψύξεως

των χιτωνίων των κυλίνδρων (diesel generator Σχ. 8.3β
jacket cooling pump). Εξαρτημένη αντλία κυκλοφορίας γλυκού νερού ψύξεως
των χιτωνίων των κυλίνδρων ηλεκτρομηχανής.
Οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται για την κυκλο-
φορία του γλυκού νερού ψύξεως στις ΜΕΚ κινήσεως .
των ηλεκτροπαραγωγών ζευγών (Η/Ζ). Συνήθως mν Νερό ψύξεως
είναι εξαρτημένες στη μηχανή φυγοκεντρικές αντλίες
μίας βαθμίδας πιέσεως και στροφείου μονόπλευρης Ψυγείο
αναρροφήσεως (σχ. 8.3β και 8.3γ). Δεξαµενή
Η παροχή γλυκού νερού από τις αντλίες αυτές συµπληρώσεως
και διαστολής
ψύχει τα χιτώνια των κυλίνδρων της μηχανής, τα νερού ψύξεως Εξαρτηµένες αντλίες
καπάκια, τους αεροσυμπιεστές υπερπληρώσεως των κυκλοφορίας νερού
μηχανών και το ψυγείο ελαίου λιπάνσεως, εάν αυτό ψύξεως των ΜΕΚ
δεν ψύχεται από θάλασσα. Το νερό για την ψύξη των ΜΕΚ των
ψυγείων αέρα της μηχανής ψύχεται από βοηθητική Η/Ζ
αντλία κυκλοφορίας θαλασσινού νερού ή από παρά- ΜΕΚ των
καμψη του κύριου δικτύου κυκλοφορίας θαλασσινού Η/Ζ
νερού από την αντίστοιχη αντλία. Εάν χρησιμοποι- ΜΕΚ των
είται δίκτυο κεντρικής ψύξεως του γλυκού νερού με Η/Ζ
θάλασσα, η μείωση της θερμοκρασίας του γλυκού
νερού ψύξεως της μηχανής του ηλεκτροπαραγωγού Σχ. 8.3γ
Τυπικό δίκτυο γλυκού νερού ψύξεως ΜΕΚ
ζεύγους επιτυγχάνεται από αυτό το δίκτυο.
ηλεκτροπαραγωγών ζευγών (Η/Ζ).
2) Αντλίες παροχής καυσίμου στις ΜΕΚ (ηλε-
ring), ενώ η λίπανση των εξωτερικών γραναζιών
κτρομηχανές) των ηλεκτροπαραγωγών ζευγών
για τη μετάδοση της κινήσεως πραγματοποιείται με
(Diesel generator fuel oil pumps).
λιπαντικό που συμπληρώνεται από τον χρήστη στο
Η αντλία αυτή ενδέχεται να είναι εξαρτημένη από θάλαμο όπου περιστρέφονται τα γρανάζια μεταδόσε-
τη μηχανή ή ανεξάρτητη που κινείται από ηλεκτροκι- ως της κινήσεως. Οι αντλίες παροχής καυσίμου στις
νητήρα. Ο τύπος που συνήθως χρησιμοποιείται είναι ηλεκτρομηχανές διαχειρίζονται και τους δύο τύπους
με γρανάζια όπου η κίνηση δίδεται στο ένα από τα καυσίμων, βαρέος και ελαφρού τύπου απόσταγμα
δύο γρανάζια και η κίνηση μεταδίδεται είτε με την (ντίζελ), που εξαρτώνται από τα κατασκευαστικά
εμπλοκή των γραναζιών, είτε μέσω εξωτερικών γρα- τους χαρακτηριστικά. Η αναρρόφηση της αντλίας
ναζιών. Η στεγανοποίηση του άξονα περιστροφής πραγματοποιείται από τη δεξαμενή ημερήσιας κατα-
του στροφείου επιτυγχάνεται με τσιμούχα (oil seal ναλώσεως του αντίστοιχου καυσίμου που χρησιμο-
184

ποιείται και η κατάθλιψη στις αντλίες των εγχυτήρων

ψεκασμού της μηχανής. Γρανάζια
Όταν το καύσιμο είναι βαρέος τύπου, είναι απαραί-
τητη η επανακυκλοφορία του, η οποία επιτυγχάνεται
μέσω κατάλληλου δικτύου. Με την επανακυκλοφο-
ρία το καύσιμο διατηρείται σε υψηλή θερμοκρασία,
διευκολύνοντας τη ροή του μέσα στο δίκτυο καθώς
και τον ψεκασμό του από τους εγχυτήρες (μπεκ).
Το δίκτυο ανακυκλοφορίας ενδέχεται να χρησι-
μοποιείται και στην περίπτωση που η πίεση καταθλί-
ψεως υπερβεί την επιθυμητή τιμή στην οποία είναι
ρυθμισμένη η βαλβίδα εκτονώσεως της πιέσεως.
(α)
3) Αντλίες ελαίου λιπάνσεως στις ΜΕΚ (ηλε-
κτρομηχανές) των ηλεκτροπαραγωγών ζευγών
(diesel generator lube oil pumps).
Η αντλία για τη λίπανση είναι εξαρτημένη στη μη-
χανή και τα στροφεία αποτελούνται από γρανάζια ή
από λοβούς (σχ. 8.3δ). Η αναρρόφηση του ελαίου
πραγματοποιείται από την ελαιολεκάνη της μηχα-
νής και η κατάθλιψή του γίνεται στους τριβείς των
διωστήρων των εμβόλων και των τριβέων εδράσεως
του στροφαλοφόρου άξονα, απ’ όπου ρέει και συλ-
λέγεται ξανά στην ελαιολεκάνη. Το λιπαντικό που
διακινείται από την αντλία διέρχεται από ψυγείο, για
τη μείωση της θερμοκρασίας του, το οποίο ψύχεται
με θαλασσινό ή γλυκό νερό από το κύριο δίκτυο ψύ-
(β)
ξεως του μηχανοστασίου (σχ. 8.3ε). Επίσης η πίεση
και η θερμοκρασία του λιπαντικού ελέγχονται από Σχ. 8.3δ
αυτόματη διάταξη μετρήσεως. Η διάταξη αυτή απο- (α) Εξαρτημένη αντλία ελαίου λιπάνσεως ηλεκτρομηχα-
τελείται από ειδικούς αισθητήρες οι οποίοι αναγνω- νής με γρανάζια. (β) Το καπάκι της αντλίας.

Μ.Ε.Κ.
Λίπανση τριβέων

. Ελαιολεκάνη
mλ . µηχανής
mλ
Ελεγκτής
πιέσεως
ελαίου
Φίλτρα
ελαίου Εξαρτηµένη
αντλία λιπάνσεως
Εναλλακτήρας
ψύξεως ελαίου
λιπάνσεως . . Αντλία προλιπάνσεως
m m
Νερό ψύξεως του εναλλακτήρα

Σχ. 8.3ε
Δίκτυο λιπάνσεως για τις ΜΕΚ των Η/Ζ.
 185

ρίζουν τις τιμές της θερμοκρασίας και της πιέσεως και 1) Με τον περιορισμό της παροχής στο επιστόμιο
όταν είναι μικρότερες ή μεγαλύτερες από αυτές στις καταθλίψεως,
οποίες έχει (η διάταξη) ρυθμισθεί (σετάρισμα), δια- 2) με την συγκοινωνία περισσότερων δεξαμενών
κόπτεται η λειτουργία της μηχανής. στο δίκτυο καταθλίψεως της αντλίας. Με τον τρόπο
αυτό επιμερίζεται η παροχή καυσίμων και ρυθμίζεται
8.4 Αντλίες βοηθητικών δικτύων (βοηθητικές μέσω επιστομίων και
αντλίες). 3) μέσω δικτύου παρακάμψεως (bypass) με ανά-
λογο επιστόμιο, το οποίο επιτρέπει ένα μέρος της
Οι αντλίες βοηθητικών δικτύων (auxiliary pumps)
παροχής του ρευστού να διέλθει από την κατάθλιψη
εξυπηρετούν τη ροή διαφόρων υγρών από τα βοηθη-
στην αναρρόφηση της αντλίας δημιουργώντας επα-
τικά δίκτυα, γι’ αυτό και τυπικά βρίσκονται σε όλα τα νακυκλοφορία του καυσίμου.
πλοία. Ο αριθμός ή το μέγεθός τους ενδέχεται να δια-
φέρει και αυτό εξαρτάται από την ποσότητα του υγρού
που διαχειρίζονται και το μέγεθος του δικτύου όπου
είναι εγκατεστημένες. Οι περισσότερες από αυτές τις
αντλίες, όπως έχει σημειωθεί, είναι δύο σε κάθε δί-
κτυο ενισχύοντας την ασφάλεια του πλοίου. Στη συνέ-
χεια περιγράφονται οι αντλίες βοηθητικών δικτύων.

8.4.1 Α
 ντλίες μεταγγίσεως καυσίμων.
Η αντλία μεταγγίσεως καυσίμων (fuel oil transfer
pumps) χρησιμοποιείται για τη μεταφορά του καυσί-
μου από τις δεξαμενές αποθηκεύσεως στις δεξαμενές
καθιζήσεως ή, εάν απαιτείται, από μία δεξαμενή απο-
θηκεύσεως σε μία άλλη (σχ. 8.2ιστ). Γενικά παρέχε-
ται η ευχέρεια είτε να γίνει μετάγγιση του καυσίμου Σχ. 8.4α
από οποιαδήποτε δεξαμενή επιλεγεί στην άλλη (π.χ. Αντλία μεταγγίσεως καυσίμων οριζόντιας διατάξεως.
για τη συγκέντρωση των υπολειπομένων καυσίμων
σε μία δεξαμενή ώστε να αποφευχθεί η ανάμειξη των
καυσίμων που υπάρχουν στο πλοίο με μία νέα παρα-
Ηλεκτροκινητήρας
λαβή), είτε να γίνει μεταφορά του καυσίμου σε εγκα-
ταστάσεις ξηράς ή σε κάποιο άλλο πλοίο μέσω των
συνδέσεων του καταστρώματος (π.χ. για την απο-
στράγγιση των δεξαμενών σε έναν δεξαμενισμό).
Οι αντλίες που χρησιμοποιούνται είναι οριζόντι- Σύνδεσµος
ας (σχ. 8.4α) ή κάθετης διατάξεως (σχ. 8.4β), περι- µεταδόσεως
κινήσεως (κόπλερ)
στροφικές με κοχλιοειδή στροφεία ή φυγοκεντρικές
μονοβάθμιες με ηλεκτροκινητήρα. Σε κάποιες περι-
πτώσεις, όταν υπάρχει διαθέσιμος ατμός, ενδέχεται
να χρησιμοποιούνται εμβολοφόρες παλινδρομικές
αντλίες. .
m
.
Οι αντλίες αυτές, όποιος και αν είναι ο τύπος τους, m
εγκαθίστανται στο χαμηλότερο σημείο του πλοίου
ώστε να επιτυγχάνονται οι βέλτιστες συνθήκες αναρ-
ροφήσεως. Στις αντλίες με ηλεκτροκινητήρα, αυτός Βάση στηρίξεως
μπορεί να είναι σταθερού αριθμού στροφών (μίας τα-
χύτητας) ή δύο ταχυτήτων. Στην περίπτωση αντλιών
με κινητήρα σταθερού αριθμού στροφών η ρύθμιση Σχ. 8.4β
της παροχής επιτυγχάνεται: Αντλία μεταγγίσεως καυσίμων, με κοχλιοειδή στροφεία.
186

Στα πλοία με ΜΕΚ, για τα καύσιμα των οποίων
γίνεται φυγοκεντρικός καθαρισμός, στο δίκτυο με-
ταγγίσεως συνδέονται και οι φυγοκεντρικοί καθαρι-
στές. Η παροχή σ’ αυτούς επιτυγχάνεται είτε με εξαρ-
τημένη αντλία με γρανάζια (ή οδοντωτή), είτε από
ανεξάρτητη που κινείται από ηλεκτροκινητήρα. Για
την κατάθλιψη του καθαρού καυσίμου από τους φυ-
γοκεντρικούς καθαριστές στις δεξαμενές ημερήσιας
καταναλώσεως εάν δεν επαρκεί η πίεση καταθλίψε-
ως του φυγοκεντρικού καθαριστή ενδέχεται να χρη-
σιμοποιείται ενισχυτική αντλία γραναζωτού τύπου σε
σειρά με την κατάθλιψη του φυγοκεντρικού καθαρι-
στή. Έτσι διευκολύνεται η μεταφορά του καυσίμου
στη δεξαμενή ημερήσιας καταναλώσεως.
8.4.2 Αντλίες παροχής θαλάσσης.
Οι αντλίες παροχής θαλάσσης (sea water service
pumps) ή κυκλοφορίας θαλασσινού νερού ψύξεως
χρησιμοποιούνται για την παροχή του θαλασσινού
νερού ψύξεως στο δίκτυο των εναλλακτήρων θερμό-
τητας που είναι εγκατεστημένοι στο μηχανοστάσιο
(σχ. 8.4γ). Οι εναλλακτήρες αυτοί είναι των χιτω-

Εναλλακτήρες .
mλ Δίκτυο ελαίου
. λιπάνσεως
Αντλίες mλ
θαλάσσης .
mχ
Δίκτυο νερού
. . ψύξεως χιτωνίων
mθ mχ
.
mσ
Δίκτυο
. συµπυκνωτή
mσ
.
m
Άλλα δίκτυα
. . ψύξεως
mθ m

(α)

Στρόβιλος .
υπερπληρώσεως Κ/Μ mθ
.
mθ1
Θάλασσα .
m θ2
.
mχ Ψύξη του γλυκού
νερού ψύξεως των
Ψύξη του γλυκού χιτωνίων της Κ/Μ
νερού ψύξεως των
Ψυγείο εµβόλων της Κ/Μ
.
για τον αέρα mλ
σαρώσεως . Ψύξη του ελαίου
mε λιπάνσεως της Κ/Μ
της Κ/Μ Κ/Μ

Αντλία θάλασσας
Χαµηλή Αντλία θάλασσας Υψηλή
αναρρόφηση . . αναρρόφηση
mθ mθ
Θάλασσα Θάλασσα
(Βypass)
Πλευρά πλοίου Παράκαµψη για τη Πλευρά πλοίου
ρύθµιση πιέσεως
(β)

Σχ. 8.4γ
(α) Τυπική διάταξη σε δίκτυο με θαλασσινό νερό. (β) Τυπικό δίκτυο
με αντλίες παροχής θαλασσινού νερού στο δίκτυο του πλοίου.
 187

νίων των κυλίνδρων της Κ/Μ, του ελαίου της Κ/Μ,
οι συμπυκνωτές ατμού όταν υπάρχει δίκτυο ατμού
και άλλοι μικρότεροι εναλλακτήρες στους οποίους
μπορεί να συμπεριλαμβάνονται ο συμπυκνωτής του
ψυκτικού μέσου της κλιματιστικής εγκαταστάσεως
και το ψυγείο του αέρα των αεροσυμπιεστών.
Σε δίκτυα πλοίων νεοτέρων ναυπηγήσεων ενδέ-
χεται οι αντλίες θαλάσσης να παρέχουν τη θάλασσα
μόνο σε κεντρικό εναλλακτήρα θερμότητας (central
Πλευρά πλοίου
cooler), όπου ψύχεται γλυκό νερό (σχ. 8.4δ) για το
δίκτυο ψύξεως της Κ/Μ των Η/Ζ των αεροσυμπιε-
στών. Ένα μέρος της θάλασσας που παρέχεται από
την αντλία ενδέχεται να χρησιμοποιείται στο υπόλοι-
πο δίκτυο ψύξεως του πλοίου στο οποίο περιλαμβά-
νονται τα ψυγεία των κλιματιστικών, συμπυκνωτές
ατμού κ.ά..
Είτε στη μία περίπτωση όμως είτε στην άλλη,
η αναρρόφηση νερού της αντλίας γίνεται από τις
Δεξαµενή γλυκού νερού για την συµπλήρωση
και την παραλαβή διαστολών

Εξαγωγή . Ψυγείο αέρα Ψυγείο ελαίου

mθ σαρώσεως Κ/Μ λιπάνσεως Κ/Μ
στη
θάλασσα .
Εναλλακτήρες . Δεξαµενή
mα mλ
συστήµατος Αέρας για απαεριώσεως
κεντρικής ψύξεως νερού ψύξεως
τη σάρωση Ελεγκτής
. θερµοκρασίας του χιτωνίων
mθ
προς υπόλοιπο νερού ψύξεως
δίκτυο ψύξεως των χιτωνίων
. .
mα της Κ/Μ mχ
Ψυγείο
Αντλίες νερού ψύξεως
θαλάσσης χιτωνίων Κ/Μ .
mχ
Κ/Μ
Αντλίες
Ίσαλος γραµµή κυκλοφορίας
γλυκού νερού
.
mψ Αποστακτήρας για την ψύξη
(βραστήρας) των χιτωνίων
. της Κ/Μ
Υψηλή mθ
αναρρόφηση
. Αντλίες προσαγωγής
Χαµηλή mθ Ψύξη συστήµατος
γλυκού νερού
αναρρόφηση ηλεκτροπαραγωγού
ζεύγους µε ΜΕΚ
Πλοίο
(α)

Εναλλακτήρες
. . . . . . .
mθ mν=m1+m2+m3 m1 mχ
Δίκτυο νερού
. ψύξεως χιτωνίων
m1 .
Κεντρικός mχ
Αντλίες . .
εναλλα- m2 mλ
θαλάσσης κτήρας Δίκτυο ελαίου
. Αντλίες . . λιπάνσεως
mθ . γλυκού m2 mλ
mθ . .
νερού m3 mi
. Άλλο δίκτυο
. mν ψύξεως
mθ . .
m3 mi
προς υπόλοιπο .
m
δίκτυο ψύξεως
(β)

Σχ. 8.4δ
(α) Τυπικό δίκτυο με αντλίες θαλάσσης και αντλίες κυκλοφορίας γλυκού νερού με το σύστημα κεντρικής ψύξεως του
δικτύου των ψυγείων του πλοίου. (β) Τυπική διάταξη σε δίκτυο με θάλασσα, κεντρικό εναλλακτήρα και γλυκό νερό.
188
αναρροφήσεις θαλάσσης, την υψηλή (high chest)
και τη χαμηλή (low chest) που είναι εγκατεστημέ-
νες στην πλευρά του πλοίου. Στα δίκτυα πλοίων
με κεντρικό εναλλακτήρα θερμότητας για την ψύξη
των επιστροφών του ατμού από τις αντλίες στα Δ/Ξ
με στροβιλαντλίες υπάρχει διακλάδωση στο δίκτυο
της θάλασσας που στέλνει τη θάλασσα απευθείας
σε αυτό παράλληλα με τη παροχή στους κεντρικούς
εναλλακτήρες θερμότητας. Το θαλασσινό νερό μετά
τη διέλευσή του από τα διάφορα ψυγεία επιστρέφει
στη θάλασσα.
Ο τύπος των αντλιών θαλάσσης που χρησιμο-
ποιούνται είναι οι φυγοκεντρικές, κάθετης συνήθως
διατάξεως (σχ. 8.4ε), μίας βαθμίδας πιέσεως των
οποίων το στροφείο είναι απλής (σχ. 8.4στ) ή διπλής
(σχ. 8.4ζ) αναρροφήσεως επιτυγχάνοντας μεγαλύτε-
ρη παροχή. Για τη στεγανοποίηση των αντλιών χρη-
σιμοποιούνται στυπεία με στυπειοθλίπτη ή μηχανικοί
στυπειοθλίπτες, ενώ για την προστασία των αντλιών
από την είσοδο σωμάτων που θα προκαλούσαν βλά-
(α)
Αντλία
Υψηλή
αναρρόφηση
Χαµηλή
αναρρόφηση
Προς δίκτυο
Φίλτρο
µηχανοστασίου
(β)
Σχ. 8.4ε
(α) Αντλία κυκλοφορίας θαλάσσης κάθετης διατάξεως,
(β) διάταξη αναρροφήσεως θαλάσσης στην πλευρά του
πλοίου.
βη στο στροφείο υπάρχουν φίλτρα εγκατεστημένα
στην αναρρόφηση. Για την προστασία του μηχανικού
στυπειοθλίπτη από την άμμο που ενδέχεται να παρα-
σύρεται με το θαλασσινό νερό, ένας μικρός σωλήνας
από την κατάθλιψη της αντλίας παρέχει καθαρό νερό
στον στυπειοθλίπτη, διατηρώντας τη μακρά και ομα-
λή λειτουργία του.
Η εγκατάσταση των αντλιών πραγματοποιείται
στο χαμηλότερο σημείο του μηχανοστασίου, ώστε
να επιτυγχάνονται οι βέλτιστες συνθήκες αναρροφή-
σεως. Επίσης για τον ίδιο λόγο η αναρρόφηση της
αντλίας όταν το πλοίο βρίσκεται σε έμφορτη κατάστα-
ση, γίνεται από την υψηλή αναρρόφηση, ενώ όταν το
. .
m m
Σχ. 8.4στ
Τομή αντλίας κάθετης διατάξεως με
στροφείο απλής αναρροφήσεως.
Αναρρόφηση
πτερωτής
. .
m m
Σχ. 8.4ζ
Τομή αντλίας κάθετης διατάξεως με
στροφείο διπλής αναρροφήσεως.

πλοίο είναι κενό φορτίου από τη χαμηλή αναρρόφη-
ση. Η διαφοροποίηση για την αλλαγή της αναρροφή-
σεως γίνεται αντιληπτή από την πίεση καταθλίψεως
της αντλίας μέσω των οργάνων ελέγχου της πιέσεως
(κοινώς γράδα), η οποία κατά το μεταβατικό στάδιο
της εκφορτώσεως ή της φορτώσεως μειώνεται ή αυ-
ξάνεται αντίστοιχα. Η επιλογή της χαμηλής αναρρο-
φήσεως επίσης εξασφαλίζει ότι δεν θα παρασύρεται
αέρας με το θαλασσινό νερό όταν το πλοίο ταξιδεύει
σε θαλασσοταραχή και παίρνει μεγάλες κλίσεις. Αντί-
στοιχα με την επιλογή της υψηλής αναρροφήσεως
αποτρέπεται η εισαγωγή λάσπης από το βυθό που εν-
δέχεται να παρασύρεται από το θαλασσινό νερό, όταν
το πλοίο ταξιδεύει σε περιοχές με μικρό βάθος που
θα προκαλούσαν την επικάθιση ακαθαρσιών στους
εναλλακτήρες θερμότητας και το φράξιμο των σωλη-
νώσεων και των φίλτρων του δικτύου.
Η ρύθμιση της πιέσεως καταθλίψεως του δικτύ-
ου του πλοίου στο επιθυμητό επίπεδο, εκτός από την
επιλογή της αναρροφήσεως, επιτυγχάνεται και από
το επιστόμιο που βρίσκεται στο δίκτυο παρακάμψεως
(by pass) και συγκοινωνεί την αναρρόφηση με την
κατάθλιψη (σχ. 8.4η). Με το άνοιγμα ή το κλείσιμο
του επιστομίου επιτυγχάνεται η αύξηση ή η μείωση
της παροχής του νερού που επανακυκλοφορεί, ώστε
αντίστοιχα επιτυγχάνεται η μείωση ή η αύξηση της
πιέσεως του θαλασσινού νερού στο δίκτυο (σχ. 8.4γ
και 8.4δ).
. bricating oil transfer pump) (σχ. 8.4θ).
m1
. . .
m m2 m φορά των λιπαντικών από τις δεξαμενές αποθηκεύ-
Σχ. 8.4η
Δίκτυο αντλίας με παράκαμψη.
Όταν στο πλοίο η ψύξη των μηχανημάτων και των
εναλλακτήρων πραγματοποιείται με γλυκό νερό, το
οποίο στη συνέχεια ψύχεται από θάλασσα στους κε-
ντρικούς εναλλακτήρες (central coolers), δημιουρ-
γούνται δύο ανεξάρτητα δίκτυα, ένα με θάλασσα και
ένα με γλυκό νερό. Σε κάθε ένα απ’ αυτά υπάρχουν
εγκατεστημένες δύο φυγοκεντρικές αντλίες κυκλο-
φορίας της θάλασσας και δύο κυκλοφορίας γλυ-
κού νερού κινούμενες από ηλεκτροκινητήρα.
Η αντλία κυκλοφορίας της θάλασσας είναι
όμοια με αυτή που έχει ήδη περιγραφεί στην προ-
ηγούμενη παράγραφο και ενδέχεται, εκτός του κε-
ντρικού ψυγείου, να κυκλοφορεί το θαλασσινό νερό
και για την ψύξη των επιστροφών του ατμού από
189
τον λέβητα σε ψυγείο υπό ατμοσφαιρική πίεση. Οι
επιστροφές προέρχονται από τους προθερμαντήρες
ελαίου και πετρελαίου ή και από τις προθερμάνσεις
των δεξαμενών καυσίμων.
Η αντλία κυκλοφορίας γλυκού νερού είναι
κάθετης διατάξεως, φυγοκεντρική, μονοβάθμια με
στροφείο αναρροφήσεως υδραυλικά ζυγοσταθμι-
σμένο. Η ροή του γλυκού νερού από το δίκτυο ρυθ-
μίζεται από τρίοδο επιστόμιο που είτε επανακυκλο-
φορεί το γλυκό νερό στο δίκτυο, είτε το στέλνει προς
τον κεντρικό εναλλακτήρα θερμότητας και ψύχεται
με το θαλασσινό νερό που τον διαρρέει. Η ποσότη-
τα του γλυκού νερού που διέρχεται από τον εναλλα-
κτήρα εξαρτάται από τη θέση της βαλβίδας ελέγχου
ροής από το επιστόμιο.
Ο έλεγχος της βαλβίδας επιτυγχάνεται από αυ-
τοματισμό με ενεργοποιητή, συνήθως πνευματικό
πεπιεσμένου αέρα, που λαμβάνει την εντολή από
έναν αισθητήρα θερμοκρασίας τοποθετημένο στο
δίκτυο γλυκού νερού. Έτσι, όταν η θερμοκρασία του
γλυκού νερού αυξάνεται, η βαλβίδα επιτρέπει σε
μεγαλύτερη ποσότητα νερού να διέρχεται από τον
εναλλακτήρα θερμότητας, ενώ όταν η θερμοκρασία
μειώνεται αλλάζει θέση ώστε να είναι μεγαλύτερη η
ποσότητα νερού που παρέχεται προς το δίκτυο των
εναλλακτήρων μέσω της παρακάμψεως (by pass).
8.4.3 Α
 ντλία μεταγγίσεως ελαίου λιπάνσεως (lu-
Οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται για τη μετα-
σεως στις δεξαμενές σε διάφορα σημεία του πλοί-
ου, όπου πραγματοποιείται η αναρρόφηση από τις
αντλίες λιπάνσεως των μηχανημάτων (σχ. 8.4ι).
Πρόκειται για περιστροφικές αντλίες με γρανά-
ζια (ή οδοντωτές), που κινούνται από ηλεκτροκινη-
τήρα. Συνήθως στα πλοία υπάρχει εγκατεστημένη
μία αντλία μεταγγίσεως ελαίου, ενδέχεται όμως να
διαθέτουν και περισσότερες.
Εναλλακτικά των αντλιών μεταγγίσεως λιπαντι-
κού η μεταφορά προς ένα μηχάνημα ελαίου από τη
δεξαμενή αποθηκεύσεως μπορεί να γίνει και από
τους φυγοκεντρικούς καθαριστές ελαίου μέσω καταλ-
λήλων παρακάμψεων στο δίκτυο λιπάνσεως.
Σε αυτό τον τρόπο μεταφοράς υπάρχει και η βο-
ήθεια από την αντλία που χρησιμοποιείται για την
παροχή του ελαίου στον φυγοκεντρικό καθαριστή η
οποία μπορεί να είναι εξαρτημένη ή ανεξάρτητη από
αυτόν.
190

Ηλεκτροκινητήρας
της αντλίας

Αντλία

Φίλτρο

Επιστόµια αναρροφήσεως από διάφορες δεξαµενές ελαίου

Σχ. 8.4θ
Αντλία μεταγγίσεως ελαίου λιπάνσεως.

Δεξαµενή διαχωρισµού
Δεξαµενή
(καθιζήσεως)
Δεξαµενή αποθηκεύσεως
λιπαντικού ελαίου
κυλινδρέλαιου λιπαντικού ελαίου

Νερό ψύξεως
Σύστηµα .
λιπάνσεως . mν
mλκ Αντλία
κυλίνδρων .
mΤ . µεταγγίσεως
(λουµπρικέτες) m
του ελαίου
Ψυγείο ελαίου . λιπάνσεως
m

Κ/Μ Είσοδος ελαίου

Φίλτρα ελαίου
.
mλ

Αντλίες ελαίου
Φυγοκεντρικός
λιπάνσεως Κ/Μ
καθαριστής
Ελαιολεκάνη Κ/Μ
Φίλτρο
Σχ. 8.4ι
Δίκτυο λιπάνσεως, φυγοκεντρικού καθαρισμού ελαίου
και μεταγγίσεως στο μηχανοστάσιο του πλοίου.
 191

Πρυµναία δεξαµενή Μηχανοστάσιο

ζυγοσταθµίσεως πλοίου
(after peak) Δεξαµενή
ελαίου
Ίσαλος γραµµή

Έλασµα πλοίου

Αντλία κυκλοφορίας
ελαίου λιπάνσεως

Ελικοφόρος άξονας

Επιστόµιο
δειγµατοληπτικού
ελέγχου ελαίου
Έλασµα πλοίου

Έλασµα φρακτής
στο µηχανοστάσιο

Σχ. 8.4ια
Τυπικό δίκτυο λιπάνσεως χοάνης τελικού άξονα του πλοίου.

Λόγω της μεγάλης ποικιλίας στις ποιότητες λιπα-
ντικών που χρησιμοποιούνται στα διάφορα μηχανή-
ματα του πλοίου, είναι απαραίτητη η ιδιαίτερη προ-
σοχή κατά τη μετάγγισή του, διότι υπάρχει κίνδυνος
αναμείξεώς τους από λανθασμένους χειρισμούς
κατά τη συγκοινωνία των δεξαμενών.
σε διαφορετικό ύψος μέσα στο μηχανοστάσιο που
συγκοινωνούν, ανάλογα με την κατάσταση φορτώσε-
ως του πλοίου. Σημειώνεται ότι η διάταξη αυτή δεν
συναντάται σε πλοία, όπου για την στεγανοποίηση
του ελικοφόρου άξονα στο σημείο εξόδου χρησιμο-
ποιείται θαλασσινό νερό.

8.4.4 Α
 ντλία λιπάνσεως χοάνης του τελικού ελι-
κοφόρου άξονα (stern tube lubricating
oil pump).
Πρόκειται για αντλίες κινούμενες από ηλεκτροκι-
νητήρα με στροφείο κοχλιοειδούς τύπου, γραναζωτού
ή τύπου πτερυγίων. Χρησιμοποιούνται σε πλοία όπου
για τη στεγανοποίηση και τη λίπανση του ελικοφόρου
άξονα η κυκλοφορία του ελαίου πραγματοποιείται
από κατάλληλο δίκτυο. Η αναρρόφηση της αντλίας
γίνεται από ιδιαίτερη δεξαμενή, τη δεξαμενή ελαίου
λιπάνσεως της χοάνης του ελικοφόρου άξονα, ενώ η
κατάθλιψη γίνεται στο δίκτυο της χοάνης (σχ. 8.4ια).
Η πίεση καταθλίψεως εξαρτάται από το ύψος του
βυθίσματος του πλοίου, ενώ η «ισορροπία» του λιπα-
ντικού ώστε να μην διαρρέει προς τη θάλασσα επι-
τυγχάνεται με δύο δεξαμενές ελαίου εγκατεστημένες
8.4.5 Αντλία κυκλοφορίας νερού λέβητα καυσα-
ερίων (exhaust gas boiler water circula-
tion pump).
Στα πλοία με ΜΕΚ χρησιμοποιούνται λέβητες για
την εκμετάλλευση της θερμότητας των καυσαερίων
και την παραγωγή ατμού για τις καταναλώσεις του
πλοίου (βλ. σχ. 8.4ιβ), όπως:
1) για την προθέρμανση των δεξαμενών βαρέος
καυσίμου,
2) για την προθέρμανση νερού και
3) για την εκκίνηση των ατμοστροβίλων που κι-
νούν ηλεκτρογεννήτριες.
Στην κυκλοφορία του νερού για την ατμοποίηση
στον λέβητα των καυσαερίων και στον ατμολέβητα
καύσεως πετρελαίου, χρησιμοποιούνται φυγοκε-
ντρικές αντλίες (σχ. 8.4ιγ) με αναρρόφηση από τον
192

. 14
2 mκ 15
.
mα
. 16
mv
4 17
18
3
19
. 6 20
mv 13 21
22
5
23
. 24
mκ
1
11
12
Σχ. 8.4ιγ
Δύο αντλίες κυκλοφορίας νερού λέβητα καυσαερίων.
10
8
.
m
9
7

1. Καυσαέρια από µηχανή.

2. ΄Εξοδος καυσαερίων.
3. Ατµολέβητας καυσαερίων.
4. Ατµολέβητας πετρελαίου.
5. Αντλία κυκλοφορίας λέβητα καυσαερίων.
6. Ρυθµιστική βαλβίδα τροφοδοτικού νερού.
7. Τροφοδοτική αντλία λέβητα. .
m
8. Δεξαµενή επιθεωρήσεως.
9. Δεξαµενή αποστραγγίσεως.
10. Συµπλήρωση νερού.
11. Ψυγείο / συµπυκνωτής.
12. Βαλβίδα απορρίψεως περίσσειας ατµού.
13. Βαλβίδα µειώσεως πιέσεως.
14. Εκκαπνιστές.
15. Τελικοί θερµαντήρες καυσίµου. Σχ. 8.4ιδ
16. Δεξαµενές καυσίµου. Αντλία κυκλοφορίας νερού λέβητα καυσαερίων.
17. Θέρµανση σωλήνων βαρέος πετρελαίου.
18. Θερµαντήρες διαχωριστήρων καυσίµου. 8.4.6 Αντλίες υδραυλικού ελαίου υψηλής πιέσε-
19. Δεξαµενές λαδιού λιπάνσεως. ως.
20. Θερµαντήρες διαχωριστήρων λαδιού.
21. Θερµαντήρες νερού χιτωνίων κύριας µηχανής. Στα πλοία υπάρχουν διάφορες αντλίες υδραυ-
22. Θερµαντικό στοιχείο δεξαµενής αποστραγγίσεως. λικού ελαίου (hydraulic system pumps), οι oποίες
23. Θερµαντήρας νερού. ως σκοπό έχουν την αύξηση της πιέσεως του υδραυ-
24. Διάφορες χρήσεις.
λικού ελαίου στο δίκτυo ή το σύστημα, ώστε να λει-
Σχ. 8.4ιβ τουργήσουν τα εγκατεστημένα σε αυτό μηχανήματα
Απλοποιημένο σύστημα ανακτήσεως θερμότητας (σχ. 8.4ιε). Τα μηχανήματα που λειτουργούν με την
από λέβητα καυσαερίων. κυκλοφορία υψηλής πιέσεως υδραυλικού ελαίου εί-
ναι:
ατμολέβητα καύσεως πετρελαίου και κατάθλιψη στο 1) Ο μηχανισμός πηδαλιουχίας.
λέβητα καυσαερίων. Οι αντλίες αποτελούνται από 2) Οι εργάτες της άγκυρας.
στροφείο απλής αναρροφήσεως (σχ. 8.4ιδ), το οποίο 3) Τα βίντζια για την πρόσδεση του πλοίου με
είναι συνήθως μίας βαθμίδας πιέσεως και κινούνται την ξηρά.
από ηλεκτροκινητήρα, ενώ η στεγανοποίηση των 4) Οι γερανοί των αμπαριών του φορτίου.
αντλιών επιτυγχάνεται με μηχανικό στυπειοθλίπτη. 5) Οι βοηθητικοί γερανοί για την ανύψωση ή

την μεταφορά βαρέων αντικειμένων (π.χ. ανταλλα-
κτικά, αναλώσιμα κ.λπ.).
6) Τα υδραυλικά έμβολα για τα καλύμματα στο-
μίων κυτών.
7) Οι ενεργοποιητές των επιστομίων που λει-
τουργούν με την πίεση υδραυλικού ελαίου, επιτυγχά-
νοντας τον απομακρυσμένο έλεγχο (εξ αποστάσεως)
των επιστομίων που είναι εγκατεστημένα στα δίκτυα
υγρού φορτίου, δίκτυα θάλασσας ή αλλού, άρα και
τη ροή των υγρών από το ανάλογο δίκτυο.
8) Οι αντλίες υγρού φορτίου σε Δ/Ξ που κι-
νούνται από την πίεση υδραυλικού ελαίου, η οποία
αναπτύσσεται σε κεντρική μονάδα αυξήσεως της πιέ-
σεως του υδραυλικού ελαίου (ή μονάδα υδραυλικής
ισχύος).
Η ισχύς για την κίνηση των αντλιών υδραυλικού
ελαίου δίνεται είτε από ηλεκτροκινητήρες, είτε από
μικρού μεγέθους ΜΕΚ. Οι τύποι των αντλιών είναι
θετικής εκτοπίσεως για την επίτευξη της υψηλής πιέ-
σεως του ελαίου, η οποία απαιτείται για τη λειτουρ-
γία των μηχανημάτων. Ως αντλίες υδραυλικού ελαί-
ου χρησιμοποιούνται πτερυγιοφόρες αντλίες, αντλίες
με κοχλίες και εμβολοφόρες περιστροφικές αντλίες
μεταβλητής παροχής-καταθλίψεως. Σε σταθερής πι-
έσεως συστήματα, η κυκλοφορία και η αύξηση της
Μηχανήµατα που
κινούνται µε πίσεση
υδραυλικού ελαίου
στην πρύµνη
Μηχανοστάσιο
Ίσαλος γραµµή Δεξαµενή
υδραυλικού
ελαίου
Αντλία
υδραυλικού
ελαίου
Πρύµνη
Σχ. 8.4ιε
Τυπική διάταξη δικτύου υδραυλικού ελαίου.
193
πιέσεως του υδραυλικού ελαίου επιτυγχάνεται με
μία ή περισσότερες εμβολοφόρες αντλίες μεταβλη-
τής παροχής (variable delivery pumps). Με αυτές
τις αντλίες όταν η πίεση του υδραυλικού ελαίου στο
δίκτυο υπερβαίνει τις απαιτήσεις του συστήματος, η
πίεση καταθλίψεως της αντλίας, η οποία ελέγχεται
από αυτοματισμό ρυθμίσεως, μειώνεται. Η μείωση
αυτή επιτυγχάνεται με την μεταβολή της διαδρομής
των εμβόλων της αντλίας, ώστε καταθλίβοντας λι-
γότερη ποσότητα ελαίου να επανέλθει η πίεση στην
επιθυμητή τιμή που έχει ρυθμιστεί ο αυτοματισμός
ελέγχου της. Ανάλογα, όταν προκαλείται πτώση της
πιέσεως, η οποία ενδέχεται να οφείλεται είτε στην
αύξηση των απαιτήσεων του συστήματος, είτε λόγω
της μεταβολής του φορτίου ενός μηχανήματος που
είναι ήδη σε λειτουργία στο δίκτυο, τότε ο αυτομα-
τισμός ελέγχου επενεργεί στον μηχανισμό ρυθμίσε-
ως της διαδρομής των εμβόλων επιτυγχάνοντας την
αύξηση της πιέσεως καταθλίψεως της αντλίας έως
την επιθυμητή τιμή. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργίας,
δηλαδή την μεταβολή της χωρητικότητας των κυλίν-
δρων, μεταβάλλεται η παροχή της αντλίας ώστε να
προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του δικτύου.
Στις αντλίες μεταβλητής παροχής ανήκουν οι
αντλίες κινήσεως των ηλεκτροϋδραυλικών πηδαλί-
Μηχανήµατα
που κινούνται µε
υδραυλικό λάδι
στην πλώρη
Αντλία
Δεξαµενή
υδραυλικού
ελαίου
Πλώρη
194
ων, ενώ όμοιας λειτουργίας είναι οι αντλίες μετα-
βλητής παροχής, που χρησιμοποιούνται και σε άλλα
συστήματα του πλοίου. Γι’ αυτόν το λόγο, δηλαδή της
παρουσίας των συστημάτων πηδαλιουχίας σε όλα τα
πλοία, για την κατανόηση της αναλύσεως του τύπου
των αντλιών μεταβλητής παροχής, χρησιμοποιούνται
ως παράδειγμα οι αντλίες που είναι εγκατεστημένες
σε αυτά.
Η χρήση των αντλιών μεταβλητής παροχής στα
ηλεκτροϋδραυλικά πηδάλια είναι για την παροχή
του υδραυλικού ελαίου στον μηχανισμό στρέψεως.
Αυτός αποτελείται από υδραυλικά έμβολα ή θαλά-
μους με σταθερά και κινητά πτερύγια, που συνδέο-
νται στον άξονα του πηδαλίου και στρέφοντάς τον
στρέφουν το πηδάλιο στην επιθυμητή θέση, επιτυγ-
χάνοντας την ταχεία ανταπόκριση του πηδαλίου στις
κινήσεις που απαιτούνται για την αλλαγή της πο-
ρείας του πλοίου. Έτσι, στην παροχή του υδραυ-
λικού ελαίου χρησιμοποιούνται αντλίες συνεχούς
λειτουργίας (μεταβάλλεται η πίεση αναρροφήσεως
και καταθλίψεως, ενώ η αντλία περιστρέφεται προς
την ίδια διεύθυνση με την ίδια ταχύτητα), αλλά με-
ταβλητής πιέσεως καταθλίψεως. Ο όρος μεταβλητή
κατάθλιψη αναφέρεται στη δυνατότητα της αντλίας,
ενώ λειτουργεί χωρίς διακοπή, δηλαδή πάντα προς
την ίδια διεύθυνση, να μετατρέπεται η αναρρόφηση
σε κατάθλιψη και αντίθετα κατ’ επιλογή με την επί-
δραση ενός μηχανισμού ελέγχου.
Οι αντλίες αυτές, συνήθως είναι διπλές στο σύ-
στημα του πηδαλίου, εξασφαλίζοντας ότι το πηδάλιο
θα λειτουργεί σε περίπτωση βλάβης με τη μία από
αυτές, αλλά και ότι θα υποστηρίζεται η πηδαλιουχία
όταν πραγματοποιούνται εργασίες συντηρήσεως σε
μία από τις δύο αντλίες. Επίσης, διαθέτουν την δυνα-
τότητα να λειτουργούν είτε χωριστά, εξυπηρετώντας
πλήρως τις συνθήκες πηδαλιουχίας, είτε παράλλη-
λα αυξάνοντας την παροχή του υδραυλικού ελαίου
στο σύστημα, άρα και την ταχύτητα αποκρίσεως στις
εντολές που δίνονται από το οιακοστρόφιο της γέφυ-
ρας για την κίνηση του πηδαλίου.
Οι αντλίες που χρησιμοποιούνται για την παροχή
του υδραυλικού ελαίου είναι περιστροφικές με έμ-
βολα, ενώ η μεταβολή της καταθλίψεως προς το σύ-
στημα επιτυγχάνεται με την επίδραση του ελεγκτικού
μηχανισμού στη διαδρομή των εμβόλων της αντλίας.
Έτσι η ποσότητα του ελαίου που εκτοπίζεται από την
αντλία μπορεί να μεταβάλλεται από μηδενική έως
μέγιστη καταθλίβοντας την ποσότητα που προβλέπε-
ται από τα κατασκευαστικά της χαρακτηριστικά. Οι
κυριότεροι τύποι αντλιών μεταβλητής καταθλίψεως
που χρησιμοποιούνται στα συστήματα πηδαλιουχίας
των πλοίων είναι ο τύπος κινούμενης στεφάνης
(floating ring), ο τύπος λεκάνης μεταβαλλόμενης
κλίσεως (shaw-plate) και ο τύπος ολισθηρών επι-
θεμάτων-ελασμάτων (slipper-pad).
1) Αντλίες κινούμενης στεφάνης (floating ring
pumps).
Στις αντλίες κινούμενης στεφάνης ή αντλίες τύ-
που Hele-Shaw (σχ. 8.4ιστ και 8.4ιζ), η μεταβολή
της αναρροφήσεως σε κατάθλιψη και αντίστροφα,
ελέγχεται με την πίεση ή την έλξη ενός άξονα (Τ)
που συνδέεται δακτύλιος μεταβολής (Σ) της θέσεως
κινούμενης στεφάνης (Ο) στο εσωτερικό του κελύ-
φους (Α) της αντλίας το οποίο κλείνει με τα δύο κα-
λύμματα (Β, Γ) (σχ. 8.4ιστ). Η στεφάνη μπορεί να
κινείται στο κάθετο επίπεδο του άξονα περιστροφής
(Λ), προς δύο αντιδιαμετρικές κατευθύνσεις στο ορι-
ζόντιο επίπεδο του άξονα. Μέσα στον κύλινδρο περι-
στρέφεται το σώμα των κυλίνδρων (Κ), από τον άξο-
να που είναι συνδεμένος με τον άξονα του κινητήρα
περιστροφής της αντλίας. Το σώμα (Κ) αποτελείται
από τους κυλίνδρους μέσα στους οποίους παλινδρο-
μούν τα έμβολα (Μ) και περιστρέφεται γύρω από
την κεντρική βαλβίδα (Δ). Στην άκρη των εμβόλων,
προς την περιφέρεια της αντλίας, υπάρχει πίρος συ-
γκρατήσεως (Ν) που ολισθαίνει πάνω σε γλίστρες
(Ξ) παρασύροντας τα έμβολα σε κίνηση μέσα στα χι-
τώνια ακολουθώντας την διαδρομή που προκαλείται
από την διαδρομή των πίρων μέσα στην κινούμενη
στεφάνη (O). Η στήριξη του σώματος των κυλίνδρων
πραγματοποιείται με τους ένσφαιρους τριβείς (Υ)
που εφαρμόζονται στις δυο πλευρές του κελύφους
της αντλίας, ενώ της στεφάνης με τους ένσφαιρους
τριβείς (Π). Στο κάλυμμα (Γ) είναι προσαρμοσμένη
η κεντρική βαλβίδα Δ η οποία είναι συνδεμένη με
δύο θυρίδες (την E και Ζ) στο κέντρο της αντλίας, και
αποτελεί συνέχεια της συνδέσεως των σωληνώσεων
(Η και Θ) της εισαγωγής-εξαγωγής του ελαίου. Με
τους σωλήνες, οι οποίοι μεταβάλλονται ανάλογα με
την κατάθλιψη της αντλίας σε σωλήνες αναρροφήσε-
ως ή καταθλίψεως, το έλαιο παρέχεται στον υδραυ-
λικό μηχανισμό κινήσεως του πηδαλίου.
Με τη λειτουργία της αντλίας τα έμβολα που είναι
τοποθετημένα σε ακτινική διάταξη σε σχέση με τον
άξονα περιστροφής της αντλίας, καθώς περιστρέφο-
νται μαζί με το σώμα των κυλίνδρων τους, παλινδρο-
μούν ανάλογα με τη θέση της στεφάνης.
 195

Κινούµενη στεφάνη (Ο)

Επίθεµα τριβέων (Ρ) Γλίστρες (Ξ)
Ένσφαιροι
τριβείς (Π) Πίρος συγκρατήσεως (Ν)

Έµβολα (Μ)
Κάλυµµα συνδέσεως των
σωληνώσεων αναρροφήσεως-
καταθλίψεως ελαίου (Γ) Κάλυµµα απ’ όπου
διέρχεται ο άξονας
κινήσεως (Β)
Θέση συνδέσεως
σωλήνα εισαγωγής Σώµα
ελαίου (Η) κυλίνδρων (Κ)

Θυρίδα εισαγωγής Άξονας περιστροφής

ελαίου (Ε) του σώµατος Κ (Λ)

Θυρίδα εξαγωγής Δακτύλιος

ελαίου (Ζ) µεταβολής της
θέσεως (Σ)
Κεντρική βαλβίδα (Δ)
Άξονες που
διέρχονται µέσα
Θέση συνδέσεως από το κέλυφος Α
σωλήνα εξαγωγής (Τ)
ελαίου (Θ)
Ένσφαιροι τριβείς (Υ)
Κέλυφος (Α)
Κινούµενη στεφάνη (Ο)

Σχ. 8.4ιστ
Αντλία κινούμενης στεφάνης Hele-Shaw.

x Ε Ε y x Ε Ε y x Ε Ε y
Ζ Ζ Ζ Ζ Ζ Ζ

(α) (β) (γ)

Ε: Θυρίδα εισαγωγής ελαίου (Oil inlet port) Z: Θυρίδα εξαγωγής ελαίου (Oil outlet port)
Θάλαµοι διακινήσεως ρευστού Σώµα κυλίνδρων Γλίστρες
Έµβολα µε πίρους συγκρατήσεως Κινούµενη στεφάνη

Σχ. 8.4ιζ
Τομή της αντλίας κινούμενης στεφάνης. (α) Η στεφάνη κινείται διατηρώντας το ίδιο κέντρο.
(β) Η στεφάνη μετατοπίζεται προς τα αριστερά. (γ) Η στεφάνη μετατοπίζεται προς τα δεξιά.
196

Η κίνηση της στεφάνης γίνεται οριζόντια πάνω
στον άξονα xy (σχ. 8.4ιζ), ώστε:
1) Όταν η στεφάνη κινείται διατηρώντας το ίδιο
κέντρο με την βαλβίδα [σχ. 8.4ιζ(α)] όπου βρίσκο-
νται οι θύρες αναρροφήσεως-καταθλίψεως του ελαί-
ου, τότε τα έμβολα περιστρέφονται διατηρώντας ίση
απόσταση από το κέντρο περιστροφής και δεν γίνεται
αναρρόφηση ή κατάθλιψη.
2) Όταν μετατοπίζεται η στεφάνη με τις γλί-
στρες προς τα αριστερά [σχ. 8.4ιζ(β)] πάνω στο
νοητό άξονα xy, μετατοπίζεται αντίστοιχα και το σώμα
των κυλίνδρων. Τα έμβολα, υπό την επίδραση της κι-
νήσεως των πίρων πάνω στις γλίστρες της στεφάνης,
αρχίζουν να παλινδρομούν. Η παλινδρόμηση αυτή
έχει ως αποτέλεσμα να αναρροφούν από τις θυρίδες
Ε και να καταθλίβουν από τις θυρίδες Ζ.
3) Αντίστοιχα όταν η στεφάνη μετατοπίζεται
προς τα δεξιά [σχ. 8.4ιζ(γ)] και με την ίδια διεύ-
θυνση περιστροφής, η παλινδρόμηση των εμβόλων
συνεχίζεται, όμως αυτή τη φορά η αναρρόφηση
γίνεται από τις θυρίδες Ζ και η κατάθλιψη από τις
θυρίδες Ε.
Σύμφωνα με αυτές τις κινήσεις ορίζεται, εκτός
από την αναρρόφηση και την κατάθλιψη, η ροή από
την αντλία. Έτσι σύμφωνα με τη θέση της κινούμενης
στεφάνης από το κέντρο περιστροφή της αντλίας έως
τη μέγιστη απόσταση, μεταβάλλεται η διαδρομή των
εμβόλων, ώστε να επιτυγχάνεται η απαιτούμενη πα-
ροχή ελαίου στην εκάστοτε κατάθλιψη της αντλίας.
2) Αντλία με λεκάνη μεταβαλλόμενης κλίσεως
(swash plate pump).
H αντλία με λεκάνη μεταβαλλόμενης κλίσε-
ως ή τύπου Waterburry (σχ. 8.4ιη) είναι ένας ακόμα
τύπος αντλίας που, χωρίς να διακοπεί η λειτουργία
της, δύναται να μεταβληθεί η παροχή ελαίου ή να
εναλλάσσεται η αναρρόφηση σε κατάθλιψη στις θυ-
ρίδες εξαγωγής της αντλίας.
Βασικό χαρακτηριστικό της αντλίας, είναι η διά-
ταξη των κυλίνδρων και των εμβόλων. Δηλαδή το
σώμα των κυλίνδρων, το οποίο περιστρέφεται από
τον άξονα περιστροφής του κινητήρα της αντλίας,
μαζί με τα χιτώνια και τα έμβολα, βρίσκεται σε αξονι-
κή διάταξη (σχ. 8.4ιθ).
Με την εκκίνηση περιστροφής και κατά τη λει-

Ρυθµιστής της Ελατήριο ρυθµίσεως

µέγιστης πιέσεως της πιέσεως
Βαλβίδα από τη αντλία Κοχλίας ρυθµίσεως
ρυθµίσεως πιέσεως εξαγωγής
της πιέσεως
Βαλβίδα
Κέλυφος
αποστραγγίσεως
ρυθµιστή
ελαίου
πιέσεως
Σώµα αντλίας

Έµβολο Σερβό
Εξαγωγή
Ένσφαιρος
ελαίου υπό
. τριβέας
πίεση
m
α
Έµβολο Τσιµούχα
στεγανοποιήσεως
Άξονας

Εισαγωγή
. ελαίου Έµβολο
m
Άξονας αντλίας

Πλινθία επαφής εµβόλου

Λεκάνη µεταβαλλόµενης κλίσεως
Σώµα κυλίνδρου
εµβόλων Σώµα αντλίας

Σχ. 8.4ιη
Αντλία με λεκάνη μεταβαλλόμενης κλίσεως Waterburry.

Σχ. 8.4ιθ
Τομή αντλίας με λεκάνη μεταβαλλόμενης κλίσεως.
τουργία της αντλίας, ο κινητήρας περιστρέφοντας το
σώμα των κυλίνδρων παρασύρει μαζί του σε περι-
στροφή και τα έμβολα.
Οι διωστήρες των εμβόλων είναι στρογγυλεμένοι
και στις δύο άκρες τους δημιουργώντας εύκαμπτες
αρθρώσεις στα σημεία συνδέσεώς τους. Η μία πλευ-
ρά του διωστήρα συνδέεται στο έμβολο ενώ η άλλη
στο πλινθίο (γλίστρα) που ολισθαίνει καθώς περι-
στρέφεται το σώμα των κυλίνδρων παρασύροντας
τα έμβολα στην επιφάνεια της λεκάνης μεταβαλλό-
μενης κλίσεως. Έτσι επιτυγχάνεται η μεταφορά της
κινήσεως, με τα έμβολα να παλινδρομούν μέσα
στους κυλίνδρους αξονικά σε σχέση με τον άξονα
περιστροφής της αντλίας.
Η πραγματοποίηση της αξονικής παλινδρομήσε-
ως των εμβόλων οφείλεται σε έναν εξωτερικό άξονα
ελέγχου ή έναν σερβομηχανισμό ανάλογο του τύπου
της αντλίας, που συνδέεται στη λεκάνη προκαλώντας
τις μεταβολές στην κλίση της.
Όταν ο άξονας ελέγχου κλίσεως της λεκάνης βρί-
σκεται στη μέση θέση η λεκάνη περιστρέφεται κάθε-
τα προς τον άξονα περιστροφής της και δεν υφίστα-
ται αναρρόφηση ή κατάθλιψη ελαίου στις θυρίδες
εισαγωγής και εξαγωγής της αντλίας.
Με την επίδραση του μηχανισμού ελέγχου, που
μεταφέρει την κίνηση του οιακοστρόφιου (τιμονιού)
στην λεκάνη της αντλίας, αυτή παίρνει μία ορισμένη
κλίση. Η κλίση μεταφέρεται ως παλινδρόμηση στα
έμβολα, εφόσον αυτά μέσω των πλινθίων ολισθαί-
νουν στην επιφάνειά της. Καθώς τα έμβολα παλιν-
δρομούν, κάθε μεταβολή στην κλίση της λεκάνης
αποτελεί και μεταβολή της διαδρομής των εμβόλων.
Με αυτό τον τρόπο, στις θυρίδες της αντλίας, εναλ-
λάσσεται η ροή του ελαίου πότε στην αναρρόφηση
και πότε στην κατάθλιψη. Οι θυρίδες βρίσκονται σε
διάταξη τόξου εσωτερικά του κελύφους της αντλίας,
στην επιφάνεια όπου εφάπτεται το σώμα των κυ-
197
λίνδρων με το καπάκι της. Έτσι, η αναρρόφηση ή η
κατάθλιψη επιτυγχάνεται κατά την μισή κυκλική δια-
δρομή, ανάλογα με την κλίση της λεκάνης για κάθε
έμβολο χωριστά.
3) Αντλία με πλινθία ολισθήσεως (slipper pad).
Η αντλία αυτή αποτελεί την εξέλιξη της αντλίας
με λεκάνη μεταβαλλόμενης κλίσεως. Η αρχή λει-
τουργίας είναι η ίδια μ’ αυτήν, αλλά διαφέρουν στο
σχήμα των εμβόλων (σχ. 8.4κ). Τα έμβολα σε αυτή
την αντλία επιμηκύνονται σχηματίζοντας ένα συμπα-
γές σώμα χωρίς να υπάρχει διωστήρας. Η μία άκρη
είναι στρογγυλεμένη και εφάπτεται σε ελάσματα που
ολισθαίνουν στη λεκάνη μεταβαλλόμενης κλίσεως,
ώστε να επιτυγχάνεται η ελεύθερη αξονική κίνηση
κατά την περιστροφή του συστήματος εμβόλων και
σώματος κυλίνδρων.
Σώµα κυλίνδρων Έµβολα
Λεκάνη
Πλινθία ολισθήσεως
ολισθήσεως
Σχ. 8.4κ
Αντλία με πλινθία ολισθήσεως (slipper pad).
Λόγω της συμπαγούς κατασκευής της αντλίας
επιτυγχάνεται μεγαλύτερη αύξηση στην πίεση κατα-
θλίψεως ελαίου, καλύπτοντας τις απαιτήσεις λειτουρ-
γίας των νέων πηδαλίων και των υδραυλικών συστη-
μάτων των πτερυγίων ευστάθειας (stabilizers).
Άλλοι τύποι αντλιών που χρησιμοποιούνται για
την κυκλοφορία του υδραυλικού ελαίου είναι αντλίες
γραναζωτού τύπου, πτερυγίων, πολλαπλών κοχλιοει-
δών στροφείων ή σταθερής παροχής περιστροφικές
αντλίες με έμβολα. Η λειτουργία των αντλιών δύνα-
ται να είναι συνεχής ή να διακόπτεται ανάλογα με τις
απαιτήσεις και το σχεδιασμό του συστήματος.
Στα συστήματα με αντλίες συνεχούς λειτουργίας,
προκειμένου να διατηρείται η πίεση στο επιθυμητό
επίπεδο, η ροή του υδραυλικού ελαίου προς το δίκτυο
ρυθμίζεται μέσω ενός αυτόματου επιστόμιου (βαλβί-
δας) εγκατεστημένου στην κατάθλιψη της αντλίας.
Με τη λειτουργία της αντλίας η αναρρόφηση πραγμα-
τοποιείται από μία δεξαμενή που περιέχει το υδραυ-
198

λικό έλαιο, ενώ η κατάθλιψη προς το δίκτυο. Όταν
η πίεση του δικτύου υπερβαίνει αυτή που απαιτείται
από τα εγκατεστημένα μηχανήματα, ενεργοποιείται ο
μηχανισμός ελέγχου του αυτόματου επιστομίου και
ανοίγει για να επιστρέψει το υδραυλικό έλαιο στη
δεξαμενή αναρροφήσεως. Στα συστήματα με αντλί-
Σχ. 8.4κα
Αντλία πυροσβέσεως και γενικής
χρήσεως στο μηχανοστάσιο.
ες περιοδικής (διακεκομμένης) λειτουργίας, η αντλία
ενεργοποιείται όταν η πίεση του δικτύου μειωθεί σε
σχέση με αυτή στην οποία έχει ρυθμιστεί ο ελεγκτι-
κός μηχανισμός και σταματάει όταν η πίεση υπερβεί
το αντίστοιχο (ορισμένο) σημείο υψηλής πιέσεως.
8.4.7 Αντλίες πυροσβέσεως.
Δύο τύποι αντλιών πυροσβέσεως υπάρχουν στα
πλοία, οι αντλίες πυροσβέσεως και γενικής χρήσε-
ως στο μηχανοστάσιο και οι αντλίες πυροσβέσεως
έκτακτης ανάγκης.
Αναλυτικότερα:
1) Οι αντλίες πυροσβέσεως (fire pumps) πα-
ρέχουν το θαλασσινό νερό που αναρροφάται από το
επιστόμιο το οποίο είναι εγκατεστημένο στην πλευ-
ρά του πλοίου και καταθλίβεται στο δίκτυο πυρο-
σβέσεως. Συνήθως διατίθενται δύο φυγοκεντρικές
αντλίες εγκατεστημένες στο χαμηλότερο σημείο του
μηχανοστασίου (σχ. 8.4κα), εξασφαλίζοντας έτσι
ικανοποιητική παροχή στην αναρρόφηση, ενώ η πί-
εση καταθλίψεώς τους είναι ανάλογη με αυτήν που
απαιτείται από τα σχεδιαστικά χαρακτηριστικά του
δικτύου (σχ. 8.4κβ).

Γέφυρα

Χώροι
ενδιαιτήσεως

Πρύµνη

Χώρος
Ίσαλος γραµµή πηδαλίου

Μηχανοστάσιο

Αντλία Φρακτή Φρακτή

πυροσβέσεως
εκτάκτου ανάγκης
Ηλεκτροκίνητες αντλίες
πυρκαγιάς και γενικής
χρήσεως στο µηχανοστάσιο

Σωσίβιος κρουνός Αναρρό-

φηση
.
mθ
Σχ. 8.4κβ
Τυπικό δίκτυο πυροσβέσεως πλοίου.
 199

Πρόκειται για αντλίες που κινούνται από ηλεκτρο- ως σκοπό έχει η περιεκτικότητα σε πετρελαιοειδή του
κινητήρα με στροφεία απλής αναρροφήσεως, μονο- υγρού που καταθλίβεται στη θάλασσα να μην υπερ-
βάθμιες ή διβάθμιες. Η στεγανοποίηση του άξονά βαίνει τα όρια σύμφωνα με τους κανονισμούς της
τους πραγματοποιείται είτε από μηχανικό στυπειοθλί- MARPOL, από τους οποίους ορίζεται η διαχείριση
πτη είτε από στυπεία με στυπειοθλίπτη. Εκτός από το αυτών των υγρών. Οι αντλίες σεντινών είναι εμβολο-
δίκτυο πυροσβέσεως ενδέχεται να χρησιμοποιούνται φόρες, στροφαλοκίνητες με το στρόφαλο να κινείται
για την παροχή θάλασσας και σε άλλα δίκτυα του πλοί- από ηλεκτροκινητήρα (σχ. 8.4κδ), περιστροφικές με
ου, όπως στο δίκτυο γενικής χρήσεως. Η αναρρόφη- λοβούς αλλά και φυγοκεντρικές.
σή τους εκτός από τη θάλασσα μπορεί σε περίπτωση
έκτακτης ανάγκης να γίνεται από το μηχανοστάσιο
είτε μέσω του δικτύου σεντινών, είτε μέσω του σωσί- Μηχανοστάσιο
βιου κρουνού. Επίσης, δύναται να χρησιμοποιούνται
για την παροχή θάλασσας σε κάποια βοηθητικά μη- Αντλία Σύστηµα
χανήματα, όπως οι εναλλακτήρες θερμότητας για την Ίσαλος σεντινών καθαρισµού
γραµµή Φίλτρα σεντινών
προθέρμανση του νερού πλύσεως των δεξαμενών σε
πλοία μεταφοράς υγρών φορτίων.
2) Οι αντλίες πυροσβέσεως έκτακτης ανάγκης
(emergency fire pumps) είναι αντλίες εγκατεστημέ-
νες έξω από το μηχανοστάσιο συνήθως σε φρεάτιο,
στην πρύμνη του πλοίου πίσω από το χώρο όπου εί-
ναι εγκατεστημένος ο μηχανισμός πηδαλιουχήσεως, Δεξαµενή αποθηκεύσεως Σεντίνες
ακαθάρτων σεντινών
επιτυγχάνοντας την βελτιστοποίηση των συνθηκών
αναρροφήσεως. Οι αντλίες πυροσβέσεως έκτακτης Σχ. 8.4κγ
ανάγκης, είναι κάθετης ή οριζόντιας διατάξεως και Τυπική διάταξη δικτύου σεντινών μηχανοστασίου πλοίου.
κινούνται είτε από ηλεκτροκινητήρα, είτε από μικρές
μηχανές εσωτερικής καύσεως που χρησιμοποιούν για
την λειτουργία τους ως καύσιμο πετρέλαιο ντίζελ (die-
sel engine driven fire pumps). Οι αντλίες αυτές είναι
φυγοκεντρικού τύπου, με στροφείο απλής αναρροφή-
σεως. Στο κέλυφος της αντλίας, για να εξασφαλιστεί η
αρχική αναρρόφηση, υπάρχει εγκατεστημένη εξαρτη-
μένη αντλία απαγωγής του αέρα, η οποία τίθεται εκτός
λειτουργίας ή λειτουργεί άεργα όταν αυξηθεί η πίεση
καταθλίψεως.

8.4.8 Αντλίες σεντινών.

Οι αντλίες σεντινών (bilge pumps) χρησιμοποι-
ούνται για την απομάκρυνση των υγρών που συλλέγο-
νται στο εσωτερικό του μηχανοστασίου από διάφορες
μικροδιαρροές (σχ. 8.4κγ). Η κατάθλιψη της αντλίας
λόγω της ποιότητας των υγρών, τα οποία ενδέχεται
να περιέχουν εκτός από νερό και μικρές ποσότητες
πετρελαιοειδών, πραγματοποιείται είτε σε δεξαμενή
συγκέντρωσεως πετρελαιοειδών (oily waste hold-
ing tank), είτε προς τη θάλασσα μέσω του συστήμα-
τος διαχωρισμού ελαίου (oil water separator) και
του συστήματος ελέγχου και ανιχνεύσεως ελαι-
οειδών (Oil Detection Motoring System – ODM). Σχ. 8.4κδ
Η κατάθλιψη της αντλίας σεντινών μέσω του ODM Εμβολοφόρος αντλία σεντινών.
200
Λόγω της συγκεντρώσεως των σεντινών στο κα-
τώτερο σημείο του μηχανοστασίου είναι επόμενο η
αναρρόφηση της αντλίας να βρίσκεται υψηλότερα από
τη στάθμη του υγρού που αναρροφάται. Επομένως,
οι εμβολοφόρες και οι περιστροφικές δύνανται να
εκκινήσουν την αναρρόφηση χωρίς την εγκατάσταση
κάποιου μηχανισμού δημιουργίας κενού. Όμως στις
φυγόκεντρες αντλίες είναι απαραίτητο να υπάρχει μία
αντλία που θα απομακρύνει τον αέρα από την αναρ-
ρόφηση και να επιτευχθεί η πλήρωσή της με το υγρό
από τις σεντίνες. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμο-
ποιούνται αντλίες με πτερύγια ή υγρών εμβόλων για
την υποβοήθηση της αναρροφήσεως (κοινώς αρχική
αναρρόφηση κατά την εκκίνηση). Ενδέχεται γι’ αυτόν
τον λόγο, όταν χρησιμοποιούνται φυγόκεντρες αντλίες
να είναι αυτόματης αναρροφήσεως (σχ. 8.4κε) με δι-
ευρυμένο θάλαμο αναρροφήσεως και κατάθλιψη κα-
τάλληλα κατασκευασμένη ώστε να διατηρείται υγρό
μέσα σε αυτή κάθε φορά που διακόπτεται η λειτουρ-
γία της αντλίας. Οι φυγοκεντρικές αντλίες αυτόματης
πληρώσεως χρησιμοποιούνται μόνο όταν το μήκος
του σωλήνα από τη σεντίνα είναι μικρό, διαφορετικά
χρησιμοποιείται κάποιο άλλο είδος αντλίας ή διαφο-
ρετική διάταξη προκειμένου να διαχειριστεί μεγαλύτε-
ρες ποσότητες αέρα του δικτύου αναρροφήσεως.
.
m ρού των δεξαμενών έρματος προς αποφυγή της με-
.
m νερού από τις αντλίες δύναται να χρησιμοποιηθεί ως
Σχ. 8.4κε
Φυγοκεντρική αντλία αυτόματης αναρροφήσεως.
8.4.9 Αντλίες αποβλήτων.
Οι αντλίες αποβλήτων (waste pumps) χρησι-
μοποιούνται για τη διαχείριση και τη μετάγγιση των
πετρελαιοειδών αποβλήτων που συλλέγονται σε
ανάλογες δεξαμενές του πλοίου. Το περιεχόμενο των
δεξαμενών προέρχεται από το μπλοφάρισμα των φυ-
γοκεντρικών διαχωριστών και τα υγρά που απορρί-
πτονται μέσω του συστήματος διαχωρισμού ελαίου
από τα υγρά των σεντινών όταν κλείνει το τρίοδο επι-
στόμιο ώστε να μην απορριφθούν στη θάλασσα. Οι
αντλίες αποβλήτων είναι οριζόντιας διατάξεως που
κινούνται από ηλεκτροκινητήρα και είναι τύπου λο-
βών, γραναζωτές ή έκκεντρου ελικοειδούς στροφεί-
ου, ικανές για τη μετάγγιση παχύρρευστων υγρών.
Η κατάθλιψη των αντλιών πραγματοποιείται είτε στη
δεξαμενή του αποτεφρωτή (incinerator), είτε σε μία
δεξαμενή συλλογής αποβλήτων με σκοπό να παρα-
δοθούν εκτός πλοίου σε εγκαταστάσεις υποδοχής στα
λιμάνια.
8.4.10 Αντλίες έρματος.
Οι αντλίες έρματος (ballast pumps) χρησιμο-
ποιούνται για την μεταφορά του θαλασσινού νερού
εντός και εκτός των δεξαμενών έρματος, προσαρμό-
ζοντας το πλοίο στο απαιτούμενο βύθισμα και δια-
τηρώντας, ανάλογα με την ποσότητα νερού-έρματος
που μεταφέρεται, την ευστάθεια του πλοίου κατά την
φορτοεκφόρτωση και για τη ρύθμιση της διαγωγής
του. Επίσης, χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια ενός
ταξιδιού για την αντικατάσταση του θαλασσινού νε-
ταφοράς υδροβίων οργανισμών μεταξύ παρακτίων
περιοχών.
Ως εκ τούτου, οι αντλίες έρματος πρέπει να διαθέ-
τουν την ικανότητα αναρροφήσεως και καταθλίψεως
είτε από τη θάλασσα προς τη δεξαμενή έρματος είτε
αντίθετα. Επί πλέον, η κατάθλιψη του θαλασσινού
κινητήριο ρευστό σε εκχυτήρες για την αποστράγγι-
ση δεξαμενών έρματος.
Λόγω της μεγάλης χωρητικότητας των δεξαμε-
νών έρματος, άρα και της ποσότητας του θαλασσινού
νερού που καλούνται να διαχειριστούν, οι αντλίες
έρματος πρέπει να έχουν μεγάλη παροχή. Γι’ αυτό ο
τύπος αντλιών που χρησιμοποιούνται είναι δυναμι-
κές αντλίες που έχουν μεγάλη παροχή και κινούνται
είτε από ηλεκτροκινητήρα, είτε από ατμοστρόβιλο.
Η διάταξη των αντλιών μπορεί να είναι κάθετη (σχ.
8.4κστ) ή οριζόντια και η ροή μέσα από την αντλία
να είναι φυγόκεντρη, αξονική ή μεικτή. Ανάλογα με
τη ροή είναι και τα στροφεία που χρησιμοποιούνται.
Στις φυγοκεντρικές είναι διπλής αναρροφήσεως,
ενώ στις αξονικής ροής είναι έλικες.

.
m που κινείται από ηλεκτροκινητήρα. Η αναρρόφηση
.
m πραγματοποιείται από ιδιαίτερο επιστόμιο εγκατε-
Σχ. 8.4κστ
Αντλία έρματος κάθετης διατάξεως με ηλεκτροκινητήρα.
Ο τύπος των αντλιών προϋποθέτει ότι η εγκατά-
στασή τους γίνεται σε χαμηλό σημείο του πλοίου επι-
τυγχάνοντας καλύτερες συνθήκες αναρροφήσεως.
Προκειμένου να αποτραπεί η απώλεια αναρροφήσε-
ως κατά τη διάρκεια λειτουργίας της αντλίας, δύναται
να συνδέεται με το σύστημα πληρώσεως, εξασφαλί-
ζοντας τη συνεχή ροή του ρευστού μέσα από αυτή.
Εάν το σύστημα αντλήσεως – έρματος του πλοίου
λειτουργεί με υδραυλικούς κινητήρες από κεντρική
μονάδα παροχής υδραυλικού ελαίου, οι αντλίες έρ-
ματος είναι ανάλογου τύπου φυγοκεντρικές βυθισμέ-
νες μέσα στη δεξαμενή.
8.5 Αντλίες βοηθητικών υπηρεσιών.
Οι αντλίες βοηθητικών υπηρεσιών χρησιμοποι-
ούνται σε συστήματα που το προϊόν της λειτουργικής
τους διεργασίας αφορά είτε τη γενική λειτουργία του
πλοίου είτε την εξυπηρέτηση του πληρώματος και
των επιβατών. Σε αυτές ανήκουν οι παρακάτω.
8.5.1 Αντλίες συστήματος παραγωγής αποσταγ-
μένου νερού (fresh water plant pumps)7.
Στα πλοία με ΜΕΚ αναπτύσσεται ένα δίκτυο για
την εκμετάλλευση της θερμοκρασίας του νερού ψύ-
ξεως των χιτωνίων των κυλίνδρων που διακινείται
από την αντλία γλυκού νερού ψύξεως των χιτωνίων
της μηχανής παρέχοντας θερμό νερό για τη λειτουρ-
7
Για τους αποστακτήρες βλ. Βοηθητικά Μηχανήματα Πλοίων, Ι. Δάγκινη, Α. Γλύκα, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα 2015, κεφ. 12.
201
γία του βραστήρα. Όμως για την παροχή του θαλασ-
σινού νερού στον βραστήρα και την απομάκρυνση
του αποσταγμένου νερού κατά τη διεργασία παρα-
γωγής του, χρησιμοποιούνται οι αντλίες παροχής θα-
λασσινού νερού και λειτουργίας εκχυτήρων (ejector
pumps ή eductor pumps) και η αντλία αποσταγμέ-
νου νερού (distilled pump).
1) Η αντλία παροχής θαλασσινού νερού και λει-
τουργίας εκχυτήρων (ejector pumps).
Πρόκειται για μονοβάθμια φυγοκεντρική αντλία
στημένο στην πλευρά του πλοίου, το οποίο χρησι-
μοποιείται μόνο απ’ αυτή, ώστε να αποκλείεται το
ενδεχόμενο αναμείξεως του θαλασσινού νερού που
παρέχεται στο βραστήρα, που θα μπορούσε να προ-
καλέσει τη μόλυνσή του από επιβλαβή στοιχεία τα
οποία παρασύρονται με το θαλασσινό νερό, αλλά και
να μην επηρεάζεται από τις εναλλαγές υψηλής και χα-
μηλής αναρροφήσεως. Είναι εγκατεστημένη χαμηλά
στο μηχανοστάσιο και καταθλίβει το θαλασσινό νερό
στον εκχυτήρα δημιουργίας κενού στο θάλαμο του
αποστακτήρα, αλλά και στο στοιχείο εξατμίσεως του
βραστήρα για την παραγωγή αποσταγμένου νερού.
Το ίδιο θαλασσινό νερό ενδέχεται να χρησιμοποιεί-
ται και ως ψυκτικό μέσο στον συμπυκνωτή εξατμίσε-
ως του βραστήρα.
Συνήθως στο δίκτυο παροχής θάλασσας στον
βραστήρα, είναι εγκατεστημένη μία τέτοια αντλία,
την οποία εναλλακτικά μπορεί να αντικαταστήσει η
αντλία πυροσβέσεως και γενικής χρήσεως, εάν απαι-
τείται άμεση χρήση του βραστήρα όταν η αντλία πα-
ροχής νερού των εκχυτήρων είναι εκτός λειτουργίας
λόγω βλάβης.
2) Η αντλία αποσταγμένου νερού (distilled
pump).
Πρόκειται για φυγοκεντρική αντλία μίας βαθμί-
δας πιέσεως που χρησιμοποιείται για την απαγωγή
του αποσταγμένου νερού από το κάτω μέρος του
συμπυκνωτή του βραστήρα. Για να διατηρείται στην
αντλία η αναρρόφηση, πρέπει να υπάρχει μέσα στον
συμπυκνωτή νερό με σταθερή στάθμη. Διαφορετι-
κά, οι διακυμάνσεις στη στάθμη ή η απουσία νερού
στο εσωτερικό του συμπυκνωτή, διακόπτουν τη ροή
του νερού με αποτέλεσμα να εισέρχεται αέρας λόγω
202
της χαμηλής πιέσεως στο εσωτερικό του βραστήρα.
Αυτό οδηγεί σε πτώση της αποδόσεως του βραστή-
ρα και διαταραχή της ισορροπίας που απαιτείται
κατά την διεργασία της αποστάξεως. Η στάθμη στο
συμπυκνωτή επιτυγχάνεται με τον έλεγχο της παρο-
χής της αντλίας στο επιστόμιο καταθλίψεώς της. Η
κατάθλιψη της αντλίας οδηγεί το αποσταγμένο νερό
στις δεξαμενές αποθηκεύσεώς του. Ανάλογα με τον
τύπο του βραστήρα που χρησιμοποιείται στο πλοίο,
δηλαδή είτε είναι ακαριαίας εξατμίσεως, είτε υψού-
μενης μεμβράνης, χρησιμοποιούνται οι αντίστοιχες
φυγοκεντρικές αντλίες που λειτουργικά έχουν τα
ίδια χαρακτηριστικά.
8.5.2 Αντλίες πόσιμου νερού.
Οι αντλίες πόσιμου νερού (potable ή drink wa-
ter pumps) χρησιμοποιούνται για την παροχή πόσι-
μου νερού στις λήψεις (π.χ. βρύσες) ή στον εξοπλι-
σμό πόσιμου νερού (π.χ. ψύκτες) που βρίσκονται σε
διάφορα σημεία του πλοίου (σχ. 8.5).
Είναι φυγοκεντρικές αντλίες κινούμενες από
ηλεκτροκινητήρα, μονοβάθμιες, με στροφείο απλής
αναρροφήσεως. Η αντλία αναρροφά από τις δεξα-
μενές αποθηκεύσεως πόσιμου νερού και καταθλίβει
απευθείας στο δίκτυο, ή σε αεροκώδωνα, εντός του
οποίου υπάρχει συμπιεσμένος αέρας που διατηρεί
την πίεση του δικτύου. Προκειμένου να διατηρη-
θούν ικανοποιητικές συνθήκες αναρροφήσεως στην
αντλία, αυτή είναι εγκατεστημένη σε απόσταση από
Μηχανοστάσιο
. του µηχανοστασίου (π.χ. χώρος
m1
Δεξαµενές
αποθηκεύσεως
. m3
γλυκού νερού m2
Αεροφυλάκιο
Ανεπίστροφη
συµπιεσµένου βαλβίδα
αέρα
Σχ. 8.5
Τυπικό δίκτυο παροχής γλυκού νερού.
τη δεξαμενή αποθηκεύσεως και πάντα όσο γίνεται
χαμηλότερα από την ελεύθερη στάθμη του νερού στη
δεξαμενή.
Οι αεροκώδωνες που χρησιμοποιούνται αποτρέ-
πουν τις σύντομες εκκινήσεις και διακοπές της λει-
τουργίας της αντλίας. Μέσω αυτών διατηρείται η πίε-
ση του δικτύου σταθερή μέχρι το σημείο που θα δοθεί
εντολή στην αντλία, από αυτόματο σύστημα ελέγχου,
να εκκινήσει και να συμπληρώσει νερό επαναφέρο-
ντας την πίεση στον αεροκώδωνα στην επιθυμητή
τιμή. Διαφορετικά, όταν η αντλία είναι άμεσα συν-
δεμένη στο δίκτυο, οι συχνές εκκινήσεις της αντλίας
και οι απότομες διακυμάνσεις της πιέσεως του νερού
αποτρέπονται μέσω δικτύου ανακυκλοφορίας διατη-
ρώντας τη ροή συνεχή.
8.5.3 Αντλίες ανακυκλοφορίας Ζεστού Νερού
Χρήσεως (ΖΝΧ) (hot water circulation
pumps).
Εκτός από το νερό που διακινείται μέσω των
αντλιών πόσιμου νερού, στους χώρους του πλοίου
παρέχεται επίσης γλυκό νερό που θερμαίνεται μέσω
προθερμαντήρων. Η παροχή του ζεστού νερού χρή-
σεως επιτυγχάνεται με μονοβάθμιες φυγοκεντρικές
αντλίες κινούμενες από ηλεκτροκινητήρα. Οι αντλί-
ες ΖΝΧ λειτουργούν συνεχώς και μέσω του δικτύου
ανακυκλοφορίας, το νερό που παρέχεται στις λήψεις,
διατηρείται συνεχώς ζεστό.
Εκτός µηχανοστασίου
Παροχή προς το δίκτυο
γλυκού νερού του πλοίου εκτός
ενδιαιτήσεως, κατάστρωµα κ.ά.)
.
.
̴ 5bar m4 

. 
m5 Παροχές γλυκού

. νερού στο
m6 
 µηχανοστάσιο
. 
m7 
. 
m8
Αεροκώδωνας

8.5.4 Αντλίες υγιεινής.
Οι αντλίες υγιεινής (sanitary pumps) χρησιμο-
ποιούνται για την παροχή νερού στις τουαλέτες του
πλοίου. Το νερό είναι είτε θαλασσινό είτε γλυκό από
τις δεξαμενές αποθηκεύσεως του πλοίου, κάτι που
εξαρτάται από τη δομή και τη λειτουργία του δικτύου.
Ο τύπος αντλιών που χρησιμοποιείται είναι οι μονο-
βάθμιες φυγοκεντρικές με ηλεκτροκινητήρα. Προς
αποφυγή των συχνών εκκινήσεων της αντλίας χρησι-
μοποιούνται αεροκώδωνες με πίεση αέρα, όπως και
στο δίκτυο των αντλιών πόσιμου νερού.
8.5.5 Αντλίες βιολογικών λυμάτων (sewage
pumps).
Στο πλοίο η διαχείριση των βιολογικών λυμάτων
πραγματοποιείται είτε με τη συλλογή τους σε δεξαμε-
νές, είτε, όπως συμβαίνει σε σύγχρονες κατασκευές,
με επεξεργασία τους από κατάλληλα συστήματα.
Στην πρώτη περίπτωση, τα βιολογικά λύματα συλ-
λέγονται σε δεξαμενή και απορρίπτονται στη θάλασσα
μακριά από τις ακτές (όπως ορίζεται από τους ισχύο-
ντες κανονισμούς) ή παραδίδονται σε εγκαταστάσεις
υποδοχής ξηράς για την περαιτέρω επεξεργασία τους.
Η διακίνηση των λυμάτων πραγματοποιείται από
αντλίες βιολογικών λυμάτων που είναι μονοβάθμιες
φυγοκεντρικές, κινούμενες από ηλεκτροκινητήρα. Σε
κάποιες εγκαταστάσεις οι αντλίες είναι βυθισμένες
στη δεξαμενή και καταθλίβουν τα λύματα μέσω σω-
λήνα εγκατεστημένου στην κατάθλιψή τους.
Στη δεύτερη περίπτωση, των συστημάτων επε-
ξεργασίας βιολογικών λυμάτων επί του πλοίου (ma-
rine sanitation devices), τα λύματα που συλλέγονται
υπόκειται σε επεξεργασία. Ανάλογα με το σύστημα
επεξεργασίας που χρησιμοποιείται, ενδέχεται να
πολτοποιούνται ή να αναδεύονται με την παρουσία
περίσσειας αέρα και τέλος να καταθλίβονται προς τη
θάλασσα. Οι αντλίες που εγκαθίστανται στα συστή-
ματα αυτά είναι μονοβάθμιες φυγοκεντρικές αντλίες
με ηλεκτροκινητήρα. Το στροφείο της αντλίας είναι
κατάλληλα κατασκευασμένο, ώστε να διαχειρίζεται τα
αιωρούμενα στερεά που παρασύρονται με τα λύματα
και να τα διασπάει σε μικρά κομμάτια για την ευκολό-
τερη επεξεργασία τους [π.χ. φιλτράρισμα, εμποτισμός
(κοινώς μούλιασμα) κ.λπ.].
8.5.6 Αντλίες στο σύστημα κλιματισμού με κρύο
νερό (air conditioning chilled water
pumps).
Σε ορισμένα πλοία χρησιμοποιείται κυκλοφορία
203
γλυκού νερού ως δευτερεύον ψυκτικό μέσο για την
εγκατάσταση κλιματισμού. Σ’ αυτές τις εγκαταστάσεις
μία φυγοκεντρική αντλία διατηρήσεως ψύξεως κλι-
ματιστικών κυκλοφορεί γλυκό νερό σε εναλλακτήρες
θερμότητας, όπου αυτό ψύχεται από το πρωτεύον ψυ-
κτικό κύκλωμα της εγκαταστάσεως κλιματισμού. Το
γλυκό νερό στη συνέχεια οδηγείται μέσω μονωμένων
σωληνώσεων σε τοπικές συσκευές, οι οποίες παρέ-
χουν κρύο ή ζεστό αέρα ή σε ειδικές συσκευές που
τοποθετούνται εντός των αεραγωγών, οι οποίοι παρέ-
χουν κλιματισμένο αέρα στους χώρους του πλοίου.
Για να διατηρηθεί ελάχιστη πίεση στην αναρρόφη-
ση της αντλίας εγκαθίσταται δεξαμενή που περιέχει
νερό, στην επιφάνεια του οποίου ασκείται ελεγχόμενη
πίεση με συμπιεσμένο αέρα (δοχείο πιέσεως).
8.6 Α
 ντλίες φορτίου και συναφών συστημά-
των.
Οι αντλίες φορτίου (cargo pumps) χρησιμο-
ποιούνται για την διακίνηση των υγρών φορτίων
που μεταφέρονται από τα δεξαμενόπλοια (Δ/Ξ). Οι
τύποι των Δ/Ξ συμπεριλαμβάνουν τα εξαιρετικά
μεγάλα και πολύ μεγάλα Δ/Ξ αργού πετρελαίου
(ultra large ULCC’s και very large crude oil carri-
ers VLCC’S), τα πλοία μεταφοράς πολλαπλών απο-
σταγμάτων πετρελαίου και χημικών φορτίων και τα
πλοία μεταφοράς υγροποιημένων πετρελαϊκών αερί-
ων (LPG’s). Στα πλοία αυτά, εκτός από το δίκτυο του
συστήματος αντλήσεως χρησιμοποιούνται και άλλα
δίκτυα με εγκατεστημένες αντλίες που σχετίζονται με
την ασφαλή διαχείριση του φορτίου ή τον καθαρισμό
των δεξαμενών. Γι’ αυτό το λόγο οι αντλίες του φορ-
τίου και οι αντλίες συναφών συστημάτων εξετάζονται
στις επόμενες παραγράφους.
Με την εκφόρτωση, καθώς μειώνεται το ύψος της
ελεύθερης επιφάνειας του υγρού στη δεξαμενή φορτί-
ου και καθώς πολλά από τα φορτία έχουν υψηλή τάση
δημιουργίας ατμών λόγω της πτητικότητάς τους, οι
αντλίες φορτίου είναι αναγκασμένες να λειτουργούν
με σχετικά χαμηλές τιμές του διαθέσιμου καθαρού
θετικού ύψους αναρροφήσεως (NPSHa). Επίσης με
την εκκένωση των δεξαμενών, ενδέχεται να σχημα-
τίζονται δίνες στην επιφάνεια του υγρού, μέσω των
οποίων μεταφέρονται αέρια του φορτίου ή του αδρα-
νούς αερίου, στην αναρρόφηση της αντλίας.
Για τη μείωση της σπηλαιώσεως στο στροφείο
της αντλίας που οφείλεται στο χαμηλό NPSH της
αναρροφήσεως, όπως και για την μείωση του σχη-
ματισμού δίνης μεταφοράς αερίων στην αναρρόφη-
ση, ελέγχεται ο ρυθμός εκκενώσεως της δεξαμενής
204
είτε με την ρύθμιση της ταχύτητας της αντλίας είτε
μέσω των επιστομίων στα τελευταία στάδια της δι-
αδικασίας εκφορτώσεως. Τα επιστόμια αυτά δύνα-
ται να ελέγχονται χειροκίνητα αλλά και με αυτόματη
διάταξη εξ αποστάσεως που βρίσκεται στο δωμάτιο
ελέγχου φορτίου του πλοίου.
Το υλικό που χρησιμοποιείται για την κατασκευή
των εξαρτημάτων των αντλιών αυτών πρέπει να είναι
συμβατό με τα φορτία που διακινούνται, με σκοπό
την αποτροπή της δημιουργίας σπινθήρων που εγκυ-
μονούν κινδύνους πυρκαγιάς λόγω της ευφλεκτότη-
τας του φορτίου. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη
και το ενδεχόμενο της αντλήσεως θαλασσινού νερού
που χρησιμοποιείται στο πλύσιμο των δεξαμενών. Σ’
αυτήν την περίπτωση, η αντλία πρέπει να κατασκευά-
ζεται από υλικά ανθεκτικά στη διάβρωση.
Απόρριψη στη θάλασσα
µέσω του συστήµατος
ελέγχου περιεκτικότητας
σε πετρελαιοειδή
1 1
3 δεξαµενών φορτίου
Αντλιοστάσιο
Αναρρόφηση
αντλιών από
θάλασσα
Αναρρόφηση αντλίας Δεξαµενή ακάθαρτων
αποστραγγίσεως
από αντλιοστάσιο δεξαµενών φορτίου
Τυπική διάταξη αντλιών στο αντλιοστάσιο και δίκτυο εκφορτώσεως του Δ/Ξ.
Παρακάτω περιγράφονται οι κύριοι τύποι αντλι-
ών που χρησιμοποιούνται στα Δ/Ξ.
8.6.1 Φυγοκεντρικές αντλίες φορτίου.
Οι φυγοκεντρικές αντλίες φορτίου (centrifugal
cargo pumps) είναι μονοβάθμιες και συνήθως συνα-
ντώνται στα πλοία, για τη μεταφορά περιορισμένου
αριθμού υγρών φορτίων στα οποία περιέχονται το
αργό πετρέλαιο και μερικά ελαφρά αποστάγματα αυ-
τού, όπως το ντίζελ, η κηροζίνη κ.ά..
Ο αριθμός των εγκατεστημένων αντλιών είναι
τρεις ή τέσσερεις, που βρίσκονται όσο χαμηλότερα
είναι εφικτό στο αντλιοστάσιο (pump room) του
πλοίου (σχ. 8.6α). Κάθε αντλία έχει τη δυνατότητα,
μέσω διασυνδέσεων του δικτύου, να αναρροφή-
Δίκτυο Πολλαπλή σύνδεση
εκφορτώσεως επιστοµίων δικτύου
φορτίου στην ξηρά
Επιστόµιο
δικτύου
1. Αντλίες φορτίου δεξαµενοπλοίου
2. Αντλία αποστραγγίσεως δεξαµενών φορτίου
3. Εκχυτήρας αποστραγγίσεως δεξαµενών
και δικτύου φορτίου Δ/Ξ
Δεξαµενή ακαθάρτων
2 1 υπολειµµάτων
Δίκτυο
αναρροφήσεως
αντλιών από
δεξαµενές φορτίου
υπολειµµάτων
Σχ. 8.6α
 205

σει από διάφορες δεξαμενές και να καταθλίψει το

φορτίο μέσω του σωλήνα που αντιστοιχεί σε κάθε
αντλία, στην πολλαπλή σύνδεση (manifold) του κα-
ταστρώματος με την ξηρά.
Οι αντλίες εγκαθίστανται σε κάθετη (σχ. 8.6β) ή
οριζόντια διάταξη, ενώ ο τύπος του στροφείου που
χρησιμοποιείται με σκοπό να επιτευχθεί η μεγάλη πα-
ροχή τους είναι διπλής αναρροφήσεως [(σχ. 8.6γ(α)].
Ενδέχεται όμως να υπάρχουν δύο σημεία στηρίξε-
ως, λόγω του μεγάλου μήκους του άξονα της αντλί-
ας με ένσφαιρους τριβείς εγκατεστημένους στις δύο
εξόδους του από το κέλυφος, βελτιστοποιώντας έτσι
την απόσβεση των ακτινικών ώσεων. Η στήριξη με
ένσφαιρους τριβείς στις δύο εξόδους του άξονα από
το κέλυφος πραγματοποιείται σε κάθετης, αλλά και σε Σχ. 8.6β
οριζόντιας διατάξεως αντλίες οι οποίες χαρακτηρίζο- Φυγοκεντρική αντλία φορτίου στο αντλιοστάσιο Δ/Ξ.
νται ως αντλίες με στροφείο μεταξύ των τριβέων (be-
tween bearings pumps) (σχ. 8.6γ).
Το κέλυφος των τριβέων είναι συνήθως εξοπλι- .
m
σμένο με ανιχνευτή θερμοκρασίας, ο οποίος επιτρέπει
στο χειριστή της αντλίας να αντιληφθεί την αύξησή
της. Η αύξηση της θερμοκρασίας δηλώνει αιτία ανω- Άξονας
Ένσφαιρος
μαλίας κατά τη λειτουργία της αντλίας και παρέχει τη τριβέας
δυνατότητα στον χειριστή της να προβεί στις κατάλλη-
λες ενέργειες πριν προκληθεί σοβαρή βλάβη. Πιθανά Ένσφαιρος
Μηχανικός
αίτια αυξήσεως της θερμοκρασίας των τριβέων είναι στυπειοθλίπτης
τριβέας
η πλημμελής λίπανση, η ταχύτητα περιστροφής της, η Στροφείο
φθορά των τριβέων, η υπερβολική αύξηση του φορ- Μηχανικός .
τίου της, η υψηλή θερμοκρασία του φορτίου που δια- στυπειοθλίπτης m
κινείται, η κακή ευθυγράμμιση ή συναρμολόγηση της (α)
αντλίας μετά από επισκευή, η υπέρβαση των ορίων
φθοράς των δακτυλίων του κελύφους στα σημεία που
περιστρέφεται το στροφείο της αντλίας.
Η στεγανοποίηση του άξονα είτε στις αντλίες μο-
νής εξόδου του άξονα από το κέλυφος της αντλίας είτε
στην περίπτωση δύο σημείων εξόδου του άξονα επι-
τυγχάνεται από μηχανικούς στυπειοθλίπτες.
Με σκοπό την βελτίωση των συνθηκών αναρρο-
φήσεως (δηλ. το καθαρό θετικό ύψος αναρροφή-
σεως) εκτός από την εγκατάσταση των αντλιών στο
χαμηλότερο δυνατό σημείο στο αντλιοστάσιο, χρησι-
μοποιούνται ένα ή περισσότερα συστήματα εξαερώσε-
ως. Αυτά βρίσκονται εγκατεστημένα στην πλευρά της
αναρροφήσεως για την απομάκρυνση του αέρα και
των αερίων του φορτίου κατά τη διάρκεια λειτουργίας
των αντλιών.
Για την κίνηση των αντλιών αυτών χρησιμοποιού- (β)
νται είτε ατμοστρόβιλοι, είτε ηλεκτροκινητήρες. Και Σχ. 8.6γ
στις δύο περιπτώσεις το κινητήριο μηχάνημα είναι Αντλία με στροφείο μεταξύ των τριβέων,
εγκατεστημένο στο μηχανοστάσιο και η μετάδοση της (α) οριζόντιας και (β) κάθετης διατάξεως.
206

κινήσεως πραγματοποιείται από άξονα συνδέσεως
(jacksaft) ο οποίος διέρχεται από τη φρακτή που χω-
ρίζει το μηχανοστάσιο από το αντλιοστάσιο (σχ. 8.6δ).
Με την εγκατάσταση του κινητήρα εκτός του αντλιο-
στασίου επιτυγχάνεται η μόνωση από τη συγκέντρω-
ση αερίων του φορτίου που αναπόφευκτα δημιουρ-
γούνται στο αντλιοστάσιο και εγκυμονούν κινδύνους
εκρήξεων και πυροσβέσεως. Το σημείο απ’ όπου δι-
έρχεται ο άξονας από τη φρακτή στεγανοποιείται με
κατάλληλη διάταξη-στυπειοθλίπτη, αποτρέποντας τη
διαρροή των αερίων προς το μηχανοστάσιο. Το βά-
ρος του άξονα συνδέσεως όπως και οι ώσεις από την
περιστροφή του λαμβάνονται από ωστικό τριβέα που
επίσης είναι εγκατεστημένος στο σημείο διελεύσεως
του άξονα από τη φρακτή (σχ. 8.6ε).
Με τη λειτουργία της αντλίας, όσο εκκενώνεται

Ατµοστρόβιλος

Μηχανοστάσιο Αντλιο-
στάσιο Φρακτή

Φρακτή
Διάταξη
στεγανοποιήσεως
µηχανοστασίου µε
το αντλιοστάσιο
Άξονας
συνδέσεως
Αντλία
φορτίου

Κινητήρας Αντλία
αντλίας φορτίου φορτίου

Σχ. 8.6δ
Τυπική διάταξη θέσεως αντλιοστάσιου.

Σηµείο συνδέσεως µε
άξονα ατµοστροβίλου
στο µηχανοστάσιο

Φρακτή µεταξύ
µηχανοστασίου και
αντλιοστασίου

Σηµείο συνδέσεως
µε άξονα αντλίας
στο αντλιοστάσιο
(α) (β)
Σχ. 8.6ε
(α) Διάταξη στεγανοποιήσεως διελεύσεως του άξονα από τη φρακτή από την πλευρά
του αντλιοστασίου, (β) σύνδεση αντλίας μέσω φρακτής.

η δεξαμενή αντίστοιχα μειώνεται και το καθαρό δι-
αθέσιμο ύψος αναρροφήσεως, το οποίο βελτιώνεται
με τα συστήματα παροχής στην δεξαμενή αδρανούς
αερίου. Αναπόφευκτα όμως, η στάθμη του φορτίου
στη δεξαμενή, φτάνει σε κάποιο σημείο τόσο χαμηλά
ώστε η φυγοκεντρική αντλία δεν δύναται να αναρ-
ροφήσει το φορτίο. Η ποσότητα που απομένει στη
δεξαμενή αντλείται με την αντλία αποστραγγίσεως
(stripping pump), η οποία είναι μία αντλία θετικής
εκτοπίσεως εμβολοφόρος πολύ μικρότερης παροχής
σε σχέση με τις φυγοκεντρικές αντλίες φορτίου.
8.6.2 Αντλίες φορτίου βαθέος φρεατίου.
Για την άντληση του φορτίου από τις δεξαμενές
σε πλοία που μεταφέρουν διαφορετικής ποιότητας
και ποσότητας πετρελαϊκά προϊόντα εγκαθίστανται οι
αντλίες βαθέος φρεατίου (deep well cargo pumps).
Ως εκ τούτου, συνήθως μία αντλία αυτού του τύπου
πρέπει να είναι κατάλληλη για την άντληση ευρέος
φάσματος προϊόντων που έχουν διαφορετικά ειδι-
Σωλήνας αποστραγγίσεως
Ενδιάµεσος τριβέας στηρίξεως
του άξονα κινήσεως της αντλίας
Εναλλακτική σύνδεση για
ανεξάρτητη αντλία αποστραγγίσεως
Βαλβίδα αποστραγγίσεως
υπερπληρώσεως της αντλίας
µε υδραυλικό λάδι
Αντλία . Τριβείς εδράσεως της αντλίας
m
Σχ. 8.6στ
Φυγοκεντρική αντλία Δ/Ξ με ηλεκτροκινητήρα.
207
κά βάρη, τάση δημιουργίας ατμών, και διαφορετικό
ιξώδες και θερμοκρασία, εφόσον στα φορτία που
διαχειρίζεται περιέχονται λιπαντικά υψηλού ιξώδους
και βαρέα πετρελαϊκά κλάσματα, τα οποία για να
διατηρήσουν τη ρευστότητά τους θερμαίνονται. Επί-
σης οι αντλίες αυτές χρησιμοποιούνται στην άντληση
φορτίων σε κρυογονικές συνθήκες μεταφοράς, όπως
συμβαίνει στα πλοία υγροποιημένων αερίων του
πετρελαίου (Liquefied Petroleum Gas – LPG’s).
Το κινητήριο μηχάνημα της αντλίας συνήθως εί-
ναι ηλεκτροκινητήρας κάθετης διατάξεως εγκατεστη-
μένος πάνω από την εκροή του σωλήνα καταθλίψε-
ως στο κατάστρωμα και μεταδίδει την κίνηση στην
αντλία που βρίσκεται εγκατεστημένη κοντά στον
πυθμένα της δεξαμενής μέσω ενός μεγάλου μήκους
άξονα (σχ. 8.6στ). Σε περιπτώσεις που χρησιμο-
ποιούνται αντλίες με υδραυλικούς κινητήρες, στους
οποίους το υδραυλικό λάδι παρέχεται από κεντρική
μονάδα υδραυλικής ισχύος, ο υδραυλικός κινητήρας
είναι εγκατεστημένος στον πυθμένα του φρεατίου
Ηλεκτρoκινητήρας
Είσοδος αέρα για τον έλεγχο
της στεγανοποιήσεως της αντλίας
για τυχόν διαρροή υδραυλικού
ελαίου ή φορτίου
.
m
Έξοδος από την αντλία για τον
έλεγχο της στεγανοποιήσεως
Σηµείο λιπάνσεως
Άξονας
µεταδόσεως
κινήσεως Σωλήνας
καταθλίψεως
Πτερωτή
Σύνδεσµος αντλίας στον άξονα κινή-
σεως από τον κινητήρα (πολύσφηνο)
208

και μέσω φρακτής διέρχεται ο άξονας για τη λειτουρ-
γία της αντλίας (σχ. 8.6ζ). Εναλλακτικά, οι αντλίες
βαθέος φρεατίου ενδέχεται να κινούνται μέσω μη-
χανισμών γωνιακής μεταδόσεως κινήσεως όπου η
κίνηση, από οριζόντιας διατάξεως ηλεκτροκινητήρα,
ατμοστρόβιλο ή ΜΕΚ, μετατρέπεται σε περιστροφι-
κή κίνηση του κατακόρυφου άξονα.
Ενώ η κατάθλιψη των αντλιών αυτών συνήθως
βρίσκεται στο κατάστρωμα, σε κάποιες περιπτώσεις
συναντώνται και χαμηλότερα στο χώρο του αντλιο-
στασίου, όπως συμβαίνει σε αντλίες, το κινητήριο
μηχάνημα των οποίων βρίσκεται σε γειτονικό χώρο
με τη δεξαμενή και συνδέεται μέσω οριζόντιου άξο-
να και γωνιακού γραναζιού (γωνιακή μετάδοση κι-
νήσεως) με την αντλία. Τότε ο άξονας διέρχεται από
.
m φεται παρέχει υγρό στην εισαγωγή του στροφείου
Κατάστρωµα
Δεξαµενή
Φορτίο
Φρεάτιο
εγκαταστά-
σεως αντλίας
Υδραυλικός
κινητήρας
Αντλία .
m κτύλιοι φθοράς που τοποθετούνται στο κέλυφος στις
Πυθµένας διπλού τοιχώµατος
Σχ. 8.6ζ
Αντλία βαθέος φρεατίου, κάθετης διατάξεως, με
υδραυλικό κινητήρα και εκροή του σωλήνα
καταθλίψεως στο κατάστρωμα.
τη φρακτή που υπάρχει μεταξύ των δύο γειτονικών
χώρων, ενώ για τη στεγανοποίηση του άξονα χρησι-
μοποιείται στυπειοθλίπτης απομονώνοντας το κινη-
τήριο μηχάνημα από τα αέρια του φορτίου που ενδέ-
χεται να διαρρεύσουν προς το χώρο του κινητήρα.
Οι αντλίες βαθέος φρεατίου είναι φυγοκεντρικές
και το κέλυφος σε πολλές από αυτές κατασκευάζε-
ται ως ένα πολυβάθμιο συγκρότημα, όπου σε κάθε
βαθμίδα πιέσεως υπάρχει ένα στροφείο απλής αναρ-
ροφήσεως (σχ. 8.6η). Πάνω από το κέλυφος, στο
σημείο συνδέσεώς του με τον άξονα μεταδόσεως
της κινήσεως υπάρχει μικρού μήκους προσθήκη
(spool), η οποία διευκολύνει τις εργασίες κατά την
αποσυναρμολόγηση για τον έλεγχο ή την επισκευή
της αντλίας.
Για την άντληση υγρών με μεγάλη τάση ατμοποι-
ήσεως ή μικρό ιξώδες, πριν το στροφείο της πρώτης
βαθμίδας αναρροφήσεως στο άκρο του άξονα πε-
ριστροφής εγκαθίσταται ένα επαγωγικό στροφείο
(βοηθητική ελικοειδής πτερωτή – inducer) (σχ.
8.6θ) το οποίο έχει σχήμα έλικας ειδικής διαμορ-
φώσεως. Το επαγωγικό στροφείο καθώς περιστρέ-
της πρώτης βαθμίδας πιέσεως, μειώνοντας το κα-
θαρό θετικό απαιτούμενο ύψος αναρροφήσεως της
αντλίας, με αποτέλεσμα να βελτιώνονται η αναρρό-
φηση και ο βαθμός αποδόσεως της αντλίας. Εναλ-
λακτική λύση όταν δεν χρησιμοποιείται επαγωγικό
στροφείο, είναι το στροφείο της πρώτης βαθμίδας
να σχεδιάζεται με ειδικό τρόπο ώστε να λειτουργεί
κάτω από συνθήκες χαμηλής τιμής καθαρού θετικού
ύψους αναρροφήσεως ή το πρώτο στροφείο να εί-
ναι τύπου διπλής αναρροφήσεως.
Η χρήση των στροφείων απλής αναρροφήσε-
ως επίσης δημιουργεί υδραυλική «ανισορροπία»
κατά τη λειτουργία της αντλίας, με αποτέλεσμα να
αναπτύσσεται αξονική ώση. Η πρόληψη αυτής, επι-
τυγχάνεται με κατάλληλη διάταξη εξισορροπήσεως,
όπως είναι ένα τύμπανο ζυγοσταθμίσεως8 ή οι δα-
δύο πλευρές του στροφείου ή με ωστικό τριβέα που
ενεργεί στον άξονα της αντλίας απορροφώντας τις
ώσεις που αναπτύσσονται. Αντίστοιχα σε οριζόντιας
διατάξεως κινητήρες, όπου η μετάδοση της κινήσεως
γίνεται σε γρανάζια με γωνιακή διάταξη, ο ωστικός
τριβέας εγκαθίσταται στην κορυφή του άξονα μετα-

8
 ύμπανο ζυγοσταθμίσεως ονομάζεται ένα στοιχείο που χρησιμοποιείται σε αντλίες με στροφεία σε σειρά με σκοπό να αντιμετωπι-
Τ
στούν οι δυνάμεις που δημιουργούνται κατά την λειτουργία της αντλίας.
 209

Άκρο συνδέσεως
Σύνδεση µε .
άξονα µεταδόσεως
ηλεκτροκινητήρα m
κινήσεως
Προσθήκη στο κατάστρωµα Κατάστρωµα
ηλεκτροκινητήρα
συνδέσεως αξόνων
Διάταξη Διάταξη τριβέων
στεγανοποιήσεως .
του άξονα m
Δεξαµενή

Σωλήνας
αποστραγγίσεως
Σύνδεσµος άξονα Σωλήνας
Ενδιάµεσος αποστραγγίσεως
τριβέας στηρίξεως Αντλία
(κουζινέτα)

Διάταξη αποσβέσεως
Σύνδεση άξονα ακτινικής ώσεως
µε αντλία
Στροφείο
αντλίας µε πολλές Βαλβίδα απο-
βαθµίδες στραγγίσεως

. .
m m
(α) (β)
Σχ. 8.6η
(α) Πολυβάθμια αντλία βαθέος φρεατίου.
(β) Εικόνα πολυβάθμιας αντλίας με δίκτυο και βαλβίδα αποστραγγίσεως.

.
m δόσεως της κινήσεως κοντά στο σημείο εκροής του
σωλήνα καταθλίψεως της αντλίας. Στο σημείο στη-
ρίξεως του άξονα υπάρχει περικόχλιο (παξιμάδι) για
την ρύθμιση της θέσεώς του και κατ’ επέκταση των
στροφείων σε σχέση με το κέλυφος της αντλίας.
Σε οποιοδήποτε τρόπο στηρίξεως είναι σημαντι-
κό να διατηρούνται τα διάκενα, δίδοντας ιδιαίτερη
προσοχή κατά τη συναρμολόγηση ή τη ρύθμιση της
θέσεως του άξονα, ώστε να αποφευχθεί τυχόν επαφή
Στροφείο των περιστρεφομένων μερών με τα σταθερά, όταν η
αντλία θα τεθεί σε λειτουργία.
Στροφείο Κατά τη λειτουργία των αντλιών βαθέος φρεατί-
επαγωγής
ου, η αναρρόφηση αυτών βρίσκεται κοντά στον πυθ-
μένα της δεξαμενής και η κατάθλιψή τους μέσω του
κατακόρυφου σωλήνα βρίσκεται στο κατάστρωμα
του πλοίου, όπου μέσω των πολλαπλών συνδέσεων
. (manifolds) του καταστρώματος το φορτίο μεταφέρε-
m
ται στις εγκαταστάσεις ξηράς.
Σχ. 8.6θ Λόγω της μεγάλης αποστάσεως που υπάρχει με-
Αντλία με επαγωγικό στροφείο ταξύ του κινητήριου μηχανήματος και της αντλίας
(βοηθητική ελικοειδής πτερωτή). που βρίσκεται στον πυθμένα της δεξαμενής, ο άξονας
210
μεταδόσεως της κινήσεως αποτελείται από τμήματα
που συνδέονται με σπείρωμα ή με σφηνοειδείς συν-
δέσμους (πολύσφηνο). Επίσης, λόγω του μεγάλου
μήκους του είναι απαραίτητη η στήριξη σε ενδιάμε-
σα σημεία. Η στήριξη επιτυγχάνεται με τριβείς εδρά-
σεως (κοινώς κουζινέτα) (σχ. 8.6η).
Οι τριβείς συνήθως λιπαίνονται από το αντλού-
μενο φορτίο, γι’ αυτό και το υλικό κατασκευής τους
πρέπει να είναι συμβατό με τα φορτία που μεταφέ-
ρονται από το πλοίο. Επί πλέον, πρέπει να είναι
ανθεκτικοί στην περίπτωση που λειτουργούν χωρίς
λίπανση κατά τη διάρκεια καθαρισμού και απο-
στραγγίσεως των δεξαμενών. Έτσι, δύναται να είναι
κατασκευασμένοι από κράμα χαλκού, ανθρακικά
υλικά καθώς και τεφλόν.
Η στεγανοποίηση του άξονα στο σημείο που
διέρχεται από τη φρακτή επιτυγχάνεται με στυπειο-
θλίπτες συμβατικούς ή μηχανικής στεγανοποιήσεως
όταν το φορτίο έχει μεγάλη πτητικότητα.
Όταν το πλοίο είναι διπλού τοιχώματος (double
bottom) δημιουργείται φρεάτιο (small well) γύρω
από την αναρρόφηση της αντλίας, το οποίο καθώς
βρίσκεται χαμηλότερα από τον πυθμένα της δεξαμε-
νής διευκολύνει την αναρρόφηση, εφόσον το υγρό
συγκεντρώνεται σ’ αυτό. Αυτό το φρεάτιο βοηθάει
ιδιαίτερα κατά την αποστράγγιση της δεξαμενής.
Άλλη μία διάταξη που βοηθάει την άντληση του
φορτίου και την αποστράγγιση, ειδικά λόγω του
μεγάλου μήκους του σωλήνα καταθλίψεως, είναι η
ανεπίστροφη βαλβίδα που εγκαθίσταται στην αναρ-
ρόφηση της αντλίας. Καθώς το υγρό ρέει προς τη
μία διεύθυνση, κατά τη διάρκεια της αντλήσεως, η
βαλβίδα είναι ανοικτή και κλείνει αυτόματα όταν δι-
ακοπεί ή ολοκληρωθεί η εκκένωση της δεξαμενής.
Όμως με την ολοκλήρωση της αντλήσεως από τη
δεξαμενή η ποσότητα του φορτίου που υπάρχει στον
κατακόρυφο σωλήνα εκφορτώσεως δεν δύναται να
φτάσει στο κατάστρωμα, γι’ αυτό χρησιμοποιείται
ένας μικρότερος σωλήνας (σωλήνας αποστραγγί-
σεως) (σχ. 8.6η) που συνδέεται στον κατακόρυφο
σωλήνα εκφορτώσεως (καταθλίψεως) παρέχοντας
τη δυνατότητα εκκενώσεώς του. Η πραγματοποίη-
ση αυτής της διεργασίας επιτυγχάνεται με κλειστό
το επιστόμιο καταθλίψεως στο κατάστρωμα και πα-
ροχή αέρα ή αδρανούς αερίου στον κατακόρυφο
σωλήνα εκφορτώσεως. Με τον τρόπο αυτό, απομα-
κρύνεται η ποσότητα του φορτίου από τον σωλήνα
αυτόν λόγω της πιέσεως που αναπτύσσεται από το
παρεχόμενο αέριο.
Επί πλέον, για την ομαλή λειτουργία της αντλίας
και την εξασφάλιση της αναρροφήσεως, στην κατά-
θλιψη υπάρχουν εγκατεστημένες βαλβίδες που ονο-
μάζονται βαλβίδες αρχικής αναρροφήσεως. Μέσω
αυτών των βαλβίδων, σε περίπτωση διακοπής της
αναρροφήσεως επιτρέπεται η επιστροφή υγρού
από το σωλήνα καταθλίψεως στην αναρρόφηση της
αντλίας, ώστε με την επανακυκλοφορία του υγρού,
να δημιουργηθούν εκ νέου οι απαιτούμενες συνθή-
κες επιτυχούς αναρροφήσεως. Οι βαλβίδες αρχικής
αναρροφήσεως είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για υγρά
μεγάλης πτητικότητας.
8.6.3 Β
 υθιζόμενες ή καταδυόμενες αντλίες φορ-
τίου κινούμενες από υδραυλικό κινητήρα.
Οι βυθιζόμενες αντλίες με υδραυλικό κινη-
τήρα (hydraulic motor driven submersible cargo
pumps) χρησιμοποιούνται για την άντληση φορτί-
ων σε χημικά Δ/Ξ, σε πλοία μεταφοράς διαφορετι-
κού είδους πετρελαϊκών προϊόντων, ενώ δύναται να
συναντώνται και σε πλοία μεταφοράς αργού πετρε-
λαίου. Σε κάθε δεξαμενή είναι εγκατεστημένη μία
αντλία. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η δημιουρ-
γία δικτύου αναρροφήσεως μεταξύ των δεξαμενών.
Επίσης, μειώνονται στο ελάχιστο οι πιθανότητες
αναμείξεως των φορτίων που μεταφέρονται, διότι
συχνά κάθε αντλία συνδέεται σε ανεξάρτητο δίκτυο
καταθλίψεως που αναπτύσσεται στο κατάστρωμα.
Η αύξηση της πιέσεως του υδραυλικού ελαίου
που χρησιμοποιείται για τη λειτουργία του υδραυ-
λικού κινητήρα της αντλίας, πραγματοποιείται από
κεντρική υδραυλική μονάδα ισχύος που είναι εγκα-
τεστημένη στο μηχανοστάσιο. Η υδραυλική μονά-
δα ισχύος μπορεί να εξυπηρετεί μόνο τις αντλίες
φορτίου, ενδέχεται όμως να παρέχει υδραυλικό
έλαιο και σε άλλα βοηθητικά μηχανήματα, όπως οι
γερανοί του πλοίου, τα μηχανήματα προσδέσεως ή
ο υδραυλικός κινητήρας της βοηθητικής πρωραίας
έλικας (σχ. 8.6ι και 8.6ια).
Οι βυθιζόμενες αντλίες υδραυλικού κινητήρα
είναι κάθετης διατάξεως, μίας βαθμίδας πιέσεως
(μονοβάθμιες) και αποτελούνται από φυγοκεντρι-
κό στροφείο απλής αναρροφήσεως (σχ. 8.6ιβ). Η
αντλία με τον υδραυλικό της κινητήρα αναρτάται στο
κάτω άκρο ενός κατακόρυφου σωλήνα, ενώ το άνω
άκρο του συνδέεται σε πλάκα ελαφρώς υπερυψωμέ-
νη από το κατάστρωμα του πλοίου. Ο κατακόρυφος
σωλήνας έχει τριπλό τοίχωμα σχηματίζοντας τρεις
ομόκεντρους σωλήνες.
 211

Τρίποδας
Πίνακας ελέγχου των αντλιών φορητής αντλίας Παροχή υδραυλικού
στο δωµάτιο ελέγχου φορτίου ελαίου προς δίκτυο
(cargo control room) Πίνακας µηχανηµάτων
στο accomodation ηλεκτροϋδραυλικών καταστρώµατος
βαλβίδων

Φορητή αντλία Προθερµαντήρας

καταδυόµενου τύπου φορτίου

Κεντρική µονάδα
υδραυλικής ισχύος
εγκατεστηµένη
στο µηχανοστάσιο

Ασφαλιστική
διάταξη

Δεξαµενή
υδραυλικού ελαίου

Μονάδα µεταφοράς Πρωραία έλικα

υδραυλικού ελαίου
Αντλία Αντλία Αντλίες
καθαρισµού έρµατος φορτίου
δεξαµενών
καταδυόµενη

Σχ. 8.6ι
Τυπική διάταξη συστήματος παροχής υδραυλικού ελαίου από κεντρική μονάδα ισχύος.

Πίνακας ελέγχου
των αντλιών
Καταδυόµενη
αντλία έρµατος Καταδυόµενες
αντλίες φορτίου

Σχ. 8.6ια
Τυπική διάταξη στο κατάστρωμα δικτύου παροχής υδραυλικού ελαίου από κεντρική μονάδα ισχύος και διάταξη αντλιών.
212

.
m
Κατάθλιψη φορτίου

Κατάστρωµα Αδρανές Επιστροφές

αέριο ελαίου

Έλαιο για την κίνηση

του υδραυλικού κινητήρα
Τοµή σωλήνα τριπλού τοιχώµατος

Το υδραυλικό σύστηµα
ελέγχου στο κατάστρωµα

.
. . m
m m Εικόνα της αντλίας στο
Τοµή της αντλίας πυθµένα της δεξαµενής

Σχ. 8.6ιβ
Τυπική διάταξη αντλίας, σωλήνας παροχής ελαίου και διάταξη ελέγχου υδραυλικού ελαίου.

Στον κεντρικό σωλήνα διέρχεται το υδραυλικό
έλαιο με πίεση από τη μονάδα ισχύος, ενώ στο δεύ-
τερο τοίχωμα διέρχονται οι επιστροφές του υδραυλι-
κού ελαίου. Στο εσωτερικό του τρίτου τοιχώματος δι-
έρχεται αέρας ή αδρανές αέριο, δημιουργώντας ένα
στεγανό ασφαλείας μεταξύ του υδραυλικού ελαίου
και του φορτίου σε περίπτωση διαρροής ή βλάβης σε
έναν από αυτούς τους σωλήνες.
Ο άξονας του στροφείου είναι μικρού μήκους και
συνδέεται με τον υδραυλικό κινητήρα με σύνδεσμο
που ενδέχεται να έχει σφηνοειδή διαμόρφωση ή κα-
τάλληλα διαμορφωμένη υποδοχή στην οποία τοπο-
θετείται μεταλλική προσθήκη. Η στήριξη του άξονα
επιτυγχάνεται με ένσφαιρους τριβείς οι οποίοι λιπαί-
νονται από το υδραυλικό έλαιο που επιστρέφει από
τον υδραυλικό κινητήρα στο δίκτυο ισχύος. Η στε-
γανοποίηση του σωλήνα κυκλοφορίας του υδραυλι-
κού ελαίου με τον άξονα της αντλίας καθώς και με
τον εξωτερικό σωλήνα στεγανοποιήσεως ασφαλείας
πραγματοποιείται με ειδικές τσιμούχες (lip type
seals) ή με μηχανικούς στυπειοθλίπτες. Με αυτόν
τον τρόπο στεγανοποιήσεως αποφεύγεται η ανάμει-
ξη του φορτίου με το υδραυλικό έλαιο λειτουργίας.
Ο έλεγχος για τυχόν διαρροή ελαίου επιτυγχά-
νεται με παροχή αέρα με πίεση στο εσωτερικό του
σωλήνα στεγανοποιήσεως, η κατάθλιψη του οποίου
πραγματοποιείται μέσω σωλήνα μικρής διαμέτρου,
που καταλήγει σε ένα δοχείο συλλογής των διαρ-
ροών στο κατάστρωμα κοντά στο σημείο εξαγωγής
του σωλήνα καταθλίψεως [σχ. 8.6ιγ(β)]. Ο έλεγχος
πραγματοποιείται με την μέτρηση της ποσότητας δι-
αρροών που συγκεντρώνεται σε δεδομένο χρόνο
λειτουργίας.
Πάνω από την πλάκα στηρίξεως του κατακόρυ-
φου σωλήνα για την παροχή ελαίου λειτουργίας της
αντλίας, είναι εγκατεστημένη η βαλβίδα παροχής του
υδραυλικού ελαίου από την οποία ελέγχεται η ταχύ-
τητα περιστροφής της αντλίας.
 213

Το υγρό από το σπειροειδές κέλυφος της αντλίας
καταθλίβεται μέσω ενός σωλήνα παράλληλα εγκα-
τεστημένου με το σωλήνα παροχής και επιστροφών
ελαίου λειτουργίας. Ο σωλήνας καταθλίψεως φτά-
νει έως το κατάστρωμα, όπου είναι εγκατεστημένο
το επιστόμιο για τον έλεγχο της ροής προς το δίκτυο
εκφορτώσεως του πλοίου.
Για την αποστράγγιση του κατακόρυφου σωλήνα
καταθλίψεως με την ολοκλήρωση της εκφορτώσεως
της δεξαμενής χρησιμοποιείται συμπιεσμένος αέρας
ή αδρανές αέριο. Η παροχή του αέρα ή του αερίου,
πραγματοποιείται και με το επιστόμιο καταθλίψεως
κλειστό από κατάλληλα εγκατεστημένο σύνδεσμο
στο άνω άκρο του σωλήνα στο κατάστρωμα. Η απο-
στράγγιση πραγματοποιείται μέσω του παρακαμπτη-
ρίου σωλήνα μικρής διαμέτρου που το ένα άκρο του
συνδέεται στο κάτω μέρος του σωλήνα καταθλίψε-
ως, ενώ το άλλο μετά το επιστόμιο της καταθλίψεως
[σχ. 8.6ιγ(α)]. Επειδή στην αναρρόφηση των βυθι-
ζομένων αντλιών δεν υπάρχει εγκατεστημένη ανεπί-
στροφη βαλβίδα, η διεργασία αποστραγγίσεως του
σωλήνα καταθλίψεως πρέπει να πραγματοποιείται
πριν τη διακοπή λειτουργίας της αντλίας.
Η σύνδεση της αντλίας στο κάτω μέρος του σω-
λήνα, πραγματοποιείται με τέτοιον τρόπο ώστε να
μπορεί να απομακρυνθεί με ευκολία σε περίπτωση
βλάβης ή για επισκευή, χωρίς να απαιτείται η απο-
συναρμολόγηση του σωλήνα παροχής υδραυλικού
ελαίου και του σωλήνα καταθλίψεως. Επίσης, στα
πλοία με βυθιζόμενες αντλίες όταν η κύρια αντλία της
δεξαμενής βρίσκεται εκτός λειτουργίας λόγω βλάβης,
υπάρχουν διαθέσιμες μία ή δύο φορητές υδραυλικές
βυθιζόμενες αντλίες οι οποίες εισάγονται από κατάλ-
ληλο άνοιγμα του καταστρώματος στη δεξαμενή (με
τη χρήση ενός τρίποδα ή βαρούλκου) για την άντλη-
ση του φορτίου. Το υδραυλικό λάδι για τη λειτουργία

Βαλβίδα ελέγχου Επιστόµιο ελέγχου

ταχύτητας περιστρο- παροχής στην κατάθλιψη
φής της αντλίας
Παροχή Εισαγωγή
αέρα αέρα
Πλάκα
στηρίξεως

Κατάστρωµα

Δοχείο Εξαγωγή
συλλογής υγρού για
διαρροών έλεγχο
διαρροής
Παρακαµπτήριος
σωλήνας
αποστραγγίσεως
µικρής διαµέτρου
Σωλήνας
Σωλήνας καταθλίψεως
ελέγχου
διαρροής

Φρεάτιο

(α) (β)

Σχ. 8.6ιγ
Αποστράγγιση και έλεγχος της στεγανοποιήσεως των σωλήνων της αντλίας.
(α) Διαδικασία εκκενώσεως σωλήνα καταθλίψεως, (β) διαδικασία ελέγχου διαρροής.
214
καθώς και ο σωλήνας καταθλίψεως του φορτίου που
συνδέεται στο δίκτυο, είναι ειδικοί εύκαμπτοι σωλή-
νες που διατίθενται στον εξοπλισμό του πλοίου.
Λόγω της ελλείψεως ανεπίστροφης βαλβίδας
στην αναρρόφηση της αντλίας το δίκτυο καταθλί-
ψεως της αντλίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη
φόρτωση των δεξαμενών. Σε αυτή την περίπτωση,
είναι απαραίτητο να υπάρχει μία διάταξη στην αντλία
που να συγκρατεί το στροφείο, ώστε να μην περι-
στρέφεται ανάποδα. Παράλληλα, η ταχύτητα φορτώ-
σεως μειώνεται λόγω των εμποδίων (αντιστάσεων)
στη ροή που οφείλονται στο στροφείο.
Όταν οι βυθιζόμενες αντλίες χρησιμοποιούνται
για την διαχείριση έρματος, εγκαθίστανται συνήθως
μία ή δύο αντλίες κατάλληλα διατεταγμένες στο δί-
κτυο και προς την πρύμνη. Από το σημείο όπου είναι
εγκατεστημένη η αντλία αναπτύσσεται το δίκτυο του
έρματος για τις υπόλοιπες δεξαμενές (σχ. 8.6ιδ).
Αντλία έρµατος Δίκτυο έρµατος
Σχ. 8.6ιδ
Ανάπτυξη δικτύου έρματος με βυθιζόμενες αντλίες.
Η λειτουργία της αντλίας διαχειρίσεως έρματος
είναι όμοια με τις αντλίες φορτίου, με τη διαφορά ότι
στις αντλίες αυτές το στροφείο σχεδιάζεται για την δι-
αχείριση νερού και πρέπει να είναι πάντα βυθισμένο
μέσα σ’ αυτό ώστε να διευκολύνεται η αρχική αναρ-
ρόφηση.
8.6.4 Β
 υθιζόμενες αντλίες φορτίου κινούμενες
με ηλεκτροκινητήρα.
Οι βυθιζόμενες αντλίες με ηλεκτροκινητήρα
(electric motor driven submersible cargo pumps)
χρησιμοποιούνται συνήθως για την εκφόρτωση
πλοίων μεταφοράς Υγροποιημένου Φυσικού Αερί-
ου (Liquefied Natural Gas – LNG) και Υγροποιη-
μένων Πετρελαϊκών Αερίων (Liquefied Petroleum
Gas – LPG) (σχ. 8.6ιε). Η χρήση τους σε αυτά τα
φορτία οφείλεται στις πολύ χαμηλές θερμοκρασί-
ες του φορτίου (περίπου –162oC για LNG και για
πολλά LPG φορτία κάτω από –50οC) στις οποίες
το υδραυλικό έλαιο που χρησιμοποιείται για τη λει-
τουργία των βυθιζομένων αντλιών με υδραυλικό κι-
νητήρα τις καθιστά ακατάλληλες.
Δωµάτιο ελέγχου φορτοεκφορτώσεως
cargo control room (CCR)
Δεξαµενή
Πολλαπλή σύνδεση φορτίου
επιστoµίων φορτίου
µε ξηρά
Μηχανοστάσιο
Αντλία φορτίου σε δεξαµενή LNG
Σχ. 8.6ιε
Αντλία φορτίου εγκατεστημένη σε δεξαμενή πλοίου
μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Οι αντλίες αυτές είναι φυγοκεντρικές, κάθετης δια-
τάξεως μονοβάθμιες ή διβάθμιες. Στο κάτω άκρο του
άξονα που κινείται από ηλεκτροκινητήρα υπάρχουν
εγκατεστημένα τα στροφεία απλής αναρροφήσεως.
Επιπλέον στην αναρρόφηση της πτερωτής (της πρώ-
της βαθμίδας σε αντλίες δύο βαθμίδων), με σκοπό
τη μείωση του καθαρού θετικού απαιτούμενου ύψους
αναρροφήσεως για την ομαλή λειτουργία της αντλίας,
υπάρχει εγκατεστημένο ένα επαγωγικό στροφείο
(βοηθητική πτερωτή τύπου έλικας – inducer).
Η βυθιζόμενη αντλία με ηλεκτροκινητήρα αποτε-
λεί ένα ενιαίο σύνολο (σχ. 8.6ιστ) και τοποθετείται
μία αντλία σε κάθε δεξαμενή. Το υγρό φορτίο εισέρ-
χεται από το άνοιγμα αναρροφήσεως των στροφείων
στο κάτω μέρος της αντλίας και καθώς καταθλίβεται
από το στροφείο διέρχεται μέσω μίας δακτυλιοει-
δούς διόδου που σχηματίζεται μεταξύ του πλαισίου
του κινητήρα και του εξωτερικού κελύφους που τον
περιβάλλει.
Μία ποσότητα από το υγρό που αντλείται ρέει διά
μέσου του κινητήρα, όπου εκτός από την ψύξη του
κινητήρα λιπαίνει και τους ένσφαιρους τριβείς που
υποστηρίζουν τον κοινό άξονα του κινητήρα όπου
 215

είναι εγκατεστημένα και τα στροφεία της αντλίας.
Μετά την διέλευση του υγρού φορτίου από τη δακτυ-
λιοειδή δίοδο του κινητήρα, καταθλίβεται στον κα-
τακόρυφο σωλήνα που οδηγεί στο κατάστρωμα του
πλοίου όπου αναπτύσσεται το δίκτυο εκφορτώσεως.
Οι κινητήρες των αντλιών είναι ειδικά κατασκευ-
ασμένοι ώστε να λειτουργούν χωρίς κίνδυνο προ-
. Εκτός από τις κύριες αντλίες εκφορτώσεως βυ-
m
κλήσεως εκρήξεως (explosion-protected, Εx-e)
ακολουθώντας τους αυστηρούς κανονισμούς που
ορίζει ο Διεθνής Κώδικας για την Κατασκευή και
τα Μηχανήματα των Πλοίων Μεταφοράς Υγροποι-
ημένων Χύδην Φορτίων (International Code for
the Construction and Equipment of Ships Carrying
Liquefied Gases in Bulk, IGC Code).
θιζόμενου τύπου που χρησιμοποιούνται στα πλοία
μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου, εγκα-
θίστανται και μικρότερες αντλίες. Η εγκατάσταση
αυτών των αντλιών εξυπηρετεί την προετοιμασία
(ψύξη) των δεξαμενών πριν τη φόρτωση ψεκάζο-
ντας υγροποιημένο φορτίο στο εσωτερικό των δε-
ξαμενών μέσω ακροφυσίων για την απαγωγή της
θερμότητας, και την αποστράγγιση των δεξαμενών
από το φορτίο που δεν μπορεί να αντληθεί από τις
κύριες αντλίες.

8.6.5 Περιστροφικές αντλίες φορτίου.

Οι περιστροφικές αντλίες (rotary cargo
pumps) χρησιμοποιούνται σε πλοία που μεταφέ-
ρουν παχύρρευστα (μεγάλου ιξώδους) υγρά φορτία.
. Οι τύποι των αντλιών που χρησιμοποιούνται είναι
m πολλαπλού σπειροειδούς στροφείου ή με λοβούς
Εικόνα (παράγρ. 2.7). Ενδέχεται όμως και σε πλοία με φυ-
γοκεντρικές αντλίες εκφορτώσεως να χρησιμοποιού-
νται περιστροφικές αντλίες μικρότερης παροχής για
.
m την αποστράγγιση των δεξαμενών, οι οποίες είναι
σπειροειδούς στροφείου, με λοβούς ή με ολισθαίνο-
ντα πτερύγια.
Όταν οι περιστροφικές αντλίες χρησιμοποιούνται
ως κύριες αντλίες φορτίου δύναται να είναι εγκατε-
στημένες είτε σε αντλιοστάσιο και να αναπτύσσεται
Σηµείο
δίκτυο αναρροφήσεως και καταθλίψεως στο πλοίο
στηρίξεως μέσω του οποίου διέρχεται το φορτίο, είτε ως βαθέος
φρεατίου εγκαθιστώντας συνήθως μία αντλία στον
πυθμένα κάθε δεξαμενής.
Ο ηλεκτροκινητήρας, που χρησιμοποιείται για
τη λειτουργία των αντλιών που εγκαθίστανται στο
αντλιοστάσιο, τοποθετείται στο μηχανοστάσιο και
από την φρακτή μεταξύ αντλιοστασίου και μηχανο-
Βοηθητικό
ελικοειδές στασίου διέρχεται ο άξονας μεταδόσεως της κινή-
στροφείο σεως στην αντλία. Η στεγανοποίηση της περιοχής
.
m απ’ την οποία διέρχεται ο άξονας επιτυγχάνεται με
Τομή στυπειοθλίπτη απομονώνοντας το χώρο του αντλιο-
στασίου από τον χώρο των κινητήρων, άρα και την
Σχ. 8.6ιστ εξάλειψη του κινδύνου εκρήξεως λόγω των αερίων
Βυθιζόμενη αντλία με ηλεκτροκινητήρα. του υγρού φορτίου.
216
Στις αντλίες βαθέος φρεατίου, όπου σε κάθε δε-
ξαμενή εγκαθίσταται και μία αντλία, αυτή κινείται
από ηλεκτροκινητήρα εγκατεστημένο στο κατάστρω-
μα, ενώ η μετάδοση της κινήσεως πραγματοποιείται
από άξονα που φτάνει στον πυθμένα της δεξαμενής
όπου βρίσκεται η αντλία. Η κατάθλιψη της αντλίας
πραγματοποιείται από κατακόρυφο σωλήνα που
φτάνει έως το κατάστρωμα. Σε πολλές αντλίες ο άξο-
νας μεταδόσεως της κινήσεως βρίσκεται στον κατα-
κόρυφο σωλήνα καταθλίψεως. Έτσι η λίπανση των
τριβέων εδράσεως που απαιτούνται για να διατηρή-
σουν τον άξονα σταθερό, επιτυγχάνεται από υγρό
φορτίο που διαρρέει το δίκτυο καταθλίψεως. Η πα-
ροχή της αντλίας δύναται να ρυθμίζεται είτε μέσω της
μεταβολής των στροφών περιστροφής του κινητήρα,
είτε μέσω υδραυλικής διατάξεως που μεταβάλλει την
παροχή καταθλίψεως της αντλίας (δηλ. με τον περι-
ορισμό της παροχής με χρήση επιστομίου το οποίο
δημιουργεί πτώση πιέσεως).
8.6.6 Παλινδρομικές αντλίες φορτίου.
Οι παλινδρομικές αντλίες φορτίου (recipro-
cating cargo pumps) είναι άμεσης δράσεως που
χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει διαθέσιμος ατμός
στο πλοίο. Σε πολλές αντλίες αυτού του τύπου τα έμ-
βολα είναι διπλής ενέργειας και η λειτουργία τους
είναι όμοια με τις εμβολοφόρες αντλίες της παραγρά-
φου 2.6.
Χρησιμοποιούνται κυρίως ως αντλίες αποστραγ-
γίσεως (stripping pumps) των δεξαμενών, σε πλοία
όπου χρησιμοποιούνται φυγοκεντρικές αντλίες με
ατμοστρόβιλο ως κύριες αντλίες φορτίου. Έχουν
μικρότερη παροχή από τις φυγοκεντρικές και είναι
εγκατεστημένες στο αντλιοστάσιο του πλοίου. Η
αναρρόφηση και η κατάθλιψή τους συνδέεται στο δί-
κτυο των φυγοκεντρικών αντλιών μέσω καταλλήλων
παρακάμψεων.
8.6.7 Α
 ντλίες συστήματος αδρανούς αερίου
(inert gas system pumps)9.
Λόγω των ιδιοτήτων του υγρού φορτίου να παρά-
γει εύφλεκτα αέρια στις δεξαμενές χρησιμοποιείται
9
Για το σύστημα αδρανούς αερίου βλ. Βοηθητικά Μηχανήματα Πλοίων, Ι. Δάγκινη, Α. Γλύκα, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα 2015, κεφ. 9.
το σύστημα παραγωγής αδρανούς αερίου, το οποίο
διοχετεύεται στις δεξαμενές εξαλείφοντας τον κίνδυ-
νο εκρήξεως και πυροσβέσεως.
Οι αντλίες παροχής νερού στον πύργο πλύσε-
ως αδρανούς αερίου (scrubber) είναι μονοβάθμιες
φυγοκεντρικές αντλίες, συνήθως κάθετης διατάξεως
και με στροφείο απλής αναρροφήσεως. Είναι εγκα-
τεστημένες χαμηλά στο μηχανοστάσιο, αναρροφούν
θαλασσινό νερό και το καταθλίβουν μέσω ακροφυ-
σίων στον πύργο πλύσεως (scrubber) και ψύξεως
των καυσαερίων του λέβητα που χρησιμοποιούνται
για την παραγωγή του αδρανούς αερίου.
Όμοιες είναι και οι αντλίες για την παροχή του
θαλασσινού νερού που χρησιμοποιούνται όταν, αντί
για καυσαέρια από τον λέβητα, παράγεται αδρανές
αέριο από γεννήτρια αδρανούς αερίου.
Στο ίδιο σύστημα αδρανούς αερίου εγκαθίσταται
και μία ξεχωριστή φυγοκεντρική αντλία μικρότερης
παροχής η οποία χρησιμοποιείται για την κατάθλιψη
του θαλασσινού νερού στην ανεπίστροφη δεξαμενή
στεγανοποιήσεως (deck seal) του δικτύου αδρανούς
αερίου που βρίσκεται στο κατάστρωμα. Η αντλία
είναι εγκατεστημένη στο μηχανοστάσιο και επειδή
εξυπηρετεί αυτή τη δεξαμενή ονομάζεται αντλία στε-
γανοποιήσεως δικτύου αδρανούς αερίου (deck
seal pump).
8.6.8 Αντλίες καθαρισμού δεξαμενών φορτίου
(tank cleaning pumps).
Ο καθαρισμός των δεξαμενών (tank cleaning) εν-
δέχεται να πραγματοποιείται είτε με θαλασσινό νερό
είτε με πλύση με το ίδιο το φορτίο στα πλοία μεταφο-
ράς αργού πετρελαίου (cow crude oil washy).
Για τον καθαρισμό με θαλασσινό νερό συνήθως
η παροχή του γίνεται από την φυγοκεντρική αντλία
γενικής χρήσεως ή από κάποια αντλία πυροσβέσεως,
που βρίσκονται εγκατεστημένες στο μηχανοστάσιο.
Στην πλύση με αργό πετρέλαιο το φορτίο που
χρησιμοποιείται καταθλίβεται από τις ίδιες αντλίες εκ-
φορτώσεως, άρα για κάθε πλοίο τα χαρακτηριστικά
της αντλίας που χρησιμοποιείται στο πλύσιμο με αργό
πετρέλαιο είναι αυτά που ισχύουν και για τις αντλίες
φορτίων.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ
Στεγανοποίηση, έδρανα, εκκίνηση
και λειτουργία αντλιών

9.1 Στεγανοποίηση αντλιών. με τα καπάκια, των καπακιών με τις βαλβίδες, στις

Οι αντλίες αποτελούνται από εξαρτήματα, τα οποία
συνδέονται μεταξύ τους για τη δημιουργία ενός ενι-
αίου μηχανήματος. Επομένως, στις συνδέσεις είναι
απαραίτητη η παρουσία ενός μέσου που θα καλύψει
τις μικρές ατέλειες των μεταλλικών επιφανειών που
συνδέονται, προλαμβάνοντας τη διαρροή προς το πε-
ριβάλλον του υγρού που διακινείται. Οι εσωτερικές
διαρροές και η απομόνωση των χώρων διακινήσε-
ως του υγρού, προλαμβάνονται:
1) Με τα ελατήρια των εμβόλων στις εμβολοφό-
ρες αντλίες.
2) Με το ίδιο το διακινούμενο ρευστό στις περι-
στροφικές αντλίες θετικής εκτοπίσεως, το οποίο δημι-
ουργεί τη στεγανοποίηση μεταξύ των διακένων στα-
θερών και κινητών μερών, επιτρέποντας ταυτόχρονα
την περιστροφή του στροφείου και
3) με τους δακτυλίους τριβής μεταξύ στροφείου
και κελύφους στις δυναμικές αντλίες.
Για την πρόληψη των εξωτερικών διαρροών το
μέσο στεγανοποιήσεως εξαρτάται από παράγοντες
όπως το σημείο όπου τοποθετείται, το υγρό που δι-
ακινείται, λαμβάνοντας υπόψη τις διαβρωτικές και
χημικές του ιδιότητες, η πίεση που αναπτύσσεται στο
εσωτερικό της αντλίας, η θερμοκρασία του υγρού, ο
τύπος της αντλίας και οι τριβές, εάν αναπτύσσονται.
Έτσι χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα μέσα στεγανο-
ποιήσεως, σε σχήμα που θα εφαρμόζει με ακρίβεια
στις επιφάνειες, επιτυγχάνοντας το επιθυμητό απο-
τέλεσμα.
Τα μέσα στεγανοποιήσεως (sealing means),
σύμφωνα με το σημείο εφαρμογής τους, μπορούν να
ταξινομηθούν στις εξής δύο κατηγορίες:
1) Στα μέσα στατικής στεγανοποιήσεως που
εφαρμόζονται στη στεγανοποίηση των κυλίνδρων
συνδέσεις των αντλιών διαιρούμενου κελύφους,
στις συνδέσεις των περιαυχενίων [κοινώς φλάντζες
(flanges)] με το δίκτυο και στη σύνδεση εξαρτημάτων
που μπορεί να εφάπτονται στην αντλία, όπως τα εξα-
εριστκά ή οι αντλίες απαγωγής του αέρα.
Τα μέσα στατικής στεγανοποιήσεως είναι τα πα-
ρεμβύσματα [κοινώς τσόντες (gaskets)]. Παρέμ-
βυσμα ονομάζεται η «μηχανική σφράγιση», η οποία
γεμίζει το χώρο ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες
επιφάνειες συζεύξεως. Σκοπό έχει την πρόληψη της
διαρροής από την πίεση που αναπτύσσεται στο εσω-
τερικό της αντλίας ή την αποτροπή της εισόδου αέρα
στο θάλαμο ή τους θαλάμους απ’ όπου διέρχεται το
υγρό. Τα παρεμβύσματα συνήθως κατασκευάζονται
με την κοπή ειδικών φύλλων διαφόρων διαστάσεων
που υπάρχουν διαθέσιμα στο εμπόριο (π.χ. 1 × 1 m ή
1 × 1,5 m), και σε διάφορα πάχη (π.χ. 1 mm, 2 mm
κ.λπ.) ή διατίθενται έτοιμα προς χρήση από τον κα-
τασκευαστή στις απαιτούμενες για κάθε εφαρμογή
διαστάσεις. Η κοπή του παρεμβύσματος (όταν γίνεται
από το πλήρωμα του πλοίου), πρέπει να πραγματο-
ποιείται με ακρίβεια και να καλύπτει όλη την επιφά-
νεια του σημείου συζεύξεως, διαφορετικά μειώνεται
η αποτελεσματικότητα της στεγανοποιήσεως.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην παραγω-
γή των παρεμβυσμάτων είναι το βελανιδόχαρτο1, ο
απλός περμανίτης από aramid2 (χωρίς αμίαντο λόγω
των κινδύνων για την υγεία) και ο περμανίτης που
περιέχει καθαρό γραφίτη. Όλα αυτά τα υλικά διατί-
θενται σε διάφορα πάχη και διαστάσεις, όμως ειδικά
στη στεγανοποίηση του κελύφους των αντλιών, θα
πρέπει το πάχος να είναι πολύ μικρό. Σε διαφορε-
τική περίπτωση θα επηρεαστούν τα διάκενα μεταξύ
των κινητών και των σταθερών μερών της αντλίας,
με αποτέλεσμα την δυσλειτουργία της, με μεγάλο κίν-

1
 ελανιδόχαρτο, πρόκειται για εμπορική ονομασία του υλικού που χρησιμοποιείται για την κατασκευή παρεμβυσμάτων σε φύλλα
Β
διαφόρων διαστάσεων και πάχους και αποτελείται από κυτταρώδεις ίνες εμποτισμένες με σύνθεση κόλλας γλυκερίνης.
2
Ίνες Aramid (αραμίδιο) είναι μία κατηγορία συνθετικών ινών, ανθεκτικών στη θερμότητα και την ισχυρή πίεση.
218
δυνο να προκληθεί σοβαρή βλάβη. Επίσης δύναται
για τη στεγανοποίηση να χρησιμοποιούνται δακτύλιοι
από ανθεκτικό ελαστικό που τοποθετούνται σε κατάλ-
ληλα διαμορφωμένα αυλάκια.
2) Στα μέσα στεγανοποιήσεως κινουμένων
μερών, που εφαρμόζονται στη στεγανοποίηση των
βάκτρων των εμβόλων που παλινδρομούν και των
αξόνων μεταδόσεως της κινήσεως των πτερωτών.
Με αυτά προλαμβάνονται οι διαρροές όταν: η
στάθμη του υγρού που αναρροφάται βρίσκεται υψη-
λότερα από την αντλία και εισέρχεται σ’ αυτήν με τη
βαρύτητα ή η αντλία βρίσκεται υψηλότερα από τη
στάθμη του υγρού που αναρροφά, ώστε η άντληση
να επιτυγχάνεται με την ανάπτυξη κενού. Τότε με
τα στεγανοποιητικά μέσα εμποδίζεται η είσοδος του
αέρα, η οποία καθιστά προβληματική την εκκίνηση
αλλά και τη λειτουργία της.
Τα μέσα στεγανοποιήσεως των κινουμένων με-
ρών είναι τα ακόλουθα:
α) Τα στυπεία (glad packing) (σαλαμάστρες),
τοποθετούνται σε στυπειοθάλαμο που δημιουργείται
στο κέλυφος της αντλίας ή στο σώμα των κυλίνδρων
στο σημείο απ’ όπου διέρχεται ο άξονας της πτερω-
τής ή το βάκτρο του εμβόλου αντίστοιχα. Το μαλα-
κό υλικό κατασκευής τους επιτρέπει να συμπιέζονται
από τον στυπειοθλίπτη. Ο συμβατικός στυπειοθλί-
πτης (σχ. 9.1α) είναι ένας δακτύλιος με περιαυχένιο
και δύο οπές αντιδιαμετρικά απ’ όπου διέρχονται τα
μπουλόνια (άξονες με σπείρωμα που μοιάζουν με βί-
δες), πάνω στις οποίες εφαρμόζονται παξιμάδια. Τα
μπουλόνια είναι τοποθετημένα στο σώμα της αντλίας
.
m
Κέλυφος
στυπειοθαλάµου
Στυπειοθλίπτης
Άξονας
Σαλαµάστρα
Ένσφαιρος
τριβέας
Σχ. 9.1α
Στυπειοθλίπτης και σαλαμάστρες.
και καθώς διέρχονται από τις οπές του στυπειοθλίπτη
παρέχεται η δυνατότητα με την σύσφιγξη ή την ρύθ-
μιση των παξιμαδιών, ο στυπειοθλίπτης να συμπιέζει
τα στυπεία. Η συμπίεση των στυπείων προκαλεί
την εκτόνωσή τους μέσα στον στυπειοθάλαμο και
την ελαχιστοποίηση του διακένου μεταξύ άξονα και
στυπείων. Έτσι, επιτυγχάνεται η αποφυγή διαρροής
από την αντλία, αλλά ταυτόχρονα η περιστροφή ή η
παλινδρόμηση του διερχόμενου άξονα με ευκολία.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η στεγανότητα με
τους συμβατικούς στυπειοθλίπτες και τα στυπεία (σχ.
9.1α), είναι αρκετή η τοποθέτηση 4-6 στυπείων στον
στυπειοθάλαμο.
Στο εμπόριο διατίθενται διάφορα είδη στυπείων
(σαλαμαστρών) κάθε ένα απ’ τα οποία είναι κατα-
σκευασμένη από υλικό κατάλληλο για το ρευστό που
διακινείται από την αντλία, την πίεση που αναπτύσσε-
ται, τη θερμοκρασία και, όταν πρόκειται να τοποθετη-
θούν σε φυγοκεντρική αντλία, λαμβάνεται υπόψη η
ταχύτητα περιστροφής του άξονα.
Η σωστή επιλογή της σαλαμάστρας που πρόκειται
να χρησιμοποιηθεί δεν διασφαλίζει μόνο τη στεγανό-
τητα, αλλά και την προστασία των αξόνων από τη διά-
βρωση. Σύμφωνα με το υλικό κατασκευής τους μπο-
ρούν να ταξινομηθούν γενικά σε διάφορους τύπους.
Μερικοί ενδεικτικοί τύποι σαλαμαστρών είναι από:
– Λινάρι εμποτισμένο με Teflon που είναι κα-
τάλληλες για χρήση σε άξονες πλοίων, υδραυλι-
κά συστήματα και άλλες ναυπηγικές εφαρμογές.
Οι συνθήκες λειτουργίας που ανταποκρίνεται
αυτός ο τύπος είναι σε πίεση 80 bar, σε θερμο-
Κέλυφος
αντλίας
.
m
Σαλαµάστρα
Στροφείο
αντλίας
 219

κρασία 150oC, σε ταχύτητα περιστροφής του
άξονα της αντλίας 5 m/s και σε ρευστά με δείκτη
αλκαλικότητας (ph) ph 5-10.
–Β αμβακερές ίνες εμποτισμένες με Teflon
και ειδικό λιπαντικό, που εξασφαλίζουν ελάχι-
στη φθορά των αξόνων. Αποτελούν έναν τύπο
γενικής χρήσεως σε ναυπηγικές εφαρμογές και
οι συνθήκες λειτουργίας που ανταποκρίνεται εί-
ναι σε πίεση 200 bar, σε θερμοκρασία 100oC,
σε ταχύτητα περιστροφής του άξονα της αντλίας
10 m/s και σε ρευστά με ph 2-10.
– Λιπαντικό υψηλής θερμοκρασίας. Είναι κα-
τάλληλες για χρήσεις σε περιστροφικές και πα-
λινδρομικές αντλίες που διαχειρίζονται γενικώς
χημικά έλαια, διαλύτες, ελαφρά οξέα, κ.ά.. Οι
συνθήκες λειτουργίας που ανταποκρίνεται αυτός
ο τύπος είναι σε πίεση 140 bar, σε θερμοκρασία
+260oC, σε ταχύτητα περιστροφής του άξονα
της αντλίας 10 m/s και σε ρευστά με ph 3-12.
– Ίνες καθαρού γραφίτη 98% με προσθήκη
σωματιδίων Inconel. Οι συνθήκες λειτουργίας
που ανταποκρίνεται αυτός ο τύπος σαλαμάστρας
είναι σε πίεση 300 bar, σε θερμοκρασία –190
έως +650oC, ενώ σε μη οξειδωτικό περιβάλλον
–190 έως +3.000 oC και σε ρευστά με ph 0-14.
– Ανόργανες ύλες με την προσθήκη ορυκτέλαιου
και γραφίτη. Οι σαλαμάστρες αυτές είναι κατάλ-
ληλες για αντλίες που περιέχουν νερό, αλκάλια,
έλαια και γενικώς χημικά και ανταποκρίνονται
σε πίεση 140 bar, σε θερμοκρασία +480oC, σε
ταχύτητα 15 m/s και σε ρευστά με ph 3-12.
Στα πλοία χρησιμοποιούνται σαλαμάστρες είτε
ως έτοιμα προκατασκευασμένα δαχτυλίδια, είτε από
ρολό από το οποίο κόβεται το απαραίτητο μήκος. Το
σωστό μήκος μπορεί να μετρηθεί τυλίγοντας τη σα-
λαμάστρα γύρω από τον άξονα ή να μετρηθεί η πε-
ριφέρεια του άξονα και ανάλογα να κοπεί το μήκος
της σαλαμάστρας.
Η κοπή των τεμαχίων της σαλαμάστρας πρέπει
να είναι διαγώνια, ώστε καθώς τυλίγονται γύρω από
τον άξονα να καλύπτονται οι δύο άκρες κατά την
εφαρμογή παρέχοντας καλύτερη στεγανοποίηση.
Η ένωση κατά την τοποθέτησή του δεν πρέπει να
συμπίπτει γι’ αυτό τοποθετούνται με διαφορά στην
ένωση 90ο. Η σύσφιγξη κατά την εφαρμογή πραγ-
ματοποιείται με πίεση του στυπειοθλίπτη 1,5 έως 2
φορές την πίεση λειτουργίας.
β) Οι μηχανικοί στυπειοθλίπτες (mechanical
seals) (σχ. 9.1β), χρησιμοποιούνται για τη στεγα-
νοποίηση των αξόνων στις φυγοκεντρικές αντλίες.

Στήριξη στο Άξονας

κέλυφος στροφείου
της αντλίας

Δακτύλιος από
µαλακό υλικό

Μηχανικός
Ελαστικοί στυπειοθλίπτης
δακτύλιοι
Δακτύλιος
από κράµα
Ελατήριο µετάλλου
(α) (β)

(γ)
Σχ. 9.1β
Μηχανικός στυπειοθλίπτης.
(α) Εγκατάσταση στον άξονα. (β) Τομή εγκατεστημένου μηχανικού στυπειοθλίπτη. (γ) Πραγματική εικόνα στυπειοθλίπτη.
220
Λόγω της αποδόσεώς τους έχουν αντικαταστήσει τα
στυπεία. Εγκαθίστανται στο ειδικής διαμορφώσεως
σημείο του κελύφους, από το οποίο διέρχεται ο άξο-
νας του στροφείου. Αποτελούνται από μεταλλικούς
δακτυλίους και δακτυλίους από μαλακό υλικό (π.χ.
κράμα κάρβουνου και γραφίτη), με ειδική διαμόρ-
φωση. Ο ένας μεταλλικός δακτύλιος στερεώνεται
στον άξονα με βίδες, ώστε να διατηρείται η θέση του
και να περιστρέφεται με τον άξονα. Στο εσωτερικό
αυτού του δακτυλίου εφαρμόζεται περιφερειακά
ελαστικός δακτύλιος (o-rings) στεγανότητας, απο-
τρέποντας τη διαρροή του υγρού.
Ο δακτύλιος από μαλακό υλικό εφαρμόζεται είτε
στο κέλυφος της αντλίας με λάστιχο στεγανοποιή-
σεως όπου παραμένει σταθερός, είτε με πίρο στον
κινούμενο δακτύλιο όπου παρασύρεται από αυτόν.
Ένας ακόμα μεταλλικός δακτύλιος, που ονομάζεται
δακτύλιος τριβής, χρησιμοποιείται ανάλογα με τον
τύπο του μηχανικού στυπειοθλίπτη και εφαρμόζεται
αντίθετα από τη θέση του δακτυλίου από μαλακό
υλικό, είτε στο κέλυφος της αντλίας είτε στον κινού-
μενο δακτύλιο. Με αυτόν τον τρόπο το σημείο επα-
φής των δύο δακτυλίων, δηλαδή του μαλακού δα-
κτυλίου από κάρβουνο-γραφίτη (carbon-graphite)
και του δακτυλίου τριβής, αποτελεί το σημείο στεγα-
νοποιήσεως της αντλίας, αποτρέποντας τη διαρροή
αλλά ταυτόχρονα επιτρέποντας την περιστροφή του
άξονα.
Η συνεχής επαφή των δύο δακτυλίων που χρησι-
μοποιούνται στη στεγανοποίηση κατά την περιστρο-
φή του άξονα επιτυγχάνεται με την ένταση ελατηρί-
ου, που υπάρχει κάτω από έναν ενδιάμεσο δακτύλιο
ενισχύσεως που ωθεί τον δακτύλιο από το μαλακό
υλικό. Όταν ο δακτύλιος από το μαλακό υλικό τοπο-
θετείται σταθερά στο κέλυφος, το ελατήριο ωθεί τον
δακτύλιο τριβής με τον ίδιο τρόπο λειτουργίας.
Οι μηχανικοί στυπειοθλίπτες μπορεί να χρησιμο-
ποιούνται σε όλων των ειδών τα υγρά που διακινού-
νται από τις αντλίες, ιδιαίτερα εάν η αντλία λειτουργεί
με πολλές στροφές, όταν τα υγρά είναι διαβρωτικά,
καθώς και σε υψηλές θερμοκρασίες εφόσον είναι
ανθεκτικοί έως 260οC.
Οι μηχανικοί στυπειοθλίπτες σε σύγκριση με τις
σαλαμάστρες πλεονεκτούν στο ότι:
– Ελαχιστοποιείται η απώλεια ισχύος, διότι μετα-
ξύ των επιφανειών στεγανοποιήσεως οι τριβές
που αναπτύσσονται είναι μικρές.
3
Η στεγανοποίηση με τσιμούχες άξονα είναι γνωστή και ως στεγανοποίηση χείλους lip seal.
–Δ ιατηρούν τη στεγανότητά τους σε μικρές μετα-
τοπίσεις και κραδασμούς του άξονα.
–Ο άξονας δεν τρίβεται με το στεγανοποιητικό,
όπως συμβαίνει με τις σαλαμάστρες, με αποτέ-
λεσμα τη μείωση του κόστους επισκευής, διότι
δεν φθείρεται ο άξονας.
–Μ ετά την τοποθέτηση δεν απαιτείται ρύθμιση
για τη στεγανοποίηση.
Μειονεκτούν:
–Σ την ευαισθησία του δακτυλίου από μαλακό
υλικό που είναι εύθραυστος και εύκολα κατα-
στρέφεται από λανθασμένους χειρισμούς και
σύσφιγξη.
–Σ το υψηλό κόστος τους, ειδικά όσοι χρησιμο-
ποιούνται σε αντλίες που διαρρέονται από πα-
ράγωγα του πετρελαίου και ιδιαίτερα διαβρω-
τικά ρευστά και
– στην αδυναμία ρυθμίσεως όταν τοποθετηθούν,
διότι απαιτείται η αποσυναρμολόγηση της
αντλίας.
γ) Οι τσιμούχες άξονα3 χρησιμοποιούνται για τη
στεγανοποίηση περιστρεφομένων αξόνων μεταδό-
σεως της κινήσεως του στροφείου και τοποθετούνται
στο σημείο όπου ο άξονας εισέρχεται στο κέλυφος
της αντλίας. Κατασκευάζονται σε σχήμα «U» και το
υλικό ενδέχεται να είναι:
– ε ίτε ελαστομερές (λάστιχο) εσωτερικά στο ση-
μείο που έρχεται σε επαφή με τον άξονα και με-
ταλλικός δακτύλιος εξωτερικά για τη στερέωση
στο σημείο εφαρμογής τους (σχ. 9.1γ),
Άξονας
Σχ. 9.1γ
Τσιμούχες από ελαστομερές υλικό με
μεταλλικό δακτύλιο και ελατήριο.
– είτε μόνο από ελαστομερές υλικό (σχ. 9.1δ). Σε
αυτήν την περίπτωση απαιτούνται περισσότερες
από μία τσιμούχες, ενώ για να διατηρηθούν στο
σημείο εφαρμογής τους χρησιμοποιείται και
ένας δακτύλιος στηρίξεως.

Σχ. 9.1δ
Τσιμούχες εξ ολοκλήρου από ελαστομερές υλικό.
Οι τσιμούχες εγκαθίστανται όπως εικονίζεται στο
σχήμα 9.1ε με την εσωτερική πλευρά του «U» προς
το εσωτερικό της αντλίας, ενώ η πίεση που μπορούν
να αντιμετωπίσουν φτάνει από 200 έως 300 bar
(ανάλογα με τον τύπο) και θερμοκρασία που αγγίζει
τους 105oC.
Το σημείο επαφής της τσιμούχας με τον άξονα
σχηματίζει δύο γωνίες (ή χείλη – lips). Το ένα χεί-
λος είναι προς την εξωτερική πλευρά που έρχεται σε
επαφή με τον αέρα, ενώ το άλλο έρχεται σε επαφή
με το υγρό και αντιμετωπίζει την πίεση που αναπτύσ-
σεται στο εσωτερικό της αντλίας (σχ. 9.1ε).
Κέλυφος
Τσιµούχα
Περιβάλλον Πλευρά στο
εσωτερικό
της αντλίας
µε υγρά
Εξωτερικό χείλος Άξονας Εσωτερικό χείλος
Σχ. 9.1ε
Εγκατάσταση τσιμούχας.
Στον πρώτο τύπο τσιμούχας με τη μεταλλική ενί-
σχυση (ο οποίος είναι και ο πλέον συνηθισμένος),
στο εσωτερικό υπάρχει ελατήριο το οποίο συγκρατεί
σε επαφή τα χείλη με τον άξονα. Η πίεση του ελα-
τηρίου αντισταθμίζει τη λειτουργική φθορά, η οποία
οφείλεται στην τριβή του ελαστικού με τον μεταλλι-
κό άξονα. Προκειμένου να επιτευχθεί η επιθυμητή
221
στεγανοποίηση χρησιμοποιείται μόνο μία τσιμούχα
τέτοιου τύπου.
Στο δεύτερο τύπο, εξ ολοκλήρου από ελαστο-
μερές, η στεγανοποίηση επιτυγχάνεται με την πίε-
ση του δακτυλίου συγκρατήσεως που αποτελεί ένα
μέσο ρυθμίσεως της τσιμούχας. Οι τσιμούχες αυτές
συνήθως τοποθετούνται δύο ή τρεις σε σειρά, οι
οποίες συγκρατούνται ενωμένες μεταξύ τους με ει-
δικό συνδετήρα (cartridge design).
Οι τσιμούχες συνήθως συναντώνται σε περιστρο-
φικές αντλίες θετικής εκτοπίσεως, όπως σε αντλίες
με λοβούς, γραναζωτές, κοχλιοειδείς και με ολισθαί-
νοντα πτερύγια.
Εκτός από ελαστομερές υλικό ενδέχεται να κα-
τασκευάζονται και από τεφλόν, οι οποίες χρησιμο-
ποιούνται σε μεγαλύτερες πιέσεις και θερμοκρασίες,
ενώ παράλληλα είναι κατάλληλες για αντλίες που
λειτουργούν με υψηλές στροφές.
9.1.1 Στεγανοποίηση εμβολοφόρων αντλιών.
Στις θετικής εκτοπίσεως εμβολοφόρες αντλίες
η στεγανοποίηση (σχ. 9.1στ) συνήθως απαιτείται:
στην περιοχή συνδέσεως του καπακιού με τον κύ-
λινδρο όπου παλινδρομεί το έμβολο, επάνω στο κα-
πάκι στην περιοχή όπου τοποθετούνται οι βαλβίδες
αναρροφήσεως και καταθλίψεως και στην περιοχή
απ’ όπου διέρχεται το βάκτρο του εμβόλου στο θά-
λαμο του κυλίνδρου και στα περιαυχένια (φλάντζες)
συνδέσεων του κυλίνδρου με το δίκτυο αναρροφή-
σεως και καταθλίψεως.
Για τη στεγανοποίηση σε κάθε περιοχή χρησι-
μοποιείται και κατάλληλο στεγανοποιητικό μέσο ή
υλικό. Έτσι στην περιοχή ενώσεως του σώματος του
κυλίνδρου με το καπάκι, στην περιοχή της στεγανο-
.
m
Καπάκι
κ Βάκτρο εµβόλου
α
Βαλβίδες
καταθλίψεως (κ)
. αναρροφήσεως (α)
m
Σχ. 9.1στ
Ενδεικτικά σημεία στεγανοποιήσεως
εμβολοφόρου αντλίας.
222

ποιήσεως των βαλβίδων και στα περιαυχένια συν-

δέσεως χρησιμοποιείται συνήθως βελανιδόχαρτο ή
πολύ μικρού πάχους περμανίτης. Ενδέχεται όμως
σε κάποιους τύπους αντλιών σε αυτές τις περιοχές
συνδέσεως να υπάρχει διαμόρφωση των επιφανει-
ών με αυλάκι μέσα στο οποίο τοποθετείται ελαστι-
κός δακτύλιος (o-ring).
Στην περιοχή απ’ την οποία διέρχεται το βάκτρο
του εμβόλου από το σώμα του κυλίνδρου, υπάρχει
στυπειοθάλαμος όπου τοποθετούνται στυπεία και
πιέζονται από στυπειοθλίπτη τόσο, ώστε να μην δι-
αρρέει υγρό από το εσωτερικό της αντλίας. Περιοχές
Η εμφάνιση υγρασίας ή κάποιες σταγόνες στο (α) στεγανοποιήσεως
στυπειοθλίπτη είναι επιθυμητή και δεν αποτελεί δυ-
σλειτουργία ή ελλιπή στεγανοποίηση, διότι το υγρό
λειτουργεί ως ψυκτικό μέσο των στυπείων. Σημειώ-
νεται ότι η υγρασία ή η εμφάνιση σταγόνων υγρού
αφορά μόνο στην περίπτωση που διακινείται θα-
λασσινό ή γλυκό νερό από την αντλία, διαφορετικά
σε πτητικά και οξειδωτικά υγρά πρέπει να προλαμ-
βάνεται οποιαδήποτε διαρροή.
Στις περισσότερες αντλίες η ρύθμιση του στυ-
πειοθλίπτη μπορεί να πραγματοποιηθεί και κατά τη
διάρκεια λειτουργίας της αντλίας. Η ενέργεια αυτή
θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή διότι η
ενδεχομένη υπερβολική εκτόνωση των στυπείων
Περιοχές
[παράγρ. 9.1(1)], θα προκαλέσει τη διακοπή της (β) στεγανοποιήσεως
ελεύθερης παλινδρομήσεως του εμβόλου με απο-
τέλεσμα την κόπωση του κινητήριου μηχανήματος, Σχ. 9.1ζ
Περιοχές στεγανοποιήσεως σε αντλίες με
την ανάπτυξη θερμοκρασίας στα στυπεία και ανω-
(α) κοχλίες, (β) λοβούς.
μαλίες στη λειτουργία της αντλίας.
με την προσθήκη μόνο κάποιου στεγανοποιητικού
9.1.2 Στεγανοποίηση περιστροφικών αντλιών.
ρευστού (liquid sealant) που δημιουργεί μία πολύ
Η στεγανοποίηση των περιστροφικών αντλιών λεπτή μεμβράνη ή δημιουργούνται αυλάκια στα ση-
απαιτείται στη σύνδεση των καπακιών με το σώμα ή μεία επαφής του σώματος με τα καπάκια όπου τοπο-
το κέλυφος στο οποίο περιστρέφονται τα στροφεία, θετείται ελαστικός δακτύλιος (o-ring).
στις βαλβίδες αναρροφήσεως και καταθλίψεως Η στεγανοποίηση του άξονα των στροφείων επι-
ανάλογα με τον τύπο της αντλίας, στη σύνδεση των τυγχάνεται είτε από μηχανικούς στυπειοθλίπτες είτε
περιαυχενίων (φλαντζών) με το δίκτυο και στις πε- με τσιμούχες, ενώ στις βαλβίδες αναρροφήσεως και
ριοχές όπου εισέρχεται ο άξονας περιστροφής των καταθλίψεως χρησιμοποιούνται συνήθως ελαστικοί
στροφείων στο θάλαμο της αντλίας (σχ. 9.1ζ). δακτύλιοι.
Για τη στεγανοποίηση του σώματος της αντλίας με Στα περιαυχένια των συνδέσεων δικτύου χρησι-
τα καπάκια, ανάλογα με τον τύπο της αντλίας χρησι- μοποιούνται παρεμβύσματα από περμανίτη ή ελα-
μοποιείται και το κατάλληλο μέσο. Έτσι σε κάποιους στικό (π.χ. λάστιχο, καουτσούκ κ.λπ.), ανάλογα με
τύπους μπορεί να χρησιμοποιηθεί βελανιδόχαρτο, το υγρό που διακινείται από την αντλία.
ενώ σε ορισμένους τύπους αντλιών όπως με λο-
βούς, με ολισθαίνοντα πτερύγια και γραναζωτές, δε 9.1.3 Στεγανοποίηση φυγοκεντρικών αντλιών.
χρησιμοποιείται υλικό στεγανοποιήσεως. Σε αυτήν Για τις φυγοκεντρικές και γενικά τις δυναμικές
την περίπτωση εφάπτονται οι μεταλλικές επιφάνειες αντλίες η είσοδος του αέρα αλλά και η διαφυγή του
 223

υγρού προς το περιβάλλον αποτελεί αιτία μειώσεως
της αποδόσεώς τους. Ιδιαίτερα, λόγω της υψηλής
ταχύτητας περιστροφής τους, η παρουσία αέρα θα
αυξήσει τον κίνδυνο της σπηλαιώσεως αλλά και της
διακοπής της ροής στην αντλία. Γι’ αυτό η ορθή στε-
γανοποίηση συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση των
συνθηκών λειτουργίας των αντλιών.
Η στεγανοποίηση των φυγοκεντρικών αντλιών
στα σημεία συνδέσεως των διαιρουμένων αξονικά
κελύφων [σχ. 9.1η(α)] πραγματοποιείται με βελα-
νιδόχαρτο ή λεπτό περμανίτη. Επίσης ενδέχεται η
στεγανοποίηση να επιτυγχάνεται με o-ring, όταν το
κέλυφος κλείνει με καπάκι στην επάνω πλευρά του.
Στο σημείο του κελύφους απ’ όπου διέρχεται ο
άξονας του στροφείου, η στεγανοποίηση επιτυγχά-
νεται από στυπεία ή σαλαμάστρες με στυπειοθλίπτη
εγκατεστημένα στον ειδικά διαμορφωμένο στυπειο-
θάλαμο [σχ. 9.1η(β)] ή από μηχανικούς στυπειοθλί-
πτες (σχ. 9.1θ).
Όταν χρησιμοποιούνται στυπεία, οι σημαντικές

Περιοχές στεγανοποιήσεως µε
παρέµβυσµα βελανιδόχαρτου

Σαλαµάστρες
Δακτύλιος µε
περιφεριακές οπές

Κόµπλερ

(α) (β)

Σχ. 9.1η
Αντλία (α) με διαιρούμενο κέλυφος και (β) με σαλαμάστρες στεγανοποιήσεως στον άξονα.
.
m

Απεικόνιση περιοχής
Κέλυφος στεγανοποιήσεως µε
Άξονας του στροφείου µηχανικό στυπειοθλίπτη
Φλάντζα της αντλίας
στοµίου εισόδου

Στροφείο–
Πτερωτή

.
m
Δακτύλιος
στεγανοποιήσεως
της πτερωτής

Δακτυλιοειδής Ένσφαιροι
τριβέας τριβείς
Μηχανικός
στυπειοθλίπτης Σχ. 9.1θ
Αντλία με μηχανικό στυπειοθλίπτη.
224
τριβές που δημιουργούνται μεταξύ του άξονα και των
στυπείων προκαλούν την αύξηση της θερμοκρασίας,
η οποία προλαμβάνεται με ρύθμιση της εκτονώσεως
των στυπείων, ώστε να υπάρχει μικρή διαρροή του
υγρού (νερού). Η μικρή διαρροή του υγρού (νερού)
από τον στυπειοθάλαμο ενεργεί ως ψυκτικό μέσο
αλλά και ως λιπαντικό στο διάκενο του άξονα με τη
σαλαμάστρα. Επίσης, για την καλύτερη ψύξη ενδέχε-
ται οι σαλαμάστρες να χωρίζονται σε δύο ομάδες από
δακτύλιο με περιφερειακές οπές (lantern ring)
[σχ. 9.1η(β)]. Το υγρό για την ψύξη, όταν από την
αντλία διακινείται νερό ή μη πτητικό υγρό, παρέχεται
από την ίδια την αντλία μέσω κατάλληλου σωλήνα
που συνδέει την πλευρά καταθλίψεως ή της δεύτερης
βαθμίδας σε σπειροειδή οχετό, με τον στυπειοθάλα-
μο. Διαφορετικά η παροχή του υγρού γίνεται από
ανεξάρτητη εξωτερική πηγή.
Όταν χρησιμοποιούνται μηχανικοί στυπειοθλίπτες
(σχ. 9.1θ), σε φυσιολογικές συνθήκες λειτουργίας
δεν πρέπει να εμφανίζεται καμία διαρροή. Η ψύξη
τους επιτυγχάνεται είτε από το υγρό, καθώς διακινεί-
ται από την αντλία, είτε με σωλήνα μικρής διατομής
που παρέχει υγρό από την κατάθλιψη της αντλίας.
9.2 Έδρανα αντλιών (bearings).
Τόσο στις αντλίες θετικής εκτοπίσεως, εμβολοφό-
ρες και περιστροφικές, όσο και στις δυναμικές περι-
στροφικές αντλίες, αναπτύσσονται ώσεις και τριβές
κατά την παλινδρόμηση ή την περιστροφή των κινου-
μένων μερών. Γι’ αυτό ανάλογα με τον τύπο της αντλί-
ας χρησιμοποιούνται κατάλληλα έδρανα (τριβείς), τα
οποία:
1) Στις εμβολοφόρες αντλίες θετικής εκτοπί-
σεως τοποθετούνται στις συνδέσεις των εμβόλων με
τον εμβολοφόρο άξονα, ώστε να αντιμετωπίζουν τις
ώσεις των κινουμένων μερών. Τα έδρανα ή κουζι-
νέτα, όπως σε όλα τα μηχανήματα με εμβολοφόρο
άξονα κατασκευάζονται από κατάλληλο υλικό και η
λίπανση των εφαπτομένων επιφανειών πραγματο-
ποιείται από λιπαντικό έλαιο.
2) Στις περιστροφικές αντλίες θετικής εκτοπί-
σεως τα έδρανα τοποθετούνται στα καπάκια του κε-
λύφους αποτελώντας το μέσο στηρίξεως αλλά και ευ-
θυγραμμίσεως των αξόνων των στροφείων. Οι τύποι
των εδράνων δύναται να είναι κυλιομένων στοιχείων,
αλλά και έδρανα ολισθήσεως τύπου χιτωνίου (ή τύ-
που μεμβράνης ελαίου), όπου ο άξονας περιστρέφε-
ται στο σταθερά εγκατεστημένο στο καπάκι χιτώνιο.
3) Στις περιστροφικές δυναμικές αντλίες, η
τοποθέτηση των εδράνων έχει ως σκοπό να διατη-
ρήσει την ευθυγράμμιση του άξονα ή του στροφείου
με τα σταθερά μέρη της αντλίας, αντιμετωπίζοντας τις
αξονικές και τις ακτινικές ώσεις που αναπτύσσονται.
Οι διάφοροι τύποι εδράνων ενδέχεται να διαφέρουν
ακόμα και για αντλίες ίδιου βασικού σχεδιασμού,
εφόσον αυτοί που θα χρησιμοποιηθούν εξαρτώνται
από τις λειτουργικές συνθήκες της αντλίας αλλά και
από τις προτιμήσεις του αγοραστή. Παρόλα αυτά
στις περισσότερες περιπτώσεις τα έδρανα που συ-
ναντώνται σήμερα, είναι είτε κυλιομένων στοιχείων,
είτε έδρανα ολισθήσεως τύπου χιτωνίου. Τα έδρανα
των δυναμικών περιστροφικών αντλιών λόγω της
ιδιαιτερότητάς τους παρουσιάζονται στην επόμενη
παράγραφο.
– Έδρανα δυναμικών περιστροφικών αντλιών.
Παρόλο που θεωρητικά τα στροφεία – πτερωτές
στις δυναμικές περιστροφικές αντλίες βρίσκονται σε
υδραυλική ισορροπία, αυτή σπάνια μπορεί να επιτευ-
χθεί στην πράξη. Έτσι ακόμα και σε αντλίες με διπλής
αναρροφήσεως στροφεία ή με αντίθετης διατάξεως,
όπως στις πολυβάθμιες, είναι αναγκαίο να χρησιμο-
ποιούνται έδρανα για την απόσβεση των ώσεων που
οφείλονται:
1) Σε δίνες που προκαλούνται από τη ροή του
υγρού στο εσωτερικό της αντλίας, παρά το γεγονός
ότι η χύτευση με την οποία πραγματοποιείται η κα-
τασκευή του κελύφους ενδεχομένως να μειώνει τις
ανωμαλίες στις επιφάνειες ροής.
2) Στην άνιση φθορά των δακτυλίων μεταξύ στρο-
φείου και κελύφους και
3) στις άνισες αξονικές και ακτινικές ώσεις που
προκαλούνται από τη ροή του υγρού από το στρο-
φείο, λόγω λανθασμένης τοποθετήσεως του σωλήνα
αναρροφήσεως.
Γι’ αυτό χρησιμοποιούνται τα έδρανα που ως
σκοπό έχουν να αντιμετωπίσουν τις ακτινικές και
τις αξονικές ώσεις, οι οποίες αναπτύσσονται από
τη λειτουργία της αντλίας. Όταν χρησιμοποιούνται
για να διατηρούν την ακτινική θέση του στροφείου
(αντιμετωπίζοντας τις ακτινικές ώσεις) ονομάζονται
ακτινικά έδρανα ή έδρανα ευθυγραμμίσεως (lin-
ing bearings), ενώ τα έδρανα που αντιμετωπίζουν τις
αξονικές ώσεις ονομάζονται ωστικοί τριβείς (thrust
bearings). Ενδέχεται, στις περισσότερες περιπτώσεις,
οι ωστικοί τριβείς να εξυπηρετούν τις αξονικές αλλά
και τις ακτινικές ώσεις.
 225

Λίπανση και ψύξη περιοχής Δακτύλιος µεταξύ

στεγανοποιήσεως µε το στροφείου και κελύφους
υγρό από την κατάθλιψη
της αντλίας Περιοχή συστήµατος
στεγανοποιήσεως

Ακτινικό έδρανο
Ένσφαιροι (ρουλεµάν)
τριβείς

Σχ. 9.2α
Αντλία οριζόντιας διατάξεως με στροφείο μεταξύ των εδράνων (τομή).

Σε οριζόντιας διατάξεως αντλίες (σχ. 9.2α) με

έδρανα σε κάθε άκρο του άξονα, αυτά που τοποθε-
τούνται μεταξύ του κελύφους και του συνδέσμου με
το κινητήριο μηχάνημα, χαρακτηρίζονται ως εσωτε-
ρικά, ενώ αυτά που τοποθετούνται στο άλλο άκρο
του άξονα, ως εξωτερικά. Ηλεκτροκινητήρας
Η εγκατάσταση των εδράνων πραγματοποιείται
σε τμήμα του κελύφους της αντλίας ή σε εξωτερικό
κέλυφος με ξεχωριστή βάση στηρίξεως που συνή-
θως συναντάται σε μεγαλύτερες αντλίες (σχ. 9.2β).
Το κέλυφος στηρίξεως του εδράνου αποτελεί και τον
θάλαμο για το λιπαντικό που χρησιμοποιείται για τη Σύνδεσµος
λίπανση και ψύξη του (σχ. 9.2γ).
Το λιπαντικό δύναται να είναι γράσο ή έλαιο. Το
Έδρανα κυλίσεως
έλαιο ενδέχεται να παρέχεται μέσω εξωτερικής δια- (παραλαβή ακτινικών
τάξεως συνεχούς παροχής ή να περιέχεται σε θάλαμο και αξονικών
μεταξύ της αντλίας και του κινητήριου μηχανήματος δυνάµεων)
που παρασύρεται από τα έδρανα κατά τη λειτουρ- Στυπειοθλίπτης
γία. Όταν για τη λίπανση χρησιμοποιείται θάλαμος
με λιπαντικό, η στάθμη του ελαίου είναι απαραίτητο . .
Στροφείο
να διατηρείται μεταξύ των ορίων που ορίζονται στον m m
υαλοδείκτη, διαφορετικά επηρεάζεται η ομαλή λει-
τουργία των εδράνων.
Εάν το λιπαντικό και ψυκτικό μέσο των εδράνων
είναι γράσο, τότε η πλήρωση (γέμισμα) του κελύ- Σχ. 9.2β
φους που περιέχει το έδρανο, κατά γενικό κανόνα, Έδρανα στη μία πλευρά του άξονα μεταξύ
θα πρέπει να γίνεται έως το ένα τρίτο αυτού. Μεγα- του στροφείου και του κινητήρα σε κάθετης
λύτερη ποσότητα γράσου δεν επιτρέπει την κυκλοφο- διατάξεως αντλία (τομή).
226

ρία του, με αποτέλεσμα η ψύξη του εδράνου να είναι Έδρανα κυλίσεως

.
ελλιπής. Η ελλιπής ψύξη κατ’ επέκταση θα οδηγήσει m (παραλαβή ακτινικών
στην αύξηση της θερμοκρασίας του γράσου, το οποίο και αξονικών δυνάµεων)
θα ρευστοποιηθεί και θα διαρρεύσει από τα σημεία
στεγανοποιήσεως απ’ όπου διέρχεται ο άξονας από
το θάλαμο των εδράνων, οδηγώντας το έδρανο σε
σύντομη φθορά.
Οι τύποι των εδράνων που χρησιμοποιούνται εί- .
ναι οι εξής: m
1) Με κυλιόμενα σφαιρικά στοιχεία (ένσφαι-
ροι τριβείς ή ρουλεμάν – ball bearings) (σχ. 9.2δ) τα
οποία χρησιμοποιούνται συνήθως στις αντλίες, διότι
μπορούν να αντιμετωπίσουν τόσο τα ακτινικά όσο και
τα αξονικά φορτία, με τον περιορισμό να μην είναι με- Υαλοδείκτης Θάλαµος
γάλο το βάρος του συστήματος που υποστηρίζεται. Τα ελαίου λιπάνσεως ελαίου λιπάνσεως
έδρανα κατασκευάζονται σε δύο τύπους˙ τον ανοικτό
κατά την εγκατάσταση του οποίου είναι απαραίτητη η Σχ. 9.2γ
αρχική λίπανση και τον κλειστό τύπο που το λιπαντικό Αντλία οριζόντιας διατάξεως με θάλαμο
περιέχεται μέσα στο έδρανο από τον κατασκευαστή. για το έλαιο λιπάνσεως.
2) Με κυλιόμενα κυλινδρικά στοιχεία (ρουλε-
μάν με κυλίνδρους – roller bearings) (σχ. 9.2ε), τα
οποία έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση ακτι-
νικών φορτίων με μεγάλο βάρος, διότι οι κύλινδροι
επιτρέπουν την κατανομή του βάρους που ασκείται
από το σύστημα σε μεγαλύτερη επιφάνεια. Αυτού του
τύπου τα έδρανα δεν είναι κατάλληλα για την αντιμε-
τώπιση αξονικών ώσεων.
3) Τα αυτορρυθμιζόμενα έδρανα με ολισθαί-
νοντα κωνικά στοιχεία (self-alignment taper roller
thrust bearing) (σχ. 9.2στ), τα οποία συνήθως χρη-
σιμοποιούνται σε κάθετης διατάξεως αντλίες και δι- (α) (β)
αθέτουν την ικανότητα να χειριστούν μεγαλύτερα Σχ. 9.2δ
αξονικά φορτία του στροφείου της αντλίας σχετικά Έδρανο με κυλιόμενα σφαιρικά στοιχεία
μεγάλου βάρους, ενώ δύναται για μικρές αποκλίσεις (α) ανοικτού τύπου, (β) κλειστού τύπου.
να ευθυγραμμίσουν τον άξονα.
4) Τα έδρανα ολισθήσεως τύπου χιτωνίου
(sliding contact bearings) (σχ. 9.2ζ), τα οποία χρη-
σιμοποιούνται όταν οι λειτουργικές συνθήκες όπως η
ταχύτητα, οι αξονικές και οι ακτινικές ώσεις δεν επι-
τρέπουν πλέον τη χρήση των τριβέων με κυλιόμενα
στοιχεία ή όταν από κατασκευής είναι απαραίτητη η
χρήση του αντλούμενου ρευστού για τη λίπανση των
εδράνων.
Όλοι αυτοί οι τύποι εδράνων βασίζουν τη λειτουρ-
γία τους στον υδροδυναμικό σχεδιασμό τους και το
ιξώδες του διακινούμενου υγρού, στοιχεία από τα
οποία προκύπτει η δυνατότητά τους να διαχειρίζονται
τα ασκούμενα φορτία. Υπό φυσιολογικές συνθήκες
λειτουργίας η λίπανση επιτυγχάνεται από το ίδιο το Σχ. 9.2ε
ρευστό που διακινείται, με τον άξονα και τα έδρανα να Έδρανο με κυλιόμενα κυλινδρικά στοιχεία.
 227

διαχωρίζονται πλήρως από τη μεμβράνη του λιπαντι-

κού. Επίσης, κατά την κατασκευή των εδράνων πρέπει
να λαμβάνονται υπόψη οι διαβρωτικές ιδιότητες του
υγρού και ότι η επαφή του άξονα με το έδρανο οδηγεί
σε γρήγορη φθορά. Το υλικό κατασκευής τους είναι
καουτσούκ, άνθρακας, κράμα μετάλλων όπως χαλκός,
ορείχαλκος, χυτοχάλυβας, φωσφορούχος χαλκός ή
κεραμικό, με αρκετά διαμήκη ή ελικοειδή αυλάκια.
Οι διάφοροι τύποι των εδράνων (σχ. 9.2η) είναι:
1) Ο τύπος χιτωνίου που είναι και ο απλούστερος
και χρησιμοποιείται σε αντλίες χαμηλών στροφών πε-
ριστροφής. Σχ. 9.2στ
2) Ο τύπος με αντισταθμιστικά διαιρούμενα έδρα- Αυτορρυθμιζόμενο έδρανο με ολισθαίνοντα
να, στα οποία η εσωτερική επιφάνεια είναι υδροδυ- κωνικά στοιχεία.
ναμικά σχεδιασμένη, ώστε κατά την περιστροφή του
άξονα να δημιουργείται σφήνα λιπάνσεως που βοη-
θάει στην ευθυγράμμιση του άξονα.
3) Ο τύπος εδράνων πολλαπλού λοβού που συ-
νήθως χρησιμοποιείται σε αντλίες υψηλών στροφών
περιστροφής αλλά με δυνατότητα διαχειρίσεως χαμη-
λών φορτίων. Ο τύπος αυτός συναντάται συχνά σε
αντλίες θαλάσσης, όπου ενδέχεται στο ορειχάλκινο
εσωτερικό του χιτωνίου να υπάρχει επικάλυψη από
συνθετικό υλικό.
4) Ο τύπος εδράνων με πλινθία σε διάταξη τόξου
και δυνατότητα να μεταβάλλεται η κλίση τους υπό την
Σχ. 9.2ζ
άσκηση του φορτίου, καθώς περιστρέφεται ο άξονας
Έδρανο ολισθήσεως τύπου χιτωνίου.
και ασκείται η πίεση του λιπαντικού δημιουργώντας
σφήνες λιπάνσεως.

9.3 Μετάδοση κινήσεως αντλιών.

Στα στοιχεία της εγκαταστάσεως μίας αντλίας ανή-
κει και εκείνο που χρησιμοποιείται για τη μετάδοση
της κινήσεως από το κινητήριο μηχάνημα. Ο τύπος
του στοιχείου της μεταδόσεως της κινήσεως εξαρτά-
ται κυρίως από τον τύπο της αντλίας, τον κινητήρα και
(α) (β)
τη σχέση αποδόσεως-στροφών μεταξύ κινητήρα και
αντλίας. Οι σημαντικότεροι τρόποι συνδέσεως για
τη μετάδοση της κινήσεως από τον άξονα του κινη-
τήριου μηχανήματος στον περιστρεφόμενο άξονα της
αντλίας είναι:
1) Η άμεση σύζευξη (direct coupling) του κινη-
τήρα με την αντλία μέσω άκαμπτου (rigid) (σταθερού)
ή εύκαμπτου (flexible) συνδέσμου. Χρησιμοποιείται (γ) (δ)
σε δυναμικές και περιστροφικές αντλίες θετικής εκτο- Σχ. 9.2η
πίσεως, που λειτουργούν με μεγάλο αριθμό στροφών, Έδρανα ολισθήσεως: (α) τύπος χιτωνίου,
καθιστώντας δυνατή τη σύζευξή τους με κινητήρες, (β) τύπος με αντισταθμιστικά διαιρούμενα έδρανα,
όπως οι ηλεκτροκινητήρες και οι πετρελαιοκινητήρες. (γ) τύπος εδράνων πολλαπλού λοβού, (δ) τύπος εδράνων
Προκειμένου όμως να επιτευχθεί η άμεση σύζευξη θα με πλινθία σε διάταξη τόξου.
228
πρέπει να ισχύουν οι ακόλουθες απαραίτητες προϋ-
ποθέσεις:
α) Η αντλία και ο κινητήρας να είναι σχεδιασμέ-
νοι ώστε να λειτουργούν με τον ίδιο αριθμό στροφών
και την ίδια φορά περιστροφής.
β) Οι αξονικές γραμμές των αξόνων περιστροφής
θα πρέπει να συμπίπτουν, είτε η σύνδεση πραγματο-
ποιείται σε μικρού είτε σε μεγάλου μήκους άξονες. Η
ιδιαιτερότητα των συνδέσμων στην άμεση σύζευξη
αξόνων και η συχνή εφαρμογή τους στις αντλίες των
πλοίων αποτελεί τον λόγο της περαιτέρω αναλύσεώς
τους στην σελίδα 230.
2) Με οδοντωτούς τροχούς ή γρανάζια (gear
coupling), τα οποία χρησιμοποιούνται κατά τη μετά-
δοση κινήσεως όταν:
α) Απαιτείται μείωση στροφών, όπως συμβαίνει
κατά τη μετάδοση από ηλεκτροκινητήρα σε παλιν-
δρομική αντλία με στρόφαλο ή από ατμοστρόβιλο σε
φυγοκεντρική αντλία και όταν
β) ο κινητήριος άξονας και ο άξονας περιστροφής
της αντλίας δεν συμπίπτουν, όπως συμβαίνει στη με-
τάδοση κινήσεως από οριζόντια εγκατεστημένο κινη-
τήρα σε κάθετης διατάξεως αντλία.
Τα γρανάζια μπορεί να βρίσκονται εγκατεστημένα
μέσα σε κιβώτιο ή, σπάνια, εκτός κιβωτίου, για χαμη-
λής ταχύτητας περιστροφής άξονες. Όταν τα γρανά-
ζια βρίσκονται σε κιβώτιο σε αυτό τις περισσότερες
φορές υπάρχει και το λιπαντικό που χρησιμοποιεί-
ται για τη λίπανση και τη μείωση της θερμοκρασίας
που αναπτύσσεται κατά τη λειτουργία. Διαφορετικά,
Συνθετικά λάστιχα Μαγνήτες
στεγανοποιήσεως εσωτερικού
στροφείου
Σχ. 9.3α
Σύστημα μαγνητικής συζεύξεως.
και ιδιαίτερα σε κινητήρες υψηλών στροφών που ο
βαθμός μειώσεως των στροφών ο οποίος αποδίδεται
στην αντλία είναι μεγάλος, η κυκλοφορία για τη λί-
πανση των γραναζιών πραγματοποιείται από εξαρτη-
μένη ή ανεξάρτητη αντλία παροχής του ελαίου, όπως
όταν χρησιμοποιούνται ατμοστρόβιλοι και η μείωση
της ταχύτητας περιστροφής της αντλίας επιτυγχάνε-
ται από σύστημα γραναζιών.
3) Μαγνητική σύζευξη (magnetic coupling).
Στις αντλίες με συμβατικούς συνδέσμους, μεταξύ του
περιστρεφόμενου άξονα του στροφείου με το στατικό
κέλυφος, είναι αδύνατο να επιτευχθεί η απόλυτη στε-
γανοποίηση. Αυτό οφείλεται σε μικρές διαρροές που
υπάρχουν ακόμα και με στεγανοποίηση από μηχανι-
κούς στυπειοθλίπτες. Όμως οι διαρροές, όσο μικρές
και αν είναι μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα
στην ασφάλεια και να είναι επιβλαβείς για το περι-
βάλλον ή για την υγεία όταν τα διακινούμενα ρευ-
στά είναι τοξικά ή υδρογονάνθρακες. Οι απαιτήσεις
από τους κανονισμούς που έχουν θεσπιστεί (SOLAS
Requirement II-2 Regulation 4) για την πρόληψη
και εξάλειψη πιθανότητας διαρροών από τις αντλίες,
μπορούν να αντιμετωπιστούν με το σύστημα μαγνη-
τικής συζεύξεως των αξόνων.
Το σύστημα της μαγνητικής συζεύξεως (σχ. 9.3α)
αποτελείται από ένα εξωτερικό στροφείο που κινείται
από τον κινητήρα, στην περιφέρεια του οποίου υπάρ-
χουν εγκατεστημένοι μόνιμοι μαγνήτες. Αντίστοιχα
στον άξονα του στροφείου της αντλίας υπάρχει εγκα-
τεστημένο ένα εσωτερικό στροφείο με μόνιμους μα-
Κέλυφος
Άξονας
κινητήρα
Eσωτερικό
στροφείο
Μαγνήτες
εξωτερικού
στροφείου
Άξονας
αντλίας
Στροφείο αντλίας
διακινήσεως ρευστού
 229

γνήτες περιφερειακά. Αυτό το στροφείο περιβάλλε-
ται από μεταλλικό κέλυφος το οποίο στεγανοποιείται
με συνθετικούς δακτυλίους (λάστιχα) στο κέλυφος
της αντλίας. Γύρω από το κέλυφος που περιβάλει
το εσωτερικό στροφείο περιστρέφεται το εξωτερικό
στροφείο με τους μόνιμους μαγνήτες που κινείται
από τον κινητήρα. Έτσι δημιουργείται το πιο σημα-
ντικό κατασκευαστικό πλεονέκτημα της μαγνητικής
συζεύξεως των αξόνων για την αντιμετώπιση των
διαρροών, εφόσον δεν υπάρχει διέλευση του άξονα
από το κέλυφος που να έρχεται σε επαφή με το εξω-
τερικό περιβάλλον. Δηλαδή ο άξονας της αντλίας και
το εγκατεστημένο σε αυτόν εσωτερικό στροφείο με
μόνιμους μαγνήτες περιστρέφεται μέσα σε ένα ολο-
κληρωμένο κέλυφος στο εσωτερικό της αντλίας.
Η ροπή στρέψεως για τη λειτουργία της αντλίας
επιτυγχάνεται από το περιστρεφόμενο μαγνητικό
πεδίο που δημιουργείται από τους μόνιμους μαγνή-
τες του εξωτερικού στροφείου που συνδέεται με τον
κινητήρα. Η ροπή αυτή μεταδίδεται στους μόνιμους
μαγνήτες του εσωτερικού στροφείου προκαλώντας
την περιστροφή του άξονα και κατ’ επέκταση την πε-
ριστροφή του στροφείου διακινήσεως του ρευστού.
Το στροφείο διακινήσεως του ρευστού μπορεί να εί-
ναι είτε πτερωτή, είτε κοχλίες (σχ. 9.3β) ή γρανάζια,
εκπληρώνοντας τις απαιτήσεις διακινήσεως ρευστών
χαμηλού ιξώδους (μέχρι 1,4 cSt) [ISO 8217: 2005]
και χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο (0,1%) [EU/
SECA 2005-33-EC].
Για τη λίπανση και την ψύξη του εσωτερικού στρο-
φείου με τους μαγνήτες, μικρό ποσοστό του υγρού
που διακινείται ρέει μέσα στο κέλυφος της μαγνη-
τικής συζεύξεως και στη συνέχεια επιστρέφει στην
αναρρόφηση της αντλίας μέσω αγωγού στον άξονα
της αντλίας (σχ. 9.3β και 9.3γ). Επίσης στο σύστημα
της μαγνητικής συζεύξεως που βρίσκεται στο εσω-
τερικό της αντλίας, υπάρχουν δακτύλιοι ηλεκτρικά
μονωμένοι που σκοπό έχουν να απορροφούνται οι
δημιουργούμενες κατά τη λειτουργία της αντλίας
εσωτερικές πιέσεις.
Έτσι, το σύστημα μαγνητικής συζεύξεως πλεονε-
κτεί σε σχέση με τα άλλα συστήματα διότι εκτός της
προλήψεως διαρροών υγρού ή αερίων αυτού, έχει
ελάχιστες απαιτήσεις συντηρήσεως και είναι ευκολό-
τερη η ευθυγράμμιση του συστήματος, εφόσον δεν
υπάρχει επαφή των εξαρτημάτων που χρησιμοποι-
ούνται για τη μετάδοση της κινήσεως.
4) Με αλυσοκίνηση (chain drive movement),
με την οποία επιτυγχάνεται μείωση στροφών, αλλά
σπάνια χρησιμοποιείται σε συστήματα αντλιών.
5) Με ιμάντες μεταδόσεως (drive belts) της
κινήσεως, με τους οποίους μέσω καταλλήλων τρο-
χαλιών που εφαρμόζονται στα άκρα των αξόνων, η
μετάδοση πραγματοποιείται ομαλά. Με αυτούς πα-
ρέχεται η δυνατότητα μειώσεως ή αυξήσεως στρο-
φών (επιλέγοντας την κατάλληλη σχέση διαμέτρου
κινητήριας και κινούμενης τροχαλίας), με δυνατό-
τητα μεταβολής της φοράς περιστροφής, καθώς και
στη μετάδοση της κινήσεως όταν σχηματίζεται γωνία
μεταξύ του κινητήριου άξονα και του άξονα της αντλί-
ας. Η μετάδοση με ιμάντες παρέχει ελαστικότητα στη
μετάδοση της κινήσεως επιτρέποντας μικρές απο-
κλίσεις μεταξύ των αξονικών θέσεων, ευκολία στην
εφαρμογή τους με ικανοποιητικό βαθμό αποδόσεως

. Αντλία µε Μαγνήτες Εξωτερικό

m κοχλίες εξωτερικού στροφείο
στροφείου

Ηλεκτροκινητήρας

Εσωτερικό
. στροφείο
m
Μαγνήτες Κέλυφος εσωτερικού
εσωτερικού στροφείου στροφείου

Σχ. 9.3β
Αντλία με κοχλίες και μαγνητική σύζευξη
με τη ροή υγρού λιπάνσεως και ψύξεως του συστήματος μαγνητικής συζεύξεως.
230
.
m
Ροή υγρού λιπάνσεως
και ψύξης του συστήµατος
µαγνητικής συζεύξεως
Ένσφαιροι
τριβείς

.
m

Σύστηµα
Εσωτερικοί Εξωτερικοί µαγνητικής
µαγνήτες µαγνήτες συζεύξεως

Σχ. 9.3γ
Φυγοκεντρική αντλία με πτερωτή και μαγνητική σύζευξη
με τη ροή ρευστού λιπάνσεως και ψύξεως του συστήματος μαγνητικής συζεύξεως.

και χαμηλό κόστος κατασκευής και συντηρήσεως σε
σύγκριση με τους συνδέσμους άμεσης μεταδόσεως
και τους οδοντωτούς τροχούς.
9.3.1 Σ
 ύνδεσμοι άμεσης συζεύξεως αξόνων κι-
νήσεως.
Οι σύνδεσμοι μεταδόσεως της κινήσεως στην άμε-
ση ζεύξη χρησιμοποιούνται, όπως έχει αναφερθεί,
για τη μετάδοση της κινήσεως μεταξύ δύο αξόνων σε
σειρά, δηλαδή με τις αξονικές γραμμές τους να συμπί-
πτουν. Με αυτή τη σύνδεση ο κινητήρας και η αντλία
είναι σχεδιασμένοι, ώστε να περιστρέφονται με την
ίδια ταχύτητα. Μία ακόμα λειτουργία από την εφαρ-
μογή των συνδέσμων είναι η σύνδεση δύο αξόνων
που δεν είναι απαραίτητα σε τέλεια ευθυγράμμιση με-
ταξύ τους, εφόσον παρέχεται η δυνατότητα μέσω του
συνδέσμου να απορροφάται τυχόν υφιστάμενη μικρή
απόκλιση των αξόνων. Ως εκ τούτου, υπάρχουν δια-
φορετικοί τύποι συνδέσμων, καθένας απ’ τους οποί-
ους διαθέτει διαφορετικά λειτουργικά και κατασκευα-
στικά χαρακτηριστικά. Η κυριότερη ταξινόμησή τους
είναι με σταθερούς (άκαμπτους) και με ελαστικούς (ή
εύκαμπτους) συνδέσμους. Αναλυτικότερα:
1) Οι σταθεροί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται
κυρίως στη σύνδεση αξόνων με τέλεια ευθυγράμ-
μιση (alignment). Η παραμικρή απόκλιση έχει ως
αποτέλεσμα την εμφάνιση σημαντικών τάσεων στο
σύνδεσμο και τους άξονες λόγω της σταθερής επα-
φής των τμημάτων που αποτελούν τον σύνδεσμο. Ο
σύνδεσμος αποτελείται από δύο μεταλλικά στοιχεία
ή τμήματα που συχνά έχουν τη μορφή περιαυχε-
νίου (σχ. 9.3δ). Η εσωτερική διάμετρος του κάθε
τμήματος του συνδέσμου είναι περίπου όση και η
εξωτερική διάμετρος του άξονα, ώστε να εφαρμόζει
απόλυτα στον άξονα της αντλίας ή του κινητήριου
μηχανήματος. Εσωτερικά υπάρχει διαμορφωμένο
ένα αυλάκι, μέσα στο οποίο διέρχεται πίρος, ο οποί-
ος αντίστοιχα υπάρχει και στον άξονα, εξασφαλίζο-
ντας ότι το τμήμα του συνδέσμου θα περιστρέφεται
με τον άξονα χωρίς να υπάρχει κίνδυνος να μετακι-
Ασφάλεια
Άξονας
κινητήρα
Άξονας
αντλίας
Ασφάλεια
Σχ. 9.3δ
Σταθερός σύνδεσμος μεταδόσεως της κινήσεως
(φλαντζωτός) σε σχήμα περιαυχενίου.
 231

νηθεί. Η σταθερότητα του τμήματος του συνδέσμου
ενισχύεται περαιτέρω με βίδα που λειτουργεί ως
ασφάλεια, αποτρέποντας την αξονική του μετατόπι-
ση μετά τη συναρμολόγηση. Εναλλακτικά σε συνδέ-
σμους με σχήμα περιαυχενίου, χρησιμοποιείται κυ-
λινδρική μεταλλική προσθήκη ή αποστάτης (spacer
ή spool) που ενώνει τα δύο τμήματα περιαυχενίων
του συνδέσμου των αξόνων (σχ. 9.3ε). Η προσθή-
κη εκτός από την ένωσή της προσφέρει και ευελιξία
κατά την αποσυναρμολόγηση της αντλίας χωρίς να
είναι απαραίτητο να μετατοπιστούν το κέλυφος και ο
κινητήρας της αντλίας από τη βάση τους.
Η σύνδεση των δύο τμημάτων του συνδέσμου
γίνεται με επαφή μέταλλο με μέταλλο, ενώ για να
διατηρηθούν ενωμένα χρησιμοποιούνται βίδες, που
εφαρμόζουν σε τρύπες στο σώμα των περιαυχενίων,
και παξιμάδια.
Εκτός από τους συνδέσμους σε σχήμα περιαυ-
χενίων (ή φλατζωτούς) υπάρχουν και άλλα είδη
σταθερών συνδέσμων, όπως οι τύπου χιτωνίου
(sleeve coupling) [σχ. 9.3στ(α)], οι κυλινδρικής
στεφάνης (mull coupling) [σχ. 9.3στ(β)] και οι δι-
αιρούμενου χιτωνίου (split type sleeve coupling)
[σχ. 9.3στ(γ)].
2) Οι εύκαμπτοι σύνδεσμοι αποτελούνται από
μεταλλικά τμήματα που έχουν τη μορφή περιαυχενί-
ων αλλά συνδυάζουν και ελαστικά στοιχεία. Κατά τη
σύνδεση των δύο τμημάτων δεν παρουσιάζουν ολί-
σθηση, παρά τη χρήση ελαστικών στοιχείων, και δύ-
ναται να απορροφήσουν μικρές γωνιακές και ακτινι-
κές κλίσεις καθώς και αξονικές μετατοπίσεις μεταξύ
του κινητήριου και του κινούμενου άξονα. Η παρου-
σία των ελαστικών στοιχείων που χρησιμοποιούνται
στη σύνδεση των μεταλλικών τμημάτων συντελούν
σημαντικά στην απόσβεση των φορτίων κρούσεως,
που εμφανίζονται κατά την εκκίνηση, αλλά και κατά
την λειτουργία της αντλίας.
Τα ελαστικά στοιχεία μπορεί να είναι δακτύλιοι
(flexible drive couplings) που τοποθετούνται στις βί-
δες συνδέσεως των μεταλλικών περιαυχενίων [σχ.
9.3ζ(α)], παρεμβύσματα (rubber spider couplings)
τα οποία εναλλάσσονται μεταξύ των οδόντων που
σχηματίζονται από τα περιαυχένια συνδέσεως [σχ.
9.3ζ(β)] ή ελαστικός δακτύλιος (flexible shaft
couplings) που περιβάλλει τα δύο περιαυχένια στο
σημείο επαφής τους [σχ. 9.3ζ(γ)] δημιουργώντας
αντίστοιχα τρεις διαφορετικούς τύπους ευκάμπτων
συνδέσμων. Ένας ακόμα τύπος εύκαμπτου συνδέ-

Σύνδεσµoς

Σχ. 9.3ε
Προσθήκη συνδέσμου που εξυπηρετεί κατά την αποσυναρμολόγηση της αντλίας (αποστάτης).

(α) (β) (γ)

Σχ. 9.3στ
Τύποι σταθερών συνδέσμων μεταδόσεως της κινήσεως.
232

σμου είναι ο διπλού γραναζιού (gear couplings)
[σχ. 9.3ζ(δ)] ο οποίος αποτελείται από δύο μεταλλικά
στοιχεία με περιφερειακή οδόντωση που τοποθετού-
νται ένα σε κάθε άξονα και περιβάλλονται από έναν
ενιαίο ή διαιρούμενο δακτύλιο με εσοχές που εμπλέ-
κονται στην αντίστοιχη οδόντωση. Ανάλογα με τον
κατασκευαστή ενδέχεται να συναντώνται και άλλοι
τύποι ευκάμπτων συνδέσμων όπως με έλασμα κυ-
ματοειδούς χάλυβα (grid couplings) [σχ. 9.3η(α)]
ή με αλυσίδα (chain couplings) [σχ. 9.3η(β)] στην
ένωση των δύο τμημάτων.
9.3.2 Ε
 υθυγράμμιση συνδέσμων μεταδόσεως
της κινήσεως.
Για να λειτουργεί η αντλία χωρίς να παρουσιά-
ζονται κοπώσεις και φορτία από τη σύνδεση του κι-
νούμενου μέρους με τον κινητήριο άξονα, θα πρέπει
να είναι ευθυγραμμισμένη. Όσον αφορά στους στα-
θερούς συνδέσμους η ευθυγράμμιση θα πρέπει να
είναι σχεδόν απόλυτη, ενώ στους εύκαμπτους μπορεί
να υφίσταται μία μικρή απόκλιση, δίχως αυτό να ση-
μαίνει ότι η χρήση του εύκαμπτου συνδέσμου καθι-
στά περιττή την ακριβή ευθυγράμμιση. Η απόκλιση,
με τη χρήση του εύκαμπτου συνδέσμου, συνήθως
επιτυγχάνεται με την παραμόρφωση των ελαστικών
στοιχείων, με αποτέλεσμα η διάρκεια ζωής αυτών
των στοιχείων να εξαρτάται από τον βαθμό αποκλί-
σεως της ευθυγραμμίσεως (ή απευθυγραμμίσεως)
(misaligment).
Υπάρχουν τρεις κύριες μετατοπίσεις, στις οποίες
οφείλεται η απόκλιση ευθυγραμμίσεως των αξόνων
και είναι:
1) Η αξονική μετατόπιση (χ) (κοινώς τζόγος),
όπου οι κεντρικές γραμμές των αξόνων ευθυγραμ-
μίζονται σε κοινή κεντρική γραμμή, αλλά η αξονική
θέση είναι εσφαλμένη, καθιστώντας δυνατή την αξο-
νική κίνηση [σχ. 9.3θ(α)].
2) Η ακτινική μετατόπιση (y), όπου οι άξονες
είναι παράλληλοι, αλλά δεν βρίσκεται σε μία κοινή
κεντρική γραμμή [σχ. 9.3θ(β)].
3) Η γωνιακή μετατόπιση (α), όπου οι κεντρι-
κές γραμμές των αντιστοίχων αξόνων δεν είναι πα-
ράλληλες αλλά σχηματίζουν γωνία [σχ. 9.3θ(γ)].
Ενδέχεται η μετατόπιση να αποτελεί το συνδυα-
σμό των τριών και τότε έχομε συνδυασμένη από-
κλιση ευθυγραμμίσεως χ, y, α, [σχ. 9.3θ(δ)], ενώ
οι μεμονωμένες αποκλίσεις μπορεί να εμφανιστούν
από τη μεταβολή των συνθηκών λειτουργίας. Μία
τυπική αιτία στην απόκλιση της ευθυγραμμίσεως εί-
ναι η αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος
λειτουργίας ή η μετάδοση θερμότητας από το ρευστό
που διαρρέει την αντλία και το δίκτυο. Οι μεταβολές

Οπές συνδέσεως
του άξονα στην
πλευρά της αντλίας.

(α) (β)
Τµήµα του
συνδέσµου που
Άξονας συνδέεται στον
κινητήρα κινητήρα

Τµήµα του συνδέσµου

που συνδέεται στον
άξονα της αντλίας
Άξονας
αντλίας Ελαστικός
δακτύλιος
(γ) (δ)

Σχ. 9.3ζ
(α) Σύνδεσμοι με ελαστικούς δακτυλίους, (β) παρεμβύσματα που εναλλάσσονται μεταξύ των οδόντων, (γ) με ελαστικό
δακτύλιο που περιβάλλει τα δύο περιαυχένια, (δ) διπλού γραναζιού με περιφερειακή οδόντωση.
 233

που ενδέχεται να προκληθούν θα πρέπει να λαμβά-
νονται υπόψη και από τον κατασκευαστή, αλλά και
από τους χειριστές της αντλίας όταν πραγματοποιούν
την ευθυγράμμισή της μετά από επισκευή ή σε προ-
γραμματισμένους ελέγχους.
Οι κατασκευαστές των συνδέσμων παρέχουν
πληροφορίες σχετικά με τις μέγιστες επιτρεπόμενες
αποκλίσεις, για κάθε είδος αποκλίσεως. Γι’ αυτό
είναι σημαντικό να γνωρίζομε τη μέγιστη επιτρεπό-
Κυµατοειδές
έλασµα
μενη τιμή στην απόκλιση ευθυγραμμίσεως και πώς
αυτή επηρεάζεται από την ταχύτητα και τη ροπή που
μεταδίδεται. Για παράδειγμα, όταν χρησιμοποιείται
εύκαμπτος σύνδεσμος σε ηλεκτροκίνητη αντλία, η
μέγιστη επιτρεπόμενη ακτινική απόκλιση είναι 0,1
mm. Η μέγιστη επιτρεπόμενη γωνιακή απόκλιση
ευθυγραμμίσεως, είναι συνήθως αυτή που προκαλεί
μεταβολή της αποστάσεως των δύο τμημάτων του
συνδέσμου κατά 0,05 mm, όταν αυτή μετρείται σε
ένα σημείο της περιμέτρου του συνδέσμου κατά την
περιστροφή του άξονα χειροκίνητα.
Ο έλεγχος και η ευθυγράμμιση των αξόνων και
του συνδέσμου της αντλίας μπορεί να γίνει με διάφο-
ρους τρόπους, όπως με ευθύγραμμο κανόνα και φί-
λερ4 [σχ. 9.3ι(α)], για μεγαλύτερη ακρίβεια με ειδι-

Εικόνα συνδέσµου Εικόνα συνδέσµου υπό

χωρίς την άσκηση άσκηση φορτίου κατά τη αξονική µετατόπιση x
φορτίου Περιοχή που λειτουργία της αντλίας (α)
υπάρχει λιπαντικό
Διεύρυνση αύλακα
για την οµαλή άσκηση y
της πιέσεως στο
κυµατοειδές έλασµα
ακτινική µετατόπιση y
(α) (β)

γωνιακή µετατόπιση α
(γ)
x

y
Περιοχή
χρήσεως
λιπαντικού α

Αλυσίδα συνδυασµένη απόκλιση

ευθυγραµµίσεως x, y, α
(δ)
(β)
Σχ. 9.3θ
Σχ. 9.3η Τύποι αποκλίσεως ευθυγραμμίσεως των αξόνων,
Σύνδεσμοι (α) με κυματοειδές έλασμα και (β) με αλυσίδα. η οποία αντισταθμίζεται από τους συνδέσμους.

4
 ίλερ (filer), ονομάζονται ειδικά μεταλλικά ελάσματα βαθμονομημένου πάχους που χρησιμοποιούνται είτε ένα-ένα, είτε σε συνδυ-
Φ
ασμό και το άθροισμα παρέχει την απόσταση μεταξύ των δύο τμημάτων του συνδέσμου σε mm.
234

κό όργανο το ωρολογιακό μικρόμετρο [σχ. 9.3ι(β)] Φίλερ Κανόνας

ή με τη χρήση συσκευών Laser [σχ. 9.3ι(γ)]. Ση-
μειώνεται ότι η ευθυγράμμιση είναι απαραίτητη στις
οριζόντιας διατάξεως και σπάνια στις κάθετης διατά-
ξεως αντλίες, διότι η στήριξη των τριβέων, η κάθετη
διάταξη των αξόνων και η σωστή συναρμολόγηση
του συνδέσμου μεταδόσεως της κινήσεως στα ίδια (α)
σημεία πριν την αποσυναρμολόγηση δεν δημιουρ- Ωρολογιακό Σηµεία στηρίξεως ηλεκτροκινητήρα
γούν αποκλίσεις στην ευθυγράμμιση. µικρόµετρο
Προκειμένου να επιτευχθεί η ευθυγράμμιση
στις αντλίες οριζόντιας διατάξεως, στα τέσσερα ση-
μεία στηρίξεως στη βάση του ηλεκτροκινητήρα [σχ.
9.3ι(β)], χρησιμοποιούνται προσθήκες από μεταλλι-
κά ελάσματα μικρού πάχους (σε mm) για τη διόρθω-
ση της θέσεώς του. Με την πρόσθεση ή την αφαίρε-
(β)
ση των προσθηκών και τις μικρές μετατοπίσεις του
κινητήρα, σε συνδυασμό με τον έλεγχο του συνδέ-
σμου μεταδόσεως της κινήσεως, η διαδικασία της S Ακτίνα laser
ευθυγραμμίσεως μπορεί να συνοψιστεί στα βήματα Μ
που ακολουθούν:
1) Αρχικά χαλαρώνονται οι βίδες στηρίξεως του
κινητήρα και γίνεται οπτική ευθυγράμμισή του με την
αντλία, ώστε να επιβεβαιωθεί ότι ο σύνδεσμος δεν
συνθλίβεται με οποιονδήποτε τρόπο, ενώ οι βίδες
που ενώνουν τα δύο τμήματα του συνδέσμου πρέπει
να έχουν απομακρυνθεί. (γ)
2) Συνδέεται η συσκευή(ες) μετρήσεως, όταν Σχ. 9.3ι
χρησιμοποιείται ωρολογιακό μικρόμετρο και ελέγχε- Τρόποι ευθυγραμμίσεως αξόνων και συνδέσμου
ται ότι ο δείκτης(ες) κινείται ελεύθερα στην περιοχή μεταδόσεως της κινήσεως.
που πρόκειται να μετρηθεί. Όταν χρησιμοποιείται ευ-
θύγραμμος κανόνας τοποθετείται στο σημείο επαφής κινητήρα με συνεχή έλεγχο της ευθυγραμμίσεως.
των δύο τμημάτων του συνδέσμου. 8) Εκτελείται εγκάρσια ευθυγράμμιση με τον ίδιο
3) Ελέγχεται η πιθανή στρέβλωση στην τοποθέ- τρόπο, όπως στο κατακόρυφο επίπεδο.
τηση του κινητήρα, σφίγγοντας και χαλαρώνοντας 9) Εκτελούνται οι τελικοί έλεγχοι ευθυγραμμί-
τις βίδες στηρίξεως ξεχωριστά. σεως στις δύο κάθετες και εγκάρσιες κατευθύνσεις,
4) Ρυθμίζεται το ωρολογιακό μικρόμετρο, ώστε ο καθώς και η γωνιακή απόκλιση και σημειώνονται οι
δείκτης(ες) να είναι στο μηδέν, ενώ αν χρησιμοποι- συνθήκες κατά τη στιγμή της ευθυγραμμίσεως, για
είται ευθύγραμμος κανόνας αυτός πρέπει να εφάπτε- παράδειγμα κρύος κινητήρας και θερμή αντλία και
ται και στα δύο τμήματα του συνδέσμου. καταγράφονται για μελλοντική αναφορά.
5) Περιστρέφεται ο άξονας κατά 180ο, περίπου Με τη σωστή ευθυγράμμιση επιτυγχάνονται οι
μισή περιστροφή, και διορθώνεται η θέση του κινη- βέλτιστες συνθήκες λειτουργίας της αντλίας, στις
τήρα, ώστε να απαλειφθούν οι έλεγχοι στη γωνιακή οποίες περιλαμβάνονται η μείωση της κοπώσεως
και στην ακτινική απόκλιση. των αξόνων και των εδράνων, η μείωση της φθοράς
6) Με έλεγχο της αποστάσεως μεταξύ των τμημά- του συνδέσμου μεταδόσεως της κινήσεως, η μείωση
των του συνδέσμου από το ωρολογιακό μικρόμετρο κραδασμών και η διατήρηση της θερμοκρασίας των
ή το φίλερ διορθώνεται και η αξονική απόκλιση. μηχανημάτων σε φυσιολογικές τιμές (σχ. 9.3ια).
7) Επαναλαμβάνονται τα βήματα 5 και 6, μέχρι
ο σύνδεσμος να ευθυγραμμιστεί και ταυτόχρονα συ- 9.4 Φθορά αντλιών.
σφίγγονται σταδιακά οι βίδες στηρίξεως του ηλεκτρο- Η φθορά των αντλιών (pump wear), είναι απο-

 και τη μείωση της πιέσεως που αναπτύσσεται στους
(α)
 2) Στις περιστροφικές αντλίες θετικής εκτο-
(β)
 εξαρτάται από την πίεση και τις τριβές λόγω του αριθ-
(γ)
Σχ. 9.3ια
(α), (β) Απόκλιση στην ευθυγράμμιση (ακατάλληλη διάτα-
ξη). (γ) Ευθυγραμμισμένος άξονας (κατάλληλη διάταξη).
τέλεσμα της διαβρώσεως και της μηχανικής κατα-
πονήσεως και αποτελεί παράγοντα μεγάλης οικονο-
μικής επιβαρύνσεως για το πλοίο. Προκειμένου να
αντεπεξέλθει μία αντλία στις συνθήκες του περιβάλ-
λοντος όπου λειτουργεί, είναι αναγκαίο να κατασκευ-
άζεται από ανθεκτικό υλικό κατάλληλο για το ρευστό
που διακινείται. Όμως, παρά την αντοχή του υλικού
κατασκευής της, η συνεχής λειτουργία προκαλεί φθο-
ρές σε διάφορες περιοχές, ανάλογα με τον τύπο της
αντλίας, που επηρεάζουν την απόδοσή της. Έτσι, για
κάθε τύπο αντλίας αναφέρεται ότι:
1) Στις εμβολοφόρες αντλίες εμφανίζεται φθο-
ρά στους δακτυλίους στεγανοποιήσεως των εμβόλων
(ελατήρια), στους στυπειοθλίπτες στεγανοποιήσεως
του βάκτρου και στις βαλβίδες. Η φθορά στους στυ-
πειοθλίπτες είναι εύκολο να διαπιστωθεί, λόγω της
εξωτερικής διαρροής που παρουσιάζεται, και να δι-
εξαχθούν οι κατάλληλες ενέργειες συντηρήσεως και
επισκευής από το προσωπικό του πλοίου. Όμως η δι-
αρροή λόγω φθοράς στα ελατήρια των εμβόλων και
τις βαλβίδες, δημιουργεί εσωτερική διαρροή, η οποία
5
 ευστό με λειαντικές ιδιότητες ονομάζεται αυτό που έχει την δυνατότητα λόγω της περιεκτικότητάς του σε στερεά στοιχεία να
Ρ
λειαίνει τις επιφάνειες με τις οποίες έρχεται σ’ επαφή.
6
Διάκενο – ελευθερία ή χάρη ονομάζεται η μικρή απόσταση που μετρείται σε mm.
235
γίνεται αντιληπτή από τη μείωση στη ροή της αντλίας
κυλίνδρους. Η αντιμετώπιση της φθοράς τότε επιτυγ-
χάνεται με τη συντήρηση και την αντικατάσταση των
ελατηρίων, των βαλβίδων ή των στοιχείων στεγανο-
ποιήσεως των βαλβίδων που ενδέχεται να είναι από
κράμα χαλκού ή ελαστικοί δακτύλιοι (o-ring).
πίσεως η φθορά εμφανίζεται στη διαρροή μεταξύ
των περιστρεφομένων μερών και του κελύφους. Ου-
σιαστικά είναι συνάρτηση της πιέσεως στις επιφάνει-
ες μεταξύ των εξαρτημάτων, της τριβής μεταξύ των
εξαρτημάτων ή συνδυασμός των δύο. Επί πλέον, η
θερμότητα που αναπτύσσεται ανά μονάδα επιφανείας
μού στροφών περιστροφής και συντελεί στη φθορά
των εξαρτημάτων. Γι’ αυτούς του λόγους οι πτερω-
τές, ειδικά των αντλιών που διακινούν ρευστά με
λειαντικές ιδιότητες5, είτε είναι κατασκευασμένες
από ανθεκτικό υλικό είτε λειτουργούν σε χαμηλότε-
ρες στροφές. Εάν και η μείωση των στροφών δεν πε-
ριορίζει τις συνθήκες που προκαλούν τη φθορά, τότε
μειώνεται η επιφανειακή πίεση στα εξαρτήματα της
αντλίας. Εξαίρεση σε αυτούς τους τρόπους αντιμετω-
πίσεως της φθοράς είναι η χρήση ελαστικών υλικών
για την κατασκευή των στροφείων διακινήσεως του
ρευστού που αποτρέπουν τη διαρροή. Παράδειγμα
αποτελεί ο τρόπος διακινήσεως του ρευστού στις πε-
ρισταλτικές αντλίες.
3) Στις δυναμικές αντλίες η φθορά εμφανίζε-
ται στην περιοχή μεταξύ του στροφείου και του κε-
λύφους της αντλίας, όπου διαχωρίζεται ο χώρος της
αναρροφήσεως από τον χώρο της καταθλίψεως και
στους στυπειοθλίπτες απ’ όπου διέρχεται ο άξονας
περιστροφής του στροφείου. Το διάκενο6, μεταξύ του
κελύφους και του στροφείου είναι τόσο μικρό ώστε
να αποτρέπει τη διαρροή από την υψηλή στη χαμηλή
πίεση, αλλά επιτρέπει στην αντλία να περιστρέφεται
ελεύθερα. Προκειμένου να μειωθεί το κόστος επι-
σκευής της αντλίας από τη φθορά του κελύφους σε
αυτή την περιοχή εγκαθίστανται δακτύλιοι φθοράς
(wearing rings), οι οποίοι αντικαθιστώνται περιοδι-
κά, εξασφαλίζοντας την αποδοτική λειτουργία της
αντλίας, χωρίς να απαιτείται η αντικατάσταση του
κελύφους ή της πτερωτής. Η φθορά στους στυπειο-
236
θλίπτες οφείλεται είτε στην ποιότητα του υγρού, π.χ.
όταν παρασύρει σωματίδια ή άμμο με αποτέλεσμα
να καταστρέφονται οι επιφάνειες που έρχονται σε
επαφή στο σημείο στεγανοποιήσεως, είτε στην φυσι-
ολογική φθορά μετά από μεγάλο διάστημα λειτουρ-
γίας που θα οδηγήσει σε εξωτερική διαρροή. Αυτή
αντιμετωπίζεται με την αντικατάσταση του μηχανικού
στυπειοθλίπτη ή των στυπείων, ανάλογα με τον μη-
χανισμό που χρησιμοποιείται.
9.5 Εκκίνηση και λειτουργία αντλιών γενικά.
Η εγκατάσταση και η λειτουργία κάθε αντλίας
εξαρτάται από τον τύπο της και περιγράφεται από τον
κατασκευαστή στο βιβλίο οδηγιών που τη συνοδεύει.
Περαιτέρω η εκκίνηση και η απόδοσή της σχετίζεται
και με άλλους παράγοντες, όπως η θέση εγκαταστά-
σεώς της σε σχέση με το σύστημα που εξυπηρετεί,
ο αριθμός των αντλιών που χρησιμοποιούνται στο
ίδιο δίκτυο αντλήσεως, π.χ. εάν δύο αντλίες σε ένα
σύστημα αντλήσεως λειτουργούν παράλληλα ή σε
σειρά. Σε γενικές όμως γραμμές, όσον αφορά στην
εκκίνηση και στην λειτουργία των αντλιών, μπορού-
με να αναφέρουμε ότι:
1) Η εγκατάσταση των αντλιών πρέπει να γίνεται
όσο το δυνατόν πλησιέστερα στην πηγή αναρροφή-
σεως του υγρού, ώστε να διευκολύνεται η λειτουργία
τους, η επιθεώρηση και η παρακολούθησή τους.
2) Το δίκτυο των σωληνώσεων πρέπει να είναι
απλό, με τον μικρότερο δυνατό αριθμό καμπυλών
και με τη σωστή ευθυγράμμιση, ώστε να αποτρέπε-
ται η δημιουργία χώρων όπου εγκλωβίζεται αέρας
εμποδίζοντας τη ροή του υγρού.
3) Οι ηλεκτροκινητήρες των αντλιών πρέπει να
προστατεύονται από την έκθεση σε υγρασία, έστω
και αν καθορίζεται από τους κανονισμούς ότι είναι
κατασκευασμένοι ως προστατευόμενου τύπου.
4) Η βάση των αντλιών πρέπει να είναι ενισχυ-
μένη, ώστε να αντέχει στους κραδασμούς του πλοίου
και τις τάσεις που αναπτύσσονται κατά την εκκίνηση
και τη λειτουργία της.
5) Το κόμπλερ συνδέσεως της αντλίας με τον ηλε-
κτροκινητήρα πρέπει να είναι σωστά ευθυγραμμι-
σμένο, διότι λανθασμένη ευθυγράμμιση δημιουργεί
φθορά και υπερθέρμανση των εδράνων που οδη-
γούν σε βλάβες στον κινητήρα και την αντλία.
7
Κρουνός ονομάζεται η βαλβίδα (επιστόμιο) που χρησιμοποιείται για τη διακοπή ή την παροχή ενός ρευστού στο όργανο ελέγχου.
9.5.1 Εκκίνηση αντλιών.
Πριν την εκκίνηση μίας αντλίας (pump starting)
είναι απαραίτητο να πραγματοποιούνται οι εξής προ-
παρασκευαστικοί έλεγχοι:
1) Έλεγχος των κρουνών7 των οργάνων ελέγ-
χου, όπως μανομέτρων, θερμομέτρων και άλλων,
ώστε να εξασφαλιστεί ότι είναι ανοικτά.
2) Έλεγχος του λιπαντικού των εδράνων, ώστε
να εξασφαλιστεί η επαρκής λίπανση και ψύξη ή να
ανοιχτεί η παροχή ψύξεως στα υδρόψυκτα έδρανα,
αν υπάρχουν, και στους στυπειοθλίπτες. Με αυτό απο-
φεύγεται η φθορά και η υπερθέρμανση των εδράνων
που ενδέχεται να οδηγήσουν σε άλλες βλάβες.
3) Έλεγχος για την ύπαρξη ικανοποιητικής
ποσότητας υγρού στο εσωτερικό της αντλίας
για την αρχική εκκίνηση (ανάλογα με τον τύπο της
αντλίας). Εάν η στάθμη του υγρού που αναρροφάται
είναι υψηλότερα από το ανώτερο σημείο της αντλί-
ας ή το δίκτυο αναρροφήσεως βρίσκεται υπό πίεση,
για να γεμίσει η αντλία με υγρό αρκεί να ανοιχθεί
το επιστόμιο αναρροφήσεως και να γίνει εξαέρωση
ανοίγοντας τον εξαεριστικό κρουνό που βρίσκεται
εγκατεστημένος στην κορυφή του κελύφους. Διαφο-
ρετικά, εάν η στάθμη του υγρού βρίσκεται κάτω από
το κέντρο του κελύφους της αντλίας η πλήρωσή της
με υγρό και η εξαέρωση επιτυγχάνονται, για αντλί-
ες θετικής εκτοπίσεως με άνοιγμα του εξαεριστικού,
ενώ για δυναμικές αντλίες με την αντλία προπληρώ-
σεως ή από εξωτερική πηγή παροχής του υγρού.
4) Έλεγχος των επιστομίων αναρροφήσεως
και καταθλίψεως της αντλίας, ώστε να εξασφαλιστεί
ότι είναι ανοικτά.
5) Έλεγχος του άξονα των φυγοκεντρικών
αντλιών, ώστε να εξασφαλιστεί ότι περιστρέφεται
με ευκολία (κοινώς ελεύθερα), διαφορετικά πρέπει
να ελεγχθεί και να αποκατασταθεί. Αν πρόκειται για
εκκίνηση για πρώτη φορά ή μετά από επιθεώρηση,
πρέπει επίσης να ελεγχθεί ότι η φορά περιστροφής
του κινητήρα είναι η ίδια με την απαιτούμενη φορά
λειτουργίας της αντλίας.
6) Έλεγχος του επιστομίου καταθλίψεως, το
οποίο:
α) σε αντλίες θετικής εκτοπίσεως πρέπει να είναι
ανοικτό,
β) σε φυγοκεντρικές αντλίες, κατά την εκκίνηση το
επιστόμιο της καταθλίψεως μπορεί να είναι κλειστό

ή σχεδόν κλειστό. Με αυτόν τον τρόπο απαιτείται το
ελάχιστο φορτίο από τον ηλεκτροκινητήρα που λει-
τουργεί την αντλία, άρα η μικρότερη ισχύς, η οποία
κατά την εκκίνηση (με ανοικτό το επιστόμιο καταθλί-
ψεως) φθάνει στο σημείο αυτόματης διακοπής της
ηλεκτρικής παροχής στον ηλεκτροκινητήρα λόγω
υπερφορτίσεως. Η πρακτική αυτή ως σκοπό έχει να
προστατεύσει τον ηλεκτροκινητήρα της αντλίας (η
οποία είναι σχεδιασμένη να λειτουργεί στο μέγιστο
μανομετρικό ύψος καταθλίψεως) και λόγω της αντι-
στάσεως στην ροή (back flow) προς το δίκτυο από
το υγρό που υπάρχει μέσα σε αυτό, έχει ως αποτέλε-
σμα την αύξηση της καταναλώσεως ισχύος κατά την
εκκίνηση του ηλεκτροκινητήρα. Μετά την εκκίνηση
είναι απαραίτητο να ανοιχθεί το επιστόμιο της κατα-
θλίψεως της αντλίας προς το δίκτυο. Στα δίκτυα των
πλοίων με επιστόμιο καταθλίψεως αυτόματου τύπου
διακοπής της ροής (check valve), η βαλβίδα του επι-
στομίου ανοίγει με την αύξηση της πιέσεως του υγρού
που προκαλείται από τη λειτουργία της αντλίας.
γ) Σε αντλίες αξονικής και μεικτής ροής, κατά την
εκκίνηση πρέπει να είναι ανοικτό, διότι η ροπή κατά
την εκκίνηση φτάνει στην κανονική της τιμή πριν η
αντλία φτάσει στις κανονικές στροφές λειτουργίας.
δ) Σε εκχυτήρες, (εάν υπάρχει) στην έξοδο
πρέπει να είναι ανοικτό κατά την εκκίνηση. Επίσης
στους εκχυτήρες δεν πρέπει να ανοίγεται το επιστό-
μιο αναρροφήσεως εάν η ροή του κινητήριου ή βοη-
θητικού ρευστού λειτουργίας του δεν αποκτήσει την
κανονική πίεση λειτουργίας.
9.5.2 Λειτουργία αντλιών.
Μετά την εκκίνηση και κατά τη λειτουργία της
αντλίας πρέπει να ελέγχονται περιοδικώς τα ακό-
λουθα:
1) Η λειτουργία της αντλίας και του κινητήρα
πρέπει να είναι ομαλή και αθόρυβη (π.χ. έλεγχος
για θορύβους από κρούση μετάλλων, συριγμούς ή
άλλους πέρα των φυσιολογικών).
2) Η θερμοκρασία των εδράνων του κελύφους
και του ηλεκτροκινητήρα (εάν χρησιμοποιείται στην
κίνηση της αντλίας) δεν πρέπει να υπερβαίνει το επι-
τρεπόμενο όριο.
3) Η κατανάλωση ενέργειας του κινητήρα, πρέ-
πει να διατηρείται σταθερή σύμφωνα με τα λειτουρ-
γικά χαρακτηριστικά της αντλίας που ορίζονται από
τον κατασκευαστή. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η
διακύμανση που παρουσιάζεται στις παραμέτρους
του ρεύματος τροφοδοσίας (Amperes, Volts) κατά
237
την εκκίνηση του ηλεκτροκινητήρα της αντλίας θε-
ωρείται φυσιολογική εάν είναι εντός των ορίων που
θέτει ο κατασκευαστής.
4) Η πίεση που αναπτύσσεται και η παροχή,
ανάλογα με τις λειτουργικές συνθήκες, πρέπει να
διατηρούνται σταθερές και να συμφωνούν με τα κα-
τασκευαστικά χαρακτηριστικά της αντλίας.
5) Η διαρροή από τους στυπειοθλίπτες πρέπει να
είναι ελάχιστη, ώστε να αποτρέπεται η υπερθέρμαν-
ση. Εάν η στεγανοποίηση πραγματοποιείται με μη-
χανικούς στυπειοθλίπτες αυτοί δεν πρέπει να έχουν
καμία διαρροή.
Σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας μίας αντλίας,
παρά το γεγονός ότι στα σύγχρονα πλοία υπάρχουν
εγκατεστημένοι ελεγκτικοί μηχανισμοί και αυτο-
ματισμοί, είναι απαραίτητο να πραγματοποιούνται
περιοδικά επιτόπιοι έλεγχοι με τους οποίους διαπι-
στώνεται ότι η αντλία λειτουργεί φυσιολογικά. Με
τους περιοδικούς ελέγχους που προαναφέρθηκαν,
προλαμβάνονται αιφνίδιες βλάβες που μπορεί να
οδηγήσουν σε σοβαρή βλάβη των αντλιών.
Για τη διακοπή της λειτουργίας των αντλιών (κοι-
νώς κράτηση) μετά την επιθυμητή διάρκεια λειτουρ-
γίας τους διακόπτεται η λειτουργία του κινητήριου
μηχανήματος και στη συνέχεια κλείνονται τα επιστό-
μια αναρροφήσεως και καταθλίψεως, καθώς και το
επιστόμιο της γραμμής ψύξεως στους στυπειοθλί-
πτες, εάν υπάρχει.
Προσοχή: Στις φυγοκεντρικές όμως αντλίες,
για την αποφυγή της εμφανίσεως υδραυλικού
κτυπήματος, το οποίο ενδέχεται να παρουσι-
αστεί εάν διακοπεί απότομα η λειτουργία της
αντλίας, κλείνεται βαθμιαία το επιστόμιο κατα-
θλίψεως, στη συνέχεια διακόπτεται η λειτουρ-
γία του κινητήρα και τέλος κλείνεται το επιστό-
μιο αναρροφήσεως.
9.6 Συντήρηση αντλιών.
Ο όρος συντήρηση αντλιών (pump mainte-
nance) αναφέρεται στους διάφορους ελέγχους και
τις εργασίες που πρέπει να πραγματοποιούνται σε
τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της λει-
τουργικής «ζωής» μίας αντλίας. Λαμβάνοντας υπόψη
ότι η φθορά ενός μηχανήματος είναι κατά προσέγγι-
ση ανάλογη του τετραγώνου του χρόνου λειτουργί-
ας του, ο προληπτικός έλεγχος και η αποκατάσταση
ελαττωμάτων και φθοράς που διαπιστώνονται:
1) Προστατεύει την αντλία από σοβαρότερες
βλάβες,
238

2) επιμηκύνει τη διάρκεια της λειτουργικής της αναρροφήσεως και καταθλίψεως, αν υπάρχουν.

ζωής,
3) εξασφαλίζει (σχετικά) την αξιοπιστία της και
4) περιορίζει τα έξοδα, εφόσον η βλάβη αποκα-
θίσταται σε πρώιμο στάδιο.
Για τη συντήρηση των αντλιών, εκτός του εξωτε-
ρικού ελέγχου κατά τη λειτουργία τους, τη λίπανση
των εδράνων, του ελέγχου των στυπειοθλιπτών, του
συστήματος μεταδόσεως της κινήσεως και του κινη-
τήρα, πρέπει σε τακτά χρονικά διαστήματα να πραγ-
ματοποιούνται οι εργασίες επιθεωρήσεως-επισκευής
που ορίζονται από τους κατασκευαστές. Οι επιθεω-
ρήσεις αυτές πραγματοποιούνται με την αποσυναρ-
μολόγηση της αντλίας και περιλαμβάνουν:
1) Τον έλεγχο των εδράνων.
2) Τον έλεγχο των σαλαμαστρών του στυπειοθλί-
πτη ή του μηχανικού στυπειοθλίπτη.
3) Την ευθυγράμμιση του συνδέσμου αντλίας-
κινητήρα και των ελαστικών στοιχείων αυτού, για
τυχόν φθορές.
4) Τον έλεγχο των εσωτερικών επιφανειών του
κελύφους για φθορές από μηχανική διάβρωση και
σημάδια σπηλαιώσεως.
5) Τη μέτρηση της φθοράς των εδράνων του
στροφείου.
6) Τον έλεγχο των ακτινικών διάκενων μεταξύ
στροφείου και δακτυλίων φθοράς.
7) Τον έλεγχο των επιφανειών του στροφείου
για τυχόν σπηλαίωση.
8) Την σταθερότητα στηρίξεως του στροφείου
επάνω στον άξονα.
9) Τον έλεγχο της στεγανότητας των βαλβίδων
Τα εξαρτήματα που υπερβαίνουν λειτουργικά τα
όρια φθοράς (σύμφωνα με αυτά που ορίζονται από
τον κατασκευαστή) αντικαθίστανται με νέα και τα
ανταλλακτικά που χρησιμοποιήθηκαν συγκεντρώνο-
νται σε κατάλογο για παραγγελία και αποθήκευση,
ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμα για να χρησιμοποιη-
θούν όποτε αυτό είναι αναγκαίο.
Σήμερα σχεδόν όλες οι αναγκαίες εργασίες και
οι απαραίτητοι έλεγχοι περιέχονται σε έναν πίνακα
(check list), ο οποίος συμπληρώνεται από το πλή-
ρωμα που διενεργεί τον έλεγχο και διατηρείται στο
αρχείο του πλοίου. Ο πίνακας αυτός αποτελεί βο-
ήθημα όχι μόνο κατά την διάρκεια των εργασιών,
αλλά χρησιμοποιείται και ως σημείο αναφοράς για
την κατάσταση της αντλίας και αποδεικτικό στους
ελέγχους που διενεργούνται από τις αρχές.
Η δυσλειτουργία των αντλιών ενδέχεται να οφεί-
λεται σε διάφορες αιτίες. Ως εκ τούτου, τα συμπτώ-
ματα της ανώμαλης λειτουργίας και τα πιθανά αίτια
που την προκαλούν δύναται να ταξινομηθούν σε
πίνακα, στον οποίο περιλαμβάνονται και προτάσεις
για την αντιμετώπισή τους.
Ο πίνακας αυτός, αντιπροσωπευτικός για κάθε
τύπο αντλίας, συνήθως περιέχεται στο εγχειρίδιο
του κατασκευαστή και αποτελεί σημείο ταχείας ανα-
φοράς που βοηθά στην επίλυση των προβλημάτων
που παρουσιάζονται.
Με σκοπό την εξοικείωση με τα πιθανά αίτια δυ-
σλειτουργίας των αντλιών και με τους αντίστοιχους
τρόπους αντιμετωπίσεως και αποκαταστάσεως της
βλάβης, παρατίθεται ένας τέτοιος (πίν. 9.6).

Πίνακας 9.6
Συμπτώματα και πιθανά αίτια της ανώμαλης λειτουργίας
και προτάσεις για την αντιμετώπισή τους.

Σύμπτωμα – Symptom Πιθανά αίτια Αποκατάσταση / Θεραπεία / Λύση  

(ή βλάβη – failure). Possible causes. Restoration/ Τreatment/Solution.

Άνοιγμα (αποσυναρμολόγηση) και

Ακαθαρσίες στο φίλτρο της αντλίας.
καθαρισμός του φίλτρου.

Οι βίδες (κοχλίες) στη σύνδεση του

Η αναρρόφηση της περιαυχενίου στην αναρρόφηση, του Έλεγχος και σύσφιγξη στις βίδες
αντλίας είναι αδύναμη. κελύφους της αντλίας ή του φίλτρου, (κοχλίες).
δεν είναι σφιγμένες σωστά.

Το στροφείο της αντλίας περιστρέφεται Έλεγχος και αντιστροφή της κατευ-

σε λανθασμένη κατεύθυνση. θύνσεως περιστροφής.
 239

Σύμπτωμα – Symptom Πιθανά αίτια Αποκατάσταση / Θεραπεία / Λύση  

(ή βλάβη – failure). Possible causes. Restoration/ Τreatment/Solution.

Υπάρχει αέρας ή δεν υπάρχει αρκετό Πλήρωση του σωλήνα και της αναρ-
υγρό στην αναρρόφηση της αντλίας. ροφήσεως της αντλίας με υγρό.

Διαρροή στο σύστημα στεγανοποι-

Έλεγχος στεγανοποιήσεως
ήσεως (σαλαμάστρες ή μηχανικό
για φθορές.
στυπειοθλίπτη).

Αντικατάσταση των φθαρμένων

Φθορά στην αντλία.
μερών.
Η αναρρόφηση της Αέρας στον σωλήνα αναρροφήσεως
αντλίας είναι αδύναμη. λόγω βλάβης στον σωλήνα (τρύπα ή Αντικατάσταση του σωλήνα, σφίξιμο
θραύση) ή χαλάρωση στις βίδες των των κοχλιών (βιδών).
συνδέσμων του δικτύου.

Μείωση της διατομής στον σωλήνα Αντικατάσταση ή

αναρροφήσεως από επικαθίσεις. καθαρισμός του σωλήνα.

Έλεγχος και ρύθμιση στροφών

Λανθασμένες στροφές κινητήρα σύμφωνα με τα κατασκευαστικά
χαρακτηριστικά της αντλίας.

Κλειστό επιστόμιο. Έλεγχος των επιστομίων.

Έλεγχος στον κινητήρα. Σε περίπτω-

ση που χρησιμοποιείται ηλεκτροκινη-
τήρας πρέπει να γίνει έλεγχος στην
Χαμηλή περιστροφική ταχύτητα της
ηλεκτρική τάση. Σε περίπτωση που ο
αντλίας.
κινητήρας κινείται από ατμό ή πεπι-
εσμένο αέρα πρέπει να ελεγχθεί εάν
έχουν τη σωστή πίεση και παροχή.

Η αντλία δεν καταθλί- Η αντλία περιστρέφεται σε λανθα- Έλεγχος της κατευθύνσεως

βει υγρό, δεν υπάρχει σμένη κατεύθυνση. περιστροφής.
παροχή.
Έλεγχος και ρύθμιση στροφών
Λανθασμένες στροφές κινητήρα. σύμφωνα με τα κατασκευαστικά
χαρακτηριστικά της αντλίας.

Η πτερωτή ή το φίλτρο στο δίκτυο

Αποσυναρμολόγηση και καθαρι-
αναρροφήσεως είναι εντελώς φραγ-
σμός πτερωτής ή φίλτρου.
μένα.

Αντικατάσταση των φθαρμένων

Φθορά στην αντλία
εξαρτημάτων.

Έλεγχος του δικτύου αναρροφήσε-

Μειωμένη κατάθλιψη Εισαγωγή αέρα από την αναρρόφη-
ως, αντικατάσταση των στυπείων ή
από την αντλία. ση ή από τον στυπειοθλίπτη.
του μηχανικού στυπειοθλίπτη.

(συνεχίζεται)
240

Αποκατάσταση / Θεραπεία /
Σύμπτωμα – Symptom Πιθανά αίτια
Λύση / Restoration/ Τreatment/
(ή βλάβη – failure). Possible causes.
Solution.

Έλεγχος στον κινητήρα. Σε περίπτω-

ση που χρησιμοποιείται ηλεκτρο-
κινητήρας πρέπει να γίνει έλεγχος
στην ηλεκτρική τάση. Σε περίπτωση
Χαμηλές στροφές της αντλίας.
που ο κινητήρας κινείται από ατμό ή
πεπιεσμένο αέρα είναι απαραίτητο
να ελεγχθεί εάν έχουν τη σωστή
πίεση και παροχή.

Υψηλή θερμοκρασία του αντλούμενου

Μειωμένη κατάθλιψη Μείωση της θερμοκρασίας του υγρού,
υγρού (ατμοποίηση- σπηλαίωση στην
από την αντλία. μείωση των στροφών της αντλίας.
αναρρόφηση).

Το ιξώδες του υγρού είναι μεγαλύτερο

Προθέρμανση του υγρού.
από το αναμενόμενο.

Μηχανικές φθορές ή βλάβες, π.χ.

φθορά στους δακτυλίους στεγανοποι-
Έλεγχος, επισκευή και αντικατάσταση
ήσεως των φυγοκεντρικών αντλιών,
των φθαρμένων εξαρτημάτων.
κατεστραμμένο στροφείο, κατεστραμ-
μένος στυπειοθλίπτης.

Έλεγχος στον κινητήρα. Σε περίπτω-

Χαμηλές στροφές της αντλίας.
Η αντλία δεν αναπτύσσει
ικανοποιητική πίεση.
ση που χρησιμοποιείται ηλεκτρο-
κινητήρας πρέπει να γίνει έλεγχος
στην ηλεκτρική τάση. Σε περίπτωση
που ο κινητήρας κινείται από ατμό ή
πεπιεσμένο αέρα είναι αναγκαίο να
ελεγχθεί εάν έχουν την σωστή πίεση
και παροχή.
Εξαέρωση του κελύφους, έλεγχος του
Αέρας στο υγρό.
δικτύου αναρροφήσεως.

Λανθασμένη φορά περιστροφής. Έλεγχος του κινητήριου μηχανήματος.

Μηχανικές φθορές ή βλάβες, π.χ.

φθορά στους δακτυλίους στεγανοποι-
Έλεγχος, επισκευή και αντικατάσταση
ήσεως των φυγοκεντρικών αντλιών,
των φθαρμένων εξαρτημάτων.
κατεστραμμένο στροφείο, κατεστραμ-
μένος στυπειοθλίπτης.

Θόρυβος από τον κινητήρα. Έλεγχος των εδράνων του κινητήρα.

Μηχανική φθορά, διακοπή της λει-

Η αντλία λειτουργεί Θόρυβος από την αντλία.
τουργίας της αντλίας και έλεγχος.
παράγοντας υπερβολικό
θόρυβο Μείωση των στροφών της αντλίας,
Θόρυβος από την αντλία, πιθανή λει- ρύθμιση της ροής μέσω των επιστο-
τουργία σε συνθήκες σπηλαιώσεως. μίων, μείωση της θερμοκρασίας του
υγρού που διακινείται.
 241

Αποκατάσταση / Θεραπεία /
Σύμπτωμα – Symptom Πιθανά αίτια
Λύση / Restoration/ Τreatment/
(ή βλάβη – failure). Possible causes.
Solution.

Μηχανική φθορά, διακοπή της λει-

Θόρυβος από τα έδρανα της αντλίας. τουργίας της αντλίας και έλεγχος των
Η αντλία λειτουργεί εδράνων, λίπανση ή αντικατάσταση.
παράγοντας υπερβολικό
θόρυβο Λανθασμένη ευθυγράμμιση του
συνδέσμου μεταδόσεως της κινήσεως Ευθυγράμμιση του συνδέσμου.
(κόμπλερ, coupling).

Αντικατάσταση του συστήματος

Φθορά στο σύστημα
που χρησιμοποιείται για την
στεγανοποιήσεως.
Υγρό διαρρέει από την στεγανοποίηση.
αντλία.
Φθορά στη στεγανοποίηση Αντικατάσταση του μέσου που χρησι-
του κελύφους. μοποιείται για την στεγανοποίηση.

Απομάκρυνση του ξένου σώματος,

Ξένο σώμα στην αντλία. έλεγχος της αντλίας για πιθανές
ζημιές.

Έλεγχος της παροχής ρεύματος στον

H αντλία σταμάτησε. Πρόβλημα στον ηλεκτροκινητήρα ή ηλεκτροκινητήρα και ασφαλειών
στο μηχάνημα κινήσεως. πίνακα, έλεγχος του μηχανήματος
κινήσεως.

Αποσύνδεση της αντλίας απ’ τον κινη-

Πιθανή βλάβη στον κινητήρα.
τήρα και περιστροφή της χειροκίνητα.

Λανθασμένη τοποθέτηση
Αντικατάσταση του στροφείου.
του στροφείου.
Φθορά του στροφείου από
την μία πλευρά.
Αντικατάσταση του στροφείου,
Λανθασμένη ευθυγράμμιση.
έλεγχος της ευθυγραμμίσεως.

Έλεγχος ευθυγραμμίσεως, αντικατά-

Λανθασμένη ευθυγράμμιση.
σταση των δακτυλίων.
Φθορά των δακτυλίων
στεγανοποιήσεως στο Έλεγχος των εδράνων,
Φθορά των εδράνων.
εσωτερικό της αντλίας. αντικατάσταση.

Ρύθμιση και ευθυγράμμιση του

Αξονική μετατόπιση του άξονα.
άξονα.

Η ταχύτητα λειτουργίας του κινητήρα Μείωση των στροφών λειτουργίας

είναι υπερβολικά μεγάλη. του κινητήρα.
Δημιουργία ισχυρών
δονήσεων. Φθορά των εδράνων. Αντικατάσταση των εδράνων.

Κακή ευθυγράμμιση. Ευθυγράμμιση της αντλίας.

(συνεχίζεται)
242

Σύμπτωμα – Symptom Πιθανά αίτια Αποκατάσταση / Θεραπεία / Λύση  

(ή βλάβη – failure). Possible causes. Restoration/ Τreatment/Solution.

Άμεση διακοπή της λειτουργίας της

Η αντλία μυρίζει και Η αντλία λειτουργεί χωρίς υγρό
αντλίας, αποσυναρμολόγηση και έλεγ-
εξέρχεται καπνός. (ξηρή) για αρκετό χρονικό διάστημα.
χος εσωτερικά για πιθανές βλάβες.

Η αντλία απορροφά
Άξονας σε κάμψη ή κακή Αντικατάσταση του άξονα,
υπερβολική ισχύ (ή απορ-
ευθυγράμμιση. ευθυγράμμιση της αντλίας.
ροφά πολλά amperes).

Εμποδίζεται η περιστροφή του στρο- Έλεγχος του στροφείου, περιστροφή

φείου. της αντλίας χειροκίνητα.

Έλεγχος δακτυλίων
Φραγμένοι δακτύλιοι φθοράς.
και αντικατάσταση.

Πολύ σφικτός στυπειοθλίπτης. Ρύθμιση του στυπειοθλίπτη.

Μεγάλη πυκνότητα ή ιξώδες του Θέρμανση του υγρού που διακινείται,

υγρού. μείωση των στροφών.
Υψηλές στροφές περιστροφής της
Ρύθμιση στροφών.
αντλίας.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ
Μελέτη συστήματος αντλήσεως
10.1 Εισαγωγή.
Η αξιοπιστία στις λειτουργίες των πλοίων, όπως
κάθε παραγωγικής εγκαταστάσεως, βασίζεται στην
κυκλοφορία ή στην μεταφορά υγρών, που υποστηρί-
ζεται από ανάλογου μεγέθους συστήματα αντλήσεως.
Επίσης η κατανάλωση ενέργειας για την λειτουργία
των αντλιών αποτελεί μια από τις σημαντικότερες
ενεργειακές παραμέτρους της εγκαταστάσεως. Επο-
μένως, ο σωστός σχεδιασμός και η σωστή λειτουρ-
γία είναι σημαντικοί παράγοντες για τα συστήματα
αντλήσεως. Στις ακόλουθες παραγράφους, παρου-
σιάζονται περιληπτικά ορισμένες βασικές αρχές που
σχετίζονται με τον σωστό σχεδιασμό ενός συστήμα-
τος αντλήσεως, στο οποίο οι αντλίες αποτελούν δο-
μικό στοιχείο.
Η σχεδιαστική και λειτουργική προσέγγιση ενός
συστήµατος αντλήσεως, απαιτεί προετοιµασία σε
σχέση µε τους στόχους που το σύστημα καλείται να
εξυπηρετήσει. Ενδείκνυται λοιπόν να ακολουθού-
νται τα εξής βήματα:
1) Προσδιορισμός των συνθηκών και των βασι-
κών παραμέτρων λειτουργίας.
2) Καθορισμός των αμέσων και των μελλοντικών
αναγκών, που πρέπει να καλύψει το σύστημα αντλή-
σεως.
3) Συγκέντρωση και ανάλυση όλων των στοιχεί-
ων λειτουργίας του.
4) Αξιολόγηση των εναλλακτικών σχεδίων και
των βελτιώσεων.
5) Καθορισμός των βελτίστων οικονομικοτεχνι-
κών επιλογών, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα υποσυ-
στήματα.
Στη συνέχεια εφαρμόζεται η καλύτερη επιλογή,
διαμορφώνονται οι τεχνικές προδιαγραφές, προμη-
θεύεται ο σχετικός εξοπλισμός και τέλος πραγματο-
ποιείται η εγκατάσταση του συστήματος αντλήσεως.
Μετά την εγκατάσταση, συνεχίζεται ο έλεγχος και
η βελτιστοποίηση του συστήματος, ώστε να λειτουρ-
γεί όσο το δυνατόν πιο αποδοτικά. Η φάση αυτή –αν
και σε σημαντικό βαθμό καθορίζεται από τις αρχικές
σχεδιαστικές επιλογές– είναι ακόμα πιο σημαντική,
καθώς ένα σύστημα αντλήσεως που λειτουργεί και
συντηρείται σωστά, έχει εκτιμώμενο χρόνο ζωής από
15 ως 20 χρόνια.
Ένα σύστημα αντλήσεως όπως έχει αναφερθεί
αποτελείται από τρία βασικά τμήματα: Το τμήμα της
αναρροφήσεως, το τμήμα της καταθλίψεως και
την αντλία. Ο σωλήνας καταθλίψεως μεταφέρει το
υγρό στον εξοπλισμό τελικής χρήσεως (π.χ. εναλ-
λάκτες θερμότητας, δεξαμενή πιέσεως και γενικότε-
ρα στον υδραυλικό εξοπλισμό). Επίσης σε αρκετές
περιπτώσεις, το σύστημα αντλήσεως ενδέχεται να
είναι κλειστό ή ανοικτό. Κλειστό είναι όταν το υγρό,
μετά την κατάθλιψη και εφόσον διέλθει από τον
εξοπλισμό χρήσεως [π.χ. εναλλάκτες θερμότητας
με θάλασσα σε δίκτυο ψύξεως ΜΕΚ σχ. 8.4δ (σελ.
187) και σχ. 10.1α] επανακυκλοφορεί στον σωλήνα
αναρροφήσεως, ενώ ανοικτό είναι όταν το υγρό,
μετά την κατάθλιψη και εφόσον διέλθει από τον
εξοπλισμό χρήσεως [π.χ. εναλλάκτες θερμότητας με
γλυκό νερό σε δίκτυο ψύξεως ΜΕΚ σχ. 8.4γ (σελ.
186) και σχ. 10.1β] απορρίπτεται στο περιβάλλον.
Σύμφωνα με τα όσα αναπτύχθηκαν στα προη-
γούμενα κεφάλαια, μία δυναμική αντλία σχεδιάζεται
Δεξαµενή Πίνακας
αναρροφήσεως Κινητήρας Εναλλάκτες
ελέγχου
θερµότητας
.
m
.
m
Αντλία
Σωλήνας
Σωλήνας καταθλίψεως
αναρροφήσεως
Σχ. 10.1α
Σύστημα αντλήσεως (κλειστό).
244
Δεξαµενή Πίνακας
αναρροφήσεως Κινητήρας ελέγχου Εναλλάκτες
θερµότητας
.
m .
m
Αντλία
Σωλήνας
καταθλίψεως
Σχ. 10.1β
Σύστημα αντλήσεως (ανοικτό).
προκειμένου να λειτουργήσει στο σημείο βέλτιστης
αποδόσεως (BEP) ή στη βέλτιστη περιοχή της.
Εργαζόμενη στο BEP η αντλία, θα έχει τον μέγι-
στο βαθμό αποδόσεως, θα δίνει παροχή ίση με την
κανονική (βέλτιστη) Vη και θα αποδίδει ύψος Ηη:
. .
BEP: η = ηmax V = V η H = Hη
H αντλία φυσικά μπορεί να λειτουργήσει και σε
άλλα σημεία, με μικρότερο βαθμό αποδόσεως, κα-
θοριζόμενα από διαφορετικές τιμές ύψους και παρο-
χής, πάντοτε όμως
. πάνω στην χαρακτηριστική κα-
μπύλη της Η – V .
Το σημείο λειτουργίας του συστήματος αντλήσε-
ως, στο οποίο είναι τοποθετημένη (ή θα τοποθετη-
θεί) η αντλία, κατά συνέπεια και το σημείο λειτουρ-
γίας της αντλίας, εξαρτάται όχι μόνο από την αντλία,
αλλά και απ’ τη σωληνογραμμή. Το σημείο αυτό
βρίσκεται στην τομή της χαρακτηριστικής καμπύλης
της αντλίας με την χαρακτηριστική καμπύλη της σω-
ληνογραμμής. Επομένως, με δεδομένη την αντλία
(και τις καμπύλες της), για να βρίσκεται το σημείο
λειτουργίας του συστήματος αντλήσεως στη βέλτιστη
περιοχή, πρέπει να διαμορφωθεί κατάλληλα η σω-
ληνογραμμή και ιδιαίτερα το πιο ενεργοβόρο τμήμα
της, που είναι αυτό της καταθλίψεως.
Για να ισχύουν όμως οι καμπύλες της αντλίας,
αλλά και για να λειτουργεί ομαλά το σύστημα αντλή-
σεως, θα πρέπει να υπάρχει κατάλληλη διαμόρφωση
του τμήματος της αναρροφήσεως, ώστε να αποφεύ-
γονται φαινόμενα σπηλαιώσεως ή ακόμα και διακο-
πή της αντλήσεως.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, τρία κύρια ζητήματα
είναι αυτά που λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδι-
ασμό ενός συστήματος αντλήσεως: Η επιλογή της
κατάλληλης αντλίας, ο σχεδιασμός της αναρ-
ροφήσεως και καταθλίψεως, ώστε το σύστημα
να λειτουργεί ομαλά και αποδοτικά. Ο σχεδιασμός
των τριών τμημάτων είναι αλληλένδετος. Προκειμέ-
νου να επιλεχθεί μια αντλία σχεδιάζεται πρόχειρα η
αναρρόφηση και η κατάθλιψη. Εφόσον γίνει η επι-
λογή της αντλίας (ή αν υπάρχει διαθέσιμη), ασχο-
λούμαστε πιο συγκεκριμένα με τα άλλα δύο τμήματα
και τέλος με το σύστημα αντλήσεως ως σύνολο.
10.2 Κριτήρια επιλογής αντλιών.
Η επιλογή της κατάλληλης αντλίας αποτελεί τη ση-
μαντικότερη ενέργεια κατά τον σχεδιασμό του συστή-
ματος αντλήσεως. Διευκρινίζεται ότι οι παράμετροι
επιλογής είναι περισσότερες απ’ όσες θα αναφερθούν
στη συνέχεια και η επιλογή αντλίας σε ελάχιστες
περιπτώσεις αποτελεί μονόδρομο.
Βασική προϋπόθεση για τη σωστή επιλογή της
αντλίας αποτελεί η αναλυτική γνώση του συστήματος
αντλήσεως στο οποίο θα τοποθετηθεί. Πιο συγκεκρι-
μένα, πρέπει να είναι γνωστά και να ληφθούν υπόψη
τα ακόλουθα κριτήρια:
1) Οι ιδιότητες του αντλούμενου υγρού. Ιδιαί-
τερη σημασία πρέπει να δοθεί στο ιξώδες του υγρού.
Αν το αντλούμενο υγρό είναι παχύρρευστο, μάλλον
θα αποκλειστούν οι αντλίες δυναμικού τύπου και θα
χρησιμοποιηθεί κάποια περιστροφική αντλία θετικής
εκτοπίσεως. Βέβαια, αν δίνεται η δυνατότητα μειώ-
σεως του ιξώδους με θέρμανση του διακινούμενου
υγρού (όπως συμβαίνει π.χ. στην διακίνηση βαρέ-
ων καυσίμων), ενδέχεται να χρησιμοποιείται και η
εναλλακτική λύση αντλιών δυναμικού τύπου. Οι πε-
ριστροφικές δυναμικές αντλίες έχουν μειωμένη από-
δοση όταν αντλούν υγρά μεγάλου ιξώδους και κατά
συνέπεια, μεγαλύτερες απαιτήσεις ισχύος. Οι χαρα-
κτηριστικές καμπύλες των αντλιών (οι οποίες έχουν
προκύψει για διακινούμενο υγρό το νερό), τροποποι-
ούνται με διορθωτικούς συντελεστές, στην περίπτωση
που το κινηματικό ιξώδες είναι >20·10-6 m2/s.
Αντίστοιχης σημασίας είναι και η συγκέντρωση
στερεών σωματιδίων, καθώς και το μέγεθος και η
σκληρότητά τους. Αν το υγρό έχει πολύ μεγάλη συ-
γκέντρωση στερεών, επιλέγεται μία αντλία που δεν
θα φράξει ή δεν θα αποτύχει πρόωρα.
Αν το αντλούμενο υγρό συμπαρασύρει μεγάλες
ποσότητες αερίων θα πρέπει να επιλεχθούν αντλί-
ες, οι οποίες μπορούν να ανταποκριθούν, δηλαδή
είτε περιστροφικές αντλίες θετικής εκτοπίσεως, είτε
αντλίες ακροφυσίου.

Αν το υγρό έχει διαβρωτικές ιδιότητες, θα πρέ-
πει να επιλεχθεί μία αντλία ειδικής κατασκευής, της
οποίας η πτερωτή και τα τμήματα που έρχονται σε
επαφή με το υγρό να αντέχουν στη διάβρωση.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται κατά την άντληση
υγρών που βρίσκονται σε υψηλή θερμοκρασία.
Ιδιαίτερα, για θερμοκρασίες αντλήσεως μεγαλύτερες
των 90οC, πρέπει να εξετασθούν προσεκτικά τα υλικά
κατασκευής της αντλίας και ιδιαίτερα ορισμένα τμή-
ματά της, όπως το σύστημα στεγανοποιήσεως.
Η γνώση των πιέσεων λειτουργίας σχετίζεται
με την επιλογή των καταλλήλων υλικών, ενώ η τάση
ατμών σε συνδυασμό με τη θερμοκρασία λειτουργί-
ας σχετίζονται με το απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος
αναρροφήσεως της αντλίας. Τέλος, η πυκνότητα του
αντλούμενου υγρού, σχετίζεται άμεσα με την ισχύ της
αντλίας.
2) Οι απαιτήσεις του συστήματος σε παροχή
και ολικό ύψος. Αυτό είναι το σημαντικότερο κρι-
τήριο για την επιλογή της κατάλληλης αντλίας. Είναι
λογικό η αντλία που θα επιλεχθεί να έχει βέλτιστη
παροχή, αντίστοιχη με την απαιτούμενη από το σύ-
στημα, ταυτόχρονα θα πρέπει να αποδίδει και ύψος
αντίστοιχο με το ολικό ύψος που απαιτεί το σύστημα.
Η σχέση βέλτιστης παροχής και αποδιδόμενου
ύψους της αντλίας σε ορισμένη ταχύτητα περιστρο-
φής, εκφράζεται από την ειδική ταχύτητά της. Όπως
τονίζεται στην παράγραφο 5.5.2, η έκφραση της ει-
δικής ταχύτητας πιθανόν να διαφέρει, ανάλογα με
τον κατασκευαστή και το σύστημα. Στη συνέχεια ανα-
φερόμαστε αποκλειστικά στην Παγκόσμια Ειδική
Ταχύτητα (Universal Specific Speed) ΝSU, η οποία
αποτελεί αδιάστατο μέγεθος, εξίσωση (5.28α):
V0,5
NSU  2π  n 
(g  Hn )0,75
Για μετατροπές από ή σε εκφράσεις της ειδικής
ταχύτητας NS που δεν είναι αδιάστατες (US, Metric,
SI), χρησιμοποιείται ο πίνακας 5.5 (σελ. 105).
Υπενθυμίζεται ότι οι αντλίες αξονικής ροής, οι
οποίες έχουν μεγάλες ειδικές ταχύτητες, δίνουν
μεγάλες παροχές αλλά αποδίδουν μικρά ύψη. Κα-
θώς η ειδική ταχύτητα μειώνεται, μειώνονται και οι
παροχές αλλά αυξάνεται η δυνατότητα αποδόσεως
μεγαλυτέρων υψών. Έτσι, οι δυνατότητες μεγάλης
παροχής μειώνονται στις αντλίες μεικτής ροής και
ακόμα περισσότερο στις αντλίες ακτινικής ροής, με
αντίστοιχη βελτίωση του αποδιδόμενου ύψους. Αν
το ολικό ύψος είναι ακόμα πιο μεγάλο και η παρο-
245
χή μικρότερη, χρησιμοποιούνται στροβιλαντλίες,
καθώς και πολυβάθμιες φυγόκεντρες αντλίες, χωρίς
να αποκλείεται η περίπτωση να χρησιμοποιούνται
περιστροφικές αντλίες, στατικού τύπου (ιδιαίτερα αν
το αντλούμενο υγρό είναι παχύρρευστο) ή και πα-
λινδρομικές (για πολύ μεγάλα ύψη και πολύ μικρές
παροχές). Το διάγραμμα του σχήματος 10.2α παρου-
σιάζει μια γενική εικόνα της χρήσεως αντλιών θετι-
κής εκτοπίσεως ή δυναμικού τύπου, ανάλογα με τα
αποδιδόμενα ύψη και τις παροχές. Παρατηρείται ότι
μονόδρομος στις επιλογές παρουσιάζεται στην περι-
οχή Α (πολύ μεγάλο ύψος – μικρή παροχή, αντλίες
θετικής εκτοπίσεως) και στην περιοχή D (μικρό ύψος
είτε μεγάλη παροχή, δυναμικές αντλίες). Στην αρκε-
τά συνηθισμένη περιοχή C (μέτριο ύψος, μικρή ως
μέτρια παροχή) δίνεται η δυνατότητα επιλογής αντλί-
ας στατικού ή κινητικού τύπου. Τέλος, στην περιοχή
Β (μεγάλο ύψος-μικρή παροχή), μπορεί η επιλογή
να γίνει μεταξύ αντλιών στατικού τύπου και δυναμι-
κών αντλιών υψηλών στροφών.
Για την επιλογή ανάμεσα στους διάφορους τύ-
πους των περιστροφικών δυναμικών αντλιών, αξιο-
ποιείται η ειδική ταχύτητα. Για να γίνει κατανοητή η
σχέση ύψους-παροχής με την ειδική ταχύτητα, συ-
·
γκρίνονται τα ύψη πέντε αντλιών με Vη = 100 m3/h,
10000 A
B
1000
Ho (m)
C D
100
10
10 100. 500 1000
V (m3/h)
Áíôëßåò èåôéêÞò åêôïðßóåùò
ÄõíáìéêÝò áíôëßåò
ÄõíáìéêÝò áíôëßåò õøçëών στροφών
Σχ. 10.2α
Επιλογή αντλίας με βάση το ολικό ύψος και την παροχή.
246

n = 1750 rpm και διαφορετικές ειδικές ταχύτητες Για να αποφευχθεί η υπολογιστική διαδικασία
NSU, όπως προκύπτουν με χρήση της εξισώσεως που απαιτεί η εξίσωση (5.28), χρησιμοποιείται συ-
(5.28α), (πίν. 10.2.1): χνά το σχετικό νομογράφημα του σχήματος 10.2β.
Παρατηρείται η μεγάλη διαφορά αποδιδόμενου Σ’ αυτό, ξεκινώντας από την παροχή (άξονας τεταγ-
ύψους που προκύπτει για τις αντλίες διαφορετικών μένων), πηγαίνομε ακολουθώντας οριζόντια δια-
ειδικών ταχυτήτων. δρομή στην ταχύτητα περιστροφής (άξονας τετμημέ-
νων). Στη συνέχεια ακολουθώντας την πλάγια μπλε
Πίνακας 10.2.1 γραμμή φτάνομε στο ύψος (το οποίο σημειώνεται με
Σύγκριση αντλιών πλάγιες κόκκινες γραμμές στο σχ. 10.2β). Στο ση-
διαφορετικής ειδικής ταχύτητας. μείο τομής λαμβάνεται η ειδική ταχύτητα της αντλίας
Τύπος n
·
Vη Ηη
(κλίμακα δεξιά). Για παράδειγμα μία αντλία που έχει
NSU κανονική παροχή 100 l/s, λειτουργεί στις 1500 rpm
αντλίας rpm m3/h m
και αποδίδει ύψος 20 m, σύμφωνα με το διάγραμμα
0,2 Ακτινικής ροής 1750 100 83,21 έχει ειδική ταχύτητα NSU = 0,95. [Εφαρμόζοντας τη
1,0 Ακτινικής ροής 1750 100 9,73 σχέση (5.28), προκύπτει: NSU = 0,947].
2,0 Μεικτής ροής 1750 100 3,86 Φυσικά το αποδιδόμενο ύψος και η παροχή εξαρ-
τώνται και από το μέγεθος της αντλίας, τη διάμετρο
4,0 Αξονικής ροής 1750 100 1,53
της πτερωτής και τις στροφές περιστροφής της. Αλλά
5,0 Αξονικής ροής 1750 100 1,14 αν η ειδική ταχύτητα είναι δεδομένη, τα παραπάνω

3000
2000

1000
800
600
400
300
m
200 n,
Ç
Ó
ÊáíïíéêÞ ðáñï÷Þ Vn, 1/s

Ï ,5 8,00
Ø
Õ 0
. 100 6,00
80 1 5,00
60 4,00
2 3,00
40
3 2,00
30
ÅéäéêÞ ταχύτητα Ísu

4
20 5 1,50
6
1,00
10 0,80
10 0,60
80 20 0,50
8 0,40
30
40 0,30
4 50 0 0
6 20 0,20
3 0
0 30 0,15
2 10 400
0,10
0,08
1
0

0
0
0

0
00

00

00

00

00

00

00

0
00

00

00

00
50
60

80
10

15

20

30

40

60

80

10

15

20

25

ÐåñéóôñïöéêÞ ôá÷ýôçôá n, rpm

Σχ. 10.2β
Νομογράφημα υπολογισμού Παγκόσμιας Ειδικής Ταχύτητας.
 247

σημαντικά μεγέθη μεταβάλλουν κατά τον ίδιο τρό-
πο το αποδιδόμενο ύψος και την παροχή. Αν για
παράδειγμα η αντλία του πίνακα 10.2.1 με NSU = 2
λειτουργήσει με περιστροφική ταχύτητα 1600 rpm,
η παροχή θα είναι μικρότερη και μικρότερο το απο-
διδόμενο ύψος:
V n
  Vn  91,4 m3 h
Vn 
Hn   
2 3) Απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος αναρ-
  Hn  3,23 m
Hn   
Σημειώνεται ότι η γνώση του ολικού ύψους που
απαιτεί το σύστημα αντλήσεως, προϋποθέτει τη γνώ-
ση όλων των μεγεθών του συστήματος αντλήσεως
που το καθορίζουν (στατικό ύψος, ύψος πιέσεως και
ταχύτητας, στοιχεία σωλήνων). Μεταξύ αυτών είναι
φυσικά και η διάμετρος του σωλήνα καταθλίψεως,
αφού στο ολικό ύψος περιλαμβάνεται και το ύψος
απωλειών του συστήματος.
Οι εταιρείες παραγωγής αντλιών, παρέχουν συ-
νολικότερα διαγράμματα (τα οποία αναφέρονται σε
μια οικογένεια αντλιών) για την επιλογή της κατάλ-
ληλης αντλίας σε συνάρτηση με την παροχή και το
ολικό ύψος του συστήματος αντλήσεως (παράγρ.
6.2). Συνήθως επί των διαγραμμάτων αυτών σημει-
ώνονται και ορισμένα τεχνικά στοιχεία. Σύμφωνα
με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, θα ήταν ιδιαίτερα
χρήσιμο, μαζί μ’ αυτά να παρείχαν για κάθε ομάδα
αντλιών και την ειδική της ταχύτητα. Ένα τέτοιο διά-
γραμμα παρουσιάζεται στο σχήμα 10.2γ (που εκτός
από τις στροφές περιστροφής, περιέχει για κάθε
αντλία, την ονομαστική διάμετρο της καταθλίψεως
και τη διάμετρο της πτερωτής).
ροφήσεως NPSHr. Στην πλέον συνηθισμένη περί-
πτωση που η σχέση αποδιδόμενου ύψους-παροχής
μας οδηγεί σε επιλογή δυναμικής αντλίας, μία ακό-
μα βασική παράμετρος είναι το NPSHr της αντλίας.
Ιδιαίτερα όταν ο σχεδιασμός του συστήματος αντλή-
σεως δεν αφήνει σημαντικά περιθώρια για μεγάλες
τιμές διαθέσιμου NPSH, η παράμετρος αυτή αποκτά
πρωτεύουσα σημασία. Για παράδειγμα μια αντλία πι-
θανόν να είναι η πιο κατάλληλη για το σύστημα που
μελετάται, με κριτήριο την κανονική παροχή και το
αντίστοιχο αποδιδόμενο ύψος. Αλλά αν με βάση το
διαθέσιμο NPSHa του συστήματος και το απαιτούμε-
νο NPSHr της αντλίας, η περιοχή βέλτιστης λειτουρ-
γίας αποτελεί και περιοχή σπηλαιώσεως, η αντλία
πρέπει να απορριφθεί (εκτός και αν υπάρχει τρόπος,

n = 2900 rpm
10 20 30 40 50 100 200 300 400 500 1000 US GPM

10 20 30 40 50 100 200 300 400 500 1000 IM GPM

200

Ho (m) 500
400
40 - 315 50 - 315
100 65 - 315 80 - 315 300

32 - 250 200
40 - 250 50 - 250 65 - 250 80 - 250
50
25 - 200 32 - 200 Ho (ft)
40 50 - 200 65 - 200 80 - 200
40 - 200 100 - 200
30 100
32 - 160 32 - 160
50 - 160
20 65 - 160 80 - 160

32 - 125 32 - 125 40 - 160 50

40 .
V (m3/h)
10
1,8 2 3 4 5 10 20 30 40 50 100 200 300 360 .
1 2 3 4 5 10 20 30 40 50 V (L/s)

Σχ. 10.2γ
Διάγραμμα επιλογής αντλίας σε συνάρτηση με την παροχή και το ολικό ύψος τους συστήματος.
248

με αλλαγές στη σχεδίαση της αναρροφήσεως, να αυ- Η αξονική ισχύς των δύο αντλιών θα διαφορο-
ξηθεί σημαντικά το διαθέσιμο καθαρό θετικό ύψος ποιείται έτσι ώστε:
αναρροφήσεως).
4) Βαθμός αποδόσεως της αντλίας. Χρησιμο- Ρο 272,5
Ρα1   kW  332,32 kW και
ποιώντας τα παραπάνω κριτήρια (που σχετίζονται με 1 0,82
την κάλυψη των λειτουργικών προϋποθέσεων που Ρο 272,5
θέτει το σύστημα αντλήσεως), έχει περιοριστεί αρ- Ρα2   kW  349,36 kW
2 0,78
κετά το εύρος των προς επιλογή αντλιών. Συνήθως
Η κατανάλωση ισχύος από τον κινητήρα θα είναι:
όμως παραμένει μεγάλος αριθμός επιλεξίμων αντλι-
ών. Στο σημείο αυτό έχουν καλυφθεί σε σημαντικό Ρα1 332,32
Ρκ1   kW  346,164 kW
βαθμό οι τεχνικές προϋποθέσεις και τίθεται το κα- κ 0,96
θοριστικό ερώτημα που σχετίζεται με την οικονομι-
Ρα2 349,36
κή λειτουργία του συστήματος. Από τις αντλίες που Ρκ 2   kW  363,915 kW
καλύπτουν τις ανάγκες του συστήματος αντλήσεως, η κ 0,96
προτιμότερη κατά πάσα πιθανότητα είναι εκείνη που Η ετήσια κατανάλωση ενέργειας από κάθε αντλία
έχει καλύτερο βαθμό αποδόσεως. θα είναι:
Για να καταστεί πιο σαφές το κριτήριο της οικονο- Ε1 = Ρκ1 · t = 346,164 kW · 8000 h/έτος =
μικής λειτουργίας, διαμορφώνεται συχνά κι ένας επί
= 2.769.015 kWh/έτος
πλέον δείκτης: ο λόγος της κανονικής παροχής
της προς την ισχύ που καταναλώνει η αντλία. Ο Ε2 = Ρκ2 · t = 365,515 kW · 8000 h/έτος =
δείκτης αυτός δείχνει την παροχή ανά μονάδα κα- = 2.911.325 kWh/έτος
ταναλισκόμενης ισχύος και επιτρέπει την άμεση σύ-
γκριση της λειτουργίας των αντλιών από οικονομι- Η διαφορά καταναλώσεως ενέργειας για κάθε
κής πλευράς. έτος θα είναι:
ΔΕ = Ε2 – Ε1 = 2.911.325 kWh/έτος –
Παράδειγμα 1.
– 2.769.015 kWh/έτος = 142.015 kWh/έτος
Σε σύστημα αντλήσεως με απαιτήσεις ολικού
ύψους 50 m και παροχής νερού 2000 m3/h, πρόκειται Το κόστος ΔC της διαφοράς ΔΕ στην κατανάλωση
να τοποθετηθεί δυναμική αντλία. Υπολογίζεται ότι η ενέργειας θα είναι:
αντλία θα εργάζεται 8000 ώρες ετησίως. Αν έχομε ΔC = ΔΕ · 0,05 €/kWh =
να επιλέξομε μεταξύ δύο καταλλήλων αντλιών, με
= 142.015 kWh/έτος · 0,05 €/kWh = 7.100 €/έτος
την πρώτη να έχει βαθμό αποδόσεως 82% και τη
δεύτερη 78%, πόση θα είναι η διαφορά στο ετήσιο Πιο οικονομική είναι η 1η αντλία.
κόστος λειτουργίας των δύο αντλιών; Το κόστος της Η οικονομική σύγκριση της ενεργειακής κατανα-
ενέργειας να ληφθεί ίσο με 0,05 €/kWh. Η αντλία λώσεως των δύο αντλιών θα μπορούσε να γίνει και
θα τροφοδοτείται από κινητήρα επαρκούς ισχύος, με τη διαμόρφωση των λόγων:
βαθμού αποδόσεως 96%.
V/ P1 = 5,77 m3/kWh = 1,60 m3/J
Λύση:
V/ P2 = 5,50 m3/kWh = 1,53 m3/J
Δεδομένα: V = 2000 m3/h, H = 50 m, t = 8000 h,
η1 = 0,82, η2 = 0,78, ηκ = 0,96, c = 0,05 €/kWh Πέρα από τα παραπάνω κριτήρια, υπάρχουν και
Ζητούμενο: η διαφορά κόστους ΔC (Cost Differ- άλλα τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την
ence). επιλογή της αντλίας και τον σχεδιασμό του συστή-
Η αποδιδόμενη ισχύς της αντλίας είναι: ματος αντλήσεως, όπως η γεωμετρία της αντλίας
· · (οριζόντια ή κάθετη), το μέγεθός της, η συμβατότητα
Ρο = γ · V  · Ηο = ρ · g · V  · Ηο με κινητήριες μηχανές, η απαίτηση σταθερότητας (ή
μη) της παροχής ανεξαρτήτως φορτίου, η δυνατότη-
2.000 3
ή Ρο  1.000kg m3 10m s2 m s  50 m τα λειτουργίας σε ένα εύρος περιστροφικών ταχυτή-
3.600
των, η δυνατότητα αλλαγής διαμέτρων πτερωτής, η
ή Ρο = 272,5 kW ευκολία συντηρήσεως κ.λπ..

Μεταξύ των διαφόρων επί πλέον κριτηρίων, ση-
μαντικότερες θεωρούνται οι προδιαγραφές, με βάση
τις οποίες κατασκευάστηκε η αντλία. Στον τομέα αυ-
τόν ο ISO (International Organization for Standard-
ization) έχει προχωρήσει σε κάποιες προδιαγραφές
και κάποιες βρίσκονται σε ανάπτυξη. Επί πλέον στις
ΗΠΑ ισχύουν οι προδιαγραφές ANSI/HI (American
National Standards Institute - Hydraulic Institute), οι
οποίες δεν είναι ακόμα επαρκώς εναρμονισμένες με
τις προδιαγραφές ISO. Αυτό πρέπει να μας κάνει ιδι-
αίτερα προσεκτικούς και η αξιοπιστία του οργανισμού
τυποποιήσεως να αποτελεί, κατά την άποψή μας, απα-
ραίτητη προϋπόθεση για την προμήθεια εξοπλισμού.
– Η κινητήρια μηχανή της αντλίας.
Η κινητήρια μηχανή της αντλίας δεν επηρεάζει τους
υδραυλικούς υπολογισμούς όμως παρέχει στον άξο-
να της αντλίας την (αξονική) ισχύ, το σημαντικότερο
τμήμα της οποίας μεταβιβάζεται στο αντλούμενο υγρό
(σχ. 4.5ε, σελ. 87). Η ισχύς που φτάνει στον άξονα της
αντλίας είναι μικρότερη της ισχύος που καταναλώνει ο
κινητήρας (λόγω μηχανικών απωλειών). Ο λόγος της
ισχύος του κινητήρα προς την αξονική ισχύ αποτελεί
τον βαθμό αποδόσεως του κινητήρα ηκ:
P λειτουργήσει και χωρίς αυτή). Επομένως είναι εμφα-
κ  α  Pα  ηκ  Pκ (10.1)
Pκ
Οι αντλίες που λαμβάνουν ενέργεια από μία κινη-
τήρια μηχανή, η οποία εξυπηρετεί και άλλους ενερ-
γειακούς σκοπούς, καλούνται εξαρτημένες. Σ’ αυτές,
η μετάδοση της ισχύος στον άξονα της αντλίας γίνεται
με διάφορους τρόπους (ιμάντες, γρανάζια κ.ά.).
Πιο σημαντικές και με μεγαλύτερους βαθμούς
ελευθερίας στην επιλογή είναι οι ανεξάρτητες αντλί-
ες, δηλαδή οι αντλίες στις οποίες προσαρμόζεται κι-
νητήρια μηχανή εργαζόμενη αποκλειστικά γι’ αυτήν.
Η μηχανή μπορεί να είναι μία ΜΕΚ (π.χ. μια μηχανή
Diesel). Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις, η κινη-
τήρια μηχανή της αντλίας είναι ένας ηλεκτροκινητή-
ρας, συνήθως εναλλασσόμενου ρεύματος.
Οι στροφές περιστροφής των αντλιών εξαρτώνται
από το σύστημα μεταδόσεως της ισχύος. Η απευθείας
σύζευξη του κινητήρα με τον άξονα της αντλίας, συ-
νεπάγεται περιορισμούς στις διαθέσιμες στροφές, στις
οποίες μπορεί να λειτουργήσει. Πιο συγκεκριμένα, οι
κινητήρες εναλλασσόμενου ρεύματος, έχουν συχνότη-
τες 50 ή 60 Hz και ανάλογα με τη σύνδεση δίνουν τις
στροφές που αναφέρονται στον πίνακα 10.2.2.
Στην πράξη, οι μηχανές περιστρέφονται με λίγο
249
Πίνακας 10.2.2
Στροφές αναφοράς τριφασικού κινητήρα.
Αριθμός
2 4 6 8 10 12 14
πόλων
Συχνότητα
2900 1450 960 725 580 480 415
50 Hz (rpm)
Συχνότητα
3500 1750 1160 875 700 580 500
60 Hz (rpm)
Πηγή: International Electrotechnical Commission – IEC.
περισσότερες στροφές (εξαρτώμενες από την έξοδο
ισχύος και την κατασκευή). Στην περίπτωση που
χρησιμοποιούνται ελεγκτές στροφών (motor speed
controllers) είναι δυνατή η λειτουργία και σε άλλες
στροφές. Η μετάδοση κινήσεως με ιμάντες, γρανάζια
(gearboxes) ή όταν χρησιμοποιούνται στρόβιλοι ή
ΜΕΚ ως οδηγοί, επιτρέπουν επίσης την επιθυμητή
ρύθμιση της ταχύτητας περιστροφής.
Είναι προφανές ότι επιλέγοντας μία ανεξάρτη-
τη αντλία, πρέπει να επιλεχθεί και ο κινητήρας της.
Υπάρχουν περιπτώσεις, στις οποίες η χρήση της
αντλίας καθορίζει και το είδος του κινητήρα. Έτσι, μια
πυροσβεστική αντλία δεν πρέπει να εξαρτάται από
την ηλεκτρική ενέργεια (ή τουλάχιστον να μπορεί να
νής η επιλογή μιας ΜΕΚ κατάλληλης ισχύος ως κινη-
τήριας μηχανής της αντλίας.
Ο κινητήρας που θα επιλεγεί για την κίνηση μιας
αντλίας πρέπει να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ισχύ-
ος του συστήματος αντλήσεως και να διαθέτει ένα επί
πλέον απόθεμα ισχύος ασφάλειας. Σημαντικοί παρά-
γοντες που έχουν επιπτώσεις στην επιλογή, είναι το
κόστος αγοράς και η αξιόπιστη λειτουργία. Οι ηλε-
κτροκινητήρες σταθερών στροφών έχουν χαμηλότερο
αρχικό κόστος. Οι ακριβότερες ηλεκτρικές μηχανές
μεταβλητής ταχύτητας, πλεονεκτούν στην περίπτωση
που η αντλία λειτουργεί για μεγάλα διαστήματα με μι-
κρότερες παροχές ή αντιμετωπίζει μεταβλητά φορτία,
οπότε η χρήση τους συνεπάγεται σημαντική εξοικο-
νόμηση ενέργειας. Συχνά υπάρχει διαθέσιμη μεγάλη
ποσότητα ατμού που δικαιολογεί το πρόσθετο κόστος
ενός ατμοστροβίλου (αν και σ’ αυτήν την περίπτωση
αυξάνει το κόστος συντηρήσεως).
Ένα σημαντικό θέμα που σχετίζεται με την οι-
κονομική και ομαλή λειτουργία των φυγοκέντρων
αντλιών, αλλά και της επιλογής του κατάλληλου κι-
νητήρα, είναι ο έλεγχος της παροχής, ιδιαίτερα
όταν η αντλία αντιμετωπίζει μεταβλητά φορτία. Για
να ανταποκριθεί στις μεταβλητές ανάγκες η αντλία,
250
πρέπει είτε να χρησιμοποιήσομε πρώτον κάποιο σύ-
στημα παρακάμψεως είτε δεύτερον να μεταβληθεί
η καμπύλη του συστήματος ή της αντλίας, ώστε να
μετακινηθεί το σημείο λειτουργίας του συστήματος.
Στην πρώτη περίπτωση χρήσεως συστήματος
παρακάμψεως (bypass valve) ανακυκλώνεται μέρος
της παροχής που δίνει η αντλία από την κατάθλιψη
στην αναρρόφηση. Ο έλεγχος της παροχής είναι
πολύ καλός αλλά δαπανηρός, λόγω της καταναλι-
σκόμενης ενέργειας για την άντληση του υγρού που
επανακυκλοφορεί.
Στη δεύτερη περίπτωση για την μεταβολή της
καμπύλης είτε του συστήματος είτε της αντλίας χρη-
σιμοποιούνται ρυθμιστικές βαλβίδες (βαλβίδες
στραγγαλισμού – throttle valves). Αν και ο έλεγχος
της ροής είναι ικανοποιητικός, οι απώλειες ενέργει-
ας είναι σημαντικές (αφού το σημείο λειτουργίας
του συστήματος απομακρύνεται απ’ την περιοχή
βέλτιστης αποδόσεως).
Η μετακίνηση της χαρακτηριστικής καμπύλης της
αντλίας, άρα και του σημείου λειτουργίας του συστή-
ματος, είναι η ενεργειακά ενδεικνυόμενη λύση (το
σημείο λειτουργίας συνεχίζει να βρίσκεται στη βέλ-
τιστη περιοχή). Έχει όμως αυξημένο αρχικό κόστος,
αφού πρέπει να χρησιμοποιηθούν είτε κινητήρες
πολλαπλών ταχυτήτων, είτε οδηγοί ρυθμίσεως
ταχύτητας (Adjustable-speed drivers – ASD).
Τα παραπάνω διευκρινίζονται στο σχήμα 10.2δ:
Έστω ότι το σύστημα, εφοδιασμένο με φυγόκεντρη
.
αντλία, εργάζεται στο σημείο Α δίνοντας παροχή VA
και καταναλώνοντας ισχύ ΡΑ. Για να μειωθεί η πα-
· ·
ροχή από VA σε VΒ, υπάρχουν τρεις επιλογές:
1) Τοποθετείται σύστημα παρακάμψεως ανακυ-
κλώνοντας από την κατάθλιψη της αντλίας στη. δεξα-
. ενδεδειγμένη λύση, παρά το αυξημένο αρχικό κό-
μενή αναρροφήσεως την επί πλέον παροχή VA – VΒ.
Οι καμπύλες της αντλίας και του συστήματος, άρα
και το σημείο λειτουργίας δεν μεταβάλλονται. Η κα-
τανάλωση της αντλίας παραμένει ίση με ΡΑ.
2) Μετατοπίζεται η χαρακτηριστική του συστή-
ματος από τη θέση 1 στη 2 (αυξάνοντας τις τοπικές
απώλειες με στραγγαλισμό της βαλβίδας καταθλίψε-
ως). Το σημείο λειτουργίας ολισθαίνει στη θέση Γ
(αρκετά μικρότερου βαθμού αποδόσεως). Παρατη-
ρείται ότι η ισχύς ΡΓ είναι λίγο μικρότερη από την
αρχική ΡΑ. Η χρήση επομένως αυτής της μεθόδου
πλεονεκτεί λίγο ενεργειακά από τη λύση της ανακυ-
κλώσεως. Όμως η λειτουργία της αντλίας για μεγά-
λο διάστημα μακριά από το BEP, συχνά εγκυμονεί
κινδύνους.
(3)
(2)
n1
Γ (1)
Α
n2 Δ
Β
Ç
. . .
Vr VΒ VΑ
PΑ
PΓ
n1
ΔÑ
PΒ
n2
.
V
Σχ. 10.2δ
Έλεγχος παροχής συστήματος αντλήσεως.
3) Μετατοπίζεται
. η χαρακτηριστική καμπύλη της
αντλίας H – V προς τα κάτω, μειώνοντας την ταχύτητα
περιστροφής από n1 σε n2. Το σημείο λειτουργίας με-
τακινείται από το Α στο Β. Η αντλία συνεχίζει να λει-
τουργεί στην περιοχή βέλτιστης αποδόσεως. Η κατα-
νάλωση ισχύος είναι τώρα ίση με ΡΒ, σημαντικά
μικρότερη απ’ την αρχική ΡΑ αλλά και την ΡΓ. Το
ενεργειακό όφελος είναι ιδιαίτερα σημαντικό και από
οικονομικοτεχνικής πλευράς αποτελεί συνήθως την
στος. Για παραπέρα μείωση της παροχής, μπορεί να
χρησιμοποιηθεί μία από τις προηγούμενες λύσεις χω-
ρίς σημαντικό ενεργειακό κόστος, εφόσον πλέον η
καταναλισκόμενη ισχύς δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη.
10.3 Σχεδιασμός της αναρροφήσεως.
Όπως προαναφέραμε, για να λειτουργεί η αντλία
απρόσκοπτα (άρα και το σύστημα αντλήσεως) και
να έχουν ισχύ οι χαρακτηριστικές της καμπύλες,
πρέπει να αποφύγεται η δημιουργία συνθηκών σπη-
λαιώσεως. Αυτό σημαίνει ότι κατά τον σχεδιασμό
της αναρροφήσεως, πρέπει να εξασφαλίζεται όσο το
δυνατόν μεγαλύτερο διαθέσιμο καθαρό θετικό ύψος
αναρροφήσεως (NPSHa) ή πιο σωστά, ασφαλής
διαφορά Μ μεταξύ του διαθέσιμου από το σύστημα

και του απαιτούμενου από την αντλία NPSHr (όπου
Μ καλείται περιθώριο καθαρού θετικού ύψους
αναρροφήσεως):
M = NPSHa – NPSHr
Γενικά συνιστάται η διαφορά αυτή να είναι με-
γαλύτερη του 25% του απαιτούμενου NPSHr της
αντλίας.
Σύμφωνα με τις εξισώσεις (6.14), (6.14α) και
(6.14β), το NPSHa αυξάνεται όταν: πρώτον μειώ-
νεται το στατικό ύψος αναρροφήσεως ΗΣα και δεύ-
τερον μειώνεται το ύψος απωλειών στον σωλήνα
αναρροφήσεως.
Η μείωση του στατικού ύψους αναρροφήσε-
ως ΗΣα επιτυγχάνεται τοποθετώντας την αντλία σε
όσο το δυνατόν μικρότερη υψομετρική διαφορά απ’
την ελεύθερη επιφάνεια της δεξαμενής αναρροφή-
σεως και, αν είναι δυνατόν, χαμηλότερα απ’ αυτήν
(οπότε το στατικό ύψος αναρροφήσεως είναι αρνη-
τικό). Η τοποθέτηση της αντλίας χαμηλότερα απ’ τη
δεξαμενή αναρροφήσεως, εκτός από το ότι βοηθά
στην αντιμετώπιση της σπηλαιώσεως, λύνει και το
πρόβλημα πληρώσεως των δυναμικών αντλιών, οι
οποίες δεν είναι αυτοεκκινούμενες.
Η μείωση των απωλειών στον σωλήνα αναρ-
ροφήσεως και η διασφάλιση της λειτουργικότητας
του συστήματος επιτυγχάνεται με την λήψη των ακο-
λούθων μέτρων:
1) Μείωση του μήκους του σωλήνα αναρρο-
φήσεως στο ελάχιστο αναγκαίο. Αν και το μήκος
του σωλήνα αναρροφήσεως είναι γενικά μικρό,
θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι διπλασιασμός
του μήκους σημαίνει και διπλασιασμό των γραμμι-
κών απωλειών. Χρειάζεται όμως προσοχή για να
μην δημιουργηθούν άλλα προβλήματα. Έτσι, αν η
είσοδος του σωλήνα αναρροφήσεως βρίσκεται κο-
ντά στην ελεύθερη επιφάνεια του υγρού, κατά την
αναρρόφηση της αντλίας θα δημιουργηθεί έντονος
στροβιλισμός και χοάνη περιδινήσεως (ρουφήχτρα,
hollow vortex) (σχ. 10.3α), με πιθανό αποτέλεσμα
η αντλία να αναρροφά αέρα, με όλες τις δυσάρε-
στες επιπτώσεις που εξετάσαμε στην παράγραφο 5.7
(σελ. 113). Για να αποφευχθεί το φαινόμενο αυτό,
ο σωλήνας αναρροφήσεως πρέπει να βρίσκεται σε
ικανοποιητική υψομετρική διαφορά από την ελεύ-
θερη επιφάνεια της δεξαμενής. Σύμφωνα με το Hy-
draulic Institute, το ελάχιστο ύψος εμβαπτίσεως
(Smin) σε ανοικτή δεξαμενή υπολογίζεται από τη
σχέση:
251
Σχ. 10.3α
Σχηματισμός χοάνης περιδινήσεως
στη δεξαμενή αναρροφήσεως αντλίας.
din
Smin  din  2.3  v in   (10.2)
g
όπου: dE η διάμετρος εισόδου του υγρού στον σω-
λήνα αναρροφήσεως (σε m) και vE η ταχύτητα εισό-
δου (σε m/s). Σε συνδυασμό με το ελάχιστο ύψος
εμβαπτίσεως, πρέπει να τηρούνται και οι σωστές
αποστάσεις του στομίου του σωλήνα αναρροφήσε-
ως από τα τοιχώματα (συνήθως >2,5 dE) και τον
πυθμένα της δεξαμενής.
Παράδειγμα 2.
Να υπολογισθεί το ελάχιστο ύψος εμβαπτίσεως
σωλήνα αναρροφήσεως σε ανοικτή δεξαμενή, αν η
παροχή είναι 180 m3/h και η διάμετρος της εισόδου
στον σωλήνα αναρροφήσεως είναι 22 cm.
Λύση:
.
Δεδομένα: V=180 m3/h = 0,05 m3/s, dE = 0,22 m
Ζητούμενο: Smin
Υπολογίζομε την ταχύτητα εισόδου:
4  VE
vE  ⇒ vE = 1,32 m/s
π  dE2
τότε από την (10.2) προκύπτει: Smin = 0,67 m
2) Αύξηση της διαμέτρου του σωλήνα αναρ-
ροφήσεως. Το μικρό μήκος της αναρροφήσεως
δεν καθιστά ιδιαίτερα δαπανηρή την τοποθέτηση σε
αυτήν σωλήνα αυξημένης διαμέτρου (άρα πιο ακρι-
βού), ο οποίος οδηγεί σε σημαντική πτώση των απω-
λειών. Η επιλογή της κατάλληλης διαμέτρου έχει
ως κριτήριο την επιθυμητή ταχύτητα στον σωλήνα
252

αναρροφήσεως. Αυτή πρέπει να είναι μικρή, ώστε
να ελαχιστοποιούνται οι απώλειες, αλλά επαρκής,
ώστε το ρεύμα του υγρού να συμπαρασύρει τα αιω-
ρούμενα στερεά σωματίδια και να μην επιτρέπει δι-
αχωρισμούς και κατακαθίσεις. Αν και κάθε σύστημα
έχει πιθανές ιδιομορφίες, οι συνιστώμενες τυπικές
ταχύτητες αναρροφήσεως είναι οι ακόλουθες:
α) για το νερό: 1,0 – 1,5 m/s,
β) για τα ελαφρά λάδια: 1,0 m/s,
γ) για τα παχύρρευστα υγρά: 0,5 m/s
δ) για τα ζεστά υγρά: 0,6 m/s
Στην περίπτωση που το αντλούμενο ρευστό πε-
ριέχει μεγάλη ποσότητα αιωρουμένων στερεών, ως
ελάχιστη ταχύτητα συνιστάται το 1,0 m/s.
Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι διάμετρος σωλήνα
μεγαλύτερη από τη διάμετρο της φλάντζας αναρρο-
φήσεως της αντλίας, απαιτεί εξάρτημα συστολής1. Η
Ðïäïâáëâßäá Ößëôñï
βαθμιαία συστολή πρέπει να είναι με όσο το δυνατό
μικρότερη γωνία και έκκεντρη, ώστε να μειώνονται
οι στροβιλισμοί του αναρροφώμενου υγρού και να
αποφεύγεται η δημιουργία θύλακα αέρα στην είσο-
δο της αντλίας.
3) Ελαχιστοποίηση των τοπικών απωλειών
στον σωλήνα αναρροφήσεως. Αυτό επιτυγχάνεται
αποφεύγοντας τη μη αναγκαία τοποθέτηση εξαρτη-
μάτων (π.χ. επιστόμια). Αν πρέπει να τοποθετηθούν
εξαρτήματα αλλαγής διευθύνσεως (γωνίες), βέλτι-
στο είναι να έχουν μεγάλη ακτίνα καμπυλότητας.
Υπάρχουν όμως αναπόφευκτες τοπικές απώλει-
ες, καθώς και εξαρτήματα αναγκαία για την ορθή
λειτουργία της αναρροφήσεως που τις αυξάνουν.
Καταρχήν υπάρχει η είσοδος του υγρού από
τη δεξαμενή στον σωλήνα αναρροφήσεως. Ο
συντελεστής τοπικών απωλειών Κ, ανάλογα με τη
διαμόρφωση της εισόδου, κυμαίνεται από 0,02 ως
0,8. Επιδιώκοντας όσο το δυνατόν μικρότερη τιμή,
συχνά κατασκευάζεται με είσοδο κωδωνοειδούς
σχήματος.
Εάν απαιτείται να αποφευχθεί η είσοδος στερεών
σωματιδίων, στην είσοδο του σωλήνα τοποθετούνται
ειδικά φίλτρα.
Αν η δυναμική αντλία βρίσκεται υψηλότερα από
τη δεξαμενή αναρροφήσεως και δεν διαθέτει ειδικό
σύστημα πληρώσεως, τοποθετείται ποδοβαλβίδα
(ποτήρι), ώστε να εμποδίζεται η εκκένωση (άδεια-
σμα) του σωλήνα αναρροφήσεως. Ο συντελεστής
τοπικών απωλειών του φίλτρου και της ποδοβαλβί-
δας είναι αρκετά μεγάλος, κυμαινόμενος από Κ = 2
ως Κ = 6.
Στο σχήμα 10.3β παρουσιάζεται αναρρόφηση
συστήματος αντλήσεως με φίλτρο και ποδοβαλβίδα,
καθώς και έκκεντρη συστολή.
¸êêåíôñç óõóôïëÞ
.
m
Σχ. 10.3β
Αναρρόφηση αντλητικού
(ποτήρι) συστήματος.
4) Εξασφάλιση στεγανότητας. Εκτός από τα
μέτρα αυξήσεως του NPSHa για την αποφυγή σπη-
λαιώσεως από την ατμοποίηση του αντλούμενου
υγρού, πολύ σημαντικό είναι να αποφευχθεί και η
σπηλαίωση αερίου. Υπενθυμίζεται ότι στον σωλή-
να αναρροφήσεως παρουσιάζεται σημαντική πτώση
πιέσεως. Ιδιαίτερα αν η δεξαμενή αναρροφήσεως
έχει ατμοσφαιρική πίεση και βρίσκεται κάτω από
την αντλία, η πίεση στον σωλήνα αναρροφήσεως
είναι σημαντικά μικρότερη από την ατμοσφαιρική.
Επομένως, η έλλειψη πλήρους στεγανότητας θα
οδηγήσει σε αναρρόφηση αέρα με αρνητικές επι-
πτώσεις στην απόδοση της αντλίας, ακόμα και την
απώλεια της δυνατότητας αντλήσεως. Γι’ αυτόν τον
λόγο, πριν λειτουργήσει το σύστημα αντλήσεως για
πρώτη φορά, υποβάλλεται σε υδραυλική πίεση η
γραμμή αναρροφήσεως, ώστε να επιβεβαιωθεί η
στεγανότητά της.
10.4 Σ
 χεδιασμός – υπολογισμός της καταθλίψε-
ως.
Άλλη σημαντική πλευρά του σχεδιασμού, αφο-
ρά στην ενεργειακή μελέτη και στην αποδοτικότητα
του συστήματος αντλήσεως. Κάποιες βασικές πα-
ράμετροι είναι ήδη δεδομένες από τις ανάγκες τις
οποίες καλείται το σύστημα να εξυπηρετήσει. Έτσι,

1
Συστολή ονομάζεται ένας σωλήνας ο οποίος είναι κατασκευασμένος έτσι, ώστε να παρουσιάζει βαθμιαία μείωση της διαμέτρου του.

συνήθως είναι δεδομένο το στατικό ύψος και το
ύψος πιέσεως που πρέπει να καλυφθούν ενεργειακά
από την αντλία. Επίσης δεδομένη κατά προσέγγιση
πρέπει να θεωρηθεί και η απόσταση, στην οποία το
σύστημα θα μεταφέρει το υγρό. Επομένως, το μήκος
της σωληνογραμμής έχει μία ελάχιστη τιμή, για την
οποία κατά πάσα πιθανότητα θα υπάρξει υπέρβαση
κατά το σχεδιασμό της εγκαταστάσεως. Τέλος, είναι
γνωστό το διακινούμενο υγρό και οι συνθήκες δια-
κινήσεως (άρα είναι γνωστές οι ιδιότητές του, όπως
η θερμοκρασία, οι πιέσεις στις οποίες θα βρεθεί, το
ιξώδες, η διαβρωτικότητα κ.ά.). Η γνώση των συν-
θηκών μεταφοράς, επιτρέπει την επιλογή των κα-
ταλλήλων υλικών κατασκευής των σωλήνων και
των εξαρτημάτων.
Το ολικό ύψος που καλείται να καλύψει η
αντλία, αποτελεί το άθροισμα του στατικού ύψους,
του ύψους πιέσεως, του ύψους ταχύτητας και του
ύψους απωλειών. Τα τρία πρώτα ύψη προσδιορί-
ζουν τις ενεργειακές ανάγκες του συστήματος· πρό-
κειται επομένως για ωφέλιμη ενέργεια που, μέσω
της αντλίας, αποδίδεται στο υγρό. Γνωρίζοντας τις
ανάγκες που καλείται να αντιμετωπίσει το σύστημα
αντλήσεως, προκύπτουν και αυτά τα τρία ενεργεια-
κά ύψη. Παραδείγματος χάριν αν πρέπει να μετα-
φερθεί νερό σε χώρο με διαφορά πιέσεως 5 bar, το
ύψος πιέσεως είναι:
Δp Δp 5 10 5 Ρa
Ηp     50 m
γ ρ  g 1.000 kg/m3 10 m/s2
όπου g=10 m/s2.
Αν η υψομετρική διαφορά είναι 15 m, τόσο είναι
και το στατικό ύψος. Αν το νερό πρέπει να εξέρχεται
από ακροφύσιο με ταχύτητα 20 m/s, το ύψος ταχύτη-
τας είναι:
v2 202 m2 /s2
ΗV     20 m
2g 2 10 m/s2
Αντίθετα, το ύψος απωλειών (γραμμικές και το-
πικές απώλειες ενέργειας λόγω τριβών), εξαρτάται
από την παροχή και τη διαμόρφωση της σωληνο-
γραμμής. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο σωλήνας αναρ-
ροφήσεως είναι μικρού μήκους και σχετικά μεγάλης
διαμέτρου, επομένως, σύμφωνα με την εξίσωση των
απωλειών, έχει μικρές απώλειες, το ύψος απωλει-
ών οφείλεται κατά κύριο λόγο στον σωλήνα κα-
ταθλίψεως. Η κλίση της χαρακτηριστικής καμπύλης
της σωληνογραμμής εξαρτάται κατά συνέπεια από
τις επιλογές που θα γίνουν σχετικά μ’ αυτόν.
253
Στόχος είναι το σημείο λειτουργίας του συ-
στήματος, δηλαδή η τομή της χαρακτηριστικής κα-
μπύλης της σωληνογραμμής του συστήματος με τη
χαρακτηριστική καμπύλη της αντλίας, πρώτον να
βρίσκεται στην περιοχή βέλτιστης λειτουργίας
της αντλίας και δεύτερον σε κάθε περίπτωση όχι
στην περιοχή σπηλαιώσεως. Αν σχεδιάσαμε σω-
στά την αναρρόφηση, η περιοχή σπηλαιώσεως βρί-
σκεται έξω από την περιοχή βέλτιστης λειτουργίας.
Επομένως, για τον σχεδιασμό και την επιλογή
του σωλήνα καταθλίψεως, βασικά δεδομένα
·
αποτελούν η βέλτιστη παροχή V    η και το αντί-
στοιχο ύψος Hη. Όπως είναι λογικό, πρέπει να
υπάρξει φροντίδα, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι το-
πικές απώλειες, αποφεύγοντας εξαρτήματα, τα οποία
δεν είναι αναγκαία. Επίσης, το μήκος του σωλήνα
καταθλίψεως θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μι-
κρότερο, αποφεύγοντας τις άσκοπες διαδρομές.
Η σημαντικότερη όμως παράμετρος είναι η δι-
άμετρος του σωλήνα καταθλίψεως. Όπως φαίνεται
στο σχήμα 10.4α, μικρή διάμετρος καταθλίψεως ση-
μαίνει απότομη καμπύλη ύψους απωλειών-παροχής
(άρα και σωληνογραμμής), εφόσον όσο μεγαλώνει
η διάμετρος, τόσο μικραίνει η κλίση της καμπύλης.
d1<d2<d3
(1) (2) (3)
Óhf
.
V
Σχ. 10.4α
·
Καμπύλες Σhf – V για διάφορες
διαμέτρους καταθλίψεως.
Η επιλογή της κατάλληλης διαμέτρου, απο-
τελεί μία από τις σημαντικότερες εργασίες κατά
τη σχεδίαση ενός συστήματος αντλήσεως. Ο
τρόπος υπολογισμού παρουσιάζεται στο παράδειγ-
μα που ακολουθεί.
Παράδειγμα 3.
Ένα σύστημα αντλήσεως νερού έχει στατικό ύψος
15 m και δεξαμενές αναρροφήσεως και καταθλίψε-
ως ατμοσφαιρικής πιέσεως. Στο σύστημα θα εγκα-
τασταθεί αντλία με χαρακτηριστικές καμπύλες του
254

σχήματος 10.4β. Το ύψος απωλειών της αναρροφή- για p1 = p2 ⇒ p2 – p1 = 0 και v2 = v1 ⇒ v2 – v1 = 0

σεως για την κανονική παροχή της αντλίας είναι 3 m
και ο ολικός συντελεστής τοπικών απωλειών στην
κατάθλιψη ισούται με 12. Ο σωλήνας καταθλίψεως
θα είναι από χυτοσίδηρο μήκους 150 m. Να υπολο-
γισθεί η διάμετρος του σωλήνα καταθλίψεως (σε
mm), ώστε το σύστημα αντλήσεως να λειτουργεί με
τον μέγιστο βαθμό αποδόσεως.
Λύση:
·
Δεδομένα: HΣ = 15 m, hα = 3 m, καμπύλη Η– V
σχήματος 10.4β, Lκ= 150 m, εκ = 0,00026 m, ΣΚκ =
= 12, κινηματικό ιξώδες νερού n = 10-6 m2/s
Ζητούμενο: Βέλτιστη διάμετρος dκ.
· τριβής και η διάμετρος. Η εξίσωση επιλύεται με δοκι-
Βήμα 1: Από την καμπύλη Η – V του σχήματος
10.4β, λαμβάνεται η βέλτιστη παροχή και το αντί-
στοιχο ύψος (για διάμετρο πτερωτής 335 mm):
·
Vη ≈ 180 m3/h = 0,05 m3/s, Hη ≈ 30 m = Hο
Γι’ αυτές τις τιμές θα υπολογιστεί η διάμετρος του
σωλήνα καταθλίψεως.
Βήμα 2: Η εξίσωση ενέργειας του συστήματος
αντλήσεως δίνει:
p  p1 v 22  v12
Ho  H Σ  2   Σhf ⇒
γ 2g
ΠΡΟΣΟΧΗ ΤΙ ΓΡΑΦΕΙ????
προκύπτει ότι:
Ηο = ΗΣ + Σhf ⇒ Σhf = Ηο – ΗΣ = (30 – 15) m =15 m
 α1f + hκ1f = Σhf ⇒ hκ1f = Σhf – hα1f ⇒
και h
⇒ hκ1f = (15 – 3) m =12 m
Βήμα 3: Πρέπει να αντιμετωπιστεί ένα τυπικό
πρόβλημα υπολογισμού της διαμέτρου ενός σωλή-
να. Σύμφωνα με την εξίσωση απωλειών:
8  L  1
hκ  2 
f  ΣK κ   2  Vn2
π g  dκ  dκ
Στην εξίσωση αυτή άγνωστοι είναι ο συντελεστής
μές (για κάθε τιμή της διαμέτρου d λαμβάνεται αντί-
στοιχη τιμή του f από το διάγραμμα Moody). Έτσι
διαμορφώνεται ο πίνακας, όπου v′ είναι η ταχύτητα,
ε είναι η τραχύτητα του σωλήνα, d′ είναι η διάμετρος
δοκιμών, Re ο αριθμός Reynolds, h′ οι υπολογιζό-
μενες απώλειες, h οι απώλειες που προκύπτουν από
το Βήμα 2. Με διαδοχικές δοκιμές προσδιορίζεται η
ζητούμενη διάμετρος (κριτήριο για διορθώσεις, το
ολικό ύψος απωλειών hκf) (πίν. 10.4)
Επομένως, ο σωλήνας καταθλίψεως που θα επι-
λεχθεί θα έχει εσωτερική διάμετρο dκ ≅ 155 mm.

Ολικό ύψος Πίεση στο ύψος

Ho (m) καταθλίψεως kPa 335 mm40%
53%
63%
(35,8) 350 315 mm 69%
74%
76%
Hm (30,6) 300 295 mm 77%
76%
275 mm 74%
(25,5) 250
254 mm 69%
(20,4) 200 63%

(15,3) 150 53%

22kW
18,5kW
(10,2) 100 15kW
11kW ÉÓ×ÕÓ
(5,1) 50 7,5kW

NPSHr
(0,0) 0
0 50 100 150 . 200 250 300 350
.
Vη V(m3/h)

Σχ. 10.4β
Χαρακτηριστικές καμπύλες φυγοκεντρικής αντλίας.
 255

Πίνακας 10.4
Υπολογισμός διαμέτρου σωλήνα καταθλίψεως με τη μέθοδο των δοκιμών.
hκf = 12 m από τον υπολογισμό.
d′ (mm) v′ (m/s) ε/d′ Re′ f′ h′κf (m) h′κf – hκf d (mm)
5
100 6,37 0,00260 6,37· 10 0,0254 103,5 91,5 d > 100
5
200 1,59 0,00130 3,18· 10 0,0217 3,65 –8,35 d < 200
5
150 2,83 0,00173 4,24· 10 0,0230 14,29 2,29 d > 150
5
160 2,49 0,00163 3,98· 10 0,0227 10,49 –1,51 d < 160
5
155 2,65 0,00168 4,11· 10 0,0228 12,20 0,20 d ≈ 155

Κατά τη διαδικασία υπολογισμού της βέλτιστης
διαμέτρου, δεν χρειάζεται σχολαστικός υπολογισμός,
για τρεις λόγους:
1) Τα δεδομένα των καμπυλών είναι προσεγγιστι-
κά.
2) Το σημείο λειτουργίας του συστήματος αρκεί
να είναι κοντά στο BEP και
3) η διάμετρος που θα επιλεχθεί θα εξαρτηθεί από
τις υπάρχουσες εσωτερικές διαμέτρους της τυποποιή-
σεως (άρα τις διαθέσιμες στο εμπόριο).
Οποιαδήποτε όμως προχειρότητα στον υπολογι-
σμό δεν είναι αποδεκτή, επειδή το κόστος των σω-
λήνων καταθλίψεως και των εξαρτημάτων τους είναι
πολύ σημαντικό, που ενδέχεται να φτάσει ως και το
40% της επενδύσεως. Αυτός είναι εξάλλου και ο λό-
γος που συνήθως, στα συστήματα αντλήσεως δεν χρη-
σιάζοντας χαμηλές τιμές στην περιοχή βέλτιστης λει-
τουργίας της αντλίας). Αν τοποθετηθούν σε άξονες με
τετμημένη τη διάμετρο οι παραπάνω παράμετροι κό-
στους (οι δύο πρώτες ως άθροισμα) και αθροιστούν,
λαμβάνεται η καμπύλη ολικού κόστους, όπως φαίνε-
ται στο σχήμα 10.4γ όπου λαμβάνεται υπόψη ότι οι
παράγοντες 4 και 5 είναι ίδιοι. Σ’ αυτήν εντοπίζεται
η περιοχή της οικονομοτεχνικά βέλτιστης διαμέτρου.
(Η γνώση τιμών αγοράς σε μια συγκεκριμένη χρο-
νική περίοδο συγκεκριμενοποιεί και τροποποιεί την
αντίστοιχη καμπύλη).
Ïëéêü êüóôïò
Êüóôïò

σιμοποιούνται οι βέλτιστες από ενεργειακής πλευράς

διάμετροι καταθλίψεως, αλλά λίγο μικρότερες (άρα
φθηνότερες). Δηλαδή επιλέγεται η οικονομικοτε-
χνικά βέλτιστη διάμετρος.
Συγκεκριμενοποιώντας τη διαδικασία υπολογι-
σμού της οικονομικά και τεχνικά βέλτιστης διαμέτρου,
πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφοροι σημαντικοί πα-
ράγοντες, όπως:
1) Το κόστος αγοράς (σωλήνων, συνδέσεων,
εξαρτημάτων, ηλεκτρολογικού εξοπλισμού και αυτο-
ματισμών).
2) Το κόστος εγκαταστάσεως.
3) Το λειτουργικό κόστος (κατανάλωση ενέργει-
ας).
4) Το κόστος συντηρήσεως.
5) Η εκτιμώμενη από τους κατασκευαστές διάρ-
κεια ζωής.
Το κόστος αγοράς αυξάνεται ανάλογα σχεδόν με
τη διάμετρο, το κόστος εγκαταστάσεως παρουσιάζει
μικρές μεταβολές, ενώ το κόστος λειτουργίας αυξά-
νεται σημαντικά με τη μείωση της διαμέτρου (παρου-
Êüóôïò áãïñÜò
êáé åãêáôáóôÜóåùò
Êüóôïò ëåéôïõñãßáò
ÂÝëôéóôç äéÜìåôñïò
ÄéÜìåôñïò
Σχ. 10.4γ
Υπολογισμός βέλτιστης διαμέτρου
σωλήνα καταθλίψεως.
Το πρόβλημα επιλογής της οικονομικοτεχνικά
βέλτιστης διαμέτρου γίνεται πιο σύνθετο αν προστε-
θεί και η παράμετρος του υλικού κατασκευής του σω-
λήνα, καθώς και το κόστος συντηρήσεως. Γενικά, η
διάμετρος επιλέγεται έτσι, ώστε η ταχύτητα του υγρού
στον σωλήνα καταθλίψεως σε κανονικές συνθήκες
λειτουργίας να κυμαίνεται από 1,4 ως 3,5 m/s.
Τονίζεται ότι η παραπάνω υπολογιστική διαδικα-
σία δεν αφορά στη διάμετρο του σωλήνα αναρρο-
φήσεως, η οποία προσδιορίζεται αποκλειστικά από
λειτουργικούς παράγοντες (βλ. παράγρ. 10.3).
256
Αν και ο υπολογισμός της διαμέτρου είναι πολύ
σημαντικός, ο σχεδιασμός της σωληνογραμμής της
καταθλίψεως δεν εξαρτάται μόνο απ’ αυτόν. Πρέπει
να σχεδιασθεί η σωληνογραμμή ανάλογα με τον
χώρο και τη διεργασία που εξυπηρετεί το σύστημα
αντλήσεως, να τοποθετηθούν τα διάφορα εξαρτήμα-
τα, να στηριχθούν οι σωληνώσεις κ.ά..
10.5 Ανάλυση κόστους κύκλου ζωής.
Η οικονομική διάσταση, εκτός από το κόστος λει-
τουργίας, εμπεριέχει και το αρχικό κόστος αγοράς
της αντλίας, τη συντήρηση, καθώς και την υποστή-
ριξη του προϊόντος [επομένως την αξιοπιστία του
(reliability)]. Έτσι, αν η αποδοτικότερη αντλία του
παραδείγματος 1, είναι ακριβότερη κατά 35.000 €
από την άλλη και διαθέτουν και οι δύο τον ίδιο βαθ-
μό αξιοπιστίας, η διαφορά του αρχικού κόστους θα
απεσβενόταν περίπου σε 5 χρόνια. Με προσδόκιμο
χρόνο λειτουργίας τα 15 χρόνια, θα επιλέγαμε την
πρώτη αντλία.
Οι παραπάνω παρατηρήσεις αποτελούν την εισα-
γωγή στην οικονομοτεχνική μελέτη σχεδιασμού και
προμήθειας εξοπλισμού. Μια τέτοια μελέτη βασίζε-
ται πλέον, στην ανάλυση του κόστους για τον κύκλο
ζωής του εξοπλισμού ή κάποιου τμήματός του. Είναι
γνωστή διεθνώς ως Life Cycle Cost (LCC) Analy-
sis. Η Ευρωπαϊκή Ένωση Κατασκευαστών αντλιών
(Europump) και το Hydraulic Institute διαθέτουν
ειδική έκδοση με εξειδίκευση στις αντλίες («Pump
Life Cycle Costs»), την οποία μπορούν να προμη-
θευτούν οι ενδιαφερόμενοι. Η όλη διαδικασία βα-
σίζεται στον προσδόκιμο χρόνο λειτουργίας του εξο-
πλισμού και στην κοστολόγηση της αρχικής αγοράς,
εγκαταστάσεως, λειτουργίας και συντηρήσεως για
τον προσδόκιμο χρόνο. Η σχέση που δίνει το LCC
είναι η ακόλουθη:
LCC = Cic + Cin + Ce + Co + Cm + Cs + (Cenv + Cd)
όπου: το C σημαίνει κόστος και οι δείκτες προσδι-
ορίζουν τις επιμέρους δαπάνες για τον κύκλο ζωής
του εξοπλισμού. Ειδικότερα λοιπόν:
1) ic (initial cost): Τιμή αγοράς (αντλία, σύστη-
μα, σωλήνες κ.λπ.).
2) in (installation): Κόστος εγκαταστάσεως
και ενάρξεως λειτουργίας.
3) e (energy): Κόστος ενέργειας (για όλο τον
κύκλο ζωής της αντλίας).
4) o (operating): Λειτουργικό κόστος (κόστος
εργασίας κανονικής επιβλέψεως).
5) m (maintenance): Κόστος συντηρήσεως της
αντλίας.
6) s: (loss of production): Απώλεια παραγω-
γής (down time).
7) env (environmental): Περιβαλλοντικές δα-
πάνες.
8) d (decommissioning): Παροπλισμός.
Για την αντλία και το σύστημα αντλήσεως γενι-
κότερα, οι σημαντικότερες δαπάνες είναι το κόστος
ενέργειας, το κόστος λειτουργίας και συντηρήσεως
και το αρχικό κόστος. Η αναλογία τους εκφράζεται
(σε γενικές γραμμές) στο σχήμα 10.5. Είναι επομέ-
νως οικονομικοτεχνικά λανθασμένη πιθανή επιλογή
που βασίζεται στην άμεση δαπάνη, δηλαδή την τιμή
αγοράς.
Áñ÷éêü
êüóôïò
Êüóôïò
ÅíÝñãåéáò
Êüóôïò
ëåéôïõñãßáò êáé
óõíôçñÞóåùò
Σχ. 10.5
Οι σημαντικότερες δαπάνες κύκλου
ζωής σε σύστημα αντλήσεως.
Μία τέτοια ανάλυση, όταν χρησιμοποιείται ως ερ-
γαλείο συγκρίσεως εναλλακτικών λύσεων (τεχνικά
επαρκών) οδηγεί στην επιλογή της αποδοτικότερης
(τουλάχιστον με τα διαθέσιμα στοιχεία). Μπορεί
όμως και πρέπει να χρησιμοποιείται και ως εργα-
λείο συνεχούς βελτιστοποιήσεως της αποδόσε-
ως των εγκατεστημένων συστημάτων αντλήσε-
ως, με τον περιορισμό της ενεργειακής καταναλώσε-
ως, των εργασιών συντηρήσεως κ.ά.. Για να έχομε
το σύστημα υπό συνεχή έλεγχο και όσο το δυνατόν
πιο αποδοτικό, προτείνονται μεταξύ άλλων:
1) Ύπαρξη πλήρους αρχείου των εξαρτημάτων
του συστήματος αντλήσεως (δεξαμενές, σωληνώ-
σεις, αντλίες, βαλβίδες και στοιχεία ελέγχου των τα-
χυτήτων ή της κατευθύνσεως ροής κ.ά.). Το αρχείο
πρέπει να περιλάβει τις τυπικές πληροφορίες, όπως
το όνομα του εξαρτήματος ή το αναγνωριστικό του,
τον κατασκευαστή, το μοντέλο, το μέγεθος κ.λπ..
2) Διατήρηση των χαρακτηριστικών καμπυλών

των αντλιών, σχεδίαση των χαρακτηριστικών κα-
μπυλών των σωληνογραμμών και καταγραφή των
σημείων λειτουργίας και ταχυτήτων ροής για διάφο-
ρα φορτία που αντιμετωπίζει το σύστημα.
3) Εντοπισμός των εξαρτημάτων που προκαλούν
αυξημένο ύψος απωλειών για πιθανή μελλοντική
(ή άμεση) αντικατάσταση (π.χ. μια σφαιρική βαλ-
βίδα έχει πολύ υψηλό συντελεστή απωλειών και η
παρουσία της στο σύστημα αντλήσεως ίσως δεν δι-
καιολογείται).
4) Εντοπισμός των αντλιών που λειτουργούν με
χαμηλό βαθμό αποδόσεως. Μία συντηρητική ή πρό-
257
χειρη σχεδίαση του συστήματος, οδηγεί συχνά στη
χρήση αντλιών μεγάλου μεγέθους, οι οποίες σπατα-
λούν ισχύ. Η μείωση της διαμέτρου του στροφείου
ή η μελλοντική αντικατάσταση της αντλίας με μία μι-
κρότερη, ίσως είναι η κατάλληλη ενέργεια και
5) εντοπισμός των αντλιών με υψηλές δαπάνες
συντηρήσεως. Οι υψηλές δαπάνες συντηρήσεως
αποτελούν ένδειξη ότι ίσως η αντλία δεν είναι κα-
τάλληλη για το συγκεκριμένο σύστημα αντλήσεως.
Η μελέτη διορθωτικών μέτρων ίσως λύσει το πρό-
βλημα, διαφορετικά η αντλία χρειάζεται αντικατά-
σταση.
 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΜΒΟΛΩΝ
.
Αγγλικά σύμβολα m παροχή μάζας (kg/s)
A επιφάνεια – εμβαδόν (m2) n στροφές, συχνότητα περιστροφής (s–1)
B άνωση (Ν) NPSH καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως, (m) στήλης
C σταθερό, σταθερά H2O ή υγρού
D ή d εξωτερική ή εσωτερική διάμετρος (m) NPSHa διαθέσιμο καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως, (m)
F δύναμη (Ν ή Κgf ή Kp) στήλης H2O ή υγρού
f συντελεστής τριβής NPSHr απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος αναρροφήσεως,
f ως δείκτης: απώλειες (m) στήλης H2O ή υγρού
Fr αριθμός Froude P ισχύς (W)
G βάρος (Ν) p πίεση (Ρa ή bar)
g επιτάχυνση της βαρύτητας (m/s2) patm ατμοσφαιρική πίεση (Ρα ή bar)
h υδροστατικό ύψος (m) στήλης H2O ή υγρού Po αποδιδόμενη, πραγματική ή ωφέλιμη ισχύς (W)
hf ύψος ενεργειακών απωλειών λόγω τριβών, (m) po ολική πίεση (Ρa)
στήλης H2O ή υγρού pv τάση ατμών (Ρa ή bar)
hfA ύψος ενεργειακών απωλειών στην αναρρόφηση, pα απόλυτη πίεση (Ρa, bar)
(m) στήλης H2O ή υγρού Pα εισερχόμενη ή αξονική ισχύς (W)
ΗP ύψος πιέσεως συστήματος αντλήσεως, (m) pε εξωτερική πίεση (Ρa)
στήλης H2O ή υγρού Pε εσωτερική ισχύς (W)
Ηv ύψος ταχύτητας, (m) στήλης H2O ή υγρού Pη κανονική ισχύς (W)
Ηα ύψος αναρροφήσεως (m) Pθ θεωρητική ισχύς (W)
Ηαα ύψος απόλυτης πιέσεως στην επιφάνεια αναρρο- Pκ ισχύς κινητήριου μηχανήματος (W)
φήσεως, (m) στήλης H2O ή υγρού pυ υδροστατική πίεση (Ρa ή bar)
Ηκ ύψος καταθλίψεως (m) r ακτίνα (m)
Ηο ολικό ύψος καταθλίψεως (m) Re αριθμός Reynolds
ΗΣ στατικό ή γεωμετρικό ύψος συστήματος αντλήσε- S ολίσθηση
ως, (m) στήλης H2O ή υγρού s, L διαδρομή μήκος (m)
ΗΣP στατικό ύψος αντλίας, (m) στήλης H2O ή υγρού t χρόνος (s)
ΗΣα στατικό ύψος αναρροφήσεως, (m) στήλης H2O ή u επιτρόχιος συνιστώσα σε πτερωτή αντλίας (m/s)
υγρού V. όγκος (m3)
ΗΣΚ στατικό ύψος καταθλίψεως, (m) στήλης H2O ή 
V παροχή, παροχή όγκου, πραγματική παροχή (m3/s
υγρού v ταχύτητα (m/s)
Ιο ροπή αδρανείας (kg⋅m2) vr ακτινική ταχύτητα (m/s)
Hm μανομετρικό ύψος αντλίας (m) v.μ μέση ταχύτητα (m/s)
K συντελεστής τοπικών απωλειών V   n βέλτιστη, κανονική παροχή (m3/s)
 απόσταση, διάστημα (m) W έργο (J)
(L1, L2) στροφορμή (kg⋅m2/s) w εφαπτομενική ταχύτητα σε πτερωτή αντλίας (m/s)
m μάζα (kg) z ύψος, υψόμετρο (m)
M ροπή δυνάμεως (Νm)

Ελληνικά σύμβολα Κ ως δείκτης: κατάθλιψη

α στατικός συντελεστής
Α ως δείκτης: αναρρόφηση
α ως δείκτης: δίκτυο αναρροφήσεως
β δυναμικός συντελεστής
ΒΕΡ βέλτιστο σημείο
γ ειδικό βάρος υγρού (Ν/m3)
ε τραχύτητα (m)
η βαθμός αποδόσεως (ολικός)
ηh υδραυλικός βαθμός αποδόσεως
ηm μηχανικός βαθμός αποδόσεως
ηv ογκομετρικός βαθμός αποδόσεως
κ ως δείκτης: δίκτυο καταθλίψεως
λ κλίμακα μήκους
μ δυναμικό ιξώδες (kg/m⋅s)
n κινηματικό ιξώδες (m2/s)
ρ πυκνότητα (kg/m3)
Σhf συνολικό ύψος απωλειών (τριβής και τοπικών) (m)
ΣΚ άθροισμα συντελεστών τοπικών απωλειών
ΣΛ σημείο λειτουργίας
ΣΡ άθροισμα απωλειών ισχύος (W)
ΣΡp άθροισμα απωλειών ισχύος στο εσωτερικό της
αντλίας (W)
ΣΡδ άθροισμα απωλειών ισχύος λόγω διαρροών (W)
ω γωνιακή ταχύτητα (rad/s)
 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

Α Β
αεροκώδωνες 16 βαθμίδα της αντλίας 64
αιχμή αποκοπής 58 βαθμός αποδόσεως αντλίας 85, 99
ακροφύσιο 66 βακελίτης 28
ακτινική ροή 53 βαλβίδες αναρροφήσεως 14
άμεση σύζευξη 227 βαλβίδες καταθλίψεως 14
αναρρόφηση 4 βαλβίδες με οδηγητικά πτερύγια 15
αναρρόφηση αντλίας 87 βέλτιστη ή κανονική παροχή 84
αναρροφητική αντλία 11 βέλτιστο σημείο λειτουργίας 59, 106, 118
ανεξάρτητες αντλίες 36
άντληση 4 Γ
αντλία ανυψώσεως με αέρα 68 γεωμετρική ομοιότητα 102
αντλία υδραυλικού εμβόλου 67 γραναζωτές ή οδοντωτές αντλίες 39
αντλίες ακροφυσίου 65
αντλίες αξονικής ροής 55 Δ
αντλίες απλής ενέργειας 10
διαβρωτικές ιδιότητες υγρών 90
αντλίες διπλής ενέργειας 10
διαθέσιμο καθαρό θετικό ύψος
αντλίες διπλής ή αμφίπλευρης
αναρροφήσεως 83
αναρροφήσεως 61
διαλυτότητα αερίων 90
αντλίες έκκεντρου ελικοειδούς στροφείου 39
διαστατική ανάλυση 101, 115
αντλίες με κοχλίες 42
διάφραγμα αντλίας 10
αντλίες με λοβούς 41
διαχυτήρας 60, 66
αντλίες με σπειροειδές κέλυφος 58
αντλίες μεικτής ροής 56 δίδυμη ή διπλή αεραντλία 148
αντλίες περιφερειακής ροής ή δισκοειδή έμβολα 13
στροβιλαντλίες 57 δυναμικές αντλίες 51
αντλίες υγρών εμβόλων 38 δυναμική μεταβολή 4
άνωση 72 δυναμική ομοιότητα 103
απαιτούμενο καθαρό θετικό ύψος
Ε
αναρροφήσεως 83
απλό στροφείο 36 ειδική ταχύτητα 103
αποδιδόμενη, πραγματική ή ωφέλιμη εισερχόμενη ή αξονική ισχύς 85
ισχύς 85 εκτόπισμα 29
αποδιδόμενο ύψος 81 εκτόπισμα της αντλίας 36
απόλυτη πίεση 87 εκχυτήρας 65
απώλειες αδράνειας 81 έμβολα βυθίσεως 13
απώλειες δίσκου 98 έμβολο απλής ενέργειας 19
απώλειες ισχύος 98 έμβολο διπλής ενέργειας 19
απώλειες κρούσεων 97 έμβολο συμπιέσεως των υγρών
αριθμός Reynolds 74 ή υγρέμβολο 22
ατμοσφαιρική πίεση 71 εμβολοφόρες αντλίες αξονικών εμβόλων 45
260

εμβολοφόρος αντλία 12 μηχανισμός διανομής ατμού 22

ενεργειακά ύψη 79, 81 μικροσκοπικό ρεύμα υγρού 110
ένσφαιροι τριβείς 65 μονοβάθμιες ή μονοσταδιακές αντλίες 64
εξαρτημένες αντλίες 36 μοχλός σχήματος Υ 24
εξίσωση της Ενέργειας 77
εξίσωση της Συνέχειας 76 Ν
επαγωγή 70 νόμοι Διατηρήσεως μάζας και ενέργειας σε
επαγωγικό στροφείο 208 σύστημα αντλήσεως 75
επίπεδες ολισθαίνουσες βαλβίδες διανομής 24
εσωτερική ισχύς 85 Ο
εσωτερική παροχή 84
ογκομετρικός βαθμός αποδόσεως 31, 85
εσωτερικό αποδιδόμενο ύψος 82
οδοντωτοί τροχοί ή γρανάζια 228
Ζ ολικός βαθμός αποδόσεως 86
ολίσθηση 30
ζύγωμα 25 ομοιότητα 96
ονομαστική παροχή 84
Η
ηλεκτρομαγνητική αντλία 69 Π
παθητικές απώλειες 81
Θ
παλινδρομικές ή εμβολοφόρες αντλίες 9
θεώρημα του Bernoulli 52 παρεμβύσματα 217
θεωρητική παροχή 21, 84 παροχή συστήματος αντλήσεως 83
παροχή της αντλίας 29
Ι περισταλτικές αντλίες 46
ιδανικά ή τέλεια ρευστά 71 περιστροφικές αντλίες 10, 35
ιξώδες 90 περιστροφικές αντλίες με έμβολα μεταβλητής
ισχύς του κινητήριου μηχανήματος 84 διαδρομής 44
πνευματικές αντλίες 34
Κ πολλαπλό στροφείο 36
καθαρό Θετικό Ύψος Αναρροφήσεως 83 πολυβάθμιες ή πολυσταδιακές αντλίες 65
καταθλιπτική αντλία 11 πραγματική παροχή 21
κατάθλιψη 4 προφύσιο 157
κατάθλιψη της αντλίας 89 πτερύγιο 92
κινηματική ομοιότητα 102 πτερυγιοφόρες αντλίες 36
κρουστικό κύμα 111
Ρ
κύκλος φορτίσεως 28
κυκλοφοριακή ροή ρευστού 96 ρευστό 72
ρευστό λειτουργίας 65
Μ ροή ρευστού 5
μανομετρικό ύψος 81 ροπή 31
μανομετρικό ύψος αναρροφήσεως 82 ροπή εκκινήσεως 31
μανομετρικό ύψος καταθλίψεως 82
Σ
μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος αναρροφήσεως 83
μηχανικοί στυπειοθλίπτες 219 σπηλαίωση 108
μηχανικός βαθμός αποδόσεως 30 σταθεροί σύνδεσμοι 230
 261

στατική στεγανοποίηση 217 τσιμούχες 220

στατικό ή γεωμετρικό ύψος του συστήματος τυρβώδης ροή 73
αντλήσεως 77
στατικό ή υδροστατικό ή θλιπτικό ύψος 72 Υ
στροφείο ή πτερωτή 51 υδραυλικό κτύπημα ή πλήγμα 79
στροφείο (ή ρότορας) 35 υδραυλικός ατέρμονας κοχλίας 1
στροφείο ανοικτού τύπου 64 υδραυλικός βαθμός αποδόσεως 86
στροφείο ημίκλειστου τύπου 63 υδροστατική πίεση 71
στροφείο κλειστού τύπου 63 ύψος απωλειών 80
ύψος πιέσεως 80
στρωτή ροή 71
ύψος πιέσεως του συστήματος αντλήσεως 80
στυπεία 218
ύψος ταχύτητας 80
συντελεστής ασφαλείας 28
σύστημα αντλήσεως 4 Φ
σχετική τραχύτητα 102
φυγοκεντρικές αντλίες 51
φυσικά ρευστά 71
Τ
τάση ατμών 90, 108 Χ
τάση ατμών, πτητικότητα 90 χαρακτηριστικές καμπύλες δυναμικών
τζιφάρια 65 αντλιών 115
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική
Βοηθητικά μηχανήματα πλοίων, Ι. Δάγκινης, Α. Γλύκας, Ίδρυμα Ευγενίδου, 2015.
Εφαρμοσμένη θερμοδυναμική, Κ. Παγωνάρη, Ίδρυμα Ευγενίδου, 1982.
Μηχανική των ρευστών, Ν. Πάντζαλης, Ίδρυμα Ευγενίδου, 2008.

Αγγλική
Alfa Laval pump handbook Alfa Laval, Publisher Alfa Laval, 2001.
Cameron Hydraulic Data Book, 19th edition, Pump Technical Books, Flowserve.
Cavitation And The Centrifugal Pump: A Guide For Pump Users, Edward Grist, Taylor & Francis Group,
CRP Press Book, USA, 1998.
Centrifugal & Rotary Pumps: Fundamentals with Applications, Lev Nelik, Taylor & Francis Group, CRP
Press Book, USA, 1999.
Centrifugal and Axial Flow Pumps, Alexey J. Stepanoff, Krieger Publishing Company, 1957.
Centrifugal Pump Design 1st Edition, John Tuzson,John Wiley & Sons, Inc. 2000, Canada.
Centrifugal Pump Handbook, Third Edition, Sulzer Pumps, 2010, Elsevier, Inc.
Centrifugal pump systems tutorial, Jacques Chaurette, Fluide Design Inc., 2005.
Centrifugal Pump User's Guidebook, S. Yedidiah, 1996.
Centrifugal Pumps G�lich, Johann Friedrich, Springer Heidelberg Dordrecht London New York 208, 2010.
Centrifugal Pumps: Design and Application, Second Edition, Val S. Lobanoff, Robert R. Ross, Gulf Profes-
sional Publishing, 1992.
Grundfos Pump Handbook, Grundfos Management A/S, 2004.
Handbook of pumps and pumping, 1st Edition, Brian Nesbitt, Elsevier Science, 2006.
How to Select the Right Centrifugal Pump, Robert X. Perez, AuthorHouse, E-Book, 2015.
Manual for the Design of Pipe Systems and Pumps, GEA Mechanical Equipment, Tuchenhagen GmbH,
2012.
Marine Auxiliary Machinery, H. D. McGeorge, Elsevier, Inc. 1999.
Piping Systems Manual, Brian Silowash, McGraw-Hill Companies, Inc. USA 2010.
Positive Displacement Pumps: A Guide to Performance Evaluation, American Institute of Chemical En-
gineers (AIChE), Wiley, 2007.
Practical Centrifugal Pumps Design, Operation and Maintenance, Paresh Girdhar, Octo Moniz, 2005, IDC
Technologies.
Pump Characteristics and Applications, Second Edition, Taylor & Francis Group, CRP Press Book,
2005.
Pump Characteristics and Applications, Third Edition, Michael Volk, Taylor and Francis Group, LLC,
2014.
Pump Handbook, Igor J. Karassik, Joseph P. Messina, Paul Cooper, Charles C. Heald 4th Edition,
McGraw-Hill Companies, Inc. 2008.
Pump User's Handbook: Life Extension, Fourth Edition, Heinz P. Bloch, Allan R. Budris, Taylor & Francis
Group, CRP Press Book, USA,2013.
Rotodynamic Pump Design, R. K. Turton, Cambridge University Press, 1994.
Selecting Centrifugal Pumps, Technical information, KSB Aktiengesellschaft, Media Production V51 Ger-
many, 2005.
The Interaction Between Geometry and Performance of a Centrifugal Pump 1st Edition, B. Neumann, John
Wiley and Sons Ltd, United Kingdom, 2005.
 XΡΥΣΟΥΝ ΜΕΤΑΛΛΙΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ ΑΚΑΔΗΜΙΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

ΑΝΤΛΙΕΣ
ΙΩΑΝΝΗ Κ. ΔΑΓΚΙΝΗ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Ι. ΓΛΥΚΑ

ΑΝΤΛΙΕΣ
Eμβολοφόρος αντλία του Κτησιβίου (285-222 π.Χ.),
Έλληνα μαθηματικού, μηχανικού, εφευρέτη και ιδρυτή της
Σχολής Μηχανικών και Μαθηματικών στην Αλεξάνδρεια.

ISBN 978-960-337-064-2 ΑΘΗΝΑ 2018

ANTLIES_COVER 2018.indd 1 9/7/2018 2:07:53 μμ