zyhoanawese) BTN ISBN 978-85.60775- Piotr Sorbet Uniwersytet Marii Curie-Skiodowssiej Lublin ‘Typologia polsko-hiszpanskich falszywych przyja +e najwigcej tego typu podobienstw spokrewnione (np. para dowolnych jezykow stowiafiskich) lub migdzy takimi, ktére na przestrzeni wiekéw w znaczacy sposéb wzajemnie na siebie wplywaty (np. francuski i angielski). Tote. w tym ostatnim przypadku mozna wskazaé duza liczbe wyraz6w, tire choé z punktu widzenia ortografi i wymowy sa podobne, to jednak znaczeniowo nie moga byé traktowane jako ekwiwalenty np.: ang. agreement ‘umowa, porozumie- fr. agrément “urok, zezwolenie’; ang. bride ‘panna mtoda’ i ft. bride ‘wada’; ang, lamstwo" ifr. lie ‘asad’; ang, prejudice “upreedzenie” i ft. préjudice ‘szkoda, ‘ich wzajemne wplywy byly s skiego i hiszpariskiego. iejszy_artykul wpisuje sig w nurt badatt jgzykoznawezo-poréwnawezych i praektadoznawezych, choé ze wzglecu na jego charak' Po katem ich motliwych zbie2nosci formalnych iflub semantycznych. Mimo, i analiza dotyczy dwéch jezyk6w spokrewnionych ze sobq niebezposrednPiotr forbet 174 ts byly do te} pory stosunkowo nieliczne, to jechak podejmowane zagadnienie obejmuje istotng czgsé leksyki obu jezyk6w. Z tego povodu zakres badati zostanie ograniczony do slownictwa specjalistycznego, pojawiajarego sig w tekstach prawnych, prawni- cezych i administracyjnych (dalej PPA). Nalezy zaznaczyé, 2e choé badatt i slowiikéw, kt6re dotycza podobietistw leksy- kalnych w kontekscie taw. falszywych przyjacidl, o ktérych bedzie mowa nieco dale}, jgzyka polskiego z innymi jezykami, takimi juk np. angielski, czeski, niemiecki, rosy)- ski jest wzglednie duzo, to jednak te, ktore vy dotyezyty konfrontacji hiszpafiskiego zpolskim s4 nieliczne. Do jedynych prac na ten temat, naleza artykuly Zyberta (1999) oraz Arias (2012), w ki6rych autorzy przedstawili podstawowe podzialy wybranych jednostek leksykalnych opierajgc sig na nieco odmiennych zalozeniach i terminolo- giach. Réénice te wynikaja z faktu, i2 nomenklatura dotyczaca tematu tego artykulu nice jest jednorodna. Sam termin falszywi preyjaciele, bedacy kalka ff. faux amis, 20- stal ukuty przez Keesslera oraz Derocquigny’ego (1928), a nastepnie mimo swoje] metaforycznosci, zostal przetlumaczony na wiele jezykéw: ang. false friends, bial. dharsusesin cxbpe, dui. falske venner, hisep. falsos amigos, nicm. falsche Freun- de, port. falsos amigos, weg. hamis bardtok, wl. falsi amici itd, Nale2y pamigtaé, 2 oprécz niego w literaturze migdzynarodowe} uzywa sig innych nazw, ktére odnosza sig do mnie} lub bardziej zblizonych do niego zjawisk jezykowych (ang. false cog- nates, deceptive cognates, czes. zdrddné slova, niem. Tautonyme, pol. aproksymanty, homonimy miedzyjezykowe, paronimy miedeyjezykowe oraz. wiele innych). We fran- cuskiej terminologii faux amis bywaja okreSlane w sposdb nastepuiacy: 4 Sont de faux amis du traducteur ces mots qui se correspondent «une langue & l'autre par I'étymologie et par la forme, mais qui ayant Gvolué au sein de deux langues et, partant, de deux ci rentes, ont pris des sens différents” (Vinay 1958: 71) Bardzo podobnie opisuje owe zjawisko M: uvvage, Ze w przytoczonych definicjach wskazaje sig na r6znice 6 razéw (w preypadku jgzyk6w zachod- le w drugie} z nich jest mowa 0 jed- je falsos amigas wyrazy moga, ale nie muszq, posiadaé tego samego pochodzenia. Analogicmie New- “Typologia polsko-hiszpaiskich falszywych preyjaciél ra mark twierdzi, 2e felse friends to: ,a TL i language} word which looks the same ‘or nearly the same as the SL [sourc ford” (1988: 74) INENBRE estes fvch pases enclale wgemiologt spacseie! Delisle'a (2004): Slovo w danym jezyku, kt6re z punktu widzenia m i ortograficzego wyglada lub brzmi podobnie jak stowo ale jego cidkowite lub jedno 2 nich jest 2upelnie Uwaga I. Falszywi preyjaciele moga byé homografami (np. [ft] mandat *mandat => przekaz; [niem.] Dom: *dom => katedea) lub ezeSciowo ho- mografam’ (np. [fr] garniture: *garnitur => ozdoba; [ang.] eventually: *ewentualtie => w koficu, ostatecznic).” Jak mozna zauwazyé dwa wyrazy, aby mogty zostaé uznane za faux amis, moga sig pokrywaé semantycznie jedynie w niekt6rych lub w 2adnym ze swoich znaczen W hiszpaiiskiej terninologii bedziemy mieli w tych przypadkach do czynienia, we- lug nomenklatury Zyberta, odpowiednio z interseccién oraz contraste. Tako przy- Klad pierwszego z rich mozna podaé stowo banda, kt6re po polsku i hiszpaisku ma znaczenie “grupa I.dzi’, ale po polsku dodatkowo oznacza ‘listwe stolu bilardowego” (hiszp. baranda), 2 po hiszpaisku ‘conjunto de misicos” (pol. zespél muzykant6w Jako przyklad konrastu mozna wskazaé wyraz. droga, ktGry po polsku jest synomi ‘mem wyrazow ‘trasa, szlak’ a w hiszp. zmacza ‘narkotyk’ (Zybert 1999: 271-274)'. Wracajge jedmk do ostatniej definicji, ktérq przytoczylem, warto zauwazyé, 2e czeiciowe homografy, 0 kt6rych bedzie jeszcze mowa, to w terminologii nicktérych Jezykoznawesw tav. paronimy migdzyjezykowe czyli ,slowa dwoch (lub wigcej) Jiezykéw nie w peli zgodne pod wzglgdem formy, ale mogace wywolaé falszywe asocjacje i mylnie byé uznawane za odpowiedniki” (Kaleta 2013: 147). Istnieja jeszcze szersze ujgcia falszywych prayjaciél, wedlug ktérych zalicza sig do nich np. jednostki leksykalne o tym samym znaczeniu, ale 0 réznej ortografi, np. ft. agression —nien. Aggression, wyrazy 0 réimych cechach gramatyeznych, np. rzec- zowniki o réénym rodzaju gramatycznym: fr. orgchestre (m) i pol. orkiestra (1), czy tez stowa o tym samym znaczeniu, ale o innym zabarwieniu stylistyeznym oraz. wiele innych (Lipczuk 1992: 139; Kaleta 2013: 146), W kovicu nalezy wspomnieé 0 pewnej kategorii faux amis, tira z punktu wid- zenia terminologii specjalistyczne| moze byé niezwykle istotna, Mi © tzw. falszywych prayjaciél strukturalnych (fe. faux amis de structure) qu'il y a faux amisde structure quand le sens global est différent du s est bien entendu le sens global qui l"emporte” (Vinay 1958: 170).oy (Ooyppus) orvladons 2 DAHON A wa ‘vwava) 0 PH tus yuparodp wf Lag *Amopbs zy, 01 mst (0 (od <> “desty) ‘uostaayar x] ua ‘aura 49 Uo ‘omneay 9 ua euasaidas anb BUOSId “I (od) aonye “Cdzsty) 20198 Vdd Y2eisyar » afiuofoyuny uruuar rysuedzsiy (Q (opoorfiz29 “opnand “dzsiy) ‘Aqoso sforyel guotus qn} quis Asaznyo “Aurzpores Kobfezpraimys WoUMAOC (dzsiy cp “Jod) yoculkoryyssiom yowurorsKs | yoCmozsiotm YoeseHE O EATEN “| (Czsiy) eoungun ‘(yod) 84 Kayour “(ormpuw ‘ounyojt¥2j dzsi|) Kzasepowsysn ueBi0 Zaza ibyuny wluRMsuOYSM $2240 °Z Vad Yoeisyas w afnuofoyuny un mgydzl pop z wAupat as Aepdiar wuuowoy euauns! npyEy Z bfeAIUAM aiGresKm ngo Tosa A aaTZOL KPOLY -a1yy ‘ofouzoAystpefoadsaru wajaiumoys fazoe warez kzoKiop 950Uz01GZ, “Vad TIES? wzod arudpaf ape ‘(<> folep) Atuayemaryo o¥el ucaonqen 94q BOW EAO}S BANC (opozypysadsour iouayouynba -dzsiy) vuz/ysifefoadsoru efOuo[eMtT TL “moqsopporz. Auzox feu oxpezio msoad od a1 AzexKm “omoxpedczid bfemsq ors8z9 aI | RL eT nd&i oumorez mozeikm yoop auyeuLiog EAIsua!qopod oz “SFwmn 3I09IN2 OLE A, aONpE MATTE cy sans oma 7a jun wonouzoneat fat [a] SRO STROUD 9B ane Syupsiwadpo Eye aa SRST paisa oad ora Beda oS ORS Tp ‘HTN pou EPSETDp SUG SUSU 3p wD HOP IeGYET, OPAL [See eer od <2, 39 AO Rog aR God, wg ut ee Syluparaodipo Kasse “Vae YorIsya1 m afnuofoquny yowz uapate ‘AuapRMI|D oye! ounnonyen 94q #8ou a1u ‘tuunypedszid wiAUoSaza2s wod “AzeIkm BC] (2e101 aysoajuod *dzs4y) IseNUOY KUMON_E "| ruoBoyey y>Amomeyspod wopals waimEz Yael YORISH—I A 31s yoXoifermefod sos} sospof efoeyyssey atu 229210 wuemouodord “(yaiC) ou -uaduy 01 ap jourdse rap jos82yu opsnu0zooic] 2210 (HANA) 2114 2p jounds> Jap sn ap oLmouoizarg “W¥CVC) Soustuoor.auy ap oLoUo}22Iq aIweyspod e 2u0zp -bziods apiq aforayop auepod yoexpedszid yoAr a4 “fouzorojouruoy tasouporouzo nuemozt|eudAsez Noo M AOIUELTEN OFaf YyoKuMt 9ObZa%I0p afoesnsosqo aumad 974" SzooiKaad yorypedczid nyiry a Joyo ‘rysfedoana yueleM wiDAsKzsm opezid yskur eu fetur 3p3q yoezesXn yoduerwewio % ‘ouzoidoveip aoruzor auzoeuz wu m aobfownst bu npajszi oz ‘wysuedzsry myAzAl 0 obxmou 92 “9Xzoeuzez Heupat eqeZt], “CIOW) saujopy vLunpy ap jouvdsa jap osn ap or4oUor221Cq 7~10 (N Aid) fOUz3IUOI}¥DI> 119M M6 oBarysjod vy23l oyrusojs ofoujenrys o1uparmodpo ausseyspod vu azionas [OUMOIe iy yorysuedzsiy 1 yarysjod afo1uyap auezaeyccad v “wiaz4e) nr auoznedo kueysoZ -wAUZ: aye BALDY PU atojaIzpod buRISOZ A joxzod fein argos Sour atu mopaysizm yokzsznyp noypy foqutufeuXzid gn, nynydise oFDuj>xzppo Yoru z fopzey -pozid (azn med yaculojoy sido ‘ws wz0g ‘sro xnof Kosuodzsiy-oysjod bs wet “mt jodAy euormerspazad faziu yarpop eX, ‘ean pod adrzm 94 Auuinsod aujey4syo] DASOUPA! a aPNSKZsm “oBarysjod z9} 20 oforysundzsiy wxfaf ryneu aideio wAmomkzood eu ezozsepw. “yacufKounstumUpe | yoxzowumeid “yokunesd morsya eruazzeunp arsasoud a wOpdeq e1uEIUjodod 950% ~ZoUw FosoWOpELMs m oefeUL “azyeUpay yoraDIMcad yokwzsinf wz. kzaEpeR YOKIO) zezad euouzn 9Xq atu azow axzijeue eueppod arueysoz rIgTy ‘MOZEIKM Z 95829 OB-IEICL ‘atuazowuz 9257m Gh] 9ZSI9z7s pont a1Us2zo0Upo! abou “YsiMVEFZ Yosuzo: elUEMKZeU op Kupmézn wnky sto xnof io 37 “uz auerzparwiod fazkm Opeis0z zaf 0901 912p formjod sou qe ‘2oblezarenshw 31s Blepam ape “eysiMelz oBaUEpeg sido Aujod oye Suemoryen azioru foupez m 9X9 BOW aIU eYSIMOUENS auOIMEISpazid fogKyy 9L1be Pot Sebet he leunas personas. (hiszp. © pol.) 2. Perdén o indulto de pena que concede e poder competente. (pol. faska) ordynarny (pol.) ar y de poca estimaciér. (hiszp. ¢ pol.) pol. zwykiy) ley ordinaria’ — ustawa zwykla II. Kontrast specjalistyczny (hiszp. contraste especializado). Dwa terminy naleza do slownictwa specjalistycznego i funkejonuja w tekstach PPA, ale nie moga byé w nich traktowane jego ekwiwalenty. hiszpaiskitermin [ polsKiodpowiedaik | —palski termin absolvente okolicanodé awalnigigca od [absoiwent /odpowiedzialnosci karnej eal carta (Gredencial) [list (uwierzytelniajgcy) [kara (kredytowa) [tarjeta (de crédito) casa dom, Kasa(rejestrujgca) [caja (epistradora) colaborscidn wspdlpraca colaborador| ‘wapalpracownik | eriminalista evidencia ewidencja importe import bservar (una Tey)® obserwowad pension pensia poses posesja procurador pelnomocnik sgdo prokursior IV. Czgéciowa ekwiwalencja specjalistyczna (hiszp. eguivalencia parcial espe- cializada).. kapitulacja (wojsk) ¢ umowa majatkowa ynes (matrimoniales) (preys). "Termin enw zlednaiei od krjo Ary baciski moze odnon ido ch wow tegdikow (DA. ‘Typologia posko-hiszpaiskich falszywych prayacioh, 179 ok in de un hijo mmacja studencka ~ carné / camet de estudiante lat (pol.), mandata (hiszp.) mandat (poselski) ¢ mandato (de diputado) rmandat (grzywna) —> mutta nnakaz, rozkas — mandaty prezydent (pol.), presidente (hiszp.) prezydent (patistwa) ¢ presidente (de Estado) prezydent (miasta) —> alealde (de ciudad) prezes (banku) — presidente (de banco) preewodniezacy (honorowy) — presidente (de honor) ¥. Strukturalni falszywi przyjaciele (hiszp. falsos amigos estructurales). ‘Terminy moga byé traktowane jako ewkiwalenty ale rznice migdzy nimi uwidat- niaja sie preede wszystkim w réznego rodzaju kolokacjact?. cywilny (; slub cywilny matrimonio ‘wojna domowa (*wojna cywi 1.) local (hiszp.) racyjny (*trylbunal administracyjny) — tribunal administrativo sad cywilny (*trybunal cywilny) - tribunal civil sd najwy2szy (*trybunal najwy2szy) — tribunal supremot wizja (pol. visi6n (hiszp») wizja przedsigbiorstwa ¢ visién de empresare Te __ Piotr Sober a wizja lokalna — inspecci6n ocular (*visi61 local) VI. Gramatyczni falszywi preyjaciele (hisz», falsos amigos gramaticales) wa stowa moga mieé podobng lub identyzng forme i znaczenie, ale roinia sig na poziomie gramatyeznym (np. w odniesieniu io kategorii rodzaju i/lub liczby), Wiréd te} grupy faux amis mozna wymienié takie jednostki jak: pol. enklawa “Terytorium paistwa lub jego czesci ze wszystkith stron otoczone przez terytorium in- nego paistwa’ (PWN) i hiszp. enclave “Territoio de un pais rodeado por el de otro’ (DMOL); hiszp. cénclave, conclave ‘Asamblea ¢ reunidn en que los cardenales eligen Papa’ (DMOL) i pol. konklawe *Zgromadzenie kardynaléw dokonujgce wyboru papieza’ (PWN); pol. patent ‘dokument przyznajacy jakiejs osobie lub firmie wylacane prawo do czetpania korzy$ci z wynalazku’ (PWN) i hiszp. patente? ‘documento expedido por una autoridad en que se acredita un derecho o se da permiso para algo’ (DMOL). Tispaask a peykid a enclave rear un enclave stworzyé exklawg™ imeoncave Zonvecar el conclave “zwolaékonkiawe™ atete ;patenepolaca "polski patent i pasivo _pasvo de a quiebra“pasywa masy upadloiowe] acivo activ ancieo“akiywafnansowe™ Proce powy2szych przykladéw, w ktSrych sama koficowka nie wskazuje na rodzaj gramatyczny danego rzeczownika (hiszp. enclave, conclave, patente) istnigja wyrazy, ktére moga prowadzié do bledu z powodu znacznych podobieistw formalnych np. pol. marka ‘jednostka monetarna w Niemezech i w Finland euro” (PWN) oraz hiszp. me (DMOL) czy tez pol. ranga‘s urzedniczej lub dworskie” (P\ i wojskowe}, dawniej takze zp. rango ‘Aplicado a personas y a las cosas ihicpadski polski ~praykiad 7 mateo ‘maka marco oem “naka temiecka” a range con el rango de: general" ranga genera B Vil. Falszywi przyjaciele ortograficzni lub czzesiciowe homografy (hiszp. falsos amigas ortogrficos). Jak juz. wyzej wspomniatem, wedlug niektérycch badaczy, wsr6d falszywych prey- jaci6l moina wskazaé jednostki leksykalne o jedinakowym znaczeniu, ktére jednak nie zapisuje sig w ten sam spos6b. Moga one doprowadrié do bledu ghéwnie natury ortogeaficznej i fonetyczne}. * Wario avaicié wage, 2ehispasi wyran patente w niektirych kjach Ameri Lacidski tl 2y Parag Argentyea, Ci -hisapatskich falszywych preyiaci Tiszpalsk ‘werdykt Uwagi koicowe ; W artykule przedstawitem moja propozyci¢ typolos I. Kontrast specjalistyezny (hiszp. contraste especializado). IV. Czgéciowa ekwiwalencja specjalistyczna (hiszp. equivalencia parcial espe- cializada).. \V. Strukturalni falszywi przyjaciele (hiszp. falsos amigos estructurales).. i falszywi przyjaciete (hiszp. falsas amigos gramaticales). ryjaciele ortograficzni (hiszp. falsos amigos ortogréficos). wage, iz niekiedy dwa terminy moga jednoczescie nalezeé do wigce) nit. jednej 2 ww. kategorii. Dotyczy to gléwnie dwéch ostatnich grup, kt6re uuzupetniaja w pewnym sensie pozostate grupy falsos amigos. Listy oraz opisy termindw, ktore przedstawitem nie sq wyezerpujace, ale moga ‘moim zdaniem byé punktem wyjécia do bardziej szczegélowych badai. Pragne pod- kreslié, 2e deskrypeja tzw. falszywych prayjaciél w zakresie slownictwa specjalistycz- nego winna réwniez obejmowaé szczegotowie} inne warianty hispanoamerykaiskie, ale ze wzgledu na charakter tego artykulu nie byto to mozliwe.Piotr Sorbet 1822... < eae Cantera J., RamOn Trives F., Heras Diez F., 1998, Diccionario francésespatol de falsos amigos, Alicante, Chaparro J., 2012, Pour fe des faur-amis en fraxzais et en epagnol, .Cédille, Kaleta R., 2013, Rodzaje homonis Philologicus”, 28, . 141-150. Koessler M., Derocquigny J., 1928, Les Faux Amis ou, Les rahisons da vocabulaire an- glais (conseils aux traducteurs), Pacis, imis” in den deutsch-polnischen Werterbiichern, [w :] Akten szywi preyjaciele tumacza' Kontakty jezvka polskiego 2 im cientifca y técnica, Madrid. ianario de uso del espaol, Madrid, ‘of translation, NEW-YORK-LONDON-TORONTO-SYD- (DIEA) Plager F. (red.), 2008, Diccionario integral del espaiiol de la Argentina, Buenos Aires. Prado M., 2001, Diccionario de falsos amigos, Madrid. (PWN) PWN: Slownik jezvka polskiego, htp:/sip-pwo.pl(7.10.2014). Rudolf K. F., 2003, Falszywi preyjaciele ~ False Friends. Angielsko-polski i polsko-an- sielski wyrazéw zdradliwych, Krakow. 1007, Sobre las clasificaciones de colocaciones espafolas y polacas, ,Jtine- 1938, Silistique comparée du francais et de l'anglais, Pais faux amis” czy amis infidéles” — cefinija a prakiyka, .Jgzyk ler B., 1995, Dictionnaire des mots-piéges polonais-francais, War- Wilezyfska W., R Zybert J, 1999, Peligros léxicos, ,ltinerarios”, 2, s, 266-270.