Ивайло Игнатов Национална Сигурност 5.0

Èâàéëî Èãíàòîâ
Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò 5.0
Ñîôèÿ, 2023
ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀ ÑÈÃÓÐÍÎÑÒ 5.0
© Èâàéëî Èãíàòîâ, àâòîð, 2023 ã.
Ðåöåíçåíòè:
© ïîëê. äîö. ä-ð Ïåòêî Ñòåôàíîâ Äèìîâ
© äîö. ä-ð Âåñåëèíà Àëåêñàíäðîâà Ãàãúìîâà
© Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà: Êàëèí Ìëàäåíîâ

© Êíèãîèçäàòåëñòâî “Ìåäèà ãðóï” - Âðàöà
ISBN 978-954-2955-96-2
3
ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ
ÑÏÈÑÚÊ ÍÀ ÔÈÃÓÐÈÒÅ .....................................................7

ÑÏÈÑÚÊ ÍÀ ÒÀÁËÈÖÈÒÅ ..................................................9
ÑÏÈÑÚÊ ÍÀ ÈÇÏÎËÇÂÀÍÈÒÅ ÑÚÊÐÀÙÅÍÈß ........ 10
1. ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ ..................................................................... 11
2. ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀÒÀ ÑÈÃÓÐÍÎÑÒ Â
ÈÍÔÎÐÌÀÖÈÎÍÍÈß ÄÎÌÅÉÍ................................... 13
2.1. Ñúùíîñò íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò ....................... 13
2.2. Çàïëàõè çà ñèãóðíîñòòà â êèáåðïðîñòðàíñòâîòî .... 18
2.3. Èíôîðìàöèÿòà êàòî îðúæèå ........................................ 24
3. ÒÚÐÑÅÍÅ È ÍÀÌÈÐÀÍÅ.............................................. 41
3.1. Ìåòîäîëîãèÿ íà èçñëåäâàíåòî .................................... 41
3.2. Êàê ðàáîòÿò òúðñåùèòå ìàøèíè ................................ 42
3.2.1. Êàêâî êàçâà Google çà ñåáå ñè .................................. 47
3.2.2. Google PageRank è çàùî å òîëêîâà âàæåí òîé ..... 49
3.2.3. Òåõíè÷åñêè ïàðàìåòðè, ñòðóêòóðà è
îïòèìèçàöèÿ ............................................................................ 54
3.2.4. Èíäåêñèðàíå íà ñòðàíèöè è èçâåæäàíå íà
ðåçóëòàòè .................................................................................. 58
3.3. Äúðæàâàòà â Èíòåðíåò .................................................. 61
3.3.1. Ñâåòîâíèòå ëèäåðè ...................................................... 61
3.3.2. Ëèäåðèòå â íàöèîíàëåí ìàùàá ................................ 71
3.3.3. Êàêâî ñå ñëó÷âà îêîëî íàñ? ...................................... 75
3.3.4. Îôèöèàëíè ñàéòîâå ..................................................... 78
3.4. Äî êîëêî ñàéòîâåòå îòãîâàðÿò íà ñòàíäàðòèòå ....... 81
3.4.1. Ðàíã íà ñàéòîâåòå ........................................................ 81
3.4.2. Ñòðóêòóðà è ñòàíäàðòè .............................................. 84
3.4.3. Âõîäÿùè è èçõîäÿùè âðúçêè .................................... 88
3.4.4. Îïòèìèçàöèÿ è ñîöèàëíè ìðåæè ............................. 91
3.4.5. Ôóíêöèîíàëíîñò íà ñàéòîâåòå ............................... 104
3.4.6. Äîñòúïíîñò ................................................................. 110
3.4.7. Àíàëèç íà ðåçóëòàòèòå ............................................. 115
3.5. Èçâîäè è ïðåäëîæåíèÿ ................................................ 121
4. ÇÀÊËÞ×ÅÍÈÅ ..............................................................125
ÈÇÏÎËÇÂÀÍÀ ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ ......................................... 145

ÑÏÈÑÚÊ ÍÀ ÔÈÃÓÐÈÒÅ
Ôèãóðà 1. Îñíîâíè ìåòðèêè â SEO. .................................. 53
Ôèãóðà 2. Îñíîâíè ïðè÷èíè çà ïîëçâàíå íà Èíòåðíåò
ïðåç 2022 ã. ............................................................................... 62
Ôèãóðà 3. Íàé-ïîñåùàâàíèòå èíòåðíåò ñòðàíèöè
ïðåç 2022 ã. ñïîðåä Alexa Ranking. .................................... 63
ïðåç 2022 ã. ñïîðåä Similarweb Ranking. ........................... 64
ïðåç 2022 ã. ñïîðåä Semrush Ranking. ............................... 65
Ôèãóðà 6. Íàé-ïîïóëÿðíè ñàéòîâå â Áúëãàðèÿ
çà 01.2023 ã. .............................................................................. 68
çà 01.2023 ã. .............................................................................. 69
çà 01.2023 ã. .............................................................................. 70
êàòåãîðèÿòà “Äúðæàâíî óïðàâëåíèå”. .............................. 71
êàòåãîðèÿòà “Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò”. ............................. 72
êàòåãîðèÿòà “Íîâèíè è ïóáëèêàöèè”. ............................... 74
êàòåãîðèÿòà “Èçëú÷âàíå è îíëàéí òåëåâèçèÿ”. .............. 75
Ôèãóðà 13. Èíôîðìàöèÿ çà âõîäÿùè âðúçêè .................. 90
Ôèãóðà 14. Ðåçóëòàòè îò òåñòâàíåòî íà ñàéòà íà
Âîåííà àêàäåìèÿ .................................................................... 94
7
Ôèãóðà 15. Âðúçêà ñúñ ñîöèàëíè ìðåæè íà
ñàéòà íà ÁÍÒ ........................................................................... 96
Ôèãóðà 16. Ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ íà ìîáèëåí
òåëåôîí è òàáëåò .................................................................... 97
Ôèãóðà 17. Íàëè÷èå íà îñíîâíèòå êëþ÷îâè äóìè â
ñúäúðæàíèåòî íà ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ .................. 98
Ôèãóðà 18. Ïîçèöèÿ íà îñíîâíèòå êëþ÷îâè äóìè
îò ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ .............................................. 99
Ôèãóðà 19. Ðåçóëòàòè îò òåñòà çà ôóíêöèîíàëíîñò íà
ìîáèëíàòà âåðñèÿ ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ .............. 105
Ôèãóðà 20. Ñêîðîñò íà çàðåæäàíå íà ñàéòîâåòå çà
ìîáèëíè è ñòàöèîíàðíè óñòðîéñòâà ............................... 108
Ôèãóðà 21. Èíòåðíåò òðàôèê îò ìîáèëíè óñòðîéñòâà 109
Ôèãóðà 22. Îòêðèòè ãðåøêè ïî îòíîøåíèå íà
äîñòúïíîñòòà íà ñàéòîâåòå ............................................... 114
Ôèãóðà 23. Ôóíêöèè çà äîñòúïíîñò â èçñëåäâàíèòå
ñàéòîâå .................................................................................... 115
Ôèãóðà 24. Ñòàòèñòèêà çà ïîñåòèòåëèòå íà ñàéò îò
Google Analytics .................................................................... 119
8
ÑÏÈÑÚÊ ÍÀ ÒÀÁËÈÖÈÒÅ
ÒÀÁËÈÖÈÒÅ
Òàáëèöà 1. Ïîçèöèè íà âîäåùèòå ñàéòîâå îò êàòåãîðèÿ

àáëèöà
“Äúðæàâíî óïðàâëåíèå” ....................................................... 73
Òàáëèöà 2. Áðîé ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå .......................... 77
Òàáëèöà 3. Áðîé ðåçóëòàòè è ïîçèöèÿ íà ñàéòîâåòå íà

äúðæàâíèòå îðãàíè è ìåäèè ............................................... 79
Òàáëèöà 4. Îñíîâíà èíôîðìàöèÿ çà ñàéòîâåòå .............. 82
Òàáëèöà 5. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà ñòðóêòóðàòà .... 86
Òàáëèöà 6. Áðîé âõîäÿùè è èçõîäÿùè âðúçêè ................ 89
Òàáëèöà 7. Îïòèìèçàöèÿ è ñîöèàëíè ìðåæè .................. 93
Òàáëèöà 8. Ïðåïîðúêè çà îïòèìèçèðàíå íà ñàéòà íà

Âîåííà àêàäåìèÿ .................................................................... 95
Òàáëèöà 9. Ñòîéíîñòè íà ïàðàìåòðèòå ñïîðåä CrUX 104
Òàáëèöà 10. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà îïòèìèçàöèÿòà

íà ñàéòîâåòå .......................................................................... 107
Òàáëèöà 11. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà ..............................

äîñòúïíîñòòà ........................................................................ 112
Òàáëèöà 12. Îñíîâíè ïàðàìåòðè íà ñàéòîâåòå,

îêàçâàùè âëèÿíèå íà òÿõíîòî êëàñèðàíå ....................... 117
9
ÑÏÈÑÚÊ ÍÀ ÈÇÏÎËÇÂÀÍÈÒÅ
ÈÇÏÎËÇÂÀÍÈÒÅ
ÑÚÊÐÀÙÅÍÈß
ÑÚÊÐÀÙÅÍÈß
AS Authority Score
CF Citation Flow
DA Domain Authority
DR Domain Rating
PA Page Authority
SEO Search Engine Optimisation
SERP Search Engine Result Page
TF Trust Flow
URL Uniform Resource Locator
БНР Българско национално радио

БНТ Българска национална телевизия
БТА Българска телеграфна агенция
ДАЕУ Държавна агенция „Електронно управление“
ДАНС Държавна агенция „Национална сигурност“
ДАР Държавна агенция „Разузнаване“
ИЦМО Информационен център на Министерството на отбраната
Командване за комуникационно-информационна
ККИПКО
поддръжка и киберотбрана
МВнР Министерство на външните работи
МВР Министерство на вътрешните работи
МО Министерство на отбраната
10
1. ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ
Íÿìà ñúìíåíèå, ÷å èíòåðíåò å íàé-ãîëÿìîòî õðàíè-
ëèùå íà èíôîðìàöèÿ. Çà äà íàìåðèòå íåîáõîäèìîòî
âè çðúíöå èíôîðìàöèÿ â òîçè áåçêðàåí îêåàí, òðÿáâà
äà ñå èçïîëçâàò ïîäõîäÿùèòå èíñòðóìåíòè è ìåòîäè.
Ñúçäàâàíåòî è ïîääúðæàíåòî íà àêòóàëåí êàòàëîã íà
òàçè áåçêðàéíà, äèíàìè÷íà è íåïðåêúñíàòî ðàçðàñò-
âàùà ñå áèáëèîòåêà íå å ëåêà çàäà÷à. Îò äðóãà ñòðàíà,
èíôîðìàöèîííèÿ äîìåéí å ïîñòàâåí íàðàâíî ñ îñòà-
íàëèòå ÷åòèðè ôèçè÷åñêè äîìåéíà. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å â
íåãî ñà íàëè÷íè çàïëàõè îò âñÿêàêâî åñòåñòâî, â òîâà
÷èñëî è çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò. À ïðè íàëè÷èåòî
íà çàïëàõè ñëåäâà äà ñå âçåìàò ìåðêè çà çàùèòà, ìè-
íèìèçèðàíå íà ðèñêà è åâåíòóàëíè âðåäíè ïîñëåäñò-
âèÿ îò òÿõíîòî ðåàëèçèðàíå. Èëè êàçàíî ïî äðóã íà-
÷èí – êîéòî äúðæè êëþ÷à îò áèáëèîòåêàòà, ìîæå äà
èçïîëçâà òåçè çíàíèÿ çà ïîñòèãàíå íà ñâîèòå öåëè.
Öåëòà íà íàñòîÿùàòà ìîíîãðàôèÿ å äà äàäå îòãîâî-
ðè íà òîâà, êàê, îò êúäå è êàêâà èíôîðìàöèÿ ïîëó÷à-
âàò ïîòðåáèòåëèòå, äî êîëêî èçòî÷íèöèòå ñà íàäåæä-
íè, à èíôîðìàöèÿòà ïúëíà, òî÷íà è áåçïðèñòðàñòíà.
Çà ðåàëèçèðàíåòî íà òàçè öåë ùå áúäå íàïðàâåí îïèò
äà ñå îòãîâîðè íà ñëåäíèòå âúïðîñè:
- Êàêâî ïðåäñòàâëÿâà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò êàòî
öÿëî è â ÷àñòíîñò â èíôîðìàöèîííèÿ äîìåéí?
- Äîêîëêî äúðæàâàòà ÷ðåç íåéíèòå îðãàíè, èíñòèòó-
öèè è ìåäèè ïðèñúñòâà â èíôîðìàöèîííîòî ïðîñòðàí-
ñòâî è äàëè èíôîðìàöèÿòà îò òÿõ å äîñòúïíà çà ñðåä-
íîñòàòèñòè÷åñêèÿ ïîòðåáèòåë?
- Êîè ñà ôàêòîðèòå îïðåäåëÿùè êàêâî è êúäå ùå íà-
ìåðè ïîòðåáèòåëÿ, êîãàòî òúðñè èíôîðìàöèÿ ïî äàäå-
íà òåìà?
Îòãîâîðът íà âñåêè åäèí îò òåçè âúïðîñè ùå áúäå ïî-
11
òúðñåí â íàñòîÿùèÿ òðóä. Îòäåëíî îò òîâà, âúâ âñÿêà

÷àñò ùå âúçíèêâàò íîâè âúïðîñè, íà êîèòî àâòîðà ùå
ñå îïèòà äà äàäå îòãîâîð íà áàçàòà íà èíôîðìàöèÿòà
ñ êîÿòî ðàçïîëàãà è íàòðóïàíèÿ ïðàêòè÷åñêè îïèò â
îáëàñòòà íà âîåííîòî äåëî, íàöèîíàëíàòà è èíôîðìà-
öèîííàòà ñèãóðíîñò.
12
2. ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀÒÀ ÑÈÃÓÐÍÎÑÒ Â
ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀÒ
ÈÍÔÎÐÌÀÖÈÎÍÍÈß ÄÎÌÅÉÍ
2.1. Ñúùíîñò íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò
Ïîíÿòèåòî „ñèãóðíîñò“ å ìíîãî ÷åñòî ñðåùàíî è çà íå-
ãî ñúùåñòâóâàò ðàçëè÷íè îïðåäåëåíèÿ è äåôèíèöèè. Êà-
òî öÿëî îçíà÷àâà ëèïñà íà îïàñíîñò, áåçîïàñíîñò, óâåðå-
íîñò. Õîðàòà ñâúðçâàò ñèãóðíîñòòà ñ îïðåäåëåí ÷îâåê, åêèï
èëè îðãàíèçàöèÿ íà êîèòî ìîæå äà ñå èìà äîâåðèå. Â äðåâ-
íîñòòà ñèãóðíîñòòà å áèëà ðîäîâî ïîíÿòèå, ò.å. õîðàòà ñà
âÿðâàëè è òúðñåëè ñèãóðíîñòòà â ðîäîâàòà è ïëåìåííàòà
ñòðóêòóðà. Ïî-êúñíî ñ ðàçâèòèåòî íà îáùåñòâîòî è öèâè-
ëèçàöèÿòà õîðàòà çàïî÷âàò äà òúðñÿò ñèãóðíîñò çàä êðå-
ïîñòíèòå ñòåíè íà ãðàäîâåòå è íà äúðæàâèòå, çà äà ñå ñòèã-
íå äî ñúâðåìèåòî, êúäåòî èìàìå ìíîæåñòâî áëîêîâå è êî-
àëèöèè çà ïîñòèãàíå íà ñèãóðíîñò, íå ñàìî îò âîåííà ãëåä-
íà òî÷êà, íî è îò èêîíîìè÷åñêà, åíåðãèéíà è äð.
Ñ÷èòà ñå, ÷å ïîíÿòèåòî „íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“ ïúðâî-
íà÷àëíî ñå ïîÿâÿâà â àìåðèêàíñêàòà ïîëèòîëîãèÿ ñëåä
Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà. Ñïîðåä íÿêîè àâòîðè [20] â ñâå-
òà ñúùåñòâóâàò ïîâå÷å îò 200 îïðåäåëåíèÿ çà òîâà ïîíÿ-
òèå, êîåòî å ñúèçìåðèìî ñ áðîÿ íà äúðæàâèòå. Ñïîðåä ñú-
ùèÿ àâòîð „Íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò êàòî ïîëèòîëî-
ãè÷åñêà êàòåãîðèÿ å äèíàìè÷íî ñúñòîÿíèå, ïðè êîåòî çà
äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî íå ñúùåñòâóâà ïðÿêà îïàñíîñò
îò âúîðúæåíà àãðåñèÿ, ïîëèòè÷åñêè äèêòàò èëè èêîíîìè-
÷åñêà ïðèíóäà èëè àêî òàêàâà ñå ïîÿâè, òå ùå áúäàò
íàäåæäíî çàùèòåíè. Òÿ îòðàçÿâà âðúçêàòà íà ñèãóðíîñòòà
ñ íàöèÿòà, ñ îïðåäåëåíà òåðèòîðèàëíî-äúðæàâíà îáùíîñò,
õàðàêòåðèçèðà ñúñòîÿíèåòî íà òàçè íàöèÿ êàòî öÿëîñòíà
ñèñòåìà, âêëþ÷âàùà îáùåñòâåíèòå îòíîøåíèÿ è
îáùåñòâåíîòî ñúçíàíèå, îáùåñòâåíèòå èíñòèòóòè, ñú-
äåéñòâàùè èëè ïðåïÿòñòâàùè ðåàëèçàöèÿòà íà íàöèî-
13
íàëíèòå èíòåðåñè. Íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò ñà ïðèñúùè

ñïåöèôè÷íè ïîëèòè÷åñêè, èêîíîìè÷åñêè, ñîöèàëíè,
åòíè÷åñêè, äóõîâíè, âîåííè, èíôîðìàöèîííè è åêîëîãè÷íè
êîìïîíåíòè, âñåêè îò êîèòî ñàìîñòîÿòåëíî èëè â
ñú÷åòàíèå ñ äðóãèòå, êàêòî è ñ ðåäèöà ñòðàíè÷íè ôàêòîðè,
ìîæå äà ñå îêàæå êðèòè÷åí çà äúðæàâàòà”1.
Ñïîðåä äðóã àâòîð [32], “Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò îçíà÷àâà
äà ñå îñèãóðè óñòîé÷èâî ñúñòîÿíèå íà íàöèÿòà, äúðæàâàòà
è îáùåñòâîòî, ïðè êîåòî äà áúäàò çàùèòåíè íàäåæäíî
äúðæàâíèòå ãðàíèöè, òåðèòîðèàëíàòà è ïîëèòè÷åñêà
öÿëîñò íà äúðæàâàòà, âúçìîæíîñòèòå çà âúçõîäÿùî
ïîëèòè÷åñêî ðàçâèòèå è æèçíåí ïðîñïåðèòåò, äåìîêðà-
òè÷íèòå ïðàâà è ñâîáîäè íà ëè÷íîñòòà è îáùåñòâîòî,
íàöèîíàëíèÿò äóõ, êóëòóðà, òðàäèöèÿ è æèçíåíîñòòà íà
ïðèðîäàòà, âúçìîæíîñòòà äà ñå ïðîâåæäà ñóâåðåííà
âúíøíà ïîëèòèêà è ïîëèòèêà çà ñèãóðíîñò”2.
Â äíåøíèÿ äèíàìè÷åí è ãëîáàëíî ñâúðçàí ñâÿò
ñèãóðíîñòòà êàòî öÿëî è â ÷àñòíîñò íàöèîíàëíàòà ñèãóð-
íîñò ñå õàðàêòåðèçèðàò ñúñ ñâîÿòà èíòåãðèðàíîñò è êîì-
ïëåêñåí õàðàêòåð. Ïðàêòè÷åñêè âå÷å å íåâúçìîæíî äà ñå
ãàðàíòèðà ñèãóðíîñòòà íà äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî, àêî
ëèïñâà åäèí îò âèäîâåòå ñèãóðíîñò (ïîëèòè÷åñêà, èêî-
íîìè÷åñêà, åíåðãèéíà è ò.í.).
Äðóãà ñïåöèôè÷íà îñîáåíîñò íà ñèãóðíîñòòà å, ÷å òÿ å
ñâúðçàíà ñ îãðàíè÷àâàíå íà ÷àñò îò ïðàâàòà è ñâîáîäèòå
íà ãðàæäàíèòå è îáùåñòâîòî. Âèíàãè òðÿáâà äà ñå òúðñè
îïòèìàëíîòî ñúîòíîøåíèå è áàëàíñ ìåæäó äâåòå, çàùî-
òî çàëèòàíåòî â åäíàòà èëè äðóãàòà ïîñîêà å ñâúðçàíî êàê-
òî ñ íàìàëÿâàíå îáùîòî íèâî íà ñèãóðíîñò, òàêà è îãðà-
1
Áàõ÷åâàíîâ, Ã., Ñèñòåìà çà íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò, ÂÀ,
Ñîôèÿ, 2007, ñ. 10
2
Ñòîé÷åâ, Ñ., Ãåîïîëèòèêà è ñèãóðíîñò. ÌÎ, Ñîôèÿ, 1996, ñ.
251
14
íè÷àâàíå èëè íàðóøàâàíå íà îñíîâíè ÷îâåøêè ïðàâà. Ñèñ-

òåìàòà çà íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò å ñúâêóïíîñò îò çàêîíî-
äàòåëíè, ïðàâîðàçäàâàòåëíè (ñúäåáíè) è èçïúëíèòåëíè îð-
ãàíè, êîèòî äà ãàðàíòèðàò áàëàíñà ìåæäó ñèãóðíîñòòà è
ñâîáîäàòà íà îáùåñòâîòî. Òîâà å òàêà íàðå÷åíîòî ðàçäå-
ëåíèå íà âëàñòèòå, êîåòî å îñíîâåí ïðèíöèï íà âñÿêà äå-
ìîêðàòè÷íà êîíñòèòóöèÿ.
Ïðàâíàòà äåôèíèöèÿ íà ïîíÿòèåòî „Íàöèîíàëíà ñèãóð-
íîñò“ å äàäåíà â ÷ë. 2 íà Çàêîíà çà óïðàâëåíèå è ôóíêöèî-
íèðàíå íà ñèñòåìàòà çà çàùèòà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóð-
íîñò [11] : “Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò å äèíàìè÷íî ñúñòîÿíèå
íà îáùåñòâîòî è äúðæàâàòà, ïðè êîåòî ñà çàùèòåíè
òåðèòîðèàëíàòà öÿëîñò, ñóâåðåíèòåòúò è êîíñòèòóöèîííî
óñòàíîâåíèÿò ðåä íà ñòðàíàòà, êîãàòî ñà ãàðàíòèðàíè
äåìîêðàòè÷íîòî ôóíêöèîíèðàíå íà èíñòèòóöèèòå è îñíîâ-
íèòå ïðàâà è ñâîáîäè íà ãðàæäàíèòå, â ðåçóëòàò íà êîåòî
íàöèÿòà çàïàçâà è óâåëè÷àâà ñâîåòî áëàãîñúñòîÿíèå è ñå
ðàçâèâà, êàêòî è êîãàòî ñòðàíàòà óñïåøíî çàùèòàâà
íàöèîíàëíèòå ñè èíòåðåñè è ðåàëèçèðà íàöèîíàëíèòå ñè
ïðèîðèòåòè”.
Äðóã âàæåí äîêóìåíò ïî îòíîøåíèå íà íàöèîíàëíàòà
ñèãóðíîñò å „Àêòóàëèçèðàíà ñòðàòåãèÿ çà íàöèîíàëíà
ñèãóðíîñò íà ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ” [19]. Â ÷ë. 24 å çàïèñàíî:
„Ðàçâèòèåòî íà èíôîðìàöèîííèòå è êîìóíèêàöèîííèòå
òåõíîëîãèè ïðåäîïðåäåëÿ âñå ïî-ãîëÿìîòî çíà÷åíèå íà
êèáåðïðîñòðàíñòâîòî çà ãðàæäàíèòå, ïóáëè÷íàòà âëàñò è
äåëîâèòå ñðåäè. Ïðàâèëíîòî ôóíêöèîíèðàíå è óñòîé-
÷èâîñò íà èíôîðìàöèîííèòå ñèñòåìè ñà êëþ÷îâ ôàêòîð
çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò“. Îòíîâî òàì, â ÷ë. 33 å ïîñî-
÷åíî, ÷å ðàçëè÷íè ãðóïè îðãàíèçàöèè åêñïëîàòèðàò
âúçìîæíîñòèòå íà êèáåðïðîñòðàíñòâîòî çà ïîñòèãàíå íà
ñâîèòå öåëè èëè ðåàëèçèðàíå íà êðèìèíàëíè ïëàíîâå.
Íàïèñàíî ïî òîçè íà÷èí, îçíà÷àâà ÷å òîçè ïðîöåñ å
íåïðåêúñíàò è ñå ñëó÷âà â ìîìåíòà, à íå ÷å ñúùåñòâóâà
15
âåðîÿòíîñò äà ñå ñëó÷è ïî ïðèíöèï èëè â áúäåùå.

Çà íàñòîÿùåòî èçñëåäâàíå ïîä íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò ùå
ñå ðàçáèðà äèíàìè÷íî ñúñòîÿíèå, ïðè êîåòî íÿìà ïðÿêà
îïàñíîñò îò âúîðúæåíî íàïàäåíèå, ïîëèòè÷åñêè èëè
èêîíîìè÷åñêè íàòèñê, ïðè êîåòî ñà ãàðàíòèðàíè ïðàâàòà
íà õîðàòà, à äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî ìîãàò äà ñå ðàçâèâàò
è ïðîñïåðèðàò.
Äèãèòàëèçèðàíåòî íà îáùåñòâîòî èçìåíè íåãîâîòî
îòíîøåíèå êúì èíôîðìàöèÿòà. Íàó÷íèòå îòêðèòèÿ è
òåõíè÷åñêèòå ïîñòèæåíèÿ â îáëàñòòà íà êîìóíèêàöèîííèòå
è èíôîðìàöèîííèòå òåõíîëîãèè äîâåäîõà äî ðàçâèòèåòî
è ðàçðàñòâàíåòî íà èíòåðíåò è íåãîâîòî íàâëèçàíå âúâ
âñè÷êè îáëàñòè íà ÷îâåøêèÿ æèâîò è îáùóâàíå. Òîâà
ïðîìåíè êàêòî èêîíîìè÷åñêèòå îòíîøåíèÿ, òàêà è
îáùóâàíåòî ìåæäó õîðàòà. Ïðàêòè÷åñêè âå÷å íÿìà
çíà÷åíèå êúäå ôèçè÷åñêè ñå íàìèðà ÷îâåê, òîé èìà äîñòúï
äî îãðîìåí èíôîðìàöèîíåí ìàñèâ, ìîæå äà îáìåíÿ
èíôîðìàöèÿ è äà îñúùåñòâÿâà ñîöèàëíè êîíòàêòè ñ âñåêè
äðóã. Âå÷å å íîðìàëíî äà ñå ãîâîðè çà èíòåðíåò íà íåùàòà
è èçêóñòâåí èíòåëåêò. Òîâà ðàçðàñòâàíå íà ãëîáàëíàòà
ñâúðçàíîñò, îñâåí ÿâíèòå ïðåäèìñòâà è âúçìîæíîñòè
êîèòî ïðåäëàãà, íîñè è îïàñíîñòòà îò èçïîëçâàíåòî ìó çà
çëîóïîòðåáè, èçìàìè è íåçàêîííà äåéíîñò.
Èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò å åäèí îò íàé-âàæíèòå
êîìïîíåíòè íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò è êàòî òàêàâà
äúëãî âðåìå å áèëà â êîìïåòåíöèèòå íà âîåíèçèðàíè
ñòðóêòóðè [23]. Ñ ðàçâèòèåòî íà èíôîðìàöèîííèòå
òåõíîëîãèè è íàâëèçàíåòî íà îíëàéí óñëóãèòå âúâ âñè÷êè
îáëàñòè íà îáùåñòâåíèÿ æèâîò, èíôîðìàöèîííàòà
ñèãóðíîñò ïðèäîáèâà âñå ïî-ãîëÿìî çíà÷åíèå. Âå÷å
ñïîêîéíî ìîæåì äà êàæåì, ÷å ñå âîäÿò èñòèíñêè
èíôîðìàöèîííè âîéíè è òîâà íèêàê íÿìà äà å ïðåñèëåíî.
À âñÿêà åäíà âîéíà ñè èìà ñâîèòå çàêîíè, ïðèíöèïè è
èçèñêâàíèÿ. Íåîáõîäèìà å ïîääðúæêàòà è îáó÷åíèåòî íà
16
ëè÷åí ñúñòàâ, ìàòåðèàëíè ñðåäñòâà, íîðìàòèâíà áàçà,

ðàçðàáîòâàíå è óñúâúðøåíñòâàíå íà ñòðàòåãèè è òàêòèêè
çà íåéíîòî âîäåíå è âñè÷êî îñòàíàëî êîåòî å íåîáõîäèìî
çà ñïå÷åëâàíåòî íà åäíà âîéíà. Ïðåäìåòíàòà îáëàñò íà
èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò âêëþ÷âà:
- Ðàçðàáîòâàíå íà ïîëèòèêè çà èíôîðìàöèîííà
ñèãóðíîñò;
- Äåôèíèðàíå íà ïðàâèëà è èçèñêâàíèÿ çà ñèãóðíîñò íà
èíôîðìàöèîííèòå ñèñòåìè è ìåòîäîëîãèÿ çà òÿõíàòà
îöåíêà;
- Çàùèòà íà èíôîðìàöèÿòà è èíôîðìàöèîííèòå ðåñóðñè;
- Ðàçðàáîòâàíå è âíåäðÿâàíå íà òåõíîëîãèè çà îáðàáîòêà
íà èíôîðìàöèÿ, êîèòî äà ãàðàíòèðàò íåéíàòà çàùèòàòà.
Äåôèíèöèÿòà íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ ìðåæîâà
ñèãóðíîñò, äåôèíèðàí â Ðåãëàìåíò (ÅÎ) ¹ 460/2004 íà
Åâðîïåéñêèÿ ïàðëàìåíò è íà ñúâåòà îò 10 ìàðò 2004 ãîäèíà
ãëàñè: ”Ìðåæîâà è èíôîðìàöèîííà ñèãóðíîñò îçíà÷àâà
ñïîñîáíîñòòà íà ìðåæà èëè èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà äà
èçäúðæà, íà äàäåíî ðàâíèùå íà äîâåðèå, íà ñëó÷àéíè
ñúáèòèÿ èëè íåçàêîííè èëè çëîíàìåðåíè äåéñòâèÿ, êîèòî
ïîâëèÿâàò íà íàëè÷íîñòòà, àâòåíòè÷íîñòòà, öåëîñòòà è
ïîâåðèòåëíîñòòà íà ñúõðàíÿâàíè èëè ïðåíàñÿíè äàííè è
ñâúðçàíèòå ñ òÿõ óñëóãè, ïðåäëàãàíè èëè äîñòúïíè
ïîñðåäñòâîì òåçè ìðåæè è ñèñòåìè “3. Ñ òîçè ðåãëàìåíò
ñå ñúçäàâà Åâðîïåéñêàòà àãåíöèÿ çà ìðåæîâà è
èíôîðìàöèîííà ñèãóðíîñò, ÷èéòî îñíîâíè öåëè ñà:
- Äà ñå óâåëè÷àò âúçìîæíîñòèòå íà îáùíîñòòà çà
ïðåäîòâðàòÿâàíå, ðàçãëåæäàíå è ðàçðåøàâàíå íà
ïðîáëåìèòå íà ìðåæîâàòà è èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò;
- Îêàçâàíå íà ïîìîù è ïðåäîñòàâÿíå íà ñúâåòè íà
Êîìèñèÿòà è íà äúðæàâèòå-÷ëåíêè ïî âúïðîñè, îòíàñÿùè
3
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/BG/TXT/HTML/
?uri=CELEX:32004R0460, ÷ë.4, áóêâà „â“
17
ñå äî ìðåæîâàòà è èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò;

- Ðàçâèòèå íà âèñîêî íèâî íà åêñïåðòíîñò è óìåíèÿ çà
ñòèìóëèðàíå íà øèðîêî ñúòðóäíè÷åñòâî ìåæäó
ó÷àñòíèöèòå â ïðîöåñà îò îáùåñòâåíèÿ è îò ÷àñòíèÿ
ñåêòîð;
- Ïðåäîñòàâÿíå íà ïîìîù íà Êîìèñèÿòà ïðè òåõíè-
÷åñêàòà ïîäãîòîâêà çà àêòóàëèçèðàíå è ðàçðàáîòâàíå íà
çàêîíîäàòåëñòâîòî íà Îáùíîñòòà â îáëàñòòà íà ìðåæîâàòà
è èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò.
Ñïîðåä ìåæäóíàðîäíèÿ ñòàíäàðò ISO 27000 èíôîð-
ìàöèîííàòà ñèãóðíîñò âêëþ÷âà òðè ãëàâíè èçìåðåíèÿ:
êîíôèäåíöèàëíîñò, äîñòúïíîñò è èíòåãðèòåò. Ñ öåë
îñèãóðÿâàíå íà òðàåí óñïåõ è ïðèåìñòâåíîñò â áèçíåñà è
çà íàìàëÿâàíå íà ïîñëåäèöèòå îò íåãàòèâíèòå âúçäåéñòâèÿ,
èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò âêëþ÷âà ïðèëàãàíå è
óïðàâëåíèå íà ïîäõîäÿùè ìåðêè çà ñèãóðíîñò, êîèòî
âêëþ÷âàò ðàçãëåæäàíå íà øèðîê ñïåêòúð îò çàïëàõè.
Èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò ñå ïîñòèãà ÷ðåç èçïúëíå-
íèåòî íà ïðèëîæèì íàáîð îò êîíòðîëè, èçáðàíè ÷ðåç
îïðåäåëåí ïðîöåñ íà óïðàâëåíèå íà ðèñêà. Ìíîæåñòâîòî
ñâúðçàíè èíôîðìàöèîííè ñèñòåìè ñå îöåíÿâàò êàòî åäíà
ñëîæíà ñèñòåìà è àêî êúì íåÿ ñå ïðèëîæè åäèí îò
ôóíäàìåíòàëíèòå ïðèíöèïè íà èíôîðìàöèîííàòà
ñèãóðíîñò – òîçè íà „íàé-ñëàáîòî çâåíî”, èçèñêâàíåòî å
âñè÷êèòå ñèñòåìè äà îñèãóðÿâàò ìèíèìàëíîòî ïðèåìëèâî
íèâî íà èíôîðìàöèîííà ñèãóðíîñò.
2.2. Çàïëàõè çà ñèãóðíîñòòà â êèáåðïðîñòðàíñòâîòî
Ñïîðåä „Åâðîïåéñêàòà ñòðàòåãèÿ çà ñèãóðíîñò“ [26]
ãëîáàëíèòå ïðåäèçâèêàòåëñòâà è çàïëàõè çà ñèãóðíîñòòà
ñà:
- Ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà îðúæèÿ çà ìàñîâî óíèùîæàâàíå;
- Òåðîðèçúì è îðãàíèçèðàíà ïðåñòúïíîñò;
- Êèáåðñèãóðíîñò;
18
- Åíåðãèéíà ñèãóðíîñò;
- Èçìåíåíèå íà êëèìàòà.
Âèæäàìå, ÷å êèáåðñèãóðíîñòòà å ïîñòàâåíà íàðàâíî ñ
ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà îðúæèÿ çà ìàñîâî óíèùîæàâàíå,
òåðîðèçìà è ïîñëåäñòâèÿòà îò èçìåíåíèÿòà â êëèìàòà. Â
ñòðàòåãèÿòà ñå îòáåëÿçâà âñå ïî-ãîëÿìàòà çàâèñèìîñò íà
ñúâðåìåííîòî îáùåñòâî è èêîíîìèêà îò òðàíñïîðòà,
êîìóíèêàöèèòå, åíåðãèéíèòå äîñòàâêè è èíòåðíåò.
Êèáåðñèãóðíîñòòà å êëþ÷îâ åëåìåíò îò íàöèîíàëíàòà
ñèãóðíîñò íà äúðæàâàòà – êèáåðïðîñòðàíñòâîòî å ñïåöè-
ôè÷íà „âèðòóàëíà“ òåðèòîðèÿ áåç ôèçè÷åñêè ãðàíèöè [10].
Êèáåð ïðîñòðàíñòâîòî ñå ðàçãëåæäà êàòî ïåòèÿ äîìåéí,
êúäåòî ìîãàò äà áúäàò ïðîâåæäàíè äåéñòâèÿ ñðåùó èíòå-
ðåñèòå íà äúðæàâàòà è ãðàæäàíèòå. Ïðàâè âïå÷àòëåíèå,
÷å êèáåð ïðîñòðàíñòâîòî âå÷å ñå ðàçãëåæäà íàðàâíî ñ
îñòàíàëèòå ÷åòèðè ôèçè÷åñêè äîìåéíà (çåìÿòà, âîäàòà,
âúçäóõà è êîñìîñà), êúäåòî òðÿáâà äà ñå âçåìàò ìåðêè çà
çàùèòà è ãàðàíòèðàíå íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò.
Îùå ïðåç 2010 ã â Ñòðàòåãèÿòà çà íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò
íà ÑÀÙ ñå êàçâà, ÷å „Êèáåð çàïëàõèòå ïðåäñòàâëÿâàò åäíè
îò íàé-ñåðèîçíèòå íàöèîíàëíè ïðîáëåìè íà ñèãóðíîñòòà,
îáùåñòâåíàòà áåçîïàñíîñò è èêîíîìèêàòà, ïðåä êîèòî ñìå
èçïðàâåíè êàòî íàöèÿ” [8]. À ïðåç 2011 ã. Ìèíèñòåðñòâîòî
íà îòáðàíàòà íà ÑÀÙ ïóáëèêóâà Ñòðàòåãèÿòà çà îïåðàöèè
â êèáåðïðîñòðàíñòâîòî [15], êúäåòî å çàïèñàíî, ÷å
êèáåðïðîñòðàíñòâîòî å äîìåéí çà ïðîâåæäàíå íà
îïåðàöèè.
Ïðåç 2009 ã. Èíôîðìàöèîííîòî áþðî íà Äúðæàâíèÿ
ñúâåò íà Êèòàéñêàòà íàðîäíà ðåïóáëèêà èçäàâà Áÿëà êíèãà,
íàðå÷åíà „Èíòåðíåò â Êèòàé“, êúäåòî â ãëàâà V, ïîñâåòåíà
íà çàùèòàòà íà Èíòåðíåò ñèãóðíîñòòà ñå êàçâà, ÷å „íà
êèòàéñêà òåðèòîðèÿ, Èíòåðíåò å ïîä þðèñäèêöèÿòà íà
êèòàéñêèÿ ñóâåðåíèòåò. Èíòåðíåò ñóâåðåíèòåòà íà Êèòàé
òðÿáâà äà ñå çà÷èòà è çàùèòàâà” [6].
19
Â ðóñêàòà äîêòðèíàòà çà èíôîðìàöèîííà áåçîïàñíîñò å

çàïèñàíî, ÷å „çàùèòàòà íà ñóâåðåíèòåòà íà Ðóñêàòà ôåäå-
ðàöèÿ â èíôîðìàöèîííîòî ïðîñòðàíñòâî“ ïðåäñòàâëÿâà
íàöèîíàëåí èíòåðåñ.[14]
Ñïîðåä Íàöèîíàëíàòà ñòðàòåãèÿ „Êèáåðóñòîé÷èâà
Áúëãàðèÿ 2020“ [31] êèáåðñèãóðíîñòòà ñå ãðàäè íà áàçàòà
íà òðè îñíîâíè åëåìåíòà: ìðåæîâà è èíôîðìàöèîííà
ñèãóðíîñò, ïðàâîïðèëàãàíå è êèáåðîòáðàíà. Ìðåæîâàòà
è èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò èìà çà öåë ÷ðåç ñèñòåìà
îò îðãàíèçàöèîííè è òåõíè÷åñêè ïðàâèëà äà íàìàëè
âåðîÿòíîñòòà îò íåñàíêöèîíèðàí äîñòúï äî èíôîðìàöè-
îííèòå ðåñóðñè, à ïðè óñòàíîâÿâàíå íà òàêèâà îïèòè, òå
äà áúäàò îòêðèòè ñâîåâðåìåííî è äà ñå ïðåäïðèåìàò
ñâîåâðåìåííè äåéñòâèÿ çà ïðîòèâîäåéñòâèå è ëèêâèäèðàíå
íà âðåäíèòå ïîñëåäñòâèÿ. Îòãîâîðíîñòè è çàäúëæåíèÿ ïî
îòíîøåíèå íà ìðåæîâàòà è èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò
èìà Äúðæàâíà àãåíöèÿ “Åëåêòðîííî óïðàâëåíèå“. Ïðàâî-
ïðèëàãàíåòî å îòãîâîðíîñò íà Ìèíèñòåðñòâî íà âúòðåø-
íèòå ðàáîòè, à öåëòà å ÷ðåç ñúçäàâàíå íà ïîäõîäÿùàòà
ïðàâîâà ðàìêà ñâîåâðåìåííî äà ñå ïðèâëè÷àò êúì ñúäåáíà
îòãîâîðíîñò íàðóøèòåëèòå. Ïî îòíîøåíèå íà êèáåð-
îòáðàíàòà îñíîâíà ðîëÿ èãðàå Ìèíèñòåðñòâî íà îòáðà-
íàòà, ÷èÿòî öåë å ñúçäàâàíåòî è ïîääúðæàíåòî íà íåîá-
õîäèìèòå ñïîñîáíîñòè çà êèáåðîòáðàíà, ïðîòèâîäåéñòâèå
íà îïèòèòå âúçäåéñòâèå âúðõó êðèòè÷íàòà èíôðàñòðóêòóðà
÷ðåç êèáåðàòàêè è èçãðàæäàíå íà óñòîé÷èâà ñèñòåìàòà çà
êîìàíäâàíå è óïðàâëåíèå.
Äåôèíèöèÿòà íà ïîíÿòèåòî êèáåðñèãóðíîñò äàäåíà â
Ñòðàòåãèÿòà å: „Ñúñòîÿíèå îïðåäåëåíî è èçìåðåíî ÷ðåç
íèâîòî íà êîíôèäåíöèàëíîñò, èíòåãðèòåò, äîñòúïíîñò,
àâòåíòè÷íîñò è îòêàçîóñòîé÷èâîñò íà èíôîðìàöèîííèòå
ðåñóðñè, ñèñòåìè è óñëóãè”.
Ãëàâåí ïðèíöèï â Íàöèîíàëíàòà ñòðàòåãèÿ å, ÷å „Îñíîâ-
íèòå öåííîñòè íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç âàæàò â åäíàêâà ñòå-
20
ïåí â öèôðîâèÿ è âúâ ôèçè÷åñêèÿ ñâÿò. Ñúùîòî çàêîíîäà-

òåëñòâî è íîðìè, êîèòî ñå ïðèëàãàò â äðóãèòå îáëàñòè íà
íàøèÿ æèâîò, âàæàò è â êèáåðïðîñòðàíñòâîòî”4.
Îñíîâíèòå ïðèíöèïè çàëîæåíè ñòðàòåãèÿòà ñà:
- Êèáåðñèãóðíîñòòà å íåäåëèìà ÷àñò îò íàöèîíàëíàòà
ñèãóðíîñò;
- Ìåðêèòå çà çàùèòà äà íå âîäÿò äî íàðóøàâàíå íà
îñíîâíèòå ïðàâà íà ãðàæäàíèòå, äîñòúïà èì äî èíôîðìà-
öèÿ è äî èíòåðíåò;
- Ðàçõîäèòå çà çàùèòà äà ñà ïðîïîðöèîíàëíè íà ðèñêî-
âåòå è çàïëàõèòå;
- Ñïîäåëåíà îòãîâîðíîñò ìåæäó äúðæàâàòà, þðèäè÷åñ-
êèòå ëèöà è ãðàæäàíèòå;
- Ñòàíäàðòèçèðàíà ìåòîäèêà çà ïåðèîäè÷íà îöåíêà
íèâîòî íà ðèñêîâåòå è çàïëàõèòå;
- Ïîëèòèêèòå çà ñèãóðíîñò äà áúäàò ïðîçðà÷íè è ðàçáè-
ðàåìè;
- Ïðèëàãàíå íà ìåæäóíàðîäíî âàëèäíè è ïðèåòè ïîëè-
òèêè è ïðàâèëà çà ñèãóðíîñò.
Ñïåöèàëíî âíèìàíèå â ñòðàòåãèÿòà å îáúðíàòî íà êèáåð-
îòáðàíàòà êàòî ÷àñò îò çàùèòàòà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóð-
íîñò, êúäåòî ñà ïîñî÷åíè îñíîâíèòå öåëè5:
Öåë 1: Çàùèòà è ïðîòèâîäåéñòâèå íà ðàçëè÷íè âèäîâå
àòàêè è îðãàíèçèðàíè äåéñòâèÿ ñ äåñòðóêòèâåí õàðàêòåð
â êèáåð ïðîñòðàíñòâîòî, êîèòî çàñòðàøàâàò ñèãóðíîñòòà
è ñòàáèëíîòî ôóíêöèîíèðàíå è ðàçâèòèå íà äúðæàâàòà è
îáùåñòâîòî, êàêòî è ïàðòíüîðñêè äúðæàâè ïî ñèëàòà íà
âçàèìíè äîãîâîðåíîñòè è àíãàæèìåíòè. Êèáåð àòàêèòå
ìîãàò äà áúäàò ñàìîñòîÿòåëíè èëè êîìïîíåíòè îò õèáðèä-
íè âúçäåéñòâèÿ èëè êîìïëåêñíè êðèçè, ñ ðàçëè÷íè èçòî÷-
4
Íàöèîíàëíàòà ñòðàòåãèÿ „Êèáåðóñòîé÷èâà Áúëãàðèÿ 2020“,
ñ. 15
5
Ïàê òàì, ñ. 42
21
íèöè, âêëþ÷èòåëíî íåèäåíòèôèöèðàíè.

Öåë 2: Ïîñòèãàíå íà óñòîé÷èâîñò êúì îðãàíèçèðàíè
ìàùàáíè õèáðèäíè âúçäåéñòâèÿ íà èíñòèòóöèîíàëíî è
íàöèîíàëíî íèâî, ãàðàíòèðàíå è ïîääúðæàíå íà îñíîâíèòå
ôóíêöèè íà äúðæàâàòà (óïðàâëåíèå, áèçíåñ, ãðàæäàíè) è
âúçñòàíîâÿâàíå íà íîðìàëíàòà äåéíîñò.
Â íàïðàâåíèÿ SWOT àíàëèç çà ñúñòîÿíèåòî è ïðåäèçâè-
êàòåëñòâàòà ïðåä Áúëãàðèÿ â êèáåðïðîñòðàíñòâîòî êàòî
îñíîâíè çàïëàõè ñà ïîñî÷åíè ðúñòà â ñâåòîâåí ïëàí íà
ïðåñòúïëåíèÿòà â êèáåðïðîñòðàíñòâîòî, íàðàñòâàùèÿ èí-
òåðåñ êúì ñòðàíàòà êàòî îáåêò çà êèáåðàòàêè, õèáðèäíèÿ
õàðàêòåð íà çàïëàõèòå, òåõíèÿ âñå ïî-ñëîæåí è êîìïëåê-
ñåí õàðàêòåð, øèðîêîòî ïîëçâàíå íà ñîöèàëíèòå ìðåæè,
âúçìîæíîñòòà çà ïîëçâàíå íà èíòåðíåò çà äåçèíôîðìà-
öèÿ è äð. Êàòî âúçìîæíîñòè ñà îòáåëÿçàíè äîñòúïà äî
íåîãðàíè÷åíèòå çíàíèÿ â èíòåðíåò, ñúòðóäíè÷åñòâîòî â
ìåæäóíàðîäåí ïëàí ïî îòíîøåíèå íà ìåðêèòå çà ïðîòè-
âîäåéñòâèå íà êèáåðçàïëàõèòå, îáó÷åíèåòî è ðàçâèòèåòî
íà èíôîðìàöèîííàòà êóëòóðà â ó÷èëèùàòà è äð.
Â „Àêòóàëèçèðàíà Íàöèîíàëíà ñòðàòåãèÿ çà êèáåðñèãóð-
íîñò „Êèáåðóñòîé÷èâà Áúëãàðèÿ 2023“ [19] ñà íàáåëÿçàíè
öåëèòå çà óñòàíîâÿâàíå è ðàçâèòèå íà íàöèîíàëíàòà ñèñ-
òåìà çà êèáåðñèãóðíîñò, êàòî ÷àñò îò ñèñòåìàòà çà çàùè-
òà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò è çà ïîñòèãàíå íà ñòðàòå-
ãè÷åñêàòà öåë - êèáåðóñòîé÷èâî îáùåñòâî è äúðæàâà. Öå-
ëèòå ñà ñëåäíèòå6:
Öåë 1: Èçãðàæäàíå íà ìåõàíèçúì çà ñòðàòåãè÷åñêî è
îïåðàòèâíî ïëàíèðàíå è ðúêîâîäñòâî, êîîðäèíèðàíè
äåéñòâèÿ íà ïîëèòè÷åñêî è ñòðàòåãè÷åñêî íèâî çà ðàçâèòèå
íà íåîáõîäèìèÿ êàïàöèòåò è ñïîñîáíîñòè çà êèáåðñè-
ãóðíîñò.
6
Àêòóàëèçèðàíà Íàöèîíàëíà ñòðàòåãèÿ çà êèáåðñèãóðíîñò
„Êèáåðóñòîé÷èâà Áúëãàðèÿ 2023“, ñòð. 18
22
Öåë 2: Îñèãóðÿâàíå íà àêòóàëíà êèáåðêàðòèíà è ðàçáè-

ðàíå íà ñèòóàöèÿòà â êèáåðïðîñòðàíñòâîòî è âçåìàíå íà
íàâðåìåííè è àäåêâàòíè ðåøåíèÿ.
Öåë 3: Âçàèìîäåéñòâèå çà åôåêòèâíà è êîîðäèíèðàíà
ïðåâåíöèÿ, ðåàêöèÿ è âúçñòàíîâÿâàíå.
Êàêòî å âèäíî îò öåëèòå, à è îò ñòðàòåãèÿòà êàòî öÿëî,
ïîä êèáåðçàïëàõè ñå ðàçáèðàò ðàçëè÷íèòå âèäîâå àòàêè,
êðèìèíàëíè ïðîÿâè â êèáåðïðîñòðàíñòâîòî, êðàæáè íà
äàííè, ñàìîëè÷íîñò, àêòèâè è äðóãè êîìïþòúðíè ïðåñ-
òúïëåíèÿ. Êàòî öÿëî òåçè äåéñòâèÿ ìîãàò äà áúäàò îêà-
÷åñòâåíè êàòî êðèìèíàëíè äåÿíèÿ îò õîðà, îðãàíèçàöèè
èëè äúðæàâè ñðåùó äðóãè õîðà, îðãàíèçàöèè èëè äúðæà-
âè.
Â Áúëãàðèÿ ïðåç 2018 ãîäèíà å ïðèåò çàêîíà çà êèáåðñè-
ãóðíîñò [27] ñ êîèòî ñå óðåæäàò îðãàíèçàöèÿòà, óïðàâëå-
íèåòî è êîíòðîëà íà êèáåðñèãóðíîñòòà, äåéíîñòè è ïðî-
åêòè ïî êèáåðîòáðàíà è ïî ïðîòèâîäåéñòâèå íà êèáåðï-
ðåñòúïíîñòòà, íåîáõîäèìèòå ìåðêè çà ìðåæîâà è èíôîð-
ìàöèîííà ñèãóðíîñò, êàêòî è ïðàâîìîùèÿòà è ôóíêöèèòå
íà êîìïåòåíòíèòå îðãàíè â îáëàñòòà íà êèáåðñèãóðíîñò-
òà. Ñ íåãî ñå ñúçäàâà è ðåãëàìåíòèðà äåéíîñòòà íà ñúâåòà
ïî êèáåðñèãóðíîñò êàòî êîíñóëòàòèâåí è êîîðäèíèðàù îð-
ãàí êúì Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò ïî âúïðîñèòå íà êèáåðñè-
ãóðíîñòòà, çàäúëæåíèÿòà è îòãîâîðíîñòèòå íà ìèíèñòåð-
ñòâàòà è âåäîìñòâàòà ïî îòíîøåíèå íà êèáåðñèãóðíîñò-
òà, êàêòî è ðåäà çà äåéñòâèÿ ïðè êèáåðèíöèäåíòè.
Â ðàçäåëà „Êîìóíèêàöèîííà, èíôîðìàöèîííà è êèáåð-
ñèãóðíîñò“ íà ãîäèøíèÿ äîêëàä çà 2021 ãîäèíà [25] íà äúð-
æàâíà àãåíöèÿ “Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“ ñà äåôèíèðàíè îñ-
íîâíèòå çàïëàõè è òåíäåíöèè â îáëàñòòà íà èíôîðìàöè-
îííàòà ñèãóðíîñò. Â äîêëàäà ñå îòáåëÿçâà óñêîðåíàòà äè-
ãèòàëèçàöèÿ íà îáùåñòâåíèòå îòíîøåíèÿ, êîÿòî áåøå óñ-
êîðåíà ïîðàäè ïàíäåìèÿòà îò COVID-19, â ñëåäñòâèå íà
êîåòî â ãëîáàëåí ïëàí ñå íàáëþäàâà òåíäåíöèÿ çà ïîâè-
23
øàâàíå íà êèáåðçàïëàõèòå. Îñíîâíèòå ïîñåãàòåëñòâà ñà

áèëè ñâúðçàíè ñ êðèïòèðàíåòî íà äàííè (êðèïòîâèðóñè) è
ñúîòâåòíî èñêàíèÿ çà çàïëàùàíå íà ñóìè çà òÿõíîòî âúçñ-
òàíîâÿâàíå, ðàçïðîñòðàíÿâàíå íà çëîâðåäåí ñîôòóåð,
âêëþ÷èòåëíî è òàêúâ çà „êîïàåíå“ íà êðèïòîâàëóòè, àòà-
êè ñðåùó èíôîðìàöèîííèòå ñèñòåìè îò òèïà DDoS öåëÿ-
ùè òå äà ñòàíàò íåäîñòúïíè çà ïîòðåáèòåëèòå, èçïîëçâà-
íå íà ôèøèíã è äðóãè ìåòîäè çà äîñòúï äî ÷óâñòâèòåëíà,
áàíêîâà èëè ëè÷íà èíôîðìàöèÿ è äðóãè. Ñïîðåä äîêëàäà
ñà íàðàñíàëè àòàêèòå ñðåùó èíôîðìàöèîííèòå ñèñòåìè
íà äúðæàâíàòà âëàñò, öåíòðàëíàòà è ìåñòíàòà àäìèíèñò-
ðàöèÿ è îáåêòè îò êðèòè÷íàòà èíôðàñòðóêòóðà. Áðîÿò íà
êèáåðàòàêèòå íàðàñòâà êàêòî â ñâåòîâåí ìàùàá, òàêà è â
íàöèîíàëåí. Îòáåëÿçâàò ñå ïðîáëåìèòå çà îñèãóðÿâàíå íà
èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò, êàòî îñâåí ôèíàíñîâè (íå-
îáõîäèìîñò îò ïðèäîáèâàíå íà íîâè ñðåäñòâà çà çàùèòà
è ðàçøèðÿâàíå íà ñúùåñòâóâàùèòå), ñå îòáåëÿçâà âñå ïî-
ãîëÿìàòà ëèïñà íà êâàëèôèöèðàí òåõíè÷åñêè è åêñïåðòåí
ïåðñîíàë çà íåéíîòî îñèãóðÿâàíå.
Êàòî ïîëîæèòåëíà òåíäåíöèÿ â äîêëàäà ñà îòáåëÿçàíè
íàðàñòâàùèÿ èíòåðåñ íà îáùåñòâîòî êúì äèãèòàëèçàöèÿ-
òà íà óñëóãèòå è îáùåñòâåíèòå âçàèìîîòíîøåíèÿ, êîèòî
îò ñâîÿ ñòðàíà îêàçâà íàòèñê âúðõó ôèðìèòå è àäìèíèñò-
ðàöèÿòà çà òÿõíîòî âúâåæäàíå è ðàçøèðÿâàíå íà îáõâàòà
èì.
Â äîêëàäà å ïîñî÷åíî, ÷å êèáåðñèãóðíîñòòà îñòàâà ïðè-
îðèòåò â äåéíîñòòà íà àãåíöèÿòà, à íåéíèòå ñëóæèòåëè è
ñòðóêòóðè ó÷àñòâàò â ìåæäóíàðîäíè ôîðìàòè çà ïðîòè-
âîäåéñòâèåòî íà íàðóøåíèÿ è ïðåñòúïëåíèÿ â òàçè îáëàñò.
2.3. Èíôîðìàöèÿòà êàòî îðúæèå
Èíôîðìàöèÿòà ñå èçïîëçâà êàòî îðúæèå îò êàêòî ñå âî-
äÿò âîéíè â ÷îâåøêàòà èñòîðèÿ. Ðàçáèðà ñå, èçïîëçâàíèòå
ñðåäñòâà è ìåòîäè ñà áèëè ñïîðåä íèâîòî íà ðàçâèòèå íà
24
öèâèëèçàöèÿòà è ðåñóðñèòå ñ êîèòî å ðàçïîëàãàë âñåêè âî-

åíà÷àëíèê. Âèíàãè å áèëî ïðåäèìñòâî äà èìàø èíôîðìà-
öèÿ çà îðúæèÿòà íà ïðîòèâíèêà, íåãîâàòà ÷èñëåíîñò, ðå-
ñóðñè è ïëàíîâå, êàòî â ñúùîòî âðåìå ñêðèåø îò íåãî òà-
çè èíôîðìàöèÿ çà ñîáñòâåíàòà àðìèÿ. Îò äðóãà ñòðàíà,
ðàçïðîñòðàíÿâàíåòî íà ñëóõîâå è äðóãà íåâÿðíà èíôîð-
ìàöèÿ ñ öåë äà ñå ïîñòèãíå ïñèõîëîãè÷åñêî ïðåâúçõîäñò-
âî íà ïðîòèâíèêà, êàêòî è ïðîòèâîäåéñòâèåòî íà ïðîòèâ-
íèêîâèòå îïèòè çà âúçäåéñòâèå âúðõó ñîáñòâåíèòå ñèëè è
íàñåëåíèå, ìîæå äà íàêëîíè âåçíèòå â áëàãîïðèÿòíà ïî-
ñîêà, à öåëèòå äà ñå ïîñòèãíàò ñ ïî-ìàëúê ðàçõîä íà ðå-
ñóðñè. Ïî-êúñíî çà òåçè öåëè çàïî÷âàò äà ñå èçïîëçâàò
ïå÷àòíè ëèñòîâêè è âåñòíèöè, çà äà ñå ñòèãíå äî åëåêò-
ðîííèòå ìåäèè â íàøè äíè.
Â èíôîðìàöèîííîòî îáùåñòâî èíôîðìàöèÿòà ñòàâà îñ-
íîâåí ðåñóðñ íàðàâíî ñ òðàäèöèîííèòå ôèçè÷åñêè ðåñóð-
ñè, à íÿêîè ñëó÷àè äîðè è ïî-âàæåí îò òÿõ. Ëèïñàòà íà
ïúëíà è âÿðíà èíôîðìàöèÿ ìîæå äà å ïðè÷èíà çà âçåìàíå
íà íåïðàâèëíî óïðàâëåíñêî ðåøåíèå, êîåòî îò ñâîÿ ñòðà-
íà äà äîâåäå äî çàãóáè çà ñúîòâåòíàòà îðãàíèçàöèÿ èëè
äúðæàâà.
Òåðìèíè êàòî èíôîðìàöèîííà âîéíà è èíôîðìàöèîííè
îïåðàöèè îòäàâíà ñà ñå íàëîæèëè âúâ âîåííàòà òåðìèíî-
ëîãèÿ è ñà ïðåäìåò íà çàäúëáî÷åíè èçñëåäâàíèÿ. Äåôèíè-
öèÿòà çà èíôîðìàöèîííà âîéíà ñïîðåä [4] å „Èíôîðìà-
öèîííè îïåðàöèè, ïðîâåæäàíè ïî âðåìå íà êðèçà èëè
êîíôëèêò çà ïîñòèãàíå íà êîíêðåòíè öåëè ñðåùó êîíêðåòåí
ïðîòèâíèê èëè ïðîòèâíèöè”. Ñïîðåä ñúùèÿ èçòî÷íèê,
èíôîðìàöèîííà îïåðàöèÿ å „Ïðåäïðèåìàíå íà äåéñòâèÿ
çà âúçäåéñòâèå âúðõó èíôîðìàöèÿòà è èíôîðìàöèîííèòå
ñèñòåìè íà ïðîòèâíèêà, äîêàòî çàùèòàâà ñîáñòâåíàòà ñè
èíôîðìàöèÿ è èíôîðìàöèîííè ñèñòåìè”.
Äîêàòî â èñòîðè÷åñêè ïëàí âîéíèòå ñà âîäåíè ìåæäó
äúðæàâè èëè ñúþçè, òî èíôîðìàöèîííèòå âîéíè ìîãàò
25
äà ñå âîäÿò îò ìàëêè ãðóïè è äîðè îò îòäåëíè õîðà, ñòèãà

äà ðàçïîëàãàò ñ íåîáõîäèìèòå ðåñóðñè. Ïðè òÿõ ðàçìåðà
íà ïðîòèâíèêà âå÷å íå å åäèí îò ãëàâíèòå ôàêòîðè, îïðå-
äåëÿùè âúçìîæíèÿ ïîáåäèòåë. Àñèìåòðè÷íèòå äåéñòâèÿ
ìîãàò äà íàíåñàò ãîëåìè çàãóáè ïðè èçðàçõîäâàíåòî íà
îòíîñèòåëíî ìàëêî ðåñóðñè îò ñòðàíà íà àòàêóâàùèÿ.
Íàðåä ñ òðàäèöèîííèòå ìåòîäè è îðúæèÿ çà âîäåíå íà
âîéíè, âå÷å ñå âîäÿò è êèáåðâîéíè. Äîêàòî âúâ ôèçè÷åñ-
êèòå äîìåéíè ìîæåø äà âèäèø ïðîòèâíèêà, â èíôîðìà-
öèîííèÿ äîìåéí òîé å íåâèäèì, à â ìíîãî ñëó÷àè æåðòâè-
òå äîðè è íå ïðåäïîëàãàò, ÷å ñðåùó òÿõ ñå èçâúðøâà àòà-
êà. Òóê â ðîëÿòà íà æåðòâà ìîæå äà áúäå îòäåëíèÿ ÷îâåê,
ãðóïà (ôèðìà, îðãàíèçàöèÿ èëè ÷àñò îò îáùåñòâîòî) èëè
äúðæàâà, êàòî è â òðèòå ñëó÷àÿ öåëòà å äîñòúï äî ëè÷íà
èëè ÷óâñòâèòåëíà èíôîðìàöèÿ, øïèîíàæ è òåðîðèçúì. Â
îòäåëíè ñëó÷àè å âúçìîæíî äà ñå äåéñòâà ïî ëè÷íè ìîòè-
âè èëè èäåîëîãè÷åñêè ïîäáóäè, à öåëèòå ìîãàò äà áúäàò
ñåáåäîêàçâàíå, îòìúùåíèå, íàìèðàíå íà ïðîïóñêè â ñèñ-
òåìàòà çà èíôîðìàöèîííà ñèãóðíîñò è äðóãè.
Èíôîðìàöèîííàòà âîéíà ìîæå äà áúäå ÷àñò îò òðàäè-
öèîííàòà âîéíà, íî ìîæå äà áúäå è ïðîâåäåíà ñàìîñòîÿ-
òåëíî. Òÿ íÿìà ñúùèÿ ðàçðóøèòåëåí âúâ ôèçè÷åñêî èçðà-
æåíèå åôåêò, íî ðåçóëòàòèòå îò íåéíîòî ïðîâåæäàíå ñà â
ñúñòîÿíèå äà ïðè÷èíÿò îñåçàåìè çàãóáè íà ïðîòèâíèêà.
Äîáðå ïëàíèðàíàòà è ïðîâåäåíà èíôîðìàöèîííà àòàêà ìî-
æå äà íå áúäå çàáåëÿçàíà äî ìîìåíòà, â êîèòî âå÷å å êúñ-
íî äà ñå ïðåäïðèåìàò äåéñòâèÿ çà çàùèòà è íåóòðàëèçè-
ðàíå íà âðåäíèòå ïîñëåäèöè.
Ìåòîäèòå çà âúçäåéñòâèå âúðõó èíôîðìàöèîííèòå ðå-
ñóðñè ìîãàò äà áúäàò êëàñèôèöèðàíè â òðè îñíîâíè ãðó-
ïè íà áàçàòà íà òîâà, âúðõó êîé îñíîâåí êîìïîíåíò ñå âúç-
äåéñòâà:
- Íåîòîðèçèðàí äîñòúï äî èíôîðìàöèîííèòå ðåñóðñè
(íàðóøàâàíå íà êîíôèäåíöèàëíîñòòà íà èíôîðìàöèÿòà);
26
- Óíèùîæàâàíå íà èíôîðìàöèÿòà (íàðóøàâàíå íà èíòåã-

ðèòåòà íà èíôîðìàöèÿòà);
- Áëîêèðàíå íà óñëóãèòå (íàðóøàâàíå íà íàëè÷íîñòòà íà
èíôîðìàöèÿòà).
Ïðè íåîòîðèçèðàíèÿ äîñòúï äî ðåñóðñèòå ÷ðåç ðàçëè÷-
íè ìåòîäè è ñðåäñòâà àòàêóâàùèÿ ïîëó÷àâà âúçìîæíîñò
äà ïðîíèêíå â èíôîðìàöèîííàòà ñèñòåìà, êàòî ïðåîäî-
ëåå ñðåäñòâàòà çà çàùèòà. Ìåòîäèòå çà òîâà ñà ðàçíîîá-
ðàçíè – êðàæáàòà íà ïàðîëè è òåõíè÷åñêè íîñèòåëè, èíñ-
òàëèðàíå íà ñïåöèàëèçèðàí ñîôòóåð çà ïðîíèêâàíå â èí-
ôîðìàöèîííèòå ñèñòåìè, èçïîëçâàíå íà ðàçëè÷íè ïðîïóñ-
êè â àðõèòåêòóðàòà çà ñèãóðíîñò, ïîäêóïâàíå èëè ïðèíóæ-
äàâàíå íà ïåðñîíàëà èìàù äîñòúï äî òåçè ðåñóðñè è äð.
Îñâåí äîñòúïà äî èíôîðìàöèÿ, àòàêóâàùèÿ ìîæå äà ïî-
ëó÷è äîñòúï è äî ñèñòåìàòà çà èíôîðìàöèîíåí ìåíèäæ-
ìúíò, ïðè êîåòî äà óñòàíîâè êîíòðîë âúðõó ñàìàòà èí-
ôîðìàöèîííà ñèñòåìà. Ïî òîçè íà÷èí ùå èìà âúçìîæ-
íîñò äà èçòðèâà, äîáàâÿ è ìîäèôèöèðà èíôîðìàöèÿòà, äà
ïðîìåíÿ ñèñòåìíèòå íàñòðîéêè è êàòî öÿëî äà äîáèå ïú-
ëåí èëè ÷àñòè÷åí êîíòðîë âúðõó ðåñóðñèòå.
Óíèùîæàâàíåòî íà èíôîðìàöèÿòà îáèêíîâåíî ñå îñú-
ùåñòâÿâà ÷ðåç íåéíîòî èçòðèâàíå èëè ôèçè÷åñêî óíèùî-
æàâàíå íà íîñèòåëèòå. Âúïðåêè ÷å àòàêóâàùèÿ íå ïîëó÷à-
âà äîñòúï äî òàçè èíôîðìàöèÿ, òîé ïîñòèãà èíôîðìàöè-
îííî ïðåâúçõîäñòâî êàòî ëèøàâà ïðîòèâíèêà îò äîñòúï
äî íåÿ.
Áëîêèðàíåòî íà óñëóãèòå âîäè äî íåâúçìîæíîñò çà äîñ-
òúï èëè çàòðóäíåí äîñòúï äî èíôîðìàöèîííèòå ðåñóðñè
çà îïðåäåëåí ïåðèîä îò âðåìå. Îòíîâî ñå ïîñòèãà èíôîð-
ìàöèîííî ïðåâúçõîäñòâî çà ñìåòêà íà òîâà, ÷å ïðîòèâíè-
êà íÿìà äîñòúï äî èíôîðìàöèÿòà çà ïåðèîäà íà âúçäåéñ-
òâèå. Íàé-ðàçïðîñòðàíåíèÿ íà÷èí çà òîâà å ÷ðåç DDoS àòà-
êè, ïðè êîèòî èíôîðìàöèîííàòà ñèñòåìà ñå ïðåòîâàðâà
îò ãîëÿì áðîé çàÿâêè è òÿ íå å â ñúñòîÿíèå äà ãè îáðàáî-
27
òè. Ïðåêúñâàíåòî íà çàõðàíâàíåòî, êîìóíèêàöèîííèòå ëè-

íèè èëè âúçäåéñòâèåòî âúðõó îïðåäåëåíè åëåìåíòè íà èí-
ôîðìàöèîííàòà ñèñòåìà ñúùî ìîæå äà ïðè÷èíè âðåìåí-
íî áëîêèðàíå íà äîñòúïà äî óñëóãèòå. Òîçè ìåòîä èçãëåæ-
äà áåçîáèäåí, òúé êàòî èíôîðìàöèÿòà íå ñå óíèùîæàâà,
èçìåíÿ èëè ñòàâà èçâåñòíà íà àòàêóâàùèÿ, íî âñúùíîñò
ìîæå äà äîâåäå äî ìíîãî ñåðèîçíè çàãóáè çà àòàêóâàíèÿ
(ôèíàíñîâè, ìàòåðèàëíè, ðåïóòàöèîííè è äð.).
Îñâåí òðàäèöèîííèòå ìåòîäè çà êèáåðàòàêè, ïðè êîèòî
öåëòà å äà ñå îñúùåñòâè äîñòúï äî èíôîðìàöèîííèòå ðå-
ñóðñè íà ïðîòèâíèêà, ñúùåñòâóâà è òàêà íàðå÷åíàòà èí-
ôîðìàöèîííî-ïñèõîëîãè÷íà âîéíà, ïðè êîèòî öåëòà å äà
ñå âúçäåéñòâà âúðõó íàãëàñèòå íà îòäåëíèÿ ÷îâåê ãðóïà îò
õîðà èëè îáùåñòâîòî êàòî öÿëî.
Ñïîðåä [17] „Èíäóñòðèàëèçàöèÿòà äîâåäå äî èçòîùèòåë-
íà âîéíà íà ìàñîâè àðìèè (íàïð. Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîé-
íà). Ìîáèëíîñòòà äîâåäå äî ïðîâåæäàíåòî íà ìàíåâðåíà-
òà âîéíà ñ ãîëÿìî êîëè÷åñòâî òàíêîâå è ñàìîëåòè (íàïð.
Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà). Èíôîðìàöèîííàòà ðåâîëþöèÿ
ïðåäïîëàãà âúçõîä íà êèáåðâîéíàòà, â êîÿòî íèòî ìàñàòà,
íèòî ìîáèëíîñòòà ùå ðåøàò ðåçóëòàòèòå. Ñòðàíàòà, êîÿ-
òî èìà äîñòúï äî ïîâå÷å èíôîðìàöèîííè ðåñóðñè, êîÿòî
ìîæå äà ðàçïðúñíå ìúãëàòà íà âîéíàòà è äà îáãúðíå ïðî-
òèâíèêà â íåÿ, ùå èìà ðåøàâàùè ïðåäèìñòâà”.
Ñðåä ìíîãîòî òâúðäåíèÿ íà ïðèâúðæåíèöèòå íà èíôîð-
ìàöèîííàòà âîéíà, íàé-óíèêàëíîòî è ðåâîëþöèîííî å, ÷å
òÿ ìîæå äà ñå èçïîëçâà êàòî îðúæèå. Íàïðèìåð Äæîí Ì.
Äîé÷, áèâø äèðåêòîð íà Öåíòðàëíîòî ðàçóçíàâàíå, ïðåç
þíè 1996 ã. èçêàçâà ìíåíèåòî, ÷å „åëåêòðîíúò å íàé-
ïðåöèçíî íàïðàâëÿâàíîòî îðúæèå”.[2] Ïîääðúæíèöèòå íà
òàçè êîíöåïöèÿ ðàçãëåæäàò èíôîðìàöèÿòà êàòî îðúæèå
ñàìà ïî ñåáå ñè, à íå êàòî ïîääúðæàùà ôóíêöèÿ çà
òðàäèöèîííèòå âîåííè îïåðàöèè ñðåùó âðàæåñêèòå ñèëè.
Ñïîðåä òÿõ, èíôîðìàöèÿòà åäíîâðåìåííî å è îðúæèå çà
28
âúçäåéñòâèå, è öåë íà âúçäåéñòâèå.

Êîíöåïöèÿòà çà èíôîðìàöèÿòà êàòî îðúæèå å óíèêàëíà
è ìîæå äà ïðîìåíè îñíîâíè âîåííè òåîðèè è äîêòðèíè,
èçïîëçâàíè âúâ âîèíèòå ïðåç öÿëàòà èñòîðèÿ íà ÷îâå÷åñ-
òâîòî. Ïðèâúðæåíèöèòå íà êîíöåïöèÿòà çà èíôîðìàöè-
îííîòî îðúæèå èçÿñíÿâàò ïîòåíöèàëíèòå ïîñëåäèöè çà âî-
åííàòà òåîðèÿ è ñòðàòåãèÿ. Òå îïèñâàò èíôîðìàöèîííàòà
âîéíà êàòî åâòèí âàðèàíò ñ ïîòåíöèàë çà íàíàñÿíå íà ãî-
ëåìè çàãóáè íà ïðîòèâíèêà, êàòî ñðåäñòâî çà ïðåìàõâàíå
íà ìúãëàòà è òðèåíåòî íà âîéíàòà çà ïðèÿòåëñêèòå ñèëè è
îáðàòíèÿ åôåêò çà äðóãàòà ñòðàíà, êàòî ìåòîä çà ðàçðå-
øàâàíå íà âîåííè êîíôëèêòè è ïîñòèãàíå íà áúðçè è áåç-
êðúâíè ïîáåäè.
Ñúùèÿ àâòîð â ñâîÿ òðóä [17] ïðàâè àíàëèç çà äà äîêàæå,
÷å èíôîðìàöèÿòà å îðúæèå, à èíôîðìàöèîííàòà âîéíà å
ðàâíîñòîéíà ñ òðàäèöèîííàòà ïî îòíîøåíèå íà êðàéíèÿ
ðåçóëòàò. Çà öåëòà ñå èçïîëçâà îïðåäåëåíèåòî íà Êàðë ôîí
Êëàóçåâèö çà êîíöåïöèÿòà è õàðàêòåðèñòèêèòå íà âîéíà-
òà, îïèñàíè â íåãîâàòà êíèãà „Çà âîéíàòà“.
Ñïîðåä Êëàóçåâèö ïðè âîéíà òðÿáâà äà ñå âúçäåéñòâà
âúðõó òðè îñíîâíè åëåìåíòà - âúîðúæåíèòå ñèëè, äúðæà-
âàòà è âîëÿòà íà âðàãà.
Âúîðúæåíèòå ñèëè òðÿáâà äà áúäàò óíèùîæåíè. Òîåñò,
òå òðÿáâà äà áúäàò ïîñòàâåíè â òàêîâà ñúñòîÿíèå ÷å âå÷å
íå ìîãàò äà ïðîäúëæàò áèòêàòà. Âèíàãè, êîãàòî èçïîëçâà-
ìå ôðàçàòà „óíèùîæåíèå íà ñèëèòå íà âðàãà” ñàìî òîâà
èìàìå ïðåäâèä.
Ñòðàíàòà òðÿáâà äà áúäå îêóïèðàíà, â ïðîòèâåí ñëó÷àé
âðàãúò ìîæå äà ñúáåðå íîâè âîåííè ñèëè.
Íî äîðè òåçè äâå öåëè äà áúäàò ïîñòèãíàòè, âîéíàòà íå
å ñïå÷åëåíà àêî âðàãà èìà âîëÿ è æåëàíèå äà ïðîäúëæè
ñúïðîòèâàòà. Âîéíàòà íå å ïðèêëþ÷èëà è ïîáåäàòà íå å
ïîñòèãíàòà àêî ïðîòèâíèêà è íåãîâèòå ñúþçíèöè íà ñà áè-
ëè ïðèíóäåíè äà ïîèñêàò ìèð.
29
Òî÷íî êàêòî öåëòà íà âîéíàòà å äà óíèùîæè âîëÿòà è

ñïîñîáíîñòòà íà âðàãà äà âîäè áîðáà, òàêà è îðúæèåòî å
èíñòðóìåíòà, êîéòî ïîçâîëÿâà äà ñå ïîñòèãíàò òåçè öåëè.
Âúçíèêâà âúïðîñà äàëè ÷ðåç èíôîðìàöèÿòà è èíôîðìà-
öèîííàòà âîéíà ìîãàò äà ñå ïîñòèãíàò òðèòå öåëè íà âîé-
íàòà. Ïîëîæèòåëíèÿ îòãîâîð íà âúïðîñà áè äîâåë äî çàê-
ëþ÷åíèåòî, ÷å èíôîðìàöèÿòà å îðúæèå. Îáðàòíî, îòðè-
öàòåëíèÿò îòãîâîð áè îçíà÷àâàë, ÷å èíôîðìàöèÿòà íå å
îðúæèå.
Íåêà ðàçãëåäàìå îáùîïðèåòàòà „òðèàäà“ îò îáëàñòòà íà
èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò - Êîíôèäåíöèàëíîñò-Èíòåã-
ðèòåò-Íàëè÷íîñò (ÊÈÍ). Âúçäåéñòâèåòî âúðõó åäèí îò òå-
çè åëåìåíòè áè íàðóøèëî ôóíêöèîíèðàíåòî íà òàçè èí-
ôîðìàöèîííàòà ñèñòåìà è ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà ìîæå äà
áúäå êëàñèôèöèðàíî êàòî èíôîðìàöèîííà âîéíà, îïåðà-
öèÿ èëè àòàêà. Íåçàâèñèìî äàëè ùå áúäàò ðàçðóøåíè ÷ðåç
ôèçè÷åñêî âúçäåéñòâèå êðèòè÷íèòå åëåìåíòè èëè ÷ðåç âè-
ðóñè, ëîãè÷åñêè áîìáè èëè ïî äðóã íà÷èí áúäàò èçâàäåíè
îò ñòðîÿ èíôîðìàöèîííèòå ñèñòåìè, òîâà ùå ñëîìè ëè
âîëÿòà çà áîðáà íà ïðîòèâíèêà? Ñïîðåä öèòèðàíèÿ àâ-
òîð, òîâà âåðîÿòíî ùå íàìàëè íåãîâèòå ñèëè è ñïîñîá-
íîñòè çà âîäåíå íà âîåííè äåéñòâèÿ, íî å âúçìîæíî äà
îñòàíå æåëàíèåòî ìó çà ñúïðîòèâà. Êàòî ìîòèâ ïîñî÷âà,
÷å â ïðèåòàòà ïðåç íîåìâðè 1993 ã. âîåííà äîêòðèíà íà
Ðóñèÿ, ñå ïðèåìà âúçìîæíîñòòà çà óíèùîæàâàíå íà ñåí-
çîðèòå è ñèñòåìèòå çà ðàííî ïðåäóïðåæäåíèå è âúçìîæ-
íî íàõëóâàíå íà ÷óæäè âîéñêè íà íåéíà òåðèòîðèÿ. Íî òî-
âà íå îçíà÷àâà, ÷å íÿìà äà èìà îòâåòíà ðåàêöèÿ, âêëþ÷è-
òåëíî è ÷ðåç èçïîëçâàíå íà ÿäðåíî îðúæèå. Àíàëîãè÷íî
ñå çàäàâà è âúïðîñà êàê áèõà ðåàãèðàëè ÑÀÙ ïðè àíàëî-
ãè÷íè äåéñòâèÿ ñðåùó òÿõ è òåõíèòå ñúþçíèöè. Äîðè è
ïðè èçïúëíåíè äâå îò öåëèòå, âèæäàìå ÷å ïîáåäàòà íå å
ïîñòèãíàòà è âîéíàòà íå å ñïå÷åëåíà.
Ïîçîâàâàéêè ñå íà äðóã èçòî÷íèê [16], öèòèðàíèÿ àâòîð
30
ïðåäëàãà ôîðìóëà, ïî êîÿòî äà ñå äàäå îöåíêà íà æåëàíè-

åòî íà ïðîòèâíèêà çà ñúïðîòèâà7:
Æåëàíèå çà ñúïðîòèâà = Ôèçè÷åñêè âúçìîæíîñòè Õ
Ìîðàë
Ñïîðåä âèæäàíèÿòà íà íÿêîè òåîðåòèöè, àêî áúäå âúç-
äåéñòâàíî âúðõó ïðîòèâíèêà òàêà, ÷å íåãîâèòå ôèçè÷åñêè
âúçìîæíîñòè äà áúäàò ñâåäåíè ïî÷òè äî íóëà, òîãàâà è
æåëàíèåòî ìó çà ñúïðîòèâà áè áèëî ðàâíî íà íóëà. Òîâà
ðàçáèðà ñå íå ñúâñåì âÿðíî è àâòîðà äàâà ïðèìåð ñ âîé-
íàòà ìåæäó ÑÀÙ è Âèåòíàì, êúäåòî âúïðåêè íåèìîâåð-
íèòå óñèëèÿ îò ñòðàíà íà ÑÀÙ äà óíèùîæàò èíôðàñòðóê-
òóðàòà è æèâàòà ñèëà íà ïðîòèâíèêà, òå íå óñïÿâàò äà ñëî-
ìÿò íåãîâàòà âîëÿ çà ñúïðîòèâà è â êðàÿ íà êðàèùàòà ñà
ïðèíóäåíè äà ñå èçòåãëÿò. Äðóãèÿò ïðèìåð å îïåðàöèÿòà
„Ïóñòèííà áóðÿ“ â Èðàê ïðåç 1990 – 1991 ãîäèíà, êúäåòî
â íà÷àëîòî íà áîéíèòå äåéñòâèÿ ñà óíèùîæåíè ñðåäñòâà-
òà çà íàáëþäåíèå è êîìóíèêàöèÿ íà Èðàê è ïî òîçè íà÷èí
ÑÀÙ ñè îñèãóðÿâàò èíôîðìàöèîííî ïðåâúçõîäñòâî. Âúï-
ðåêè ÷å òîâà ñèëíî ñíèæàâà ñïîñîáíîñòòà íà Èðàê äà âî-
äè áîéíè äåéñòâèÿ è ïî-êúñíî å ïðèíóäåí äà ïîäïèøå ïðè-
ìèðèå, òîâà ñúùî íå ñëîìÿâà íåãîâîòî æåëàíèå çà ñúïðî-
òèâà.
Ñúùèÿò âúïðîñ çàäàäåí îòíîñíî èíôîðìàöèÿòà, ñå îò-
íàñÿ è çà âòîðàòà èíôîðìàöèîííà öåë, óìúò íà âðàãà. Êëþ-
÷îâèÿò âúïðîñ å äàëè èíôîðìàöèîííàòà âîéíà íåïðåìåí-
íî ùå íàìàëè âîëÿòà çà ïðîòèâîïîñòàâÿíå è âúçìîæíîñ-
òèòå çà âçåìàíå íà íàé-ïðàâèëíèòå ðåøåíèÿ. Âúïðåêè ÷å å
âÿðíî, ÷å óïðàâëåíèåòî íà âúçïðèÿòèÿòà ìîæå äà çàáëó-
äè, èçíåíàäà èëè îáúðêà ïðîòèâíèêà, äà ïîâëèÿå íà ìî-
ðàëà èëè âîëÿòà ìó çà áèòêà, âåðîÿòíî íÿìà äà äîâåäå äî
„ïðåäñêàçóåìà ãðåøêà“. Êîíöåïöèÿòà çà ñúçäàâàíå íà
7
Warden III, J. A., “The Enemy as a System, ñ.43
31
ïðåäâèäèìà èëè ïðåäñêàçóåìà ãðåøêà ïðåäïîëàãà, ÷å ÷ðåç

ïîäõîäÿùî âúçäåéñòâèå ìîæå äà ñå ïðåäèçâèêàò îïðåäå-
ëåíè äåéñòâèÿ è ïîâåäåíèå â îáåêòà íà âúçäåéñòâèå, êîè-
òî ñà â ïîëçà íà âúçäåéñòâàùèÿ è óùúðá íà îáåêòà. Ïî
ñúùåñòâî ñå ïðåäïîëàãà, ÷å ÷îâåøêîòî ïîâåäåíèå è ðåàê-
öèè ñà íàïúëíî ïðåäâèäèìè è ìîãàò äà áúäå ïðåöèçíî
ìàíèïóëèðàí. Òàçè êîíöåïöèÿ ðàçðàáîòåíà îò äîêòîð
Äæîðäæ Ñòåéí8 îáà÷å å â ïðîòèâîðå÷èå ñ ôèëîñîôèÿòà íà
Êëàóçåâèö çà íåïðåäñêàçóåìîñòòà íà õîðàòà è âîéíàòà, êî-
åòî å èëþñòðèðàíî ÷ðåç ñëåäíèÿ ñèëîãèçúì: „Àêî õîðàòà
íå ñå äúðæàò ñïîðåä çàêîíèòå, à âîéíàòà å ÷îâåøêà
äåéíîñò, òî ñëåäâà, ÷å è âîéíàòà ñúùî íå ñå ïîä÷èíÿâà íà
çàêîíèòå”. Êîíöåïöèÿòà çà ïðåäñêàçóåìà ãðåøêà íå ñàìî
èãíîðèðà òåîðèÿòà íà Êëàóçåâèö ïî îòíîøåíèå íà
÷îâåøêàòà ïðèðîäà è âîéíàòà, íî è âîäè äî ëîãè÷åñêè
ïðîòèâîðå÷èÿ. Íàïðèìåð, âúçìîæíî ëè å íàèñòèíà äà ñå
ïðåäâèäÿò äåéñòâèÿòà, íàìåðåíèÿòà è îáîñíîâêà çà
âçåìàíå íà ðåøåíèÿ íà õîðàòà, âêëþ÷èòåëíî è òåçè íà
âèñîêè ðúêîâîäíè äëúæíîñòè?
Ìîæå áè îíåçè, êîèòî ñå çàñòúïâàò çà èçïîëçâàíåòî íà
èíôîðìàöèîííîòî îðúæèå ñðåùó òîçè òèï èíôîðìàöèîí-
íà öåë, à èìåííî „ñïîñîáíîñòòà íà âðàæåñêèÿ óì äà íàá-
ëþäàâà, äà ñå îðèåíòèðà è äà âçåìà íàé-ïðàâèëíèòå ðå-
øåíèå“, îòäàâàò ïî-ãîëÿìî çíà÷åíèå íà ìîðàëíèÿ ôàêòîð,
îòêîëêîòî íà ôèçè÷åñêèÿ. Ïðèâúðæåíèöèòå íà òîçè òèï
èíôîðìàöèîííè äåéñòâèÿ ñå îïèòâàò äà íàëîæàò òàçè ôîð-
ìà íà èíôîðìàöèîííàòà âîéíà, ïðè êîÿòî èìàìå „óïðàâ-
ëåíèå íà âúçïðèÿòèÿòà, îðèåíòàöèÿòà è âçåìàíåòî íà ðå-
øåíèÿ” èëè òàêà íàðå÷åíàòà „íåîêîðòèêàëíà9 âîéíà”. Äî-
êàòî òåçè òåðìèíè ìîæå äà îçíà÷àâàò çà íÿêîè „íîâè” âè-
8
George J. Stein, “Information Attack: Information Warfare in
2025
9
Ñâúðçàíà èëè íà áàçàòà íà ÷óâñòâàòà
32
äîâå âîéíà, â äåéñòâèòåëíîñò, òå ñà ïðîñòî àìîðôíè òåð-

ìèíè çà òîâà, êîåòî òðàäèöèîííî ñå íàðè÷à ïñèõîëîãè-
÷åñêè îïåðàöèè, ïðîïàãàíäà è âîåííà èçìàìà.
Â íàñòîÿùèÿ òðóä àâòîðà ùå ñå îïèòà äà çàùèòè òåçàòà,
÷å ñúùåñòâóâàò è äðóã âèä äåéñòâèÿ, êîèòî ïî íèêàêúâ
íà÷èí íå ìîãàò äà áúäàò êëàñèôèöèðàíè êàòî ïðåñòúïëå-
íèÿ èëè äîðè íàðóøåíèÿ, íî ïî ñâîÿòà ñúùíîñò ìîãàò äà
áúäàò âðåäíè è îïàñíè çà õîðàòà è îáùåñòâîòî. Òîâà å
èçáèðàòåëíîòî ïîäíàñÿíå íà èíôîðìàöèÿòà, ñúçäàâàíå íà
íåãàòèâåí èìèäæ íà îïðåäåëåíè ëèöà (èëè ïîçèòèâåí íà
äðóãè) ÷ðåç ðàçïðîñòðàíÿâàíå íà íåïúëíà, íåâÿðíà èëè èç-
âàäåíà îò êîíòåêñòà èíôîðìàöèÿ, êàêòî è èçïîëçâàíåòî
íà ïîäîáíè ìåòîäè çà ôîðìèðàíå íà îïðåäåëåíèå íàãëà-
ñè â îáùåñòâîòî. È èìåííî ïî òîçè íà÷èí, ÷ðåç öåëåíàñî-
÷åíîòî ïîäíàñÿíå íà ïîäáðàíà èíôîðìàöèÿ (êîÿòî ñàìà
ïî ñåáå ñè å âÿðíà, íî å íåïúëíà è èçâàäåíà îò êîíòåêñòà),
ìîæå äà ñå ïîñòèãíå è òðåòàòà öåë íà âîéíàòà, à èìåííî
äà áúäå ïðåêðàòåíî æåëàíèåòî íà ïðîòèâíèêà çà ñúïðî-
òèâà è ïðîòèâîäåéñòâèå. Ñ òîâà ïîñòàâåíèÿ âúïðîñ îò-
íîñíî ïîñòèãàíåòî íà ôîðìèðàíèòå îò Êàðë ôîí Êëàóçå-
âèö öåëè íà âîéíàòà äà ïîëó÷è ïîëîæèòåëåí îòãîâîð.
„Ïðàâèëíàòà“ èíôîðìàöèÿ, ïîäíåñåíà ïî „ïðàâèëíèÿ“
íà÷èí, ïðåäïîëàãà ôîðìèðàíå íà „ïðàâèëíîòî“ ìíåíèå.
Íåñëó÷àéíî äóìàòà ïðàâèëíî å ïîñòàâåíà â êàâè÷êè. Òîâà
èäâà äà ïîä÷åðòàå, ÷å íÿêîé èçïîëçâà îïðåäåëåíè âúçìîæ-
íîñòè çà äà ïîñòèãíå ñâîÿòà öåë. Ïðåäïîëàãàì, ìíîãî îò
âàñ ñà ÷óâàëè ðåïëèêè îò ðîäà íà „Êàê äà íå å âÿðíî?
Ïèøå ãî â èíòåðíåò!“ èëè „Êàçàõà ãî ïî òåëåâèçèÿòà!“. È
â ïîâå÷åòî ñëó÷àè õîðàòà ñà ñúâñåì èñêðåíè è óáåäåíè â
ñâîÿòà ïðàâîòà. Çà ïîñòèãàíåòî íà òàçè öåë ñà âïðåãíàòè
óñèëèÿòà íà ìíîãî ñïåöèàëèñòè îò ðàçëè÷íè îáëàñòè. Òóê
òðÿáâà äà ñå îòáåëåæàò òðè âàæíè íàïðàâëåíèÿ â èíôîð-
ìàöèîííàòà òåîðèÿ è ïî-ñïåöèàëíî â óïðàâëåíèåòî íà ðå-
ñóðñèòå â èíòåðíåò, îò êîèòî çàâèñè ïîñòèãàíåòî íà òåçè
33
ðåçóëòàòè è çà êîèòî ùå ñòàíå âúïðîñ ïî-êúñíî. Òîâà ñà

Search Engine Optimization (SEO), Social Media Manage-
ment (SMM) è Online Reputation Management (ORM). Ðàç-
áèðà ñå, íå òðÿáâà äà ñå ïîäöåíÿâàò è äðóãèòå îáëàñòè,
êàòî íàïðèìåð ãðàôè÷íèÿ äèçàéí è áúðçîäåéñòâèåòî íà
ñàéòîâåòå.
Ñïîðåä [24] “Íà ïúðâî ìÿñòî óÿçâèìîñòòà íà
áúëãàðñêîòî îáùåñòâî ñå äúëæè íà òîâà, ÷å äî íàñòîÿùèÿ
ìîìåíò áúëãàðñêèòå èíñòèòóöèè íå ñà ïðåäïðèåëè
çàùèòíè èëè îòâåòíè äåéñòâèÿ, äîðè íå äàâàò ïðèçíàê, ÷å
îò÷èòàò íàëè÷èåòî íà èíôîðìàöèîííè îïåðàöèè â
íàöèîíàëíîòî èíòåðíåò ïðîñòðàíñòâî. Ôàêò å, ÷å òàì ñå
ïðîâåæäà ìàñèðàíà ïðîïàãàíäíà àòàêà âúðõó åìîöèèòå
íà áúëãàðñêàòà ïóáëèêà ñ ïîìîùòà íà íîâèòå óåá
òåõíîëîãèè, êîèòî áëîêèðàò çäðàâîñëîâíàòà êðèòè÷íîñò
è èçëú÷âàò ðåäèöà èñòîðè÷åñêè è êóëòóðíè ïîñëàíèÿ.
Òúðñà÷êèòå êàòî Google è ñîöèàëíèòå ìðåæè ïðåäëàãàò
ðàçëè÷íè íà÷èíè è êîíêðåòíè ñðåäñòâà çà ìàíèïóëèðàíå,
êîèòî ëåñíî ñå âúçïðèåìàò îò öåëåâèòå ãðóïè è ïî òîçè
íà÷èí âëèÿÿò âúðõó òÿõíàòà âîëÿ è ðàçáèðàíå çà ñâåòà.
Èíôîðìàöèÿòà îò èíòåðíåò èìà ìíîãî âèñîêî íèâî íà
ïðîíèêâàíå â ñúçíàíèåòî è êîìóíèêàöèèòå íà õîðàòà,
çàùîòî ãîëÿìà ÷àñò îò òÿõ ñà ñâúðçàíè, ÷ðåç àêàóíòèòå ñè
â ðàçëè÷íè ïëàòôîðìè çà ñïîäåëÿíå íà îïèò, äîêóìåíòè è
âïå÷àòëåíèÿ. Çàòîâà ìàòåðèàëèòå â ìðåæàòà ÷åñòî ñå
àáñîðáèðàò íåêðèòè÷íî áåç ïîäðîáíî îïîçíàâàíå íà
ïðîèçõîäà è íàäåæäíîñòòà èì.”10.
Â õîäà íà ïðåäâàðèòåëíàòà ïîäãîòîâêà, ïðîó÷âàíå è ïðî-
âåæäàíå íà èçñëåäâàíèÿòà, àâòîðà ïîäõîæäà îò ãëåäíà òî÷-
êà íà ñðåäíîñòàòèñòè÷åñêèÿ ïîòðåáèòåë, êîèòî æåëàå äà
íàìåðè èíôîðìàöèÿ ïî äàäåíà òåìà. Òîé ñÿäà íà êîìïþ-
10
Äèìîâ, Ï., „Ïðèëîæåíèå íà óåá òåõíîëîãèèòå çà çàùèòà íà
íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò“, ñòð. 26
34
òúðà, îòâàðÿ Google (çàùîòî çà ãîëÿìà ÷àñò îò ïîòðåáè-

òåëèòå òîâà å „åäèíñòâåíàòà“ òúðñà÷êà, êàêòî çà ìíîãî
õîðà ìîíèòîðà å êîìïþòúð), ïèøàò íÿêîëêî äóìè (íå è
áåç ïîìîùòà íà óñëóæëèâèòå ïîäñêàçêè íà òúðñà÷êàòà) è
îòâàðÿò ïúðâèÿ ëèíê. Âèå ëè÷íî, ïðåäè äà „öúêíåòå“ íà
ëèíêà, ïîãëåæäàòå ëè êúäå âîäè òîé? À äàëè ñòå çàáåëÿ-
çàëè, ÷å îáèêíîâåíî ïúðâèòå íÿêîëêî ðåçóëòàòà îáèêíî-
âåíî ñà ïëàòåíè? Êîãàòî âëåçåòå â íÿêîé ñàéò, çàìèñëÿòå
ëè ñå êîé ñòîè çàä íåãî, êîé å êà÷èë èíôîðìàöèÿòà è äî
êîëêî ìîæå äà èìàòå äîâåðèå íà íàïèñàíîòî? Ïðîâåðÿ-
âàòå ëè èíôîðìàöèÿòà îò íÿêîëêî íåçàâèñèìè åäèí îò äðóã
èçòî÷íèöè? Çàùî, â äíåøíèÿ ñâÿò êúäåòî âñåêè òúðñè ïå-
÷àëáà, íÿêîé ùå äàâà íåùî áåçïëàòíî? „Àêî íÿêîé íÿêú-
äå òè ïðåäëàãà íåùî áåçïëàòíî, çíàé, ÷å ñòîêàòà ñè òè!” –
òåçè äóìè ñå ïðåïèñâàò íà âåëèêèÿ Àëáåðò Àéíùàéí. È
íå âèíàãè öåëòà å ôèíàíñîâà èçãîäà è/èëè áúðçà ïå÷àëáà
íà ìîìåíòà.
Ïðè ïîäãîòîâêàòà íà ìàòåðèàëèòå çà íàñòîÿùèÿò òðóä
ïðåêàðàõ äúëãî âðåìå ïðåä êîìïþòúðà â èíòåðíåò. Âúï-
ðåêè ÷å èìàì ñåðèîçíà òåõíè÷åñêà ïîäãîòîâêà è ïîäõîæ-
äàì êðèòè÷íî êúì ñòðàííèòå íà ïðúâ ïîãëåä íåùà, èçãëå-
äàõ ìíîæåñòâî èíòåðåñíè è äîñòà ðåàëèñòè÷íî íàïðàâå-
íè âèäåîêëèïîâå. Â ìîìåíòà â ñîöèàëíèòå ìðåæè ñà ìíî-
ãî àêòóàëíè êëèïîâåòå, êúäåòî íÿêîè çàïîÿâà íÿêîëêî æè-
öè è çàïî÷âà äà ñâåòè åëåêòðè÷åñêà êðóøêà. Ïúðâèÿò ïî-
äîáåí êëèï áåøå, êàê ñ åäíà ïëåòåíèöà îò ïëàñòìàñîâè
òðúáè ñå ïðàâè ïîìïà çà âîäà ñ ãîëÿì äåáèò. Çíàì ÷å å
íåâúçìîæíî, íî â ïúðâèÿ ìîìåíò ñå õâàíàõ! À êàêâî îñòà-
âà çà õîðà, êîèòî íÿìàò òåõíè÷åñêè ïîçíàíèÿ. È â òîçè
ðåä íà ìèñëè, âåðîÿòíî ñúì ñå „õâàùàë íà âúäèöàòà“ çà
íåùà, çà êîèòî íÿìàì äîñòàòú÷íî ïîçíàíèÿ.
Äðóã èíòåðåñåí åêñïåðèìåíò å äà íàïèøåòå „perpetuum
mobile” (âå÷åí äâèãàòåë. Òîâà å äâèãàòåë èëè ìåõàíèçúì,
êîéòî ðàáîòíè „âå÷íî“ è íÿìà íóæäà îò âúíøíà åíåðãèÿ.
35
Òåîðèÿòà íà âå÷íèÿ äâèãàòåë ïðîòèâîðå÷è íà îñíîâíè ïðè-

ðîäíè çàêîíè è òàêúâ å íåâúçìîæíî äà ñúùåñòâóâà. Âúï-
ðåêè òîâà, ùå îñòàíåòå èçíåíàäàíè îò êîëè÷åñòâîòî è ðàç-
íîîáðàçèåòî íà „âå÷íè“ äâèãàòåëè, ïîäêðåïåíè ñúñ ñõåìè
è âèäåîêëèïîâå.
Êàêòî âúâ ôèçè÷åñêèÿ ñâÿò, òàêà è âúâ âèðòóàëíèÿ, âè-
íàãè ùå èìà õîðà, êîèòî äà ñå îïèòâàò äà ñå âúçïîëçâàò
îò íåçíàíèåòî èëè íåâíèìàíèåòî íà äðóãèòå. Îñâåí ïîñ-
òàâåíèòå â íà÷àëîòî öåëè è âúïðîñè, àâòîðà ùå ñå îïèòà
äà íàïðàâè ÷èòàòåëÿ (è ïîòðåáèòåëÿ) åäíà èäåÿ ïî-âíè-
ìàòåëåí, êîãàòî òúðñè èíôîðìàöèÿ â èíòåðíåò.
Íåêà íàïèøåì â òúðñà÷êàòà „âëèÿíèå“. Ïúðâîòî êîåòî
èçëèçà å „âëèÿíèå – Óèêèðå÷íèê, https://bg.wiktionary.org
› wiki › âëèÿíèå”11, êàòî äåôèíèöèÿòà å :
„Ïîä âëèÿíèå ñå ðàçáèðà ÷óæäà íàìåñà íà íàøèòå ìèñëè.
Ïîä íå÷èå âëèÿíèå âçèìàìå ðåøåíèÿ êàòî íàø ëè÷åí
èçáîð, êîéòî âñúùíîñò å âçåò ïðåäè òîâà îò äðóã”.
Çâó÷è äîáðå, à êîé ãî å íàïèñàë? Íåêà îòâîðèì è „Ðå÷íèê
íà äóìèòå â áúëãàðñêèÿ åçèê“12. Òàì ïèøå ñëåäíîòî:
1. Âúçäåéñòâèå. Îêàçâàì âëèÿíèå. Èçïèòâàì âëèÿíèå.
Ïîä âëèÿíèåòî íà ïðèÿòåëèòå ñè.
2. Ñàìî åä. Àâòîðèòåò, âëàñò, ïðåñòèæ. Èìàì âëèÿíèå.
Â „Áúëãàðñêè ñèíîíèìåí ðå÷íèê”13 íàìèðàìå ñëåäíîòî:
[ñúù.] àâòîðèòåò, ïðåñòèæ, òåæåñò
[ñúù.] ãîñïîäñòâî, âëàñò, íàäìîùèå
[ñúù.] íàòèñê, âúçäåéñòâèå, äàâëåíèå, âíóøåíèå
[ñúù.] çíà÷åíèå, âàæíîñò, ñèëà
[ñúù.] âëàäè÷åñòâî
[ñúù.] óïðàâëåíèå, ðúêîâîäñòâî, êîíòðîë
[ñúù.] îòðàæåíèå, ïîñëåäèöà
11
https://bg.wiktionary.org/wiki/âëèÿíèå
12
http://rechnik.info/âëèÿíèå
13
https://slovored.com/search/synonymous/âëèÿíèå
36
[ñúù.] ìîù, ìîãúùåñòâî

[ñúù.] äîâåðèå, óâàæåíèå, äîáðî èìå
[ñúù.] èìåíèòîñò, èçâåñòíîñò, ñëàâà
[ñúù.] ìàÿ, ôåðìåíò, àêòèâèçèðàù åëåìåíò
[ñúù.] ïîäòèê, ïîäáóäà, ñòèìóë
Íàêðàÿ, â ïå÷àòíîòî èçäàíèå íà „Ñúâðåìåíåí òúëêîâåí
ðå÷íèê íà Áúëãàðñêèÿ åçèê” [21] ïèøå ñëåäíîòî14:
1. Âúçäåéñòâèå. Îêàçâàì âëèÿíèå. Èçïèòâàì âëèÿíèå.
Ïîä âëèÿíèåòî íà ïðèÿòåëèòå ñè.
2. Ñàìî åä. Àâòîðèòåò, âëàñò, ïðåñòèæ. Èìàì âëèÿíèå.
Íàñòîÿùèÿ ïðèìåð èäâà äà ïîêàæå, ÷å äîðè åäíà äóìà
îò áúëãàðñêèÿ åçèê ìîæå äà èìà ðàçëè÷íî çíà÷åíèå ñïî-
ðåä ðàçëè÷íè èçòî÷íèöè. Êàêâî îñòàâà òîãàâà çà ñëîæíè
è êîìïëèöèðàíè ñúáèòèÿ, â êîèòî îáèêíîâåíî ñå ïðåïëè-
òàò ïðîòèâîïîëîæíè èíòåðåñè íà ìíîæåñòâî ñòðàíè?
Ñúùåñòâóâàò ìíîæåñòâî íîðìàòèâíè è ïîäíîðìàòèâíè
äîêóìåíòè, ðåãëàìåíòèðàùè ðàçëè÷íèòå âèäîâå ñèãóðíîñò
– ôèçè÷åñêàòà, ïåðñîíàëíàòà, äîêóìåíòàëíàòà è èíôîð-
ìàöèîííàòà. Â ñúîòâåòñòâèå ñ òÿõ ñà ðàçðàáîòåíè è ïðè-
ëàãàò ñïåöèôè÷íè çà âñÿêà îáëàñò ñåêòîðíè ïîëèòèêè çà
ñèãóðíîñò, îòíàñÿùè ñå çà ðàçëè÷íè åëåìåíòè â îáùàòà
ñèñòåìà çà ñèãóðíîñò. Îò äðóãà ñòðàíà èìà ìíîæåñòâî
òðóäîâå, èçñëåäâàíèÿ è ïóáëèêàöèè ñâúðçàíè ñ êîìïþòúð-
íèòå è èíòåðíåò èçìàìèòå – îò òîâà êàê äà ñè ïðåäïàçèì
ïàðîëèòå è ëè÷íèòå äàííè, äà ïîçíàâàìå ðàçëè÷íèòå ìå-
òîäè çà èçìàìè â èíòåðíåò è ñúîòâåòíî äà ñå ïðåäïàçèì
îò òÿõ è ñòèãíåì äî ðàçïîçíàâàíåòî íà ôèøèíã ñúîáùå-
íèÿòà è ôàëøèâèòå íîâèíè. Íî äàëè ìîæåì äà ñå äîâå-
ðèì íà èíôîðìàöèÿòà êîÿòî íàìèðàìå â ìðåæàòà?
Ãîëÿìà ÷àñò îò ðàáîòàòà ìè å ñâúðçàíà ñ èíòåðíåò, òúð-
ñåíå íà èíôîðìàöèÿ, ìíåíèÿ, àíàëèçè è êîìåíòàðè. Ìíî-
ãî ÷åñòî ïðè äàäåíî òúðñåíå èçëèçàò ðåçóëòàòè îò ðàç-
14
Ñúâðåìåíåí òúëêîâåí ðå÷íèê íà Áúëãàðñêèÿ åçèê, ñòð. 87
37
ëè÷íè ñòðàíèöè, íî ñúäúðæàíèåòî, ñòèëà è äîðè ñíèìêè-

òå èëè âèäåîçàïèñèòå ñà åäíè è ñúùè. Àêî çà íÿêîè îáëàñ-
òè òîâà å íîðìàëíî è ðàçáèðàåìî (íÿìà êàê åäíà ôîðìóëà
â ìàòåìàòèêàòà èëè çàêîí âúâ ôèçèêàòà äà áúäàò ðàçëè÷-
íè), òî òîâà íå ìîæå äà áúäå ïðèåìëèâî çà ñúáèòèÿòà êî-
èòî ñå ñëó÷âàò è ñúîòâåòíî îòðàçÿâàò â ìåäèèòå, âêëþ÷è-
òåëíî è â èíòåðíåò. ×åñòî ïúòè â êîìåíòàðèòå íà ïîòðå-
áèòåëèòå êúì äàäåíè ñúáèòèÿ çàáåëÿçâàì îïðåäåëåí øàá-
ëîí èëè êàçàíî íà æàðãîí „îïîðêè“, à ïîíÿêîãà äîðè è
ïðàâîïèñíèòå ãðåøêè ñà åäíè ñúùè. Òîâà å åäèí îò ïðèç-
íàöèòå çà òàêà íàðå÷åíèòå „òðîëîâå“. Òîâà ñà õîðà, êîèòî
ïîðàäè íÿêàêâè ïðè÷èíè, íàé-÷åñòî ñðåùó çàïëàùàíå, ñúñ
ñâîèòå êîìåíòàðè çàùèòàâàò îïðåäåëåíà òåçà è ñå îïèò-
âàò äà ñúçäàäàò îïðåäåëåíà íàãëàñà â ÷àñò îò îáùåñòâîòî
ïî òàçè òåìà, êîÿòî íàãëàñà äà ïîìîãíå íà ñúîòâåòíèÿ ÷î-
âåê, ãðóïà îò õîðà èëè äúðæàâà, äà ïîñòèãíàò îïðåäåëåíè
öåëè.
Çàïî÷íàõ äà èçïîëçâàì ðàçëè÷íè òúðñåùè ìàøèíè è ðàç-
ëè÷íè åçèöè çà òúðñåíå (áúëãàðñêè, àíãëèéñêè è ðóñêè),
êàòî ñðàâíÿâàõ ðåçóëòàòèòå, èçòî÷íèöèòå íà èíôîðìàöèÿ
è àâòîðèòå, äîêîëêîòî òîâà áåøå âúçìîæíî. Èíòåðåñíî è
ìíîãî ïîêàçàòåëíî áåøå âðåìåòî íà ïóáëèêóâàíå íà èí-
ôîðìàöèÿ çà äàäåíî ñúáèòèå. Îêàçà ñå, ÷å èìà „ìàëêè“
ñàéòîâå, êîèòî ïóáëèêóâàò èíôîðìàöèÿ çà äàäåíî ñúáè-
òèå ïî÷òè âåäíàãà. Èíôîðìàöèÿòà çà ñúùîòî ñúáèòèå ñå
ïóáëèêóâà â „ãîëåìèòå“ ñàéòîâå íÿêîëêî äíè ñëåä òîâà è
ïî÷òè âåäíàãà „èç÷åçâà“ îò ãëàâíàòà ñòðàíèöà, îáèêíîâå-
íî èçìåñòåíà îò íåçíà÷èòåëíè íîâèíè ñ ãðúìêè çàãëàâèÿ.
Ïðè ïðåäâàðèòåëíàòà ïîäãîòîâêà è ïðîó÷âàíèÿ ñè çà-
äàâàõ è âúïðîñà, äîêîëêî ìîæå äà ñå èìà äîâåðèå íà ñà-
ìàòà ïóáëèêóâàíà èíôîðìàöèÿ. Êîé ïóáëèêóâà èíôîðìà-
öèÿòà, äîêîëêî òàçè èíôîðìàöèÿ å äîñòîâåðíà è ìîæåì
ëè äà èìàìå äîâåðèå êàêòî íà èçòî÷íèêà, òàêà è íà àâòî-
ðà? Òúé êàòî òúðñåùèòå ìàøèíè àíàëèçèðàò öÿëîñòíî ñú-
38
äúðæàíèåòî íà ñòðàíèöèòå è ãî êëàñèôèöèðàò ïî îïðåäå-

ëåíè àëãîðèòìè, ñå ïîÿâè íîâà ãðóïà õîðà, íàðå÷åíè „àâ-
òîðè íà ñúäúðæàíèå“ èëè „êîïèðàéòúðè” (copywriting).
Òÿõíàòà çàäà÷à å äà íàïèøàò òåêñò, êîéòî îò åäíà ñòðàíà
äà ïðèâëå÷å âíèìàíèåòî íà ÷îâåêà (ïîòðåáèòåëÿ), à îò äðó-
ãà äà ñúäúðæà îïðåäåëåíèå êëþ÷îâè äóìè, ïî êîèòî òúð-
ñåùèòå ìàøèíè äà èíäåêñèðàò ñúäúðæàíèåòî è äà ïîêàç-
âàò ñàéòà íà ÷åëíè ïîçèöèè ïðè òúðñåíå â äàäåíàòà îá-
ëàñò. Òåçè àâòîðè îáèêíîâåíî íå ñà ñïåöèàëèñòè â äàäå-
íàòà îáëàñò, íî ñà çàïîçíàòè ñ ïðèíöèïèòå íà ðàáîòà íà
òúðñåùèòå ìàøèíè è ñúçäàâàò òåêñò (ñúäúðæàíèå), êîéòî
èçãëåæäà ÷óäåñíî, õàðåñâà ñå îò ïîñåòèòåëèòå íà ñàéòà,
èíäåêñèðà ñå îò òúðñåùèòå ìàøèíè, íî â ïîâå÷åòî ñëó-
÷àè íå ìîæå äà áúäå èçòî÷íèê íà íàäåæäíà èíôîðìàöèÿ.
Îáèêíîâåíî çàãëàâèÿòà íà òåçè ïóáëèêàöèè ñà : „Äåñåò ïðè-
÷èíè äà ïðàâèì (èëè íå ïðàâèì) íåùî“, „Çàùî äà èçáå-
ðåì äàäåíà óñëóãà“, „Êàê äà ïðàâèì...“ è ò.í. Ñàìèòå ïóá-
ëèêàöèè îáèêíîâåíî äà íàïèñàíè ãðàìîòíî, ïðèÿòíè ñà
çà ÷åòåíå, èìàò ïîäõîäÿùè èçîáðàæåíèÿ, à êëþ÷îâèòå äó-
ìè ñà ëèíêîâå, êîèòî óñëóæëèâî ñî÷àò ñàéòà, êîéòî ùå âè
ïîìîãíå äà íàïðàâèòå „ïðàâèëíèÿ“ èçáîð.
Êðèòè÷íîòî ìèñëåíå å èçêëþ÷èòåëíî ïîëåçíî ïðè ðà-
áîòà â èíòåðíåò, íàó÷íî-èçñëåäîâàòåëñêàòà äåéíîñò è âúâ
âñè÷êè æèòåéñêè ñèòóàöèè. “Êðèòè÷íîòî ìèñëåíå èëè
êðèòè÷íà ìèñúë å ïîäõîä â ìèñëåíåòî, ïðåäñòàâëÿâàù
âíèìàòåëíîòî ïðèëàãàíå íà çäðàâ ðàçóì, îñíîâàí íà äîêà-
çàòåëñòâà, â îïðåäåëÿíåòî íà òîâà, äàëè åäíî òâúðäåíèå å
âÿðíî, èëè íå. Òî ñå îòíàñÿ íå äî ïúòÿ çà äîñòèãàíå äî
òâúðäåíèÿòà, à äî îöåíêàòà èì. Áèâà îïðåäåëÿíî îùå êàòî
óìåíèåòî äà ñå âçåìàò ðåøåíèÿ âúç îñíîâàòà íà äîáðè
àðãóìåíòè.”15 Ñâèäåòåëè ñìå êàê åêñïåðòè è àíàëèçàòîðè
äàâàò ìíåíèÿ è îöåíêè çà äàäåíè ñúáèòèÿ, ãîâîðÿò óáåäè-
15
https://bg.wikipedia.org/wiki/Êðèòè÷íî_ìèñëåíå
39
òåëíî è íè óáåæäàâàò êàê äàäåíî äåéñòâèå å „äîáðî“ èëè

„ëîøî“, êàê è çàùî òðÿáâà äà ãî îäîáðÿâàìå èëè íå. À
çàìèñëÿìå ëè ñå äàëè äàäåíèÿ ÷îâåê ïðèòåæàâà íåîáõîäè-
ìèÿ îïèò è íåîáõîäèìàòà èíôîðìàöèÿ çà äà ïðàâè
ñúîòâåòíèòå èçâîäè? Äàëè òîé íå å ïðèñòðàñòåí èëè ïî
íÿêàêâè íåèçâåñòíè çà íàñ ïðè÷èíè íè íàñî÷âà äà ìèñëèì
è äåéñòâàìå â „ïðàâèëíàòà“ ïîñîêà?
Âñåêè åäèí îò ïîñòàâåíèòå ïî-ãîðå âúïðîñè ñàì ïî ñåáå
ñè ìîæå äà áúäå òåìà çà èçñëåäâàíå â ñúîòâåòíàòà îáëàñò.
Îñíîâíèÿ âúïðîñ, íà êîèòî âñúùíîñò å íàïðàâåí îïèò äà
ñå îòãîâîðè â íàñòîÿùèÿ òðóä, å äîêîëêî ïîïóëÿðíèòå
òúðñåùè ìàøèíè ñà „áåçïðèñòðàñòíè“, à èíôîðìàöèÿòà
êîÿòî íè ïðåäîñòàâÿò å îáåêòèâíà, àêòóàëíà è äîñòîâåðíà.
Çàïî÷íàõ äà òúðñÿ îòãîâîð íà âúïðîñà : Íàèñòèíà ëè
èíòåðíåò íè êàçâà „Èñòèíàòà, ñàìî èñòèíàòà è öÿëàòà
èñòèíà ?” è ñå íàäÿâàì äà ñúì íàìåðèë äîíÿêúäå íåãîâèÿ
îòãîâîð â íàïðàâåíîòî è èçëîæåíî ïî-äîëó èçñëåäâàíå.
40
3. ÒÚÐÑÅÍÅ È ÍÀÌÈÐÀÍÅ
ÍÀÌÈÐÀÍÅ
3.1. Ìåòîäîëîãèÿ íà èçñëåäâàíåòî
Êàêòî áåøå ñïîìåíàòî ïî-ãîðå, èíôîðìàöèîííèÿ äî-
ìåéí ñå ðàçãëåæäà íàðàâíî ñ îñòàíàëèòå ÷åòèðè ôèçè÷åñ-
êè äîìåéíà. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å â íåãî ñå ïëàíèðàò è ïðî-
âåæäàò âñè÷êè âèäîâå îïåðàöèè, êîèòî îñèãóðÿâàò áåçî-
ïàñíîñòòà è çàùèòàòà íà èíòåðåñèòå íà äúðæàâàòà â íåãî.
Ñàìèòå âèå çíàåòå ëè êàê ðàáîòÿò òúðñåùèòå ìàøèíè è
êîè ñàéòîâå èçëèçàò íà ïúðâèòå ñòðàíèöè ïðè òúðñåíå?
Ïîëçâàòå ëè ðàçëè÷íè òúðñåùè ìàøèíè èçïîëçâàòå â ñâî-
ÿòà ðàáîòà è ïðîâåðÿâàòå ëè íàìåðåíàòà èíôîðìàöèÿ îò
äðóãè èçòî÷íèöè? Âèíàãè ëè ñòå ñúãëàñíè ñ ìíåíèÿòà è
àðãóìåíòèòå íà àâòîðèòå? Ïîäëàãàòå ëè íà ñúìíåíèå òÿõ-
íàòà êîìïåòåíòíîñò è áåçïðèñòðàñòíîñò? Êîãàòî åäíî
ìíåíèå, òåçà èëè ñòàíîâèùå ñå ïðåäñòàâÿ êàòî îôèöèàë-
íî îò èìåòî íà äàäåíà îðãàíèçàöèÿ, äàëè äàäåíèÿ èçòî÷-
íèê è àâòîð ñà óïúëíîìîùåíè äà ãîâîðÿò îò íåéíî èìå?
Ñïèñúêà ñ ïîäîáíè âúïðîñè ìîæå äà áúäå ìíîãî äúëúã,
êàòî âåðîÿòíî ðÿäêî ñè ãè çàäàâàìå è îùå ïî-ðÿäêî òúð-
ñèì òåõíèòå îòãîâîðè. Äî òàêàâà ñòåïåí ñìå ñâèêíàëè ñ
èíòåðíåò è èíôîðìàöèÿòà â íåãî, ÷å ïî÷òè íå ñå çàìèñëÿ-
ìå äàëè òàçè èíôîðìàöèÿ å âÿðíà, à íåéíèÿ èçòî÷íèê –
íàäåæäåí.
Â íàñòîÿùèÿ òðóä å ðàçãëåäàíî ïðåäñòàâÿíåòî íà ÷àñò
îò äúðæàâíèòå îðãàíè â èíòåðíåò ïðîñòðàíñòâîòî, òÿõíà-
òà âèäèìîñò, ðàçïîçíàâàåìîñò è äîñòúïíîñò çà ãðàæäà-
íèòå, èíôîðìàöèÿòà êîÿòî å äîñòúïíà â ïóáëè÷íîòî ïðîñ-
òðàíñòâî, à íà áàçàòà íà ñúáðàíàòà èíôîðìàöèÿ ñà íàïðà-
âåíè ñúîòâåòíèòå èçâîäè.
Èçñëåäâàíåòî áåøå ïðîâåäåíî íà äâà îñíîâíè åòàïà, êà-
òî âñåêè åäèí îò òÿõ ùå âêëþ÷âà íÿêîëêî ïîäåòàïà:
- Íà áàçàòà íà àíàëèòè÷íà èíôîðìàöèÿ ñúáðàíà îò ñïå-
öèàëèçèðàí ñîôòóåð å ñúñòàâåí ñïèñúê íà ñàéòîâåòå ñ íàé-
41
ãîëÿìà òåæåñò â èíôîðìàöèîííèÿ ïîòîê;

- Ïðè ïðåäâàðèòåëíèòå ïðîó÷âàíèÿ áåøå óñòàíîâåíî, ÷å
÷àñò îò ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå ñòðóêòóðè íå ïîïàäàò â
÷åëíèòå ïîçèöèè íà êëàñèðàíåòî ïî ïîïóëÿðíîñò â èíòåð-
íåò. Òåçè ñàéòîâå áÿõà îáîñîáåíè â äîïúëíèòåëíà ãðóïà;
- Áåøå èçâúðøåíî òúðñåíå â íÿêîëêî îò íàé-ïîïóëÿðíè-
òå òúðñåùè ìàøèíè íà èíôîðìàöèÿ çà àêòóàëíè ñúáèòèÿ
è áÿõà îöåíåíè áðîÿò è ïîçèöèèòå íà êîèòî ñå íàìèðàò
ñàéòîâåòå îò ñïèñúêà;
- Íà âòîðèÿ åòàï ñ ïîìîùòà íà ñïåöèàëèçèðàíè îíëàéí
èíñòðóìåíòè èçáðàíèòå ñàéòîâå áÿõà ïðîâåðåíè äî êîë-
êî îòãîâàðÿò íà ñúâðåìåííèòå èçèñêâàíèÿ çà ñòðóêòóðà,
ñúäúðæàíèå, äîñòúïíîñò è äðóãè êðèòåðèè, íà áàçàòà íà
êîèòî òúðñåùèòå ìàøèíè èçâúðøâàò êëàñèðàíåòî íà ñú-
îòâåòíèÿ ñàéò íà ïî-âèñîêà ïîçèöèÿ, ò.å. äà ñå ïîêàçâà â
ïúðâèòå ñòðàíèöè ïðè òúðñåíå.
Îñíîâíèòå öåëè íà èçñëåäâàíåòî ñà:
- Äà ñå îïðåäåëè äî êàêâà ñòåïåí ãðàæäàíèòå ïîëó÷àâàò
èíôîðìàöèÿ çà ñúáèòèÿòà îò îôèöèàëíèòå äúðæàâíè èí-
ñòèòóöèè, îòãîâîðíè çà ïðåäîñòàâÿíåòî íà òàêàâà èíôîð-
ìàöèÿ;
- Äà ñå àíàëèçèðà ñúñòîÿíèåòî íà ñàéòîâåòå íà äúðæàâ-
íèòå èíñòèòóöèè èìàùè ïðÿêî îòíîøåíèå êúì íàöèîíàë-
íàòà ñèãóðíîñò è òÿõíàòà âèäèìîñò â Èíòåðíåò;
3.2. Êàê ðàáîòÿò òúðñåùèòå ìàøèíè
Íÿìà ñúìíåíèå, ÷å èíòåðíåò å åäíà îãðîìíà áèáëèîòå-
êà, êúäåòî ìîæå äà áúäå ñúõðàíåíî è íàìåðåíî ïî÷òè áåç-
êðàéíî êîëè÷åñòâî èíôîðìàöèÿ. Íî àêî íå ìîæåì äà íà-
ìåðèì èíôîðìàöèÿòà êîÿòî íè òðÿáâà â ìîìåíòà èëè òúð-
ñåíåòî îòíåìà íåîïðàâäàíî ìíîãî âðåìå, òî ñàìîòî ñú-
ùåñòâóâàíå íà òàçè áèáëèîòåêà è íåéíîòî ñúäúðæàíèå ñå
îáåçñìèñëÿ. Ñúçäàâàíåòî è ïîääúðæàíåòî íà êàòàëîçè è
èíäåêñè ÷ðåç êîèòî áúðçî è ëåñíî äà ñå íàìèðà òúðñåíàòà
42
èíôîðìàöèÿ å âàæíî çà âñÿêà áàçà äàííè, íåçàâèñèìî îò

íåéíèÿ âèä, ðàçìåð è ïðåäíàçíà÷åíèå. Äîðè îáèêíîâåíà-
òà êíèãà èëè ó÷åáíèê èìàò ñúäúðæàíèå, ÷ðåç êîåòî äà ñå
îòêðèå òîâà, êîåòî íè å íåîáõîäèìî. Òàçè ðîëÿ â èíòåðíåò
ñå èçïúëíÿâà îò òúðñåùèòå ìàøèíè.
Êàêòî áåøå ïîñî÷åíî ïî-ãîðå, â èíòåðíåò èìà ãîëÿì áðîé
òúðñåùè ìàøèíè, êàòî áåçñïîðåí ëèäåð ñðåä òÿõ å Google.
Âñè÷êè òúðñåùè ìàøèíè èçïîëçâàò ñïåöèàëíè ïðîãðàìè,
íàðå÷åíè áîòîâå èëè ïàÿöè, êîèòî îáõîæäàò ïåðèîäè÷íî
ìðåæàòà è ñúáèðàò èíôîðìàöèÿ, ñëåä êîåòî òàçè èíôîð-
ìàöèÿ ñå îáðàáîòâà è êëàñèôèöèðà ïî îïðåäåëåíè ïàðà-
ìåòðè è àëãîðèòìè. Ïðè òúðñåíåòî ñå ïðåãëåæäà áàçàòà
äàííè íà òúðñà÷êàòà è ñå èçâåæäàò íàé-ïîäõîäÿùèòå ðå-
çóëòàòè ñïîðåä íàëè÷íàòà èíôîðìàöèÿ è çàëîæåíèòå êðè-
òåðèè. Âèäíî å, ÷å äâåòå îñíîâíè äåéñòâèÿ ñà ñúáèðàíåòî
íà èíôîðìàöèÿ è íåéíîòî êëàñèôèöèðàíå. Äîêàòî ïúðâà-
òà çàäà÷à å ñðàâíèòåëíî ëåñíà çà èçïúëíåíèå, âòîðàòà å
ìíîãî ïî-âàæíà è òðóäíà çà èçïúëíåíèå. Âåðîÿòíî åäíà
îò îñíîâíèòå ïðè÷èíè çà áåçñïîðíîòî ëèäåðñòâî íà Google
å, ÷å òåõíèÿ ìåõàíèçúì çà ôèëòðèðàíå è êëàñèôèöèðàíå
íà èíôîðìàöèÿòà è èçâåæäàíå íà íàé-ïîäõîäÿùèòå ðå-
çóëòàòè ïðè òúðñåíå å íàé-äîáðèÿ êúì íàñòîÿùèÿ ìîìåíò.
Çàòîâà ùå ðàçãëåäàìå îñíîâíèòå ïðèíöèïè íà êîèòî å èç-
ãðàäåí àëãîðèòúìà çà òúðñåíå íà òàçè òúðñà÷êà, ñëåä êî-
åòî ùå áúäå íàïðàâåí îïèò äà ñå îòãîâîð íà âúïðîñà äî-
êîëêî ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè è ìåäèè ïîê-
ðèâàò òåçè èçèñêâàíèÿ.
Â òåîðèÿòà íà òúðñåùèòå ìàøèíè ñúáèðàíåòî íà èíôîð-
ìàöèÿ ñå íàðè÷à „crawling” (ïúëçåíå), ïðè êîåòî áîòîâåòå
îáõîæäàò èíòåðíåò ðåñóðñèòå è ñúáèðàò èíôîðìàöèÿ çà
íàìåðåíèòå òåêñò, èçîáðàæåíèÿ è âèäåîìàòåðèàëè.16 Îñâåí
16
https://developers.google.com/search/docs/fundamentals/how-
search-works
43
òîâà, ïîâå÷åòî òúðñåùè ìàøèíè ìîãàò äà íàìèðàò è àíà-

ëèçèðàò ñúäúðæàíèåòî íà äîêóìåíòè â ðàçëè÷íè ôîðìà-
òè (pdf, doc, txt, ppt, xls, xml è äð.), íÿêîè îò òÿõ è äà ðàç-
ïîçíàâàò èçîáðàæåíèÿ.
Íà ïúðâèÿò åòàï îò òîçè ïðîöåñ áîòà òðÿáâà äà ðàçáåðå
êàêâè ñòðàíèöè ñúùåñòâóâàò â ìðåæàòà. Ïîíåæå íÿìà öåí-
òðàëåí ðåãèñòúð íà âñè÷êè óåá ñòðàíèöè (íå òðÿáâà äà ñå
áúðêà ñ ðåãèñòúðà çà äîìåéíè), òàêà ÷å òúðñà÷êèòå òðÿá-
âà ïîñòîÿííî äà ïîâòàðÿò òîçè ïðîöåñ çà äà îòêðèâàò íî-
âè è äà àêòóàëèçèðàò íàìåðåíèòå ïðåäè òîâà ñòðàíèöè,
ñëåä êîåòî äà ãè äîáàâÿ êúì ñâîÿ ñïèñúê ñ èçâåñòíè ñòðà-
íèöè. Òîçè ïðîöåñ ñå íàðè÷à „îòêðèâàíå íà URL àäðåñ“.
Íÿêîè ñòðàíèöè ñà èçâåñòíè, çàùîòî âå÷å ñà áèëè ïîñåòå-
íè. Äðóãè ñòðàíèöè ñå îòêðèâàò, êîãàòî áîòà ñëåäâà âðúç-
êà îò ïîçíàòà ñòðàíèöà êúì íîâà ñòðàíèöà. Äðóãè ñòðà-
íèöè ñå îòêðèâàò, àêî ñà âêëþ÷åíè â ñïèñúê ñúñ ñòðàíèöè
(êàðòà íà ñàéòà) çà îáõîæäàíå.
Ñëåä êàòî áîòà îòêðèå URL àäðåñà íà ñòðàíèöà, òîé ìî-
æå äà ïîñåòè (èëè äà „îáõîäè“) ñòðàíèöàòà, çà äà ðàçáåðå
êàêâî èìà íà íåÿ. Âñÿêà òúðñåùà ìàøèíà èçïîëçâà àëãî-
ðèòúì, çà äà îïðåäåëè êîè ñàéòîâå äà îáõîæäà, êîëêî ÷åñ-
òî è êîëêî ñòðàíèöè äà èçâëè÷à îò âñåêè ñàéò. Ïî ñúùåñ-
òâî íÿìà ðàçëèêà â òîâà, äàëè åäèí ñàéò ñå ïîñåùàâàò îò
÷îâåê èëè áîò. Çàòîâà áîòîâåòå íå òðÿáâà äà îáõîæäàò ñàé-
òà íèòî òâúðäå áúðçî, íèòî òâúðäå ÷åñòî, çà äà èçáåãíàò
ïðåòîâàðâàíåòî ìó (ãðåøêà HTTP 500, êîÿòî ùå âúçíèêíå
êàêòî çà áîòà, òàêà è îñòàíàëèòå ïîñåòèòåëè, ò.å. òå íÿìà
äà èìàò äîñòúï äî íåãî). Îò äðóãà ñòðàíà òâúðäå ðÿäêîòî
îáõîæäàíå íà ñàéòà ìîæå äà äîâåäå äî ïðîïóñêàíå íà íî-
âà è àêòóàëíà èíôîðìàöèÿ.
Áîòîâåòå îáà÷å íå îáõîæäàò âñè÷êè ñòðàíèöè, êîèòî ñà
îòêðèëè. Íÿêîè ñòðàíèöè ìîæå äà íå ñà ðàçðåøåíè çà îá-
õîæäàíå îò ñîáñòâåíèêà íà ñàéòà, äðóãè ñòðàíèöè ìîæå
äà íå ñà äîñòúïíè áåç âëèçàíå â ñàéòà. Ïî âðåìå íà îá-
44
õîæäàíåòî ñå èçïúëíÿâàò âñè÷êè JavaScript, êîéòî áèâàò

íàìåðåíè, ïîäîáíî íà íà÷èíà, ïî êîéòî âàøèÿò áðàóçúð
èçîáðàçÿâà ñòðàíèöèòå, êîèòî ïîñåùàâàòå. Èçîáðàçÿâàíå-
òî å âàæíî, òúé êàòî óåáñàéòîâåòå ÷åñòî ðàç÷èòàò íà
JavaScript, çà äà äîñòàâÿò ñúäúðæàíèå íà ñòðàíèöàòà, è
áåç íåãî ÷àñò îò ñúäúðæàíèåòî íÿìà äà áúäå îòêðèòî. Ïî-
ðàäè ïðèíöèïà íà ðàáîòà íà áîòîâåòå å íåîáõîäèìî èçîá-
ðàæåíèÿòà è âèäåîôàéëîâåòå äà èìàò òåêñòîâî îïèñàíèå,
à ñàìàòà ñòðàíèöà äà èìà íåîáõîäèìèòå ìåòàòàãîâå. Â
ïðîòèâåí ñëó÷àé å âúçìîæíî òå äà íå áúäàò îòêðèòè îò
áîòîâåòå èëè äà íå áúäàò êëàñèôèöèðàíè ïðàâèëíî.
Ñëåä êàòî äàäåíà ñòðàíèöà áúäå îáõîäåíà, òúðñåùàòà
ìàøèíà ñå îïèòâà äà ðàçáåðå çà êàêâî ñòàâà âúïðîñ íà
ñòðàíèöàòà. Òîçè åòàï ñå íàðè÷à èíäåêñèðàíå è âêëþ÷âà
îáðàáîòêà è àíàëèç íà òåêñòîâîòî ñúäúðæàíèå è êëþ÷î-
âèòå åòèêåòè è àòðèáóòè íà ñúäúðæàíèåòî, êàòî <title>
åëåìåíòè è alt àòðèáóòè, èçîáðàæåíèÿ, âèäåîêëèïîâå è äð.
Ïî âðåìå íà ïðîöåñà íà èíäåêñèðàíå òúðñà÷êàòà îïðå-
äåëÿ äàëè äàäåíà ñòðàíèöà å äóáëèêàò íà äðóãà ñòðàíèöà
â èíòåðíåò èëè å êàíîíè÷íà. Êàíîíè÷íàòà å ñòðàíèöàòà,
êîÿòî ìîæå äà ñå ïîêàçâà â ðåçóëòàòèòå îò òúðñåíåòî. Çà
äà èçáåðåì êàíîíè÷íîòî, ïúðâî ãðóïèðàìå çàåäíî (èçâåñ-
òíî ñúùî êàòî êëúñòåðèðàíå) ñòðàíèöèòå, êîèòî íàìåðèõ-
ìå â èíòåðíåò è èìàò ïîäîáíî ñúäúðæàíèå, è ñëåä òîâà
èçáèðàìå òàçè, êîÿòî å íàé-ïðåäñòàâèòåëíà çà ãðóïàòà.
Äðóãèòå ñòðàíèöè â ãðóïàòà ñà àëòåðíàòèâíè âåðñèè, êî-
èòî ìîãàò äà ñå îáñëóæâàò â ðàçëè÷íè êîíòåêñòè, êàòî íàï-
ðèìåð àêî ïîòðåáèòåëÿò òúðñè îò ìîáèëíî óñòðîéñòâî èëè
òúðñè ìíîãî êîíêðåòíà ñòðàíèöà îò òîçè êëúñòåð.
Áîòîâåòå ñúùî òàêà ñúáèðàò àòðèáóòè çà êàíîíè÷íàòà
ñòðàíèöà è íåéíîòî ñúäúðæàíèå, êîåòî ìîæå äà ñå èçïîë-
çâà íà ñëåäâàùèÿ åòàï, êúäåòî ñòðàíèöèòå ñå ïîêàçâàò â
ðåçóëòàòèòå îò òúðñåíåòî. Íÿêîè àòðèáóòè âêëþ÷âàò åçè-
êà íà ñòðàíèöàòà, äúðæàâàòà, â êîÿòî å ëîêàëíî ñúäúðæà-
45
íèåòî, èçïîëçâàåìîñòòà íà ñòðàíèöàòà è ò.í.

Ñúáðàíàòà èíôîðìàöèÿ çà êàíîíè÷íàòà ñòðàíèöà è íåé-
íèÿ êëúñòåð ñå ñúõðàíÿâà â èíäåêñà íà òúðñåùèòå ìàøè-
íè, êîèòî ïî ñúùåñòâî å åäíà ãîëÿìà áàçà äàííè. Èíäåê-
ñèðàíåòî íå å ãàðàíòèðàíî è íå âñÿêà ñòðàíèöà, êîÿòî áî-
òîâåòå íàìèðàò è îáðàáîòâàò, ùå áúäå èíäåêñèðàíà. Èí-
äåêñèðàíåòî ñúùî çàâèñè îò ñúäúðæàíèåòî íà ñòðàíèöà-
òà è íåéíèòå ìåòàäàííè. Íÿêîè ÷åñòî ñðåùàíè ïðîáëåìè
ñ èíäåêñèðàíåòî ìîãàò äà âêëþ÷âàò:
- Çàáðàíà çà èíäåêñèðàíå, íàé-÷åñòî ÷ðåç ôàéëà robots.txt;
- Íèñêî êà÷åñòâî íà ñúäúðæàíèåòî íà ñòðàíèöàòà;
- Èçïîëçâàíå íà íåñòàíäàðòíè èëè íåïîääúðæàíè îò áî-
òîâåòå òåõíèêè çà èçîáðàçÿâàíå íà ñòðàíèöèòå, ïðè êîåòî
áîòîâåòå íå íàìèðàò èëè íå ðàçïîçíàâàò ñúäúðæàíèåòî.
Êîãàòî ïîòðåáèòåë âúâåäå çàÿâêà, òúðñåùàòà ìàøèíà
ïðåãëåæäà èíäåêñà ñúâïàäàùè ñòðàíèöè è âðúùàò ðåçóë-
òàòèòå, êîèòî ñïîðåä çàëîæåíèÿ àëãîðèòúì ñà ñ íàé-âè-
ñîêî êà÷åñòâî è íàé-ïîäõîäÿùè çà çàÿâêàòà íà ïîòðåáè-
òåëÿ. Óìåñòíîñòòà ñå îïðåäåëÿ îò ñòîòèöè ôàêòîðè, êîè-
òî ìîãàò äà âêëþ÷âàò èíôîðìàöèÿ êàòî ìåñòîïîëîæåíèå
íà ïîòðåáèòåëÿ, åçèê è óñòðîéñòâî (íàñòîëåí êîìïþòúð
èëè òåëåôîí). Íàïðèìåð òúðñåíåòî íà „ñåðâèçè çà ðåìîíò
íà âåëîñèïåäè“ ùå ïîêàæå ðàçëè÷íè ðåçóëòàòè íà ïîòðå-
áèòåë â Ïàðèæ, îò òåçè íà ïîòðåáèòåë â Õîíã Êîíã.
Âúç îñíîâà íà çàÿâêàòà íà ïîòðåáèòåëÿ ôóíêöèèòå çà òúð-
ñåíå, êîèòî ñå ïîêàçâàò íà ñòðàíèöàòà ñ ðåçóëòàòè îò òúð-
ñåíåòî, ñúùî ñå ïðîìåíÿò. Íàïðèìåð, òúðñåíåòî íà „ñåð-
âèçè çà ðåìîíò íà âåëîñèïåäè“ âåðîÿòíî ùå ïîêàæå ìåñò-
íè ðåçóëòàòè è íÿìà ðåçóëòàòè ñ èçîáðàæåíèÿ, íî òúðñå-
íåòî íà „ìîäåðåí âåëîñèïåä“ å ïî-âåðîÿòíî äà ïîêàæå ðå-
çóëòàòè ñ èçîáðàæåíèÿ, íî íå è ìåñòíè ðåçóëòàòè.
Ñïîðåä íàëè÷íàòà îôèöèàëíà èíôîðìàöèÿ, òúðñåùèòå
ìàøèíè íå ïîçâîëÿâàò ïðîìÿíà íà ðåéòèíãà è ïîçèöèÿòà
â èçâåæäàíåòî íà ðåçóëòàòèòå ñðåùó çàïëàùàíå. Èíäè-
46
ðåêòíî òîâà ìîæå äà ñòàíå ÷ðåç ïóáëèêóâàíå ñðåùó çàï-

ëàùàíå íà ëèíêîâå â ñàéòîâå ñ âèñîê ðåéòèíã, ñúçäàâàíå
íà ãðóïè è îáùíîñòè â ñîöèàëíèòå ìåäèè, íàåìàíå íà ñïå-
öèàëèñòè â îáëàñòòà íà îïòèìèçàöèÿòà, ìàðêåòèíãà, ñúç-
äàâàíåòî íà ñúäúðæàíèå è äð. Òóê òðÿáâà äà ñå ïðàâè ðàç-
ëèêà ñúñ ñàìàòà ïëàòåíà ðåêëàìà â ñàéòîâåòå è â ðåçóëòà-
òèòå îò òúðñåíå, íàïðèìåð êàêâàòî å Google Ads17. Â òîçè
ñëó÷àé ñîáñòâåíèöèòå çàïëàùàò íà ñúîòâåòíèÿ ñàéò ñóìà
çà ðåêëàìà, êàòî çàäàâàò (àâòîìàòè÷íî èëè ðú÷íî) ïðè
òúðñåíåòî íà êîè äóìè è èçðàçè äà ñå ïîêàçâà ðåêëàìàòà.
Ïðè ñúâïàäåíèå íà êðèòåðèèòå, â îïðåäåëåíè ïîëåòà íà
ñòðàíèöàòà îáîçíà÷åíè êàòî ðåêëàìíè, ñå èçâåæäàò îïè-
ñàíèÿòà è õèïåðâðúçêèòå íà ðåêëàìèðàíèòå ñàéòîâå, íî
òîâà ñòàâà îòäåëíî è íåçàâèñèìî îò îñòàíàëèòå ðåçóëòà-
òè îò òúðñåíåòî. Ñàìèÿ ñàéò ìîæå äà ñå ïîÿâè íà ïî-çàä-
íà ñòðàíèöà èëè èçîáùî äà ãî íÿìà â ðåçóëòàòèòå îò òúð-
ñåíåòî. Ñëåä ïðèêëþ÷âàíå íà ðåêëàìíàòà êàìïàíèÿ ñå
ïðåêðàòÿâà è ïîêàçâàíåòî â ðåêëàìíèòå êàðåòà. Ìåòîäà å
ïîäõîäÿù ïðè ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà íîâ ñàéò èëè ïðîäóêò,
íî ìîæå äà ñå èçïîëçâà è â äðóãè ñëó÷è, íàïðèìåð ðåêëà-
ìà íà ñòàòèÿ, íàó÷íî èçñëåäâàíå, àíêåòà è äð.
3.2.1. Êàêâî êàçâà Google çà ñåáå ñè
Â èíòåðíåò è íàé-âå÷å íà ñàéòà íà Google èìà ìíîãî
èíôîðìàöèÿ çà òîâà êàê ðàáîòè òúðñåùàòà ìàøèíà [13].
Ñïîðåä òàçè èíôîðìàöèÿ „Ìèñèÿòà íè å äà îðãàíèçèðàìå
ñâåòîâíàòà èíôîðìàöèÿ è äà ÿ íàïðàâèì äîñòúïíà è
ïîëåçíà çà âñè÷êè.“18. Çà îñúùåñòâÿâàíå íà òàçè ìèñèÿ ñå
èçïîëçâàò ñëåäíèòå ïîäõîäè19:
- Äîñòàâÿíå íà âúçìîæíî íàé-óìåñòíàòà è íàäåæäíà
èíôîðìàöèÿ;
17
https://ads.google.com
18
https://www.google.com/search/howsearchworks/
19
https://www.google.com/search/howsearchworks/our-approach/
47
- Îñèãóðÿâàíå íà íåîãðàíè÷åí äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ;

- Ïðåäñòàâÿíå íà èíôîðìàöèÿòà ïî íàé-ïîëåçíèÿ íà÷èí;
- Çàùèòà íà ïîâåðèòåëíîñòòà;
- Áåçïëàòåí äîñòúï;
- Ïîìàãàíå íà ñúçäàòåëèòå äà ïîñòèãàò óñïåõ îíëàéí.
Çà òàçè öåë ñå ïîääúðæà è íåïðåêúñíàòî àêòóàëèçèðà
îãðîìåí èíäåêñ íà ñàéòîâåòå, àëãîðèòúìà ïîçâîëÿâà
ìèãíîâåíî íàìèðàíå íà íåîáõîäèìàòà èíôîðìàöèÿ, êàòî
ñúùåâðåìåííî íåïðåêúñíàòî ñå ñàìîóñúâúðøåíñòâà è
ïîäîáðÿâà ïðàêòè÷åñêàòà ðàáîòà. Ðåçóëòàòèòå ñå êëàñèðàò
è èçâåæäàò íà áàçàòà íà ñëåäíèòå êðèòåðèè:
- Çíà÷åíèåòî íà çàÿâêàòà;
- Óìåñòíîñò íà ñúäúðæàíèåòî;
- Êà÷åñòâî íà ñúäúðæàíèåòî;
- Èçïîëçâàåìîñò íà óåá ñòðàíèöèòå;
- Êîíòåêñò è íàñòðîéêè;
Òúðñåùàòà ìàøèíà ìîæå äà êîðèãèðà ïðàâîïèñíè ãðåø-
êè, äà ïðåäëàãà âàðèàíòè çà òúðñåíå, äà òúðñè ñèíîíèìè
èëè ñõîäíî ñúäúðæàíèå è äðóãè ïîäîáíè ôóíêöèè. Ìîæå
äà ðàçïîçíàâà åçèêà è ìåñòîïîëîæåíèåòî Âè è íà áàçàòà
íà òîâà äà ïðåäëàãà íàé-ïîäõîäÿùè ðåçóëòàòè. Óìåñòíîñò-
òà íà ñúäúðæàíèåòî ñå îïðåäåëÿ íà áàçàòà íà íàëè÷èåòî
íà êëþ÷îâè äóìè è ôðàçè, îòãîâàðÿùè íà òúðñåíàòà èí-
ôîðìàöèÿ. Êà÷åñòâîòî íà ñúäúðæàíèåòî ñå îïðåäåëÿ ïî
ðàçëè÷íè ïàðàìåòðè êîèòî ùå áúäàò ïîñî÷åíè ïî-äîëó,
íî íàé-îáùî êàçàíî ñå ñâåæäà äî òîâà, êîëêî ìîæå äà ñå
äîâåðèì íà äàäåíèÿ èçòî÷íèê (ñàéò). Èçïîëçâàåìîñòòà íà
óåá ñòðàíèöèòå ïîêàçâà äî êîëêî òå ñà óäîáíè è äîñòúïíè
çà ïîëçâàíå îò ïîòðåáèòåëèòå, âêëþ÷èòåëíî è îò òåçè ñ
ôóíêöèîíàëíè îãðàíè÷åíèÿ è íà ðàçëè÷íè òåõíè÷åñêè
ñðåäñòâà (ìîáèëíè óñòðîéñòâà, ëàïòîïè, èíòåðíåò ñ íèñ-
êè ïàðàìåòðè íà âðúçêàòà è äð.). Êîíòåêñòà ìîæå äà áúäå
îáîáùåí ñ òîâà, äîêîëêî öÿëîñòíàòà èíôîðìàöèÿ è òåìà-
òèêà íà ñàéòà å ñâúðçàíà ñ âàøåòî òúðñåíå.
48
3.2.2. Google PageRank è çàùî å òîëêîâà âàæåí òîé

Ñúçäàòåëèòå è àäìèíèñòðàòîðèòå íà èíòåðíåò ñàéòîâå
íå ìîãàò äà âëèÿÿò âúðõó ìåõàíèçìèòå, ÷ðåç êîèòî òúðñå-
ùèòå ìàøèíè è ÷àñòíîñò Google êàòî òàêàâà îöåíÿâàò è
êëàñèðàò ñàéòîâåòå. Íî òå ìîãàò äà ïðîìåíÿò ñòðóêòóðà-
òà è ñúäúðæàíèåòî íà ñâîÿ ñàéò òàêà, ÷å äà ïîêðèâà îïðå-
äåëåíè èçèñêâàíèÿ, íà áàçàòà íà êîèòî òå äà áúäàò êëàñè-
ðàíè íà ïî-ïðåäíè ïîçèöèè ïðè òúðñåíåòî, ïî âúçìîæ-
íîñò íà ïúðâàòà èëè âòîðàòà ñòðàíèöà ñ ðåçóëòàòè.
Google PageRank (PR) å îñíîâåí ïàðàìåòúð íà äàäåí ñàéò,
ïî êîéòî òúðñåùàòà ìàøèíà îïðåäåëÿ äîñòîâåðíîñòòà íà
èíôîðìàöèÿòà, ïóáëèêóâàíà íà íåãî. Îïðåäåëÿíåòî íà òî-
çè ïàðàìåòúð å ñëîæåí è íåïðåêúñíàò ïðîöåñ, îïèñàí â [9].
PR å öÿëî ÷èñëî â èíòåðâàëà îò 0 (íàé-íèñêî) äî 10 (íàé-
âèñîêî). Êîëêîòî å ïî-âèñîêà ñòîéíîñòòà, òîëêîâà ïîâå÷å
òúðñà÷êàòà ñå „äîâåðÿâà“ íà èíôîðìàöèÿòà â ñàéòà è ñúîò-
âåòíî ãî êëàñèðà íà ïî-âèñîêà ïîçèöèÿ ïðè òúðñåíåòî. Îñ-
íîâíèòå ïàðàìåòðè îò êîèòî çàâèñè íåãîâàòà ñòîéíîñò ñà
âðúçêèòå (ëèíêîâåòå) êîèòî ñî÷àò êúì âàøèÿò ñàéò è âðúç-
êèòå íà âàøèÿò ñàéò êúì äðóãè ñàéòîâå. Ïîâå÷å âðúçêè îò
è êúì ñàéòîâå ñ ïî-âèñîê PR âäèãàò âàøèÿò è ñúîòâåòíî ñ
ïî-íèñúê ãî ñâàëÿò. Èìà ìíîæåñòâî îíëàéí èíñòðóìåíòè20
ñ êîèòî ìîæå äà ñå ïðîâåðè PR íà âñåêè åäèí ñàéò. Îò ñú-
ùåñòâåíî çíà÷åíèå å è „âúçðàñòòà“ íà äîìåéíà, ò.å. òúð-
ñà÷êàòà ñå „äîâåðÿâà“ ïîâå÷å íà ñàéò ñ äúëãà èñòîðèÿ, îò
êîëêîòî íà òàêúâ, ðåãèñòðèðàí íàñêîðî. Çà ñå âèäè ñòîé-
íîñòòà íà òîçè ïàðàìåòúð èìà ðàçëè÷íè îíëàéí èíñòðó-
ìåíòè, êàòî íàé-ïîïóëÿðíèÿ å Check PageRank21, à ñàìèÿò
íà÷èí íà èç÷èñëåíèå å îïèñàí ïîäðîáíî â [10].
Ñòîéíîñòòà íà Google PageRank èìà îñíîâíî çíà÷åíèå
20
https://smallseotools.com/google-pagerank-checker, https://
dnschecker.org/pagerank.php, https://sitechecker.pro/page-rank è äð.
21
https://checkpagerank.net
49
çà êëàñèðàíåòî íà ñàéòà ïðè èçâåæäàíåòî íà ðåçóëòàòèòå

îò òúðñåíåòî. Îñâåí íåãî èìà è ìíîæåñòâî äðóãè ïàðà-
ìåòðè, êîèòî âëèÿÿ ïðÿêî èëè êîñâåíî íà òîâà êëàñèðàíå,
à ñúùî ó÷àñòâàò è â èç÷èñëÿâàíåòî íà PageRank. Íàé-âàæ-
íèòå ñà:
- Domain Authority (DA) å ïàðàìåòúð çà êëàñèðàíå â òúð-
ñà÷êèòå, ðàçðàáîòåí îò Moz22, êîéòî ïðåäâèæäà êîëêî âå-
ðîÿòíî å äàäåí óåáñàéò äà ñå êëàñèðà â ñòðàíèöèòå ñ ðå-
çóëòàòè îò òúðñà÷êèòå (SERPs). Ðåçóëòàòèòå îò àâòîðèòå-
òà íà äîìåéíà âàðèðàò îò 1 äî 100, êàòî ïî-âèñîêèòå ðå-
çóëòàòè ñúîòâåòñòâàò íà ïî-ãîëÿìà âåðîÿòíîñò çà êëàñè-
ðàíå. Àâòîðèòåòúò íà äîìåéíà ñå èç÷èñëÿâà ÷ðåç îöåíêà
íà ìíîæåñòâî ôàêòîðè, âêëþ÷èòåëíî ñâúðçâàíå íà îñíîâ-
íè äîìåéíè è îáù áðîé âðúçêè, â åäèí ðåçóëòàò îò DA.
Ñëåä òîâà òîçè ðåçóëòàò ìîæå äà ñå èçïîëçâà ïðè ñðàâíÿ-
âàíå íà óåáñàéòîâå èëè ïðîñëåäÿâàíå íà „ñèëàòà íà êëà-
ñèðàíå“ íà äàäåí óåáñàéò âúâ âðåìåòî. Àâòîðèòåòúò íà
äîìåéíà íå å ôàêòîð çà êëàñèðàíå íà Google è íÿìà åôåêò
âúðõó SERP. Îò íà÷àëîòî íà 2019 ã., èç÷èñëÿâàíåòî íà DA
ðåçóëòàòà íà äîìåéí èäâà îò ïðîãíîçèòå íà àëãîðèòúì çà
ìàøèííî îáó÷åíèå çà òîâà êîëêî ÷åñòî Google èçïîëçâà
òîçè äîìåéí â ñâîèòå ðåçóëòàòè îò òúðñåíå. Àêî äîìåéí
A å ïî-âåðîÿòíî äà ñå ïîÿâè â Google SERP, îòêîëêîòî
äîìåéí B, òîãàâà áèõìå î÷àêâàëè DA íà äîìåéí A äà áú-
äå ïî-âèñîê îò DA íà äîìåéí B.
- Page Authority (PA) å ïàðàìåòúð, ñúùî ðàçðàáîòåí îò
Moz, êîéòî ïðåäâèæäà êîëêî äîáðå ùå ñå êëàñèðà êîíê-
ðåòíà ñòðàíèöà íà ñòðàíèöèòå ñ ðåçóëòàòè îò òúðñà÷êèòå
(SERP). Ðåçóëòàòèòå çà àâòîðèòåò íà ñòðàíèöàòà âàðèðàò
îò 0 äî 100, êàòî ïî-âèñîêèòå ðåçóëòàòè ñúîòâåòñòâàò íà
ïî-äîáðà ñïîñîáíîñò çà êëàñèðàíå. Page Authority ñå îñ-
íîâàâà íà äàííè îò óåá èíäåêñà íà Moz è âçåìà ïðåäâèä
22
https://moz.com
50
äåñåòêè ôàêòîðè. Ïîäîáíî íà Domain Authority, òîé èç-

ïîëçâà ìîäåë íà ìàøèííî îáó÷åíèå, çà äà èäåíòèôèöèðà
àëãîðèòúìà, êîéòî íàé-äîáðå êîðåëèðà ñ êëàñèðàíåòî â
õèëÿäèòå SERP, ñïðÿìî êîèòî ñå ïðîãíîçèðà, ñëåä êîåòî
èçâåæäàò ðåçóëòàòèòå íà Page Authority, èçïîëçâàéêè òîâà
êîíêðåòíî èç÷èñëåíèå. Page Authority ñå îïðåäåëÿ ïî 100-
òî÷êîâà ëîãàðèòìè÷íà ñêàëà. Ïî òîçè íà÷èí å çíà÷èòåëíî
ïî-ëåñíî äà ñå óâåëè÷è ñòîéíîñòòà îò 20 íà 30, îòêîëêîòî
îò 70 íà 80. Àëãîðèòúìà è ñòîéíîñòèòå èçïîëçâàíè çà èç-
÷èñëÿâàíå íà àâòîðèòåòà íà ñòðàíèöàòà ñå àêòóàëèçèðàò
ðåãóëÿðíî, à ñúîòâåòíî òîâà âëèÿå è âúðõó íåãîâàòà ñòîé-
íîñò;
- Trust Flow (TF) å ìåòðèêà íà ïîòîêà, ïðåäîñòàâåíà îò
Majestic23 – ïîïóëÿðåí èíñòðóìåíò çà SEO è àíàëèç íà
âðúçêè. Òîé ìîæå äà èìà ñòîéíîñòè îò 0 äî 100, è îöåíÿâà
âúçïðèåòàòà íàäåæäíîñò íà óåáñàéòà îò êà÷åñòâîòî íà îá-
ðàòíèòå âðúçêè. Ðåçóëòàò îò ïîòîêà íà äîâåðèå 10 íå îç-
íà÷àâà, ÷å èìàòå 10 îáðàòíè âðúçêè èëè 10 íàäåæäíè îá-
ðàòíè âðúçêè, à ïî-ñêîðî äàâà êîíòåêñò íà êà÷åñòâîòî íà
âàøèÿ îáõâàò, PR è ïîäîáíè äåéíîñòè. Çàåäíî ïîêàçàòå-
ëèòå Citation Flow è Trust Flow îáðàçóâàò àëãîðèòúìà
Majestic Flow Metrics. Íàé-ïðîñòî êàçàíî, ïðåäñòàâëÿâà
êà÷åñòâîòî íà âðúçêèòå, êîèòî ñî÷àò êúì ñòðàíèöè îò âà-
øèÿò ñàéò.
- Citation Flow (CF) ñúùî å àëãîðèòúì ðàçðàáîòåí îò
Majestic. Òîçè ïîêàçàòåë èçðàçÿâà îöåíêà îò 0 äî 100 è èìà
çà öåë äà èçîáðàçè êîëêî àâòîðèòåòåí ìîæå äà áúäå äà-
äåí óåáñàéò ñïîðåä òîâà êîëêî ñàéòîâå ñå ñâúðçâàò ñ íåãî.
Â äîïúëíåíèå, ïîòîêúò îò öèòèðàíèÿ ñúùî îïðåäåëÿ òå-
æåñòòà èëè àâòîðèòåòà íà âðúçêèòå, êîéòî âàøèÿò ñàéò
èìà è ìîæå äà ïðåäàäå. Ïîòîêúò îò öèòèðàíèÿ ñàì ïî
ñåáå ñè íå å äîñòàòú÷åí, çà äà ñå îïðåäåëè àâòîðèòåòà íà
23
https://majestic.com
51
äàäåí óåáñàéò, è òîé ùå ðàáîòè çàåäíî ñ ìíîãî äðóãè àñ-

ïåêòè íà SEO, çà äà ñå ïîëó÷è ïðåäñòàâà çà íàäåæäíîñòòà,
åêñïåðòèçàòà è àâòîðèòåòà íà ñàéòà. Îáîáùåíî, òîâà å ðå-
çóëòàò, êîéòî îòðàçÿâà êîëè÷åñòâîòî âðúçêè, êîèòî ñî÷àò
êúì äàäåí óåáñàéò, áåç äà ñå èíòåðåñóâà äàëè âðúçêàòà å
ñ äîáðî èëè ëîøî êà÷åñòâî. Óåá ñòðàíèöà ñ ïî-âèñîê Trust
Flow îò Citation Flow îáèêíîâåíî èìà âðúçêè ñ äîáðî êà-
÷åñòâî, êîåòî ïðåäñòàâëÿâà ïàðàìåòúðà Trust Ratio (TR)
= TF/CF;
- Topical Trust Flow (Topical TF) Ðåçóëòàòèòå íà Majestic
Topical Trust Flow ñà ìåæäó 0-100, äàäåíè íà êàòåãîðèè,
çà äà ñå îïðåäåëè íèøàòà èëè ñåêòîðà íà äàäåí URL àä-
ðåñ èëè äîìåéí. Êîëêîòî ïî-âèñîê å ðåçóëòàòúò â äàäåíà
êàòåãîðèÿ, òîëêîâà ïîâå÷å âðúçêè â òàçè êàòåãîðèÿ îòè-
âàò êúì URL àäðåñà. Topical Trust Flow ìîæå äà ñå èçïîë-
çâà çà îïðåäåëÿíå íà òåìàòè÷íàòà ðåëåâàíòíîñò íà âðúç-
êèòå, ñî÷åùè êúì äàäåí URL àäðåñ, êàòî ñúùåâðåìåííî
ñå ðàçáåðå êîëêî âëèÿòåëåí ùå áúäå îïðåäåëåí URL àä-
ðåñ â äàäåíà êàòåãîðèÿ çà âðúçêè èëè òðàôèê;
- Domain Rating (DR) å àëãîðèòúì ðàçðàáîòåí îò Ahrefs24
è ïîêàçâà ñèëàòà íà ïðîôèëà íà îáðàòíàòà âðúçêà íà óåá-
ñàéòà â ñðàâíåíèå ñ îñòàíàëèòå â áàçà äàííè ïî 100-òî÷-
êîâà ñêàëà.
- URL Rating (UR) àëãîðèòúìà ñúùî å ðàçðàáîòåí îò
Ahrefs è ïîêàçâà ñèëàòà íà ïðîôèëà íà îáðàòíàòà âðúçêà
íà öåëåâàòà ñòðàíèöà â ëîãàðèòìè÷íà ñêàëà îò 0 äî 100,
êàòî ïîñëåäíàòà å íàé-ñèëíà. Êàêòî âúòðåøíèòå, òàêà è âúí-
øíèòå âðúçêè ñå âçåìàò ïðåäâèä ïðè èç÷èñëÿâàíåòî íà òî-
çè ïîêàçàòåë (íî òå ñå „ïðåòåãëÿò“ ïî ðàçëè÷åí íà÷èí).
- CPR Score èëè SEO Score å ìÿðêà çà òîâà êîëêî äîáðå
èíòåðôåéñúò íà è òåõíè÷åñêèòå àñïåêòè íà ñàéòà äîïðè-
íàñÿò çà îïòèìèçèðàíåòî íà òúðñà÷êèòå è â êðàéíà ñìåò-
24
https://ahrefs.com
52
êà çà ïî-âèñîêî êëàñèðàíå è îðãàíè÷åí òðàôèê. Îêîí÷à-

òåëíèÿò SEO ðåéòèíã íà ñàéòà ñå îïðåäåëÿ îò ïðåäñòàâÿ-
íåòî ìó â ÷åòèðè ïîäêàòåãîðèè: òåõíè÷åñêè ïàðàìåòðè,
ñúäúðæàíèå, ïîòðåáèòåëñêî èçæèâÿâàíå è îïòèìèçàöèÿ.
Íà Ôèãóðà 1 ñà ïîêàçàíè â îáîáùåí âèä îñíîâíèòå ìåò-
ðèêè â èçïîëçâàíè â SEO.
Ôèãóðà 1. Îñíîâíè ìåòðèêè â SEO.

Èçòî÷íèê: https://fatjoe.com/seo-metrics/
Â çàêëþ÷åíèå ìîæå äà ñå êàæå, ÷å êëàñèðàíåòî íà ñàé-
òîâåòå ïðè òúðñåíå å ñëîæåí ïðîöåñ, â êîèòî ñà âêëþ÷åíè
ãîëÿì áðîé ïàðàìåòðè, îïðåäåëÿùè äîêîëêî ñúäúðæàíè-
åòî å âåðîÿòíî äà å òúðñåíàòà îò ïîòðåáèòåëÿ èíôîðìà-
öèÿ è ìîæå ëè äà ñå èìà äîâåðèå íà äàäåíèÿ ñúîòâåòíèÿ
ñàéò. Çà êëàñèðàíå íà ïúðâèòå ñòðàíèöè ñàéòîâåòå òðÿáâà
äà èìàò àêòóàëíà è äîñòîâåðíà èíôîðìàöèÿ, ñ ãîëÿì áðîé
âðúçêè îò àâòîðèòåòíè ñàéòîâå, ñî÷åùè êúì ñòðàíèöèòå
ìó è êàêòî ùå ñòàíå âúïðîñ ìàëêî ïî äîëó – äîáðî ïðåä-
ñòàâÿíå â ñîöèàëíèòå ìðåæè. Òåõíè÷åñêèòå õàðàêòåðèñ-
òèêà íà ñàéòà è íåãîâàòà ñòðóêòóðà ñúùî ñà îò çíà÷åíèå
ïðè êëàñèðàíåòî.
53
3.2.3. Òåõíè÷åñêè ïàðàìåòðè, ñòðóêòóðà è îïòèìèçàöèÿ

Ñúäúðæàíèåòî å âàæíî, íî âàæíè ñà ñúùî ñòðóêòóðàòà
è òåõíè÷åñêèòå ïàðàìåòðè íà ñàéòà. Òúðñåùèòå ìàøèíè
äàâàò ïî-âèñîêà îöåíêà íà ñàéòîâåòå, êîèòî îòãîâàðÿò â
ïî-ãîëÿìà ñòåïåí íà ñòàíäàðòèòå W3C25, êîèòî çàäàâàò
ïðàâèëàòà çà èçãðàæäàíå è ñòðóêòóðèðàíå íà ðåñóðñèòå â
èíòåðíåò. ×ðåç ðàçëè÷íè èíñòðóìåíòè ìîæå äà ñå ïðîâå-
ðè äîêîëêî ñàéòà îòãîâàðÿ íà òåçè èçèñêâàíèÿ, êàêâè ãðåø-
êè ñà îòêðèòè è ïðåïîðúêè çà ïîäîáðÿâàíå. Âñè÷êè òåçè
èíñòðóìåíòè ðàáîòÿò ñ ðàçëè÷íè àëãîðèòìè, íî êàòî öÿ-
ëî ñå èçâúðøâà ïðîâåðêà è îöåíêà íà ñëåäíîòî:
- Ñòðóêòóðà íà ñàéòà îò ãëåäíà òî÷êà íà óåá ñòàíäàðòè-
òå – òàãîâå, íåîáõîäèìè ïàðàìåòðè, òàáëèöè, èçîáðàæå-
íèÿ, ðåñóðñè, âúíøíè ñêðèïòîâå, ðàçìåð íà ñòðàíèöèòå è
âñè÷êî äðóãî, êîåòî ñå èçïðàùà êúì áðàóçúðà;
- Òåõíè÷åñêè ïàðàìåòðè íà ñúðâúðà – âðåìå çà îòãîâîð,
èçïîëçâàíè òåõíîëîãèè, êîìïðåñèðàíå, èçïîëçâàíå íà
êðèïòèðàíà âðúçêà è äðóãè ïàðàìåòðè, êîèòî ñà ñâúðçàíè
ñ òåõíè÷åñêèòå õàðàêòåðèñòèêè íà ñúðâúðà;
- Îïòèìèçàöèÿ è äîáðè ïðàêòèêè – òîâà å êîìïëåêñíà
îöåíêà íà òîâà, äîêîëêî ñòðóêòóðàòà è ñúäúðæàíèåòî íà
ñàéòà å ïîäõîäÿùî è ñå èçîáðàçÿâà ïî ïîäõîäÿù íà÷èí
âúðõó ðàçëè÷íè âèäîâå óñòðîéñòâà, îïåðàöèîííè ñèñòåìè
è áðàóçúðè, âúðõó åêðàíè ñ ðàçëè÷íè ðàçìåðè è òåõíîëî-
ãèè, äîñòúïíîñò íà õîðà ñ îïðåäåëåíè ôóíêöèîíàëíè çàò-
ðóäíåíèÿ, íàëè÷èå è ïúëíîòà íà îïèñàíèÿòà è ìåòàòàãî-
âåòå, àëòåðíàòèâíè îïèñàíèÿ è òåêñòîâå íà åëåìåíòèòå è
äðóãè ïàðàìåòðè. Ïðàâèëíàòà êîìáèíàöèÿ îò òåçè ïàðà-
ìåòðè îò åäíà ñòðàíà ïîìàãà çà ïî-äîáðîòî âúçïðèåìàíå
íà èíôîðìàöèÿòà îò ïîòðåáèòåëèòå, à îò äðóãà ñòðàíà òúð-
ñåùèòå ìàøèíè ïîëó÷àâàò äîïúëíèòåëíà èíôîðìàöèÿ çà
ñúäúðæàíèåòî è ñúîòâåòíî äà ãî ïîêàæàò ïðè ñúîòâåòíî-
25
https://www.w3.org/
54
òî òúðñåíå. Òîâà å òàêà íàðå÷åíàòà Îïòèìèçàöèÿ íà ñàé-

òîâå çà òúðñåùè ìàøèíè (Search Engine Optimization, SEO).
Âñè÷êè òåçè åëåìåíòè è ïàðàìåòðè â åäíà èëè äðóãà ñòå-
ïåí âëèÿÿò íà ïðåäñòàâÿíåòî íà ñàéòà, à îò òàì è íà íåãî-
âîòî êëàñèðàíå ïðè òúðñåíå. Îò íàëè÷íàòà èíôîðìàöèÿ è
ïðàêòè÷åñêèÿ îïèò íà àâòîðà, îñíîâíèòå ãðåøêè êîèòî ñå
äîïóñêàò è â ãîëÿìà ñòåïåí îêàçâàò íåãàòèâíî âúçäåéñò-
âèå âúðõó íåãîâèòå ðåçóëòàòè ñà:
- Ëèïñà íà SSL ñåðòèôèêàò. Ñ÷èòàíî îò ìåñåö ÿíóàðè
2017 ãîäèíà26, áðàóçúðà Chrome (à ñëåä òîâà è âñè÷êè îñ-
òàíàëè ïîïóëÿðíè áðàóçúðè) çàïî÷íàõà äà ïðåäóïðåæäà-
âàò ñâîèòå ïîòðåáèòåëè, àêî ñàéòà íå èçïîëçâàò SSL ñåð-
òèôèêàò. Ñàìèòå òúðñåùè ìàøèíè ñúùî ïðîìåíèõà ñâî-
èòå àëãîðèòìè è òåçè ñàéòîâå çàïî÷íàõà äà ñå êëàñèðàò
âñå ïî íàçàä â ðåçóëòàòèòå. Ïîòðåáèòåëèòå áÿõà íàñúð÷à-
âàíè äà èçïîëçâàò ñàìî ñèãóðíè ñàéòîâå, êàòî ïî òîçè íà-
÷èí ñå ïîâèøè íèâîòî íà ñèãóðíîñò íà òåõíèòå äàííè. Ïðè
ðàçðàáîòâàíåòî íà íàñòîÿùèÿ òðóä ñå óñòàíîâè, ÷å âñè÷-
êè ñàéòîâå íà äúðæàâíèòå îðãàíè è èíñòèòóöèè, êîèòî áÿõà
îáåêò íà èçñëåäâàíå, ïðèòåæàâàò òàêúâ ñåðòèôèêàò;
- Ëèïñâàùà, íåòî÷íà èëè ãðåøíà XML Sitemap. XML êàð-
òèòå íà ñàéòà ïîìàãàò íà áîòîâåòå çà òúðñåíå äà ðàçáåðàò
ïîâå÷å çà ñòðàíèöèòå íà âàøèÿ ñàéò, òàêà ÷å äà ìîãàò åôåê-
òèâíî è èíòåëèãåíòíî äà îáõîæäàò âàøèÿ ñàéò. Â ñàìèÿ
ôàéë èìà âúçìîæíîñò äà ñå ñúäúðæà è äîïúëíèòåëíà èí-
ôîðìàöèÿ çà òîâà, êîãà å íàïðàâåíà ïîñëåäíàòà ïðîìÿíà
â ñòðàíèöàòà è êîëêî ÷åñòî ñå àêòóàëèçèðà òàçè ñòðàíèöà.
Ïî-òîçè íà÷èí áîòà ùå îáõîæäà ðåãóëÿðíî âàøèÿò ñàéò,
áåç äà ãî íàòîâàðâà èçëèøíî. Â êàðòàòà íà ñàéòà çàäúë-
æèòåëíî òðÿáâà äà èìà è óêàçàíèÿ êúì „âúòðåøíè“ ñòðà-
íèöè, ò.å. òàêèâà, äî êîèòî íÿìà õèïåðâðúçêè îò íà÷àëíà-
26
https://security.googleblog.com/2016/09/moving-towards-more-
secure-web.html
55
òà èëè ãëàâíèòå ñòðàíèöè íà ñàéòà. Òîâà ùå ãè íàïðàâè

âèäèìè è îòêðèâàåìè çà áîòîâåòå íà òúðñåùèòå ìàøèíè;
- Ëèïñâàù èëè íåïðàâèëåí robots.txt. Ëèïñâàù ôàéë
robots.txt å ãîëÿì ÷åðâåí ôëàã çà ñàéòà è òîâà ùå ïîíèæè
íåãîâèòå ðåçóëòàòè. Íåïðàâèëíî êîíôèãóðèðàíèÿ ôàéë
robots.txt â âúçìîæíî äà íàìàëè îðãàíè÷íèÿ òðàôèê êúì
ñàéòà.
- Íàëè÷èå íà ìåòàòàã Robots NOINDEX. Êîãàòî òàãúò
NOINDEX å íàëè÷åí, òîâà îçíà÷àâà, ÷å îïðåäåëåíè ñòðà-
íèöè ñà îò ïî-ìàëêî çíà÷åíèå çà òúðñåùèòå áîòîâå (íàï-
ðèìåð êàòåãîðèè áëîãîâå ñ íÿêîëêî ñòðàíèöè). Êîãàòî å
êîíôèãóðèðàí íåïðàâèëíî, òîé ìîæå çíà÷èòåëíî äà íàâ-
ðåäè íà âèäèìîñòòà ïðè òúðñåíå, êàòî ïðåìàõíå âñè÷êè
ñòðàíèöè ñúñ ñïåöèôè÷íà êîíôèãóðàöèÿ îò èíäåêñà íà òúð-
ñåùèòå ìàøèíè, êîåòî íå å äîáðà ïðàêòèêà ïî îòíîøåíèå
íà îïòèìèçàöèÿòà;
- Áàâíà ñêîðîñò íà çàðåæäàíå íà ñòðàíèöàòà. Àêî ñàéòà
íå ñå çàðåæäà áúðçî (îáèêíîâåíî 3 ñåêóíäè èëè ïî-ìàë-
êî), ïîòðåáèòåëèòå ùå îòèäàò äðóãàäå. Ñêîðîñòòà íà ñòðà-
íèöàòà èìà çíà÷åíèå êàêòî çà ïîòðåáèòåëñêîòî èçæèâÿâà-
íå, òàêà è çà àëãîðèòúìà íà òúðñåùèòå ìàøèíè. Íàé-÷åñ-
òî ïðè÷èíèòå çà áàâíîòî çàðåæäàíå ñà íåäîáðà êîíôèãó-
ðàöèÿ íà ñúðâúðà, óâåëè÷åí áðîé ïîñåòèòåëè, íåîïòèìè-
çèðàí êîä èëè äðóãè ðåñóðñè (íàé-÷åñòî èçîáðàæåíèÿ) è
äð.;
- Äóáëèðàíî ñúäúðæàíèå. Ïðè èçïîëçâàíåòî íà äèíàìè÷-
íî ñúçäàäåíè óåáñàéòîâå, âêëþ÷èòåëíî è ÷ðåç ñèñòåìè çà
óïðàâëåíèå íà ñúäúðæàíèåòî, îáèêíîâåíî ñå ïðàêòèêóâà
ãëîáàëíî SEO (íà öåëèÿ ñàéò), ïðè êîåòî ìîæå äà âúçíèê-
íå ïðîáëåì ñ äóáëèðàíîòî ñúäúðæàíèå. Äóáëèðàíîòî ñú-
äúðæàíèå ìîæå äà „îáúðêà“ ðîáîòèòå íà òúðñà÷êèòå è äà
ïîïðå÷è íà ïðàâèëíîòî èíäåêñèðàíå, ñúîòâåòíî ïîêàçâà-
íå íà ðåçóëòàòèòå íà öåëåâàòà àóäèòîðèÿ. Â ñëó÷àÿ ñòàâà
âúïðîñ çà òîâà, ÷å ìíîæåñòâî àäðåñè âîäÿò äî åäíî è ñú-
56
ùî ñúäúðæàíèå (íàïðèìåð íà ðàçëè÷íè åçèöè, âåðñèÿ çà

îòïå÷àòâàíå, âåðñèÿ çà ìîáèëåí òåëåôîí è ò.í.);
- Òâúðäå ìàëêî ñúäúðæàíèå. Òúðñåùèòå ìàøèíè äàâàò
ïî-ñëàáè îöåíêè àêî ñòðàíèöàòà ñúäúðæà ïîä 300 äóìè.
Îñâåí òîâà ñå èç÷èñëÿâà è ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó ðàçìå-
ðà íà êîäà (ñëóæåáíèòå ñèìâîëè) è „÷èñòèÿ“ òåêñò (òîçè,
êîéòî ñå âèçóàëèçèðà íà åêðàíà íà ïîòðåáèòåëÿ). Òîâà ñú-
îòíîøåíèå òðÿáâà äà áúäå âúçìîæíî íàé-ìàëêî è â ïîëçà
íà ñúäúðæàíèåòî;
- Ëèïñâàùè àëòåðíàòèâíè òàãîâå. Àêî ïî íÿêàêâà ïðè-
÷èíà èçîáðàæåíèÿòà íå ìîãàò äà áúäàò çàðåäåíè îò áîòî-
âåòå, à â ñúùîòî âðåìå ëèïñâàò è alt òàãîâå, òîâà ñå îòðà-
çÿâà íåãàòèâíî íà ðåçóëòàòèòå. Àòðèáóòúò çà àëòåðíàòè-
âåí åòèêåò íà èçîáðàæåíèåòî ïîìàãà íà òúðñà÷êèòå äà èí-
äåêñèðàò ñòðàíèöà, êàòî êàçâà íà áîòà çà êàêâî ñòàâà äó-
ìà â èçîáðàæåíèåòî. Òîâà å ëåñåí íà÷èí äà óâåëè÷èòå SEO
ñòîéíîñòòà íà ñòðàíèöà ÷ðåç ñúäúðæàíèåòî íà èçîáðàæå-
íèåòî, êîåòî ïîäîáðÿâà ïðåäñòàâÿíåòî íà ñàéòà;
- Íåðàáîòåùè âðúçêè. Äîáðèòå âúòðåøíè è âúíøíè âðúç-
êè ïîêàçâàò êàêòî íà ïîòðåáèòåëèòå, òàêà è íà òúðñåùèòå
áîòîâå, ÷å èìàòå âèñîêîêà÷åñòâåíî è àêòóàëíî ñúäúðæà-
íèå. Ñ òå÷åíèå íà âðåìåòî ñúäúðæàíèåòî ñå ïðîìåíÿ è
ïîíÿêîãà âðúçêèòå ñå ïðåêúñâàò. Íåðàáîòåùèòå âðúçêè
ïðåêúñâàò îáèêîëêàòà íà òúðñåùèÿ áîò è ìîãàò äà äîâå-
äàò äî ïðîïóñêàíå íà ñòðàíèöè, êîåòî ñúîòâåòíî äà äîâå-
äå äî ïî-ñëàáè ðåçóëòàòè, òúé êàòî íå öÿëîòî ñúäúðæà-
íèå íà ñàéòà ùå áúäå èíäåêñèðàíî;
- Íåäîñòàòú÷íî èçïîëçâàíå íà ñòðóêòóðèðàíè äàííè.
Ñòðóêòóðèðàíèòå äàííè ñà ñòàíäàðòèçèðàí ôîðìàò çà ïðå-
äîñòàâÿíå íà èíôîðìàöèÿ çà ñòðàíèöà è êëàñèôèöèðàíå
íà íåéíîòî ñúäúðæàíèå. Ñòðóêòóðèðàíèòå äàííè ñà ëåñåí
íà÷èí äà ïîìîãíåòå íà òúðñåùèòå ìàøèíè äà ðàçáåðàò
ñúäúðæàíèåòî è òåìàòèêàòà íà äàäåíà ñòðàíèöà. Ïîâå÷å
çà ñòðóêòóðèðàíèòå äàííè, êàêâà èíôîðìàöèÿ âêëþ÷âàò è
57
ñòàíäàðòèòå ïî êîèòî ñå èçãðàæäàò, ìîæå äà ñå íàìåðè

íà ñàéòà íà Schema 27
- Îïòèìèçàöèÿ íà ìîáèëíè óñòðîéñòâà. Ïðåç äåêåìâðè
2018 ã. Google îáÿâè28, ÷å èíäåêñèðàíåòî íà ìîáèëíè óñò-
ðîéñòâà ïðåäñòàâëÿâà ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà óåáñàéòîâå,
êîèòî ñå ïîÿâÿâàò â ðåçóëòàòèòå îò òúðñåíåòî. Ïîðàäè òàçè
ïðè÷èíà òúðñåùèòå ìàøèíè âúâåäîõà àëãîðèòìè çà îöåíêà
íà ñàéòîâåòå ïî îòíîøåíèå íà òÿõíàòà ïðèãîäíîñò çà ïîë-
çâàíå íà ìîáèëíè óñòðîéñòâà. Òîâà ñå îòðàçè íà ðåçóëòà-
òèòå îò òúðñåíåòî, êàòî ñàéòîâåòå áåç ìîáèëíà âåðñèÿ èëè
êîèòî íå èçïîëçâàò òåõíîëîãèÿòà çà àäàïòèâåí äèçàéí (re-
sponsive web design) çàïî÷íàõà äà ãóáÿò ïîçèöèè ïðè ðàâ-
íîñòîéíè äðóãè ïàðàìåòðè.
3.2.4.Èíäåêñèðàíå íà ñòðàíèöè è èçâåæäàíå íà
ðåçóëòàòè
Êàêòî áå ñïîìåíàòî ïî-ãîðå, òúðñåùèòå ìàøèíè èçïîë-
çâàò ñïåöèàëåí ñîôòóåð çà äà îáõîæäà óåá ïðîñòðàíñòâîòî
è äà ñúáèðà èíôîðìàöèÿ. Òàçè èíôîðìàöèÿ ñå îáîáùàâà,
àíàëèçèðà è èçïîëçâà çà èçáîð íà ðåçóëòàòèòå ïðè òúðñåíå.
Ìîæåòå äà ïðîâåðèòå êîëêî è êîè ñòðàíèöè ñà îáõîäåíè
è èíäåêñèðàíè, êàòî â ïîëåòî çà òúðñåíå íàïèøåòå
site:example.com, êúäåòî example.com å èìåòî íà ñàéòà.
Ìîæåòå äà ïðîâåðèòå âñåêè åäèí ñàéò êîëêî è êàêâè
ñòðàíèöè èìà â èíäåêñà íà òúðñà÷êàòà. Íå ìîãàò äà áúäàò
íàìåðåíè, ñúîòâåòíî èíäåêñèðàíè ñòðàíèöè çà êîèòî ñå
èñêà ïàðîëà çà äîñòúï èëè àäìèíèñòðàòîðà å çàáðàíèë
òÿõíîòî èíäåêñèðàíå ÷ðåç ñúîòâåòíèòå ìåõàíèçìè (ôàéëà
robots.txt29).
27
https://schema.org
28
https://developers.google.com/search/blog/2018/12/mobile-first-
indexing-structured-data
29
https://developers.google.com/search/docs/crawling-indexing/
robots/intro
58
Âàæåí åëåìåíò çà îòêðèâàíå íà èíôîðìàöèÿ è âúòðåø-

íè ñòðàíèöè íà ñàéòà å èçãðàæäàíåòî íà êàðòà íà ñàéòà.
Êîãàòî áîòà íàìåðè ëèíê, òîé ãî ïðîñëåäÿâà è ñúîòâåòíî
èíäåêñèðà ñòðàíèöàòà. Íî èìà îãðàíè÷åíèÿ, êîèòî îáèê-
íîâåíî ñà äî 100 ëèíêà íà ñòðàíèöà è äî 3 ëèíêà â äúëáî-
÷èíà. Çà äà ìîæå òúðñà÷êàòà äà íàìåðè ñòðàíèöà, êúì êî-
ÿòî íÿìà äèðåêòåí ëèíê, êàêòî è êúì òåçè, ñúäúðæàùè
íàé-âàæíàòà èíôîðìàöèÿ, âðúçêèòå êúì òÿõ òðÿáâà äà áú-
äàò ïîñòàâåíè â êàðòàòà íà ñàéòà.
Âúïðåêè ÷å ñàéòîâåòå ñå ïðàâÿò çà õîðàòà, ìíîãî âàæíî
å òå äà áúäàò „ðàçáèðàåìè“ è çà òúðñà÷êèòå. Ïîíåæå õî-
ðàòà è òúðñà÷êèòå ãîâîðÿò íà ðàçëè÷åí åçèê, ñà äåôèíè-
ðàíè òàêà íàðå÷åíèòå „ìåòàòàãîâå“, êîèòî ñà íåâèäèìè
çà îáèêíîâåíèÿ ïîòðåáèòåë, íî ñà âèäèìè è ñúäúðæàò ïî-
ëåçíà èíôîðìàöèÿ çà áîòîâåòå îáõîæäàùè ñàéòîâåòå. Ìî-
æåòå äà âèäèòå ìåòàòàãîâåòå êàòî â áðàóçúðà íàòèñíåòå
åäíîâðåìåííî êëàâèøèòå „CTRL + U”. Òîâà ùå âèçóàëè-
çèðà HTML êîäà íà ñàéòà, à ìåòàòàãîâåòå ñà ðàçïîëîæå-
íè îáèêíîâåíî â íà÷àëîòî, â òàãà <head> … </head> è èç-
ãëåæäàò ïî ïîäîáåí íà÷èí: <meta name=”description”
content=”Author: I.I. Ignatov, Category: National Security,
Length: 784 pages”>.
Ïðè òúðñåíå ïî îïðåäåëåíè äóìè èëè èçðàçè, åäèí
ñàéò ìîæå äà áúäå ïîêàçàí íà ïúðâàòà ñòðàíèöà, ïî äðó-
ãè äóìè – íà ñëåäâàùèòå ñòðàíèöè, ïî òðåòè – èçîáùî
äà íå áúäå ïîêàçàí. Òîâà å òàêà íàðå÷åíîòî Search En-
gine Results Pages èëè ñúêðàòåíî SERP. Òîâà ïîêàçâà íà
êîÿ ñòðàíèöà (ïîçèöèÿ) ñ ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå íà òå-
çè äóìè èëè èçðàçè ùå áúäå ïîêàçàí äàäåí ñàéò. Â ñïå-
öèàëèçèðàíàòà ëèòåðàòóðà è ñàéòîâåòå â îáëàñòòà íà
îïòèìèçàöèÿòà çà òúðñåùè ìàøèíè èìà ïîäðîáíè îïè-
ñàíèÿ çà òîâà, êàêâî òðÿáâà è êàêâî íå òðÿáâà äà ñå ïðà-
âè, çà äà áúäå ïðàâèëíî èíäåêñèðàí âàøèÿò ñàéò. Íàé-
ïîäðîáíà èíôîðìàöèÿ ìîæåòå äà ñå íàìåðè íà ñòðàíè-
59
öèòå íà Google30, à îñíîâíèòå ìîìåíòè â ñèíòåçèðàí âèä

ñà ñëåäíèòå:
- Àêî ñàéòúò âè èçîáùî íå å èíäåêñèðàí, ìîæåòå äà çà-
ïî÷íåòå, êàòî äîáàâèòå URL àäðåñà ñè êúì Google èëè
äðóãà òúðñåùà ìàøèíà;
- Àêî ñàéòà å èíäåêñèðàí, íî èìà ìíîãî ÏÎÂÅ×Å ðåçóë-
òàòè îò î÷àêâàíîòî, ïîòúðñåòå ïî-çàäúëáî÷åíî ñïàì èëè
ñòàðè âåðñèè íà ñàéòà, êîèòî ñà èíäåêñèðàíè âìåñòî ïîä-
õîäÿùè ïðåíàñî÷âàíèÿ, êîèòî äà ñî÷àò êúì âàøèÿ àêòóà-
ëèçèðàí ñàéò;
- Àêî ñàéòà å èíäåêñèðàí, íî âèæäàòå äîñòà ÏÎ-ÌÀË-
ÊÎ îò î÷àêâàíîòî, èçâúðøåòå îäèò íà èíäåêñèðàíîòî ñú-
äúðæàíèå è ãî ñðàâíåòå ñ êîè ñòðàíèöè èñêàòå äà êëàñè-
ðàòå. Àêî íå ñòå ñèãóðíè çàùî ñúäúðæàíèåòî íå ñå êëàñè-
ðà, ïðîâåðåòå óêàçàíèÿòà íà Google çà óåá àäìèíèñòðàòî-
ðè, çà äà ñå óâåðèòå, ÷å ñúäúðæàíèåòî íà âàøèÿ ñàéò å â
ñúîòâåòñòâèå;
- Àêî ðåçóëòàòèòå ñà ðàçëè÷íè îò î÷àêâàíèòå ïî íÿêà-
êúâ íà÷èí, ïðîâåðåòå äàëè âàæíèòå ñòðàíèöè íà óåáñàéòà
âè íå ñà áëîêèðàíè îò âàøèÿ ôàéë robots.txt, êàêòî è äà ñå
óâåðèòå, ÷å íå ñòå âíåäðèëè ïî ïîãðåøêà ìåòà òàã
NOINDEX;
- Îòíîâî ùå áúäå îòáåëÿçàíî, ÷å òúðñåùèòå ìàøèíè íå
ìîãàò äà íàìèðàò è èíäåêñèðàò ñòðàíèöè ñ îãðàíè÷åí äîñ-
òúï (íàïðèìåð èçèñêâàùè ïîòðåáèòåëñêî èìå è/èëè ïà-
ðîëà). Àêî íÿìà ëèíêîâå âîäåùè êúì îïðåäåëåíè ñòðàíè-
öè, âúçìîæíî å òå äà îñòàíàò íåçàáåëÿçàíè îò áîòîâåòå.
Ðàçáèðà ñå, öåëèÿ ïðîöåñ íà òúðñåíå è èíäåêñèðàíå íà
èíôîðìàöèÿòà â èíòåðíåò å ìíîãî ïî-ñëîæåí è íå öÿëàòà
èíôîðìàöèÿ çà àëãîðèòìèòå ïî êîèòî ñòàâà êëàñèðàíåòî
å äîñòúïíà. Òóê áÿõà îïèñàíè îñíîâíèòå åëåìåíòè íà òîçè
30
https://developers.google.com/search/docs/fundamentals/get-
on-google?hl=en
60
ïðîöåñ, êàòî ïî-äîëó ñà äàäåíè ðåçóëòàòèòå, ïîëó÷åíè ïðè

òåñòâàíåòî íà ñàéòîâåòå íà ÷àñò îò äúðæàâíèòå èíñòèòó-
öèè è ìåäèè ïî îòíîøåíèå íà òÿõíàòà îïòèìèçàöèÿ è ïî-
çèöèÿ ïðè òúðñåíå.
3.3. Äúðæàâàòà â Èíòåðíåò
3.3.1. Ñâåòîâíèòå ëèäåðè
Â èíòåðíåò èìà ìíîãî è ðàçëè÷íè èíñòðóìåíòè ÷ðåç êî-
èòî ñå èçâúðøâà îöåíêà è êëàñèðàíå íà ñàéòîâåòå ïî ðàç-
ëè÷íè êðèòåðèé. Âñåêè åäèí îò òÿõ èçïîëçâà ñîáñòâåíè
àëãîðèòìè è áàçè ñ äàííè. Ñïîðåä èçñëåäâàíèÿòà çà 2022
ãîäèíà31 íàé-ïîïóëÿðåí èíñòðóìåíò è áåçñïîðåí ëèäåð
ñðåä òúðñåùèòå èíñòðóìåíòè å Google32 (91,42%). Ñëåäâà-
ùèòå íàé-ïîïóëÿðíè òúðñåùè èíñòðóìåíòè ñà Bing 33
(3,14%), Baidu34 (1,75%), Yahoo!35 (1,53%), Yandex/Dzen36
(0,92%), DuckDuckGo37 (0,66%) è äð. Òúé êàòî òúðñà÷êàòà
Baidu èçâúðøâà òúðñåíå ñàìî íà êèòàéñêè åçèê, òÿ íå ìîæå
äà áúäå èçïîëçâàíà çà öåëèòå íà íàñòîÿùåòî èçñëåäâàíå.
Ñïîðåä ñúùîòî èçñëåäâàíå 61% îò ïîòðåáèòåëèòå
èçïîëçâàò èíòåðíåò çà òúðñåíå íà èíôîðìàöèÿ, 55.2% çà
ñîöèàëíè êîíòàêòè, 53.1% çà äà ñå èíôîðìèðàò çà ñúáè-
òèÿòà êîèòî ñå ñëó÷âàò. Îñâåí òîâà èíòåðíåò ñå èçïîëçâà
çà çàáàâëåíèå (ìóçèêà è ôèëìè), òúðñåíå íà èäåè çà áèçíåñ,
ïàçàðóâàíå, îáó÷åíèå, èãðè, ñïîäåëÿíå íà ìíåíèÿ è äð.
(Ôèãóðà 2). Íà òðè îò ïúðâèòå ïåò ìåñòà èíòåðíåò ñå
31
https://datareportal.com/reports/digital-2022-worlds-top-
websites
32
https://www.google.com
33
https://www.bing.com
34
https://www.baidu.com
35
https://www.yahoo.com
36
https://dzen.ru
37
https://duckduckgo.com
61
èçïîëçâà äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ (òúðñåíå íà ïúðâî ìÿñòî,

àêòóàëíè ñúáèòèÿ íà òðåòî ìÿñòî è êàê äà íàïðàâèì äàäåíî
íåùî íà òðåòî ìÿñòî). Òîâà ïîêàçâà íåãîâîòî çíà÷åíèå â
åæåäíåâèåòî íà õîðàòà è çà ôîðìèðàíåòî íà îáùåñòâåíèòå
íàãëàñè. Â äîïúëíåíèå, íàä 90% îò ïîòðåáèòåëèòå ïîëçâàò
åäèí èçòî÷íèê, ñúîòâåòíî âèæäàò íåãîâèòå ðåçóëòàòè.
Ôèãóðà 2. Îñíîâíè ïðè÷èíè çà ïîëçâàíå íà Èíòåðíåò

ïðåç 2022 ã.
Èçòî÷íèê: https://datareportal.com
Çà òîâà, êàê ðàáîòÿò òúðñåùèòå ìàøèíè, êàê ñå èçâúðø-
âà îöåíêà è êëàñèðàíå íà ðåçóëòàòèòå è çàùî åäíè ñàéòî-
âå èçëèçàò íà ïúðâèòå ñòðàíèöè â ðåçóëòàòèòå îò òúðñå-
íåòî, à äðóãè íà ïî-çàäíè èëè èçîáùî íå èçëèçàò, ùå áúäå
îïèñàíî ïî-äîëó.
Èíòåðåñíî å äà ñå îòáåëåæè, ÷å íàé-ïîïóëÿðíèÿ è íàé-
ïîñåùàâàí ñàéò google.com, âñúùíîñò íå îòãîâàðÿ íà îñ-
íîâíèòå èçèñêâàíèÿ çà îïòèìèçàöèÿ. Ñàìèÿò ñàéò ïðàê-
òè÷åñêè íå ñúäúðæà íèêàêâà èíôîðìàöèÿ, ñàìàòà ñòðà-
íèöà ïî÷òè íÿìà html êîä, ïðè îïèò çà âàëèäàöèÿ äàâà
ãðåøêà, èíñòðóìåíòèòå çà òåñòâàíå íà ñòðóêòóðàòà è ñú-
62
äúðæàíèåòî ñúùî äàâàò ãðåøêè è íå ïðèñúñòâà â ñîöèàë-

íèòå ìðåæè. Òîâà íå ïðå÷è äà å íàé-ïîñåùàâàíèÿ ñàéò â
ñâåòîâåí ìàùàá è ñ íàé-âèñîêè ñòîéíîñòè íà ïàðàìåòðè-
òå, îïðåäåëÿùè ïî-ïðåäíè ìåñòà â ðåçóëòàòèòå ïðè òúð-
ñåíå.
Òúðñà÷êèòå ñå èçïîëçâàò çà òúðñåíå íà èíôîðìàöèÿ ïî
îïðåäåëåíè êëþ÷îâè äóìè èëè èçðàçè. Íî îñâåí òÿõ èìà è
ñïåöèàëèçèðàíè èíñòðóìåíòè, êîèòî ïðàâÿò êëàñèðàíå íà
ñàéòîâåòå ïî ðàçëè÷íè ïàðàìåòðè. Òå îïðåäåëÿò ïîïóëÿð-
íîñòòà íà äàäåíèÿ ñàéò â çàâèñèìîñò ìíîæåñòâî ïàðàìåò-
ðè, êàòî îñíîâíèòå îò êîèòî ñà áðîÿ íà ïîñåòèòåëèòå, áðîÿ
è êà÷åñòâîòî íà ëèíêîâåòå êîèòî âîäÿò êúì òîçè ñàéò (âõî-
äÿùè âðúçêè), áðîÿ íà ëèíêîâåòå è âèäà íà ñàéòîâåòå êî-
èòî ñà íà òîçè ñàéò (èçõîäÿùè âðúçêè) è ìíîãî äðóãè. Âñåêè
îò òåçè èíñòðóìåíòè èçïîëçâàò ñîáñòâåíè áàçè äàííè è
àëãîðèòìè çà îöåíêà è êëàñèðàíå, íî êàòî öÿëî äàâàò îáåê-
òèâíè è ïðèáëèçèòåëíî åäíàêâè ðåçóëòàòè.
Ôèãóðà 3. Íàé-ïîñåùàâàíèòå èíòåðíåò ñòðàíèöè ïðåç

2022 ã. ñïîðåä Alexa Ranking.
63
Åäèí îò íàé-ïîïóëÿðíèòå è èçïîëçâàíè èíñòðóìåíòè å

Alexa Traffic Rank38, êîéòî îáà÷å êúì ìîìåíòà íà ïðîó÷-
âàíåòî å íåäîñòúïåí ïîðàäè ïðîìÿíà íà àëãîðèòúìà çà
îöåíêà. Íà Ôèãóðà 3 ñà ïîêàçàíè íàé-ïîñåùàâàíèòå â
ñâåòîâåí ìàùàá ñàéòîâå ñïîðåä Alexa. Äðóãè ïîïóëÿðíè
èíñòðóìåíòè ñà Similarweb39 è Semrush40, êàòî òåõíèòå
ðåçóëòàòè çà ñúùèÿ ïåðèîä ñà äàäåíè ñúîòâåòíî íà Ôèãóðà
4 è Ôèãóðà 5. Îò ïîêàçíèòå ãðàôèêè å âèäíî, ÷å âúïðåêè
íÿêîè ðàçëè÷èÿ, Google41 è Youtube42 ñà íà ïúðâî è âòîðî
ìÿñòî, à îñòàíàëèòå ÷åëíè ìåñòà â ðàçëè÷åí ðåä çàåìàò
Facebook43, Twiter44, Instagram45 è äðóãè.

2022 ã. ñïîðåä Similarweb Ranking.
38
https://www.alexa.com
39
https://www.similarweb.com
40
https://www.semrush.com
41
https://www.google.com/
42
https://www.youtube.com
43
https://www.facebook.com
44
https://twitter.com
45
https://www.instagram.com/
64
Èíòåðåñíî å äà ñå îòáåëåæè, ÷å ñàìèÿ ñàéò íà Google

èìà èíäåêñèðàíè îêîëî 561 ìèëèîíà ñòðàíèöè, Facebook
îêîëî 632 ìèëèîíà, à Youtube îêîëî 1 390 ìèëèîíà ñòðàíè-
öè.
Ïðàâè âïå÷àòëåíèå è ïðèñúñòâèåòî â ÷åëíèòå ìåñòà íà
ñàéòîâå ñúñ ñúäúðæàíèå çà âúçðàñòíè. Íàïðèìåð ñàéòà
Xvideos èìà èíäåêñèðàíè îêîëî 230 ìèëèîíà ñòðàíèöè, à
ñàéòà Pornhub îêîëî 149 ìèëèîíà.

2022 ã. ñïîðåä Semrush Ranking.
Ñïîðåä èçèñêâàíèÿòà íà òúðñåùèòå ìàøèíè, åäèí îò îñ-
íîâíèòå êðèòåðèè çà êëàñèðàíå íà ïî-ïðåäíè ìåñòà íà ñàé-
òîâåòå ïðè òúðñåíå, å òå äà ñúäúðæàò âúçìîæíî ïîâå÷å
èíôîðìàöèÿ, êîÿòî äà ñúâïàäà ñ òåìàòèêàòà íà ñàéòà. Ïðè
îòêðèâàíå íà íîâà èíôîðìàöèÿ ñå ïðèåìà, ÷å òîçè ñàéò å
ïúðâîèçòî÷íèêà, à àêî ñúùàòà èíôîðìàöèÿ áúäå îòêðèòà
â äðóãè ñàéòîâå è òîâà èçðè÷íî íå å îòáåëÿçàíî ÷ðåç õè-
ïåðâðúçêà êúì ïúðâîèçòî÷íèêà, òî òåçè ñàéòîâå áèâàò êëà-
ñèôèöèðàíè êàòî „ïëàãèàòè“ è ñúîòâåòíî ïîëó÷àâàò ïî-
65
íèñêà îöåíêà. Ïðèëàãàéêè òåçè îñíîâíè ïðèíöèïè êúì

íàé-ïîñåùàâàíèòå â ñâåòîâåí ìàùàá ñàéòîâå, ñå çàáåëÿç-
âà ñëåäíîòî:
- Îò ïúðâèòå 20 ñàéòà ñïîðåä ïîñî÷åíèòå òðè èçòî÷íè-
êà, åäèíñòâåíî ñàéòà Wikipedia46 îòãîâàðÿ â ïúëåí îáåì
íà òÿõ. Òîé ñúäúðæà ãîëÿìî êîëè÷åñòâî èíôîðìàöèÿ íà
ïî÷òè âñè÷êè ñâåòîâíè åçèöè, èìà öèòàòè è õèïåðâðúçêè
êúì èçòî÷íèöèòå íà èíôîðìàöèÿ è èìà Page Rank 9. Èìà
èíäåêñèðàíè íàä 4 ìèëèàðäà ñòðàíèöè, ïîâå÷å îò 2 ìè-
ëèàðäà ðåôåðåíöèè êúì íåãî è îêîëî 3,5 ìèëèîíà äîìåé-
íà ãî öèòèðàò. Íåãîâîòî ñúäúðæàíèå åæåäíåâíî ñå äî-
ïúëâà è àêòóàëèçèðà, íåùî êîåòî òúðñåùèòå ìàøèíè îöå-
íÿâàò âèñîêî;
- Äîíÿêúäå ñîöèàëíèòå ìðåæè Facebook è VK47 ñúùî
îòãîâàðÿò íà òåçè èçèñêâàíèÿ, íî ñëåäâà äà ñå îòáåëåæè,
÷å ïðè òÿõ ïî-ãîëÿìà ÷àñò îò ñòðàíèöèòå íå ñà äîñòúïíè
áåç ðåãèñòðàöèÿ è ïîòðåáèòåëñêè ïðîôèë. Íàëè÷íàòà áåç
ðåãèñòðàöèÿ èíôîðìàöèÿ èìà ïî-ñêîðî ðåêëàìåí è
èíôîðìàöèîíåí õàðàêòåð çà ñòîêè, óñëóãè, ôèðìè è ñúáè-
òèÿ. Ïîäîáíî å ïîëîæåíèåòî è ñ äðóãèòå ñîöèàëíè ìðåæè
êàòî Twiter, Instagram è Reddit48, êàòî òå ñà ñ ïî-òÿñíà íàñî-
÷åíîñò â îïðåäåëåíè îáëàñòè;
- Áåç ñúìíåíèå, îò ãëåäíà òî÷êà íà ïîòðåáèòåëèòå,
Youtube å áåçêðàåí èçòî÷íèê íà èíôîðìàöèÿ. Â íåãî ìî-
ãàò äà ñå íàìåðÿò ìíîæåñòâî âèäåîìàòåðèàëè çà ðàçëè÷-
íè ñúáèòèÿ è çà çàáàâëåíèå, êàêòî è èíôîðìàöèîííè êà-
íàëè íà âñè÷êè âîäåùè ìåäèè, îò êúäåòî â ðåàëíî âðåìå
èëè íà çàïèñ äà ñå ïîëó÷è èíôîðìàöèÿ çà âñè÷êî ñëó÷âà-
ùî ñå ïî ñâåòà. Íî îò ãëåäíà òî÷êà íà òúðñåùèòå ìàøè-
íè, òîé å åäíî „áÿëî ïåòíî“, òúé êàòî îñâåí çàãëàâèÿòà íà
âèäåîìàòåðèàëèòå (è êîìåíòàðèòå íà ïîòðåáèòåëèòå êúì
òÿõ), íÿìà äðóãà èíôîðìàöèÿ äîñòúïíà çà òåõíèòå áîòîâå.
Âúïðåêè òîâà, ñàéòà èìà âúçìîæíî íàé-âèñîêèÿ Page Rank
10, ñ ïîâå÷å îò 2 ìèëèàðäà õèïåðâðúçêè îò ïî÷òè 14 ìè-
66
ëèîíà äîìåéíà;
- Òúðñà÷êèòå êàòî Google, Yandex, Yahoo!;
- Íàé-ãîëåìèÿ åëåêòðîíåí ìàãàçèí Amazon49;
- Ñàéòîâåòå ñúñ ñúäúðæàíèå çà âúçðàñòíè çà êîèòî ñòàíà
âå÷å âúïðîñ;
- Â ÷åëíàòà êëàñàöèÿ èìà è åäèí äîñòà èíòåðåñåí ñàéò
Bitly50 . Òîçè ñàéò ïðàêòè÷åñêè íÿìà ñúäúðæàíèå (àêî
èçêëþ÷èì èíôîðìàöèîííèÿ ñàéò ñ äîìåéí https://bitly.com,
êîéòî îïèñâà ñàìàòà óñëóãà), à ïðåäëàãà „ñúêðàùàâàíå“
íà òåêñòà â õèïåðâðúçêèòå. Óñëóãàòà ñå èçïîëçâà çà ñúêðà-
ùàâàíå äúëæèíàòà íà àäðåñà (URL) ïðè õèïåðâðúçêèòå è
ïðåíàñî÷âàíå íà òðàôèêà êúì ñúîòâåòíèÿ ðåàëåí àäðåñ
íà ñòðàíèöàòà, Íàïðèìåð, âìåñòî â HTML êîäà íà
ñòðàíèöàòà äà áúäå „<a href=’https://domainname.com/
shop/products/ … /èìå-è-îïèñàíèå-íà-ïðîäóêòà’>Èìå íà
ïðîäóêòà</a>“, òîé ùå èçãëåæäà ïî ñëåäíèÿ íà÷èí „<a
href=’https://bit.ly/a1b2xy’>Èìå íà ïðîäóêòà</a>”. Ïî òîçè
íà÷èí êîäà ñòàâà ïî-ìàëúê è ïî-ïðåãëåäåí, à ñàìàòà âðúçêà
å ïî-ëåñíà çà çàïîìíÿíå îò ïîòðåáèòåëèòå.
Âñè÷êî òîâà èäâà äà ïîêàæå, ÷å âñúùíîñò „ïðàâèëàòà íå
âàæàò çà ãîëåìèòå“, íî ìàëêèòå ó÷àñòíèöè òðÿáâà äà ñå
ñúîáðàçÿâàò ñ òÿõ, àêî èñêàò äà áúäàò çàáåëÿçàíè è èíäåêñ-
èðàíè îò òúðñåùèòå ìàøèíè. Â òî÷êà 3.2 å îïèñàíî ïîä-
ðîáíî êàê ðàáîòÿò òúðñåùèòå ìàøèíè è êàê ñå ïîäðåæäàò
ðåçóëòàòèòå ïðè òúðñåíå.
Íàé-ïîïóëÿðíèòå ñàéòîâå â Áúëãàðèÿ ñïîðåä Similarweb
ñà ïîêàçàíè íà Ôèãóðà 6, ñïîðåä Semrush íà Ôèãóðà 7 è
ñïîðåä Spymetrix51 íà Ôèãóðà 8. Îò èçíåñåíèòå äàííè ñå
âèæäà, ÷å âúïðåêè íÿêîè ìàëêè ðàçëèêè, ñðåä íàé-
ïîñåùàâàíèòå äåñåò ñàéòà íà ïúðâî ìÿñòî å Google,
49
https://www.amazon.com
50
https://bit.ly
51
https://spymetrics.ru
67
ñëåäâàí îò Youtube è Facebook, êîèòî ñà è íà ïúðâèòå òðè

ìåñòà â ñâåòîâåí ìàùàá. Îñâåí òÿõ ïðèñúñòâàò Wikipedia52
è Instagram, êîè-
òî ñúùî ñà â ÷åë-
íèòå äåñåò ïîçè-
öèè íà ñâåòîâíà-
òà êëàñàöèÿ.
Íàïðàâåíèòå
ïðåäâàðèòåëíè
ïðîó÷âàíèÿ ïî-
êàçâàò, ÷å ðàçëè-
êèòå â äàííèòå îò
òðèòå ïîñî÷åíè
èçòî÷íèöè ñà ìè-
íèìàëíè è ìîãàò
äà áúäàò ïðåíåá-
ðåãíàòè. Çàòîâà
ïî íàòàòúê ùå ñå
èçïîëçâàò ñàìî
äàííèòå îò ñàéòà
Similarweb.
Ôèãóðà 6. Íàé-ïîïóëÿðíè ñàéòîâå â Áúëãàðèÿ çà 01.2023 ã.
Èçòî÷íèê: https://www.similarweb.com
Áúëãàðñêè ñàéòîâå íå ïðèñúñòâàò â ÷åëíèòå ïîçèöèè íà
ñâåòîâíàòà êëàñàöèÿ. Áúëãàðñêè ñàéòîâå íÿìà è â ïúðâèòå
õèëÿäà íàé-ïîñåùàâàíè â ñâåòîâåí ìàùàá ñòðàíèöè.
Ñïîðåä similarweb.com íàé-ïîïóëÿðåí áúëãàðñêè ñàéò â
ñâåòîâåí ìàùàá å Edna.bg53, êîéòî å íà 20 212 ïîçèöèÿ êúì
ìåñåö äåêåìâðè 2022 ãîäèíà ñ ìàëêî íàä 3 ìèëèîíà
ïîñåùåíèÿ ìåñå÷íî. Â Áúëãàðèÿ ñàéòà å íà 73 ïîçèöèÿ çà
ñúùèÿ ïåðèîä. Ïðè àíàëèçà íà èçòî÷íèöèòå íà òðàôèê êúì
52
https://www.wikipedia.org/
53
https://www.edna.bg
68
òîçè ñàéò ñå íàáëþäàâà èíòåðåñíà îñîáåíîñò. Ïîâå÷å îò

ïîëîâèíàòà ïîñåùåíèÿ (54,64%) èäâàò îò äèðåêòåí òðàôèê,
ò.å. ïîòðåáèòåëèòå âúâåæäàò èìåòî (àäðåñà) íà ñàéòà
äèðåêòíî â áðàóçúðà èëè ñà ãî çàïîìíèëè ÷ðåç ôóíêöèÿòà
bookmarks. Íà âòîðî ìÿñòî å òðàôèêà îò èìåéëè (16,05%),
ñëåäâàí îò òúðñåíåòî ïî êëþ÷îâè äóìè (12,36%), ñîöèàëíè
ìðåæè (9,19%), ðåôåðàëè (7,55%), à îñòàíàëàòà ÷àñò îò
ðåêëàìè. Òîâà èäâà äà ïîêàæå, ÷å åäíî êðàòêî è çàïîìíÿùî
ñå èìå ìîæå äà ïîâèøè ïîñåùàåìîñòòà íà ñàéòà. Âåðîÿòíî
àäìèíèñòðàòîðèòå è ñïåöèàëèñòèòå ïî îïòèìèçàöèÿ
óìåëî èçïîëçâàò è âúçìîæíîñòèòå çà ðåêëàìà ÷ðåç èìåéëè
(e-mail marketing), êîåòî å âèäèìî îò ãîëåìèÿ áðîé
ïîñåùåíèÿ, ïðèäîáèòè ïî òîçè íà÷èí. Ïðèñúñòâèåòî íà
ñàéòà â ñîöèàëíèòå ìðåæè ñúùî å çà îòáåëÿçâàíå, òúé êàòî
ðåàëíî âñåêè åäèíàäåñåòè ïîñåòèòåë å îò òàì, à èìàéêè
ïðåäâèä ãîëåìèÿ áðîé ïîñåùåíèÿ, òîâà ïðàâè îêîëî
276 000 ïîòðåáèòåëÿ ìåñå÷íî èëè ïî÷òè 9 000 âñåêè äåí.

Èçòî÷íèê: https://www.semrush.com
Â íàöèîíàëåí ìàùàá íà ïúðâî ìÿñòî îò áúëãàðñêèòå
69
ñàéòîâå å Abv54, êîéòî å íàé-èçïîëçâàíàòà óñëóãà çà åëåê-

òðîííà ïîùà. Ñëåäâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å ôèðìàòà ÍåòÈíôî
ÅÀÄ ñòîÿùà çà òîçè ñàéò å ñîáñòâåíèê è íà äðóãè ñàéòîâå,
ñðåä êîèòî ñà Âåñòè, Nova, Òåëåãðàô, Åäíà, Ñèíîïòèê è
äðóãè55. Äðóãèòå èíôîðìàöèîííè ñàéòîâå ñà 24 ÷àñà56 è
Áëèö57. Íà äåñåòî ìÿñòî å ñàéòà OLX58, êîéòî ïî ñúùåñòâî
å åëåêòðîíåí ìàãàçèí è íÿìà äà áúäå ðàçãëåæäàí â íàñòîÿ-
ùåòî èçñëåäâàíå.

Èçòî÷íèê : https://spymetrics.ru
Îò èçíåñåíàòà äî òóê èíôîðìàöèÿ ìîãàò äà ñå íàïðàâÿò
ñëåäíèòå îáîáùåíèÿ:
- Áúëãàðñêè ñàéòîâå íå ïðèñúñòâàò ñðåä íàé-ïîïóëÿðíèòå
è íàé-ïîñåùàâàíè â ñâåòîâåí ìàùàá ñòðàíèöè;
54
https://www.abv.bg
55
https://www.netinfocompany.bg/portfolio
56
https://www.24chasa.bg
57
https://blitz.bg
58
https://www.olx.bg
70
- Ñðåä äåñåòòå íàé-ïîïóëÿðíè â Áúëãàðèÿ ñàéòîâå èìà

ñàìî òðè, êîèòî ñ íÿêîè óñëîâíîñòè ìîãàò äà áúäàò ïðèåòè
çà áúëãàðñêè;
- Íÿìà îôèöèàëåí ñàéò íà áúëãàðñêà äúðæàâíà èíñòè-
òóöèÿ íà ÷åëíèòå ìåñòà ïî ïîïóëÿðíîñò. Íà íàé-âèñîêà
ïîçèöèÿ å ñàéòà íà Áúëãàðñêîòî íàöèîíàëíî ðàäèî59, êîéòî
çàåìà 99 ìÿñòî;
Èçâîäúò å, ÷å áúëãàðñêèòå ïîòðåáèòåëè íà èíòåðíåò ñå
èíôîðìèðàò çà ñúáèòèÿòà â ñòðàíàòà è ñâåòà îò ñàéòîâå,
êîèòî íå ñà íà îôèöèàëíè èíñòèòóöèè. Åäíà ÷àñò îò òÿõ
ñà êîìåðñèàëíè ñàéòîâå, ÷èÿòî öåë å äà ïðèâëè÷à âúçìîæ-
íî ïî-ãîëÿì áðîé ïîñåòèòåëè, à äîñòîâåðíîñòòà íà èí-
ôîðìàöèÿòà â äðóãè íå ìîæå äà áúäå ãàðàíòèðàíà. Â äî-
ïúëíåíèå, ãîëåìèòå ñîöèàëíè ìðåæè èìàò âãðàäåíè ôèë-
òðè, êîèòî ïîêàçâàò (ñúîòâåòíî íå ïîêàçâàò) äàäåíà èí-
ôîðìàöèÿòà íà áàçàòà íà çàëîæåíèòå â òÿõ àëãîðèòìè.
3.3.2. Ëèäåðèòå â íàöèîíàëåí ìàùàá
Ôèãóðà 9. Íàé-ïîïóëÿðíè ñàéòîâå â Áúëãàðèÿ êàòåãîðèÿòà

“Äúðæàâíî óïðàâëåíèå”.
59
https://bnr.bg
71
Êúì ìåñåö ôåâðóàðè 2023 ãîäèíà ïåòòå íàé-ïîïóëÿðíè

ñàéòîâå â êàòåãîðèÿòà „Äúðæàâíî óïðàâëåíèå“ (Govern-
ment) ñà òåçè íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò60, îôèöèàëíèÿ ñàéò
íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç61 (äîìåéíà europa.eu ïðåíàñî÷âà
âðúçêàòà êúì ïîñî÷åíàòà ñòðàíèöà), ñàéòà íà Ìèíèñòåðñò-
âîòî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè 62 , íà Ìèíèñòåðñòâî
åëåêòðîííîòî óïðàâëåíèå63 è íà Áúëãàðñêè ïîùè64.

“Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò”.
Èíòåðåñíî å ïðèñúñòâèåòî íà ïîñëåäíèÿ ñàéò òàçè êàòå-
ãîðèÿ, òúé êàòî ñïîðåä àâòîðà òîâà å åäíî òúðãîâñêî äðó-
60
https://government.bg
61
https://european-union.europa.eu/index_bg
62
https://mvr.bg
63
https://egov.bg
64
https://bgpost.bg/
72
æåñòâî è íå áè ñëåäâàëî äà áúäå â òàçè êàòåãîðèÿ. Íî â

ïðîöåñà íà ïðîó÷âàíåòî áÿõà óñòàíîâåíè ìíîãî òàêèâà
íåñúîòâåòñòâèÿ, çà êîèòî ùå ñòàíå âúïðîñ ïî íàäîëó.
№ Сайт Позиция Âúïðåêè ÷å âîäÿò â
1. government.bg 108
òàçè êîíêðåòíà êàòå-
ãîðèÿ, òåçè ñàéòîâå ñå
2. europa.eu 230 êëàñèðàò äîñòà íàçàä
3. mvr.bg 309 â ñðàâíåíèå ñ îñòà-
4. egov.bg 371 íàëèòå èíòåðíåò
ñòðàíèöè â Áúëãàðèÿ
5. bgpost.bg 654
(Òàáëèöà 1).
Òàáëèöà 1. Ïîçèöèè íà âîäåùèòå ñàéòîâå îò êàòåãîðèÿ
“Äúðæàâíî óïðàâëåíèå”
Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ïðè òúðñåíå íà îïðåäåëåíà èíôîð-
ìàöèÿ, ñòðàíèöèòå íà îôèöèàëíèòå èíñòèòóöèè ùå áúäàò
êëàñèðàí ïî-íàçàä è âåðîÿòíîñòòà ïóáëèêóâàíàòà â òÿõ
èíôîðìàöèÿ äà äîñòèãíå òî ïîòðåáèòåëÿ å ïî-ìàëêà.
Ïîäîáíà òåíäåíöèÿ ñå âèæäà è â äðóãè êàòåãîðèè. Â
êàòåãîðèÿòà „Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“ (National Security).
Òóê íà ïúðâî ìÿñòî å ñàéòà íà Àìåðèêàíñêèÿ èíñòèòóò çà
èçñëåäâàíå íà âîéíàòà (Institute for the Study of War)65,
ñëåäâàí îò ñàéòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà îòáðàíàòà66, êîéòî
å íà 2831 ïîçèöèÿ â îáùàòà êëàñàöèÿ íà ñàéòîâåòå â Áúëãà-
ðèÿ, äîìåéíà armf.bg, ðóñêèÿ ñàéò „Âîåííîå îáîçðåíèå“67
è ñàéòà „Îòáðàíà“68.
Äðóãà êàòåãîðèÿ êîÿòî ñïîðåä àâòîðà ïðåäñòàâëÿâà
èíòåðåñ è å ñâúðçàíà ñ íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, ñà ñàéòî-
âåòå êîèòî ïóáëèêóâàò íîâèíè è àêòóàëíà èíôîðìàöèÿ çà
65
https://understandingwar.org
66
https://mod.bg
67
https://topwar.ru
68
https://otbrana.com
73
ñúáèòèÿòà â íàöèîíàëåí è ñâåòîâåí ìàùàá, ò.å. íà áàçàòà

íà òÿõíàòà èíôîðìàöèÿ õîðàòà ñè èçãðàæäàò ìíåíèå çà
ñëó÷âàùîòî ñå (êàòåãîðèÿ Íîâèíè è ïóáëèêàöèè, News &
Media Publishers) è èíôîðìàöèîííèòå ñàéòîâå íà îñíîâ-
íèòå åëåêòðîííè ìåäèè (òåëåâèçèè è ðàäèà, êàòåãîðèÿ
Èçëú÷âàíå è îíëàéí òåëåâèçèÿ, Streaming & Online TV).
Ðåçóëòàòèòå ñà ïîêàçàíè ñúîòâåòíî íà Ôèãóðà 11 è íà
Ôèãóðà 12. Âèäíî å, ÷å â òÿõ ñúùî íå ïðèñúñòâàò ñàéòîâå
íà äúðæàâíè ìåäèè è èíñòèòóöèè.

“Íîâèíè è ïóáëèêàöèè”.
Äðóãî êîåòî ñëåäâà äà ñå îòáåëåæè å, ïðèñúñòâèåòî íà
äâà ÷óæäè ñàéòà íà ÷åëíèòå ïîçèöèè â êàòåãîðèÿòà
„Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“, ñúîòâåòíî íà ïîçèöèÿ ¹1 è ¹4
(Ôèãóðà 10), êàêòî è ñàéòà íà ïîçèöèÿ ¹5, çàä êîèòî íå
áåøå íàìåðåíà èíôîðìàöèÿ êîé ñòîè, îñâåí èìåíàòà íà
74
äâå ôèçè÷åñêè ëèöà â ñòðàíèöàòà „Êîíòàêòè“, êúäåòî ñà

ïîñî÷åíè òåõíèòå èìåíà è èìåéëè â îáùîäîñòúïíà è ñúñ
ñâîáîäíà ðåãèñòðàöèÿ åëåêòðîííà ïîùà. Êàòî ðåçóëòàò
îò âñè÷êî òîâà å âúçìîæíî, èíôîðìàöèÿòà çà ñëó÷âàùîòî
ñå â òàêàâà âàæíà îáëàñò êàòî íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò,
äà äîñòèãà äî õîðàòà îò ÷óæäè è/èëè íåïðîâåðåíè
èçòî÷íèöè.

“Èçëú÷âàíå è îíëàéí òåëåâèçèÿ”.
3.3.3. Êàêâî ñå ñëó÷âà îêîëî íàñ?
Â òàçè òî÷êà ùå áúäå íàïðàâåí îïèò äà ñå îïðåäåëÿò
èçòî÷íèöèòå íà èíôîðìàöèÿ îò êîèòî ìîæå äà áúäå íà-
ìåðåíà èíôîðìàöèÿ çà àêòóàëíèòå ñúáèòèÿ â ñâåòîâåí è
íàöèîíàëåí ïëàí. Çà öåëòà â òðè îò íàé ïîïóëÿðíèòå ìà-
øèíè çà òúðñåíå íà èíôîðìàöèÿ ïîñî÷åíè â òî÷êà 3.3.1
75
ùå áúäàò èçâúðøåíè òúðñåíèÿ íà èíôîðìàöèÿ ïî îïðå-

äåëåíè êëþ÷îâè ôðàçè. Ïúðâèòå äâàäåñåò ðåçóëòàòà îò
âñÿêî òúðñåíå ùå áúäàò àíàëèçèðàíè è îáîáùåíè, êàòî
öåëòà å äà ñå îòêðèÿò êîè ñà èçòî÷íèöèòå è êàêâà èíôîð-
ìàöèÿ ìîæå äà áúäå íàìåðåíà. Íà ñëåäâàùèÿ åòàï ùå áú-
äå íàïðàâåí îïèò äà ñå îáîáùè äî êàêâà ñòåïåí èíôîðìà-
öèÿ çà òåçè ñúáèòèÿ ìîæå äà áúäå íàìåðåíà íà îôèöèàë-
íèòå ñàéòîâå íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè è îñîáåíî íà òå-
çè, êîèòî ñà íåïîñðåäñòâåíî ñâúðçàíè ñ íàöèîíàëíàòà ñè-
ãóðíîñò. Òúðñåíåòî áåøå èçâúðøåíî ÷ðåç òúðñåùèòå ìà-
øèíè Google, Bing è Yandex/Dzen íà áúëãàðñêè è àíãëèéñêè
åçèê. Ïðè òúðñåíå íà àíãëèéñêè åçèê áåøå óñòàíîâåíî, ÷å
íà ïðàêòèêà íÿìà áúëãàðñêè ñàéòîâå â ïúðâèòå äâàäåñåò
ïîçèöèè è çàòîâà ðåçóëòàòèòå íå ñà ïóáëèêóâàíè.
Áåøå èçâúðøåíî òúðñåíå íà ñëåäíèòå èçðàçè : „âîéíàòà
â Óêðàéíà“ (ïðèëîæåíèÿ ¹ 1 - 3), „ïàðëàìåíòàðíè èçáî-
ðè â Áúëãàðèÿ“ (ïðèëîæåíèÿ ¹ 4 - 6), „áåæàíñêà êðèçà â
Áúëãàðèÿ“ (ïðèëîæåíèÿ ¹ 7 - 9), „òðàôèê íà ìèãðàíòè â
Áúëãàðèÿ“ (ïðèëîæåíèÿ ¹ 10 - 12) è „êàê äà ñå ïðåäïàçèì
îò êîðîíàâèðóñ“ (ïðèëîæåíèÿ ¹ 13 - 15), êàòî ðåçóëòàòè-
òå ñà äàäåíè â ïîñî÷åíèòå ïðèëîæåíèÿ. Ïîñî÷åíè ñà ïî
20 ðåçóëòàòà çà âñåêè îò èçðàçèòå è çà âñÿêà îò òúðñåùèòå
ìàøèíè, êîåòî ïðàâè îáùî 300 (òðèñòà) ðåçóëòàòà. Èçá-
ðàíè ñà òîçè áðîé ðåçóëòàòè, òúé êàòî ñïîðåä ïðàâåíèòå
ïðîó÷âàíèÿ îêîëî 40% îò ïîòðåáèòåëèòå ïðåãëåæäàò ïúð-
âèÿ ðåçóëòàò îò òúðñåíåòî, 75% îò ïîòðåáèòåëèòå ïðåã-
ëåæäàò ïúðâèòå 5 ðåçóëòàòà, à 90% îò ïîòðåáèòåëèòå ïðåã-
ëåæäàò ñàìî ïúðâàòà ñòðàíèöà, äîêàòî ðåçóëòàòèòå îò âòî-
ðàòà è ñëåäâàùèòå ñòðàíèöè ñå ïîñåùàâàò îò ñðàâíèòåë-
íî ìàëúê áðîé ïîñåòèòåëè.
Ðåçóëòàòèòå îò òîâà ïðîó÷âàíå ñà äàäåíè â Òàáëèöà 2,
êîèòî ðåçóëòàòè ïîêàçâàò ñëåäíîòî:
- Îáùèÿ áðîé íà ñàéòîâåòå, â êîèòî òúðñåùèòå ìàøèíè
îòêðèâàò èíôîðìàöèÿ ïî çàäàäåíèòå êðèòåðèè è ãè ïîçè-
76
öèîíèðàò íà ïúðâèòå äâàäåñåò ïîçèöèè å 120 (ñòî è äâà-

äåñåò) èëè âñåêè ñàéò å ïîêàçâàí ñðåäíî 2,5 ïúòè;
- 74 îò ñàéòîâåòå (25%) ñà íàìåðåíè ñàìî ïî âåäíúæ, à
âñè÷êè îñòàíàëè - ïî äâà èëè ïîâå÷å ïúòè;
- 33 îò ñàéòîâåòå (27,5%) ïðèñúñòâàò â ïúðâèòå 20 ðå-
çóëòàòà ïîâå÷å îò äâà ïúòè (ïðè ñðåäíà ñòîéíîñò çà èç-
âàäêàòà 2,5 ïúòè);
Брой Брой
% Сайтове
резултати сайтове
12 1 %4,00 dnevnik.bg
11 1 %3,67 btvnovinite.bg
10 1 %3,33 dw.com
9 3 %3,00 dnes.bg, ves.bg, flagman.bg
investor.bg, wikipedia.org, 24chasa.bg, bntnews.bg,
8 6 %2,67
dariknews.bg, news.bg
7 2 %2,33 actualno.com, nova.bg
6 2 2,00% fak.bg, bnr.bg
mediapool.bg, youtube.com, blitz.bg, cik.bg,
5 5 %1,67
parliament.bg
segabg.com, trud.bg, epicenter.bg, bgnes.bg,
4 5 %1,33
unicef.org
svobodnaevropa.bg, europa.eu, clubz.bg, novini.bg,
3 7 1,00%
fes.de, bnt.bg, money.bg
capital.bg, liveuamap.com, bloombergtv.bg,
bgizbori.org, euronewsbulgaria.com, unhcr.org,
2 13 %0,67
webcafe.bg, 168chasa.bg, dir.bg, pik.bg, vitarama.bg,
jenite.bg, manager.bg
1 74 %0,33 Всички останали (виж приложенията)
Òàáëèöà 2. Áðîé ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå
Íàé-ìíîãî ðåçóëòàòè – 12 èëè 4% îò âñè÷êè ðåçóëòàòè
å ñàéòà dnevnik.bg, ñëåäâàí îò btvnovinite.bg (11 ðåçóëòàòà
èëè 3,67%) è dw.com (10 ðåçóëòàòà èëè 3,33%);
- Îò ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè è ìåäèè íàé-
äîáðå ñå ïðåäñòàâÿò ñàéòà íà Áúëãàðñêîòî Íàöèîíàëíî
ðàäèî bnr.bg ñ 6 ðåçóëòàòà (2%), ñàéòîâåòå íà Íàðîäíîòî
ñúáðàíèå parliament.bg è íà Öåíòðàëíàòà èçáèðàòåëíà
êîìèñèÿ cik.bg ñ ïî 5 ðåçóëòàòà (1,67%) è íà Áúëãàðñêàòà
íàöèîíàëíà òåëåâèçèÿ ñ 3 ðåçóëòàòà (1,00%);
77
- Â íèòî åäíî îò òúðñåíèÿòà, ñðåä ïúðâèòå 20 ðåçóëòàòè

íå ñà ñàéòîâåòå íà èíñòèòóöèèòå, ïðÿêî ñâúðçàíè è
îòãîâîðíè çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò (ÌÎ, ÌÂÐ, ÄÀÍÑ,
ÄÀÐ è äð.);
- Íÿìà íèòî åäèí ðåçóëòàò îò ñàéòà íà Áúëãàðñêàòà
òåëåãðàôíà àãåíöèÿ, êîÿòî áè òðÿáâàëî äà å îñíîâåí
èçòî÷íèê íà èíôîðìàöèÿ;
- Ñïîðåä ñâîáîäíî äîñòúïíàòà èíôîðìàöèÿ, ïîâå÷åòî
ñàéòîâå ñå óïðàâëÿâàò èëè ñà ñîáñòâåíîñò íà ÷óæäåñòðàííè
þðèäè÷åñêè ëèöà;
- Â ïî-ãîëÿìàòà ñè ÷àñò ñàéòîâåòå ñà ñ ÷èñòî êîìåðñèàëíà
öåë, ò.å. òÿõíàòà öåë å äà ïðèâëåêàò ïîâå÷å ïîñåòèòåëè,
êàòî ÷åñòî òîâà ñòàâà ÷ðåç „ãðúìêè“ çàãëàâèÿ, èíôîðìàöèÿ
îò íåäîñòîâåðíè èëè íåïðîâåðåíè èçòî÷íèöè èëè
ìàòåðèàëè, êîèòî ìîãàò äà áúäàò êëàñèôèöèðàíè êàòî
„æúëòè íîâèíè“;
- Â ïðåäñòàâåíèòå ðåçóëòàòè ëèïñâàò ñîöèàëíèòå
ìðåæè. Åäíà îò ïðè÷èíèòå çà òîâà å, ÷å èíôîðìàöèÿòà
â òÿõ å äîñòúïíà ñëåä ðåãèñòðàöèÿ è âëèçàíå â
ïîòðåáèòåëñêèÿ ïðîôèë, êîåòî ÿ ïðàâè „íåâèäèìà“ çà
òúðñåùèòå ìàøèíè.
Íà áàçàòà íà èçíåñåíîòî ïî-ãîðå ìîæå äà ñå íàïðàâè
èçâîäà, ÷å áúëãàðñêèÿ ïîòðåáèòåë ïîëó÷àâà èíôîðìàöèÿ
çà ñëó÷âàùîòî ñå â ñòðàíàòà è ñâåòà îò èçòî÷íèöè, êîèòî
ïî ñâîè ïðè÷èíè è ìîòèâè, å âúçìîæíî äà ïóáëèêóâàò
íåïúëíà, íåòî÷íà èëè íåäîñòîâåðíà èíôîðìàöèÿ, êàòî ïî
òîçè íà÷èí äà âëèÿÿò è ïîäâåæäàò ïîòðåáèòåëèòå ïðè
èçãðàæäàíå íà îáåêòèâíî è áåçïðèñòðàñòíî ìíåíèå çà
ñëó÷âàùîòî ñå.
3.3.4. Îôèöèàëíè ñàéòîâå
Íà ñëåäâàùèÿ åòàï îò èçñëåäâàíåòî áåøå íàïðàâåí îïèò
äà ñå îòãîâîðè íà âúïðîñà äàëè äàäåíà èíôîðìàöèÿ ìîæå
äà áúäå îòêðèòà íà ñàéòîâåòå íà èíñòèòóöèèòå, íåïîñðåä-
78
ñòâåíî îòãîâîðíè çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò (ÌÎ 69,

ÌÂÐ70, ÄÀÍÑ71, ÄÀÐ72) è íà ñàéòîâåòå íà ÁÍÒ73, ÁÍÐ74 è
ÁÒÀ75, êàêòî è îò ñàéòà íà èíôîðìàöèîííèÿ öåíòúð íà
ÌÎ76.
Çà öåëòà áåøå èçâúðøåíî òúðñåíå íà èíôîðìàöèÿ çà
ñúùèòå ñúáèòèÿ êàêòî â ïðåäõîäíàòà òî÷êà ÷ðåç ñúùèòå
òúðñåùè ìàøèíè, à ñëåä òîâà è â ïîñî÷åíèòå ñàéòîâå.
Ðåçóëòàòèòå îò ïúðâîòî ñà äàäåíè â Ïðèëîæåíèå ¹ 16, à
îò âòîðîòî – â Ïðèëîæåíèå ¹ 17.
Сайт Резултати Позиция
bnt.bg/bntnews.bg 7 22
bnr.bg 7 27
bta.bg 3 28
mvr.bg 3 43
mh.government.bg 1 36
president.bg 1 43
mfa.bg 1 62
armymedia.bg 1 63
parliament.bg 1 95
Òàáëèöà 3. Áðîé ðåçóëòàòè è ïîçèöèÿ íà ñàéòîâåòå íà
äúðæàâíèòå îðãàíè è ìåäèè
Íà ïúðâèÿ åòàï áÿõà ïðîâåäåíè ïåò òúðñåíèÿ è íà âñÿêî
69
https://mod.bg
70
https://mvr.bg
71
https://www.dans.bg
72
https://www.dar.bg
73
https://bnt.bg
74
https://bnr.bg
75
https://www.bta.bg
76
https://armymedia.bg
79
îò òÿõ áÿõà àíàëèçèðàíè ïúðâèòå 10 ñòðàíèöè (ïúðâèòå

100 ðåçóëòàòà) íà òúðñåùèòå ìàøèíè, ïðè êîåòî èìàøå
îáùî 26 ðåçóëòàòà èëè 5,2% îò âñè÷êèòå íàìåðåíè
ðåçóëòàòè.
Îáîáùåíàòà èíôîðìàöèÿ çà ðåçóëòàòèòå å ïîêàçàíà â
Òàáëèöà 3. Ðåçóëòàòèòå ïîêàçâàò ñëåäíîòî:
- Íàé-äîáðå ñå ïðåäñòàâÿò ñàéòîâåòå íà Áúëãàðñêàòà
íàöèîíàëíà òåëåâèçèÿ è Áúëãàðñêîòî íàöèîíàëíî ðàäèî
ñ ïî 7 ðåçóëòàòà è ïðèáëèçèòåëíî åäíàêâè ïîçèöèè â
òúðñà÷êèòå;
- Ñàéòîâåòå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè
íà Áúëãàðñêàòà òåëåãðàôíà àãåíöèÿ èìà ïî òðè ðåçóëòàòà;
- Ñàéòîâåòå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, íà Ïðåçèäåíòà, íà
Ìèíèñòåðñòâîòî íà çäðàâåîïàçâàíåòî, íà Ìèíèñòåðñòâîòî
íà âúíøíèòå ðàáîòè è íà èíôîðìàöèîííèÿ öåíòúð íà
Ìèíèñòåðñòâîòî íà îòáðàíàòà èìàò ïî åäèí ðåçóëòàò;
- Â ïúðâèòå ñòî ðåçóëòàòè îò âñÿêî òúðñåíå íÿìà ñàéòîâå
íà äðóãè ìèíèñòåðñòâà è âåäîìñòâà;
Âúâ âòîðàòà ÷àñò îò èçñëåäâàíåòî èíôîðìàöèÿ çà ñúùèòå
ñúáèòèÿ áåøå òúðñåíà â ñàìèòå ñàéòîâå ÷ðåç âãðàäåíèòå
â òÿõ ôóíêöèè çà òúðñåíå, êàòî ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè ñà
îòðàçåíè â ïðèëîæåíèå ¹ 17. Òå ìîãàò äà áúäàò îáîáùåíè
ïî ñëåäíèÿ íà÷èí:
- Ãîëåìèÿ áðîé ðåçóëòàòè (ïîâå÷å îò 1000 çà ñàéòîâåòå
íà ÁÍÒ è ÈÖÌÎ) îçíà÷àâà, ÷å òàêàâà èíôîðìàöèÿ âñå
ïàê ñå ïóáëèêóâà è å íàëè÷íà;
- Ïðè ðàáîòàòà ñà âãðàäåíèòå ôóíêöèè çà òúðñåíå ñå
óñòàíîâè, ÷å àëãîðèòúìà çà òúðñåíå íà âñè÷êè èçñëåäâàíè
ñàéòîâå èìà íÿêîè îãðàíè÷åíèÿ. Íàïðèìåð â ñàéòà íà
ÄÀÍÑ ìîæå áúäå èçâúðøåíî òúðñåíà íà èçðàçè äî 20
ñèìâîëà, à ñàéòà íà ÄÀÐ èçîáùî íÿìàøå ôóíêöèÿ çà
òúðñåíå.
Íà áàçàòà íà ãîðíîòî ìîæå äà ñå íàïðàâè èçâîäà, ÷å
èíôîðìàöèÿ çà ñëó÷âàùîòî ñå â Áúëãàðèÿ è ñâåòà ìîæå
80
äà áúäå íàìåðåíà íà ñòðàíèöèòå íà äúðæàâíèòå îðãàíè è

ìåäèè, íî çà òîâà òðÿáâà äà ñå èçâúðøàò îïðåäåëåíè
ñïåöèôè÷íè äåéñòâèÿ. Òàçè èíôîðìàöèÿ íå íàìèðà ìÿñòî
â ÷åëíèòå ðåçóëòàòè íà òúðñåùèòå ìàøèíè è ñëåäîâàòåëíî
îñòàâà ñêðèòà çà ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ïîòðåáèòåëèòå.
Ñëåäâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å â èçñëåäâàíåòî íå å ïðàâåí
àíàëèç íà ñàìîòî ñúäúðæàíèå, òúé êàòî îñíîâíàòà öåë å
äà ñå óñòàíîâè äî êîëêî ìîæå äà ñå íàìåðè èíôîðìàöèÿ
çà àêòóàëíè ñúáèòèÿ íà îôèöèàëíèòå ñàéòîâåòå íà
äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè è ìåäèè.
3.4. Äîêîëêî ñàéòîâåòå îòãîâàðÿò íà ñòàíäàðòèòå
3.4.1. Ðàíã íà ñàéòîâåòå

Çà íóæäèòå íà ïðîó÷âàíåòî áÿõà ïîäáðàíè 25 (äâàäåñåò
è ïåò) ñàéòà ïî ñëåäíèÿ íà÷èí:
- Ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè, ïðÿêî ñâúðçàíè
ñ íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò (ÌÎ, ÌÂÐ, ÄÀÍÑ, ÄÀÐ);
- Ñàéòîâåòå íà ÷àñò îò èçïúëíèòåëíàòà è çàêîíîäàòåë-
íàòà âëàñò (Ïàðëàìåíò, Ìèíèñòåðñêè ñúâåò, Ïðåçèäåíò,
Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå è Ìèíèñòåðñòâîòî íà
åëåêòðîííîòî óïðàâëåíèå);
- Ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå ìåäèè (ÁÍÒ, ÁÍÐ, ÁÒÀ);
- Ñàéòîâåòå êîèòî ñà íà ÷åëíè ïîçèöèè â íàöèîíàëåí
ìàùàá â îáëàñòòà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò è ìåäèéíîòî
ïðîñòðàíñòâî (Ôèãóðà 9, Ôèãóðà 10, Ôèãóðà 11 è Ôèãóðà
12);
- Ñàéòîâåòå ñ íàé-ìíîãî ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíåòî íà
èíôîðìàöèÿ çà àêòóàëíè ñúáèòèÿ (Òàáëèöà 2);
- Ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“, òúé êàòî
îò åäíà ñòðàíà àêàäåìèÿòà èçâúðøâà îáó÷åíèå â îáëàñòòà
íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, à îò äðóãà ñòðàíà àâòîðà èìà
àäìèíèñòðàòîðñêè äîñòúï äî ñàìèÿ ñàéò.
Ñïèñúêúò, ïîäðåäåí ïî àçáó÷åí ðåä, å äàäåí â Òàáëèöà 4.
81
cPR TI/SI TI/SI

№ Сайт PageRank Индекс
Score Mobile, s Desktop, s
1. 24chasa.bg 6 1,52M 6,0 16,9/7,1 4,1/2,5
2. armymedia.bg 4 67,7K 3,9 83,5/33,0 13,7/5,4
3. blitz.bg 5 1,22M 5,9 15,8/10,4 2,9/2,2
4. bnr.bg 6 3,17M 6,6 59,6/40,4 11,2/6,7
5. bnt.bg 6 962K 6,2 25,1/15,3 5,3/3,1
6. bta.bg 6 589K 5,9 20,5/7,7 3,9/1,9
7. btvnovinite.bg 6 698K 6,1 16,5/6,7 2,5/1,6
8. dans.bg 4 721 4,2 - -
9. dar.bg 3 103 3,1 - -
10. dnes.bg 5 805K 5,7 14,5/7,6 3,3/2,4
11. dnevnik.bg 6 698K 6,3 22,0/7,3 8,0/2,5
12. dw.com 8 18,3M 8,8 13,5/6,1 3,0/1,5
13. egov.bg 5 90,6K 4,9 3,6/4,3 0,9/1,9
14. flagman.bg 5 402K 4,9 15,7/6,9 4,5/2,3
15. government.bg 6 807K 6,4 2,6/7,3 0,6/3,6
16. mfa.bg 6 65,9K 5,9 4,3/2,0 0,7/0,7
17. mod.bg 4 34,9K 4,3 14,6/10,9 2,9/3,8
18. mvr.bg 5 122K 5,3 25,8/15,1 5,0/2,9
19. nova.bg 6 766K 6,2 28,5/13,3 5,4/2,9
20. parliament.bg 5 172K 5,4 - -
21. president.bg 5 52,6K 5,0 7,5/7,7 1,1/1,7
22. rndc.bg 3 4,77K 3,3 1,6/2,1 0,4/0,8
23. topwar.ru 7 701K 7,4 8,4/3,3 2,4/0,9
24. understandingwar.org 6 8,59K 6,6 19,9/6,5 2,6/1,3
25. ves.bg 5 803K 5,8 12,4/32,0 6,9/3,7
Òàáëèöà 4. Îñíîâíà èíôîðìàöèÿ çà ñàéòîâåòå

Ñòîéíîñòòà íà ïàðàìåòúðà PageRank è cPR Score å íàìå-
ðåíà ÷ðåç îíëàéí èíñòðóìåíòà Check PageRank77, Time to
Interactive è Speed Index ñ PageSpeed Insights78, à áðîÿò íà
èíäåêñèðàíèòå ñòðàíèöè ñ Google. Èíôîðìàöèÿòà å
àêòóàëíà êúì 03.03.2023 ãîäèíà.
Èíäåêñúò íà ñêîðîñòòà (Speed Index, SI) ïîêàçâà êîëêî
áúðçî ñå ïîñòèãà âèçóàëíà çàâúðøåíîñò íà ñòðàíèöàòà èëè
êàçàíî ïî äðóã íà÷èí ïîòðåáèòåëÿ âèæäà â çàâúðøåí âèä
ñòðàíèöàòà.
77
https://checkpagerank.net
78
https://pagespeed.web.dev
82
Âðåìåòî äî èíòåðàêòèâíîñò (Time to Interactive, TI)

ïîêàçâà ñëåä êîëêî âðåìå ñòðàíèöàòà ñòàâà íàïúëíî
èíòåðàêòèâíà èëè ñòðàíèöàòà å íàïúëíî çàðåäåíà è
ôóíêöèîíàëíà ñ âñè÷êè èçîáðàæåíèÿ, ñêðèïòîâå, ôóíêöèè
è ôîðìè çà äâóïîñî÷íà êîìóíèêàöèÿ ñ ïîòðåáèòåëÿ.
Ñúáðàíàòà èíôîðìàöèÿ ìîæå äà áúäå îáîáùåíà ïî
ñëåäíèÿ íà÷èí:
- Íàé-âèñîê ðåéòèíã 8 îò ïîñî÷åíèòå â ñïèñúêà ñàéòîâå
èìà dw.com, ñëåäâàí îò topwar.ru. Âñè÷êè îñòàíàëè
ñàéòîâå èìà ðåéòèíã 6 èëè ïî-íèñúê;
- Ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå ìåäèè ÁÍÒ, ÁÍÐ è ÁÒÀ, êàêòî
è íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò, èìàò ðåéòèíã 6, êîèòî å ñúèçìå-
ðèì ñ äðóãèòå èíôîðìàöèîííè è ìåäèéíè ñàéòîâå â ñïèñú-
êà;
- Ñàéòîâåòå íà ÌÂÐ, Ïàðëàìåíòà, Ïðåçèäåíòà è íà
ìèíèñòåðñòâîòî íà åëåêòðîííîòî óïðàâëåíèå èìàò
ðåéòèíã 5;
- Ñàéòîâåòå íà ìèíèñòåðñòâîòî íà îòáðàíàòà è ÄÀÍÑ
èìàò ðåéòèíã 4, à òîçè íà ÄÀÐ – 3;
- Ñàéòà ñ íàé-ìíîãî èíäåêñèðàíè ñòðàíèöè (ïîâå÷å îò
18,3 ìèëèîíà) å dw.com, ñëåäâàí îò ñàéòîâåòå íà ÁÍÐ (íàä
3,17 ìèëèîíà), 24 ÷àñà (1,52M) è Áëèòö (1,22M). Â äúíîòî
íà êëàñàöèÿòà ñà ñàéòîâåòå íà ÄÀÍÑ (621 ñòðàíèöè) è
ÄÀÐ (103 ñòðàíèöè);
- Ïðàâè âïå÷àòëåíèå ãîëÿìîòî âðåìå çà çàðåæäàíå íà
ñàéòîâåòå íà ÈÖÌÎ, îñîáåíî çà ìîáèëíàòà âåðñèÿ (83,5
ñåêóíäè) è ÁÍÐ (59,6 ñåêóíäè), êîåòî å ïúòè ïî-ãîëÿìî îò
ñðåäíîòî âðåìå çà èçâàäêàòà. Ñàéòîâåòå íà ÁÍÒ, ÁÒÀ è
ÌÂÐ ñúùî ñå çàðåæäàò áàâíî (íàä 20 ñåêóíäè çà ìîáèëíàòà
âåðñèÿ) â ñðàâíåíèå ñ îñòàíàëèòå;
- Íàé-áúðçî ñå çàðåæäà ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ (1,6
ñåêóíäè çà ìîáèëíàòà âåðñèÿ è 0,4 ñåêóíäè çà ñòàíäàðòíàòà
âåðñèÿ);
- Ñàéòîâåòå ñ íàé-ìíîãî ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå íà
83
èíôîðìàöèÿ çà àêòóàëíè ñúáèòèÿ (ÁÒâ, Äíåâíèê è Äîé÷å

Âåëå èìàò ðåéòèíã 6 è 8);
- Ñàéòîâå ñ ðåéòèíã 5 è 4 èìàò ïî åäèí èëè íèòî ðåçóëòàò,
à òåçè ñ ðåéòèíã 3 è ïî-íèñúê íÿìàò íèòî åäèí ðåçóëòàò â
ïðîâåäåíîòî ïðîó÷âàíå. Èçêëþ÷åíèå ïðàâè ñàéòà topwar.ru
ñ ðåéòèíã 7 è áåç ðåçóëòàòè, êàòî âåðîÿòíà ïðè÷èíà çà òîâà
å ÷å íÿìà âåðñèÿ íà áúëãàðñêè åçèê.
Íà áàçàòà íà òàçè èíôîðìàöèÿ ìîãàò äà ñå íàïðàâÿò
ñëåäíèòå èçâîäè:
- Ñàéòîâåòå ñ ïî-âèñîê ðåéòèíã (Google PageRank) ñå
êëàñèðàò íà ïî ïðåäíè ìåñòà ïðè òúðñåíå;
- Ïî-ãîëåìèÿ áðîé èíäåêñèðàíè ñòðàíèöè îçíà÷àâà è
íàëè÷èåòî íà ïîâå÷å èíôîðìàöèÿ, ñëåäîâàòåëíî ñàéòà ùå
ïðèñúñòâà â ðåçóëòàòèòå îò òúðñåíå ïî ïîâå÷å è ðàçëè÷íè
êëþ÷îâè äóìè è ôðàçè;
- Ïðè åäèí è ñúù ðåéòèíã òúðñåùèòå ìàøèíè êëàñèðàò
íà ïî ïðåäíè ïîçèöèè ñàéòîâåòå ñ ïî-äîáðè õàðàêòåðèñ-
òèêè (êîèòî ñà îïòèìèçèðàíè ïî îòíîøåíèå íà áúðçîäåéñò-
âèåòî), îñîáåíî çà ìîáèëíàòà âåðñèÿ.
3.4.2. Ñòðóêòóðà è ñòàíäàðòè
Ïðè èçãðàæäàíåòî íà èíòåðíåò ñàéòîâåòå ñå ïîëçâàò
ðàçëè÷íè ïðîãðàìíè åçèöè, áàçè ñ äàííè, òåõíîëîãèè,
êàêòî è ãîòîâè ñèñòåìè çà óïðàâëåíèå íà ñúäúðæàíèåòî
(Content Management System, CMS) è/èëè áèáëèîòåêè ñ
ãîòîâè ôóíêöèè (framework). Íåçàâèñèìî îò èçïîëçâàíèòå
ïðîãðàìíè ñðåäñòâà çà èçãðàæäàíå íà ñàéòà, áðàóçúðà
ïîêàçâà ñàéòà êàòî èçïîëçâà HyperText Markup Language
èëè ñúêðàòåíî HTML. Íåãîâèòå ñòàíäàðòè ñå îïðåäåëÿò
îò ìåæäóíàðîäíèÿ êîíñîðöèóì W3C79, à òåêóùàòà âåðñèÿ
íà ñòàíäàðòà å HTML 5.0.
Îïèñàíèåòî íà äîêóìåíòà ñòàâà ÷ðåç ñïåöèàëíè åëåìåí-
79
https://www.w3.org
84
òè, íàðå÷åíè HTML åëåìåíòè èëè òåõíèòå ìàðêåðè, êîè-

òî ñå ñúñòîÿò îò òàãîâå è ñúîòâåòñòâàùèòå åòèêåòè (HTML
tags) è úãëîâè ñêîáè (êàòî íàïðèìåð åëåìåíòà <html>).
HTML åëåìåíòèòå ñà îñíîâíàòà ãðàäèâíà åäèíèöà íà êî-
äà, êîéòî èçãðàæäàò óåá ñòðàíèöèòå. ×ðåç òÿõ ñå ôîðìà-
òèðà, ãðàôè÷íî îôîðìÿ òåêñòà è íåãîâèòå îòäåëíèòå ÷àñ-
òè â ðàìêèòå íà åäíà óåá ñòðàíèöà, êàòî íàïðèìåð çàãëà-
âèÿ, öèòàòè, òåêñòîâè ðàçäåëè, õèïåðòåêñòîâè ïðåïðàòêè
è ò.í. 80
Íåñïàçâàíåòî íà ñòàíäàðòèòå âîäè äî íåïðàâèëíî èçîá-
ðàçÿâàíå ñúäúðæàíèåòî íà ñàéòîâåòå. Ïîðàäè ñúùèòå ïðè-
÷èíè å âúçìîæíî ñàéòîâåòå äà èçãëåæäàò ïî ðàçëè÷åí íà-
÷èí êîãàòî ñå ïîëçâàò ðàçëè÷íè óñòðîéñòâà, îïåðàöèîííè
ñèñòåìè, áðàóçúðè è ðàçìåðè íà åêðàíà. Ãðåøêèòå â êîäà
íà ñàéòà îáèêíîâåíî âîäÿò äî çàãóáà íà ôóíêöèîíàëíîñ-
òè, èíôîðìàöèÿòà äà ñå èçîáðàçÿâà íåïðàâèëíî èëè èçîá-
ùî äà å íåäîñòúïíà çà ïîòðåáèòåëÿ. Êàòî öÿëî òîâà âîäè
äî ÷àñòè÷íà èëè ïúëíà íåâúçìîæíîñò ñàéòà äà èçïúëíÿâà
ñâîèòå ôóíêöèè. Ïîðàäè òåçè ïðè÷èíè, òúðñåùèòå ìàøè-
íè äàâàò ïî-âèñîêà îöåíêà íà ñàéòîâåòå îòãîâàðÿùè íà
ñòàíäàðòèòå è ñúîòâåòíî ïî-íèñêà îöåíêà ïðè íàëè÷èå íà
ãðåøêè.
Ñúùåñòâóâàò ãîëÿì áðîé èíñòðóìåíòè çà ïðîâåðêà äà-
ëè åäèí ñàéò å èçãðàäåí ñïîðåä ñòàíäàðòèòå íà W3C. Àâ-
òîðà èçïîëçâà îíëàéí èíñòðóìåíòà W3C Markup Valida-
tion Service81, òúé êàòî å ñúçäàäåí îò ñàìàòà îðãàíèçàöèÿ,
èçïîëçâàíåòî ìó å ëåñíî (íåîáõîäèìî å ñàìî äà ñå âúâåäå
àäðåñà íà ñòðàíèöàòà êîÿòî æåëàåì äà ïðîâåðèì), à ðå-
çóëòàòèòå ñà ïðåäñòàâÿò â óäîáåí è ðàçáèðàåì âèä. Ñëåä
ïðîâåðêàòà ðåçóëòàòèòå ñå êëàñèôèöèðàò â òðè ãðóïè:
- Ãðåøêè (Errors) – êîãàòî èìà íåñúîòâåòñòâèÿ ñ îñíîâ-
80
https://bg.wikipedia.org/wiki/HTML
81
https://validator.w3.org/
85
íèòå ïðàâèëà íà ñòàíäàðòèòå. Íàé-÷åñòî äîïóñêàíèòå

ãðåøêè ñà íåçàòâîðåíè òàãîâå (ëèïñâà ñúîòâåòñòâàù çàò-
âàðÿù òàã îò âèäà </èìå_íà_òàã>), íàðóøåíà ïîñëåäîâà-
òåëíîñò íà âëîæåíèòå åëåìåíòè, âúòðå â åëåìåíòà èìà äðóã
åëåìåíò, êîéòî íå ïîçâîëåíî äà áúäå âëîæåí è äð. Âúç-
ìîæíî å êàòî öÿëî ñòðàíèöàòà âèçóàëíî ñòðàíèöàòà äà
èçãëåæäà ïðàâèëíî, íî êàêòî áåøå ñïîìåíàòî ïî-ãîðå ñ
äðóã áðàóçúð èëè îïåðàöèîííà ñèñòåìà åëåìåíòèòå äà ñà
ðàçìåñòåíè èëè äà ëèïñâàò;
- Ïðåäóïðåæäåíèÿ (Warnings) – êîãàòî èìà íåçíà÷èòåë-
íè îòêëîíåíèÿ îò ñòàíäàðòà, êîèòî íå ñå îòðàçÿâàò ñú-
ùåñòâåíî. Íàé-÷åñòèòå ïðåäóïðåæäåíèÿ ñà ñâúðçàíè ñ
ëèïñàòà (èëè íàëè÷èåòî íà èçëèøåí) àòðèáóò â òàãîâåòå;
Сайт Грешки Предупреждения Забележки Общо
24chasa.bg 230 145 39 414
armymedia.bg 43 28 147 218
blitz.bg 121 34 86 241
bnr.bg 6 4 19 29
bnt.bg 177 3 43 223
bta.bg 100 34 81 215
btvnovinite.bg 121 17 165 303
dans.bg - - - -
dar.bg - - - -
dnes.bg 46 52 57 155
dnevnik.bg 89 64 345 498
dw.com 2 1 1 4
egov.bg 50 17 21 88
flagman.bg 2 1 329 332
government.bg 6 10 18 34
mfa.bg 1 0 3 4
mod.bg 4 4 2 10
mvr.bg 5 31 31 67
nova.bg 8 6 55 69
parliament.bg - - - -
president.bg 10 17 39 66
rndc.bg 1 3 34 38
topwar.ru 38 4 36 78
understandingwar.org 188 30 33 251
ves.bg 133 23 102 258
Òàáëèöà 5. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà ñòðóêòóðàòà
86
- Èíôîðìàöèîííè ñúîáùåíèÿ èëè çàáåëåæêè (Info mes-

sages) – êîãàòî íÿìà ôîðìàëíî íàðóøåíèå íà ñòàíäàðòà
èëè ñúáèòèåòî íå å îïèñàíî â ñòàíäàðò, íî íå ñúîòâåòñòâà
íà äîáðèòå ïðàêòèêè. Òóê íàé-÷åñòàòà ãðåøêà å íàëè÷èå-
òî íà ñèìâîë çà çàòâàðÿíå íà åäèíè÷íèòå òàãîâå, êîéòî å
áèë çàäúëæèòåëåí â ïðåäèøíèòå âåðñèè íà ñòàíäàðòà. Ãî-
ëåìèÿ áðîé çàáåëåæêè íàé-÷åñòî ñå äúëæàò íà òàçè ãðåø-
êà, êîÿòî ïî íèêàêúâ íà÷èí íå ñå îòðàçÿâà íà ôóíêöèîíàë-
íîñòòà è âèçóàëèçàöèÿòà íà ñòðàíèöàòà, íî ñå îò÷èòà ïðè
ïðîâåðêèòå è âàëèäèðàíåòî íà êîäà.
Ñëåä èçâúðøâàíå íà ïðîâåðêàòà ñå èçâåæäà èíôîðìà-
öèÿ çà ðåäà îò ïðîãðàìíèÿ êîä, êúäåòî å îòêðèòî íåñúîò-
âåòñòâèåòî, ñàìèÿ ïðîãðàìåí êîä (òàçè ÷àñò îò íåãî, êú-
äåòî å ïðîáëåìà), äîïúëíèòåëíà èíôîðìàöèÿ è ïðåïîðú-
êè çà òîâà, êàêâî ìîæå äà áúäå íàïðàâåíî çà íåãîâîòî îò-
ñòðàíÿâàíå.
Ñ ïîñî÷åíèÿ èíñòðóìåíò áÿõà ïðîâåðåíè èçáðàíèòå ñàé-
òîâå, à ðåçóëòàòèòå ñà ïðåäñòàâåíè â Òàáëèöà 5:
Ðåçóëòàòè ìîãàò äà áúäàò îáîáùåíè ïî ñëåäíèÿ íà÷èí:
- Ñàéòîâåòå íà ÄÀÍÑ, ÄÀÐ è Ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêà
Áúëãàðèÿ íå áÿõà äîñòúïíè çà ïðîâåðêàòà. Ñúùèòå â åäíà
èëè äðóãà ñòåïåí íå áÿõà äîñòúïíè è çà ÷àñò îò äðóãèòå
òåñòîâå îïèñàíè ïî-äîëó, âåðîÿòíî ïîðàäè íÿêàêâè ñïå-
öèôè÷íè îãðàíè÷åíèÿ â ïîëèòèêèòå çà ñèãóðíîñò íàëîæå-
íè îò òåõíèòå ñèñòåìíè àäìèíèñòðàòîðè.
- Â ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“ áåøå îòê-
ðèòà ñàìî åäíà ãðåøêà (âëîæåí òàã style â îñíîâíèÿ êîä
íà ñòðàíèöàòà body. Ñòèëîâåòå òðÿáâà äà ñå äåôèíèðàò â
îòäåëåí ôàéë îò òèïà Cascading Style Sheets, CSS èëè ïî
èçêëþ÷åíèå â òàãà head), êàêòî è åäíà ãðåøêà â ñàéòà íà
Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå (íåâàëèäåí ôîðìàò íà
èçîáðàæåíèå â òàã img);
- Ñàéòîâåòå íà Äîé÷å Âåëå è Ôëàãìàí èìàò ïî äâå ãðåøêè
(ïðàçåí òàã title è ëèïñâàù àëòåðíàòèâåí òåêñò alt íà åäíî
87
îò èçîáðàæåíèÿòà çà ïúðâèÿ è íàëè÷èå íà òàã p, âãðàäåí â

òàã span);
- Âñè÷êè îñòàíàëè ñàéòîâå èìàò ïîâå÷å îò 3 ãðåøêè,
êîèòî ñ ìàëêè èçêëþ÷åíèÿ ïîâòàðÿò îïèñàíèòå â íà÷àëîòî
íàé-÷åñòî äîïóñêàíè ãðåøêè;
- Íàé-ìíîãî ãðåøêè áÿõà îòêðèòè â ñàéòà íà 24 ÷àñà,
êàòî ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò òÿõ (124 áðîÿ) ñà íåäîïóñòèìà
ñòîéíîñò íà åäèí îò àòðèáóòèòå, 10 áðîÿ äóáëèðàíå íà
óíèêàëåí èäåíòèôèêàòîð ID, à îñòàíàëèòå ñà íàëè÷èå íà
íåâàëèäíè àòðèáóòè íà òàãîâå;
- Ïðåäóïðåæäåíèÿòà è çàáåëåæêèòå â îñíîâíàòà ñè ÷àñò
ïîâòàðÿò íàé-÷åñòî äîïóñêàíèòå ãðåøêè, îïèñàíè â íà÷à-
ëîòî;
- Îò âñè÷êè ïðîâåðåíè ñàéòîâå ñ íàé-ìàëêî ãðåøêè ñà
òåçè íà Äîé÷å Âåëå è ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå (ïî
4), ìèíèñòåðñòâîòî íà îòáðàíàòà (10) è Áúëãàðñêîòî
íàöèîíàëíî ðàäèî (29, êàòî 19 îò òÿõ ñà çàáåëåæêè);
Íà áàçàòà íà òàçè èíôîðìàöèÿ ìîãàò äà ñå íàïðàâÿò
- Ñàéòîâåòå ñ ïîâå÷å ãðåøêè â ïðîãðàìíèÿ êîä èìàò
îòíîñèòåëíî ïî-íèñúê ðåéòèíã ñïðÿìî òåçè ñ ïîâå÷å
ãðåøêè;
- Çà äîñòèãàíå íà âèñîê ðåéòèíã è ñúîòâåòíî ïî-ïðåäíè
ïîçèöèè â ðåçóëòàòèòå íà òúðñåùèòå ìàøèíè å íåîáõî-
äèìî äà ñå ñúáëþäàâàò è ñïàçâàò ñòàíäàðòèòå è äîáðèòå
ïðàêòèêè çà ïðîãðàìèðàíå;
- Ïîâèøàâàíåòî íà ñèãóðíîñòòà íà ñàéòîâåòå ÷ðåç
âúâåæäàíå íà ïî-ñòðîãè ïîëèòèêè çà ñèãóðíîñò èëè äðóãè
ìåðêè íå òðÿáâà äà ñòàâà çà ñìåòêà íà íàìàëÿâàíå íà
òÿõíàòà ôóíêöèîíàëíîñò èëè äîñòúïíîñò.
3.4.3. Âõîäÿùè è èçõîäÿùè âðúçêè
Êàêòî áåøå ñïîìåíàòî â òî÷êà 3.2.2, çà òúðñåùèòå ìàøèíè
å îò ãîëÿìî çíà÷åíèå „êàêâî ìèñëÿò äðóãèòå çà âàñ“. Íà
88
òîçè åòàï îò èçñëåäâàíåòî ÷ðåç èíñòðóìåíòà Back Links

Checker82 áåøå íàïðàâåí àíàëèç íà äðóãèòå ñàéòîâåòå, êîèòî
ñà ïîñòàâèëè âðúçêè êúì ñòðàíèöè îò ñàéòîâåòå, êîèòî
ïðîó÷âàìå. Ðåçóëòàòèòå ñà äàäåíè â Òàáëèöà 6, êúäåòî:
- Domain Rating (DR) å òåêóùèÿ ðåéòèíã íà ñúîòâåòíèÿ
ñàéò ñïîðåä Google. Ñòîéíîñòòà íà òîçè ïàðàìåòúð å îò 1
äî 100, êàòî ïî-ãîëÿìàòà ñòîéíîñò îçíà÷àâà ïî-âèñîê
ðåéòèíã, ñúîòâåòíî ðåçóëòàòèòå ùå áúäàò ïîêàçâàíè íà
ïî-ïðåäíè ñòðàíèöè;
- Backlinks å áðîÿò íà ëèíêîâåòå, êîèòî ñî÷àò êúì
ñúîòâåòíèÿ ñàéò;
- Linking websites å áðîÿò íà ñàéòîâåòå, êúäåòî èìà
ëèíêîâå êúì ñúîòâåòíèÿ ñàéò;
Domain Linking External
Сайт Backlinks In/Out
Rang websites Links
24chasa.bg 74 1,8М 9,3К 17 106K
armymedia.bg 46 7,2К 509 346 20
blitz.bg 68 1,2М 7К 48 25K
bnr.bg 77 1,0М 16К 38 26K
bnt.bg 77 12М 8,3К 33 363K
bta.bg 73 1,7М 6,9К 12 142K
btvnovinite.bg 72 2,6М 4,7К 50 52K
dans.bg 52 11К 500 - -
dar.bg 25 1К 149 - -
dnes.bg 70 17М 6,7К 156 109K
dnevnik.bg 74 4,8М 12К 47 102K
dw.com 90 43М 436К - -
egov.bg 74 39М 3,4К 30 1,3M
flagman.bg 57 44К 2,5К 5 8,8K
government.bg 85 34М 18К - -
mfa.bg 76 832К 5,7К 15 55K
mod.bg 61 50К 1,3К - -
mvr.bg 74 1,1М 3,5К - -
nova.bg 74 9,0M 7,6K 54 167K
parliament.bg 76 4,2М 4,9К - -
president.bg 70 444К 2,2К 301 1,5K
rndc.bg 35 10К 191 7 1,4K
topwar.ru 72 2,3М 22К - -
understandingwar.org 74 590К 16К 8 64K
ves.bg 71 17М 4,2К 92 185K
Òàáëèöà 6. Áðîé âõîäÿùè è èçõîäÿùè âðúçêè

82
https://ahrefs.com/backlink-checker
89
External Links – áðîé íà èçõîäÿùèòå âðúçêè îò ñàéòà êúì

äðóãè ñàéòîâå. Èçïîëçâàí å èíñòðóìåíòà Seography.io 83;
- In/Out å ñúîòíîøåíèåòî íà áðîÿ íà âõîäÿùèòå êúì áðîÿ
íà èçõîäÿùèòå âðúçêè.
Ôèãóðà 13. Èíôîðìàöèÿ çà âõîäÿùè âðúçêè

Îñâåí òîâà, èíñòðóìåíòà ïîêàçâà ñòðàíèöàòà (àäðåñà)
êúäåòî å ïóáëèêóâàí ëèíêà, ñòðàíèöàòà (àäðåñà) êúì êîé-
òî å íàñî÷åí ëèíêà è ðåéòèíãà (DR) íà ñàéòà – èçòî÷íèê
(Ôèãóðà 13). Ïîðàäè ãîëåìèÿ áðîé ëèíêîâå òàçè èíôîð-
ìàöèÿ íå ìîæå äà áúäå ïóáëèêóâàíà òóê, íî èíñòðóìåíòà
å ñúñ ñâîáîäåí äîñòúï è ïðè âúâåæäàíå íà èìåòî íà äà-
äåí ñàéò â íåãî, èíôîðìàöèÿòà ìîæå äà áúäå äîñòúïåíà.
83
https://seography.io/tools/external-links-checker
90
3.4.4. Îïòèìèçàöèÿ è ñîöèàëíè ìðåæè

Îò òåõíè÷åñêà ãëåäíà òî÷êà, ñúçäàâàíåòî íà åäèí ñàéò å
ïî ñèëèòå íà âñåêè ïîòðåáèòåë ñúñ ñðåäíî íèâî íà ïîçíà-
íèÿ çà ðàáîòà â èíòåðíåò. Ñúùåñòâóâàò ìíîæåñòâî èíñòðó-
ìåíòè çà ñúçäàâàíå íà óåá ñòðàíèöè, ïðè êîèòî íå ñå èçèñ-
êâà ïîçíàâàíå íà ïðîãðàìíè åçèöè èëè îïèò â ïðîãðà-
ìèðàíåòî êàòî öÿëî. Çà òàçè öåë íàé-ïîïóëÿðíè ñà ñèñòå-
ìèòå çà óïðàâëåíèå íà ñúäúðæàíèåòî (Content Manage-
ment System, CMS)84, êîèòî ñà èçêëþ÷èòåëíî ëåñíè è óäîá-
íè çà ïîëçâàíå, êàòî ïîâå÷åòî ïðîöåñè ïî òÿõíîòî èíñòà-
ëèðàíå è íàñòðîéêè ñà àâòîìàòèçèðàíè. Ñðåä íàé-ðàçïðî-
ñòðàíåíèòå ñà WordPress85, Joomla86, Drupal87 è äðóãè. Â
äîïúëíåíèå, çà òÿõ èìà ðàçðàáîòåíè ìíîæåñòâî ïðèñòàâêè
è äîïúëíåíèÿ, êîèòî ïîçâîëÿâàò äà ñå ïîêðèÿò ïðàêòè÷åñêè
âñè÷êè íóæäè è èçèñêâàíèÿ îò ñòðàíà íà ïîòðåáèòåëèòå.
Íàëè÷íè ñà è ãîëÿì áðîé òåìè, ÷ðåç êîèòî äà ñå ïåðñîíà-
ëèçèðà âúíøíèÿ âèä è öâåòîâèòå ñõåìè íà ñàéòà.
È äîêàòî ñàìîòî èíñòàëèðàíå íà åäèí ñàéò å ñðàâíè-
òåëíî ëåñíî, íåãîâîòî ïîïóëÿðèçèðàíå è èçâåæäàíå íà
ïðåäíè ïîçèöèè ïðè òúðñåíå å ìíîãî ïî-òðóäåí è ïðî-
äúëæèòåëåí ïðîöåñ. Îïòèìèçàöèÿòà íà ñàéòîâå çà òúðñå-
ùè ìàøèíè è ìàðêåòèíãà â ñîöèàëíèòå ìðåæè èçèñêâàò
ïîçíàíèÿ çà òîâà, êàê ðàáîòÿò ñàìèòå òúðñåùè ìàøèíè,
êàê äàäåíà ïðîìÿíà â ñòðóêòóðàòà è ñúäúðæàíèåòî ùå ñå
îòðàçè íà ðåçóëòàòèòå è êàê ïðèñúñòâèåòî â ñîöèàëíèòå
ìðåæè ùå ïîäîáðè ïðåäñòàâÿíåòî íà ñàéòà â ìðåæàòà. Â
èíòåðíåò ñà íàëè÷íè êàòî ïîäðîáíà èíôîðìàöèÿ çà îïòè-
ìèçàöèÿòà íà ñàéòîâåòå, òàêà è ìíîæåñòâî èíñòðóìåíòè ñ
êîèòî òå äà áúäàò àíàëèçèðàíè â òîâà îòíîøåíèå. Âñåêè
84
https://en.wikipedia.org/wiki/Content_management_system
85
https://wordpress.org
86
https://www.joomla.org
87
https://www.drupal.org
91
îò òåçè èíñòðóìåíòè èìà ñâîèòå îñîáåíîñòè è ñïåöèôè÷-

íè ôóíêöèè, íî îñíîâíèÿ ïðèíöèï íà êîèòî ðàáîòÿò å, ÷ðåç
ñúáèðàíå íà èíôîðìàöèÿ çà ïàðàìåòðèòå êîèòî èìàò îò-
íîøåíèå êúì îïòèìèçàöèÿòà è çàäàäåíèòå àëãîðèòìè äà
äàâàò îöåíêà äî êîëêî ñàéòà îòãîâàðÿ íà ñòàíäàðòèòå è
äîáðèòå ïðàêòèêè. Îñíîâíèòå ïàðàìåòðè ñà äî êîëêî
ñòðóêòóðàòà íà ñàéòà îòãîâàðÿ íà èçèñêâàíèÿòà íà òúðñå-
ùèòå ìàøèíè, îñíîâíè òåõíè÷åñêè ïàðàìåòðè (ñêîðîñò
íà çàðåæäàíå, ðàçìåð íà ïðåõâúðëÿíèòå äàííè è äð.), êîë-
êî è êúì/îò êîè ñàéòîâå èìà èçõîäÿùè/âõîäÿùè âðúçêè,
èìà ëè âðúçêà ñ àêàóíòè â ñîöèàëíèòå ìðåæè è äð.
Çà íóæäèòå íà íàñòîÿùåòî èçñëåäâàíå ÷ðåç èíñòðóìåí-
òà Seomator 88 áåøå íàïðàâåí îäèò íà èçáðàíèòå ñàéòîâå
ïî îòíîøåíèå íà òÿõíàòà îïòèìèçàöèÿ è ñîöèàëåí ìàðêå-
òèíã. Êàêòî è â ïðåäõîäíàòà òî÷êà, èíñòðóìåíòà äàâà
èçêëþ÷èòåëíî ìíîãî è ïîäðîáíà èíôîðìàöèÿ, êîÿòî å
òâúðäå ìíîãî ïî îáåì, çà äà áúäå ïóáëèêóâàíà â íàñòîÿùèÿ
òðóä. Èçïîëçâàíèÿ èíñòðóìåíò ñúùî å ñúñ ñâîáîäåí äîñ-
òúï è ìîæå äà áúäå ïîëçâàí áåç ðåãèñòðàöèÿ è/èëè
çàïëàùàíå. Â Òàáëèöà 7 ñà äàäåíè îáîáùåíèòå ðåçóëòàòè
îò îò÷åòà, à ïî-äîëó ùå áúäàò ðàçãëåäàíè êîíêðåòíî ðåçóë-
òàòèòå íà ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“ ñ öåë
äà áúäàò ïîñî÷åíè îñíîâíèòå è íàé-÷åñòî ñðåùàíè ãðåøêè,
êîèòî âëèÿÿò íà ïî-äîáðîòî êëàñèðàíå íà ñàéòîâåòå.
Ïðîâåðêàòà äàâà ïðåäñòàâà çà ñúñòîÿíèåòî íà ñàéòà ïî
îòíîøåíèå íà öÿëîñòíàòà îïòèìèçàöèÿ è ïðåäñòàâÿíåòî
íà ñàéòà. Îò÷åòà âêëþ÷âà îöåíêà íà 5 ïàðàìåòúðà è
öÿëîñòíà îöåíêà íà áàçàòà íà òåçè ïàðàìåòðè. Ñòîéíîñòèòå
ñà îò D- (íàé- íèñêà îöåíêà) äî A+ (íàé-âèñîêà îöåíêà).
Êúì âñåêè îò ïàðàìåòðèòå èìà ïîäðîáíè îáÿñíåíèÿ è
ïðåïîðúêè çà òÿõíîòî ïîäîáðÿâàíå. Ïàðàìåòðèòå ñà
ñëåäíèòå:
88
https://seomator.com/free-seo-audit-tool
92
- On-Page SEO (îïòèìèçàöèÿòà íà ñòðàíèöàòà çà òúðñåùè

ìàøèíè) – äî êîëêî ñòðóêòóðàòà è ñúäúðæàíèåòî îòãîâà-
ðÿ íà èçèñêâàíèÿòà íà òúðñåùèòå ìàøèíè;
- Links (âðúçêè, âõîäÿùè è èçõîäÿùè) – òÿõíîòî çíà÷åíèå
áåøå ðàçãëåäàíî â ïðåäõîäíàòà òî÷êà;
- Usability (èçïîëçâàåìîñò) – óäîáåí ëè å ñàéòà çà ðàáîòà
êàòî öÿëî è íà ðàçëè÷íè óñòðîéñòâà (òåëåôîíè, òàáëåòè,
ëàïòîïè è íàñòîëíè êîìïþòðè) îò ãëåäíà òî÷êà íà ïîòðå-
áèòåëèòå;
- Performance (ïðåäñòàâÿíå) – áúðçèíà íà çàðåæäàíå íà
ñòðàíèöèòå;
- Social Results (ñîöèàëíè ìðåæè) – âðúçêè ñúñ ñîöèàë-
íèòå ìðåæè;
On-Page Perform Social
Сайт Links Usability Total
SEO ance Results
24chasa.bg B+ A+ D- A- C- B
armymedia.bg B+ A- B D- D+ B-
blitz.bg A A- B D A- B+
bnr.bg A+ A+ C F N/A B
bnt.bg D+ A- C F A+ C-
bta.bg C+ A- F F A- C
btvnovinite.bg B A- F B+ F C+
dans.bg -
dar.bg -
dnes.bg B+ A- F F F C
dnevnik.bg A+ A- C- A A+ A
dw.com A+ A- C A+ B A-
egov.bg D+ A- C- C+ F D+
flagman.bg C- A+ A+ C- F C-
government.bg C A- D+ D F C-
mfa.bg C+ A- B A- C+ B-
mod.bg C A- C- D+ C C
mvr.bg -
nova.bg A+ A- A+ B+ C+ A
parliament.bg -
president.bg C- A- A+ A+ C- B-
rndc.bg C- A+ A A- F B-
topwar.ru -
understandingwar.org C A- C- A+ F C+
ves.bg A- A- F B- F C+
Òàáëèöà 7. Îïòèìèçàöèÿ è ñîöèàëíè ìðåæè

93
- Total (îáùà îöåíêà) – öÿëîñòíà îáùà îöåíêà íà ñàéòà

íà áàçàòà íà èçáðîåíèòå ïî-ãîðå ïàðàìåòðè.
Ñ öåë äà ñå ïîêàæàò îñíîâíèòå åëåìåíòè èìàùè çíà÷åíèå
çà ôîðìèðàíå íà îöåíêàòà íà åäèí ñàéò ïî îòíîøåíèå íå
íåãîâàòà îïòèìèçàöèÿ, ùå áúäàò ïðåäñòàâåíè è àíàëèçè-
ðàíè ðåçóëòàòèòå íà ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðà-
êîâñêè“ ñ àäðåñ https://rndc.bg.
Íà Ôèãóðà 14 å ïîêàçàíî êàê èçãëåæäà îáîáùåíàòà èí-
ôîðìàöèÿ çà ðåçóëòàòèòå îò ïðîâåðêàòà. Òîâà ñà ðåçóëòà-
òèòå êîèòî ñà äàäåíè çà âñè÷êè ñàéòîâå â Òàáëèöà 7. Â
äîïúëíåíèå ñå âèæäà êàê èçãëåæäà ñàéòà íà åêðàíà íà
ñòàöèîíàðåí êîìïþòúð è ãðàôèêà, ïîêàçâàùà ðåçóëòàòèòå
îò ïðîâåðêàòà. Ïî-ãîëÿìàòà ïëîù íà òàçè ãðàôèêà îçíà-
÷àâà è ïî-äîáúð öÿëîñòåí ðåçóëòàò çà ñàéòà. Îñâåí òîâà
ñå âèæäà è áðîÿ íà ïðåïîðúêèòå êîèòî òðÿáâà çàäúëæè-
òåëíî äà áúäàò èçïúëíåíè ñ öåë ïîäîáðÿâàíå ïðåäñòà-
âÿíåòî è îïòèìèçàöèÿòà íà ñàéòà.
Ôèãóðà 14. Ðåçóëòàòè îò òåñòâàíåòî íà ñàéòà íà

Âîåííà àêàäåìèÿ
94
Â Òàáëèöà 8 ñà äàäåíè êîíêðåòíèòå ïðåïîðúêè çà îïòè-

ìèçèðàíå íà ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ. Èìà åäíà ïðåïî-
ðúêà ñ âèñîê ïðèîðèòåò, òðè ñúñ ñðåäåí ïðèîðèòåò è 15 ñ
íèñúê.
Ñ âèñîê ïðèîðèòåò å ïðåïîðúêàòà çà ïîñòàâÿíå íà ìåòà-
òàã ñ îïèñàíèå íà ñàéòà. Íåãîâîòî ñúäúðæàíèå íå ñå âèæäà
îò ïîòðåáèòåëèòå, íî å âàæíî çà òúðñåùèòå ìàøèíè, òúé
êàòî ñå î÷àêâà äà ñúäúðæà îïèñàíèå íà ñàéòà.
Ñïîðåä äîáðèòå ïðàêòèêè çà èçãðàæäàíå íà ñàéòîâå, òå
òðÿáâà äà ñúäúðæàò ñàìî åäèí òàã H1, à â ñëó÷àÿ èìà
ïîâå÷å îò åäèí. Îñâåí òîâà ñúäúðæàíèåòî íà òàãà TITLE
å òâúðäå ãîëÿìî, íà òàãà HEADER òâúðäå ìàëêî.
№ Приоритет Препоръка
1. High Include a meta description tag
2. Medium Remove Duplicate H1 Tags
3. Medium Reduce length of tle tag (to between 10 and 70 characters)
4. Medium Make greater use of header tags
5. Low Opmize your images to reduce their file size
6. Low Use your main keywords across the important HTML tags
7. Low Increase page text content
8. Low Add Alt attributes to all images
9. Low Create and link your Twitter profile
10. Low Create and link an associated YouTube channel
11. Low Add Twier Cards
12. Low Add Schema Markup
13. Low Implement an analycs tracking tool
14. Low Remove clear text Email Addresses
15. Low Setup & Install a Facebook Pixel
16. Low Remove inline styles
17. Low Add Local Business Schema
18. Low Improve the size of tap targets
19. Low Please add Facebook Open Graph Tags
Òàáëèöà 8. Ïðåïîðúêè çà îïòèìèçèðàíå íà ñàéòà íà

Âîåííà àêàäåìèÿ
Îñòàíàëèòå ïðåïîðúêè ñ íèñúê ïðèîðèòåò ñå îòíàñÿò çà
òîâà, äà áúäå íàìàëåí (îïòèìèçèðàí) ðàçìåðà íà
ôàéëîâåòå íà èçîáðàæåíèÿòà, äîáàâÿíå íà àëòåðíàòèâåí
òåêñò êúì òÿõ, äà ñå óâåëè÷è òåêñòà (ïðîöåíòà íà „÷èñòèÿ“
95
òåêñò89 ñïðÿìî öÿëîòî ñúäúðæàíèå íà ñòðàíèöàòà, òðÿáâà

äà áúäå ïîíå 10%) è íåùî êîåòî å ìíîãî âàæíî –
êëþ÷îâèòå äóìè äà ñå èçïîëçâàò ïîâå÷å â îñíîâíèÿ òåêñò
è âàæíèòå HTML òàãîâå (H1 – H6).
Äðóãà ãðåøêà êîÿòî áåøå çàáåëÿçàíà â ìíîãî îò äðóãèòå
ñàéòîâå (òóê íå ïðèñúñòâà) å ÷å òàãîâåòå H2 – H6 íÿìàò
ïðàâèëíà äúðâîâèäíà ñòðóêòóðà. ×åñòî ñå äîïóñêà è ãðåø-
êàòà â òàãîâåòå
äà èìà âãðàäåí
êîä çà äåôèíè-
ðàíå íà ñòèëà
(ò.16). Îôîðì-
ëåíèåòî è äå-
ôèíèðàíåòî íà
ñòèëîâåòå
òðÿáâà äà ñå
èçâúðøâà â .css
ôàéëîâåòå, êî-
èòî ñå îïòèìè-
çèðàò è ñúõðà-
íÿâàò â êåøà
íà áðàóçúðà.
Ïî òîçè íà÷èí
ñå íàìàëÿâà
îáåìà íà ïðå-
äàâàíèòå äàí-
íè, à îò òàì ñå
óâåëè÷àâà ñêî-
ðîñòòà.
Ôèãóðà 15. Âðúçêà ñúñ ñîöèàëíè ìðåæè íà ñàéòà íà ÁÍÒ
89
Òîâà å òåêñòà êîèòî å ÷åòèì îò ÷îâåêà, îñòàíàëîòî ñà òàãîâå
è äðóãà ñëóæåáíà èíôîðìàöèÿ, êîÿòî íå ñå âèæäà îò ïîòðåáè-
òåëÿ
96
Îñòàíàëèòå ïðåïîðúêè ñà ñâúðçàíè ñ âðúçêàòà íà ñàéòà

êúì ïðîôèëè â ñîöèàëíèòå ìðåæè. Çà òúðñåùèòå ìàøèíè
ñàéòà äà áúäå ñâúðçàí ñ òåçè ïðîôèëè, à ñàìèòå ïðîôèëè
äà ñà ñ âèñîêà àêòèâíîñò. Íà Ôèãóðà 15 å ïîêàçàíà ñåêöèÿòà
çà âðúçêèòå ñà ïðîôèëè â ñîöèàëíèòå ìðåæè íà ñàéòà íà
Áúëãàðñêàòà íàöèîíàëíà òåëåâèçèÿ, êîèòî å ïîëó÷èë
âúçìîæíî íàé-âèñîêàòà îöåíêà À+.
Ôèãóðà 16. Ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ íà ìîáèëåí

òåëåôîí è òàáëåò
Âèæäà ñå, ÷å ñàéòà èìà ïðèñúåäèíåíè ïðîôèëè â íàé-
ãîëåìèòå ñîöèàëíè ìðåæè: Facebook90, Instagram 91, Twit-
ter 92 (ñ 19836 ïîñëåäîâàòåëè), Linkedin 93, Tiktok 94, êàêòî è
90
https://www.facebook.com/BNT.Bulgarian.National.Television
91
https://www.instagram.com/bnt.bg_/
92
https://twitter.com/bnt_bg?lang=en
93
https://www.linkedin.com/company/bulgarian-national-televi-
sion
94
https://www.tiktok.com/@bnt.bg
97
êàíàëè â Youtube 95 (ñ 62900 ïîñëåäîâàòåëè ïîâå÷å îò 40

ìèëèîíà ïðåãëåæäàíèÿ) è Soundcloud 96.
Äðóãà ïîëåçíà èíôîðìàöèÿ êîÿòî íè ïðåäîñòàâÿ òîçè
èíñòðóìåíò å:
- Äàëè å íàëè÷åí ôàéëà Robots.txt;
- Äàëè èìà êàðòà íà ñàéòà XML Sitemaps;
- Äàëè èìà íàëè÷íè ñòðóêòóðèðàíè äàííè ïî ñòàíäàðòà
Schema.org97;
- Èçïîëçâàíå íà ïðîòîêîëà HTTPS;
Èìà ëè âãðàäåíè ðàìêè (ôðåéìîâå) è ôëàø – îáåêòè â
ñòðóêòóðàòà íà ñàéòà. Òúðñà÷êèòå „íå ãëåäàò ñ äîáðî îêî“
íà òåçè åëåìåíòè è òÿõíîòî íàëè÷èå íàìàëÿâà íåãîâèÿò
ðåéòèíã. Íàëè÷èåòî íà èìåéëè ñúùî íå ñå òîëåðèðà îò
òúðñåùèòå ìàøèíè;
- Ñêîðîñòòà íà çàðåæäàíå íà ñòðàíèöèòå çà ìîáèëíàòà
è äåñêòîï âåðñèÿòà íà ñàéòà (àíàëîãè÷íî íà îïèñàíîòî â
òî÷êà 3.4.1);
- Ïîêàçâà êàê èçãëåæäà ñàéòà íà ìîáèëåí òåëåôîí, òàáëåò
è äåñêòîï (Ôèãóðà 14 è Ôèãóðà 16);
Ôèãóðà 17. Íàëè÷èå íà îñíîâíèòå êëþ÷îâè äóìè â

ñúäúðæàíèåòî íà ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ
95
https://www.youtube.com/c/Áúëãàðñêà Íàöèîíàëíà Òåëåâèçèÿ
ÁÍÒ
96
https://soundcloud.com/bnt-podcast
97
https://schema.org/
98
Äî êîëêî êëþ÷îâèòå äóìè è ôðàçè ñúîòâåòñòâàò íà

ñúäúðæàíèåòî (Ôèãóðà 17);
- Ðåéòèíãà íà êëþ÷îâèòå äóìè ñïîðåä òúðñà÷êèòå
(Ôèãóðà 18), êàêòî è áðîÿ íà äóìèòå ïðè êîèòî ñàéòà ùå
ñå ïîêàæå íà åäíî îò ïúðâèòå ñòî ìåñòà. Òîâà ïîêàçâà íà
êîÿ ïîçèöèÿ ùå áúäå ïîêàçàí ñàéòà ïðè òúðñåíå ïî
ñúîòâåòíàòà äóìà èëè èçðàç;
Ôèãóðà 18. Ïîçèöèÿ íà îñíîâíèòå êëþ÷îâè äóìè îò

ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ
Ñïèñúê íà ëèíêîâåòå îò ñàéòîâåòå ñ íàé-âèñîê ðåéòèíã
(DR), íà êîèòî èìà âðúçêà êúì òîçè ñàéò. Êàêòî áåøå
ñïîìåíàòî ïî-ãîðå, òåçè ëèíêîâå äàâàò òåæåñò íà ñàéòà è
ñúîòâåòíî ãî èçêà÷âàò íà ïî-âèñîêè ïîçèöèè â êëàñèðà-
íåòî.
Ùå ñå ñïðåì ìàëêî ïî-ïîäðîáíî íà Ôèãóðà 17 è Ôèãóðà
18. Íà íåÿ ñà äàäåíè äóìèòå, êîèòî íàé-÷åñòî ñå ñðåùàò
íà íà÷àëíàòà ñòðàíèöà íà ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ https:/
/rndc.bg. Âàæíî å äà ñå îòáåëåæè, ÷å âñÿêà ñòðàíèöà íà
åäèí ñàéò ìîæå (è òðÿáâà) äà èìà ðàçëè÷íî ñúäúðæàíèå
íà òàãîâåòå â çàâèñèìîñò îò ïóáëèêóâàíàòà íà íåÿ èíôîð-
ìàöèÿ. Äóìàòà êîÿòî ñå ñðåùà íàé-÷åñòî å „àêàäåìèÿ“ (5
ïúòè), ñëåäâàíà îò „âîåííà“ (4 ïúòè) è ò.í. Âèæäàìå, ÷å â
çàãëàâèåòî íà ñòðàíèöàòà (òàãà TITLE, ÷èåòî ïúëíî
ñúäúðæàíèå å: <title>Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè” -
Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“ å íàé-ñòàðîòî âîåííî
99
âèñøå ó÷èëèùå â Áúëãàðèÿ.</title>) ñå ñðåùàò äóìèòå

„àêàäåìèÿ“, „âîåííà“ è „Ðàêîâñêè“, íî íå è äóìèòå
„íîâèíè“, „îáó÷åíèå“ è „ôàêóëòåò“.
Â îñíîâíèÿ çàãëàâåí òàã H1 ïðèñúñòâàò äóìèòå „àêàäå-
ìèÿ“, „âîåííà“, „Ðàêîâñêè“ è „íîâèíè“, à ìåòàòàãà „de-
scription“ èçîáùî îòñúñòâà. Â ñúùîòî âðåìå ñúùåñòâóâàò
äâà çàãëàâíè òàãà H1 (êîåòî áåøå îòáåëÿçàíî êàòî ãðåøêà
ïî-ãîðå) ñúñ ñëåäíîòî ñúäúðæàíèå:
<h1 class=”has-large-font-size” style=”font-style:normal;
font-weight:500" ><strong>Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ.
Ðàêîâñêè“ å íàé-ñòàðîòî âîåííî âèñøå ó÷èëèùå â Áúëãà-
ðèÿ.</strong></h1>
<h1 class=”has-text-align-center has-large-font-size”
id=”nainovoto-ot-voenna-akademiya—4686e766-cfe5-4649-
8a12-7e715d8ce8f0" style=”font-style: normal; font-
weight:500">Ïîñëåäíè íîâèíè îò Âîåííà àêàäåìèÿ </h1>
È â äâàòà òàãà èìàìå äåôèíèðàíå íà ñòèë (style=”…”),
÷èåòî ïðåìàõâàíå âëèçà â ïðåïîðúêèòå çà ïîäîáðÿâàíå íà
ñúäúðæàíèåòî.
Àêî ïðèåìåì, ÷å òåêñòà â ñòðàíèöàòà å âîäåù è íåãî
íÿìà äà ãî ïðîìåíÿìå, òî òîãàâà ñïîðåä àâòîðà òàãîâåòå
òðÿáâà äà èçãëåæäàò ïî ïîäîáåí íà÷èí:
<title>Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“ – Íîâèíè,
Îáó÷åíèå, Ôàêóëòåòè</title>
<meta name = description content = ‘âîåííà, àêàäåìèÿ,
ðàêîâñêè, íîâèíè, îáó÷åíèå, ôàêóëòåòè’ />
<h1 class=”has-large-font-size new-class-name”>Âîåííà
àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“ å íàé-ñòàðîòî âîåííî âèñøå
ó÷èëèùå â Áúëãàðèÿ.</h1>
<h2 class=”h2-class-name”>Íîâèíè çà Âîåííà àêàäåìèÿ
„Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“</h2>
<h3> … çàãëàâèå íà íîâèíà …</h3>
100
<h2 class=”h2-class-name”>Îáó÷åíèå âúâ Âîåííà

àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“</h2>
<h3>… êàêâî îáó÷åíèå ñå ïðåäëàãà …</h3>
…
<h2 class=”h2-class-name”>Ôàêóëòåòè íà Âîåííà
àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“</h2>
<h3>… èíôîðìàöèÿ çà ôàêóëòåòèòå …</h3>
Ïðè ðåàëèçèðàíå íà ïîäîáåí âàðèàíò íà ñòðóêòóðàòà è
ñúäúðæàíèåòî íà ñàéòà ùå ñå ïîñòèãíàò ñëåäíèòå öåëè:
- Çàãëàâèåòî íà ñòðàíèöàòà â ìàêñèìàëíà ñòåïåí ùå
ñúîòâåòñòâà íà íåéíîòî ñúäúðæàíèå;
- Íàëè÷èå íà ìåòàòàã „description” ñ èíôîðìàöèÿ,
ñúîòâåòñòâàùà íà ñúäúðæàíèåòî íà ñòðàíèöàòà;
- Íàëè÷èå íà ñàìî åäèí çàãëàâåí òàã H1 ñ èíôîðìàöèÿ,
ñúîòâåòñòâàùà íà ñúäúðæàíèåòî íà ñòðàíèöàòà;
- Ïðàâèëíî èçãðàäåíà äúðâîâèäíà ñòðóêòóðà íà çàãëàâ-
íèòå òàãîâå (â ñëó÷àÿ ñàìî H2 è H3, íî ìîãàò ïî ïîäîáåí
íà÷èí äà áúäàò äîáàâåíè è îñòàíàëèòå äî øåñòî íèâî),
êàòî â òÿõ ùå ñå ñúäúðæà òåêñò, îòãîâàðÿù íà ñúäúðæà-
íèåòî.
Äðóãî íåùî îò ñúùåñòâåíî çíà÷åíèå å ïîçèöèîíèðà-
íåòî íà êëþ÷îâèòå äóìè â òúðñà÷êèòå. Âèäíî îò Ôèãó-
ðà 18, îñâåí ðàçëè÷íè âàðèàíòè íà èìåòî Âîåííà àêà-
äåìèÿ (èëè ÂÀ) „Ãåîðãè Ðàêîâñêè“ - Ñîôèÿ è äîìåéíà
“rndc”, äðóãèòå äóìè è èçðàçè ïî êîèòî ñàéòà ùå áúäå
ïîêàçàí íà ÷åëíè ïîçèöèè, íå ñà ñâúðçàíè ñ îñíîâíàòà
äåéíîñò („ïàðê“, „Ñâåòè Ìèíà“ è „novini”). Åäèíñòâå-
íî äóìàòà „îòáðàíà“ äîíÿêúäå å ñâúðçàíà ñ íåéíàòà
äåéíîñò. Â òîçè ñëó÷àé öåëòà òðÿáâà äà áúäå äóìèòå è
èçðàçèòå îïèñâàùè íàøàòà îñíîâíà äåéíîñò äà èçëè-
çàò íà ïî-ïðåäíè ïîçèöèè.
Ñúùåñòâóâàò ìíîãî è ðàçëè÷íè èíñòðóìåíòè, ÷ðåç êî-
èòî ìîæåòå äà ïîëó÷èòå èíôîðìàöèÿ çà ïîçèöèÿòà íà
äàäåí ñàéò ïî ðàçëè÷íè êëþ÷îâè äóìè. Ñ íàé-ãîëÿìà
101
ïîïóëÿðíîñò ñå ïîëçâà Google Analytics 98 , íî òîé å

ïðåäíàçíà÷åí çà ñîáñòâåíèöè è àäìèíèñòðàòîðè íà
ñàéòîâå. Ñúùåñòâóâàò è áåçïëàòíè èíñòðóìåíòè ñ ïî-
îãðàíè÷åíèå ôóíêöèè, êàòî íàïðèìåð Ahrefs 99. ×ðåç íå-
ãî ìîæåòå äà ïðîâåðèòå îïðåäåëåí äîìåéí êàê ñå êëà-
ñèðà ïî èçáðàíà êëþ÷îâà äóìà èëè èçðàç.
Íàïðèìåð ÷ðåç íåãî áåøå óñòàíîâåíî, ÷å ñàéòà íà Âîåí-
íà àêàäåìèÿ ñå êëàñèðà íà 1 ìÿñòî ïðè òúðñåíå íà èçðàçà
„îáó÷åíèå íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“ è íà 8 ìÿñòî ïðè òúð-
ñåíå íà „êèáåðñèãóðíîñò“.
Âàæíî å äà ñå çíàå, ÷å ðåéòèíãà íà ñàéòîâå, äóìè è èçðà-
çè â êîíòåêñòà íà òúðñåùèòå ìàøèíè å äèíàìè÷åí è íåï-
ðåêúñíàò ïðîöåñ. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å âúçìîæíî äà èìà íÿ-
êàêâî ðàçìèíàâàíå â ðåçóëòàòèòå ìåæäó ðàçëè÷íèòå èç-
òî÷íèöè è â ðàçëè÷íè ïåðèîäè îò âðåìå, íî ëè÷íèÿ îïèò
íà àâòîðà ïîêàçâà, ÷å êàòî öÿëî òúðñåùèòå ìàøèíè íà-
ìèðàò è ïðåäëàãàò íàé-ïîäõîäÿùàòà èíôîðìàöèÿ. Îò äðó-
ãà ñòðàíà, âñÿêàêâè îïèòè îò ñòðàíà íà àäìèíèñòðàòîðè-
òå íà ñàéòîâåòå „äà ãè èçëúæàò“ ïî íÿêàêúâ íà÷èí èëè ñà
áåçóñïåøíè, èëè èìà êðàòêîòðàåí åôåêò, ñëåä êîåòî âñè÷-
êî ñè èäâà íà ìÿñòîòî.
Ðàçáèðà ñå, íàé-òî÷íèòå ïîêàçàòåëè ñà ðåçóëòàòèòå êîè-
òî èçâåæäàò òúðñåùèòå ìàøèíè (SERP) è áðîÿ íà ïîñåòè-
òåëèòå, îñîáåíî òåçè, êîèòî îñòàâÿò ïî-äúëãî âðåìå, ïðåã-
ëåæäàò ïîâå÷å ñòðàíèöè è ñëåä âðåìå ïîñåùàâàò îòíîâî
ñàéòà. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ñà íàìåðèëè íåîáõîäèìàòà èì
èíôîðìàöèÿ, íàìèðàò äàäåíèÿ ñàéò çà ïîëåçåí è óäîáåí
çà ðàáîòà.
Îáîáùåíèå íà ðåçóëòàòèòå îò ïðîâåäåíîòî ïðîó÷âàíå
íà ñàéòîâåòå, ïðåäìåò íà íàñòîÿùåòî èçñëåäâàíå, ïî îò-
íîøåíèå íà òÿõíàòà îïòèìèçàöèÿ çà òúðñåùè ìàøèíè è
98
https://analytics.google.com
99
https://ahrefs.com/keyword-rank-checker
102
ïðèñúñòâèåòî èì â ñîöèàëíèòå ìðåæè:

- Íàáëþäàâà ñå ðàçíîðîäíè ðåçóëòàòè ïî îòíîøåíèå íà
ðàçëè÷íèòå ïàðàìåòðè. Åäèíñòâåíî ïî îòíîøåíèå íà âõî-
äÿùèòå è èçõîäÿùèòå âðúçêè (link building) âñè÷êè ñàéòî-
âå îò ñïèñúêà ñà â êàòåãîðèÿ À+ èëè À-;
- Ïî îòíîøåíèå íà îïòèìèçàöèÿòà íàé-ìíîãî ñà ñàéòî-
âå â ãðóïà Ñ (8 áðîÿ), ñëåäâàíè îò À (6 áðîÿ), Â (4 áðîÿ) è
D (2 áðîÿ);
- Ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå ìåäèè è äúðæàâíèòå èíñòèòó-
öèè ïî îòíîøåíèå íà èçïîëçâàåìîñò è ïðåäñòàâÿíå ñà â ïî-
ãîëÿìàòà ñè ÷àñò â ãðóïèòå C, D è F. Àíàëîãè÷íè ñà ðåçóëòà-
òèòå è ïî îòíîøåíèå íà ïðèñúñòâèåòî â ñîöèàëíèòå ìðåæè,
êàòî òóê èçêëþ÷åíèå ïðàâÿò ñàéòîâåòå íà ÁÍÒ è ÁÒÀ;
- Êàòî öÿëîñòíà îöåíêà â ãðóïà À èìà 3 ñàéòà (dnevnik.bg,
dw.com, nova.bg), â ãðóïà Â èìà 7 ñàéòà (24chasa.bg,
armymedia.bg, blitz.bg, bnr.bg, mfa.bg, president.bg è rndc.bg),
â ãðóïà Ñ èìà 9 ñàéòà è åäèí ñàéò â ãðóïà D (egov.bg);
- ×àñò îò ñàéòîâåòå (dans.bg, dar.bg, mvr.bg, parliament.bg
è topwar.ru) íå áÿõà äîñòúïíè çà èíñòðóìåíòà çà ïðîâåð-
êà, âåðîÿòíî ïîðàäè èçïîëçâàíå íà äîïúëíèòåëíè îãðà-
íè÷åíèÿ è ïîëèòèêè çà ñèãóðíîñò. Çà ñàéòà íà Áúëãàðñêî-
òî íàöèîíàëíî ðàäèî íå ìîæå äà áúäå èçâúðøåíà ïðîâåð-
êà îòíîñíî âðúçêèòå ñúñ ñîöèàëíè ìðåæè.
Íà áàçàòà íà òåçè ðåçóëòàòè ìîãàò äà ñå íàïðàâÿò ñëåä-
íèòå èçâîäè:
- Ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå ìåäèè è èíñòèòóöèè íå ñà
îïòèìèçèðàíè çà òúðñåùè ìàøèíè (â íàé-âèñîêàòà ãðóïà
À íÿìà íèòî åäèí, â ãðóïà Â èìà ñàìî äâà ñàéòà -
armymedia.bg è bnr.bg);
- Ñ èçêëþ÷åíèå íà ñàéòîâåòå íà ÁÍÐ è ÁÒÀ, îñòàíàëèòå
ñàéòîâå íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè íå ñà ïðåäñòàâåíè äîá-
ðå â ñîöèàëíèòå ìðåæè;
- Ñàéòîâåòå president.bg, rndc.bg è mfa.bg ñà îïòèìèçè-
ðàíè ïî îòíîøåíèå íà èçïîëçâàåìîñò è ïðåäñòàâÿíå. Îñ-
103
òàíàëèòå ñàéòîâå íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè èìàò íóæäà

îò ïîäîáðÿâàíå íà òåçè ïîêàçàòåëè.
3.4.5. Ôóíêöèîíàëíîñò íà ñàéòîâåòå
Íÿìà ñúìíåíèå, ÷å îñâåí èíôîðìàöèÿòà êîÿòî ïðåäëà-
ãàò, ñàéòîâåòå òðÿáâà äà áúäàò óäîáíè è ôóíêöèîíàëíè çà
ïîëçâàíå îò ïîòðåáèòåëÿ. Îñâåí òîâà, òå òðÿáâà äà áúäàò
åäíàêâî óäîáíè çà ðàáîòà íà ðàçëè÷íè òåõíè÷åñêè óñòðîéñ-
òâà ñ ðàçëè÷íè ïàðàìåòðè è ôóíêöèîíàëíîñòè. Âúâåæäà
ñå ïîíÿòèåòî „ïîòðåáèòåëñêî ïðåæèâÿâàíå” (user experi-
ence), êîåòî íà áàçàòà íà èçìåðâàíåòî íà ðàçëè÷íè ïàðà-
ìåòðè íà ñàéòà äàâà îöåíêà çà íåãîâàòà ôóíêöèîíàëíîñò
è óäîáíîòî ïîëçâàíå îò ñòðàíà íà ïîòðåáèòåëèòå.
Çà îöåíêà íà ôóíêöèîíàëíîñòòà íà ñàéòîâåòå ñà ðàçðà-
áîòåíè ðàçëè÷íè èíñòðóìåíòè, êàòî òå ñå áàçèðàò íà îñ-
íîâíî íà òàêà íàðå÷åíèÿ Chrome User Experience Report
(CrUX)100. Òîé âêëþ÷âà ñëåäíèÿ íàáîð îò äàííè:
- First Contentful Paint (FCP);
- First Input Delay (FID);
- Largest Contentful Paint (LCP);
- Cumulative Layout Shift (CLS);
- Interaction to Next Paint (INP);
- Time to First Byte (TTFB).
Good Needs Improvement Poor
FCP [1800 ,0ms] (1800ms, 3000ms] over 3000ms
FID [100 ,0ms] (100ms, 300ms] over 300ms
LCP [2500 ,0ms] (2500ms, 4000ms] over 4000ms
CLS [0.1 ,0] (0.25 ,0.1] over 0.25
INP [200 ,0ms] (200ms, 500ms] over 500ms
TTFB [800 ,0ms] (800ms, 1800ms] over 1800ms
Òàáëèöà 9. Ñòîéíîñòè íà ïàðàìåòðèòå ñïîðåä CrUX
100
https://developer.chrome.com/docs/crux/about/
104
Âñè÷êè ïàðàìåòðè ñå èçìåðâàò â ìèëèñåêóíäè ñ èçêëþ÷å-

íèå íà CLS, êîéòî å áåçðàçìåðíà âåëè÷èíà. Ãðàíè÷íèòå
ñòîéíîñòè ñà äàäåíè â Òàáëèöà 9.
Ôèãóðà 19. Ðåçóëòàòè îò òåñòà çà ôóíêöèîíàëíîñò íà

ìîáèëíàòà âåðñèÿ ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ
Â íàñòîÿùèÿ òðóä áÿõà ïîëçâàíè äâà èíñòðóìåíòà, à
èìåííî PageSpeed Insights101 è Lighhouse Webpage Perfor-
mance Test Result102. Ñàìèòå ðåçóëòàòè ñå èçâåæäàò â
ãðàôè÷åí è öèôðîâ âèä, êàòî íà Ôèãóðà 19 ñà ïîêàçàíè
ðåçóëòàòèòå îò òåñòà çà ôóíêöèîíàëíîñò íà ìîáèëíàòà
âåðñèÿ íà ñàéòà íà Âîåííà àêàäåìèÿ „Ã. Ñ. Ðàêîâñêè“. Îò
ôèãóðàòà ñå âèæäà, ÷å ñàéòà ïîêðèâà âñè÷êè ïîñî÷åíè
òåñòîâå, êàòî åäèíñòâåíî ïàðàìåòúðà Time to First Byte
òðÿáâà äà áúäå ïîäîáðåí (1000 ms ïðè ìàêñèìàëíà
ñòîéíîñò 800 ms). Íà áàçàòà íà òåçè ñòîéíîñòè ñàéòà ñå
101
https://pagespeed.web.dev
102
https://www.webpagetest.org
105
îöåíÿâà ïî ÷åòèðè ïîêàçàòåëÿ – Performance103 (ïðåäñòà-

âÿíå èëè ñêîðîñò), Accessibility104 (äîñòúïíîñò), Best Prac-
tices105 (äîáðè ïðàêòèêè) è SEO106 (îïòèìèçàöèÿ), ñúîòâåòíî
çà ìîáèëíà âåðñèÿ è âåðñèÿ çà ñòàöèîíàðíè êîìïþòðè.
Ñòîéíîñòèòå íà òåçè ïîêàçàòåëè ñà íîðìèðàíè â ãðàíè-
öèòå îò 0 äî 100, êàòî 100 å íàé-âèñîêàòà îöåíêà. Ñúãëàñíî
òåõíè÷åñêàòà äîêóìåíòàöèÿ, ïðè ñòîéíîñò îò 0 äî 49
(÷åðâåíà çîíà) çàäúëæèòåëíî òðÿáâà äà ñå ïðåäïðèåìàò
ìåðêè çà ïîäîáðÿâàíå íà êðèòè÷íèòå ïàðàìåòðè, îò 50 äî
90 (îðàíæåâà çîíà) å ïðåïîðú÷èòåëíî äà ñå ïðåäïðèåìàò
òàêèâà äåéñòâèÿ, à ïðè ñòîéíîñòè íàä 90 (çåëåíà çîíà)
ñàéòà îòãîâàðÿ íà èçèñêâàíèÿòà.
Äðóãà ïîëåçíà ôóíêöèÿ íà èíñòðóìåíòà å èíôîðìàöèÿòà
íà êîè õàðàêòåðèñòèêè âëèÿå âñåêè åäèí åëåìåíò îò ñàéòà,
äàëè è êàê ìîæå äà áúäå ïîäîáðåí è êàê òîâà ùå ñå îòðàçè
íà êðàéíèÿ ðåçóëòàò.
Íàé-÷åñòî äîïóñêàíèòå ãðåøêè ïî îòíîøåíèå íà
ôóíêöèîíàëíîñòòà íà ñàéòîâåòå ñà ñëåäíèòå:
- Íå ñà îïòèìèçèðàíè èçîáðàæåíèÿòà (èçïîëçâàíå íà
òâúðäå ãîëåìè êàòî ðàçìåð íà ôàéëà èçîáðàæåíèÿ,
èçîáðàæåíèÿ êîèòî íå ñà ñúîáðàçåíè ñ ðàçìåðèòå ïðè
âèçóàëèçàöèÿ êàòî ðàçìåð è ðåçîëþöèÿ, èçïîëçâàíå íà
ôîðìàòè ñ íèñêî íèâî íà êîìïðåñèðàíå è äð.);
- Èçïîëçâàíå íà òåõíèêè è ðåñóðñè êîèòî çàáàâÿò
ðåíäèðàíåòî íà ñàéòà;
- Íå ñå èçïîëçâàò âúçìîæíîñòèòå çà êîìïðåñèðàíå,
êåøèðàíå èëè çàðåæäàíå íà èçîáðàæåíèÿòà ñëåä èçîáðàçÿ-
âàíåòî íà åëåìåíòèòå íà ñàéòà (lazy loading);
103
https://developer.chrome.com/docs/lighthouse/performance/
performance-scoring/
104
https://developer.chrome.com/docs/lighthouse/accessibility/
scoring/
105
https://developer.chrome.com/docs/lighthouse/best-practices/
106
https://developer.chrome.com/docs/lighthouse/seo/
106
Сайт Скорост Достъпност Добри практики SEO

24chasa.bg 32 78 83 92
88 77 92 91
armymedia.bg 41 65 67 54
66 65 75 64
blitz.bg 9 72 92 86
77 72 100 83
bnr.bg 18 81 67 85
43 67 67 83
bnt.bg 21 79 67 83
69 76 75 80
bta.bg 38 90 83 81
65 90 83 80
btvnovinite.bg 44 74 100 83
84 69 92 82
dans.bg N/A
dar.bg N/A
dnes.bg 24 65 75 77
75 87 67 64
dnevnik.bg 25 74 75 90
58 78 67 92
dw.com 60 94 ? 92
70 94 ? 92
egov.bg 82 92 92 83
94 92 100 80
flagman.bg 32 81 83 90
78 82 75 91
government.bg 65 59 83 79
69 59 83 75
mfa.bg 83 100 92 90
98 95 83 91
mod.bg 52 65 67 54
81 65 75 64
mvr.bg 16 78 67 71
60 68 83 73
nova.bg 14 94 67 97
43 94 67 100
parliament.bg 12 91 75 90
46 91 83 91
president.bg 57 93 83 84
88 82 75 82
rndc.bg 98 100 92 90
100 100 100 100
topwar.ru 75 93 92 100
99 95 92 100
understandingwar.org 25 80 50 54
94 80 67 64
ves.bg 24 86 67 83
82 87 67 83
Òàáëèöà 10. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà îïòèìèçàöèÿòà

íà ñàéòîâåòå
107
- Íå ñà ìèíèìèçèðàíè ôàéëîâåòå çà ñòèëîâå è ñêðèïòîâå;

- Ëèïñâàùè òàãîâå çà çàãëàâèÿ (title), àëòåðíàòèâåí òåêñò
(alt), ðåä çà òàáóëàöèÿ, áúðç äîñòúï îò êëàâèàòóðàòà è
Accessible Rich Internet Applications (ARIA);
- Òâúðäå ìàëúê ðàçìåð íà òåêñòà, ìàëúê êîíòðàñò íà
òåêñòà ñïðÿìî ôîíà, ìàëêè ðàçìåðè íà áóòîíèòå èëè
ïðèïîêðèâàíå íà áóòîíèòå, îñîáåíî â ìîáèëíèòå âåðñèè
íà ñàéòîâåòå.
Ôèãóðà 20. Ñêîðîñò íà çàðåæäàíå íà ñàéòîâåòå çà

ìîáèëíè è ñòàöèîíàðíè óñòðîéñòâà
Â Òàáëèöà 10 ñà ïîñî÷åíè ðåçóëòàòèòå ïîëó÷åíè îò
PageSpeed Insights, òúé êàòî ïðè íåãî èìà âúçìîæíîñò çà
îòäåëíî ïðåäñòàâÿíå íà ðåçóëòàòèòå çà ìîáèëíè óñòðîé-
ñòâà (ïúðâèòå ðåäîâå çà âñåêè ñàéò) è çà ñòàöèîíàðíè
óñòðîéñòâà (âòîðèòå ðåäîâå).
Ðåçóëòàòèòå îò íàïðàâåíèòå òåñòîâå ìîãàò äà áúäàò
îáîáùåíè ïî ñëåäíèÿ íà÷èí:
- Äîêàòî ðàçëèêàòà ìåæäó ìîáèëíèòå è íîðìàëíèòå
âåðñèè íà ñàéòîâåòå ïî îòíîøåíèå íà äîñòúïíîñò, äîáðè
ïðàêòèêè è îïòèìèçàöèÿ å ìèíèìàëíà, òî ïî îòíîøåíèå
ñêîðîñòòà íà çàðåæäàíå íà ñå íàáëþäàâàò çíà÷èòåëíè
ðàçëèêè (Ôèãóðà 20). Ñàéòîâåòå dw.com, egov.bg,
government.bg, mfa.bg è rndc.bg èìàò ïðèáëèçèòåëíî åäíàê-
âè ñòîéíîñòè íà äâåòå âåðñèè, äîêàòî ïðè îñòàíàëèòå ñå
íàáëþäàâàò çíà÷èòåëíè ðàçëèêè.
108
- Íàé-áúðçî ñå çàðåæäàò ñàéòîâåòå egov.bg, mfa.bg,

rndc.bg, topwar.ru è understandingwar.org, à íàé-áàâíî
bnt.bg, nova.bg è parliament.bg;
- Ïî îòíîøåíèå íà ïîêàçàòåëÿ äîñòúïíîñò íàé-íèñêè ñà
ðåçóëòàòèòå íà government.bg (59), mod.bg è armymedia.bg
(65);
- Ïî îòíîøåíèå íà ïîêàçàòåëÿ äîáðè ïðàêòèêè íàé-íèñêè
ñà ðåçóëòàòèòå íà armymedia.bg, bnr.bg, bnt.bg, mod.bg,
mvr.bg, nova.bg, vesti.bg (67) è ìîáèëíàòà âåðñèÿ íà
understandingwar.org (50);
- Ïî îòíîøåíèå íà ïîêàçàòåëÿ îïòèìèçàöèÿ íàé-íèñêè
ðåçóëòàòè ïîêàçâàò ñàéòîâåòå armymedia.bg, mod.bg è
understandingwar.org;
- Ñàéòîâåòå íà ÄÀÍÑ è ÄÀÐ íå ìîãàò äà áúäàò òåñòâàíè.
Áàçèðàéêè ñå íà òåçè ðåçóëòàòè ìîãàò äà áúäàò íàïðàâåíè
- 20% îò òåñòâàíèòå ñàéòîâå èìàò îïòèìèçèðàíè
ìîáèëíè âåðñèè.
Ôèãóðà 21. Èíòåðíåò òðàôèê îò ìîáèëíè óñòðîéñòâà

Èçòî÷íèê: https://www.oberlo.com/statistics/mobile-
internet-traffic
Îñòàíàëèòå â åäíà èëè äðóãà ñòåïåí íå ñà îïòèìèçèðàíè
çà ìîáèëíèòå óñòðîéñòâà. Ïðåäâèä ôàêòà, ÷å âå÷å ïîâå÷å
îò ïîëîâèíàòà ïîòðåáèòåëè â èíòåðíåò ïîëçâàò ìîáèëíè
óñòðîéñòâà çà äîñòúï (Ôèãóðà 21), òåçè ñàéòîâå ãóáÿò åäíà
109
ãîëÿìà ÷àñò îò ñâîèòå ïîòåíöèàëíè ïîñåòèòåëè. Òúðñåùè-

òå ìàøèíè îò ñâîÿ ñòðàíà äàâàò ïî-âèñîêà îöåíêà íà
ñàéòîâå ñ ìîáèëíè âåðñèè, êîåòî äîïúëíèòåëíî íàìàëÿâà
ïîòåíöèàëíèòå ïîñåòèòåëè, òúé êàòî òåçè ñàéòîâå ùå
èçëèçàò íà ïî-çàäíè ïîçèöèè ïðè òúðñåíå;
- Ïî îòíîøåíèå íà äîñòúïíîñò, äîáðè ïðàêòèêè è
îïòèìèçàöèÿ âñè÷êè òåñòâàíè ñàéòîâå ïîêàçàõà ìíîãî
äîáðè ðåçóëòàòè, êàòî íàé-íèñêàòà îöåíêà å 67 îò 100.
3.4.6. Äîñòúïíîñò
Îñâåí äà ñúäúðæà äîñòîâåðíà èíôîðìàöèÿ è äà áúäå
„çàáåëÿçàí“ îò òúðñåùèòå ìàøèíè, âñåêè åäèí ñàéò òðÿáâà
äà áúäå óäîáåí çà ðàáîòà, äîáðå îðãàíèçèðàí è ñòðóêòó-
ðèðàí, ñ ïðàâèëíî ïîäáðàíè ðàçìåðè è öâåòîâå íà òåêñòà,
ôîíà, ìåíþòàòà è âñè÷êè îñòàíàëè åëåìåíòè. Ñàéòîâåòå
òðÿáâà äà áúäàò äîñòúïíè çà õîðà ñ ðàçëè÷íè óâðåæäàíèÿ
è îñîáåíî òàêèâà, ïðè êîèòî èìà íàðóøåíèÿ â çðåíèåòî.
Ïðèíöèïèòå çà òîâà ñà äåôèíèðàíè â Äèðåêòèâà (ÅÑ) 2016/
2102 íà Åâðîïåéñêèÿ ïàðëàìåíò è íà Ñúâåòà îò 26 îêòîì-
âðè 2016 ãîäèíà îòíîñíî äîñòúïíîñòòà íà óåáñàéòîâåòå è
ìîáèëíèòå ïðèëîæåíèÿ íà îðãàíèçàöèèòå îò îáùåñòâåíèÿ
ñåêòîð107. Ñ ðåøåíèå çà èçïúëíåíèå (ÅÑ) 2018/1524108 íà
Êîìèñèÿòà îò 11 îêòîìâðè 2018 ã. å óòâúðäåíà è ñúîòâåò-
íàòà ìåòîäèêà çà íàáëþäåíèå, íà áàçàòà íà êîÿòî Ìèíèñ-
òåðñòâîòî íà åëåêòðîííîòî óïðàâëåíèå íà Ðåïóáëèêà
Áúëãàðèÿ å ðàçðàáîòèëî ñâîÿ Ìåòîäîëîãèÿ çà íàáëþäåíèå
è ïðîâåðêè íà äîñòúïíîñòòà íà ñúäúðæàíèåòî íà èíòåðíåò
ñòðàíèöèòå è ìîáèëíèòå ïðèëîæåíèÿ íà ëèöàòà ïî ÷ë. 1,
àë. 1 è àë. 2 îò ÇÅÓ [29]. Íà áàçàòà íà òåçè äîêóìåíòè ñå
èçâúðøâàò åæåãîäíè ïëàíîâè ïðîâåðêè íà ñòðàíèöèòå è
107
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/BG/TXT/?uri=CELEX
%3A32016L2102
108
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/BG/TXT/PDF/?uri=
CELEX:32018D1524&from=BG
110
ìîáèëíèòå ïðèëîæåíèÿ íà ëèöàòà ñúãëàñíî öèòèðàíèÿ

÷ëåí îò ÇÅÓ. Öÿëàòà äîêóìåíòàöèÿ è äîïúëíèòåëíà
èíôîðìàöèÿ ìîæå äà áúäå íàìåðåíà íà ñòðàíèöàòà íà
ÌÅÓ109.
Äèðåêòèâà (EÑ) 2016/2102 âúçïðèåìà ÷åòèðèòå ïðèíöèïà
íà Óêàçàíèÿòà çà äîñòúïíîñò íà óåáñúäúðæàíèå (WCAG)
íà W3C:
- ïðèãîäíè çà âúçïðèåìàíå (perceivable) - îçíà÷àâà èí-
ôîðìàöèÿòà è êîìïîíåíòèòå íà ïîòðåáèòåëñêèÿ èíòåðôåéñ
äà áúäàò ïðåäñòàâåíè íà ïîòðåáèòåëèòå ïî íà÷èíè, êîèòî
òå ìîãàò äà âúçïðèåìàò;
- ïðèãîäíè çà èçïîëçâàíå (operable) - îçíà÷àâà êîìïîíåí-
òèòå íà ïîòðåáèòåëñêèÿ èíòåðôåéñ è íàâèãàöèÿòà äà áúäàò
èçïîëçâàåìè;
- ðàçáèðàåìè (understandable) - îçíà÷àâà èíôîðìàöèÿòà
è ðàáîòàòà íà ïîòðåáèòåëñêèÿ èíòåðôåéñ äà áúäàò
ðàçáèðàåìè;
- óñòîé÷èâè (robust) - îçíà÷àâà ñúäúðæàíèåòî äà å äîñòà-
òú÷íî ñòàáèëíî, çà äà ìîæå äà áúäå èíòåðïðåòèðàíî
íàäåæäíî îò ãîëÿìî ðàçíîîáðàçèå îò ïîòðåáèòåëñêè
àãåíòè, âêëþ÷èòåëíî ñïîìàãàòåëíè òåõíîëîãèè.
Çà ïðîâåðêà è îöåíêà äîñòúïíîñòòà íà ñàéòîâåòå, êàêòî
è ïðè îñòàíàëèòå ôóíêöèîíàëíè òåñòîâå, èìà ðàçðàáîòåíè
ãîëÿì áðîé èíñòðóìåíòè110. Â íàñòîÿùåòî èçñëåäâàíå å
èçïîëçâàí îíëàéí èíñòðóìåíòà WAVE Web Accessibility
Evaluation Tools111, êîéòî å ïðåïîðú÷àí è ñå èçïîëçâà îò
ÌÅÓ (ò.1 îò Ïðèëîæåíèå ¹4 êúì Ìåòîäîëîãèÿòà).
WAVE® å íàáîð îò èíñòðóìåíòè çà îöåíêà, êîéòî ïîìàãà
íà àâòîðèòå äà íàïðàâÿò ñâîåòî óåá ñúäúðæàíèå ïî-
109
https://egov.government.bg/wps/portal/ministry-meu/home/
web-accessibility/monitoring
110
https://www.w3.org/WAI/ER/tools/
111
https://wave.webaim.org
111
äîñòúïíî çà õîðà ñ óâðåæäàíèÿ. WAVE ìîæå äà èäåíòè-

ôèöèðà ìíîãî ãðåøêè â äîñòúïíîñòòà è Íàñîêèòå çà
äîñòúïíîñò íà óåá ñúäúðæàíèåòî (Web Content Accessibil-
ity Guideline, WCAG), íî ñúùî òàêà óëåñíÿâà ÷îâåøêàòà
îöåíêà íà óåá ñúäúðæàíèåòî. Ôèëîñîôèÿ ïðè ñúçäàâàíåòî
íà òîçè èíñòðóìåíò å ôîêóñèðàíå âúðõó ïðîáëåìè, çà êîèòî
ñå çíàå, ÷å âëèÿÿò íà êðàéíèòå ïîòðåáèòåëè, äà óëåñíÿâà
÷îâåøêàòà îöåíêà è äà äàâà îáåêòèâíà îöåíêà îòíîñíî
äîñòúïíîñòòà â ìðåæàòà.
Сайт Errors Contrast Alerts Features Elements ARIA
24chasa.bg 84 248 703 219 346 509
armymedia.bg 293 12 195 61 273 109
blitz.bg 43 160 860 263 387 86
bnr.bg 74 99 162 40 123 21
bnt.bg 181 147 326 61 201 40
bta.bg 4 7 124 76 224 171
btvnovinite.bg 52 7 30 113 100 49
dans.bg 2 4 15 8 4 0
dar.bg 2 1 33 16 19 0
dnes.bg 52 116 141 109 104 16
dnevnik.bg 5 546 404 371 239 101
dw.com 1 7 78 81 56 175
egov.bg 12 4 81 39 33 113
flagman.bg 112 44 322 279 106 18
government.bg 9 8 15 6 12 10
mfa.bg 0 0 20 6 118 8
mod.bg 90 70 101 1 33 0
mvr.bg 25 17 163 12 102 6
nova.bg 5 83 21 54 79 1
parliament.bg 7 53 31 7 48 199
president.bg 13 27 28 11 32 0
rndc.bg 0 0 11 20 18 52
topwar.ru 6 136 41 9 78 12
understandingwar.org 6 9 7 15 41 8
ves.bg 47 120 161 135 109 9
Средна стойност 45 77 162,92 80,48 115,4 68,52
Òàáëèöà 11. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà äîñòúïíîñòòà
112
Ïîòåíöèàëíè ïðîáëåìè è âúçìîæíîñòè ñå âèçóàëèçèðàò

â ðàçëè÷íè öâåòîâå:
- ÷åðâåí - ãðåøêè â äîñòúïíîñòòà (errors);
- æúëò - âúçìîæíà íåäîñòúïíîñò èëè ãðåøêà (alerts);
- çåëåí - ôóíêöèè çà äîñòúïíîñò (features);
- ñèí - ñòðóêòóðíè èëè ñåìàíòè÷íè åëåìåíòè (structural
elements) ;
- ëèëàâ - HTML5, ARIA èëè ïðîáëåìè ñ êîäèðàíåòî;
- ÷åðåí - âúçìîæíè ïðîáëåìè ñ êîíòðàñòà íà òåêñòà è
ìåíþòàòà.
Èíñòðóìåíòà WAVE èäåíòèôèöèðà ãîëÿìà ÷àñò îò
ïðîáëåìèòå ñ äîñòúïíîñòòà è ïðåäëàãà äåéñòâèÿ çà
ïîäîáðÿâàíå íà äîñòúïíîñòòà.
Ñ èçáðàíèÿ èíñòðóìåíò áÿõà òåñòâàíè âñè÷êè èçáðàíè
ñòðàíèöè, à ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè ñà äàäåíè â Òàáëèöà 11.
Ïîñëåäíàòà êîëîíà â òàáëèöàòà å åäèí ñïåöèôè÷åí
åëåìåíò îò åçèêà HTML, à èìåííî Accessible Rich Internet
Applications (ARIA) èëè íàáîð îò ðîëè è àòðèáóòè, êîèòî
îïðåäåëÿò íà÷èíè äà ñå íàïðàâè óåá ñúäúðæàíèåòî è óåá
ïðèëîæåíèÿòà (îñîáåíî òåçè, ðàçðàáîòåíè ñ JavaScript) ïî-
äîñòúïíè çà õîðà ñ óâðåæäàíèÿ. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ïî-
ãîëåìèÿ áðîé îò òåçè åëåìåíòè ïðåäïîëàãàò ïî-äîñòúïåí
ñàéò çà õîðà ñ ðàçëè÷íè ôóíêöèîíàëíè îãðàíè÷åíèÿ, êàêòî
è ïî-ãîëåìèÿ áðîé ôóíêöèè çà äîñòúïíîñò (features).
Îòíîñíî áðîÿ íà ñòðóêòóðíèòå èëè ñåìàíòè÷íèòå åëå-
ìåíòè (structural elements) òðÿáâà äà ñå òúðñè îïòèìàëåí
áðîé â çàâèñèìîñò îò âèäà è ñúäúðæàíèåòî íà ñòðàíèöàòà.
Ìàëêèÿ áðîé ñòðóêòóðíè åëåìåíòè îáèêíîâåíî îçíà÷àâà
ëèïñà èëè ëîøà ñòðóêòóðà, à òâúðäå ãîëåìèÿ áðîé âîäè
äî òðîìàâà ðàáîòà è ïðåòðóïàíî ñúäúðæàíèå.
Íà áàçàòà íà íàïðàâåíèòå óòî÷íåíèÿ, ðåçóëòàòèòå ìîãàò
äà áúäàò îáîáùåíè ïî ñëåäíèÿ íà÷èí:
- Íàé-ìíîãî ãðåøêè ïî îòíîøåíèå íà äîñòúïíîñòòà èìàò
ñàéòîâåòå armymedia.bg (293), bnt.bg (181) è flagman.bg
113
(112), ñëåäâàíè îò blitz.bg, vesti.bg, btvnovinite.bg, dnes.bg,

bnr.bg, 24chasa.bg è mod.bg, ïðè ñðåäíà ñòîéíîñò çà
èçâàäêàòà 45;
- Íàé-ìàëêî ãðåøêè ïî îòíîøåíèå íà äîñòúïíîñòòà èìàò
mfa.bg è rndc.bg (0), dw.com (1), ñëåäâàíè îò dans.bg è
dar.bg (2), bta.bg (4) è äð.;
- Ïî îòíîøåíèå íà ôóíêöèèòå çà äîñòúïíîñò íàé-äîáðè
ñà ðåçóëòàòèòå íà dnevnik.bg, flagman.bg, blitz.bg,
24chasa.bg, vesti.bg, btvnovinite.bg è dnes.bg, à íàé-íèñêè ñà
íà topwar.ru, dans.bg, parliament.bg, mfa.bg, government.bg
è mod.bg;
- Ñ íàé-ìíîãî ñòðóêòóðíè åëåìåíòè ñà ñàéòîâåòå blitz.bg,
24chasa.bg, armymedia.bg, dnevnik.bg, bta.bg è bnt.bg, à ñ
íàé-ìàëêî dar.bg, rndc.bg, government.bg è dans.bg;
- Ñàéòîâåòå ñ íàé-ìíîãî ðîëè è àòðèáóòè (ARIA) çà
äîñòúï îò õîðà ñ óâðåæäàíèÿ ñà 24chasa.bg, parliament.bg,
dw.com, bta.bg, egov.bg, armymedia.bg è dnevnik.bg, à ñ íàé-
ìàëêî íà vesti.bg, mfa.bg, understandingwar.org, mvr.bg,
nova.bg, mod.bg, president.bg, dar.bg è dans.bg, êàòî ïðè
ïîñëåäíèòå ÷åòèðè òå èçîáùî ëèïñâàò.
Ôèãóðà 22. Îòêðèòè ãðåøêè ïî îòíîøåíèå íà

äîñòúïíîñòòà íà ñàéòîâåòå
114
Ôèãóðà 23. Ôóíêöèè çà äîñòúïíîñò â èçñëåäâàíèòå ñàéòîâå

Ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè ñà ïðåäñòàâåíè â ãðàôè÷åí âèä
íà Ôèãóðà 22 è Ôèãóðà 23. Íà ïúðâàòà ôèãóðà ãðàôèêèòå
ïîêàçâàò îòêðèòèòå çàáåëåæêè (ïî-ãîëåìèòå ñòîéíîñòè
îçíà÷àâàò ïî-ëîøè ðåçóëòàòè), à íà âòîðàòà ôóíêöèèòå è
åëåìåíòèòå çà äîñòúïíîñò (ïî-ãîëåìèòå ñòîéíîñòè
îçíà÷àâàò ïî-äîáðè ðåçóëòàòè).
Èçâîäè êîèòî ìîãàò äà áúäàò íàïðàâåíè:
- Áðîÿò íà ãðåøêèòå è åëåìåíòèòå ñâúðçàíè ñ äîñòúïíî-
ñòòà íà èçñëåäâàíèòå ñàéòîâå âàðèðàò â øèðîê äèàïàçîí
– îò ëèïñâàùè èëè ìàëúê áðîé äî ñòîéíîñòè ïðåâèøà-
âàùè â ïúòè ñðåäíèòå çà èçâàäêàòà;
- Íÿêîè îò ñàéòîâåòå ñà ïðàêòè÷åñêè íåäîñòúïíè çà õîðà
ñ ôóíêöèîíàëíè ïðîáëåìè, çàùîòî ëèïñâàò ôóíêöèè è
åëåìåíòè çà òàêúâ äîñòúï;
- Ïîâå÷åòî èíôîðìàöèîííè ñàéòîâå èìàò ôóíêöèè è
åëåìåíòè çà äîñòúï íàä ñðåäíèÿ áðîé çà èçâàäêàòà, äîêàòî
çà ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè è ìåäèè òîçè áðîé
å ïîä òàçè ñòîéíîñò.
3.4.7. Àíàëèç íà ðåçóëòàòèòå
Ñúãëàñíî îïèñàíàòà â òî÷êà 3.1 ìåòîäîëîãèÿ ñ ïîìîù-
òà íà ðàçëè÷íè îíëàéí èíñòðóìåíòè áÿõà ïðîâåðåíè è àíà-
ëèçèðàíè 25 (äâàäåñåò è ïåò) ñàéòà. Êðèòåðèèòå çà èçáîðà
íà ñàéòîâåòå ñà îïèñàíè â òî÷êà 3.3.4, êàòî öåëòà áåøå äà
115
ñå îáõâàíàò ðàçëè÷íè ãðóïè ñàéòîâå, êàòî òàêèâà íà äúð-

æàâíèòå ìåäèè, íà äúðæàâíèòå îðãàíè ïðÿêî àíãàæèðàíè
ñ íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, ÷àñòíè èíôîðìàöèîííè ñàé-
òîâå è ñàéòîâå íà ÷åëíè ìåñòà ïî ïîïóëÿðíîñò â êàòåãî-
ðèÿòà „Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“ ñïîðåä íÿêîëêî ñïåöèà-
ëèçèðàíè èíòåðíåò ðåñóðñè.
Íà ïúðâèÿ åòàï îò èçñëåäâàíåòî áåøå èçâúðøåíî òúð-
ñåíå â ðàçëè÷íè òúðñåùè ìàøèíè ïî îïðåäåëåíè êëþ÷î-
âè èçðàçè, à ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè áÿõà îáîáùåíèå è àíà-
ëèçèðàíè (Òàáëèöà 2 è Ïðèëîæåíèÿ 1 - 17).
Íà âòîðèÿ åòàï îò èçñëåäâàíåòî èçáðàíèòå ñàéòîâå áÿõà
àíàëèçèðàíè ïî îòíîøåíèå íà òÿõíàòà ñòðóêòóðà, îïòè-
ìèçàöèÿ, òåõíè÷åñêè ïàðàìåòðè, ôóíêöèîíàëíîñò è äîñ-
òúïíîñò (òî÷êà 3.3). Çà âñÿêà îò ãðóïèòå ïðîâåðÿâàíè ïà-
ðàìåòðè ïúðâîíà÷àëíî å äàäåíî êðàòêî îïèñàíèå, êàê òå-
çè ïàðàìåòðè âëèÿÿò íà öÿëîñòíîòî ïðåäñòàâÿíå íà ñàéòà
è êëàñèðàíåòî ìó â ðåçóëòàòèòå íà òúðñåùèòå ìàøèíè,
èíñòðóìåíòèòå ñ êîèòî å èçâúðøåíà äàäåíàòà ïðîâåðêà,
ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè, àíàëèç íà ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè è
èçâîäè.
Âñè÷êè ðåçóëòàòè â îáîáùåí âèä ñà äàäåíè â Ïðèëîæå-
íèå ¹ 18.
Â Òàáëèöà 12 ñà äàäåíè îñíîâíèòå ïàðàìåòðè íà ñàéòî-
âåòå, îêàçâàùè âëèÿíèå íà òÿõíàòà ïîçèöèÿ â ðåçóëòàòèòå
íà òúðñåùèòå ìàøèíè ñïîðåä ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè îò
ïðîâåäåíîòî èçñëåäâàíå. Ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè ìîãàò äà
áúäàò îáîáùåíè ïî ñëåäíèÿ íà÷èí:
- Ñàéòîâåòå ñ ðåéòèíã 5 è íàãîðå èìàò ïîâå÷å ðåçóëòàòè
ïðè òúðñåíåòî, ò.å. òúðñåùèòå ìàøèíè ãè êëàñèðàò íà ïî-
âèñîêè ïîçèöèè. Ñàéòîâåòå ñ ðåéòèíã 4 è ïî-íèñúê ïðàê-
òè÷åñêè íå ñå ïîêàçâàò â ïúðâèòå ñòðàíèöè ïðè òúðñåíå;
- Äðóãèÿò âàæåí ôàêòîð, îêàçâàù âëèÿíèå íà êëàñèðàíå-
òî íà ñàéòîâåòå ïðè òúðñåíå, å áðîÿ íà èíäåêñèðàíèòå
ñòðàíèöè. Îò èçâàäêàòà å âèäíî, ÷å ñàéòîâåòå ñ ïî-ãîëÿì
116
áðîé èíäåêñèðàíè ñòðàíèöè èìàò è ïîâå÷å ðåçóëòàòè.

Â êîíêðåòíîòî èçñëåäâàíå ñàéòîâåòå ñ ïîâå÷å îò 500 000
èíäåêñèðàíè ñòðàíèöè èìàò ïîâå÷å îò 5 ðåçóëòàòà ïðè
òúðñåíåòî. Ñàéòà ñ íàé-ìíîãî èíäåêñèðàíè ñòðàíèöè îò
òúðñåùàòà ìàøèíà å dw.com (íàä 15,8 ìèëèîíà ñòðàíè-
öè), ñëåäâàí îò bnr.bg (íàä 2,36 ìèëèîíà), blitz.bg è
24chasa.bg ñúîòâåòíî ñ 1,35 è 1,24 ìèëèîíà èíäåêñèðàíè
ñòðàíèöè. Â äúíîòî íà êëàñàöèÿòà ñà dans.bg ñ 8 000 è
dar.bg îêîëî 2000 èíäåêñèðàíè ñòðàíèöè;
Индекс. Domain Social
Сайт Брой Rank Грешки Backlinks Total Скорост SEO
страници Rang Results
dw.com 10 8 15,8 2 90 43М B A- 60 92
topwar.ru 7 0,67 38 72 2,3М 75 100
bnr.bg 6 6 2,36 6 77 1,0М B 18 85
24chasa.bg 8 6 1,24 230 74 1,8М C- B 32 92
bnt.bg 3 6 0,842 177 77 12М A+ C- 21 83
government.bg 6 0,9 6 85 34М F C- 65 79
nova.bg 7 6 0,753 8 74 9,0M C+ A 14 97
dnevnik.bg 12 6 0,711 89 74 4,8М A+ A 25 90
btvnovinite.bg 11 6 0,698 121 72 2,6М F C+ 44 83
bta.bg 1 6 0,585 100 73 1,7М A- C 38 81
mfa.bg 6 0,07 1 76 832К C+ B- 83 90
understandingwar 6 0,0859 188 74 590К F C+ 25 54
blitz.bg 5 5 1,35 121 68 1,2М A- B+ 9 86
dnes.bg 9 5 0,713 46 70 17М F C 24 77
ves.bg 9 5 0,731 133 71 17М F C+ 24 83
flagman.bg 9 5 0,516 2 57 44К F C- 32 90
parliament.bg 5 5 0,167 - 76 4,2М 12 90
mvr.bg 5 0,108 5 74 1,1М 16 71
egov.bg 5 0,143 50 74 39М F D+ 82 83
president.bg 5 0,052 10 70 444К C- B- 57 84
armymedia.bg 1 4 0,067 43 46 7,2К D+ B- 41 54
mod.bg 4 0,049 4 61 50К C C 52 54
dans.bg 4 0,0008 52 11К
rndc.bg 3 0,005 1 35 10К F B- 98 90
dar.bg 3 0,0002 25 1К
Òàáëèöà 12. Îñíîâíè ïàðàìåòðè íà ñàéòîâåòå,

îêàçâàùè âëèÿíèå íà òÿõíîòî êëàñèðàíå
- Âúïðåêè ÷å íå å ñúâñåì ÿñíî èçðàçåí, ïàðàìåòúðà Do-
main Rating ñúùî îêàçâà âëèÿíèå íà êëàñèðàíåòî. Äîêàòî
ñàéòîâåòå ñ íàé-âèñîêè ðåçóëòàòè òîçè ïàðàìåòúð å â ãðà-
íèöèòå îò 90 äî 69, òî ïðè òåçè ñ íàé-ëîøè ðåçóëòàòè å îò
74 äî 25;
117
- Âèæäà ñå îïðåäåëåíà çàêîíîìåðíîñò è ïî îòíîøåíèå

íà áðîÿ íà ëèíêîâåòå îò äðóãè ñàéòîâå êúì ñúîòâåòíèÿ
ñàéò (backlinks). Äîêàòî òåçè ñ íàé-âèñîêè ðåçóëòàòè èìàò
ïîâå÷å îò 1 ìèëèîí âðúçêè (43 ìèëèîíà çà dw.com), òî
ñàéòîâåòå â äúíîòî íà êëàñàöèÿòà ïî íÿêîëêî äåñåòêè õè-
ëÿäè âðúçêè. Òóê èçêëþ÷åíèÿ ïðàâÿò egov.bg ñ 39Ì è mvr.bg
ñ 1,1Ì;
- Ïî îòíîøåíèå íà îïòèìèçàöèÿòà è ïðåäñòàâÿíåòî â
ñîöèàëíèòå ìðåæè ñúùî ìîæå äà ñå îòáåëåæè âèäèìà çà-
âèñèìîñò îò êëàñèðàíåòî â òúðñåùèòå ìàøèíè è ñòîé-
íîñòòà íà òåçè ïàðàìåòðè. Äîêàòî ñàéòîâåòå íà ïî-âèñî-
êèòå ïîçèöèè èìàò ïîêàçàòåëè îò ãðóïè À, Â è Ñ, òî òåçè
íà ïî çàäíè ïîçèöèè èìàò ïîêàçàòåëè Ñ, D è F;
- Íå ñå íàáëþäàâà ÿñíî èçðàçåíà âðúçêà ìåæäó êëàñèðà-
íåòî íà ñàéòà è ïàðàìåòðèòå è îñòàíàëèòå èçñëåäâàíè ïà-
ðàìåòðè. Ñïîðåä íàëè÷íèòå ëèòåðàòóðíè èçòî÷íèöè è òåõ-
íè÷åñêà äîêóìåíòàöèÿ, òåçè ïàðàìåòðè èìàò ñðàâíèòåë-
íî ìàëêà òåæåñò ïðè ôîðìèðàíåòî íà êðàéíèÿ ðåçóëòàò.
Ïîñî÷åíèòå ïàðàìåòðè èìàò ïî-ñêîðî îòíîøåíèå êúì òî-
âà, êàê ïîòðåáèòåëèòå âúçïðèåìàò äàäåíèÿ ñàéò è óäîáñò-
âîòî äà ñå ðàáîòè ñ íåãî (òàêà íàðå÷åíîòî „ïîòðåáèòåëñ-
êî èçæèâÿâàíå“). Åäèí áúðç è óäîáåí çà ðàáîòà ñàéò ùå
íàïðàâè ïîëîæèòåëíî âïå÷àòëåíèå è ùå å ïî-ãîëÿìà âå-
ðîÿòíîñòòà çà ïðåãëåæäàíå íà ïî-ãîëÿì áðîé ñòðàíèöè,
ïî-ãîëÿì ïðåñòîé â ñàéòà è ïîñåùàâàíåòî ìó îòíîâî ñëåä
âðåìå. Òåçè äåéñòâèÿ ñå îò÷èòàò îò ñïåöèàëåí ñîôòóåð
(íàïðèìåð Google Analytics) è ñúîòâåòíî ìîãàò äà îêàæàò
âëèÿíèå íà ðåçóëòàòèòå. Äîñòúï äî òåçè äàííè èìàò ñàìî
àäìèíèñòðàòîðèòå íà ñúîòâåòíèÿ ñàéò è íÿìà âúçìîæíîñò
äà áúäàò âêëþ÷åíè â íàñòîÿùåòî èçñëåäâàíå;
Çà äà áúäå èëþñòðèðàíî òîâà, íà Ôèãóðà 24 å ïîêàçàíî
÷àñò îò èíôîðìàöèÿòà ñúáèðàíà îò Google Analytics çà
ïîñåòèòåëèòå íà åäèí ñàéò, ÷èéòî àäìèíèñòðàòîð å àâòî-
ðà. Îò êðúãîâàòà äèàãðàìà ñå âèæäà, ÷å 11,4% îò ïîñåòè-
118
òåëèòå âå÷å ñà ïîñåùàâàëè òîçè ñàéò (Returning Visitor) è

îòíîâî ñà ñå âúðíàëè. Äðóãèòå ñòîéíîñòè çà êîèòî áåøå
ñïîìåíàâàíî ïî-ãîðå, ñà „ñòðàíèöè íà ñåñèÿ“ – â ñëó÷àÿ
âñåêè ïîñåòèòåë å ðàçãëåäàë ñðåäíî ïî 4 ñòðàíèöè, „ñðåä-
íà ïðîäúëæèòåëíîñò íà ñåñèÿòà“ – êîëêî âðåìå ñðåäíî å
ïðåñòîÿë âñåêè ïîòðåáèòåë â ñàéòà (îêîëî 2 ìèíóòè è ïî-
ëîâèíà) è „ñòåïåí íà îòïàäàíå“ – êîëêî îò ïîòðåáèòåëè-
òå ñà áèëè çàèíòåðåñóâàíè îò ñàéòà è ñà ðàçãëåäàëè ïîâå-
÷å îò åäíà ñòðàíèöà (â ñëó÷àé îêîëî ïîëîâèíàòà).
Ôèãóðà 24. Ñòàòèñòèêà çà ïîñåòèòåëèòå íà ñàéò îò

Google Analytics
Äðóãà èíôîðìàöèÿ êîÿòî ñå ñúáèðà îò òîçè ñîôòóåð å
åçèê è ìåñòîïîëîæåíèå (ãðàä è äúðæàâà), àêòèâíîñò íà
ïîòðåáèòåëèòå â ðàçëè÷íèòå ÷àñîâå è äíè îò ñåäìèöàòà,
âèä íà èçïîëçâàíîòî óñòðîéñòâî, îïåðàöèîííà ñèñòåìà è
áðàóçúð, ðàçìåðè íà åêðàíà, ïîâåäåíèå (êîè ñòðàíèöè ñà
áèëè ðàçãëåäàíè, ðåäà íà ðàçãëåæäàíå, êîÿ ñòðàíèöà å áè-
ëà ïúðâà è êîÿ ïîñëåäíà) è äð. Ïî îòíîøåíèå íà îïòèìè-
çàöèÿòà è ðåçóëòàòèòå îò òúðñåíå, ñîôòóåðà äàâà èçêëþ-
÷èòåëíî ïîëåçíà èíôîðìàöèÿ çà òîâà, îò êúäå è êàê å äî-
øúë ïîòðåáèòåëÿ (îò êîé ñàéò, òúðñåùà ìàøèíà, ñîöèàë-
íà ìðåæà èëè íàïðàâî å âúâåë àäðåñà), è ïî êîè êëþ÷îâè
äóìè èëè èçðàçè ïðè òúðñåíå ïîòðåáèòåëÿ å äîñòèãíàë äî
òîçè ñàéò è êîÿ ñòðàíèöà å áèëà èçâåäåíà â ðåçóëòàòèòå.
Òàçè èíôîðìàöèÿ, àêî áúäå àíàëèçèðàíà ðåäîâíî è öÿ-
ëîñòíî, ùå íàñî÷è àäìèíèñòðàòîðèòå íà ñúîòâåòíèÿ ñàéò
êúì äåéñòâèÿ ïî ïîäîáðÿâàíå íà ñúäúðæàíèåòî è öÿëîñò-
íîòî ïðåäñòàâÿíå íà ñàéòà. Òå ùå èìàò èíôîðìàöèÿ çà
òîâà, êàêâà àóäèòîðèÿ ïîñåùàâà ñàéòà, êîè ñà íàé-ìíîãî
119
è íàé-ìàëêî ïîñåùàâàíèòå ñòðàíèöè, çà êîè äóìè è èçðà-

çè äàäåíà ñòðàíèöà è ñúîòâåòíî ñàéòà èçëèçà â ïî-âèñîêè
ïîçèöèè ïðè òúðñåíå è ñúîòâåòíî äà ñå íàáåëåæàò ìåðêè
çà öÿëîñòíîòî ïðåäñòàâÿíå íà ñàéòà. Àíàëèçà íà íàé-÷åñ-
òî èçïîëçâàíèòå óñòðîéñòâà è ðàçìåðè íà åêðàíèòå ùå äàäå
èíôîðìàöèÿ çà òîâà, äàëè ñàéòà å àäàïòèðàí è îïòèìèçè-
ðàí çà ñúîòâåòíèÿ åêðàí è ïðè íåîáõîäèìîñò äà ñå èçâúð-
øâàò êîðåêöèè â ñòðóêòóðàòà è äèçàéíà.
Òîâà ìàëêî îòêëîíåíèå áåøå íàïðàâåíî ñ öåë äà ñå îáúð-
íå âíèìàíèå íà òîâà, ÷å îñâåí îïèñàíèòå â òî÷êà 3.3 ïàðà-
ìåòðè è èíñòðóìåíòè, èìà è äðóãè, îò êîèòî çàâèñè öÿ-
ëîñòíîòî ïðåäñòàâÿíå íà ñàéòà è ïîçèöèèòå ìó ïðè òúð-
ñåíå.
Çàêëþ÷åíèÿòà êîèòî ìîãàò äà áúäàò íàïðàâåíè íà áàçà-
òà íà èçíåñåíàòà äî òóê èíôîðìàöèÿ, ñà:
- Îñíîâíèòå ïàðàìåòðè îò êîèòî çàâèñè ïîçèöèÿòà íà
äàäåí ñàéò ïðè èçâåæäàíå íà ðåçóëòàòèòå îò òúðñåíåòî ñà
ðàíãà íà ñàéòà è áðîÿò íà èíäåêñèðàíèòå ñòðàíèöè. Ðàíãà
å êîìïëåêñíà äèíàìè÷íà âåëè÷èíà, çàâèñåùà îò ìíîæåñ-
òâî êîìïîíåíòè, ïîäðîáíî îïèñàíè â òî÷êà 3.2.2. Áðîÿò
íà èíäåêñèðàíèòå ñòðàíèöè ñúùî å êîìïëåêñíà è äèíà-
ìè÷íà âåëè÷èíà, êàòî çàâèñè îñíîâíî îò:
Ñàìèÿò áðîé íà ñòðàíèöèòå íà ñàéòà;
Íàëè÷íàòà èíôîðìàöèÿ íà òåçè ñòðàíèöè. Âàæíî å
äà ñå îòáåëåæè, ÷å òúðñåùèòå ìàøèíè
ñàíêöèîíèðàò äóáëèðàíåòî íà èíôîðìàöèÿòà îò
äðóãè ñàéòîâå. Êàòî öÿëî òîâà îçíà÷àâà, ÷å çà
èçòî÷íèê íà äàäåíà èíôîðìàöèÿ ñå ïðèåìà ñàéòà,
êúäåòî òàçè èíôîðìàöèÿ å íàìåðåíà è èíäåêñèðàíà
çà ïúðâè ïúò êàòî âðåìå. Ñúùàòà èíôîðìàöèÿ â
äðóãè ñàéòîâå ñå ïðèåìà çà „ïðåïèñàíà“ è
ñúîòâåòíî èìà ïî-ëîøè ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå. Àêî
îáà÷å èìà ëèíê êúì ïúðâîèçòî÷íèêà, òî òîãàâà
òúðñà÷êàòà ãî êëàñèôèöèðà êàòî öèòàò;
120
Äàëè ñòðàíèöèòå ñà äîñòúïíè çà ïàÿêà íà

ñúîòâåòíàòà òúðñà÷êà;
Äàëè èìà ëèíêîâå êúì òåçè ñòðàíèöè;
Íàëè÷èå íà êàðòà íà ñàéòà, êîÿòî äà ïîêàæå íà
ïàÿêà âñè÷êè ñòðàíèöè, äîðè è òåçè, êúì êîèòî íÿìà
äèðåêòíè ëèíêîâå.
- Ïðÿêî èëè êîñâåíî ðåçóëòàòèòå çàâèñÿò îò áðîÿ, âèäà
è ðàíãà íà ñàéòîâåòå, êúäåòî èìà ëèíêîâå êúì äàäåíèÿ
ñàéò. Ëèíêîâåòå â ñàéòîâå ñ ïî-âèñîê ðàíã èìàò ïî-ãîëÿ-
ìà òåæåñò çà òúðñåùèòå ìàøèíè. Äðóãà âàæíà îñîáåíîñò
å, ÷å àêî òåìàòèêàòà íà äâàòà ñàéòà å åäíàêâà èëè áëèçêà,
òî ëèíêîâåòå ùå èìàò ïî-ãîëÿìî çíà÷åíèå (íàïðèìåð, íå
ñå ïðåïîðú÷âà ïîñòàâÿíåòî íà ëèíê â ñàéò çà ñòðîèòåëñò-
âî êúì ñàéò çà ïîëèòè÷åñêè àíàëèçè).
- Çàäúëæèòåëíî å ñâúðçâàíåòî íà ñàéòà êúì àêàóíòè â
ãîëåìèòå ñîöèàëíè ìðåæè. Òåìàòèêàòà íà ïóáëèêàöèèòå
â àêàóíòèòå òðÿáâà äà å â óíèñîí ñ òåìàòèêàòà íà ñàéòà è
äà èìàò àêòèâíè ïîòðåáèòåëè;
- Ñàéòîâåòå òðÿáâà äà îòãîâàðÿò íà ñòàíäàðòèòå è äîá-
ðèòå ïðàêòèêè ïî îòíîøåíèå íà ñòðóêòóðà, ôóíêöèîíàë-
íîñò è îïòèìèçàöèÿ. Ñúùèòå òðÿáâà äà ñà â ìàêñèìàëíà
ñòåïåí äîñòúïíè çà õîðà ñ ôóíêöèîíàëíè çàòðóäíåíèÿ. Äà
ñà äîñòúïíè è èçïîëçâàåìè íà ðàçëè÷íè òåõíè÷åñêè óñò-
ðîéñòâà, îïåðàöèîííè ñèñòåìè è áðàóçúðè;
- Íå íà ïîñëåäíî ìÿñòî ñà òåõíè÷åñêèòå ïàðàìåòðè è
íàé-âå÷å ñêîðîñòòà íà çàðåæäàíå, âêëþ÷èòåëíî íà òàáëå-
òè è ìîáèëíè àïàðàòè.
3.5. Èçâîäè è ïðåäëîæåíèÿ
Íàïðàâåíîòî èçñëåäâàíå ïîêàçâà, ÷å ïðèñúñòâèåòî íà
äúðæàâàòà â èíòåðíåò íå å íà íåîáõîäèìîòî íèâî. Äîêàòî
äúðæàâíèòå ìåäèè âñå ïàê ïðèñúñòâàò, èíñòèòóöèèòå â
îáëàñòòà íà îòáðàíàòà è íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò ñà ïðàê-
òè÷åñêè íåçàáåëåæèìè â ìðåæàòà. Ïðè÷èíè çà òîâà ñïî-
121
ðåä àâòîðà ñà ìàëúê áðîé èíäåêñèðàíè ñòðàíèöè, ñàìèòå

ñàéòîâå íå ñà îïòèìèçèðàíè ïî îòíîøåíèå íà ñúâðåìåí-
íèòå èçèñêâàíèÿ íà òúðñåùèòå ìàøèíè è íåäîñòàòú÷íî
ïðèñúñòâèå â ñîöèàëíèòå ìðåæè. Äðóãà òåíäåíöèÿ êîÿòî
ñå çàáåëÿçâà îò ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè å íàëè÷èåòî íà „íå-
áúëãàðñêè“ ñàéòîâå (dw.com, understandingwar.org è
topwar.ru), êîåòî èäâà äà ïîêàæå, ÷å áúëãàðñêèÿ ïîòðåáè-
òåë ïîëó÷àâà èíôîðìàöèÿ è ôîðìèðà íàãëàñè ïî àêòóàë-
íèòå ñúáèòèÿ îò èçòî÷íèöè, êîèòî ïðåñëåäâàò ñâîè öåëè
è èíòåðåñè. Òîâà äîíÿêúäå å îòíîñèòåëíî, ïîíåæå ïîâå÷å-
òî ãîëåìè ìåäèéíè ãðóïè ñà èçöÿëî è ñ ïðåîáëàäàâàùî
÷óæäà ñîáñòâåíîñò è ñúùî èìàò ñîáñòâåíè èíòåðåñè, ðàç-
ëè÷íè îò òåçè íà äúðæàâàòà.
Ïðàâè âïå÷àòëåíèå íåâúçìîæíîñòòà çà àíàëèç íà íÿêîè
îò ïàðàìåòðèòå íà ÷àñò îò ñàéòîâåòå (îñíîâíî dans.bg è
dar.bg, ÷àñòè÷íî parliament.bg è mvr.bg). Ïðè÷èíèòå çà òî-
âà íå ìîãàò äà áúäàò îïðåäåëåíè ñúñ ñèãóðíîñò áåç èí-
ôîðìàöèÿ îò àäìèíèñòðàòîðèòå, íî âåðîÿòíî ñòàâà âúï-
ðîñ çà äîïúëíèòåëíè ìåðêè çà ñèãóðíîñò. Òîâà îçíà÷àâà,
÷å è ñàìèòå òúðñåùè ìàøèíè íÿìàò äîñòúï äî òåçè ðå-
ñóðñè è ñúîòâåòíî íå ìîãàò äà áúäàò èíäåêñèðàíè. Â òîçè
ñëó÷àé äîñòúïíîñòòà íà ñàéòà å íàìàëåíà çà ñìåòêà íà
ñèãóðíîñòòà.
Èíôîðìàöèîííèÿ äîìåéí è â ÷àñòíîñò èíòåðíåò ñà âàæ-
íà è íåðàçäåëíà ÷àñò îò ñèñòåìàòà çà íàöèîíàëíà ñèãóð-
íîñò. Ôàêòà, ÷å ñàéòîâåòå íà äúðæàâíèòå ìåäèè è èíñòè-
òóöèè ñà ìàëúê ïðîöåíò îò èçòî÷íèöèòå íà èíôîðìàöèÿ
çà ôîðìèðàíå íà îáùåñòâåíîòî ìíåíèå è íàãëàñè ïî àêòó-
àëíè âúïðîñè, îçíà÷àâà ëèïñà íà ñïîñîáíîñòè â îáëàñòòà
íà èíôîðìàöèîííàòà âîéíà. À ëèïñàòà íà ñïîñîáíîñòè
îçíà÷àâà íåâúçìîæíîñò çà ðåàëèçèðàíå íà ïîñòàâåíèòå öå-
ëè è çàãóáà íà áîéíîòî ïîëå. Çà ïðåîäîëÿâàíå íà äåôèöè-
òèòå â òåçè ñïîñîáíîñòè, àâòîðà ñ÷èòà çà íåîáõîäèìî:
- Ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà ìèíèñòåðñòâîòî íà åëåêòðîííî-
122
òî óïðàâëåíèå è ñ ó÷àñòèåòî íà ñïåöèàëèñòè îò âñè÷êè

ñòðóêòóðè, èìàùè îòíîøåíèå êúì íàöèîíàëíàòà ñèãóð-
íîñò, äà áúäå èçãðàäåí åäèíåí ìíîãîåçè÷åí èíôîðìàöèî-
íåí ïîðòàë, êúäåòî äîêàçàíè åêñïåðòè äà ïóáëèêóâàò èí-
ôîðìàöèÿ, àíàëèçè, ìíåíèÿ è ïðîãíîçè ïî àêòóàëíèòå çà
äåíÿ ñúáèòèÿ. Â òåõíè÷åñêèÿ åêèï íà ïîðòàëà äà áúäàò
âêëþ÷åíè ñïåöèàëèñòè ïî îïòèìèçàöèÿ è âðúçêè ñ îáùåñ-
òâåíîñòòà, êîèòî äà îòãîâàðÿò çà ïðàâèëíîòî èçãðàæäà-
íå, ôóíêöèîíèðàíå è ïîïóëÿðèçèðàíå íà ïîðòàëà. Äà ñå
ñúçäàäàò îôèöèàëíè àêàóíòè â ãîëåìèòå ñîöèàëíè ìðå-
æè, êîèòî äà áúäàò ñâúðçàíè êúì ïîðòàëà â ñúîòâåòñòâèå
ñúñ ñúâðåìåííèòå èçèñêâàíèÿ çà ïðèñúñòâèå â èíòåðíåò;
- Èíôîðìàöèÿòà â òîçè ïîðòàë äà áúäå ïðîâåðåíà, îáåê-
òèâíà, áåçïðèñòðàñòíà è ïúëíà, êàòî âêëþ÷âà ìíåíèåòî
íà âñè÷êè çàñåãíàòè ñòðàíè ïî äàäåíàòà òåìà. Ñ÷èòàì çà
ïîëåçíî íàëè÷èåòî çà âúçìîæíîñò çà ïóáëèêóâàíå íà ìíå-
íèÿ è êîìåíòàðè íà ñàìèòå ïîòðåáèòåëè (ïîñåòèòåëè íà
ñàéòà), êàòî ïî òîçè íà÷èí ìîæå äà ñå ïîëó÷àâà îáðàòíà
âðúçêà çà ìíåíèÿòà è íàãëàñèòå â îáùåñòâîòî ïî äàäåíà
òåìà;
- Ïîäîáíî íà âúâåäåíîòî è ïðèäîáèëî ïîïóëÿðíîñò ïî-
íÿòèå „ôàëøèâè íîâèíè“ (fake news), êîèòî ïðåäñòàâëÿ-
âàò èçöÿëî èëè â ïî-ãîëÿìàòà ñè ÷àñò èçìèñëåíè íîâèíè
è èíôîðìàöèÿ ñ öåë äà ñå èçëúæå àóäèòîðèÿòà è ñúîòâåò-
íî äà ñå ïîñòèãíàò îïðåäåëåíè öåëè, ñëåäâà äà ñå âúâåäå
ïîíÿòèåòî „ìàíèïóëèðàíà èíôîðìàöèÿ“ (manipulated in-
formation), êîåòî äà îçíà÷àâà, ÷å âúïðåêè ñàìà ïî ñåáå ñè
èíôîðìàöèÿòà äà å âÿðíà, äà áúäå ïðåäñòàâåíà íåïúëíî,
ìàíèïóëàòèâíî è/èëè ïî òàêúâ íà÷èí, ÷å äà ôîðìèðà îï-
ðåäåëåíè íàãëàñè è îòíîøåíèå êúì äàäåíîòî ñúáèòèå â
çàâèñèìîñò îò æåëàíèåòî íà àâòîðèòå. Àêî îáà÷å òàçè èí-
ôîðìàöèÿ áúäå ïðåäñòàâåíà â ïúëåí îáåì è áåçïðèñòðàñ-
òíî, ñúùàòà àóäèòîðèÿ áè ôîðìèðàëà äðóãî ìíåíèå çà ñú-
îòâåòíîòî ñúáèòèå.
123
- Íàó÷íèòå èíñòèòóöèè, ðàáîòåùè â îáëàñòòà íà îòáðà-

íàòà è íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, äà îáìèñëÿò âúçìîæíîñò-
òà çà ñúçäàâàíå íà ñïåöèàëèçèðàíè çâåíà (êàòåäðè, íàó÷-
íè ñåêöèè èëè åêèïè) çà èçñëåäâàíèÿ è ïðîó÷âàíèÿ â îá-
ëàñòòà íà äîñòúïà äî èíôîðìàöèÿ, ôàëøèâèòå íîâèíè è
ïîäâåæäàùàòà ðåêëàìà. Ñúùèòå äà ðàçðàáîòÿò è ïðîâåæ-
äàò êóðñîâå çà îáó÷åíèå ïî ñïîìåíàòèòå âúïðîñè, êàòî ïî
òîçè íà÷èí çàñèëÿò âíèìàíèåòî íà ïîòðåáèòåëèòå â èí-
òåðíåò êúì îïèòèòå çà èçìàìà, ìàíèïóëàöèÿ è ôàëøèâè
íîâèíè. Ùå ïðåäñòàâëÿâà èíòåðåñ èçñëåäâàíåòî è ðàçðà-
áîòâàíåòî íà àëãîðèòúì çà ðàçïîçíàâàíå è èäåíòèôèöè-
ðàíå íà òàêà íàðå÷åíèòå „òðîëîâå“, êàòî åäèí òàêúâ àëãî-
ðèòúì áè áèë ïîëåçåí çà ìíîãî ñîáñòâåíèöè è àäìèíèñò-
ðàòîðè íà èíòåðíåò ðåñóðñè.
Àâòîðà ñ÷èòà, ÷å äúðæàâàòà â ëèöåòî íà ñâîèòå îðãàíè
è èíñòèòóöèè è íàé-âå÷å ìèíèñòåðñòâîòî íà åëåêòðîííî
óïðàâëåíèå, ñëåäâà äà îêàæàò ïîìîù è ñúäåéñòâèå çà îï-
òèìèçèðàíå íà òåõíèòå ñàéòîâå ñ öåë ïî-äîáðà âèäèìîñò
â èíòåðíåò. Âèäíî å (Òàáëèöà 4), ÷å ñàéòà egov.bg å ñ îò-
ëè÷íè ïîêàçàòåëè ïî îòíîøåíèå íà áúðçîäåéñòâèåòî è äîñ-
òà äîáðè ïîêàçàòåëè ïî îòíîøåíèå íà îïòèìèçàöèÿòà è
ôóíêöèîíàëíîñòòà. Òîâà, ÷å òîé íå ïðèñúñòâà â ðåçóëòà-
òèòå îò òúðñåíåòî å ïîðàäè íåãîâàòà ñïåöèôèêà. Òîé å
ïðåäíàçíà÷åí çà ïðåäîñòàâÿíå íà ñïåöèôè÷íè óñëóãè, ñâúð-
çàíè ñ âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó äúðæàâàòà, àäìèíèñòðà-
öèÿòà, þðèäè÷åñêèòå ëèöà è ãðàæäàíèòå, êàêòî è ñèñòå-
ìàòà çà ñèãóðíî åëåêòðîííî âðú÷âàíå. Ñú÷åòàâàíåòî íà
ðàçâèòàòà èíôðàñòðóêòóðà, ñïåöèàëèñòèòå â îáëàñòòà íà
åëåêòðîííîòî óïðàâëåíèå è êàïàöèòåòà íà åêñïåðòèòå â
îáëàñòòà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, áè ñëåäâàëî äà å ãà-
ðàíöèÿ çà óñïåõ íà òàêà ïðåäëîæåíèÿ åäèíåí èíôîðìàöè-
îíåí ïîðòàë.
124
4. ÇÀÊËÞ×ÅÍÈÅ
Íÿìà ñúìíåíèå, ÷å ïðîòèâîïîñòàâÿíåòî â èíôîðìàöè-
îííèÿ äîìåéí ùå ñå çàñèëâà, à îò ðåçóëòàòèòå ùå çàâèñè
è êîé ùå áúäå ïîáåäèòåë â òîâà ïðîòèâîïîñòàâÿíå. Òåçè
äåéñòâèÿ è òåçè ðåçóëòàòè ùå áúäàò ñúèçìåðèìè ïî âàæ-
íîñò ñ òåçè îò ÷åòèðèòå ôèçè÷åñêè äîìåéíà. Òîâà îçíà÷à-
âà, ÷å ìåðêèòå çà ãàðàíòèðàíå íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò
â èíôîðìàöèîííîòî ïðîñòðàíñòâî òðÿáâà äà áúäàò àíà-
ëîãè÷íè íà òåçè âúâ ôèçè÷åñêîòî. Òîâà âêëþ÷âà ñúçäàâà-
íåòî íà àêòóàëíà è àäåêâàòíà íà çàïëàõèòå íîðìàòèâíà è
ïîäíîðìàòèâíà áàçà, ñúçäàâàíå è ïîääúðæàíå íà ðåñóðñè
(÷îâåøêè, òåõíè÷åñêè è ôèíàíñîâè) çà ðåàêöèÿ ïðè îïàñ-
íîñò èëè âúçíèêâàíå íà çàïëàõè, êàêòî è ïðåâàíòèâíà äåé-
íîñò.
Çà ïîñòèãàíå íà èíôîðìàöèîííî ïðåâúçõîäñòâî è ïîâè-
øàâàíå çàùèòåíîñòòà íà èíôîðìàöèîííèòå ðåñóðñè, ñëåä-
âà äà ñå âëîæàò ñðåäñòâà è óñèëèÿ â ñëåäíèòå íàïðàâëå-
íèÿ:
- Èçñëåäâàíèÿ è ïðîãðàìè çà îòêðèâàíå íà òî÷êè íà óÿç-
âèìîñò â èíôîðìàöèîííèòå ñèñòåìè;
- Ðàçâèòèå íà ñèñòåìè çà âàëèäèðàíå è ïðîâåðêà, áàçè-
ðàíè íà êðèïòîãðàôèÿ è áëîê÷åéí;
- Âúâåæäàíå íà ðàçïðåäåëåíà ñèñòåìà çà àðõèâèðàíå;
- Ñúçäàâàíå íà êâàëèôèöèðàíè åêèïè îò òåñòåðè íà ñè-
ãóðíîñòòà è óÿçâèìîñòèòå (õàêåðè) êàêòî âúòðå, òàêà è èç-
âúí îðãàíèçàöèîííèòå åäèíèöè;
- Ðàçñðåäîòî÷àâàíå, ðåçåðâèðàíå è äåöåíòðàëèçàöèÿ íà
èíôîðìàöèîííèòå ðåñóðñè òàêà, ÷å âúçäåéñòâèåòî èëè ïîâ-
ðåäà íà åäèí èëè íÿêîëêî åëåìåíòà äà íå ñå îòðàçÿâà âúð-
õó öÿëîñòíàòà è ðàáîòà.
Äîêàòî âúçäåéñòâèåòî âúðõó èíôîðìàöèîííèòå ìðåæè
ìîæå äà áúäå ðåãèñòðèðàíî ñ òåõíè÷åñêè ñðåäñòâà ïðåäè,
ïî âðåìå èëè ñëåä íåãîâîòî èçâúðøâàíå, ò.å. ñëóæèòåëèòå
125
ïî ñèãóðíîñòòà ùå çíàÿò, ÷å å èìàëî òàêîâà âúçäåéñòâèå

è ñúîòâåòíî äà ïðåäïðèåìàò ìåðêè çà ìèíèìèçèðàíå íà
âðåäíèòå ïîñëåäèöè, òî âúçäåéñòâèåòî ÷ðåç ìàíèïóëèðà-
íå íà èíôîðìàöèÿòà å òðóäíî çà ðåãèñòðèðàíå.
Ïî-ãîðå áåøå îïèñàíî îò êúäå ïîòðåáèòåëÿ â èíòåðíåò
ïîëó÷àâà èíôîðìàöèÿ ïî îòíîøåíèå íà äàäåíî ñúáèòèå.
Êàêòî áåøå ïîêàçàíî, òîâà ñòàâà â ïîâå÷åòî ñëó÷àè îò êî-
ìåðñèàëíè ñàéòîâå, ÷èéòî ñîáñòâåíèöè ïðåñëåäâàò ñîáñ-
òâåíè èíòåðåñè, ñàéòîâå è ðåñóðñè êîèòî íå ñà ïîä êîíò-
ðîëà íà äúðæàâàòà (dw.com, topwar.ru, understandingwar.
org), à îôèöèàëíèòå ñàéòîâå íà äúðæàâíèòå ìåäèè è èíñ-
òèòóöèè èìàò ìèíèìàëåí äÿë èëè èçîáùî íå ïðèñúñòâàò
â ðåçóëòàòèòå íà òúðñåùèòå ìàøèíè. Òîâà å ïðåäïîñòàâ-
êà çà èçïîëçâàíåòî íà èíôîðìàöèîííèòå ðåñóðñè â èíòå-
ðåñ íà òåõíèòå ñîáñòâåíèöè, êàòî ôîðìèðàò îïðåäåëåíè
ìíåíèÿ è íàãëàñè â îòäåëíè îáùåñòâåíè ãðóïè èëè îá-
ùåñòâîòî êàòî öÿëî.
Äúðæàâàòà, ÷ðåç ñâîèòå îðãàíè è èíñòèòóöèè, ñëåäâà äà
èçïîëçâà ñúùèòå òåçè èíôîðìàöèîííè ðåñóðñè çà äà ïðî-
òèâîäåéñòâà íà òåçè çàïëàõè è äà ðåàëèçèðà ñâîèòå ïîëè-
òèêè. Òîâà ìîæå äà ñòàíå ÷ðåç åäèííà äúëãîñðî÷íà ñòðà-
òåãèÿ è îáåäèíÿâàíå óñèëèÿòà íà îðãàíèòå â îáëàñòòà íà
îòáðàíàòà è íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò.
126
ÏÐÈËÎÆÅÍÈß
Ïðèëîæåíèå ¹ 1 - Ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå íà èçðàçà
“âîéíàòà â Óêðàéíà” â Google êúì 27.02.2023 ã.
1. Човек загина при нова атака с дронове в Западна Украйна
https://www.svobodnaevropa.bg
2. Война в Украйна - Mediapool
https://www.mediapool.bg › voina-v-ukraina-cat90
3. Последни новини за войната в Украйна срещу Русия
https://www.actualno.com › tagnews › война-украйна
4. Войната в Украйна - DW
https://www.dw.com › vojnata-v-ukrajna
5. Войната в Украйна - Dnevnik.bg
https://www.dnevnik.bg › sviat › voinata_v_ukraina
6. Войната в Украйна - Dnevnik.bg
https://www.dnevnik.bg › temi › voinata_v_evropa
7. Войната - СЕГА
https://www.segabg.com › category-the-war
8. Таг войната в Украйна - Investor.bg
https://www.investor.bg › войната в Украйна
9. Войната в Украйна показа: ЕС е на фронтовата линия ...
https://www.dnes.bg › rusia › 27/02/2023 › voinata-v-u...
10. Колко дълго може Русия да води война в Украйна? - Investor
https://www.investor.bg › Войната в Украйна
11. Отговор на ЕС на руското нашествие в Украйна - Consilium
https://www.consilium.europa.eu › policies › eu-respon...
12. Войната в Украйна: Уволнен командир в Донбас и атака с ...
https://btvnovinite.bg › svetut › vojnata-v-ukrajna-uvol...
13. Войната в Украйна - bTV Новините
https://btvnovinite.bg › story
14. Новини за войната в Украйна ≫ Последните ... - ФАКТИ.БГ
https://fak.bg › Новини › Свят
15. "ЗАПАДЪТ ГУБИ ВОЙНАТА В УКРАЙНА" - КОМЕНТАР НА ...
https://www.youtube.com › watch
16. Победители и губещи от войната в Украйна - Труд
hps://trud.bg › победители-и-губещи-от-войната-в-...
17. Войната в Украйна е на кръстопът - Труд
https://trud.bg › войната-в-украйна-е-на-кръстопът
18. Руско-украинска война - Уикипедия
https://bg.wikipedia.org › wiki › Руско-украинска_война
19. Войната в Украйна - Капитал
https://www.capital.bg › voinata-v-ukraina
20. ВОЙНАТА В УКРАЙНА - NOVA
https://nova.bg › groups › view › войната-в-украйна
127

“âîéíàòà â Óêðàéíà” â Bing êúì 27.02.2023 ã.
1. Войната в Украйна: фактите в седем графики – DW – 25.02.2022
https://www.dw.com/bg/...
2. Последни новини за войната в Украйна срещу Русия — …
https://www.actualno.com/tagnews/война-украйна.htm
3. Войната в Украйна - Последни Новини от DNES.BG
https://www.dnes.bg/?cat=581
4. Карта на войната в Украйна - Украйна новини на картата
https://liveuamap.com/bg
5. Последни новини за войната в Украйна - Dnevnik.bg
https://www.dnevnik.bg/sviat/voinata_v_ukraina
6. Големият урок от войната в Украйна: има само една суперсила
hps://www.bloombergtv.bg/a/4-analizi/114317...
7. Осем начина, по които войната между Русия и Украйна …
https://www.investor.bg/a/574-voynata-v-ukrayna/...
8. Новини - Последните вести от днес | ФАКТИ.БГ
https://fak.bg/world/ukraine
9. Съветникът на Зеленски: Войната в Украйна ще приключи през …
https://www.24chasa.bg/mezhdunarodni/arcle/13860480
10. Демонстрации в цяла Европа против войната в Украйна …
https://www.ves.bg/sviat/demonstracii-v-ciala...
11. Карта на войната в Украйна - Украйна новини на картата
https://liveuamap.com/bg
12. Големият урок от войната в Украйна: има само една суперсила
https://www.bloombergtv.bg/a/4-analizi/114317...
13. Съветникът на Зеленски: Войната в Украйна ще приключи …
https://www.24chasa.bg/mezhdunarodni/arcle/13860480
14. Войната в Украйна - Новини свързани коронавирусът конфликта в Украйна ...
https://blitz.bg/voinata
15. Западът промени стратегията си към войната в Украйна
16. Войната днес: Украйна е готова да удари Крим с британски …
https://clubz.bg/132837
17. Китай призова за мирни преговори между Русия и Украйна в …
https://www.ves.bg/sviat/kitaj-s-plan-ot-12...
18. Войната в Украйна - Капитал
https://www.capital.bg/polika_i_ikonomika/voinata-v-ukraina
19. Съветникът на Володимир Зеленски пред БНТ: Войната в Украйна …
https://bntnews.bg/news/savetnikat-na-volodimir...
20. Гутериш: Войната в Украйна предизвика най-масовите …
https://www.bgonair.bg/a/4-world/297078-guterish...
128

“âîéíàòà â Óêðàéíà” â Dzen êúì 27.02.2023 ã.
1. Последни новини за войната в Украйна срещу Русия
actualno.com›tagnews/война-украйна.html
2. Войната в Украйна - bTV Новините
btvnovinite.bg›story/?story=399
3. Война в Украине: хроника событий 8 - 29 июля 2022...
bbc.com›Главная›live/news-62103069
4. Спецоперация России на Украине, 27 февраля.
svpressa.ru›Армии и войны›arcle/363681
5. 27.02.2023 Новости с Украины на сегодня.
pro-voinu.ru›Война на Украине›…vsu-ot-pervogo-litsa-14…
6. Военная операция на Украине. День 369-й - Газета.Ru
gazeta.ru›Политика›16313251/27/02/2023.shtml
7. Вторжение России на Украину (с 2022) — Википедия
ru.m.wikipedia.org›Вторжение России на Украину (с 2022)
8. Украина год спустя: что дальше? Эксперты о прошлом...
ukraina.ru›1043879015/20230225.html
9. Война на Украине: последние новости из Бахмута...
ptoday.ru›Главные новости›…-27-fevralya-2023-goda
10. У войны будет неприятный для Украины конец
tsargrad.tv›Статьи›…-pobedy-ne-sushhestvuet…
11. 26.02.2023 Новости с Украины: Организованное...
voenhronika.ru›…vojna…novosti_s…vsu…boevykh…video…
12. Кто из украинских звезд молчит о войне в Украине...
hochu.ua›Звезды, которые молчат о войне в Украине: Тодоренко, Стужук,
Седокова…
13. Война в Украине: София Ротару только на 5 день войны...
tsn.ua›София Ротару отреагировала на войну в Украине после того, как начали сл…
14. NYT: Български заводи тайно снабдяват Украйна...
dnes.bg›obshtestvo/27/02/2023/nyt-bylgarski-…
15. Война в Украйна
mediapool.bg›Война в Украйна
16. София Ротару нарушила свое затяжное молчание...
stars.glavred.info›София Ротару нарушила свое затяжное молчание и отреагировал…
17. Известная украинская блогер Соня Стужук объяснила...
focus.ua›lifestyle/509990-izvestnaya…bloger…voyne…
18. София Ротару на войне в Украине: информационная...
aussiedlerbote.de›03/2022/sofiya-rotaru…vojne-v…
19. Ротару впервые озвучила позицию по конфликту на...
news.ru›show-business…vpervye-ozvuchila-svoyu…po…
20. Войната в Украйна - ужасяващата равносметка - Свят
ves.bg›sviat/kolosalni-zhertvi-v-ukrajna-6161528
129

“ïàðëàìåíòàðíè èçáîðè â Áúëãàðèÿ” â Google
êúì 27.02.2023 ã.
1. Парламентарни избори в България - Уикипедия
https://bg.wikipedia.org › wiki › Парламентарни_избо...
2. Резултати от избори
https://results.cik.bg
3. Хронология на Народното събрание
https://www.parliament.bg › ...
4. Новите избори - Парламентарни избори 2022
https://btvnovinite.bg › novite-izbori
5. Парламентарните избори ще бъдат на 2 април - DW
https://www.dw.com › parlamentarnite-izbori-se-bdat-n...
6. Нови предсрочни парламентарни избори в България през ...
https://bulgarian.cri.cn › 03/02/2023
7. Възраждане: Най-доброто решение за България са ... - Труд
https://trud.bg › възраждане-най-доброто-решение-за...
8. Избори за 47-о Народно събрание
https://www.parliament.bg › eleconassembly47
9. ГЕРБ ще има 67 депутати, а "Продължаваме промяната"
https://www.svobodnaevropa.bg › ...
10. ГЕРБ-СДС е първа политическа сила на парламентарните ...
hps://bnr.bg › radiobulgaria › post › galap-vodi-s-pre...
11. Партии и коалиции на парламентарните избори на 2 ...
https://www.infoz.bg › bulgaria › 10497-parite-i-koali...
12. Одитни доклади - парламентарни избори - Сметна палата
https://www.bulnao.government.bg › kontrol-izbori › o...
13. Парламентарни избори в България - YouTube
https://www.youtube.com › watch
14. Exit Poll: ГЕРБ печелят предсрочните парламентарни избори
https://dariknews.bg › Новини › България
15. След изборите: Иванов очаква коалиция на "Демократична ...
https://www.dnevnik.bg › bulgaria › 439 ‹ 03/10/2022...
16. История на парламентарните избори в България (ВИДЕО+ ...
https://bntnews.bg › Избори 2022
17. Президентът насрочва парламентарните избори на 2 април
https://www.investor.bg › ... › Политика
18. България гласува на предсрочни парламентарни избори
https://banker.bg › общество-и-политика › read › bul...
19. парламентарни избори | Новини от България и Света
https://m.offnews.bg › tags › парламентарни+избори
20. България гласува на предсрочни парламентарни избори ...
https://epicenter.bg › article › Balgariya-glasuva-na-pre...
130

“ïàðëàìåíòàðíè èçáîðè â Áúëãàðèÿ” â Bing
êúì 27.02.2023 ã.
1. Парламентарни избори в България – Уикипедия
https://bg.wikipedia.org/wiki/Парламентарни_избори_в_България
2. Резултати :: Парламентарни избори 11 юли 2021
https://results.cik.bg/pi07_2021/rezulta/index.html
3. Резултати :: Парламентарни избори 4 април 2021
https://results.cik.bg/pi2021/rezulta/index.html
4. Централна избирателна комисия
https://www.cik.bg
5. Всичко, което трябва да знаете за парламентарните избори на …
https://www.dnevnik.bg/izbori-18/08/2022/2022/...
6. Изборни прогнози 2022: какви са позициите на …
https://www.dnevnik.bg/izbori-01/09/2022/2022/...
7. Вижте всички листи за парламентарните избори в цяла …
https://epicenter.bg/article/Vsichki-lis-za-parlamentarnite-izbori-v-tsyala...
8. Избори 2022 - Новини, Партии, Анализи, Прогнози и Резултати
https://bgizbori.org
9. Дни преди изборите в БСП продължава да клокочи изворът на …
https://bnr.bg/post/101785937/bsp-e-na-krastopat
10. Избори за 47 -о Народно събрание - Народно събрание на Република
България
https://www.parliament.bg/bg/eleconassembly47
11. Фактите дотук: най-важното за изборите на 14 ноември
https://www.dw.com/bg/фактите-дотук-най-важното-за...
12. Каква беше политическата 2021 г. у нас - България
https://dariknews.bg/novini/bylgariia/kakva-beshe...
13. Вижте всички листи за парламентарните избори в цяла България …
https://epicenter.bg/article/Vsichki-lis-za-parlamentarnite-izbori-v-tsyala...
14. Избори 2022 - Новини, Партии, Анализи, Прогнози и Резултати
https://bgizbori.org
15. Парламентарни избори: България гласува днес! - Избори
https://novini.bg/bylgariya/izbori/740816
16. ГД "ГРАО" - Избори за народно събрание на 2 април 2023 г.
https://www.grao.bg/elecons
17. ГЕРБ-СДС печели изборите, ИТН аут от парламента
https://novini.bg/bylgariya/izbori/741194
18. Народно събрание на Република България
https://www.parliament.bg/bg/parliamentarygroups
19. В Брюксел са наясно, че в новия български парламент ще има …
https://breaking.bg/mneniya/v-brjuksel-sa-nayasno...
20. Защо новите избори може да имат драматични последици – …
https://www.dw.com/bg/нови-избори-с-драматични-последици...
131

“ïàðëàìåíòàðíè èçáîðè â Áúëãàðèÿ” â Dzen
êúì 27.02.2023 ã.
1. Парламентарни избори в България (2022) – Уикипедия
bg.wikipedia.org›Парламентарни избори в България (2022)
2. Новите избори - Парламентарни избори 2022 - bTV...
btvnovinite.bg›novite-izbori/
3. Резултати :: Парламентарни избори 11 юли 2021
results.cik.bg›pi07_2021/rezulta/index.html
4. Народно събрание на Република България
parliament.bg›bg?lng=en
5. July 2021 Bulgarian parliamentary elecon - Wikipedia
en.wikipedia.org›wiki/July_2021_Bulgarian…election
6. Избори 2021 - парламентарни избори в България
flagman.bg›izbori2021
7. БГ Избори - Новини, Партии, Прогнози и Резултати
bgizbori.eu
8. ИЗБОРИ 2022 - България гласува за парламент
actualno.com›izbori2022
9. Парламентарни избори в българия 12.07.2021.
youtube.com›watch?v=KRT6VsyXNQ0
10. Избори 2023 - DarikNews.bg
dariknews.bg›izbori
11. Всичко от Парламентарни избори 2022 - NOVA
nova.bg›elecons/parliament
12. Избори 2021 - Dnevnik.bg
dnevnik.bg›izbori_2021/
13. Парламентарни избори в България 2021 | Юли
fak.bg
14. Избори 2021 - Политическа Партия Българско Лято
gpbl.bg›izbori-2021-bulgaria/
15. Избори 2021 - Mediapool.bg
mediapool.bg›izbori-2021-cat86.html
16. Парламентарни избори 2№/2021 - News.bg
news.bg›topic/parlamentarni-izbori-2021-2
17. Всичко за Парламентарни Избори 2021 - Консерваторъ
conservave.bg›izbori-2021-portal/
18. История на парламентарните избори в България...
bntnews.bg›news/istoriya…parlamentarnite-izbori-v…
19. Парламентарни избори 2021 | БГНЕС
bgnes.bg›categories/parlamentarni-izbori-2021/
20. БТА :: Плащания Парламентарни избори
bta.bg›bg/vote/tarif
132

“áåæàíñêà êðèçà â Áúëãàðèÿ” â Google êúì 27.02.2023 ã.
1. Влияние на бежанската криза върху българското общество ...
https://library.fes.de › pdf-files › bueros › sofia
2. Влияние на бежанската криза върху обществото в България
https://www.president.bg › docs
3. България посреща най-голямата бежанска вълна в ... - DW
https://www.dw.com › българия-посреща-най-голяма...
4. Бежанската криза: Каква да бъде европейската външна ...
https://www.europarl.europa.eu › bulgaria › бежанската-...
5. Миграционна и бежанска криза | UNICEF България
https://www.unicef.org › bulgaria › теми › миграцион...
6. Европейска мигрантска криза - Уикипедия
https://bg.wikipedia.org › wiki › Европейска_мигрант...
7. „Бежанската криза и последиците за Европейския съюз“
https://easecurity.org › ...
8. България, ЕС и “БЕжанСката криза”
http://eupolicy.eu › 04/2017 › doklad_bejanci_final
9. Намалява бежанският поток към България - По света и у нас
https://bntnews.bg › ... › Политика › Общество › У нас
10. Бежанската криза - Теми в развитие - Ves.bg
https://www.ves.bg › tema-bezhancite-ot-siriia
11. Истинската причина за бежанската криза - Investor.bg
https://www.investor.bg › КАТЕГОРИИ › Свят › Други
12. България и Гърция заедно срещу бежанската криза
https://inews.bg › Политика › България-и-Гърция-зае...
13. Стига дребнавости! България се справя максимално добре ...
https://glasove.com › na-fokus › sga-drebnavos-balg...
14. бежанска криза - News.bg
https://news.bg › about › bezhanska-kriza
15. Политическите измерения на бежанската криза
https://www.kas.de › web › bulgarien › detail › content
16. Гьоков: Правителството се справи перфектно с ...
17. бежанска криза - europe.bg |
https://www.europe.bg › tags › bezhanska-kriza
18. ФАКТОРИ, ИЗМЕРЕНИЯ И ПОСЛЕДСТВИЯ ОТ ...
https://www.uni-sofia.bg › content › version › file
19. бежанска криза - Барикада
https://baricada.org › tag › бежанска-криза
20. История в снимки и текстове разказва за бежанската криза ...
https://euronewsbulgaria.com › news › istoriya-v-snimk...
133

“áåæàíñêà êðèçà â Áúëãàðèÿ” â Bing êúì 27.02.2023 ã.
https://www.unicef.org/bulgaria/теми/миграционна-и-бежанска...
2. Бежанската криза: Един от 60 украинци идва в България
https://btvnovinite.bg/bulgaria/bezhanskata-kriza...
3. България посреща най-голямата бежанска вълна в историята си
https://www.dw.com/bg/българия-посреща-най-голямата...
4. Влияние на бежанската криза върху българското общество и …
https://library.fes.de/pdf-files/bueros/sofia/12571.pdf · PDF file
5. Войната в Украйна причини най-голямата бежанска криза в …
https://nova.bg/amp/news/view/402508/24/02/2023/...
6. Украинците са най-голямата бежанска вълна в историята на …
https://www.flagman.bg/arcle/287501
7. Украинците са най-голямата бежанска вълна в историята на …
https://fak.bg/bulgaria/758004-ukraincite-sa-nai...
8. За година: около 1,1 млн. бежанци от Украйна са влезли в …
9. 1,1 млн. украински бежанци влезли в България от началото на …
10. ООН: Около 50 хил. бежанци от Украйна са останали в България
11. Бежанската криза: Каква да бъде европейската външна …
https://www.europarl.europa.eu/bulgaria/bg/бежанската-криза-каква...
12. Украинците са най-голямата бежанска вълна в историята на България
13. Войната в Украйна причини най-голямата бежанска криза в …
https://nova.bg/amp/news/view/40/24/02/20232508/...
14. ООН: Около 1,1 милиона украински бежанци са влезли в България …
https://epicenter.bg/article/OON--Okolo-1-1...
15. За година: около 1,1 млн. бежанци от Украйна са влезли в България ...
16. 1,1 млн. украински бежанци влезли в България от началото на …
17. ООН: Около 50 хил. бежанци от Украйна са останали в България
18. Една година от руската инвазия в Украйна - UNHCR България
https://www.unhcr.org/bg/16649-една-година-от-руската-инвазия...
19. 2022 – Български съвет за бежанци и мигранти
https://bcrm-bg.org/2022
20. Около 1,1 млн. бежанци от Украйна са влезли в у нас за …
https://www.actualno.com/society/okolo-11-mln...
134

“áåæàíñêà êðèçà â Áúëãàðèÿ” â Dzen êúì 27.02.2023 ã.
1. Украинците са най-голямата бежанска вълна в историята...
fak.bg›bulgaria/758004-ukraincite…nai-golamata…
2. Бежанска криза на Балканите - bTV Новините
btvnovinite.bg›story/?story=144
3. Бежанци от Гръцката гражданска война – Уикипедия
bg.wikipedia.org›Бежанци от Гръцката гражданска война
unicef.org›bulgaria/теми…и-бежанска-криза
5. Влияние на бежанската криза върху
library.fes.de›pdf-files/bueros/sofia/12571.pdf
6. бежанска криза - News.bg
news.bg›about/bezhanska-kriza
7. Кризисни комуникации при бежанската криза...
prezi.com›phrmy82pzuxs/presentaon/
8. бежанска-криза - публикации — Actualno.com
actualno.com›tagnews/бежанска-криза.html
9. Бежанската криза: България и ре-национализацията на...
mediapool.bg›bezhanskata-kriza-bulgaria-i…kontrol…
10. ЕК одобри исканата от България допълнителна помощ за...
dariknews.bg›novini/sviat/ek-odobri-iskanata-ot-…
11. Ердоган уплаши България, гръцките тайни служби...
skafeto.com›новини/става-страшно-ердоган-вцепени…
12. Флагман.бг Live: Бургаска област е в епицентъра на...
flagman.bg›arcle/262989
13. Къде е България при катастрофа с бежанците... Къде?
dnes.bg›eu/12/2017/16/kyde-e-bylgariia-pri-…
14. бежанска криза – EURACTIV BULGARIA
euracv.bg›tag/бежанска-криза/
15. Бежанската криза в епицентъра на дипломацията...
bnt.bg›bg/a/bezhanskata-kriza-v-epitsentara-na-…
16. бежанска криза - Money.bg
money.bg›about/bezhanska-kriza
17. Три пъти повече бежанци са преминали през България...
dnevnik.bg›bulgaria/4297013…2022_tri_pu_poveche…
18. бежанска криза - Webcafe.bg
webcafe.bg›about/bezhanska-kriza
19. Бежанска криза в България няма - 168 Часа
168chasa.bg›arcle/5847587
20. Бежанската криза в граничните на Украйна страни...
forumnauka.bg›topic/23804-bezhanskata-kriza-v-…
135

“òðàôèê íà ìèãðàíòè â Áúëãàðèÿ” â Google êúì 27.02.2023 ã.
1. При спецакция разбиха канали за трафик на мигранти ...
https://news.bg › crime › pri-spetsaktsiya-razbiha-kanali...
2. Акция "Хавала": Над 10 са задържаните за незаконен ...
https://btvnovinite.bg › bulgaria › akcija-havala-nad-10...
3. Тарифата за трафик на мигранти през България падна на ...
https://www.segabg.com › hot › category-bulgaria › tar...
4. Ексклузивно: Маршрути за трафик на мигранти през ...
https://bntnews.bg › ... › ТРАФИКЪТ НА МИГРАНТИ
5. България и Турция с мащабна акция срещу трафика на ...
https://deba.bg › България
6. Разбиха група за трафик на мигранти през България - Dnes
https://www.dnes.bg › world › 14/12/2022 › razbiha-gr...
7. Мацки прибират по 5000€ за трафик на бежанци - Телеграф
https://telegraph.bg › Телеграф+
8. Разкриха мрежа за трафик на мигранти през България
https://trafficnews.bg › Крими
9. трафик на мигранти - бгнес
https://bgnes.bg › Тагове
10. Сръбската полиция разби престъпна група за трафик на ...
https://dnes.dir.bg › Начало › Днес › Крими
11. Спецакция „Хавала“ срещу канали за незаконен трафик на ...
12. Постоянен арест на украинец, помагал трафик ... - Евроком
https://eurocom.bg › new › postoyanen-arest-na-ukrain...
13. Обвиниха 7 души за трафик на мигранти през България
https://www.24chasa.bg › Криминални
14. Повдигнаха обвинение на мъж за трафик на мигранти в ...
https://www.ves.bg › България
15. трафик-на-мигранти - публикации - Actualno.com
https://www.actualno.com › tagnews › трафик-на-мигр...
16. България и Турция засилват партньорството в борбата с ...
https://bnr.bg › radiobulgaria › post › balgaria-i-turcia-...
17. Сръбската полиция разби престъпна група за ... - Труд
https://trud.bg › сръбската-полиция-разби-престъпна-...
18. Протокол срещу нелегалния трафик на мигранти по суша ...
http://refugees.farbg.eu › protocol-nelegalen-trafik
19. Euronews - В Перник разбиха група за трафик на мигранти
https://euronewsbulgaria.com › news › v-pernik-razbih...
20. Разбиха група за трафик на мигранти в Перник - NOVA
https://nova.bg › ... › България › Общество
136

“òðàôèê íà ìèãðàíòè â Áúëãàðèÿ” â Bing êúì 27.02.2023 ã.
1. Гешев за незаконния трафик на мигранти: Играем на …
https://dariknews.bg/novini/bylgariia/geshev-za...
2. Задържаните за трафик на мигранти старозагорци трябвало да …
https://bnr.bg/post/101785867/zadarjanite-za...
3. Издирват се още трафиканти, свързани с катастрофата с …
https://btvnovinite.bg/predavania/tazi-sutrin/izdirvat-se-oshte-trafikan-svarzani-s...
4. Криминалист със сензационни разкрития за трафика на …
https://pik.bg/...
5. Рекламират маршрути за трафик на мигранти през България в …
https://www.24chasa.bg/bulgaria/arcle/12444513
6. Разбиха група за трафик на мигранти в Перник - Общество
https://nova.bg/news/view/3994/30/01/202387/разбиха-група-за-трафик...
7. Гешев изиска от службите за сигурност цялата информация за …
https://dnesplus.bg/bulgaria/geshev-iziska-ot-sluzhbite-za-sigurnost-tsyalata-in...
8. Гранична полиция: Леките присъди привличат чужденци към …
https://www.dnevnik.bg/bulgaria/4452188/21/02/2023...
9. Гешев изиска от службите за сигурност цялата информация за …
https://bgnes.bg/news/geshev-iziska-ot-sluzhbite...
10. Липсата на тежки присъди - основен проблем в борбата …
https://bntnews.bg/news/lipsata-na-tezhki-prisadi...
11. 5 неудобни въпроса за трафика на мигранти
https://svobodnoslovo.eu/bulgaria/5-neudobni...
12. СЕГА | 5 неудобни въпроса за трафика на мигранти
https://www.segabg.com/category-observer/5...
13. Криминалист със сензационни разкрития за трафика на мигранти …
https://pik.bg/...
14. Гешев изиска от службите цялата информация за трафик на мигранти
15. Търсят 47-годишен с 50 фирми в схемата с трафик на мигранти
https://www.24chasa.bg/bulgaria/arcle/13871381
16. Съдът потвърди ареста на обвиняемите за загиналите мигранти…
https://www.svobodnaevropa.bg/a/32280840.html
17. Твърде леки присъди – германски медии за трафикантите в България
https://www.dnevnik.bg/sviat/4451780/20/02/2023...
18. Гешев изиска от службите за сигурност цялата информация за трафик на …
https://bgnes.bg/news/geshev-iziska-ot-sluzhbite...
19. Полицаите срещу нелегалните мигранти: …
https://www.dnevnik.bg/bulgaria/441916/24/11/2022…
20. МВР с нови мерки срещу трафика на мигранти, искат от НС …
https://dnes.dir.bg/politika/mvr-s-novi-merki...
137

“òðàôèê íà ìèãðàíòè â Áúëãàðèÿ” â Dzen êúì 27.02.2023 ã.
1. Трафик На Мигранти - bTV Новините
btvnovinite.bg›tag/?tag=трафик на мигранти&o=date
2. трафик на мигранти
flagman.bg›таг/трафик на мигранти
3. Кметът на Годеч преследва с километри трафиканти на...
24chasa.bg›bulgaria/arcle/12623788
4. България е ключов маршрут за мигрантския трафик...
news.bg›crime/balgariya-e-klyuchov-marshrut-za-…
5. Арести в Сърбия заради трафик на мигранти през...
armymedia.bg›2022…арести-в-сърбия…трафик-на-мигра/
6. Ексклузивно: Маршрути за трафик на мигранти през...
bntnews.bg›news/ekskluzivno-marshru-za-trafik-…
7. Още двама задържани за трафик на мигранти, свързани...
fak.bg›bulgaria/758924-oshte-dvama-zadarjani-za…
8. Осъдиха българин за трафик на мигранти в Гърция, без...
youtube.com›watch?v=mSwpGrJhRko
9. МВР обяви, че се е справило с трафика на мигранти, но...
dnevnik.bg›bulgaria/4408877…2022_mvr_obiavi_che…e…
10. Осъдиха българин за трафик на мигранти в Гърция, без...
nova.bg›news/view…01…трафик-на-мигранти-в…стъпвал…
11. Migrantlife.bg | Образование в България
migrantlife.bg
12. Как осъдиха българин за трафик на мигранти в Гърция...
ves.bg›bulgaria/kak-osydiha-bylgarin…trafik…bez…
13. Как бременна българка се оказа в ареста за трафик на...
dnes.bg›eu/19/02/2021/kak-bremenna-bylgarka-se-…
14. Автор - трафик | Новини от България и Света | 19min.bg
19min.bg›tags/трафик/
15. "Катимерини": Българи са замесени в схема за трафик на...
faktor.bg›bg/arcles/kamerini-balgari-sa-v-…
16. Задържаха българин за трафик на мигранти - България
informiran.net›задържаха-българин…трафик-на-мигра/
17. Оставиха за постоянно в ареста двама мъже за трафик на...
vk.com›wall-116675_8421249
18. Бивш местен лидер на "Обединени патриоти" призна...
mediapool.bg›bivsh-mesten-lider-na-obedineni-…
19. трафик на мигранти - Webcafe.bg
webcafe.bg›about/trafik-na-migran
20. IOM Bulgaria
bulgaria.iom.int›bg
138

“êàê äà ñå ïðåäïàçèì îò êîðîíàâèðóñ” â Google
êúì 27.02.2023 ã.
1. Коронавирус (Covid19) Препоръки - Doctors of the World UK
https://www.doctorsoheworld.org.uk › 06/2020
2. Как да се предпазим от коронавирус? - Vita Rama
https://vitarama.bg › item
3. Коронавирус (COVID-19): Какво трябва да знаят родителите
https://www.unicef.org › bulgaria › истории › коронав...
4. Информация за коронавирус - UNHCR
https://www.unhcr.org › info-covid-19
5. Как да се предпазим от коронавирус | Bioca.bg
https://bioca.bg › kak-da-se-predpazim-ot-koronavirus
6. Как да се предпазим от заразяване с коронавирус по ...
https://prenatest.bg › Гласът на специалиста
7. COVID-19: Симптоми, период на заразност | coronavirus.bg
https://coronavirus.bg › ...
8. Коронавирус: как да избегнем заразяването на закрито – DW
https://www.dw.com › коронавирус-как-да-се-предпаз...
9. Как да се предпазим от коронавирус - БНТ Новини
https://bntnews.bg › ... › Още › COVID-19 ПО СВЕТА
10. Полезни съвети за това как да се предпазим от ...
https://www.sofia.bg › polezni-s-ve-za-tova-kak-da-se...
11. Биволъ - Как да се предпазим от коронавирус, а също и от...
https://m.facebook.com › bivolnews › posts
12. Как да се предпазим от коронавируса? - Ves.bg
https://www.ves.bg › Теми в развитие
13. COVID 19 Превенция или как да се предпазим - Хотел Янис
https://www.hotelianis.com › int_whole
14. Как да се предпазим от коронавирус (COVID-19)? | Kin.bg
https://www.kin.bg › blog › kak-da-se-predpazim-ot-c...
15. Как да се предпазим от заразяване с коронавирус - СЕГА
https://www.segabg.com › category-zdrave › kak-da-se...
16. Как да носим маска, за да се предпазим от коронавирус
https://moeto-zdrave.com › maski-prov-koronavirus
17. как да се зщитим организма си от коронавирус с ...
https://pchelar.com › Shop
18. Как се разпространява КОВИД-19 и как да се предпазим?
https://bnt.bg › kak-se-razprostranyava-kovid-19-i-kak-...
19. Здравните власти с препоръки "Как да се предпазим от ...
https://www.gabrovonews.bg › news
20. Как да се предпазим от коронавирус - РЗИ Силистра
http://rzi-silistra.com › RIOKOZ › home.nsf › pages
139
Ïðèëîæåíèå ¹ 14 - Ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå íà èçðàçà “êàê

äà ñå ïðåäïàçèì îò êîðîíàâèðóñ” â Bing êúì 27.02.2023 ã.
1. Най-важното за коронавирус: 15 въпроса и отговора
https://www.dw.com/bg/най-важното-за...
2. Как да се предпазим от коронавируса - България - DarikNews.bg
https://dariknews.bg/novini/bylgariia/kak-da-se...
3. Ето как да се предпазим от коронавируса (10 съвета от експерт …
https://www.kaldata.com/it-новини/наука/ето-как-да-се...
4. Как да се предпазим от коронавируса? - Теми в развитие
https://www.vesti.bg/temi-v-razvie/tema-korona...
5. Коронавирус: как да избегнем заразяването на закрито – DW – …
https://www.dw.com/bg/коронавирус-как-да-се-предпазим-от...
6. Миете ли ръцете си правилно? Ето как трябва да го правите, за …
https://jenite.bg/Миете-ли-ръцете-си-правилно-Ето-как...
7. Съветите на лекарите: Как да се предпазим от COVID-19?
https://manager.bg/obshchestvo/svetite-na-lekarite...
8. Полезно: Как да се предпазим от коронавирус в офиса и дома
https://blitz.bg/obshtestvo/zdraveopazvane/polezno...
9. Как да се предпазим от разпространяващия се коронавирус?
https://dnes.dnes.bg/stranata/25/02/2020/kak-da-se...
10. С какво се лекува коронавирусът? - Болести
https://novini.bg/zdrave/boles/580862
11. Как се разпространява КОВИД-19 и как да се …
https://bnt.bg/bg/a/kak-se-razprostranyava-kovid...
12. Ценни съвети как да предпазим дома си от COVID-19
https://jenata.blitz.bg/dom-i-semeystvo/tsenni...
13. Коронавирусът Ковид-19 - превенция - БНР Новини
https://bnr.bg/page/koronavirusat-kovid-19-prevencia
14. Съветите на лекарите: Как да се предпазим от COVID-19?
https://manager.bg/obshchestvo/svetite-na-lekarite...
15. Миете ли ръцете си правилно? Ето как трябва да го правите, за да се …
https://jenite.bg/Миете-ли-ръцете-си-правилно-Ето-как...
16. Полезно: Как да се предпазим от коронавирус в офиса и дома
https://blitz.bg/obshtestvo/zdraveopazvane/polezno...
17. Безценни съвети: Доц. Околийски посочи как да се предпазим от
коронавируса
https://blitz.bg/obshtestvo/zdraveopazvane/...
18. Как да се предпазим от разпространяващия се коронавирус?
https://dnes.dnes.bg/stranata/25/02/2020/kak-da-se...
19. Д-р Снежа Шаламанова, УМБАЛ "Софиямед": При децата антибиотици се ...
https://www.24chasa.bg/zdrave/arcle/13824415
20. Великденските пости – най-дългото пречистване на душата и …
https://bnr.bg/kardzhali/post/101785767
140
Ïðèëîæåíèå ¹ 15 - Ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå íà èçðàçà “êàê

äà ñå ïðåäïàçèì îò êîðîíàâèðóñ” â Dzen êúì 27.02.2023 ã.
1. Как да се предпазим от Коронавирус? - YouTube
youtube.com›watch?v=kLcNya5tUTY
2. Как да се предпазим от коронавирус?
vitarama.bg›…kak…predpazim…coronavirus/1030/item/
3. Коронавирус COVID-19 - Какво знаем досега? Как да се...
laborexpres.com›novini/coronavirus-19
4. Как да се предпазим от коронавируса (Графики)
24chasa.bg›zdrave/article/8231733
5. Как да се предпазим от опасния коронавирус? - 168 Часа
168chasa.bg›arcle/8124826
6. Ето как да се предпазим от коронавируса (10 съвета от...)
kaldata.com›it…как-да-се-предпазим-от-коронавирус…
7. "Пирогов" съветва: Симптомите и как да се предпазим от...
dnes.bg›obshtestvo/05/11/2020/pirogov-syvetva-…
8. Какво трябва да знаем за новия коронавирус и как да се...
btvnovinite.bg›bulgaria/kakvo-trjabva-da-znaem-za…
9. Как да се предпазим от коронавируса в автомобила
money.bg›auto/kak-da-se-predpazim-ot-koronavirusa…
10. МЗ със съвети как да се предпазим от коронавирус
flagman.bg›arcle/209268
11. Отличия короновируса от ОРВИ, как отличить у взрослых
rigla.ru›about/news/2021/otlichie-koronavirus-…
12. Все о коронавирусе | Коронавирус COVID–19...
стопкоронавирус.рф›Все о коронавирусе
13. Симптомы коронавируса у взрослого человека без...
megapteka.ru›Мегасоветы
14. Как отличить COVID-19 от ОРВИ, простуды и гриппа?
mag.103.by›Врачи говорят
15. Первые признаки коронавируса у взрослого человека: как...
lasalute-clinic.ru›Первые симптомы коронавируса у взрослого человека: когда пр…
16. Коронавирус: симптомы, профилактика, рекомендации...
mosgorzdrav.ru›coronavirus-covid-19
17. Симптомы коронавируса: первые симптомы и признаки...
medportal.ru›Инфекционные болезни›Признаки инфекции
18. Как отличить COVID-19 (ковид) от ОРВИ простуды и гриппа
kdl.ru›Блог о здоровье›Грипп и COVID-19: отличить, нельзя перепутать
19. Как да се предпазим от коронавируса в автомобила
money.bg›auto/kak-da-se-predpazim-ot-koronavirusa…
20. Как да се предпазим от коронавируса? - Теми в развитие
vesti.bg›temi-v-razvitie/tema-koronavirus/kak-da-…
141
Ïðèëîæåíèå ¹ 16 - Ïîçèöèè íà ñàéòîâåòå íà äúðæàâíè

èíñòèòóöèè ïðè òúðñåíå ïî êëþ÷îâà ôðàçà â Google
êúì 02.03.2023 ã.
Позиция Сайт Търсене
28 bta.bg войната в Украйна
37 bnr.bg войната в Украйна
54 bnt.bg войната в Украйна
22 bntnews.bg как да се предпазим от коронавирус
28 bnt.bg как да се предпазим от коронавирус
36 mh.government.bg как да се предпазим от коронавирус
27 bnr.bg трафик на мигранти в България
43 mvr.bg трафик на мигранти в България
48 bta.bg трафик на мигранти в България
63 armymedia.bg трафик на мигранти в България
74 bnt.bg трафик на мигранти в България
81 mvr.bg трафик на мигранти в България
97 bntnews.bg трафик на мигранти в България
31 bnt.bg бежанска криза в България
33 bnr.bg бежанска криза в България
52 mvr.bg бежанска криза в България
62 mfa.bg бежанска криза в България
33 bntnews.bg парламентарни избори в България
36 bta.bg парламентарни избори в България
43 president.bg парламентарни избори в България
91 bnr.bg парламентарни избори в България
92 bnr.bg парламентарни избори в България
95 parliament.bg парламентарни избори в България
96 cik.bg парламентарни избори в България
142
Ïðèëîæåíèå ¹ 17 - Íàìåðåíè ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå ïî

êëþ÷îâè ôðàçè â ñàéòîâå íà äúðæàâíè èíñòèòóöèè è
ìåäèè êúì 02.03.2023 ã.
Сайт Търсене Брой резултати
bta.bg войната в Украйна 0*
bnr.bg войната в Украйна 1000
bnt.bg войната в Украйна >1000**
armymedia.bg войната в Украйна >1000
mvr.bg войната в Украйна 25
dans.bg войната в Украйна 11
bta.bg как да се предпазим от коронавирус 0*
bnr.bg как да се предпазим от коронавирус 41
bnt.bg как да се предпазим от коронавирус >1000**
armymedia.bg как да се предпазим от коронавирус 6
mvr.bg как да се предпазим от коронавирус 0
dans.bg как да се предпазим от коронавирус 0
bta.bg трафик на мигранти в България 0*
bnr.bg трафик на мигранти в България 215
bnt.bg трафик на мигранти в България >1000**
armymedia.bg трафик на мигранти в България 67
mvr.bg трафик на мигранти в България 51
dans.bg трафик на мигранти в България 53
bta.bg бежанска криза в България 0*
bnr.bg бежанска криза в България 144
bnt.bg бежанска криза в България >1000**
armymedia.bg бежанска криза в България 89
mvr.bg бежанска криза в България 18
dans.bg бежанска криза в България 7
bta.bg парламентарни избори в България 0*
bnr.bg парламентарни избори в България 1000
bnt.bg парламентарни избори в България >1000**
armymedia.bg парламентарни избори в България 185
mvr.bg парламентарни избори в България 39
dans.bg парламентарни избори в България 13
dar.bg*** - -
Çàáåëåæêè:
* Òúðñà÷êàòà íà ñàéòà bta.bg íå èçâåæäà ðåçóëòàòè ïðè
òúðñåíå
** Òúðñà÷êàòà íà ñàéòà bnt.bg èçâåæäà åäíè è ñúùè
ðåçóëòàòè, íåçàâèñèìî îò âúâåäåíèòå äóìè
*** Íà ñàéòà dar.bg íå áåøå îòêðèòà ôóíêöèÿ “Òúðñåíå”
143
№ Сайт
SEO
ARIA
Rank
Total
Index
Alerts
Errors
In/Out
Скорост
Contrast
Features
Elements
Backlinks
Резултати
Достъпност
On-Page SEO
Social Results
Domain Rang
Добри практики
1 dnevnik.bg 12 6 6,98 74 4,8М 102K A+ A+ A 25 74 75 90 5 546 404 371 239 101
2 btvnovinite.bg 11 6 6,98 72 2,6М 52K B F C+ 44 74 100 83 52 7 30 113 100 49
3 dw.com 10 8 183 90 43М - A+ B A- 60 94 ? 92 1 7 78 81 56 175
4 dnes.bg 9 5 8,05 70 17М 109K B+ F C 24 65 75 77 52 116 141 109 104 16
5 flagman.bg 9 5 4,02 57 44К 8,8K C- F C- 32 81 83 90 112 44 322 279 106 18

6 ves.bg 9 5 8,03 71 17М 185K A- F C+ 24 86 67 83 47 120 161 135 109 9
7 24chasa.bg 8 6 15,2 74 1,8М 106K B+ C- B 32 78 83 92 84 248 703 219 346 509
8 nova.bg 7 6 7,66 74 9,0M 167K A+ C+ A 14 94 67 97 5 83 21 54 79 1
9 bnr.bg 6 6 31,7 77 1,0М 26K A+ B 18 81 67 85 74 99 162 40 123 21
10 blitz.bg 5 5 12,2 68 1,2М 25K A A- B+ 9 72 92 86 43 160 860 263 387 86
11 parliament.bg 5 5 1,72 76 4,2М - - 12 91 75 90 7 53 31 7 48 199

12 bnt.bg 3 6 9,62 77 12М 363K D+ A+ C- 21 79 67 83 181 147 326 61 201 40
144
13 armymedia.bg 1 4 0,677 46 7,2К 20 B+ D+ B- 41 65 67 54 293 12 195 61 273 109
14 bta.bg 1 6 5,89 73 1,7М 142K C+ A- C 38 90 83 81 4 7 124 76 224 171

15 dans.bg 4 0,00721 52 11К 2 4 15 8 4 0
16 dar.bg 3 0,00103 25 1К 2 1 33 16 19 0
17 egov.bg 5 0,906 74 39М 1,3M D+ F D+ 82 92 92 83 12 4 81 39 33 113
18 government.bg 6 8,07 85 34М - C F C- 65 59 83 79 9 8 15 6 12 10
19 mfa.bg 6 0,659 76 832К 55K C+ C+ B- 83 100 92 90 0 0 20 6 118 8

20 mod.bg 4 0,349 61 50К - C C C 52 65 67 54 90 70 101 1 33 0

21 mvr.bg 5 1,22 74 1,1М - - 16 78 67 71 25 17 163 12 102 6
22 president.bg 5 0,526 70 444К 1,5K C- C- B- 57 93 83 84 13 27 28 11 32 0
23 rndc.bg 3 0,0477 35 10К 1,4K C- F B- 98 100 92 90 0 0 11 20 18 52

24 topwar.ru 7 7,01 72 2,3М - - 75 93 92 100 6 136 41 9 78 12
25 understandingwar 6 0,0859 74 590К 64K C F C+ 25 80 50 54 6 9 7 15 41 8
Ïðèëîæåíèå ¹ 18 - Îáîáùåíè ðåçóëòàòè

ÈÇÏÎËÇÂÀÍÀ ËÈÒÅÐ
ÈÇÏÎËÇÂÀÍÀ ÀÒÓÐ
ËÈÒÅÐÀ À
ÒÓÐÀ
1. Beasely, Ì. Practical Web Analytics for User Experience.
Morgan Kaufmann, 2013
2. Correll, J. T. “Warfare in the Information Age” (edito-
rial), Air Force Magazine 79, no. 12 (December 1996
3. Dictionary of Military and Associated Terms, Department
of Defense, 2016
4. Gilmer, C., The Future of Information Warfar, SANS In-
stitute, 2001, URL: http://www.sans.org/reading-room/
whitepapers/warfare/future-information-warfare-819
5. Goeva, A., The role of website analytics in identifying user
experience (UX) improvements, Metropolia University of
Applied Sciences, 2019
6. http://china.org.cn/government/whitepaper/2010-06/08/
content_20207978.htm
7. https://armymedia.bg/2016/12/02/ïåòèÿò-äîìåéí-è-
çàïëàõèòå-â-êèáåðïðîñ/
8. https://cedr.bg/êèáåðïðîñòðàíñòâîòî-êàòî-íîâî-ïîëå-í/
9. https://en.wikipedia.org/wiki/PageRank
10. https://en.wikipedia.org/wiki/PageRank
11. https://lex.bg/bg/laws/ldoc/2136588572
12. https://security.googleblog.com
13. https://www.google.com/search/howsearchworks/
14. Margolin, Jack. Russia, China, and the Push for “Digital
Sovereignty”, The Global Observatory, 2 December 2016
145
15. Strategy for operating in cyberspace, Washington : De-

partment of Defense, 2011
16. Warden III, J. A., “The Enemy as a System” Airpower
Journal 9, no. 1 (Spring 1995)
17. Whitehead, G., Information as a Weapon, Air Univer-
sity Maxwell Air Force Base, Alabama, 1999
18. Àêòóàëèçèðàíà íàöèîíàëíà ñòðàòåãèÿ çà êèáåðñèãóð-
íîñò „Êèáåðóñòîé÷èâà Áúëãàðèÿ 2023”. Ñîôèÿ : Ìèíèñ-
òåðñêè ñúâåò, 2021.
19. Àêòóàëèçèðàíà ñòðàòåãèÿ çà íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò
íà ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, Îáí. ÄÂ. áð.26 îò 23 Ìàðò 2018ã.
20. Áàõ÷åâàíîâ, Ã. Ñèñòåìà çà íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò:
Äúðæàâíè èíñòèòóöèè è îïåðàòèâíè êîìïîíåíòè, Ñîôèÿ,
2007
21. Áóðîâ, Ñò., Áîíäæîëîâà, Â., Èëèåâà, Ì., Ïåõëèâàíîâà,
Ï., „Ñúâðåìåíåí òúëêîâåí ðå÷íèê íà Áúëãàðñêèÿ åçèê ñ
ïðèëîæåíèÿ“ – òðåòî èçäàíèå, Â. Òúðíîâî;
22. Äåí÷åâ, Ñ., Èíôîðìàöèÿ è ñèãóðíîñò, Çà áóêâèòå,
Ñîôèÿ, 2019
23. Äèìîâ, Ï., Çäðàâêîâ, Ç., Äîáðåâà, Õð., Èíôîðìà-
öèîííà ñèãóðíîñò, Ñîôèÿ, 2021.
24. Äèìîâ, Ï., Ïðèëîæåíèå íà óåá òåõíîëîãèèòå çà
çàùèòà íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò, Ñîôèÿ, 2018.
25. Äúðæàâíà àãåíöèÿ „Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“, Ãîäèøåí
äîêëàä 2021, Ñîôèÿ, 2022
26. Åâðîïåéñêà ñòðàòåãèÿ çà ñèãóðíîñò, Ñúâåò íà ÅÑ,
Ëþêñåìáóðã: Ñëóæáà çà ïóáëèêàöèè íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç,
2009 ã.
146
27. Çàêîí çà êèáåðñèãóðíîñò, Îáí. ÄÂ áð. 94 îò 13.11.2018 ã.

28. Êàðàñòîÿíîâ, Ã., Ïñèõîëîãè÷åñêè îïåðàöèè, Ñîôèÿ,
Âîåííî èçäàòåëñòâî, 2002
29. Ìåòîäîëîãèÿ çà íàáëþäåíèå è ïðîâåðêè íà äîñòúï-
íîñòòà íà ñúäúðæàíèåòî íà èíòåðíåò ñòðàíèöèòå è ìîáèë-
íèòå ïðèëîæåíèÿ íà ëèöàòà ïî ÷ë. 1, àë. 1 è àë. 2 îò ÇÅÓ.
Ñîôèÿ : ÌÅÓ, 2022.
30. Íàöèîíàëíà ïðîãðàìà „Öèôðîâà Áúëãàðèÿ 2025“,
ÌÒÈÒÑ, Ñîôèÿ, 2019
31. Íàöèîíàëíà ñòðàòåãèÿ çà êèáåðñèãóðíîñò „Êèáåð-
óñòîé÷èâà Áúëãàðèÿ 2020”, Ñîôèÿ : Ìèíèñòåðñêè ñúâåò,
2016
32. Ñòîé÷åâ, Ñ., Ãåîïîëèòèêà è ñèãóðíîñò. ÌÎ, Ñîôèÿ,
1996
33. Ñòðàòåãèÿ íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç çà êèáåðñèãóðíîñò,
Áðþêñåë, 2013
147
Ïîëê. ä-ð Èâàéëî Èãíàòîâ
Ðåöåíçåíòè:
Ïîëê. äîö. ä-ð Ïåòêî Ñòåôàíîâ Äèìîâ
Äîö. ä-ð Âåñåëèíà Àëåêñàíäðîâà Ãàãúìîâà
Êàëèí Ìëàäåíîâ, ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà

Êíèãîèçäàòåëñòâî “Ìåäèà ãðóï” - Âðàöà

Ивайло Игнатов Национална Сигурност 5.0

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ивайло Игнатов Национална Сигурност 5.0

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Èâàéëî Èãíàòîâ

Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò 5.0

© Èâàéëî Èãíàòîâ, àâòîð, 2023 ã.

© Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà: Êàëèí Ìëàäåíîâ

ÑÏÈÑÚÊ ÍÀ ÔÈÃÓÐÈÒÅ .....................................................7

ÈÇÏÎËÇÂÀÍÀ ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ ......................................... 145

Òàáëèöà 1. Ïîçèöèè íà âîäåùèòå ñàéòîâå îò êàòåãîðèÿ

Òàáëèöà 2. Áðîé ðåçóëòàòè ïðè òúðñåíå .......................... 77

Òàáëèöà 3. Áðîé ðåçóëòàòè è ïîçèöèÿ íà ñàéòîâåòå íà

Òàáëèöà 4. Îñíîâíà èíôîðìàöèÿ çà ñàéòîâåòå .............. 82

Òàáëèöà 5. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà ñòðóêòóðàòà .... 86

Òàáëèöà 6. Áðîé âõîäÿùè è èçõîäÿùè âðúçêè ................ 89

Òàáëèöà 7. Îïòèìèçàöèÿ è ñîöèàëíè ìðåæè .................. 93

Òàáëèöà 8. Ïðåïîðúêè çà îïòèìèçèðàíå íà ñàéòà íà

Òàáëèöà 9. Ñòîéíîñòè íà ïàðàìåòðèòå ñïîðåä CrUX 104

Òàáëèöà 10. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà îïòèìèçàöèÿòà

Òàáëèöà 11. Ðåçóëòàòè îò ïðîâåðêàòà íà ..............................

Òàáëèöà 12. Îñíîâíè ïàðàìåòðè íà ñàéòîâåòå,

БНР Българско национално радио

òúðñåí â íàñòîÿùèÿ òðóä. Îòäåëíî îò òîâà, âúâ âñÿêà

íàëíèòå èíòåðåñè. Íà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò ñà ïðèñúùè

íè÷àâàíå èëè íàðóøàâàíå íà îñíîâíè ÷îâåøêè ïðàâà. Ñèñ-

âåðîÿòíîñò äà ñå ñëó÷è ïî ïðèíöèï èëè â áúäåùå.

ëè÷åí ñúñòàâ, ìàòåðèàëíè ñðåäñòâà, íîðìàòèâíà áàçà,

ñå äî ìðåæîâàòà è èíôîðìàöèîííàòà ñèãóðíîñò;

Â ðóñêàòà äîêòðèíàòà çà èíôîðìàöèîííà áåçîïàñíîñò å

ïåí â öèôðîâèÿ è âúâ ôèçè÷åñêèÿ ñâÿò. Ñúùîòî çàêîíîäà-

íèöè, âêëþ÷èòåëíî íåèäåíòèôèöèðàíè.

Öåë 2: Îñèãóðÿâàíå íà àêòóàëíà êèáåðêàðòèíà è ðàçáè-

øàâàíå íà êèáåðçàïëàõèòå. Îñíîâíèòå ïîñåãàòåëñòâà ñà

öèâèëèçàöèÿòà è ðåñóðñèòå ñ êîèòî å ðàçïîëàãàë âñåêè âî-

äà ñå âîäÿò îò ìàëêè ãðóïè è äîðè îò îòäåëíè õîðà, ñòèãà

- Óíèùîæàâàíå íà èíôîðìàöèÿòà (íàðóøàâàíå íà èíòåã-

òè. Ïðåêúñâàíåòî íà çàõðàíâàíåòî, êîìóíèêàöèîííèòå ëè-

âúçäåéñòâèå, è öåë íà âúçäåéñòâèå.

Òî÷íî êàêòî öåëòà íà âîéíàòà å äà óíèùîæè âîëÿòà è

ïðåäëàãà ôîðìóëà, ïî êîÿòî äà ñå äàäå îöåíêà íà æåëàíè-

ïðåäâèäèìà èëè ïðåäñêàçóåìà ãðåøêà ïðåäïîëàãà, ÷å ÷ðåç

äîâå âîéíà, â äåéñòâèòåëíîñò, òå ñà ïðîñòî àìîðôíè òåð-

ðåçóëòàòè è çà êîèòî ùå ñòàíå âúïðîñ ïî-êúñíî. Òîâà ñà

òúðà, îòâàðÿ Google (çàùîòî çà ãîëÿìà ÷àñò îò ïîòðåáè-

Òåîðèÿòà íà âå÷íèÿ äâèãàòåë ïðîòèâîðå÷è íà îñíîâíè ïðè-

[ñúù.] ìîù, ìîãúùåñòâî

ëè÷íè ñòðàíèöè, íî ñúäúðæàíèåòî, ñòèëà è äîðè ñíèìêè-

äúðæàíèåòî íà ñòðàíèöèòå è ãî êëàñèôèöèðàò ïî îïðåäå-

òåëíî è íè óáåæäàâàò êàê äàäåíî äåéñòâèå å „äîáðî“ èëè

ãîëÿìà òåæåñò â èíôîðìàöèîííèÿ ïîòîê;

èíôîðìàöèÿ å âàæíî çà âñÿêà áàçà äàííè, íåçàâèñèìî îò

òîâà, ïîâå÷åòî òúðñåùè ìàøèíè ìîãàò äà íàìèðàò è àíà-

õîæäàíåòî ñå èçïúëíÿâàò âñè÷êè JavaScript, êîéòî áèâàò

íèåòî, èçïîëçâàåìîñòòà íà ñòðàíèöàòà è ò.í.

ðåêòíî òîâà ìîæå äà ñòàíå ÷ðåç ïóáëèêóâàíå ñðåùó çàï-

- Îñèãóðÿâàíå íà íåîãðàíè÷åí äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ;

3.2.2. Google PageRank è çàùî å òîëêîâà âàæåí òîé

çà êëàñèðàíåòî íà ñàéòà ïðè èçâåæäàíåòî íà ðåçóëòàòèòå

äåñåòêè ôàêòîðè. Ïîäîáíî íà Domain Authority, òîé èç-

äàäåí óåáñàéò, è òîé ùå ðàáîòè çàåäíî ñ ìíîãî äðóãè àñ-

êà çà ïî-âèñîêî êëàñèðàíå è îðãàíè÷åí òðàôèê. Îêîí÷à-

Ôèãóðà 1. Îñíîâíè ìåòðèêè â SEO.

3.2.3. Òåõíè÷åñêè ïàðàìåòðè, ñòðóêòóðà è îïòèìèçàöèÿ

òî òúðñåíå. Òîâà å òàêà íàðå÷åíàòà Îïòèìèçàöèÿ íà ñàé-

òà èëè ãëàâíèòå ñòðàíèöè íà ñàéòà. Òîâà ùå ãè íàïðàâè

ùî ñúäúðæàíèå (íàïðèìåð íà ðàçëè÷íè åçèöè, âåðñèÿ çà

ñòàíäàðòèòå ïî êîèòî ñå èçãðàæäàò, ìîæå äà ñå íàìåðè